Σχεδιασμοί μάθησης και διαφορετικότητα στο πρόγραμμα...

Διαπολιτισμικότητα Διοίκηση της Εκπαίδευσης και Οικονομική Κρίση στην Κοινωνία το Σχολείο την Οικογένεια και τα Ελληνικά ως Ξένη Γλώσσα

- -

Παντελής ΓεωργογιάννηςΕπιμέλεια

Διαπολιτισμικότητα Διοίκηση της Εκπαίδευσης

και Οικονομική Κρίση στην Κοινωνία το Σχολείο την Οικογένεια

και τα Ελληνικά ως Ξένη Γλώσσα

5o Διεθνές ΣυνέδριοΠάτρα 23-25 Νοεμβρίου 2012

Τόμος Ι

Πάτρα 2012

15ο Διεθνές Συνέδριο - άτρα -5 οεμρίου 1άτρα -5 οεμρίου 1

- 2 -

Όλα τα αντίγραφα υπογράφονται από τον κάτοχο του copyright

Copyright copy Παντελής Γεωργογιάννης

Διεύθυνση Οδός Αρχιμήδους Κτίριο 7 Πάτρα 26110 Τηλ +30 2610 969715 969615 Fax +30 2610 996252 431326 httpwwwkedekgr -ai gpatoteetgr georgogpatragr-ai gpatoteetgr georgogpatragr

Τίτλος Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Μετανάστευση και τα Ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα

Εκτύπωση TYPOCNTR Νεκτάριος Σαραντίδης Κανάρη 28 Πάτρα ΤηλFax +30-2610-341635

ISBN SET

σσ 589 σχήμα 175 Χ 25 εκ

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση του έργου αυτού καθώς και η αναπαραγωγή του με οποιοδήποτε άλλο μέσο χωρίς σχετική άδεια του κατόχου του Copyright


- 3 -

Επιστημονική Επιτροπή

ΠρόεδροςΓεωργογιάννης Παντελής Καθηγητής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών

ΜέληΝτίνας Κωνσταντίνος Καθηγητής ΠΤΝ Πανεπιστημίου Δυτικής ΜακεδονίαςΧατζησαββίδης Σωφρόνης Καθηγητής Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γκόβαρης Χρήστος Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΘεσσαλίαςΣκούρτου Ελένη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου ΑιγαίουΦυριππής Εμμανουήλ Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αθηνών Μπάκας Θωμάς Επίκουρος Καθηγητής Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου ΙωαννίνωνΣτεργίου Λήδα Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου ΙωαννίνωνΚαλεράντε Ευαγγελία Λέκτορας Πανεπιστημίου Δυτικής ΜακεδονίαςΜάγος Κωνσταντίνος Λέκτορας ΠΤΝ Πανεπιστημίου ΘεσσαλίαςΜπάρος Βασίλειος Λέκτορας Καθηγητής Πανεπιστημίου Φρανκφούρτης

Οργανωτική Επιτροπή


ΓραμματείαΜελιτζάνη Ειρήνη Πτυχιούχος Τουριστικών Επιχειρήσεων ΤΕΙ Πάτρας Συνεργάτης ΚΕΔΕΚ Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών

ΤαμίαςΚόκκινος Λάμπρος Εκπαιδευτικός Συνεργάτης ΚΕΔΕΚ

Μέλη Καρναχωρίτη Δέσποινα-Μαρία Φιλόλογος Συνεργάτης ΚΕΔΕΚ MSc στις Επιστήμες της ΑγωγήςΘεοφάνη Γεωργία Φιλόλογος Συνεργάτης ΚΕΔΕΚΟρφανίδη Ιουλία Εκπαιδευτικός Συνεργάτης ΚΕΔΕΚΤσιλομελέκη Κωνσταντίνα Φιλόλογος Συνεργάτης ΚΕΔΕΚ Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΠαναγοπούλου Χαρίκλεια Νηπιαγωγός Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΑναστασοπούλου Γαρυφαλλιά Φιλόλογος Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΠεσματζόγλου Ευανθία Εκπαιδευτικός Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών


- 4 -

Γκερζέλη Γεωργία Νηπιαγωγός Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΠαπαδοπούλου Αικατερίνη Εκπαιδευτικός Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΤόκας Δημήτριος Εκπαιδευτικός Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΠαπαζαφειρόπουλος Κωνσταντίνος Εκπαιδευτικός Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου ΠατρώνΦωκά Σοφία Εκπαιδευτικός Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών

Δακτυλογραφήσεις amp Επεξεργασία σε ΗΥΜελιτζάνη Ειρήνη Πτυχιούχος Τουριστικών Επιχειρήσεων ΤΕΙ Πάτρας Συνεργάτης ΚΕΔΕΚ Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Πατρών


- 5 -

εριεχόμεναΠρόλογος 11

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Διαπολιτισμικότητα και Ποιότητα στην Εκπαίδευση 17Μπαμπάλης Θωμάς - Κουτούελα Χριστίνα

Implicative Statistical Analysis στην Χαρτογράφηση των Στάσεων Μαθητών Διαφορετικών Πολιτισμικών Μειονοτήτων προς τα Μαθηματικά Η περίπτωση του Διαπολιτισμικού Γυμνάσιου Ευόσμου 27

Αναστασιάδου Σοφία

Απόψεις Εκπαιδευτικών για τη σχολική επίδοση Ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας 36

Αναστασοπούλου Γαρυφαλλιά ndash αναγοπούλου Χαρίκλεια

Σχεδιασμοί μάθησης και διαφορετικότητα στο πρόγραμμα εκπαίδευσης μεταναστών laquoΟδυσσέαςraquo 51

Αρανίτη Ευγενία

Πλαίσιο έρευνας και διαδικασία ερευνητικών εργασιών (projects) μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 62

Αντύπας Γεράσιμος - Αναγνώστου αναγιώτης

Σύγχρονη τέχνη εργαλείο διαπολιτισμικής αγωγής 72Βαλκανά Κλεάνθη-Χριστίνα

Διερεύνηση της Διαπολιτισμικής Ικανότητας Φοιτητών Παιδαγωγικών Τμημάτων Προσχολικής Εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων Θεσσαλίας και Θράκης 85

Καραστεργίου Αγορή - Μάγος Κώστας


- 51 -

Σχεδιασμοί μάθησης και διαφορετικότητα στο πρόγραμμα εκπαίδευσης μεταναστών laquoΟδυσσέαςraquo

Αρβανίτη Ευγενία

Περίληψη

Oι μετανάστες διαδραματίζουν έναν πολυσχιδή ρόλο στην ελληνική κοινωνία Έτσι πέρα από την οικονομική και δημογραφική τους συμβολή εμπλουτίζουν την πολιτιστική ζωή της χώρας και δημιουργούν αναφορές πέρα των εθνικών συνόρων εξειδικεύοντας το παγκόσμιο στο εθνικό Επιπλέον οι μετανάστες είναι κοινωνικοί πρωταγωνιστές στη διαδικασία κοινωνικής ένταξης και απόκτησης κοινωνικής και πολιτικής ιθαγένειας Τα προγράμματα γλωσσομάθειας μεταναστών όπως ο lsquoΟδυσσέαςrsquo πέρα από τη γλωσσική τους αξία συνεισφέρουν στη διαδικασία οικοδόμησης μιας κοινωνίας αποδοχής και ένταξης και στη διαμόρφωση μιας νέας σύνθετης πολιτειακής ταυτότητας Στο παρόν άρθρο εξετάζεται το πολιτισμικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο των σύγχρονων σχεδιασμών μάθησης και η αξιοποίηση της έννοιας της διαφορετικότητας

Summary

Migrants play a multifaceted role in the Greek society Their contribution goes far beyond economic and demographic factors to match cultural enrichment of the modern Greek culture Their paradigm also promotes intercultural interconnections across national borders Moreover migrants act as important forces of social change being themselves social actors in the process of social integration and acquisition of social and political citizenship Greek language programs for adult learners such as lsquoUlyssesrsquo have immense linguistic value as well as contribute to the process of national building and the formation of a new citizenry This article examines the cultural and educational context of contemporary learning designs to accommodate diversity

1 Εισαγωγή

Οι σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται από την αυξανόμενη ανάγκη για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών μέσα από διαδικασίες κοινωνικής και πολιτικής ένταξης Οι διαδικασίες αυτές οδηγούν στην υπέρβαση των πολιτισμικών και κρατικών ορίων και συμβάλλουν στον επανακαθορισμό της πολιτειακής ταυτότητας (Arvanitis 2006) Επιπλέον εμφανίζονται νέοι κοινωνικοί χώροι (Lefebvre 1991) που διαμορφώνουν το παραγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο μάθησης μέσα από νέες μορφές αλληλεπίδρασης και αλληλεγγύης Αυτή η εντατικοποίηση της νέας κοινωνικής μορφολογίας διευκολύνει την ύπαρξη πολλαπλών ατομικών ταυτοτήτων και προσφέρει τη δυνατότητα δράσης και συμμετοχής πολιτών και μεταναστών στη διαδικασία οικοδόμησης της εθνικής ταυτότητας (Robertson 1992)

Η μετάβαση από τις παραδοσιακές εθνικιστικές κοινωνίες στις πλουραλιστικές αποτελεί έτσι ένα δυναμικό πεδίο διαμόρφωσης του κοινωνικού ιστού (national building) ενώ η κοινωνική ένταξη των μεταναστών θεωρείται ως μοχλός ανάπτυξης και οικοδόμησης

15ο Διεθνές Συνέδριο - Πάτρα 23-25 Νοεμβρίου 2012

- 52 -

κοινωνιών συνοχής και διαπολιτισμικής συνεργασίαςδράσης Για παράδειγμα μεγάλοι διεθνικοί οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (Spanish Presidency 2010) αποδέχονται ότι η διαδικασία ένταξης είναι μια αμφίδρομη διαδικασία πολυσήμαντης και αμοιβαίας προσαρμογής η οποία περιλαμβάνει το σύνολο των δρώντων υποκειμένων (μεταναστών και μη) και δομών σε μια χώρα Αναφέρεται δε στην ισότιμη συμμετοχή και πρόσβαση των μεταναστών στην κοινωνικοοικονομική και πολιτισμική ζωή της χώρας (laquoκοινωνική ιθαγένειαraquo) και στην υποχρέωση σεβασμού των πολιτειακών αξιών και κανόνων

Πιο συγκεκριμένα δίνεται έμφαση στη δυναμική πολιτική ένταξη των μεταναστών με στοχευμένες δράσεις σε εννέα συγκεκριμένους τομείς πολιτικής όπως η πληροφόρηση εξυπηρέτηση η εκπαίδευσηελληνική γλώσσα η απασχόληση η υγεία η στέγασηποιότητα ζωής η συμμετοχή στα κοινά η προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης η διαπολιτισμικότητα και οι στοχευμένες κοινωνικές ομάδες (ΕΕ Σαραγόσα 2010) Συνολικά η ενταξιακή διαδικασία γίνεται αντιληπτή ως μια διαδρομή κατάκτησης της κοινωνικής και πολιτικής ιθαγένειας στην οποία η εκμάθηση της γλώσσας της χώρας εγκατάστασης διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο Επιπλέον η κοινωνική ένταξη αναδεικνύεται κυρίως στη βάση των πολιτειακών (και όχι των εθνοπολιτισμικών) χαρακτηριστικών και αποβλέπει στη διαμόρφωση μιας σύνθετης πολιτειακής ταυτότητας (Lo Bianco 2004) Αυτό συμβαίνει διότι η ένταξη δεν αναφέρεται στην αναγκαστική αφομοίωση των μεταναστών αλλά προβλέπει και την προσαρμογή των πολιτών στις νέες πολυπολιτισμικές συνθήκες που διαμορφώνονται

Στις επόμενες ενότητες θα διερευνηθεί το πολιτισμικό και μαθησιακό πλαίσιο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε ο σχεδιασμός του προγράμματος γλωσσομάθειας σε μετανάστες Οδυσσέας

2 Πολιτισμική διαφορετικότητα και μετασχηματισμός

Η οικοδόμηση κοινωνιών συνοχής βασίζεται στη βαθιά κατανόηση της προοδευτικής πολιτισμοποίησης της κοινωνικής ζωής που επιτυγχάνεται με την εντατικοποίηση των κοινωνικών σχέσεων και την ανταλλαγή συμβόλων και πρακτικών Τα πολιτισμικά ρεύματα διαπερνούν τα σύνορα (μέσα από τις επικοινωνίες την τεχνολογία και το εμπόριο) και επιβάλλουν μια διαπολιτισμική διασύνδεση (Hall 1992) μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών πρακτικών και προϊόντων Παράλληλα εξελίσσουν τις ατομικές ταυτότητες αλλά και διαμορφώνουν νέες κοινωνικές συλλογικότητεςταυτίσεις και συμβάλλουν στην οικοδόμηση της εθνικής ταυτότητας (Robertson 1992)

Για παράδειγμα η ατομική ταυτότητα των μεταναστών είναι αυτοδημιούργητη και πολυσύνθετη (με πολλαπλές ταυτίσεις) διαμορφώνεται μέσα από ποικίλους τρόπους πολιτισμικής αναπαραγωγής και μετασχηματίζεται από στοιχεία που αλληλεπιδρούν δημιουργώντας νέα πολιτισμικά προϊόντα Παράλληλα εξατομικεύει και συνδιαμορφώνει την κυρίαρχη κουλτούρα μέσα από έντονη διαπροσωπική διαπραγμάτευση νέες αλληλεπιδράσεις και κοινωνικές υπευθυνότητες (Featherstone 1990 amp Vertovec 1999) Έτσι οι μετανάστες πέρα από τα όποια οικονομικά και δημογραφικά οφέλη που προσφέρουν στην ελληνική κοινωνία (Ζωγραφάκης Κόντης amp Μητράκος 2008) εμπλουτίζουν την πολιτιστική ζωή της χώρας τη γνώση και την εμπειρία της και δημιουργούν αναφορές πέρα των εθνικών συνόρων εξειδικεύοντας το παγκόσμιο στο εθνικό Δηλαδή ο ρόλος τους είναι συνυφασμένος με την έννοια της laquoπαγκοσμιοποιημένης τοπικότηταςraquo (local


- 53 -

global approach) (Cohen 1997) καθώς οι νέες υπευθυνότητες που αναλαμβάνουν και η ανάδειξη των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων τους αποτελεί παράγοντα αντίστασης τόσο στην ομοιογενοποιητική δράση της παγκοσμιοποίησης (Clifford 1997) όσο και στον εθνοκεντρισμό

Επιπλέον οι μετανάστες λειτουργούν ως κοινωνικοί πρωταγωνιστές στη διαδικασία διαμόρφωσης κοινωνιών συνοχής αξιοποιώντας νέα εργαλεία αυτοκαθορισμού αναστοχασμού ερμηνείας και δράσης Επηρεάζουν επίσης (ανάλογα με τη δυναμική τους) και τα πεδία τις διαδικασίες και τα θέματα της λήψης των αποφάσεων δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για κοινωνική αλλαγή και συμβάλλοντας σε έναν διαρκή πολιτισμικό μετασχηματισμό (Robertson 1992)

Ωστόσο οι ραγδαίες αλλαγές που υφίστανται οι κοινωνικοπολιτικές αξίες των πολυπολιτισμικών κοινωνιών τραυματίζουν πολλές φορές τη συνοχή τους και δημιουργούν παράλληλα νέες ανισότητες νέους εθνικισμούς και νέες μορφές αφομοίωσης Ο νέος πολιτισμικός ρατσισμός και η ξενοφοβία (φοβία απέναντι στην κάθε είδους ετερογένεια αλλά και απέναντι στον ξένο και τον lsquoεθνικό άλλοrsquo) αναβιώνουν λόγω της οικονομικής και πολιτικής ανασφάλειας (πχ αύξηση ανεργίας παγκόσμια κρίση και τρομοκρατία) (Apple 2001 Cahill 2001 και Singh 2002)

Έτσι οι διακρίσεις και οι νέες ανισότητες καθορίζονται πλέον με βάση την πολιτισμική διαφορετικότηταταυτότητα και όχι την φυλετική ανωτερότητα ενώ παραπέμπουν σε ένα εξωραϊσμένο παρελθόν χωρίς ανισότητες και ανασφάλειες στο πλαίσιο μιας κοινής εθνικής ταυτότητας Η ξενοφοβία και η προκατάληψη συνεπώς λειτουργούν ως ένας μηχανισμός άμυναςεναντίωσης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (όπως οι άνεργοι και οι lsquoχαμένοιrsquo του εκσυγχρονισμού) απέναντι σε κοινωνικές ομάδες όπως ανώτερα στρώματα και μετανάστες Αυτή η στάση επαναβεβαιώνει την εθνική ταυτότητα σε καιρούς κρίσης δίνοντας την αίσθηση της νομιμοποιημένης ιδιοκτησίας της κοινωνίας (Cahill 2001) Συνεπώς τόσο η ρευστότητα της κοινωνικής συγκρότησης όσο και η διαμόρφωση των νέων συλλογικών και ατομικών ταυτοτήτων μπορεί να θέσει το άτομο σε μια κατάσταση ανομίας (Apple 2001)

Οι παραπάνω διαπιστώσεις ουσιαστικά οριοθετούν τη σύγχρονη φάση της μετανεωτερικότητας που έχει χαρακτηριστεί και ως περίοδος του ύστερου καπιταλισμού (Jameson 1991 Skordulis amp Arvanitis 2008) ή της αναστοχαστικής νεωτερικότητας (refl exive modernization) (Beck Giddens amp Lash 1994) Η περίοδος αυτή προσδιορίζεται όλο και περισσότερο από την τάση του συγχρόνου κόσμου για αναστοχασμό και αναστοχαστική δράση (refl exivity) απέναντι στην πολύπλευρη κοινωνικοοικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης αλλά και απέναντι στις νέες ανάγκες ανασφάλειες και ανισότητες (Beck 1992 amp 1997 Appadurai 1996 Bauman 2000)

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της αναστοχαστικής νεωτερικότητας είναι η εντατικοποίηση της διαφορετικότητας (diversity) που παρατηρείται σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής κάτι που επιδρά όλο και περισσότερο στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό και στους τρόπους κατάκτησης της μάθησης

Συνοψίζοντας είναι φανερό ότι οι τάσεις αυτοκαθορισμού και αναστοχασμού του σύγχρονου πολίτη αλλά και ο ρόλος των κοινωνικών πρωταγωνιστών καθιστούν τη πολιτισμική διαφορετικότητα σημαντική παράμετρο της ενταξιακής διαδικασίας του διαφορετικού lsquoάλλουrsquo Σε αυτό το εξαιρετικά πολύπλοκο πλαίσιο ο ρόλος της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι καθοριστικός στη δημιουργία κοινωνιών συνοχής μέσα


- 54 -

από την υιοθέτηση μιας διαπολιτισμικής γλωσσικής προσέγγισης που θα διαπαιδαγωγεί τον σύγχρονο πολίτη του κόσμου Τα προγράμματα γλωσσικής εκπαίδευσης ενηλίκων μεταναστών προϋποθέτουν αφενός τη διαχείριση της πολιτισμικής διαφορετικότητας στο σύνολό της και αφετέρου την καλλιέργεια μιας ισχυρής διαπολιτισμικής και πολιτειακής ταυτότητας

3 Μάθηση και Διαφορετικότητα

Οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης εστιάζουν στις κοινωνικο-πολιτισμικές διαφορές μεταξύ των εκπαιδευομένων και στο ρόλο που αυτές διαδραματίζουν στον μετασχηματισμό των τελευταίων σε μανθάνοντες οργανισμούς και δρώντα πρόσωπα

Έτσι στους σύγχρονους σχεδιασμούς μάθησης είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη η υποκειμενικότητα του εκπαιδευόμενου με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αλλά και να αναδεικνύεται αυτή στη διαδικασία της μάθησης Η έννοια της διαφορετικότητας είναι εξαιρετικά χρήσιμη γιατί αναδεικνύει ορισμένες διαστάσεις της ιδιαιτερότητας του εκπαιδευόμενου Οι πιο ορατές διαφορές που σε προηγούμενη περίοδο της νεωτερικότητας είτε αγνοήθηκαν είτε αφομοιώθηκαν αναφέρονταν σε υλικές (ταξικές τοπικές και οικογενειακές) σωματικές (ηλικία φυλή φύλο φυσικές και νοητικές ικανότητες) και συμβολικές διαφορές (γλώσσα έθνος έμφυλες) (Kalantzis amp Cope 2008) Ωστόσο παρόλο που όλες αυτές οι δημογραφικές διαφορές παρουσιάζονται ως επίμονες πραγματικότητες η διαπραγμάτευσή τους σε κοινωνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο απέδειξε ότι είναι πάρα πολύ απλοϊκές ώστε να εξηγήσουν τη συνθετότητα των πολυπολιτισμικών κοινωνιών

Η πολιτισμική διαφορετικότητα (cultural diversity) δεν είναι απλά και μόνο εθνοπολιτισμική αλλά αναφέρεται και στα πεδία ροής πολιτισμικών προϊόντων με βάση την κινητικότητα των ατόμων τη διάδοση της τεχνολογίας του κεφαλαίου της πληροφορίας των πολιτικών ιδεών και αξιών και των θρησκειών (Appadurai 1990) Επιπλέον η ανάγκη διαχείρισης της πολυμορφίας και των καθημερινών αλληλεπιδράσεων έδειξε ότι διαπραγματευόμαστε με μια ανεξάντλητη ποικιλία δυνατοτήτων και συνδυασμών Έτσι έγινε προφανές ότι υπάρχουν διαφορές που αφορούν στην κοινωνική βιογραφία (βιόκοσμος lifeworld) των ατόμων (Kalantzis amp Cope 2008) Πιο συγκεκριμένα αυτές είναι α) οι αφηγήσεις (οι ιστορίες της ζωής των ατόμων οι εμπειρίες τους το ιστορικό τους) β) η προσωπικότητα (οι ταυτότητες οι βιωματικές αφηγήσεις μιας ευρύτερης κοινωνικής ιστορίας του ατόμου ο τρόπος παρουσίασης του εαυτού) γ) οι σχέσεις και οι ταυτίσεις (με ομάδες ή με κοσμοθεωρίες ή θέσεις) και δ) οι προσανατολισμοί (οι τρόποι σύνδεσης των ανθρώπων με τα νέα και άγνωστα πλαίσια με τους προτιμώμενους τρόπους μάθησης)

Η διαφορετικότητα των κοινωνικών βιογραφιών είναι πηγή (μη-τυπικής και άτυπης) μάθησης Η κοινωνική βιογραφία είναι ένας τόπος στον οποίο ο εκπαιδευόμενος ανήκει (ένας τόπος ταυτότητας) και από τον οποίο αναχωρεί ενώ η νέα γνώση αποτελεί έναν laquoυπερβατικόraquo τόπο πάνω και πέρα από τις κοινές παραδοχές της κοινωνικής βιογραφίας (Cope and Kalantzis 2000 Husserl 1970) Η μάθηση είναι μια διαδικασία που κινείται παλινδρομικά μεταξύ της τυπικής γνώσης και της γνωστικής βάσης της κοινωνικής βιογραφίας ενώ καθορίζεται από τις πολιτισμικές συνθήκες υπό τις οποίες εμφανίζεται


- 55 -

Έτσι οι εκπαιδευόμενοι με κατάλληλους σχεδιασμούς ακολουθούν πολιτισμικές διαδρομές έξω από τη ζώνη της άνεσής τους αλλά με τέτοιο τρόπο που σε κανένα στάδιο του ταξιδιού να μην αποξενώνονται Σε αυτή την πορεία ο εκπαιδευόμενος χρειάζεται πλαίσια στήριξης (scaffold) μαθησιακές προτροπές και υποδείξεις που τον καθησυχάζουν καθώς αντιμετωπίζει τους κινδύνους της αλλοτρίωσης και της αποτυχίας στη σφαίρα του άγνωστου ή στη laquoζώνη εγγύτερης ανάπτυξηςraquo (Vygotsky 1978 Vygotsky 1962) Συνολικά το ταξίδι της μάθησης επιτρέπει την εμβάθυνση (ή το να μάθει κανείς τι δεν είναι άμεσα ή διαισθητικά προφανές από τη σκοπιά της καθημερινής εμπειρίας) και τη διεύρυνση (νέα μάθηση σε άγνωστα μέρη) Πρόκειται για ένα είδος διαπολιτισμικού ταξιδιού (διότι αφορά μια πραγματική πολιτισμική ανταλλαγή) και μια διαφορετική προσωπική αφήγηση ζωής αυτο-μετασχηματισμού και ταυτότητας (Kalantzis amp Cope 2008)

Οι επισημάνσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη απήχηση στην εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα Η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού τους εισάγει σε ένα διαφορετικό γλωσσικό σύστημα που αποτυπώνει μια νέα κοινωνικο-πολιτισμική πραγματικότητα Οι εκπαιδευόμενοι μετανάστες βιώνουν καθημερινά τη γλώσσα εγκατάστασης μέσα από συγκεκριμένα πεδία (κοινωνικούς χώρους τομείς δράσης ή περιοχές ενδιαφερόντων) στα οποία διαρθρώνεται η κοινωνική τους ζωή αντλώντας παράλληλα από μια πλούσια γλωσσική και πολιτισμική παρακαταθήκη του τόπου προέλευσής τους

Πιο συγκεκριμένα τα πεδία αυτά όπως ενδεικτικά περιγράφονται στο Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο ΑναφοράςΚΕΠΑ (Συμβούλιο της Ευρώπης 2001 σελ56-57) είναι bull το προσωπικό πεδίο μέσα στο οποίο ο εκπαιδευόμενος ζει ιδιωτικά επικεντρωμένος

στη ζωή μέσα στο σπίτι με την οικογένεια και τους φίλους του και ασχολείται με ατομικές πρακτικές (λχ διαβάζει για ευχαρίστηση κρατά προσωπικό ημερολόγιο απασχολείται με ειδικά ενδιαφέροντα ή χόμπι κτλ)

bull το δημόσιο πεδίο μέσα στο οποίο ο εκπαιδευόμενος ενεργεί ως μέλος του κοινού ή ενός οργανισμού και παίρνει μέρος σε συνδιαλλαγές διαφόρων ειδών για διάφορους σκοπούς

bull το επαγγελματικό πεδίο μέσα στο οποίο ο εκπαιδευόμενος ασχολείται με τη δουλειά ή το επάγγελμά του

bull το εκπαιδευτικό πεδίο μέσα στο οποίο ο εκπαιδευόμενος ασχολείται με την οργανωμένη εκμάθηση ιδιαίτερα (αλλά όχι απαραίτητα) μέσα σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα

Επιπλέον βασική συνθήκη που λαμβάνεται υπόψη στον παιδαγωγικό σχεδιασμό των προγραμμάτων αυτών είναι ότι ο χρήστης μιας δεύτερης ή ξένης γλώσσαςκουλτούρας κατέχει ήδη (σε κάποιο βαθμό) τη μητρική του γλώσσα κουλτούρα Έτσι οι μετανάστες που εκπαιδεύονται στην ελληνική γλώσσα δεν αποκτούν απλά δύο διακριτούς κώδικες αλλά είναι φορείς πολλαπλοπολιτισμικότητας (Συμβούλιο της Ευρώπης 2001 σελ 6) δηλαδή αξιοποιούν συγκρίνουν αντιπαραθέτουν αλληλεπιδρούν με γλωσσικούς κώδικες και πολιτισμικά στοιχεία αναπτύσσοντας μια εμπλουτισμένη πολλαπλοπολιτισμική και διαπολιτισμική ικανότηταεπίγνωση και μια πιο σύνθετη προσωπικότητα Όπως αναφέρεται στο ΚΕΠΑ (Συμβούλιο της Ευρώπης 2001 σελ 54 amp σσ 153-156) laquoοι γλωσσικές και πολιτισμικές ικανότητες ως προς την καθεμιά γλώσσα τροποποιούνται από τη γνώση της άλλης και συμβάλλουν στη διαπολιτισμική επίγνωση τις δεξιότητες


- 56 -

και την τεχνογνωσία Επιτρέπουν σε ένα άτομο να αναπτύξει μια εμπλουτισμένη πιο σύνθετη προσωπικότητα και μια αυξημένη ικανότητα να μαθαίνει και άλλες γλώσσες και να είναι περισσότερο ανοικτό σε νέες πολιτισμικές εμπειρίεςraquo (Συμβούλιο της Ευρώπης 2001 σελ 54)

Παράλληλα οι χρήστες καθίστανται ικανοί για μεσολάβηση μέσω διερμηνείας και μετάφρασης μεταξύ ομιλητών των δύο γλωσσών που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν απευθείας Οι ίδιοι χρήστες με την εκμάθηση της γλώσσας εγκατάστασης και την πορεία κοινωνικής τους ένταξης (κοινωνική ιθαγένεια) καθίστανται εν δυνάμει πολίτες (πολιτική ιθαγένεια) οι οποίοι συνδιαμορφώνουν την εθνική ταυτότητα μέσα από την πολιτισμική ανταλλαγή και δράση

Σε αυτό το πλαίσιο η γλωσσική εκμάθηση στοχεύει στη διαμόρφωση με ολιστικό τρόπο του σύγχρονου πολίτη μέσα από α) γλωσσικές και επικοινωνιακές ικανότητες (που σχετίζονται με τον γραμματισμό - ανάγνωση γραφή ομιλία) β) γενικές ικανότητες και γ) νέες βασικές ικανότητες κοινωνικού γραμματισμού (οργανωσιακές επικοινωνιακές τεχνικές προσωπικές πολιτιστικές και κοινωνικοπολιτισμικές ικανότητες) (Kalantzis 2005 IDEKE)

4Σχεδιασμοί Μάθησης στο πρόγραμμα Οδυσσέας

Τα σύγχρονα προγράμματα γλωσσομάθειας μεταναστών δίνουν έμφαση στο διδακτικό σχεδιασμό και είναι αναστοχαστικά (refl exive pedagogy) Kalantzis amp Cope 2008 σσ 202-205) Το τελευταίο παραπέμπει στον συνεχή (ανα)σχεδιασμό τους με βάση ένα δυναμικό στοιχείο διαμόρφωσης διαπραγμάτευσης και σχεδιασμού της μάθησης που αναδεικνύει την πολιτισμική διαφορετικότητα το διάλογο (μεταξύ εκπαιδευτικών εκπαιδευόμενων ειδικών κριτικών φίλων κτλ) Συνεπώς σημαντική τους μέριμνα είναι η εμπλοκή των εκπαιδευόμενων με έναν σύνθετο και διαλεκτικό τρόπο αλλά και η ανταπόκρισή τους στην πολιτισμική διαφορετικότητα με ομαδοσυνεργατικό τρόπο Οι εκπαιδευόμενοι αναδεικνύονται ως (συν)δημιουργοί και σχεδιαστές της γνώσης αξιοποιώντας τη μετασχηματίζουσα μάθηση (το ταξίδι από τον βιόκοσμο στον υπερβατικό τόπο)

Παράλληλα οι εκπαιδευτές είναι σχεδιαστές ανοιχτών περιβαλλόντων μάθησης Σχεδιάζουν μια ανοιχτή διαδικασία μάθησης που αναδεικνύεται μέσα από ποικίλες συγκροτημένες και δημιουργικές γνωστικές διαδικασίες (προτροπές - συνεκτικά βήματα σχεδιασμού) με σκοπό την ανάπτυξη νέων ικανοτήτων Το πρόγραμμα Οδυσσέας αναφέρεται σε ένα συνειδητά σχεδιασμένο αλλά ανοιχτό πλαίσιο εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας Αποτελείται από μια σειρά θεματικών ενοτήτων και μαθησιακών εμπειριών και ένα συναφές πλαίσιο γλωσσικών και κοινωνικών ικανοτήτων που διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες της μαθησιακής κοινότητας Χρησιμοποιεί δε αυθεντικά και ποικίλα γνωστικά μέσα αναπαράστασης της γνώσης καθώς και καλά σχεδιασμένες γνωστικές διαδικασίες που αξιοποιούν την εμπειρία την θεωρητικοποίηση την ανάλυση και την εφαρμογή (Kalantzis amp Cope 2005)

Ο σχεδιασμός του προγράμματος πέρα από τη διαφορετικότητα λαμβάνει υπόψη και τους πολυγραμματισμούς μέσα από την πλουραλιστική χρήση κειμενικών ειδών Οι πολυγραμματισμοί αναφέρονται α) στην πολυπλοκότητα δόμησης του νοήματος σε διαφορετικά πολιτιστικά κοινωνικά και επαγγελματικά περιβάλλοντα


- 57 -

(ύπαρξη διαφορετικών γλωσσών διαλέκτων και lsquoκοινωνικών γλωσσώνrsquo) και β) στις διαφορετικές μορφές με τις οποίες παράγεται νόημα (οι γραπτές γλωσσικές μορφές νοημάτων επικαλύπτονται με οπτικές ηχητικές νοηματικές και χωροαντιληπτικές δομές νοημάτων)

Επιπλέον το εκπαιδευτικό υλικό του προγράμματος Οδυσσέας για τα επίπεδα Α1 και Α2 (βλ Αρβανίτη 2011α 2011β 2011γ amp 2011δ) οικοδομήθηκε σε ψηφίδεςσενάρια μάθησης (θεματικέςμαθησιακές ενότητες) και ακολουθεί κατrsquo αναλογία τη λογική των γνωστικών διαδικασιών όπως αυτή αναλύεται στην προσέγγιση laquoΜάθηση μέσω Σχεδιασμούraquo (βλ httpneamathisicom) Έτσι διαρθρώνεται σε τρεις διακριτές φάσεις σχεδιασμού α) την εμπλοκή (βιωματική μάθηση) β) την επεξεργασίαανάλυση (εννοιολόγηση amp ανάλυση) και γ) την εφαρμογή (εφαρμογή) Ο απώτερος στόχος παραμένει ο ίδιος δηλαδή ο σχεδιασμός μαθησιακών ενοτήτων για δέσμευση και ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευόμενων καθώς και διεύρυνση των ευκαιριών και διαδρομών μάθησης

Επίσης η δυνατότητα (ανα)σχεδιασμού του εκπαιδευτικού υλικού από εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους δίνει ένα ευρύτερο πεδίο δράσης του εκπαιδευόμενου στη μαθησιακή διαδικασία Τον θεωρεί μέτοχο ανοίγοντας το πρόγραμμα σπουδών στη διαφορετικότητα επιτρέποντας έτσι χιλιάδες διαφορές να αναδειχθούν ταυτόχρονα σε μια ομάδα μάθησης Ταυτόχρονα στο πλαίσιο των μαθησιακών ενοτήτων δημιουργείται ένα ισχυρό αίσθημα ταυτότητας με τη μάθηση καθώς οι εκπαιδευόμενοι φέρνουν διαφορετικές εμπειρίες στη μαθησιακή διαδικασία και βρίσκουν τις δικές τους καλύτερες διαδρομές για τη δημιουργία γνώσης και τη μάθηση Ενώ βασικό σημείο στο σχεδιασμό του προγράμματος Οδυσσέας ήταν η Παιδαγωγική Διεύρυνση καθώς κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα που επιλέγεται έχει κάποια ιδιαίτερη παιδαγωγική φιλοσοφία (προοδευτική παραδοσιακή κριτική και μετασχηματιστική παιδαγωγική) Έτσι οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν μια ξεκάθαρη ιδέα για τον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτές και κατασκευάζονται οι έννοιες για τους κοινωνικούς σκοπούς της γνώσης καθώς και για την εφαρμογή των γνώσεων

Παράλληλα το πρόγραμμα Οδυσσέας προσφέρει εναλλακτικά μονοπάτια πλοήγησης καθώς δεν προϋποθέτει ότι ο κάθε εκπαιδευόμενος είναι στην ίδια σελίδα την ίδια στιγμή Το εκπαιδευτικό υλικό δίνει τη δυνατότητα ακόμη και μέσα στην ίδια μαθησιακή ενότητα να μπορούν οι εκπαιδευόμενοι να διαπραγματεύονται μονοπάτια πλοήγησης που δίνουν προτεραιότητα ή κατηγοριοποιούν τις Γνωστικές Διαδικασίες σύμφωνα με τον προτιμώμενο τρόπο μάθησης Έτσι ορισμένοι εκπαιδευόμενοι μπορεί να ασχολούνται με δραστηριότητες laquoεπεξεργασίας και ανάλυσηςraquo πριν από την εμβάπτιση στην laquoεμπειρίαraquo ενώ άλλοι το αντίθετο Αυτό συμβάλλει σε μια διαφοροποιημένη παιδαγωγική που επιτρέπει σε κάθε εκπαιδευόμενο να επιτύχει γενικούς ή πολύ συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους Παράλληλα διαφορετικές ομάδες εκπαιδευόμενων είναι σε θέση να εργάζονται πάνω σε διαφορετικές μαθησιακές ενότητες την ίδια στιγμή

Τέλος ο σχεδιασμός του προγράμματος γλωσσομάθειας Οδυσσέας αναφέρεται στην αξιολόγηση και τη συγκρισιμότητα των επιδόσεων Η ικανότητα του εκπαιδευτικού να συνδέσει τα βήματα που υπεισέρχονται στη γλωσσική εκμάθηση ή στην εμπέδωση των στόχων μάθησης είναι καθοριστικής σημασίας για την παραγωγή αποτελεσμάτων επίδοσης τα οποία είναι βιώσιμα και μεταβιβάσιμα Οι εκπαιδευτές χρειάζεται να


- 58 -

χρησιμοποιούν διαφοροποιημένους τρόπους αξιολόγησης των επιδόσεωνεπάρκειας και των επιλογών τους καθώς ένα τεστ ή μια βαθμολογία μόνο δεν αρκεί Έτσι μια παραστατική ρεαλιστική πολυεπίπεδη και λεπτομερής αποτύπωση είναι δυνατή σε φακέλους εργασίας (portfolios) ή εργαλεία (αυτο)αξιολόγησης με βάση συγκεκριμένους περιγραφητές επίδοσης όπως αναφέρονται στον Οδηγό του Εκπαιδευτή του προγράμματος Οδυσσέας (Αρβανίτη amp Μπόκολας 2011)

5 Συμπέρασμα

Ο σχεδιασμός του προγράμματος γλωσσομάθειας Οδυσσέας δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό και τον εκπαιδευόμενο να αναλάβει νέους ρόλους στη διαδικασία μάθησης Αφενός ο εκπαιδευτικός μπορεί να (ανα)σχεδιάσει τις μαθησιακές ενότητες που αποτελούν το εκπαιδευτικό υλικό με βάση τις ανάγκες των εκπαιδευόμενων και τους στόχους που τίθενται κάθε φορά Αφετέρου οι εκπαιδευόμενοι αποτελούν σημαντικούς μετόχους που μέσα από μια διαλογική σχέση συμβάλλουν στην διαμόρφωση του σχεδιασμού Η έμφαση στον ίδιο τον εκπαιδευόμενομέτοχο δημιουργεί μια νέα δυναμική κοινωνικότητα και μια νέα δεοντολογία που αντιλαμβάνεται εκπαιδευόμενους και εκπαιδευτικούς ως συμμέτοχους στην οικοδόμηση της γνώσης (δηλαδή στους τρόπους εκμάθησης στο μαθησιακό περιεχόμενο και στην κοινότητα μάθησης)

Έτσι ο σχεδιασμός εμπλέκει τον ενήλικα εκπαιδευόμενο στη μαθησιακή διαδικασία αντλώντας αρχικά από την εμπειρία του καθώς έχει αποδειχθεί ότι οι κοινωνικές βιογραφίες των εκπαιδευόμενων διαφοροποιούνται πάρα πολύ στο σύγχρονο κόσμο και ότι αυτές αποτελούν σημαντική πηγή μάθησης και ταυτότητας

Επιπλέον η χρήση δραστηριοτήτων που αναφέρονται σε συγκεκριμένες γνωστικές διαδικασίες (εμπειρίας επεξεργασίας amp ανάλυσης και εφαρμογής) διευρύνουν τους ορίζοντες της γνώσης και της ικανότητάς τους διασφαλίζοντας το αίσθημα της προσωπικής ολοκλήρωσης και της κοινωνικής αποδοχής

Ωστόσο το πρόγραμμα γλωσσομάθειας Οδυσσέας κινείται και πέρα από μια απλή γλωσσική εκμάθηση καλλιεργώντας την ικανότητα των εκπαιδευόμενων για bull αναστοχασμό (refl ection) της καθημερινής δράσης για τη διαμόρφωση κριτικών και

θετικών στάσεων μέσα από τα πεδία και τα θέματα που διαπραγματεύεται bull αναστοχαστική δράση (refl ective action) και ενεργή ιδιότητα του πολίτη

(citizenship) bull μετασχηματισμό (transformation) και κοινωνική αλλαγή bull επίγνωση της πολιτισμικής διαφορετικότηταςbull διαχείριση της διαφορετικότητας μέσα από σύνθεση συνεργατικότητα

διαπραγμάτευση ανάληψη ρίσκου και δημιουργική αντιπαράθεση και γιαbull δημιουργία μιας σύνθετης πολιτειακής ταυτότητας και μιας παγκόσμιας συνείδησης

(Cahill 2001 Doll 2003 και Kalantzis amp Cope 1997)Ο σχεδιασμός του προγράμματος αντανακλά ποικίλες παιδαγωγικές παραδόσεις

και μια διαφοροποιημένη παιδαγωγική προσέγγιση ενώ διερευνά νέες πολιτισμικές εμπειρίες συμβάλλοντας στην οικοδόμηση ισχυρών προσωπικών ταυτοτήτων Η μάθηση πραγματώνεται μέσα από ομαδοσυνεργατικά σχήματα που επιτρέπουν την διαπολιτισμική συνάντηση και αλληλεπίδραση και δράση (Stier 2006) κάτι που συμβάλλει στη διαδικασία κοινωνικής ένταξης


- 59 -

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Arvanitis E (2006) ldquoCommunity Building Education and Greek Diasporic Networksrdquo In International Journal of Interdisciplinary Social Sciences 1 (3) 153-162

Αρβανίτη Ε (Επιμ) (2011α) Εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας (Εγχειρίδιο Α1) Οδυσσέας Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό Αθήνα ΙΔΕΚΕ

Αρβανίτη Ε (Επιμ) (2011β) Εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας (Εγχειρίδιο Α2) Οδυσσέας Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό Αθήνα ΙΔΕΚΕ

Αρβανίτη Ε (Επιμ) (2011γ) Εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας (Τετράδιο ασκήσεων Α1) Οδυσσέας Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό Αθήνα ΙΔΕΚΕ

Αρβανίτη Ε (Επιμ) (2011δ) Εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας (Τετράδιο ασκήσεων Α2) Οδυσσέας Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό Αθήνα ΙΔΕΚΕ

Αρβανίτη Ε και Μπόκολας Β (Επιμ) (2011) Εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας (Οδηγός του Εκπαιδευτή) Οδυσσέας Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό Αθήνα ΙΔΕΚΕ

Καλαντζή Μ (2005) Κέντρα εκπαίδευσης ενηλίκων (ΚΕΕ) Οδηγίες για τη διαμόρφωση δεικτών Αξιολόγησης Πιστοποίησης γνώσεων και δεξιοτήτων Αθήνα ΙΔΕΚΕ (Διαθέσιμο στο httphdlhandlenet10795752 και httprepositoryedulllgr752 Πρόσβαση 10102011)

Συμβούλιο της Ευρώπης (2001) Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τη Γλώσσα Εκμάθηση διδασκαλία Αξιολογηση Στρασβούργο (διαθέσιμο στο httpwwwpi-schoolsgrlessonsenglishpdfcef_grpdf Πρόσβαση 10102011)

Ζωγραφάκης Στ Κόντης Α Μητράκος Θ (2008) laquoΟι Επιδράσεις των Μεταναστώνraquo στο Ελληνική Οικονομία Μετανάστευση στην Ελλάδα Εμπειρίες Πολιτικές Προοπτικές Τόμος Α Αθήνα ΙΜΕΠΟ

Ξενόγλωσση

Appadurai A (1990) ldquoDisjuncture and Difference in the Global Cultural Economyrdquo In Featherstone Mike (ed) Global Culture London Sage 295-310

Appudurai A (1996) Modernity at Large Cultural dimensions of globalization Min-neapolis University of Minneapolis Press

Apple M (2001) Educating The Rightrsquo Way Markets Standards God And Inequality New York Routledge Falmer

Bauman Z (2000) Intimations of Postmodernity London Routledge Beck U (1992) Risk Society Towards a New Modernity London Sage Beck U (1997) The reinvention of Politics Rethinking Modernity in the Global Social


- 60 -

Order Cambridge Polity Press Beck U Giddens A amp Lash S (1994) Reflexive Modernization Politics Tradition

and Aesthetics in the Modern Social Order Cambridge Polity PressCahill D (2001) ldquoThe rise and fall of multicultural education in Australian schoolsrdquo

In Multicultural Education across the World C Grant amp J Lei (eds) USA Lawrence Erblaum

Clifford J (1997) Routes Travel and Translation in the Late Twentieth Century New York Harvard University Press

Cohen R (1997) Global Diasporas An Introduction London UCL Press Cope W amp Kalantzis M (1997) Productive Diversity A new Australian Model for

Work and Management Sydney Pluto PressCope W and Kalantzis M (2000) ldquoDesigns for Social Futuresrdquo pp 203-234 in Multi-

literacies Literacy Learning and the Design of Social Futures edited by B Cope and K Mary London Routledge

Doll W (1993) A post-Modern Perspective on Curriculum New York Teachers College Press

Featherstone M (Ed) (1990) Global Culture London Sage Hall S (1992) ldquoThe Question of Cultural identityrdquo In Modernity and its Futures Cam-

bridge Polity PressHusserl E (1970) The Crisis of European Sciences and Transcendental Phenomenol-

ogy Evanston Northwestern University PressJameson F (1991) Postmodernism or the Cultural Logic of Late Capitalism London

VersoKalantzis M amp Cope W (2005) Learning by Design Melbourne Common GroundKalantzis M amp Cope W (2008) New Learning Elements of a Science of Education

USA Cambridge University PressLefebvre H (1991) The Production of Space trans D Nicholson-Smith BlackwellLo Bianco J (2004) A site for debate negotiation and contest of national identity

language policy in Australia Guide for the Development of Language Educa-tion Policies in Europe From linguistic Diversity to Plurilingual Education Strasbourg Council of Europe

Robertson R (1992) Globalization Social theory and Global Culture London SageSingh M (2002) ldquoRewriting the Ways of Globalising Educationrdquo In Race Ethnicity

and Education 5 (2) 217-230Skordulis K amp Arvanitis E (2008) ldquoSpace Conceptualisation in the Context of Post-

modernity Theorizing Spatial Representationrdquo In The International Journal of Interdisciplinary Sciences 1(3) 105-113

Stier J (2006) ldquoInternationalisation intercultural communication and intercultural com-petencerdquo In Journal of Intercultural Communication 11 1-11

Vertovec S (1999) ldquoConceiving and researching trans-national ismrdquo In Ethnic and Ra-cial Studies 22 (2) 447-462

Vygotsky L (1978) Mind in Society The Development of Higher Psychological Proc-esses Cambridge MA Harvard University Press

Vygotsky L (1962) Thought and Language Cambridge MΑ MIT Press


- 61 -

Ιστοσελίδες

Spanish Presidency (2010) Ministerial Conference on Integration Draft Declaration Saragoza 15 and 16 April 2010 (Διαθέσιμο στο httpeceuropaeuewsiUDRWimagesitemsdocl_13055_519941744pdf Πρόσβαση 10102011)

Σύντομο Βιογραφικό

H κ Ευγενία Αρβανίτη εκλέχθηκε πρόσφατα στο πανεπιστήμιο Πατρών στη θέση του Λέκτορα σε θέματα διαφορετικότητας και ετερότητας στην εκπαίδευση Διδάσκει στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ldquoΣπουδές στην Εκπαίδευσηrdquo (2012-2013) του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Η Δρ Αρβανίτη είναι συνεργάτις στο γραφείο του Υφυπουργού Παιδείας κ Παπαθεοδώρου Έζησε και εργάστηκε για μια δεκαετία στην Αυστραλία (1995-2005) αποκτώντας σημαντική εμπειρία σε θέματα πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης σχεδιασμού προγραμμάτων και γλωσσικής πολιτικής Τέλος συνεργάζεται με τους Kalantzis amp Cope (Πανεπιστήμιο IllinoisΗΠΑ) στο πρόγραμμα Μάθηση μέσω Σχεδιασμού (httpneamathisicom)


- 2 -

Όλα τα αντίγραφα υπογράφονται από τον κάτοχο του copyright

Copyright copy Παντελής Γεωργογιάννης

Διεύθυνση Οδός Αρχιμήδους Κτίριο 7 Πάτρα 26110 Τηλ +30 2610 969715 969615 Fax +30 2610 996252 431326 httpwwwkedekgr -ai gpatoteetgr georgogpatragr-ai gpatoteetgr georgogpatragr

Τίτλος Διαπολιτισμική Εκπαίδευση - Μετανάστευση και τα Ελληνικά ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα

Εκτύπωση TYPOCNTR Νεκτάριος Σαραντίδης Κανάρη 28 Πάτρα ΤηλFax +30-2610-341635

ISBN SET

σσ 589 σχήμα 175 Χ 25 εκ

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση του έργου αυτού καθώς και η αναπαραγωγή του με οποιοδήποτε άλλο μέσο χωρίς σχετική άδεια του κατόχου του Copyright


- 3 -










- 4 -




- 5 -
















- 51 -



Περίληψη


Summary


1 Εισαγωγή




- 52 -








- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 3 -










- 4 -




- 5 -
















- 51 -



Περίληψη


Summary


1 Εισαγωγή




- 52 -








- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 4 -




- 5 -
















- 51 -



Περίληψη


Summary


1 Εισαγωγή




- 52 -








- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 5 -
















- 51 -



Περίληψη


Summary


1 Εισαγωγή




- 52 -








- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 51 -



Περίληψη


Summary


1 Εισαγωγή




- 52 -








- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 52 -








- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 53 -









- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 54 -








- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 55 -










- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 56 -









- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 57 -







- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 58 -













- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 59 -


















- 60 -























- 61 -






- 60 -























- 61 -






- 61 -





Σχεδιασμοί μάθησης και διαφορετικότητα στο πρόγραμμα...

Documents