φαντασίας

ιστορίες

και

μαγείας

Οι αρχαιότερες

Μάγοι μαθητευόμενοι και ατελείς

(14)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

( Δ ε ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς )

( του Ιωάννη Κωνσταντάκου )

μαγείας

(15)

(15)

Στο προηγούμενο τεύχος ξεκινήσαμε την περιήγησή μας στη φανταστική γραμμα-τεία των αρχαίων λαών mdash λογοτεχνική ενδο-χώρα πλούσια σε θαυμαστά θεάματα και πα-ράξενες περιπέτειες Συνεχίζουμε τώρα το ίδιο ταξίδι που αφετηρία του είναι πάλι η Αίγυ-πτος Στην προαιώνια εκείνη χώρα οι διηγή-σεις κυλούσαν στα στόματα του λαού σαν τα νερά του Νείλου μέσα στα κανάλια της εύφο-ρης μαύρης γης Μπορούμε να φανταστούμε ότι η φαραωνική Αίγυπτος κατά τις χιλιετίες της ιστορίας της διέθετε αφηγηματική παράδο-ση το ίδιο εκτεταμένη φέρrsquo ειπείν όσο εκείνη της Ινδίας (με τις τεράστιες και περίεργα ονο-μασμένες αφηγηματικές συναγωγές της) ή των νεότερων Αράβων (με τις αχανείς Χίλιες και μία Νύχτες) ή της Ιταλίας κατά την Αναγέν-νηση και το Μπαρόκ (με τις αναρίθμητες συλ-λογές από νουβέλες από τον Βοκάκιο έως τον Μπαζίλε)

Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύ-κλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ Ο κεντρικός ήρωάς τους βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο έναν από τους γιους του φαραώ Ραμσή Β΄ (1279ndash1213 πΧ) ο οποίος υπήρξε αρχιερέας του θεού Φθα στη Μέμφιδα Από τον αρχιερατικό τίτλο του ndashσετέμndash προέκυψε η ονομασία Σέτνε την οποία φέρει ως προσωπικό όνομά του ο πρω-ταγωνιστής των λογοτεχνικών διηγήσεων Ο ιστορικός Χαεμουάσετ έδειχνε ιδιαίτερο ενδια-φέρον για την αναδίφηση του απώτερου παρελ-θόντος

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

(16)

Υπήρξε ο προπάτορας της αρχαιο-λογίας πρώτος αυτός πραγματοποίησε ανα-σκαφές σε παμπάλαιους τάφους και μνημεία από την πρωιμότερη φαραωνική εποχή Χάρη στις αρχαιοδιφικές δραστηριότητές του απέ-κτησε ήδη όσο ζούσε φήμη για την πολυμά-θειά του Η ενασχόλησή του με τα αρχαία τα-φικά κτίσματα που τα ξέθαβε από την άμμο για να τα διερευνήσει έκανε ίσως να κυκλο-φορήσουν για το πρόσωπό του και σκοτεινότε-ρες διαδόσεις ότι τάχα επικοινωνούσε με πνεύ-ματα των νεκρών ή με απέθαντα φαντάσματα των στοιχειωμένων χαλασμάτωνΈτσι λίγο μετά τον θάνατο του Χαεμουάσετ

άρχισαν να αναπτύσσονται θρύλοι που τον πα-ρουσίαζαν ως μάγο και νεκρομάντη Σιγά-σιγά συγκροτήθηκε ολόκληρος κύκλος διηγημά-των με θέμα τις επαφές του με το υπερφυσι-κό μια σειρά αυτόνομων αλλά συμπληρωματι-κών αφηγηματικών συνθέσεων που η καθεμία τους έδειχνε τον ίδιο ήρωα σε διαφορετικές υποθέσεις mdash κάπως σαν τη συστάδα μεσαιωνι-κών ρομάντζων με πρωταγωνιστή τον Μέρλιν ή τις διαδοχικές γερμανικές φυλλάδες για τον ζοφερό δόκτορα Φάουστ ή τη συγκαιρινή μας

αλληλουχία βιβλίων γύρω από τις μαγικές πε-ριπέτειες του Χάρι Πότερ Από τον αιγυπτιακό κύκλο του Σέτνε Χαε-

μουάσετ σώζονται σήμερα δύο εκτενείς νου-βέλες καθώς και αρκετά αποσπάσματα από άλλες Οι πάπυροι που τις παραδίδουν αντι-γράφηκαν κατά την περίοδο των Πτολεμαίων ή των Ρωμαίων αλλά οι ιστορίες καθrsquo εαυτές είχαν πλαστεί πολύ πρωτύτερα Οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που αντικατοπτρί-ζονται μέσα τους θυμίζουν την εποχή της λε-γόμενης Σαϊτικής Δυναστείας κατά τον 6ο αι-ώνα πΧ Κάπου εκατό χρόνια αργότερα όταν ο Ηρόδοτος επισκέφτηκε την Αίγυπτο οι διη-γήσεις του Σέτνε πρέπει να κυκλοφορούσαν ευρύτερα στα στόματα του κόσμου Μερικά χαρακτηριστικά μοτίβα τους απηχούνται σε αιγυπτιακούς θρύλους που κατέγραψε ο Έλ-ληνας ιστορικός στο έργο τουΣε μία από τις καλοδιατηρημένες νουβέλες

ο Σέτνε αναζητεί το περίφημο μαγικό βιβλίο γραμμένο από το ίδιο το χέρι του Θωθ του Αιγύπτιου θεού της γραφής και της γνώσης Τούτο περιέχει πανίσχυρα ξόρκια που χαρί-ζουν τρομερή δύναμη

(Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύκλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ)

(17)

Όποιος τα κατέχει θα μπορέσει να καταλάβει τις γλώσσες των πουλιών και των φιδιών να μετρήσει τα ψάρια στον βυθό των θαλασσών να υποτάξει στη βούλησή του τον χώρο ακόμη και να αντικρίσει τους θεούς στον επουράνιο οίκο τους Το βιβλίο ήταν καλά φυλαγμένο στον βυθό του Νείλου κλεισμένο σε αλλεπάλληλα με-ταλλικά κιβώτια και φρουρούμενο από σκορπι-ούς και δράκοντες ώσπου το ανακάλυψε και το έκλεψε ο φιλομαθής πρίγκιπας Νανεφερκαφθά οδηγημένος από το πάθος του για την απόκρυφη επιστήμη Σύντομα ωστόσο ο σοφός άρχοντας τιμωρείται για τον σφετερισμό τού θεϊκού συγ-γράμματος Ο Θωθ και οι άλλοι θεοί εξαπολύουν τον δαίμονα της σφαγής εναντίον του Εν τέλει ο Νανεφερκαφθά μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του πέφτουν και πνίγονται στον ποταμό κατά το ταξίδι τής επιστροφής τους στη Μέμφιδα Ο πρίγκιπας πάντως έχει προλάβει να δέσει γερά το μαγικό βιβλίο πάνω στο κορμί του και τούτο θάβεται μαζί του στο μεγαλοπρεπές ταφικό μνη-μείο τουΑιώνες αργότερα ο Σέτνε (άλλος απτόη-

τος κυνηγός της μαγικής σοφίας) διεξάγει έρευ-νες και πληροφορείται τις περιπλανήσεις τού

θαυμαστού χειρογράφου Εντοπίζει τον τάφο του Νανεφερκαφθά στη νεκρόπολη της Μέμφιδας και εισχωρεί στον ενδότερο νεκρικό θάλαμό του με στόχο να αποσπάσει πάση θυσία το πολυπόθη-το γραπτό από τη σωρό του πρίγκιπα Σε τέτοια φανταστική πλοκή όμως οι νεκροί έχουν και αυ-τοί τον τρόπο τους να αμυνθούν Η μούμια του Νανεφερκαφθά ξυπνάει και προκαλεί τον αρχαι-ολόγο-εισβολέα για να βάλει στο χέρι το βιβλίο ο Σέτνε οφείλει να το κερδίσει σε επιτραπέζιο παι-χνίδι (σενέτ ένα είδος αρχαίας αιγυπτιακής ντά-μας) που θα το παίξει με τη μούμια του νεκρού Η ανατριχιαστική αυτή σκηνή (που θα την μετα-πλάσει ελεύθερα και ο Ηρόδοτος) προαναγγέλλει αμυδρά τον θρύλο του Ιπτάμενου Ολλανδού που παίζει αιώνια την ψυχή του στα ζάρια με τον Δι-άβολο Για κακή τύχη τού Σέτνε ο Νανεφερκα-φθά αποδεικνύεται έμπειρος παίκτης με κρυφές δυνάμειςΈφεραν μπροστά τους τη σκακιέρα του παιχνι-

διού μαζί με τα πούλια Οι δύο άντρες βάλθηκαν να παίζουν Ο Νανεφερκαφθά κέρδισε την πρώτη παρτίδα Ευθύς πρόφερε ένα ξόρκι κατά του Σέτ-νε και συγχρόνως άδραξε τη σκακιέρα και βάρεσε με δαύτην τον αντίπαλό του κατακέφαλα

(18)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Αποτέλεσμα ο Σέτνε βυθίστηκε στο έδαφος μέ-χρι τα γόνατα Το ίδιο επαναλήφθηκε στη δεύτερη παρτίδα που την κέρδισε πάλι ο πεθαμένος Τώρα ο Σέτνε βούλιαξε μέχρι τα γεννητικά του όργανα Στην τρίτη παρτίδα ξανά τα ίδια και ο μάγος μας θάφτηκε στη γη ίσαμε τα αυτιά τουΕυτυχώς στο κρίσιμο αυτό σημείο ο Ινάρως

(αδελφός και σύντροφος του ήρωα) σπεύδει να προμηθεύσει στον Σέτνε τα μαγικά φυλαχτά του Χάρη στη δύναμή τους ο μάγος πετάγεται ψηλά ξεφεύγοντας από την παγίδα Στο λεπτό απλώ-νει τα χέρια του αρπάζει το βιβλίο από τον Νανε-φερκαφθά και το βάζει στα πόδια βγαίνοντας από τον τάφο ξανά στο φως Ενθουσιασμένος από την επιτυχία του ο Σέτνε περιφέρει και επιδεικνύει το βιβλίο παντού στη Μέμφιδα διαβάζοντας απο-σπάσματά του μεγαλόφωνα μπροστά σε όλους εκ-θέτοντας σε κοινή θέα την πιο απόκρυφη γνώση Όμως οι υπερκόσμιες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη προφέρει την τελευταία λέξη τουςΗ εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκ-

θαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Τα-μπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα Εκείνη τον καλεί να την επισκεφτεί στο σπίτι της μακριά στο πατρι-κό της κτήμα Όταν καταφτάνει εκεί ο Σέτνε η Ταμπουμπού τον υποδέχεται στο δωμάτιό της

γεμάτο αρώματα και ακριβά πετράδια και του προσφέρει λιχουδιές και κρασί Όμως ο ερωτο-χτυπημένος μάγος δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο παρά το σαρκικό σμίξιμο με την πεντάμορ-φη Τούτη δεν του παραδίδεται αμέσως Προφα-σιζόμενη την αγνότητα και την ευγενή καταγω-γή της ζητεί πρώτα από τον Σέτνε μια σειρά από χάρες σε αντάλλαγμα Ο σοφός πείθεται διαδοχι-κά να παραχωρήσει με επίσημο συμφωνητικό όλα τα υπάρχοντά του στην Ταμπουμπού έπειτα να αποκληρώσει τους απογόνους του και τέλος (το φρικτότερο) να θανατώσει τα ίδια τα παιδιά του Με ανεξήγητο τρόπο η Ταμπουμπού κομίζει εκεί-νη τη στιγμή τα μικρά παιδιά τού Σέτνε στο δω-μάτιο τα δολοφονεί μπροστά στον πατέρα τους και πετάει τα πτώματά τους από το παράθυρο για να κατασπαραχθούν από τα σκυλιάΤυφλωμένος από το ολέθριο πάθος

του ο Σέτνε δεν δίνει καμία σημασία Γυρεύει μόνο να ικανοποιήσει τον ερωτικό πόθο του Επι-τέλους η Ταμπουμπού πλαγιάζει δίπλα του πάνω στην κλίνη της από φίλντισι και έβενο Μόλις όμως ο Σέτνε απλώνει το χέρι του για να την αγ-γίξει (όπως το είχε απλώσει νωρίτερα για να αδρά-ξει το μαγικό σύγγραμμα) ακούγεται μια φοβερή κραυγή και τα πάντα εξαφανίζονται Ο Σέτνε ξυ-πνάει σαν από λήθαργο ολόγυμνος στο ύπαιθρο με μόνο το γεννητικό μόριό του σκεπασμένο από

(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Ταμπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)

(19)

ένα βρώμικο ουροδοχείο Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή) ο φαραώ με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του απορη-μένοι με το εξωφρενικό θέαμα Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα είναι λοιπόν ζωντανά και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή Τρομαγμένος ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα έχοντας πάρει το μάθημά του καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικόΟ συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας

είναι εμφανής Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρω-πης ισχύος την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας του μαγικού βιβλίου Ο δεύτερος παθαί-νει το ίδιο εικονικά σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύ-ρημά του τον σώζει από τον αφανισμό Κατά βάθος οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη φανταστι-κή διήγηση το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι δίχως άλλο γνωστή είτε έχει δι-αβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρα-κολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

( Δ ε ύ τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς )

( του Ιωάννη Κωνσταντάκου )

μαγείας

(15)

(15)

Στο προηγούμενο τεύχος ξεκινήσαμε την περιήγησή μας στη φανταστική γραμμα-τεία των αρχαίων λαών mdash λογοτεχνική ενδο-χώρα πλούσια σε θαυμαστά θεάματα και πα-ράξενες περιπέτειες Συνεχίζουμε τώρα το ίδιο ταξίδι που αφετηρία του είναι πάλι η Αίγυ-πτος Στην προαιώνια εκείνη χώρα οι διηγή-σεις κυλούσαν στα στόματα του λαού σαν τα νερά του Νείλου μέσα στα κανάλια της εύφο-ρης μαύρης γης Μπορούμε να φανταστούμε ότι η φαραωνική Αίγυπτος κατά τις χιλιετίες της ιστορίας της διέθετε αφηγηματική παράδο-ση το ίδιο εκτεταμένη φέρrsquo ειπείν όσο εκείνη της Ινδίας (με τις τεράστιες και περίεργα ονο-μασμένες αφηγηματικές συναγωγές της) ή των νεότερων Αράβων (με τις αχανείς Χίλιες και μία Νύχτες) ή της Ιταλίας κατά την Αναγέν-νηση και το Μπαρόκ (με τις αναρίθμητες συλ-λογές από νουβέλες από τον Βοκάκιο έως τον Μπαζίλε)

Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύ-κλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ Ο κεντρικός ήρωάς τους βασίζεται σε πραγματικό πρόσωπο έναν από τους γιους του φαραώ Ραμσή Β΄ (1279ndash1213 πΧ) ο οποίος υπήρξε αρχιερέας του θεού Φθα στη Μέμφιδα Από τον αρχιερατικό τίτλο του ndashσετέμndash προέκυψε η ονομασία Σέτνε την οποία φέρει ως προσωπικό όνομά του ο πρω-ταγωνιστής των λογοτεχνικών διηγήσεων Ο ιστορικός Χαεμουάσετ έδειχνε ιδιαίτερο ενδια-φέρον για την αναδίφηση του απώτερου παρελ-θόντος

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

(16)

Υπήρξε ο προπάτορας της αρχαιο-λογίας πρώτος αυτός πραγματοποίησε ανα-σκαφές σε παμπάλαιους τάφους και μνημεία από την πρωιμότερη φαραωνική εποχή Χάρη στις αρχαιοδιφικές δραστηριότητές του απέ-κτησε ήδη όσο ζούσε φήμη για την πολυμά-θειά του Η ενασχόλησή του με τα αρχαία τα-φικά κτίσματα που τα ξέθαβε από την άμμο για να τα διερευνήσει έκανε ίσως να κυκλο-φορήσουν για το πρόσωπό του και σκοτεινότε-ρες διαδόσεις ότι τάχα επικοινωνούσε με πνεύ-ματα των νεκρών ή με απέθαντα φαντάσματα των στοιχειωμένων χαλασμάτωνΈτσι λίγο μετά τον θάνατο του Χαεμουάσετ

άρχισαν να αναπτύσσονται θρύλοι που τον πα-ρουσίαζαν ως μάγο και νεκρομάντη Σιγά-σιγά συγκροτήθηκε ολόκληρος κύκλος διηγημά-των με θέμα τις επαφές του με το υπερφυσι-κό μια σειρά αυτόνομων αλλά συμπληρωματι-κών αφηγηματικών συνθέσεων που η καθεμία τους έδειχνε τον ίδιο ήρωα σε διαφορετικές υποθέσεις mdash κάπως σαν τη συστάδα μεσαιωνι-κών ρομάντζων με πρωταγωνιστή τον Μέρλιν ή τις διαδοχικές γερμανικές φυλλάδες για τον ζοφερό δόκτορα Φάουστ ή τη συγκαιρινή μας

αλληλουχία βιβλίων γύρω από τις μαγικές πε-ριπέτειες του Χάρι Πότερ Από τον αιγυπτιακό κύκλο του Σέτνε Χαε-

μουάσετ σώζονται σήμερα δύο εκτενείς νου-βέλες καθώς και αρκετά αποσπάσματα από άλλες Οι πάπυροι που τις παραδίδουν αντι-γράφηκαν κατά την περίοδο των Πτολεμαίων ή των Ρωμαίων αλλά οι ιστορίες καθrsquo εαυτές είχαν πλαστεί πολύ πρωτύτερα Οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που αντικατοπτρί-ζονται μέσα τους θυμίζουν την εποχή της λε-γόμενης Σαϊτικής Δυναστείας κατά τον 6ο αι-ώνα πΧ Κάπου εκατό χρόνια αργότερα όταν ο Ηρόδοτος επισκέφτηκε την Αίγυπτο οι διη-γήσεις του Σέτνε πρέπει να κυκλοφορούσαν ευρύτερα στα στόματα του κόσμου Μερικά χαρακτηριστικά μοτίβα τους απηχούνται σε αιγυπτιακούς θρύλους που κατέγραψε ο Έλ-ληνας ιστορικός στο έργο τουΣε μία από τις καλοδιατηρημένες νουβέλες

ο Σέτνε αναζητεί το περίφημο μαγικό βιβλίο γραμμένο από το ίδιο το χέρι του Θωθ του Αιγύπτιου θεού της γραφής και της γνώσης Τούτο περιέχει πανίσχυρα ξόρκια που χαρί-ζουν τρομερή δύναμη

(Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύκλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ)

(17)

Όποιος τα κατέχει θα μπορέσει να καταλάβει τις γλώσσες των πουλιών και των φιδιών να μετρήσει τα ψάρια στον βυθό των θαλασσών να υποτάξει στη βούλησή του τον χώρο ακόμη και να αντικρίσει τους θεούς στον επουράνιο οίκο τους Το βιβλίο ήταν καλά φυλαγμένο στον βυθό του Νείλου κλεισμένο σε αλλεπάλληλα με-ταλλικά κιβώτια και φρουρούμενο από σκορπι-ούς και δράκοντες ώσπου το ανακάλυψε και το έκλεψε ο φιλομαθής πρίγκιπας Νανεφερκαφθά οδηγημένος από το πάθος του για την απόκρυφη επιστήμη Σύντομα ωστόσο ο σοφός άρχοντας τιμωρείται για τον σφετερισμό τού θεϊκού συγ-γράμματος Ο Θωθ και οι άλλοι θεοί εξαπολύουν τον δαίμονα της σφαγής εναντίον του Εν τέλει ο Νανεφερκαφθά μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του πέφτουν και πνίγονται στον ποταμό κατά το ταξίδι τής επιστροφής τους στη Μέμφιδα Ο πρίγκιπας πάντως έχει προλάβει να δέσει γερά το μαγικό βιβλίο πάνω στο κορμί του και τούτο θάβεται μαζί του στο μεγαλοπρεπές ταφικό μνη-μείο τουΑιώνες αργότερα ο Σέτνε (άλλος απτόη-

τος κυνηγός της μαγικής σοφίας) διεξάγει έρευ-νες και πληροφορείται τις περιπλανήσεις τού

θαυμαστού χειρογράφου Εντοπίζει τον τάφο του Νανεφερκαφθά στη νεκρόπολη της Μέμφιδας και εισχωρεί στον ενδότερο νεκρικό θάλαμό του με στόχο να αποσπάσει πάση θυσία το πολυπόθη-το γραπτό από τη σωρό του πρίγκιπα Σε τέτοια φανταστική πλοκή όμως οι νεκροί έχουν και αυ-τοί τον τρόπο τους να αμυνθούν Η μούμια του Νανεφερκαφθά ξυπνάει και προκαλεί τον αρχαι-ολόγο-εισβολέα για να βάλει στο χέρι το βιβλίο ο Σέτνε οφείλει να το κερδίσει σε επιτραπέζιο παι-χνίδι (σενέτ ένα είδος αρχαίας αιγυπτιακής ντά-μας) που θα το παίξει με τη μούμια του νεκρού Η ανατριχιαστική αυτή σκηνή (που θα την μετα-πλάσει ελεύθερα και ο Ηρόδοτος) προαναγγέλλει αμυδρά τον θρύλο του Ιπτάμενου Ολλανδού που παίζει αιώνια την ψυχή του στα ζάρια με τον Δι-άβολο Για κακή τύχη τού Σέτνε ο Νανεφερκα-φθά αποδεικνύεται έμπειρος παίκτης με κρυφές δυνάμειςΈφεραν μπροστά τους τη σκακιέρα του παιχνι-

διού μαζί με τα πούλια Οι δύο άντρες βάλθηκαν να παίζουν Ο Νανεφερκαφθά κέρδισε την πρώτη παρτίδα Ευθύς πρόφερε ένα ξόρκι κατά του Σέτ-νε και συγχρόνως άδραξε τη σκακιέρα και βάρεσε με δαύτην τον αντίπαλό του κατακέφαλα

(18)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Αποτέλεσμα ο Σέτνε βυθίστηκε στο έδαφος μέ-χρι τα γόνατα Το ίδιο επαναλήφθηκε στη δεύτερη παρτίδα που την κέρδισε πάλι ο πεθαμένος Τώρα ο Σέτνε βούλιαξε μέχρι τα γεννητικά του όργανα Στην τρίτη παρτίδα ξανά τα ίδια και ο μάγος μας θάφτηκε στη γη ίσαμε τα αυτιά τουΕυτυχώς στο κρίσιμο αυτό σημείο ο Ινάρως

(αδελφός και σύντροφος του ήρωα) σπεύδει να προμηθεύσει στον Σέτνε τα μαγικά φυλαχτά του Χάρη στη δύναμή τους ο μάγος πετάγεται ψηλά ξεφεύγοντας από την παγίδα Στο λεπτό απλώ-νει τα χέρια του αρπάζει το βιβλίο από τον Νανε-φερκαφθά και το βάζει στα πόδια βγαίνοντας από τον τάφο ξανά στο φως Ενθουσιασμένος από την επιτυχία του ο Σέτνε περιφέρει και επιδεικνύει το βιβλίο παντού στη Μέμφιδα διαβάζοντας απο-σπάσματά του μεγαλόφωνα μπροστά σε όλους εκ-θέτοντας σε κοινή θέα την πιο απόκρυφη γνώση Όμως οι υπερκόσμιες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη προφέρει την τελευταία λέξη τουςΗ εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκ-

θαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Τα-μπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα Εκείνη τον καλεί να την επισκεφτεί στο σπίτι της μακριά στο πατρι-κό της κτήμα Όταν καταφτάνει εκεί ο Σέτνε η Ταμπουμπού τον υποδέχεται στο δωμάτιό της

γεμάτο αρώματα και ακριβά πετράδια και του προσφέρει λιχουδιές και κρασί Όμως ο ερωτο-χτυπημένος μάγος δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο παρά το σαρκικό σμίξιμο με την πεντάμορ-φη Τούτη δεν του παραδίδεται αμέσως Προφα-σιζόμενη την αγνότητα και την ευγενή καταγω-γή της ζητεί πρώτα από τον Σέτνε μια σειρά από χάρες σε αντάλλαγμα Ο σοφός πείθεται διαδοχι-κά να παραχωρήσει με επίσημο συμφωνητικό όλα τα υπάρχοντά του στην Ταμπουμπού έπειτα να αποκληρώσει τους απογόνους του και τέλος (το φρικτότερο) να θανατώσει τα ίδια τα παιδιά του Με ανεξήγητο τρόπο η Ταμπουμπού κομίζει εκεί-νη τη στιγμή τα μικρά παιδιά τού Σέτνε στο δω-μάτιο τα δολοφονεί μπροστά στον πατέρα τους και πετάει τα πτώματά τους από το παράθυρο για να κατασπαραχθούν από τα σκυλιάΤυφλωμένος από το ολέθριο πάθος

του ο Σέτνε δεν δίνει καμία σημασία Γυρεύει μόνο να ικανοποιήσει τον ερωτικό πόθο του Επι-τέλους η Ταμπουμπού πλαγιάζει δίπλα του πάνω στην κλίνη της από φίλντισι και έβενο Μόλις όμως ο Σέτνε απλώνει το χέρι του για να την αγ-γίξει (όπως το είχε απλώσει νωρίτερα για να αδρά-ξει το μαγικό σύγγραμμα) ακούγεται μια φοβερή κραυγή και τα πάντα εξαφανίζονται Ο Σέτνε ξυ-πνάει σαν από λήθαργο ολόγυμνος στο ύπαιθρο με μόνο το γεννητικό μόριό του σκεπασμένο από

(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Ταμπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)

(19)

ένα βρώμικο ουροδοχείο Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή) ο φαραώ με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του απορη-μένοι με το εξωφρενικό θέαμα Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα είναι λοιπόν ζωντανά και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή Τρομαγμένος ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα έχοντας πάρει το μάθημά του καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικόΟ συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας

είναι εμφανής Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρω-πης ισχύος την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας του μαγικού βιβλίου Ο δεύτερος παθαί-νει το ίδιο εικονικά σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύ-ρημά του τον σώζει από τον αφανισμό Κατά βάθος οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη φανταστι-κή διήγηση το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι δίχως άλλο γνωστή είτε έχει δι-αβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρα-κολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

(16)

Υπήρξε ο προπάτορας της αρχαιο-λογίας πρώτος αυτός πραγματοποίησε ανα-σκαφές σε παμπάλαιους τάφους και μνημεία από την πρωιμότερη φαραωνική εποχή Χάρη στις αρχαιοδιφικές δραστηριότητές του απέ-κτησε ήδη όσο ζούσε φήμη για την πολυμά-θειά του Η ενασχόλησή του με τα αρχαία τα-φικά κτίσματα που τα ξέθαβε από την άμμο για να τα διερευνήσει έκανε ίσως να κυκλο-φορήσουν για το πρόσωπό του και σκοτεινότε-ρες διαδόσεις ότι τάχα επικοινωνούσε με πνεύ-ματα των νεκρών ή με απέθαντα φαντάσματα των στοιχειωμένων χαλασμάτωνΈτσι λίγο μετά τον θάνατο του Χαεμουάσετ

άρχισαν να αναπτύσσονται θρύλοι που τον πα-ρουσίαζαν ως μάγο και νεκρομάντη Σιγά-σιγά συγκροτήθηκε ολόκληρος κύκλος διηγημά-των με θέμα τις επαφές του με το υπερφυσι-κό μια σειρά αυτόνομων αλλά συμπληρωματι-κών αφηγηματικών συνθέσεων που η καθεμία τους έδειχνε τον ίδιο ήρωα σε διαφορετικές υποθέσεις mdash κάπως σαν τη συστάδα μεσαιωνι-κών ρομάντζων με πρωταγωνιστή τον Μέρλιν ή τις διαδοχικές γερμανικές φυλλάδες για τον ζοφερό δόκτορα Φάουστ ή τη συγκαιρινή μας

αλληλουχία βιβλίων γύρω από τις μαγικές πε-ριπέτειες του Χάρι Πότερ Από τον αιγυπτιακό κύκλο του Σέτνε Χαε-

μουάσετ σώζονται σήμερα δύο εκτενείς νου-βέλες καθώς και αρκετά αποσπάσματα από άλλες Οι πάπυροι που τις παραδίδουν αντι-γράφηκαν κατά την περίοδο των Πτολεμαίων ή των Ρωμαίων αλλά οι ιστορίες καθrsquo εαυτές είχαν πλαστεί πολύ πρωτύτερα Οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που αντικατοπτρί-ζονται μέσα τους θυμίζουν την εποχή της λε-γόμενης Σαϊτικής Δυναστείας κατά τον 6ο αι-ώνα πΧ Κάπου εκατό χρόνια αργότερα όταν ο Ηρόδοτος επισκέφτηκε την Αίγυπτο οι διη-γήσεις του Σέτνε πρέπει να κυκλοφορούσαν ευρύτερα στα στόματα του κόσμου Μερικά χαρακτηριστικά μοτίβα τους απηχούνται σε αιγυπτιακούς θρύλους που κατέγραψε ο Έλ-ληνας ιστορικός στο έργο τουΣε μία από τις καλοδιατηρημένες νουβέλες

ο Σέτνε αναζητεί το περίφημο μαγικό βιβλίο γραμμένο από το ίδιο το χέρι του Θωθ του Αιγύπτιου θεού της γραφής και της γνώσης Τούτο περιέχει πανίσχυρα ξόρκια που χαρί-ζουν τρομερή δύναμη

(Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύκλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ)

(17)

Όποιος τα κατέχει θα μπορέσει να καταλάβει τις γλώσσες των πουλιών και των φιδιών να μετρήσει τα ψάρια στον βυθό των θαλασσών να υποτάξει στη βούλησή του τον χώρο ακόμη και να αντικρίσει τους θεούς στον επουράνιο οίκο τους Το βιβλίο ήταν καλά φυλαγμένο στον βυθό του Νείλου κλεισμένο σε αλλεπάλληλα με-ταλλικά κιβώτια και φρουρούμενο από σκορπι-ούς και δράκοντες ώσπου το ανακάλυψε και το έκλεψε ο φιλομαθής πρίγκιπας Νανεφερκαφθά οδηγημένος από το πάθος του για την απόκρυφη επιστήμη Σύντομα ωστόσο ο σοφός άρχοντας τιμωρείται για τον σφετερισμό τού θεϊκού συγ-γράμματος Ο Θωθ και οι άλλοι θεοί εξαπολύουν τον δαίμονα της σφαγής εναντίον του Εν τέλει ο Νανεφερκαφθά μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του πέφτουν και πνίγονται στον ποταμό κατά το ταξίδι τής επιστροφής τους στη Μέμφιδα Ο πρίγκιπας πάντως έχει προλάβει να δέσει γερά το μαγικό βιβλίο πάνω στο κορμί του και τούτο θάβεται μαζί του στο μεγαλοπρεπές ταφικό μνη-μείο τουΑιώνες αργότερα ο Σέτνε (άλλος απτόη-

τος κυνηγός της μαγικής σοφίας) διεξάγει έρευ-νες και πληροφορείται τις περιπλανήσεις τού

θαυμαστού χειρογράφου Εντοπίζει τον τάφο του Νανεφερκαφθά στη νεκρόπολη της Μέμφιδας και εισχωρεί στον ενδότερο νεκρικό θάλαμό του με στόχο να αποσπάσει πάση θυσία το πολυπόθη-το γραπτό από τη σωρό του πρίγκιπα Σε τέτοια φανταστική πλοκή όμως οι νεκροί έχουν και αυ-τοί τον τρόπο τους να αμυνθούν Η μούμια του Νανεφερκαφθά ξυπνάει και προκαλεί τον αρχαι-ολόγο-εισβολέα για να βάλει στο χέρι το βιβλίο ο Σέτνε οφείλει να το κερδίσει σε επιτραπέζιο παι-χνίδι (σενέτ ένα είδος αρχαίας αιγυπτιακής ντά-μας) που θα το παίξει με τη μούμια του νεκρού Η ανατριχιαστική αυτή σκηνή (που θα την μετα-πλάσει ελεύθερα και ο Ηρόδοτος) προαναγγέλλει αμυδρά τον θρύλο του Ιπτάμενου Ολλανδού που παίζει αιώνια την ψυχή του στα ζάρια με τον Δι-άβολο Για κακή τύχη τού Σέτνε ο Νανεφερκα-φθά αποδεικνύεται έμπειρος παίκτης με κρυφές δυνάμειςΈφεραν μπροστά τους τη σκακιέρα του παιχνι-

διού μαζί με τα πούλια Οι δύο άντρες βάλθηκαν να παίζουν Ο Νανεφερκαφθά κέρδισε την πρώτη παρτίδα Ευθύς πρόφερε ένα ξόρκι κατά του Σέτ-νε και συγχρόνως άδραξε τη σκακιέρα και βάρεσε με δαύτην τον αντίπαλό του κατακέφαλα

(18)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Αποτέλεσμα ο Σέτνε βυθίστηκε στο έδαφος μέ-χρι τα γόνατα Το ίδιο επαναλήφθηκε στη δεύτερη παρτίδα που την κέρδισε πάλι ο πεθαμένος Τώρα ο Σέτνε βούλιαξε μέχρι τα γεννητικά του όργανα Στην τρίτη παρτίδα ξανά τα ίδια και ο μάγος μας θάφτηκε στη γη ίσαμε τα αυτιά τουΕυτυχώς στο κρίσιμο αυτό σημείο ο Ινάρως

(αδελφός και σύντροφος του ήρωα) σπεύδει να προμηθεύσει στον Σέτνε τα μαγικά φυλαχτά του Χάρη στη δύναμή τους ο μάγος πετάγεται ψηλά ξεφεύγοντας από την παγίδα Στο λεπτό απλώ-νει τα χέρια του αρπάζει το βιβλίο από τον Νανε-φερκαφθά και το βάζει στα πόδια βγαίνοντας από τον τάφο ξανά στο φως Ενθουσιασμένος από την επιτυχία του ο Σέτνε περιφέρει και επιδεικνύει το βιβλίο παντού στη Μέμφιδα διαβάζοντας απο-σπάσματά του μεγαλόφωνα μπροστά σε όλους εκ-θέτοντας σε κοινή θέα την πιο απόκρυφη γνώση Όμως οι υπερκόσμιες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη προφέρει την τελευταία λέξη τουςΗ εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκ-

θαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Τα-μπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα Εκείνη τον καλεί να την επισκεφτεί στο σπίτι της μακριά στο πατρι-κό της κτήμα Όταν καταφτάνει εκεί ο Σέτνε η Ταμπουμπού τον υποδέχεται στο δωμάτιό της

γεμάτο αρώματα και ακριβά πετράδια και του προσφέρει λιχουδιές και κρασί Όμως ο ερωτο-χτυπημένος μάγος δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο παρά το σαρκικό σμίξιμο με την πεντάμορ-φη Τούτη δεν του παραδίδεται αμέσως Προφα-σιζόμενη την αγνότητα και την ευγενή καταγω-γή της ζητεί πρώτα από τον Σέτνε μια σειρά από χάρες σε αντάλλαγμα Ο σοφός πείθεται διαδοχι-κά να παραχωρήσει με επίσημο συμφωνητικό όλα τα υπάρχοντά του στην Ταμπουμπού έπειτα να αποκληρώσει τους απογόνους του και τέλος (το φρικτότερο) να θανατώσει τα ίδια τα παιδιά του Με ανεξήγητο τρόπο η Ταμπουμπού κομίζει εκεί-νη τη στιγμή τα μικρά παιδιά τού Σέτνε στο δω-μάτιο τα δολοφονεί μπροστά στον πατέρα τους και πετάει τα πτώματά τους από το παράθυρο για να κατασπαραχθούν από τα σκυλιάΤυφλωμένος από το ολέθριο πάθος

του ο Σέτνε δεν δίνει καμία σημασία Γυρεύει μόνο να ικανοποιήσει τον ερωτικό πόθο του Επι-τέλους η Ταμπουμπού πλαγιάζει δίπλα του πάνω στην κλίνη της από φίλντισι και έβενο Μόλις όμως ο Σέτνε απλώνει το χέρι του για να την αγ-γίξει (όπως το είχε απλώσει νωρίτερα για να αδρά-ξει το μαγικό σύγγραμμα) ακούγεται μια φοβερή κραυγή και τα πάντα εξαφανίζονται Ο Σέτνε ξυ-πνάει σαν από λήθαργο ολόγυμνος στο ύπαιθρο με μόνο το γεννητικό μόριό του σκεπασμένο από

(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Ταμπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)

(19)

ένα βρώμικο ουροδοχείο Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή) ο φαραώ με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του απορη-μένοι με το εξωφρενικό θέαμα Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα είναι λοιπόν ζωντανά και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή Τρομαγμένος ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα έχοντας πάρει το μάθημά του καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικόΟ συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας

είναι εμφανής Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρω-πης ισχύος την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας του μαγικού βιβλίου Ο δεύτερος παθαί-νει το ίδιο εικονικά σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύ-ρημά του τον σώζει από τον αφανισμό Κατά βάθος οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη φανταστι-κή διήγηση το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι δίχως άλλο γνωστή είτε έχει δι-αβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρα-κολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

(Ένα από τα πιο πολύτιμα κοσμήματα της αιγυπτιακής αφηγηματικής τέχνης είναι ο κύκλος διηγημάτων γύρω από τις περιπέτειες του μάγου Σέτνε Χαεμουάσετ)

(17)

Όποιος τα κατέχει θα μπορέσει να καταλάβει τις γλώσσες των πουλιών και των φιδιών να μετρήσει τα ψάρια στον βυθό των θαλασσών να υποτάξει στη βούλησή του τον χώρο ακόμη και να αντικρίσει τους θεούς στον επουράνιο οίκο τους Το βιβλίο ήταν καλά φυλαγμένο στον βυθό του Νείλου κλεισμένο σε αλλεπάλληλα με-ταλλικά κιβώτια και φρουρούμενο από σκορπι-ούς και δράκοντες ώσπου το ανακάλυψε και το έκλεψε ο φιλομαθής πρίγκιπας Νανεφερκαφθά οδηγημένος από το πάθος του για την απόκρυφη επιστήμη Σύντομα ωστόσο ο σοφός άρχοντας τιμωρείται για τον σφετερισμό τού θεϊκού συγ-γράμματος Ο Θωθ και οι άλλοι θεοί εξαπολύουν τον δαίμονα της σφαγής εναντίον του Εν τέλει ο Νανεφερκαφθά μαζί με τη γυναίκα και τον γιο του πέφτουν και πνίγονται στον ποταμό κατά το ταξίδι τής επιστροφής τους στη Μέμφιδα Ο πρίγκιπας πάντως έχει προλάβει να δέσει γερά το μαγικό βιβλίο πάνω στο κορμί του και τούτο θάβεται μαζί του στο μεγαλοπρεπές ταφικό μνη-μείο τουΑιώνες αργότερα ο Σέτνε (άλλος απτόη-

τος κυνηγός της μαγικής σοφίας) διεξάγει έρευ-νες και πληροφορείται τις περιπλανήσεις τού

θαυμαστού χειρογράφου Εντοπίζει τον τάφο του Νανεφερκαφθά στη νεκρόπολη της Μέμφιδας και εισχωρεί στον ενδότερο νεκρικό θάλαμό του με στόχο να αποσπάσει πάση θυσία το πολυπόθη-το γραπτό από τη σωρό του πρίγκιπα Σε τέτοια φανταστική πλοκή όμως οι νεκροί έχουν και αυ-τοί τον τρόπο τους να αμυνθούν Η μούμια του Νανεφερκαφθά ξυπνάει και προκαλεί τον αρχαι-ολόγο-εισβολέα για να βάλει στο χέρι το βιβλίο ο Σέτνε οφείλει να το κερδίσει σε επιτραπέζιο παι-χνίδι (σενέτ ένα είδος αρχαίας αιγυπτιακής ντά-μας) που θα το παίξει με τη μούμια του νεκρού Η ανατριχιαστική αυτή σκηνή (που θα την μετα-πλάσει ελεύθερα και ο Ηρόδοτος) προαναγγέλλει αμυδρά τον θρύλο του Ιπτάμενου Ολλανδού που παίζει αιώνια την ψυχή του στα ζάρια με τον Δι-άβολο Για κακή τύχη τού Σέτνε ο Νανεφερκα-φθά αποδεικνύεται έμπειρος παίκτης με κρυφές δυνάμειςΈφεραν μπροστά τους τη σκακιέρα του παιχνι-

διού μαζί με τα πούλια Οι δύο άντρες βάλθηκαν να παίζουν Ο Νανεφερκαφθά κέρδισε την πρώτη παρτίδα Ευθύς πρόφερε ένα ξόρκι κατά του Σέτ-νε και συγχρόνως άδραξε τη σκακιέρα και βάρεσε με δαύτην τον αντίπαλό του κατακέφαλα

(18)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Αποτέλεσμα ο Σέτνε βυθίστηκε στο έδαφος μέ-χρι τα γόνατα Το ίδιο επαναλήφθηκε στη δεύτερη παρτίδα που την κέρδισε πάλι ο πεθαμένος Τώρα ο Σέτνε βούλιαξε μέχρι τα γεννητικά του όργανα Στην τρίτη παρτίδα ξανά τα ίδια και ο μάγος μας θάφτηκε στη γη ίσαμε τα αυτιά τουΕυτυχώς στο κρίσιμο αυτό σημείο ο Ινάρως

(αδελφός και σύντροφος του ήρωα) σπεύδει να προμηθεύσει στον Σέτνε τα μαγικά φυλαχτά του Χάρη στη δύναμή τους ο μάγος πετάγεται ψηλά ξεφεύγοντας από την παγίδα Στο λεπτό απλώ-νει τα χέρια του αρπάζει το βιβλίο από τον Νανε-φερκαφθά και το βάζει στα πόδια βγαίνοντας από τον τάφο ξανά στο φως Ενθουσιασμένος από την επιτυχία του ο Σέτνε περιφέρει και επιδεικνύει το βιβλίο παντού στη Μέμφιδα διαβάζοντας απο-σπάσματά του μεγαλόφωνα μπροστά σε όλους εκ-θέτοντας σε κοινή θέα την πιο απόκρυφη γνώση Όμως οι υπερκόσμιες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη προφέρει την τελευταία λέξη τουςΗ εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκ-

θαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Τα-μπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα Εκείνη τον καλεί να την επισκεφτεί στο σπίτι της μακριά στο πατρι-κό της κτήμα Όταν καταφτάνει εκεί ο Σέτνε η Ταμπουμπού τον υποδέχεται στο δωμάτιό της

γεμάτο αρώματα και ακριβά πετράδια και του προσφέρει λιχουδιές και κρασί Όμως ο ερωτο-χτυπημένος μάγος δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο παρά το σαρκικό σμίξιμο με την πεντάμορ-φη Τούτη δεν του παραδίδεται αμέσως Προφα-σιζόμενη την αγνότητα και την ευγενή καταγω-γή της ζητεί πρώτα από τον Σέτνε μια σειρά από χάρες σε αντάλλαγμα Ο σοφός πείθεται διαδοχι-κά να παραχωρήσει με επίσημο συμφωνητικό όλα τα υπάρχοντά του στην Ταμπουμπού έπειτα να αποκληρώσει τους απογόνους του και τέλος (το φρικτότερο) να θανατώσει τα ίδια τα παιδιά του Με ανεξήγητο τρόπο η Ταμπουμπού κομίζει εκεί-νη τη στιγμή τα μικρά παιδιά τού Σέτνε στο δω-μάτιο τα δολοφονεί μπροστά στον πατέρα τους και πετάει τα πτώματά τους από το παράθυρο για να κατασπαραχθούν από τα σκυλιάΤυφλωμένος από το ολέθριο πάθος

του ο Σέτνε δεν δίνει καμία σημασία Γυρεύει μόνο να ικανοποιήσει τον ερωτικό πόθο του Επι-τέλους η Ταμπουμπού πλαγιάζει δίπλα του πάνω στην κλίνη της από φίλντισι και έβενο Μόλις όμως ο Σέτνε απλώνει το χέρι του για να την αγ-γίξει (όπως το είχε απλώσει νωρίτερα για να αδρά-ξει το μαγικό σύγγραμμα) ακούγεται μια φοβερή κραυγή και τα πάντα εξαφανίζονται Ο Σέτνε ξυ-πνάει σαν από λήθαργο ολόγυμνος στο ύπαιθρο με μόνο το γεννητικό μόριό του σκεπασμένο από

(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Ταμπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)

(19)

ένα βρώμικο ουροδοχείο Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή) ο φαραώ με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του απορη-μένοι με το εξωφρενικό θέαμα Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα είναι λοιπόν ζωντανά και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή Τρομαγμένος ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα έχοντας πάρει το μάθημά του καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικόΟ συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας

είναι εμφανής Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρω-πης ισχύος την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας του μαγικού βιβλίου Ο δεύτερος παθαί-νει το ίδιο εικονικά σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύ-ρημά του τον σώζει από τον αφανισμό Κατά βάθος οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη φανταστι-κή διήγηση το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι δίχως άλλο γνωστή είτε έχει δι-αβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρα-κολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

(18)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Αποτέλεσμα ο Σέτνε βυθίστηκε στο έδαφος μέ-χρι τα γόνατα Το ίδιο επαναλήφθηκε στη δεύτερη παρτίδα που την κέρδισε πάλι ο πεθαμένος Τώρα ο Σέτνε βούλιαξε μέχρι τα γεννητικά του όργανα Στην τρίτη παρτίδα ξανά τα ίδια και ο μάγος μας θάφτηκε στη γη ίσαμε τα αυτιά τουΕυτυχώς στο κρίσιμο αυτό σημείο ο Ινάρως

(αδελφός και σύντροφος του ήρωα) σπεύδει να προμηθεύσει στον Σέτνε τα μαγικά φυλαχτά του Χάρη στη δύναμή τους ο μάγος πετάγεται ψηλά ξεφεύγοντας από την παγίδα Στο λεπτό απλώ-νει τα χέρια του αρπάζει το βιβλίο από τον Νανε-φερκαφθά και το βάζει στα πόδια βγαίνοντας από τον τάφο ξανά στο φως Ενθουσιασμένος από την επιτυχία του ο Σέτνε περιφέρει και επιδεικνύει το βιβλίο παντού στη Μέμφιδα διαβάζοντας απο-σπάσματά του μεγαλόφωνα μπροστά σε όλους εκ-θέτοντας σε κοινή θέα την πιο απόκρυφη γνώση Όμως οι υπερκόσμιες δυνάμεις δεν έχουν ακόμη προφέρει την τελευταία λέξη τουςΗ εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκ-

θαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Τα-μπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα Εκείνη τον καλεί να την επισκεφτεί στο σπίτι της μακριά στο πατρι-κό της κτήμα Όταν καταφτάνει εκεί ο Σέτνε η Ταμπουμπού τον υποδέχεται στο δωμάτιό της

γεμάτο αρώματα και ακριβά πετράδια και του προσφέρει λιχουδιές και κρασί Όμως ο ερωτο-χτυπημένος μάγος δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο παρά το σαρκικό σμίξιμο με την πεντάμορ-φη Τούτη δεν του παραδίδεται αμέσως Προφα-σιζόμενη την αγνότητα και την ευγενή καταγω-γή της ζητεί πρώτα από τον Σέτνε μια σειρά από χάρες σε αντάλλαγμα Ο σοφός πείθεται διαδοχι-κά να παραχωρήσει με επίσημο συμφωνητικό όλα τα υπάρχοντά του στην Ταμπουμπού έπειτα να αποκληρώσει τους απογόνους του και τέλος (το φρικτότερο) να θανατώσει τα ίδια τα παιδιά του Με ανεξήγητο τρόπο η Ταμπουμπού κομίζει εκεί-νη τη στιγμή τα μικρά παιδιά τού Σέτνε στο δω-μάτιο τα δολοφονεί μπροστά στον πατέρα τους και πετάει τα πτώματά τους από το παράθυρο για να κατασπαραχθούν από τα σκυλιάΤυφλωμένος από το ολέθριο πάθος

του ο Σέτνε δεν δίνει καμία σημασία Γυρεύει μόνο να ικανοποιήσει τον ερωτικό πόθο του Επι-τέλους η Ταμπουμπού πλαγιάζει δίπλα του πάνω στην κλίνη της από φίλντισι και έβενο Μόλις όμως ο Σέτνε απλώνει το χέρι του για να την αγ-γίξει (όπως το είχε απλώσει νωρίτερα για να αδρά-ξει το μαγικό σύγγραμμα) ακούγεται μια φοβερή κραυγή και τα πάντα εξαφανίζονται Ο Σέτνε ξυ-πνάει σαν από λήθαργο ολόγυμνος στο ύπαιθρο με μόνο το γεννητικό μόριό του σκεπασμένο από

(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Ταμπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)

(19)

ένα βρώμικο ουροδοχείο Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή) ο φαραώ με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του απορη-μένοι με το εξωφρενικό θέαμα Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα είναι λοιπόν ζωντανά και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή Τρομαγμένος ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα έχοντας πάρει το μάθημά του καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικόΟ συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας

είναι εμφανής Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρω-πης ισχύος την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας του μαγικού βιβλίου Ο δεύτερος παθαί-νει το ίδιο εικονικά σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύ-ρημά του τον σώζει από τον αφανισμό Κατά βάθος οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη φανταστι-κή διήγηση το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι δίχως άλλο γνωστή είτε έχει δι-αβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρα-κολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

(Η εκδίκηση θα έλθει με τη μορφή μιας εκθαμβωτικής καλλονής ndash της μυστηριώδους Ταμπουμπού Ο Σέτνε την συναντάει αίφνης μια μέρα καθώς κάνει τον περίπατό του και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα)

(19)

ένα βρώμικο ουροδοχείο Μπροστά του στέκονται (τι ντροπή) ο φαραώ με ολόκληρη την ακολουθία των αυλικών του απορη-μένοι με το εξωφρενικό θέαμα Η παράξενη εξαφάνιση τού ήρωα έχει αναγκάσει τους πάντες να τον ψάχνουν Με ανακούφιση ο Σέτνε μαθαίνει πως τα παιδιά του τον αναζητούν σε ολόκληρη τη Μέμφιδα είναι λοιπόν ζωντανά και η μακάβρια περιπέτειά του με την Ταμπουμπού ήταν απλώς παραίσθηση Ο πολύπειρος σοφός καταλαβαίνει αμέσως το νόημα του φρικτού οράματος ο Νανεφερκαφθά του το έστειλε για να τον προειδοποιήσει πως η σκοτεινή δύναμη τού μαγικού βιβλίου μπορεί να οδηγήσει τον κάτοχό του στην καταστροφή Τρομαγμένος ο Σέτνε επιστρέφει το σύγγραμμα στον τάφο του νεκρού πρίγκιπα έχοντας πάρει το μάθημά του καλύτερα να μην παίζει κανείς με το υπερφυσικόΟ συμβολισμός της συναρπαστικής αυτής νουβέλας

είναι εμφανής Και οι δύο φιλομαθείς ήρωες ο Νανεφερκαφθά και ο Σέτνε ανακαλύπτουν μιαν απόκρυφη γνώση υπεράνθρω-πης ισχύος την οποία οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να τιθασεύσουν και να διαχειριστούν Ο πρώτος οδηγείται στον χαμό μαζί με την οικογένειά του εξαιτίας του μαγικού βιβλίου Ο δεύτερος παθαί-νει το ίδιο εικονικά σε αποτρόπαιο προειδοποιητικό όραμα μόνο η τελευταία συνετή απόφασή του να αποχωριστεί το φοβερό εύ-ρημά του τον σώζει από τον αφανισμό Κατά βάθος οι ιστορίες και των δύο προσώπων θυμίζουν μια άλλη διάσημη φανταστι-κή διήγηση το παραμύθι του μαθητευόμενου μάγου Η πλοκή αυτού του τελευταίου θα είναι δίχως άλλο γνωστή είτε έχει δι-αβάσει κάποιος τη σχετική μπαλάντα του Γκαίτε είτε έχει παρα-κολουθήσει τη Φαντασία του Ντίσνεϊ (όπου ο χαριτωμένος Μίκι Μάους εμφανίζεται στον επώνυμο ρόλο)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

(20)

( α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α τ ω ν δ ι η γ ή σ ε ω ν )

Κοντολογίς όσο απουσιάζει από το σπίτι ο σοφός μάγος ο άπειρος υπηρέτης του επω-φελείται για να βάλει σε εφαρμογή τα ξόρκια του αφέντη του που τα έχει παρακολουθήσει και ξεσηκώσει κρυφά Προφέροντας μια μα-γική επωδή κάνει τη σκούπα (ή το γουδοχέ-ρι ή άλλο οικιακό αντικείμενο ανάλογα με την παραλλαγή) να ζωντανέψει και να κουβαλάει νερό με το σταμνί από την πηγή έτσι ώστε να μην κουραστεί ο ίδιος Όταν όμως το νερό έχει πια γεμίσει τη στέρνα του σπιτιού ο άφρων υπηρέτης διαπιστώνει έντρομος ότι δεν μπορεί να κάνει τη σκούπα να σταματήσει δεν γνωρί-ζει φόρμουλα κατάλληλη για αυτόν τον σκο-πό Χτυπάει τη σκούπα με μιαν αξίνα και την κόβει στα δύο αλλά τότε και τα δύο μισά της συνεχίζουν να επιδίδονται στην ίδια εργασία διπλασιάζοντας έτσι τον όγκο του νερού που καταφτάνει Σύντομα ολόκληρο το σπίτι κα-τακλύζεται και ο υπηρέτης κινδυνεύει να πνι-γεί Όμως την τελευταία στιγμή επιστρέφει ο πολύπειρος κύριος ο οποίος με δυο λέξεις του καταπαύει τη δραστηριότητα της μαγεμένης σκούπαςΤο παραμύθι αυτό είναι πολύ αρχαίο Για

πρώτη φορά το βρίσκουμε σε έναν χιουμο-ριστικό διάλογο του Λουκιανού (2ος αιώνας μΧ) όπου τα πρόσωπα συναγωνίζονται στην αφήγηση εξωφρενικών φανταστικών ιστορι-ών Στην αρχαιοελληνική τούτη εκδοχή ο σο-φός αφέντης είναι Αιγύπτιος μάγος και η δρά-

ση εκτυλίσσεται στα περίχωρα της Μέμφιδας Δεν αποκλείεται λοιπόν η αρχική καταγωγή και αυτού του παραμυθιού να είναι αιγυπτι-ακή Για βιοποριστικούς λόγους ο Λουκιανός υπηρέτησε ένα φεγγάρι ως διοικητικός αξιω-ματούχος στη ρωμαϊκή Αίγυπτο Θα μπορούσε να μεταπλάθει λογοτεχνικά κάποια μυθοπλα-σία που άκουσε κατά τη θητεία του εκεί (όπως σε άλλα έργα του μεταφέρει λαϊκές φανταστι-κές διηγήσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί στη γενέτειρά του τη Συρία του Ευφράτη) Σαν τους ήρωες της νουβέλας του Σέτνε

ο αστόχαστος μαθητευόμενος επιχειρεί να εκ-μεταλλευτεί μια μαγική γνώση που τον υπερ-βαίνει και ξεφεύγει από τον έλεγχό του Δεν εί-ναι δύσκολο να διακρίνουμε τι σημασία έχουν τέτοιες παλιές ιστορίες ακόμη και σήμερα Στον καιρό μας η τεχνολογία πέτυχε εκπλη-κτικά επιτεύγματα που ισοφαρίζουν (αν δεν ξεπερνούν κιόλας) τα φανταστικά κατορθώ-ματα των μάγων του παραμυθιού Στην οθόνη μιας κάμερας μπορούμε τώρα να αντικρίσου-με τα ψάρια του πιο απόμακρου βυθού και με ραδιοτηλεσκόπια να μετρήσουμε τα άστρα του ουρανού Έχουμε καθυποτάξει τον χώρο με θαυμαστά μέσα μεταφοράς κάνοντας τον γύρο του κόσμου σε μερικές ώρες Και διαθέτουμε μαγικές μηχανές για να μας κουβαλούν νερό (και οτιδήποτε άλλο) ώστε να μην κοπιάζουμε Είμαστε όμως βέβαιοι ότι αυτή η τεχνολογική δύναμη είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό μας ότι

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)

(Υπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπορούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους)

δεν θα μπορούσε ποτέ να στραφεί εναντίον μας με δυ-σμενείς επιπτώσειςΣε λίγο παλαιότερη εποχή κατά τα χρόνια

του Ψυχρού Πολέμου η ιστορία του μαθητευόμε-νου μάγου διαβαζόταν ως αλληγορία για τον επαπει-λούμενο πυρηνικό όλεθρο συμβόλιζε τη φοβερή ισχύ της ατομικής ενέργειας που μπορεί να κινήσει τις μη-χανές του κόσμου αλλά και να αφανίσει κάθε ίχνος ζωής Σήμερα ο πυρηνικός εφιάλτης μοιάζει να έχει λησμονηθεί (αν και θα αρκούσε κάποια μικρή πρόο-δος στο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν ή μια αψιμαχία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στα σύ-νορα του Κασμίρ για να μας τον θυμίσει) Ο πιο επεί-γων κίνδυνος της βιομηχανικής τεχνολογίας έχει πια να κάνει με την οικολογική καταστροφή του πλανή-τη Οι ανεξέλεγκτες παρενέργειες της σύγχρονης laquoμα-γείαςraquo απειλούν να μετατρέψουν το περιβάλλον μας σε ζώνη νεκρή και αβίωτη Ο Νανεφερκαφθά και οι δικοί του βούλιαξαν και πνίγηκαν στον Νείλο Ο μα-θητευόμενος μάγος λίγο έλειψε να σκεπαστεί από τα νερά μέσα στο σπίτι του Εμείς κινδυνεύουμε να κα-τακλυστούμε από την τήξη των πάγων και την άνοδο της στάθμης των ωκεανώνΥπάρχει λύση σε τούτο το κρίσιμο πρόβλημα Μπο-

ρούμε να τιθασεύσουμε τις μαγικές δυνάμεις χωρίς να καταστραφούμε από τις επιβλαβείς πλευρές τους αλλά και χωρίς να στερηθούμε τις ευεργεσίες τους Κάποια απάντηση ίσως θα βρεθεί σε άλλες παμπάλαι-ες φανταστικές ιστορίες γύρω από αγώνες όπου αντι-παρατίθενται η ευεργετική και η μαύρη μαγεία Για αυτές όμως θα μιλήσουμε στο επόμενο τεύχος

(21)