UNIVERZITET U TUZLI

FILOZOFSKI FAKULTET

DIKTATURA NIKOLAJA ČAUŠESKUOG

SEMINARSKI RAD

Predmet: Historija zemalja jugoistočne Evrope savremenog doba II

Mentor: Doc. dr. sc. Denis Bećirović

Student: Adnan Buljubašić

Indeks br.: VII-507/08

Odsjek: Historija

Tuzla, maja, 2012.

1. Sažetak

Nikolaje Čaušesku (26. januar 1918 - 25. decembar 1989.) je bio vođa Rumunije od 1965.

godine (predsjednik od 1974. godine) pa sve do svoje smrti, 1989. godine, kada je strijeljan.

Stvorisvši toliko jaku ličnost, i dugo nakon njega on se poistovjećivao sa cjelokupnom

Rumunijom, tako što se samo pomenom njegova imena mislilo na Rumuniju. Period

diktature u kome je on vladao na svoju ruku cijelom državom, vođen ličnom voljom i

manirima, spovodeći mjere koje su uglavnom išle protiv Rumunije i njenog stanovništva,

isključivo posljednih godina lične vladavine i dugo godina nakon toga, potpomognut i štićen

tajnom policijom zvanom Sekuritatea je period Rumunske historije na koju će ovaj seminarski

rad da se bazira. Na vlast dolazi u martu 1965. godine, kada je postao generalni sekretar

Rumunske radničke partije. Od tada on suvereno vlada Rumunijom, posebno od 1974., sve do

dana 25. decembra 1989. godine kada je, kako je već navedeno osuđen na smrt i strijeljan

istoga dana.

2

2. Uvod

Ovaj seminarski rad obrađuje isključivo drugi period Nikolajeve vladavine Rumunijom,

odnosno period njegove otvorene diktature ovom državom. Taj period se vremenski može

odrediti počev od godine 1971., odnosno 1974. kada je postao predsjednik Rumunije pa sve

do 1989. godine. Između ostalog, ovaj seminarski rad je podijeljen u nekoliko dijelova. U

njima ću da kažem nešto više prvenstveno o prilikama u Rumuniji neposredno nakon drugog

svjetskog rata, zatim o biografskim podacima Nikolaja Čaušeskog do dolasku na vlast

Nikolaja u Rumuniji. Zatim ću se usredotočiti na period diktaturne vladavine Čaušeskuog

Rumunijom govoreći o načinu vladavine Rumunijom, njegovoj politici prema drugim država,

posebno SSSR-u, ekonomskim prilikama u državi za njegovo vrijeme i sve do same pobude

rumunskog naroda protiv Čaušeskuog i njegove diktature, te samog hapšenja, suđenja i

strijeljanja tadašnjeg rumunskog vođe.

3

3. Rumunija neposredno nakon drugog svjetskog rata do dolaska Čaušeskog

na vlast

Prisutnost sovjetskih snaga uzrokovala je postavljanje lijevo orijentirane vlade pod

vodstvom Petrua Groze u martu 1945. godine. Mirovnim ugovorom Rumuniji je vraćen dio

Transilvanije, a oduzeti su joj Besarabija i sjeverna Bukovina. Rumunska je vojna sila

ograničena i zajamčeno je poštivanje ljudskih prava. Dana 30. decembra 1947. godine

monarhija je ukinuta, a kralj je bio prisiljen abdicirati. Proglašena je Narodna Republika

Rumunija na čelu s komunističkom partijom. Sve je preorganizirano na sovjetski način.

Godine 1949. su Sjedinjene Američke Države i Velika Britanija dva puta opominjali

Rumuniju da krši ljudska prava, a time i mirovni ugovor. Godine 1950. to su učinile i

Ujedinjene Nacije. Godine 1952. na vlast je došao Georgije Džez (inače vođa partije od 1945.

godine). Donesen je novi ustav, kao i onaj iz 1965. godine napravljen prema sovjetskom

uzoru. Nakon Staljinove smrti 1953. godine Rumunija se polako udaljava od SSSR-a. Naime

nova je Rumunska vlast mislila da treba razviti svoj oblik socijalizma, tako da su u početku ti

stidljivi koraci ka rumunskom modelu izgradnje socijalizma imali značajan uspjeh u narodu.

Naime bio je očigledan porast članstva u KPR od 593.393 člana 1955. godine, do 1.377.847

članova 1964 godine. Ovaj model nije izazvao nikakve ekonomske promjene, niti je

preobrazio privredni sistem i način proizvodnje. Naizgled, suština rumunskog izazova bila je

u nacionalizmu.1

U pedesetima provedena je nacionalizacija, ubrzo se zemlja počela i industrijalizirati

što je rezultiralo i urbanizacijom. Kolektivizacija je provedena u razdoblju od 1949. - 1962.

godine tako da je sva obradiva površina proglašena javnim dobrom, no poljoprivrednicima je

bilo ostavljano nešto malo zemlje za osobnu upotrebu. Naime u Rumuniji je krajem 40-tih

godina 78% stanovništva živjelo od poljoprivrede, da bi se 1966. godine taj procenat spustio

na 61%, a pet godina kasnije iznosio je 49%. Tačnije, 35% Rumuna i njihovih porodica

potpuno su promijenili način života u samo jedne generacije.2 Rumunijka je u pedesetim

sudjelovala u svim organizacijama sovjetskog bloka, a od šezdesetih Rumunija sama kroji

vanjsku politiku. Godine 1965. na vlast je došao Nikolaje Čaušesku.

1 Francisko Veiga, Sličnosti u političkom i društevnom razvoju Jugoslavije i Rumunije 1965-1991., u: Balkan posle drugog svjetskog rata, Zbornik radova sa naučnog skupa, Institut za savremenu istoriju, Beograd, 1996., 246. (dalje: F. Veiga, Sličnosti u političkom i društevnom razvoju Jugoslavije i Rumunije 1965-1991., Zbornik radova, Beograd, 1966.)2 F. Veiga, Sličnosti u političkom i društevnom razvoju Jugoslavije i Rumunije 1965-1991., Zbornik radova, Beograd, 1996., 247.

4

4. DIKTATURA NIKOLAJA ČAUŠESKUOG

Cjelokupni period Čaušeskuove vladavine Rumunijom može se podijeliti na dva perioda,

tačnije na period tkz. medenog mjeseca, koji traje od dolaska na vlast 1965. pa sve do 1971.

godine, te period Čaušeskuove diktature, koji traje od 1971. pa do njegovog pada 1989.

godine3, što je i tema mog seminarskog rada.

4.1 Nikolaje Čaušesku – djetinstvo i put do vlasti

Nikolaje Čaušesku rođen je 26. januara 1918. godine u mnogobrojnoj siromašnoj

seljačkoj porodici u selu Skorničeštiju koje se nalazi oko 155 kilometara sjeveroistočno od

Bukurešta. Bio je treće od desetero djece. U ranom djetinstvu nije privlačio puno pažnje, ako

se izuzme nespretnost i mucanje. Naime, izgleda da je pijančenje njegovog oca i siromaštvo

porodice natjeralo ovog ni po čemu izuzetnog dječaka da sa jedanaest godina napusti školu i

kuću i ode u Bukurešt, gdje je postao obućarski šegrt. Kada se rodio, Rumuni su živjeli u

ustavnoj monarhiji koju su između 1866. i 1867. godine uspostavile velike sile. Kada je

Čaušesku 1929. godine došao u prijestolnicu, zatekao je tamo duboku ekonomsku krizu koja

je uvećavala političku nestabilnost nove države. Ljudi toga vremena, su se za rješenje sve

dublje krize okrenuli domaćin fašističkim pokretima ili komunizmu. Gvozdena garda4 se za

vrijeme tridesetih godina izborila za dominantno mjesto na rumunskoj fašističkoj sceni,

zastupajući „radiklani antisemitski i antikomunistički program“.5

Iako se većina onih koji su tragali za radikalnim rješenjem rumunskih problema

preferirala fašizam, Nikolaje Čaušesku se iz nepoznatih razloga opredijelio za komunizam.

Otkako je osnovana 1921. pa sve do dolaska na vlast 1944. godine, Komunistička partija

Rumunije (KPR) nikada nije imala više od pet hiljada članova. Članstvo je uglavnom variralo

između hiljadu i hiljadu i pol članova, pri čemu je stanovništvo brojalo između šesnaest i pol i

sedamnaest miliona stanovnika. Glavni razlog nepopularnost KPR je bio taj što je kao članica

Komunističke internacionale (Kominterne), slijepo izvršavala naređenja Moskve. Partija je

nastojala da uveća broj svojih članova tako što bi privukla seljaštvo i radništvo, ali pokušaji

da privuče seljaštvo nisu uspjeli jer su zemljišne reforme koje je monarhija sprovela odmah

3 Ričard Krempton, Balkan posle drugog svetskog rata, Clio, Beograd, 2003., 262-282.4 Gvozdena garda prestavlja paravojnu omladinsku formaciju fašistički nastrojenu prepoznatljivu po zelenim košuljama koja se zasnivala na agresivnom antisemitizmu. Ovu organizaciju je osnovao Kornelije Kodreanu. (Stevan K.Pavlović, Istorija Balkana 1804-1945., Clio, Beograd, 2001., 371-372)5 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Diktatori i autoritarni vladari jugoistočne Evrope, Prosveta, Beograd, 2007., 362-363. (dalje: Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007.)

5

poslije Prvog svjetskog rata zadovoljile skoro sve seljake. Naime, aktivnosti samog

Čaušeskog u Bukureštu prije 1936. godine pravi kontroverna. Svim staljinističkim vođama je

bila potrebna besprijekorna reputacija revolucionara iz radničke klase, a sam Nikolaje je

ispunjavao klasni, ali ne i revolucionarni uslov, pa je 1965. godine naredio svojim zvaničnim

biografima da mu stvore revolucionarnu prošlost služeći se izostavljanjem i izmišljotinama.

On lično nikada nije pričao o svom djetinstvu i prvim godinama u Bukureštu, a osim mitskih

prikaza svoje supruge Elene6, zabranjivao je bilo kakvo pominjane svoje porodice, prijatelja i

komunista sa kojima je radio prije 1941. godine. Ništa se ne zna o njegovim aktivnostima u

Bukureštu između 1929. i 1933. godine. Takođe je misterija i kako se u tom periodu

izdržavao jer nema naznaka da je ikada naučio da pravi cipele, niti je ikada radio u fabrici.

Januara 1936. godine Siguranca (politička policija) ga je uhaspila kod Ulmija, blizu

Bukurešta, zbog skrivanja i dijeljenja komunističkih pamfleta. Za ove političke zločine je

njemu i još sedamnaestorici optuženih suđeno pred vojnim sudom u Brašovu. Optužen je na

dvije godine zatvora na što je dobio još šest mjeseci zbog nepoštivanja suda. Kasnije se

uspješno žalio vojnom sudu na presudu i pušten je 8. decembra 1938. godine. Kaznu je

odlužio u zatvoru u Doflani, stotinjak kilometara sjeverozapadno od Bukurešta, u prahovskim

brdima, gdje je rumunska vlada 1936. godine odlučila da šalje sve zatvorenike ljevičare. Šta

se desilo od trenutka kada je policija pustila Čaušeskua u decembru 1938. pa do njegovog

povratka u zatvor 1940. godine zamagljeno je i nepoznato. Dana 22. avgusta 1939. godine

osuđen je na tri godine zatvora i novčanu kaznu od 20.000 leja, što je značilo dvije stotine

dana zatvora.7

Pošto je bio zatvorenik, Čaušesku nije igrao nikakvu ulogu u predratnim događajima,

ali su same ratne godine najvažniji period njegovog života.

Na Drugom kongresu Radničke partije Rumunije, decembra 1955. godine, Dež (u to

vrijeme vođa komunista Rumunije) je Čaušeskua uveo u Politbiro, a Organizacioni biro

Centralnog komiteta (zaduženog za prijem novih članova i disciplinu) stavljen je pod

Čaušeskuovu kontrolu. Kao sekretar ovog tijela, Čaušesku je naredne decenije vlast nad

novim članovima koristio za jačanje sopstvene moći. Čaušesku je tako postao moćan dio

Radničke partije Rumunije.8

6 Elena Čaušesku (rođena Petresku) rođena je 7. januara 1916. godine u selu Petrešti u porodici relativno imućnih seljaka. Kao i Čaušesku, bila je nazainteresovan đak i napustila je školu poslije neuspjeha da položi četvrti razred. Za Nikolaja se udala u proljeće 1945. godine. (Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 368)7 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 364-367.8 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 377.

6

Tako je tri dana nakon smrti Georgiju Deža u martu 1965. godine, Čaušesku postao

generalni sekretar Rumunske radničke partije. Jedan od njegovih prvih poteza bio je da partiju

preimenuje u Komunistička partija Rumunije, a da zvaničan naziv države, umjesto Narodna

Republika Rumunija, bude - Socijalistička Republika Rumunija..9

4.2 NIKOLAJE ČAUŠESKU NA VLASTI

Čaušesku je u početku bio popularan lider, prvenstveno zbog vođenja nezavisne

spoljnje politike zemlje, uprkos dominaciji politike SSSR-a u Rumuniji. Godine 1960.

okončao je aktivno učešće Rumunije u Varšavskom paktu (iako je zemlja formalno i dalje bila

članica); odbio je da na strani Pakta učestvuje u napadu na Čehoslovačku u proljeće 1968, pa

je čak i otvoreno osudio tu akciju. Naime, Rumunija je bila jedina članica Varšavskog pakta

koja se usprotivila invaziji na Čehoslovačku 1968. godine.10 Iako je SSSR bio vrlo tolerantan

prema Čaušeskuovoj neposlušnosti, zbog ovakve politike Rumunija je imala status "crne

ovce" u Istočnom bloku.

U spoljnim poslovima i dalje je vodio nezavisnu politiku Kada je učrvstio svoju vlast,

pozvao je sve svoje političke protivnike da se vrate u zemlju, koji su se počeli postupno

vraćati u zemlju, što je Čaušeskuu i njegovom režimu u to vrijeme podiglo cijenu na Zapadu.

Zbog toga je došlo takođe do brojnih kontakata sa zapadnim zemljama. To je rezultiralo time

da je Rumunija bil prva država iza tkz. željezne zavjese koja je 1972. postala članica MMF-a.

Time je uspio da svu vlast koncetriše u svoje ruke i u skladu sa očekivanjima 1974. godine

biva izabran za predsjednika države, što je značilo početak razdobolja njegove otvorene

autokratske vlasti.11 Osim toga dobio je i ekonomske povlastice u vidu članstva u Opštem

sporazumu o carinama i trgovini (GATT) 1971. godine, te Svjetsku banku 1972. godine.12

Takođe 1984. godine Rumunija je bila jedna od samo tri komunističke zemlje koje su

učestvovale na Ljetnjim olimpijskim igrama u Los Anđelesu, Sjedinjene Američke Države

(druge dvije zemlje bile su SFR Jugoslavija i NR Kina). Isto tako, Rumunija je prva iz

Istočnog bloka uspostavila zvanične odnose sa Evropskom zajednicom (ugovori o

preferencijalima iz 1974. i o industrijskim proizvodima iz 1980. godine). Čaušesku je,

9 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 380-382.10 Volter Laker, Istorija Evrope 1945-1992., Clio, Beograd, 1999., 501.11 Darko Dukovski, Povijest srednje i jugoistočne Evrope 19. i 20. stoljeća, II, 1914-1999, Zagreb 2005., 278. (dalje: Darko Dukovski, Povijest srednje i jugoistočne Evrope 19. i 20. stoljeća, Zagreb 2005.)12 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 388.

7

međutim, odbijao da sprovede šire reforme, iako je svoju diktaturu koju je zamislio počivao

na ekonomskom razvoju. Tako je trgovina Rumunije sa zemljama trećeg svijeta ujednačeno

rasla tokom 70-tih, dostižući vrhunac 1981. godine sa 33% ukupne trgovine, za nijansu više

od trgovine sa razvijenim zemljama (32.8%). Da bi novim fabrikama obezbijedio potrebnu

radnu snagu, preselio je u gradove oko pola seljaka Rumunije (godine 1965. činili su 56,5%

stanovništva, a 1981. godine svega 28,9%), koji su u potpunosti zavisili od KPR. Tokom 70-

tih godina dvadesetog vijeka, Čaušeskuova ekonomska politika proizvela je iznenađujuću

godišnju stopu rasta od 12,9% u periodu od 1971. do 1975. godine, i 9,6% u periodu od 1976.

do 1980. godine.13 Došlo je do ubrzane izgradnje stambenih jedinica.14 Njegova politika držala

se Staljinovog kursa koji je trasirao Georgiju Deža. Protivljenje sovjetskoj kontroli uglavnom

se ogledalo u odbijanju da se počne sa destaljinizacijom sistema. Tajna policija Sekuritatea15

čvrsto je držala pod kontrolom javnu riječ i medije i nije dozvoljavala nikakvo opoziciono

djelovanje.

Godine 1971. Čaušesku je posjetio NR Kinu i Sjevernu Koreju. Tada se veoma

zainteresovao za ideju potpune nacionalne transformacije po uzoru na programe Radničke

partije Koreje i kineske Kulturne revolucije. Ubrzo je počeo da uvodi severnokorejski sistem

tamošnjeg predsjednika Kim Il Sunga, a njegova filozofija prevođena je na rumunski jezik i

naširoko distribuirana po zemlji.16

Godine 1966., sanjajuću o naciji od 100 miliona Rumuna, Čaušesku je zabranio

kontracepciju i namjerne pobačaje, te odbio dopustiti prodaju kontracepcijskih sredstava, a

uvedene su i druge mjere radi povećanja prirodnog priraštaja, kao što je poseban porez u

iznosu 10-20% prihoda koji su plaćali pojedinci bez djece stariji od 25 godina, oba pola, bez

obzira da li su u braku ili ne. Pobačaj je bio dozvoljen jedino u slučajevima kada je žena

starija od 42 godine, ili je već majka četvero (kasnije petero) djece. Majke sa najmanje petoro

dece dobijale su značajne beneficije, dok su one sa najmanje desetoro djece proglašavane

"heroj-majkama", dobijale su zlatnu medalju, automobil na poklon i sl. Kao posljedica toga

javio se veliki broj nezakonite ili neželjene djece.17

13 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 388-389.14 Rumuni su sagradili 192.000 stambenih jedinica 1965. godine, a još 648.000 od 1966. do 1970. godine. (Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 384.)15 Sekuritatea je bila tajna policija u tadašnjoj Rumuniji koja je u stanovitom pogledu bila organizovana poput Hitlerova SS-a, sa vlastitim tenkovima i zrakoplovstvom, koja je sagradila složenu mrežu tunela pod Bukureštom. (Paul Johnson, Moderna vremena, Povijest svijeta od 1920-tih do 2000., Zagreb 2007., 790., dalje: Paul Johnson, Moderna vremena, Zagreb 2007.)16 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 392.17 Paul Johnson, Moderna vremena, Zagreb 2007., 788.

8

Čaušesku je stvorio i sveprisutan kult ličnosti - sebi je dodijelio titule "Vođe"

(Conducator)18 i "Karpatskog genija" (Geniul din Carpati).19

Zajmovi, koje je Rumunija imala nisu bili baš najpovoljniji - više od 13 milijardi

dolara kredita za finansiranje programa ekonomskog razvoja, potpuno je finansijski iscrpilo

zemlju. Pokušavajući da popravi stanje, Čaušesku je odlučio da u potpunosti eliminiše spoljni

dug. Radi otplate dugova, 1980-tih Čaušesku je naredio izvoz najvećeg dela poljoprivredne i

industrijske proizvodnje. To je rezultiralo nestašicama koje su stanovništvo dovele u situaciju

da se bori za opstanak.20 U periodu od 1980. do 1989. došlo je do konstantnog pada životnog

standarda. Karakteristične su bile stalne nestašice hrane i robe široke potrošnje. Zvanično

objašnjenje bilo je da zemlja otplaćuje svoje dugove, a narod je prihvatio patnju u nadi da će

to kratko potrajati, a zarad opšteg boljitka. Naime, dug je u potpunosti otplaćen u ljeto

1989,godine, nekoliko meseci prije svrgavanja Čaušeskua sa vlasti.

4.3 Pobuna u Temišvaru i potpuni slom Čaušeskuovog režima

Čaušeskuov režim srušen je nakon serije krvavih događaja u Temišvaru i Bukureštu

tokom decembra 1989. godine. Demonstracije u Temišvaru bile su izazvane vladinim

pokušajem da progna Lasla Tokeša (László Tőkés), mađarskog sveštenika, zbog navodnog

širenja nacionalne mržnje. Članovi mađarske vjerske zajednice, u znak podrške Tokešu,

okupili su se oko njegovog stana, a spontano su im se pridružili i rumunski studenti. Ove

demonstracije ubrzo su prerasle u opšti protest protiv Čaušeskuovog režima. 17. decembra

1989. vojska, policija i Sekuritatea otvorile su vatru na demonstrante. Narednog dana

Čaušesku odlazi u zvaničnu posjetu Iranu, a supruzi Eleni i saradnicima prepušta zadatak da

uguše demonstracije u Temišvaru. Po njegovom povratku iz Irana, 20. decembra, situacija

postaje još zategnutija. Za naredni dan, 21. decembar, spremao se veliki miting koji su

državni mediji predstavili kao "spontani pokret podrške Čaušeskuu". Ovo masovno okupljanje

na današnjem Trgu revolucije, pretvorilo se u haos. Zbunjeni Čaušesku dok mu okupljeni

građani zvižde, ostaće jedna od karakterističnih slika pada komunizma u istočnoj Evropi.

Zapanjeni bračni par Čaušesku (Nikolaju se pridružila i supruga Elena), u nemogućnosti da

kontroliše masu, pobjegao je u zgradu CK, gdje su ostali do narednog dana. Usledio je

masovan protest stanovnika Bukurešta koji su se okupili na Studentskom trgu i sukobili sa

vojskom i policijom na barikadama. Bračni par Čaušesku sa vrha zgrade pobegao je

18 Paul Johnson, Moderna vremena, Zagreb 2007., 790.19 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 361-401.20 Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Beograd, 2007., 390.

9

helikopterom, što će se pokazati kao pogrešna odluka (s obzirom da su kroz podzemne tunele

mogli pobeći mnogo bezbjednije). Dana 22. decembra 1989. Čaušesku je sa suprugom

Elenom helikopterom pobjegao iz Bukurešta, najprije u njegovu rezidenciju u Snagovu, a

odatle u Trgovište, gdje ih je uhvatila lokalna policija. Nakon nekoliko sati čekanja

(vjerovatno dok policajac na osnovu vijesti sa radija nije zaključio koja opcija ima više šansi

za pobjedu), predati su vojsci.21 Dana, 25. decembra vojni prijeki sud osudio ih je na smrt po

raznim optužbama, od nelegalnog bogaćenja do genocida. Strijeljani su odmah nakon suđenja

u dvorištu zgrade gdje je suđenje vođeno. Slušaoci diljem svijeta bili su ganuti, čuvši crkvena

zvona Bukurešta na Božić, prvi put nakon 45 godina, da proslave smrt „Antikrista“, kako ga

se nazivalo.22

Suđenje i izvršenje kazne su snimljeni video kamerom. Snimak je munjevitom

brzinom obišao svijet, a rumunska televizija ga je prikazala nekoliko dana kasnije.

I list Oslobođenje je objavio ovu vijest na prvoj strani svog novinskog lista pod

naslovom „Pogubljeni Nikolae i Elena Čaušesku“, sa izvještajem i uvodnim člankom koji

glasi, „Rumunska televizija saopštila je u 20.45 sati po lokalnom vremenu da su Nikolae i

Elena Čaušesku osuđeni na smrt i da je presuda izvršena. Saopšteno je takođe da je

konfiskovana njihova imovina. BUKUREŠT, 25. DECEMBRA (TANJUG).“23

Bio je to kraj diktature, a kao novi politički vođa nametnuo se bivši komunistički lider

i kritičar Čaušeskua, Ion Iliescu.24

4.4 Zanimljivosti

Čaušeskuovi su imali jednog usvojenog sina, Valentina Čaušeskua (njega su usvojili

da bi dali primjer sunarodnicima kako se treba brinuti za siročad, kojih je u Rumuniji bilo

jako puno), te kćerku Zoju (1950-2006) i sina Nikua (1951-1996). Kada su mu umrli roditelji,

21 Darko Dukovski, Povijest srednje i jugoistočne Evrope 19. i 20. stoljeća, Zagreb 2005., 327.22 Paul Johnson, Moderna vremena, Zagreb 2007., 791.23 Oslobođenje, XLVI, br. 14914, Sarajevo, 26.12.1989., 1.24 Darko Dukovski, Povijest srednje i jugoistočne Evrope 19. i 20. stoljeća, Zagreb 2005., 328.

10

Čaušesku je naredio izgradnju crkve na čijim su zidovima bili oslikani njihovi portreti.

Čaušeskuova zvanična plata bila je 18.000 leja (oko tri hiljade dolara po zvaničnom kursu).

Od ove sume, svakog mjeseca je odvajano po pet hiljada leja i deponovano na račun njegove

djece. Više od petine centralnog dela Bukurešta, uključujući i crkve i istorijske zgrade,

porušeno je tokom 80-tih godina, kako bi Čaušesku izgradio grad po svojoj zamisli. Palata

naroda ("Casa Poporului"), sada zgrada Parlamenta, druga je po veličini administrativna

zgrada na svetu (posle američkog Pentagona). Osim ovoga, primao je brojne i vrijedne

poklone (npr. Zlatna kvaka) od zemalja i organizacija kojima je išao u posjete; jedna od

tačaka optužnice protiv njega upravo se odnosila na zloupotrebe s tim u vezi. Čaušeskouovo

obezbjeđenje bilo je relativno malo u poređenju sa brojem ljudi koji su danas angažovani za

obezbjeđenje visokih rumunskih zvaničnika - samo 40 ljudi obezbjeđivalo je njegove

rezidencije i cijelu porodicu. Šef obezbjeđenja bio je pukovnik Dumitru Burlan, koji tvrdi da

su njegovi ljudi imali samo dva pištolja, što je nedovoljno za bilo kakvu ozbiljniju odbranu.

Razlog za to je, po njegovim riječima, Čaušeskuova samouvjerenost da ga sunarodnici vole i

da mu zaštita zapravo nije ni potrebna. Ovo naime u mnogome objašnjava zašto su tako lako

Čaušeskuovi uhvaćeni nakon bjekstva. Samo u slučaju Čaušeskua dogodilo se da je Dansko

odlikovanje Medalja Slona opozvano nakon što je dodijeljeno. Naime, 23. decembra 1989.

godine, kraljica Margareta II naredila je da se orden kojim je Čaušesku odlikovan vrati

Danskoj, a da se njegovo ime briše iz državnog protokola. I engleska kraljica Elizabeta brisala

je Čaušeskuovo ime iz protokola odlikovanja i zatražila povraćaj odlikovanja koje mu je

svojevremeno dodelila. Od njegove smrti, mišljenje Rumuna o Čaušeskuu se popravilo.

Naime, u popularnoj TV emisiji Mari Romani sprovedena je anketa po kojoj je Čaušesku

jedanaesti najveći Rumun svih vremena. Međutim, hvaljenje i veličanje Čaušeskua u

medijima zabranjeno je zakonom. Grob Čaušeskuovih, zvanično, ne postoji. Na grobnici gdje

su sahranjeni stoje imena dva generala sa datumom smrti koji odgovara datumu smrti bračnog

para Čaušesku. Država je odbila sve zahtjeve porodice i sljedbenika da se posmrtni ostaci

prenesu u neki mauzolej ili crkvu i da im se grob obilježi.25 Navedene informacije treba uzeti

sa dozom opreza i osjetnom rezervom jer su preuzete direktno sa interneta bez provedene

provjere u zvaničnoj, relevantnoj literaturi, tako da nisu potpuno vjerodostojne, ali uzme li se

sve ranije navedeno u vezi sa Čaušeskuovom vladavinom, vođen kultom ličnosti i okrutnom

režimskom politikom, može se naslutiti da je sve napisano tačno, ali sve navedeno neophodno

je uzeti sa rezervom.

25 Vikipedija, http://sr.wikipedia.org/wiki/Николаје_Чаушеску, (17.05.2012.)

11

5. Zaključak

Vladavina Nikolaja Čaušeskuog Rumunijom donijela je previše problema državi i narodu,

posebno u zadnjoj deceniji lične vladavine i godinama nakon njegove smrti, što je isključivo

12

bila posljedica njegove samovolje. Isključi li se zakon iz 1966. godine i zabrana pobačaja, koji

je u istu ruku i dobar i loš, ali i kao takav jedina svijetla tačka njegove vladavine, sve je

uglavnom išlo protiv Čaušeskuog, s tim da se i tu treba naglasiti da je on to izdao isključivo

vođen željom da stvori naciju od 100 miliona Rumuna. Od samog početka igravši na

samostalnost Rumunske države i na rumunski nacionalizam koji je od ranije bio podržan od

strane naroda, Čaušesku se brzo učvrstio na vlasti i stvorio takav kult ličnosti u ovoj državi,

da početnih godina šta god da je radio, imao je podršku naroda. U početku, njegova politika

išla je dobrim putem i pokazivala zavidne rezultate. Međutim, nasilno povećanje gradskog

stanovništva, nekontrolisani zajmovi za razvoj industrije i na kraju svjesni izvoz svega

proizvedenog da se ti zajmovi vrate, baciće narod Rumunije u toliki neimaštinu, jad, bijedu i

očaj za koji do tada nisu znali čije se posljedice osjećaju vjerovatno i dan danas, čiji je

iskučivi krivac Čaušesku i njegovi lični ideali, zamisli i politika. Kada se na to sve doda i

djelovanje tajne policije koja je bila njegov vjerni pratilac do samog pada i svi zločini koje je

policija uradila, koji su se okarakterisali kao genocid, takođe na njegov zahtjev, cjelokupno

doba Nikolaja Čauskuog je jedan od najcrnjih perioda sveukupne Rumunske historije.

LITERATURA

Knjige:

13

1. Bernd J. Fišer, Balkanski diktatori, Diktatori i autoritarni vladari jugoistočne Evrope,

Prosveta, Beograd, 2007.

2. Ričard Krempton, Balkan posle drugog svetskog rata, Clio, Beograd, 2003.

3. Volter Laker, Istorija Evrope 1945-1992., Clio, Beograd, 1999.

4. Paul Johnson, Moderna vremena, Povijest svijeta od 1920-tih do 2000., Zagreb, 2007.

5. Darko Dukovski, Povijest srednje i jugoistočne Evrope 19. i 20. stoljeća, II, 1914-

1999, Zagreb, 2005.

6. Stevan K.Pavlović, Istorija Balkana 1804-1945., Clio, Beograd, 2001.

Zbornik radova:

1. Francisko Veiga, Sličnosti u političkom i društevnom razvoju Jugoslavije i Rumunije

1965-1991., u: Balkan posle drugog svjetskog rata, Zbornik radova sa naučnog skupa,

Institut za savremenu istoriju, Beograd, 1996.

Novine:

1. Oslobođenje, XLVI, br. 14914, Sarajevo, 26.12.1989.

Internet:

1. Vikipedija, http://sr.wikipedia.org/wiki/Николаје_Чаушеску, (17.05.2012.)

14