dich te hoc mo ta

DÒCH TEÃ HOÏC MOÂ TAÛ

BM.DÒCH TEÃ - KHOA YTCCSÑH.TTÑ.

dthmt.sdh.10.ttdam1

MUÏC TIEÂUMUÏC TIEÂU

1. Moâ taû tình traïng söùc khoeû, xu theá beänh töø ñoù tìm hieåu veà yeáu toá nguy cô vaø vaán ñeà söùc khoûe cuûa coäng ñoàng

2. Cung caáp döõ kieän ñeå laäp keá hoaïch y teá, ñaùnh giaù hieäu quaû

3. Hình thaønh giaû thuyeát ñeå caùc nghieân cöùu phaân tìch xaùc ñònh nguyeân nhaân vaø yeáu toá nguy cô cuûa beänh

dthmt.sdh.10.ttdam2

Quan ñieåm cuûa DTH : Quan ñieåm cuûa DTH :

Beänh khoâng xuaát hieän ngaãu nhieân maø luoân luoân laø haäu quaû töø nguyeân nhaân naøo ñoù

Nghieân cöùu moâ taû ? - moâ taû hình thaùi xuaát hieän moät vaán ñeà

söùc khoeû - moâ taû möùc ñoä vaø söï phaân boà cuûa beänh

trong daân soá theo caùc ñaëc ñieåm veàà: con ngöôøi - nôi choán - thôøi gian

dthmt.sdh.10.ttdam3

CAÙC THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU CUÛA CAÙC THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU CUÛA

DTH MOÂ TAÛDTH MOÂ TAÛ NGHIEÂN CÖÙU TÖÔNG QUAN (NC SINH THAÙI)

Moâ taû moái lieân quan giöõa beänh vaø caùc yeáu toá quan taâm

Ñôn vò quan saùt laø daân soá Bieán soá ño löôøng laø trò soá trung bình cuûa toaøn

daân soá: soá ño beänh taät soá ño phôi nhieãm Soá ño veà kinh teá xaõ hoäi ( ecomomic development) Soá ño moâi tröôøng (Environmental measures) Soá ño veà loái soáng (lifestyle)

dthmt.sdh.10.ttdam4

Nghieân cöùu töông quan Tyû suaát cheát beänh ÑMV/1.000/10 naêm so vôùi % calo töø

môõ baûo hoøa trong khaåu phaàn cuûa daân soá trong 7 nöôùc

Nguoàn: Seven countries: A multivariate Analysis of Death and Coronary Heart Disease.A Keys.Cambridge.1980

Y = - 83 + 25.1 Xr = 0.84

TO

G

K

M

D

V

C

Z

R B

S

U

N

W

E

0

200

400

600

800

0 5 10 15 20 25% calories töø môõ baûo hoøa

tyû s

uaát c

heát d

o Ñ

MV/

1.00

0/10

na

êm

dthmt.sdh.10.ttdam5

SÔ ÑOÀ DIEZ-ROUX VEÀ HIEÄN TÖÔÏNG NGUÏY BIEÄN SINH THAÙI

Daân soá A: Thu nhaäp trung bình 23.940 USD Tyû suaát chaán thöông do TNGT 4/7 = 57%10.500 34.500 28.500 12.200 45.600 17.500 19.800

Daân soá B: Thu nhaäp trung bình: 22.430 USD Tyû suaát chaán thöông do TNGT 3/7 = 43%12.500 32.500 24.300 10.000 14.300 38.000 26.400

Daân soá C: Thu nhaäp trung bình 21.410 USD Tyû suaát chaán thöông do TNGT 2/7 = 29%28.700 30.200 13.500 23.500 10.800 22.700 20.500

Nghieân cöùu sinh thaùi: töông quan thuaän, thu nhaäp caøng cao, tyû suaát bò tai naïn giao thoâng caøng lôùn Nghieân cöùu ôû möùc caù theå chung cho caû 3 daân soá: töông quan nghòch Nhoùm bò tai naïn giao thoâng coù thu nhaäp trung bình laø 13.230 USD Nhoùm khoâng bò tai naïn giao thoâng coù thu nhaäp trung bình laø 32.310 USD 6

Nghieân cöùu töông quan

Öu ñieåm Böôùc ñaàu tìm hieåu moái lieân quan Thöïc hieän nhanh, ít toán keùm Thoâng tin saún coù Haïn cheá Khoâng coù khaû naêng suy dieãn keát quaû leân töøng caù nhaân (hieän töôïng nguïy bieän sinh thaùi) Khoâng kieåm soaùt ñöôïc yeáu toá gaây nhieãu Khoù keát luaän cho duø keát quaû cho thaáy coù lieân quan

dthmt.sdh.10.ttdam7

CAÙC THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU CUÛA DTH CAÙC THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU CUÛA DTH MOÂ TAÛMOÂ TAÛ

BAÙO CAÙO TÖØNG CA - BAÙO CAÙO TÖØNG CHUØM BEÄNH Böôùc ñaàu nhaän dieän ñaëc ñieåm moät beänh môùi Moâ taû moät tröôøng hôïp beänh khaùc thöôøng Moâ taû haäu quaû moät phôi nhieãm ñaëc bieät

BAÙO CAÙO HAØNG LOAÏT CA Böôùc ñaàu xaùc ñònh dòch Moâ taû caùc bieán soá dòch teã vaø laâm saøng cuûa loaït

beänh ñaëc bieät

ÖU ÑIEÅM: phaùt hieän beänh moâ taû ñaëc ñieåm vaø yeáu toá phôi nhieãm HAÏN CHEÁ: khoâng coù nhoùm so saùnh

dthmt.sdh.10.ttdam8

Baùo caùo cuïm beänh

Moâ taû ñaëc ñieåm dòch teã cuûa 10

ca beänh cuùm gia

caàm thaùng taïi Vieät Nam

Nguoàn: Avian Influenza A (H5N1) in 10 patients in Viet Nam,

NEJM. Vol 350 Mar.2004

9

Baùo caùo cuïm

beänh

Moâ taû ñaëc ñieåm laâm saøng cuûa

10 ca beänh cuùm gia

caàm thaùng taïi Vieät Nam

Nguoàn: Avian Influenza A (H5N1) in 10 patients in

Viet Nam, NEJM. Vol 350 Mar.2004

10

NGHIEÂN CÖÙU CAÉT NGANG

Loaïi nghieân cöùu moâ taû thöôøng duøng (khaûo saùt, ñieàu tra) thöïc hieän treân moät daân soá

Soá ño ñeå moâ taû laø tyû leä Hai yeáu toá “beänh" vaø “tieáp xuùc” (phôi

nhieãm) cuøng ñöôïc ghi nhaän cuøng moät luùc Moâ taû söï phaân boá beänh taät vaø caùc yeáu

toá quyeát ñònh söùc khoeû trong daân soá Coù theå khaûo saùt moái lieân quan giöõa hieän

töôïng söùc khoeû vaø yeáu toá tieáp xuùc

SÔ ÑOÀ THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU CAÉT SÔ ÑOÀ THIEÁT KEÁ NGHIEÂN CÖÙU CAÉT NGANGNGANG

DAÂN SOÁ NGHIEÂN CÖÙU

MAÃU NGHIEÂN CÖÙU

PN +B +

PN -B -

Choïn daân soà

Choïn maãu

Thu thaäp döõ kieän

Phaân tích döõ kieän

PN +B -

PN -B +

XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ KEÁT QUAÛ CUÛA NGHIEÂN TÖØ KEÁT QUAÛ CUÛA NGHIEÂN

CÖÙU MOÂ TAÛCÖÙU MOÂ TAÛ

Moâ taû döõ kieän: Khaûo saùt 2 nhoùm coâng nhaân maéc vaø khoâng

maéc beänh ñoäng maïch vaønh, moâ taû söï phaân boá cuûa bệnh theo caùc yeáu toá cho thaáy khoâng coù söï khaùc bieät veà tuoåi, giôùi, cheá ñoä aên, tình traïng kinh teá xaõ hoäi vaø caùc yeáu toá khaùc, ngoaïi tröø nhoùm coâng nhaân lao ñoäng tænh taïi coù tyû suaát maéc beänh cao hôn nhoùm thöôøng xuyeân lao ñoäng theå löïc

Giaû thuyeát: Hoaït ñoäng theå löïc laøm giaûm nguy cô maéc

beänh ñoäng maïch vaønhdthmt.sdh.10.ttdam

13

Mô tả dữ kiện , giả thuyết? sung

dthmt.sdh.10.ttdam 14

XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛCÖÙU MOÂ TAÛ

Phöông phaùp sai bieät (The Method of Difference)

Coù söï khaùc bieät veà tyû suaát maéc beänh ôû 2 nhoùm daân soá

Ôû hai nhoùm ñeàu coù caùc yeáu toá gioáng nhau, ngoaïi tröø moät yeáu toá X

Giaû thuyeát: tyû suaát beänh bieán ñoåi do söï thay ñoåi

cuûa yeáu toá X, yeáu toá naøy theå laø caên nguyeân hoaëc yeáu toá goùp phaàn gaây beänh


XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛTÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛ

Moâ taû döõ kieän: Khaûo saùt tình hình beänh taät ôû raát nhieàu

nôi bò oâ nhieãm khoâng khí cho thaáy ôû caùc nôi naøy tyû leä caùc beänh hoâ haáp maïn tính (vieâm pheá quaûn maïn, khí pheá thuûng. . ) ñeàu raát cao

Giaû thuyeát: OÂ nhieãm khoâng khí laø yeáu toá goùp phaàn

vaøo söï xuaát hieän caùc beänh veà hoâ haáp


XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛCÖÙU MOÂ TAÛ

Phöông phaùp ñoàng thuaän (The Method of Agreement)

Soà lieäu cho thaày ôû nhieàu daân soá coù soá maéc beänh cao luoân hieän dieän yeáu toá X

Giaû thuyeát: Yeáu toá X laø yeáu toá chung lieân quan ñeán

beänh



Moâ taû döõ kieän: Nhieàu ñieàu tra cho thaáy tyû suaát maéc

beänh COPD, vieâm pheá quaûn maïn tính vaø ung thö phoåi gia taêng theo soá ñieáu thuoác huùt haèng ngaøy

Giaû thuyeát: Huùt thuoác laù laø yeáu toá lieân quan ñeán

caùc beänh noùi treân

dthmt.sdh.10.ttdam18

XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛMOÂ TAÛ

Phöông phaùp bieán ñoåi song haønh (The method of Concomitant Variation)

Tyû suaát maéc beänh thay ñoåi Möùc ñoâ phôi nhieãm vôùi moät yeáu toá X

thay ñoåi Söï thay ñoåi naøy song haønh vôùi nhau Giaû thuyeát: Yeáu toá X laø yeáu toá caên nguyeân hoaëc

yeáu toá goùp phaàn gaây beänh


XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁTXAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛNGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛ

Khaûo saùt YTNC beänh maïch vaønh (Nguoàn: Newschaffer et al)

Möùc ñoä Yeáu toá nguy cô PAR%Lieân quan maïnh (RR >4) Lieân quan vöøa (RR 2 - 4)

Lieân quan yeáu (RR < 2)

Coù theå lieân quan

Khoâng Cao huyeát aùp (≥ 140/90 mmHg)Huùt thuoác laù Cholesterol cao (≥ 200 mg/dL)Tieåu ñöôøng (Glucose ≥ 140 mg/dL)

Beùo phì ( BMI > 27.3 – 27.8 kg/m2)Ít hoaït ñoäng theå löïc Huùt thuoác thuï ñoäng Stress, röôïu, nhieãm truøngHomocysteine cao

-25 (20-29)22 (17-25)43 (39-47)

8 (1-15)

17 (7-32)35 (23-46)18 (8-23)

-



Moâ taû soá lieäu: Nhieàu baùo caùo cho thaáy yeáu toá nguy cô gaây

töû vong ôû beänh nhaân tim maïch goàm: tính chaát di truyeàn, cheá ñoä aên, möùc ñoä stress, hoaït ñoäng theå löïc, môõ maùu . . Qua moâ taû söï phaân boá cuûa chuùng treân nhoùm beänh cho thaáy taùc ñoäng cuûa moãi yeáu toá khaùc nhau

Giaû thuyeát: Duøng phöông phaùp thoáng keâ (ví duï hoài quy

ña bieán) ñeå xaùc ñònh taùc ñoäng cuûa töøng yeáu toá vaø yeáu toá naøo maïnh nhaát


XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛMOÂ TAÛ

Phöông phaùp thaëng dö (The method of Residues)

Xaây döïng moái lieân quan giöõa yeáu toá coù khaû naêng gaây beänh, ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa töøng yeáu toá, laøm pheùp tröø daàn taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá ñoù

Giaû thuyeát: Yeáu toá taùc ñoäng maïnh nhaát coù theå laø

yeáu toá nguy cô chính



Moâ taû soá lieäu: Baùo caùo moâ taû nhieàu ca beänh môùi vôùi trieäu

chöùng töông töï nhö caùc beänh nhieãm ñöôøng hoâ haáp do vi khuaån hay virus nhöng trieäu chöùng naëng, töû vong nhanh hôn (SARS)

Giaû thuyeát: Taùc nhaân gaây beänh môùi coù theå laø moät

virus hay vi khuaån trong caùc nhoùm gaây beänh ñöôøng hoâ haáp, caùch laây truyeàn qua daïng droplet: xaùc ñònh ñöôïc SARS Co-virus vaø ñöa ra bieän phaùp phoøng ngöøa


XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛ MOÂ TAÛ

Phöông phaùp loaïi suy(The method of Analogy)

Moâ taû trieäu chöùng vaø döõ kieän dòch teã cuûa moät beänh chöa bieát nguyeân nhaân

Caùc döõ kieän naøy coù nhieàu ñieåm töông ñoàng veà laâm saøng vaø hình thaùi xuaát hieän vôùi moät loaïi beänh ñaõ bieát

Giaû thuyeát: Taùc nhaân gaây beänh môùi vaø caùch laây

töông töï nhö taùc nhaân gaây beänh ñaõ bieát


XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU XAÂY DÖÏNG GIAÛ THUYEÁT TÖØ NGHIEÂN CÖÙU MOÂ TAÛ MOÂ TAÛ Phöông phaùp thực nghiệm


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ NGÖÔØI

Vì beänh khoâng xaûy ra ngaãu nhieân:

Beänh deã phaùt trieån ôû nhoùm ngöôøi naøo, beänh khoâng xaûy ra ôû nhoùm ngöôøi naøo?

Coù yeáu toá gì baát thöôøng hoaëc khaùc bieät ôû nhöõng nhoùm naøy?


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛTUOÅI

Tuoåi: yeáu toá cô baûn khi moâ taû tình traïng beänh taät

Tyû suaát maéc cuûa beänh maïn tính taêng theo tuoåi

Nhieàu beänh nhieãm truøng, tyû suaát maéc ôû treû em cao

Moät soá beänh coù tyû suaát maéc theo tuoåi coù 2 ñænh, phaûn aûnh söï khaùc nhau trong cô cheá sinh beänh (beänh Hodgkin)


MOÂ TAÛ ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÔØITyû suaát maéc hoäi chöùng Down theo tuoåi cuûa meï

ôû Thuïy Ñieån.1968-1970 vaø Jerusalem.1964-1970Nguoàn: Hook and Linksjo (1979), Harlap (1974)

0.1

1

10

100

16 21 26 31 36 41 46 51Tuoåi meï

Soá c

a be

änh/1

.000

ca

sinh

Thuïy ÑieånJ erusalem


MOÂ TAÛ ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÔØISoá môùi maéc/1.000.000 theo tuoåi cuûa beänh

Hodgkin trong daân soá da traéng ôû Brooklin, 1943-1957

Nguoàn: Mac Mahon. Cancer 10.1957

0

10

20

30

40

50

60

5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75

Tuoåi phaùt beänh (naêm)

Soá m

aéc/1

.000

.000


Swine Influenza A(H1N1) Mexico Confirmed Case Distribution, by Age

1776 1720

1191

638476

273127 40

0200400600800

100012001400160018002000

0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60+ NAAge Group

No.

Con

firm

ed C

ases

Total Number of Confirmed Cases = 6,241*

As of June 09, 2009

Source: Secretaria de Salud, Mexico*NOTE: 54 confirmed cases not included 31

Swine Influenza A(H1N1) Mexico Confirmed Cases & Death, by Age Groups

1.90.91.9

5.68.38.37.413.9

9.31212

0.93.76.5

3.72.8

0

2

4

6

8

10

12

14

16

<1 1-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

>75

Age Group

No.

of D

eath

s

0102030405060708090100

Cas

e-Fa

talit

y (%

)

Deaths %

Male: 48.1%

Female: 51.9%

Total Number of Confirmed Cases = 6,241*Deaths = 108

As of June 09, 2009

Source: Secretaria de Salud, Mexico

*NOTE: 43 confirmed cases not included

71.3% Deaths


Moâ taû ñaëc ñieåm veà ngöôøi:Tyû suaát gaûy xöông do loaõng xöông ôû phuï nöõ,

phaân boá theo tuoåi Nguoàn:Cooper & Melton.1992

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

35-38 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-85 85+Tuoåi

Soá m

ôùi m

aéc /

100.

000

maêm

ngö

ôøi

Xöông ñuøi

Coät Soáng

Coå tay


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ- TUOÅI

Tuoåi taùc ñoäng leân khaû naêng maéc beänh coù theå do:

khaû naêng mieãn dòch tính nhaïy caûm vôùi beänh thôøi gian tieáp xuùc tích luyõ vaø thôøi gian daãn

beänh thay ñoåi sinh lyù theo tuoåi vai troø ñoàng hoà sinh hoïc vaø bieán ñoåi gen khaùc bieät veà taâm lyù khaùc bieät veà loái soáng, haønh vi


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ – GIÔÙI TÍNH

Yeáu toá sinh hoïc vaø caùc yeáu toá khaùc taùc ñoäng leân khaû naêng maéc beänh:

Nöôùc phaùt trieån, tuoåi thoï nöõ cao hôn nam (do beänh tim maïch)

Moät soá beänh maïn tính xaûy ra nhieàu ôû nöõ (traàm caûm, lupus. . )

Khi caùch soáng gaàn gioáng nhau, tyû suaát cheàt coù gaàn baèng nhau? (yeáu toá moâi tröôøng vaø sinh hoïc)


Moâ taû ñaëc ñieåm veà ngöôøi:Tyû suaát MT(+) phaân boá theo tuoåi vaø giôùi.Vieät Nam

2002Nguoàn: Global Tuberculosis Control. WHO REPORT 2005

050

100150200250300350400450

0-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Tuoåi

Soá c

a/100

.000

NamNöõ


MOÂ TAÛ ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÔØI Tyû leä Taêng huyeát aùp theo tuoåi vaø giôùi

Nguoàn: Traàn Thieän Thuaàn, Taêng HA ôû ngöôøi daân TPHCM naêm 2005: tyû leä hieän maéc vaø yeáu toá nguy cô

10%

24%

36%

46%

3%

8%

24%

39%

6%

15%

30%

42%

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%45%50%

25-34 t 35-44 t 45-54 t 55-64 t

NamNöõToång

CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ

Giôùi tính: do söï khaùc bieät veà

. ñaëc ñieåm sinh hoïc . hoaït ñoäng xaõ hoäi . ngheà nghieäp . ñaëc ñieåm taâm lyù . khaùc bieät veà haønh vi

Tình traïng hoân nhaân: laøm taêng hay giaûm nguy cô maéc beänh?Ñaëc ñieåm gia ñình: quan troïng hay khoâng?


Moâ taû ñaëc ñieåm veà ngöôøi:Phaân boá tyû leä cao huyeát aùp theo chuûng toäc - USA

(Nhoùm 20-74, HA>140/90, hieäu chænh theo tuoåi)

Nguoàn:The Atlas of Heart disease and Stroke.J. Mackay vaø G.A. Mensah. 2004

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

1976-1980 1988-1994 1999-2000

%

Nam-Da ñenNöõ-Da ñen Nam-Da traêngNöõ-Da traéngNam-MexicoNöõ-Mexico


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ - SAÉC DAÂN

Khoù xaùc ñònh, nhöng söï khaùc bieät sau coù theå aûnh höôûng leân khaû naêng maéc beänh:

Yeáu toá gen? Tình traïng kinh teá xaõ hoäi? Tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá moâi tröôøng? Heä thoáng chaêm soùc söùc khoeû cuûa coäng ñoàng Caùc yeáu toá do loái soáng khaùc nhau


Moâ taû veà kieán thöùc veà laây truyeàn HIV trong giôùi maõi daâm ôû Karachi vaø Lahore, Pakistan

(Nguoàn Bokhari et al. 2007)

55

63

61

82

51

57

45

60

31

42

20

28

0 20 40 60 80 100

Chuyeån giôùi tính

Maïi daâm nam

Khaùch mua daâm nam

Maïi daâm nöõ

%

Chöa töøng nghe veàHIV/AIDS

Khoâng bieát BCSngöøa ñöôïc nhieãmHIVKhoâng nhaän vieátnguy cô cuûa HIV

MOÂ TAÛ ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÔØIMöùc ñoä huùt thuoác laù vaø beänh maïch

vaønhNguoàn: Neaton &cs.1992

0

10

20

30

40

50

0 15-Jan 16-25 26-35 36-45 46-55 56+Soá ñieáu thuoác/ngaøy

Tyû s

uaát c

heát h

ieäu ch

ænh th

eo tu

oåi cu

ûa ÑM

V/10

0.000

/naêm


MOÂ TAÛ ÑAËC ÑIEÅM VEÀ NGÖÔØI Möùc ñoä uoáng röôïu vaø Taêng huyeát aùp

Nguoàn: Traàn Thieän Thuaàn, Taêng HA ôû ngöôøi daân TPHCM naêm 2005: tyû leä hieän maéc vaø yeáu toá nguy cô

0.21 0.21

0.29

0.39 39

0%

10%

20%

30%

40%

không <1 ngày/ tháng <1 ngaỳ/ tuần >1-4 ngày/ tuần > 5 ngày/ tuần

43

Moâ taû ñaëc ñieåm veà ngöôøi: TYÛ LEÄ ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG ÔÛ NGÖÔØI > 20 TUOÅI

PHAÂN BOÁ THEO THU NHAÄP. AÁN ÑOÄ.2000 (WHO.2002)

Nguoàn:The Atlas of Heart disease and Stroke.J. Mackay vaø G.A. Mensah. 2004

13%

19%22%

<111 112-223 >223

USD/ thaùng

44

0

5

10

15

20

25

30

Muø chö' < 5 naêm 6 - 7 naêm 8 - 11 naêm 12 naêm >12 naêmSoá naêm hoïc

%

NamNöõ

Moâ taû ñaëc ñieåm veà ngöôøi: Tyû leä cao huyeát aùp theo trình ñoä hoïc vaán

(nhoùm >15tuoåi, HA > 160/95). Nam Phi.1998 Nguoàn:The Atlas of Heart disease and Stroke.J. Mackay vaø G.A. Mensah. 2004


Tuoåi sinh sinh hoaït tình duïc laàn ñaøu phaân boá theo trình ñoä hoïc vaán ôû Swaziland, 2007

( Nguoàn : Central Statistical Office & Macro International. 2008

0102030405060708090

Nöõ > 18 tuoåi Nam > 18 tuoåi

%

Muø chöû < caáp 1Caáp 1Caáp 2 Caáp 3 Treân caáp 3

CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ YEÁU TOÁ KINH TEÁ-XAÕ HOÄI

Yeáu toá kinh teá xaõ hoäi taùc ñoäng maïnh leân khaû naêng maéc beänh, nhöng khoù ño löôøng:

- Ngheà nghieäp - Giaùo duïc - Ñaëc ñieåm nôi ôû - Thu nhaäp - Loái soáng - Ñaëc ñieåm vaên hoaù, toân giaùo


CAÙC ÑAËC TRÖNG MOÂ TAÛ VEÀ NGÖÔØICAÙC ÑAËC TRÖNG MOÂ TAÛ VEÀ NGÖÔØI Yeáu toá naøo coù theå aûnh höôûng leân nguy cô

maéc beänh?

tuoåi giôùi ngheà nghieäp tình traïng hoân nhaân tình traïng mieãn dòch bònh ñang maéc thuoác ñang duøng tình traïng dinh döôõng yeáu toá kinh teá xaõ

hoäi sôû thích

vaät nuoâi tieàn söû du lòch thoùi quen stress ñaëc ñieåm gia ñình trình ñoä hoïc vaán chuûng toäc ñaëc ñieåm di truyeàn toân giaùo taäp quaùn



Nôi choán Vì beänh khoâng xaûy ra ngaãu nhieân:

Nôi naøo beänh phoå bieán, nôi naøo beänh ít ñöôïc ghi nhaän?

Söï khaùc bieät giöõa nhöõng nôi naøy?

Khaûo saùt theo nôi choán goàm : Phaïm vi toaøn caàu (so saùnh töøng quoác gia) Phaïm vi quoác gia Thaønh thò/noâng thoân Moät ñòa phöông vaø ñôït buøng phaùt beänh


Moâ taû nôi choán. Phaïm Vi toaøn caàu

50

Moâ taû theo nôi choán:Tyû suaát taán coâng cuûa SARS theo quoác gia

Nguoàn:SARS report.WHO. 2003


CAÙCCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ

Phaïm vi toaøn caàu

Moâ taû tình hình söùc khoeû vaø xu theá beänh. So saùnh theo quoác gia, khu vöïc

Soá maéc beänh nhieãm truøng vaø beänh maïn tính khaùc bieät nhieàu töø nöôùc naøy ñeán nöôùc khaùc

Söï khaùc bieät coù theå do: Khí haäu Yeáu toá vaên hoaù Thoùi quen dinh döôõng Ñaëc ñieåm di truyeàn


Moâ taû nôi choán Caùc ca beänh cuùm gia

caàm phaân boá theo ñòa phöông. Vieät Nam

Nguoàn: Avian Influenza A (H5N1) in 10 patients in Viet Nam, NEJM. Vol 350

Mar.2004

54

Baûn ñoà maøu phaân baäc taàn suaát maéc tieâu chaûy /100.000 daân/naêm Tænh Gia Lai

. 2005-2006 Nguoàn Phaïm vaên Haäu .VVSDT TN

55

Toång soá maéc tieâu chaûy, phaân theo huyeän, ôû Ñaék Laék, 2004. Moät ñieåm töôïng tröng cho 200 beänh nhaân.

Nguoàn: Phaïm vaên Haäu. VVSDT TN


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ Phaïm vi quoác gia

Soá maéc beänh nhieãm truøng vaø beänh maïn tính cuõng khaùc bieät ñaùng keå ôû caùc vuøng khaùc nhau trong moät nöôùc

Söï khaùc bieät ôû töøng vuøng coù theå do: Khí haäu Ñaëc ñieåm ñòa lyù Ñoä cao OÂ nhieãm moâi tröôøng Saéc daân, vaên hoaù, loái soáng Möùc ñoä phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛNoâng thoân – thaønh thò

Soá maéc beänh nhieãm truøng vaø beänh maïn tính cuõng khaùc bieät ôû thaønh thò vaø noâng thoân.

Söï khaùc bieät coù theå do:

Thoùi quen aên uoáng Hoaït ñoäng theå löïc Ñieàu kieän soáng ñoâ thò/noâng thoân Maät ñoä daân soá OÂ nhieãm moâi tröôøng


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛNoâng thoân – thaønh thò Tyû leä beänh ñaùi thaùo ñöôøng ôû TP HCM Phaân boá theo noäi vaø ngoaïi thaønh (TTDD TPHCM)

6.9%

4.8%

10.5%

4.7%

NOÄI THAØNH NGOAÏI THAØNH

2001 2008


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛBuøng phaùt beänh (dòch)

Trong vuï dòch: baûn ñoà ñieåm cho bieát

nguoàn höôùng lan truyeàn vaø trung taâm dòch yeáu toá moâi tröôøng yeáu toá sinh thaùi

So saùnh phaân boá beänh theo caùc ñaëc ñieåm veà nôi choán ñeå laäp giaû thuyeát nguyeân nhaân


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛBuøng phaùt beänh (dòch)

61

CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛ Söï lan traøn beänh (dòch)

62

Moâ taû nôi choán, söï laây lan dòch

63

MOÂ TAÛ THEO NÔI

CHOÁN

BAÛN ÑOÀ CAÙC GIEÁNG

NÖÔÙC BÒ NHIEÃM

ARSENIC TAÏI LAØNG

RAJAPUR. TAÂY BENGAL

NGUOÀN: WHO BULLETIN.VOL 83, JAN

2005 64

65

MOÂ TAÛ NÔI CHOÁN Bệnh sốt Q, bản đồ điểm

Nông trại “Voerendaal”

MOÂ TAÛ THEO NÔI CHOÁN

PHAÂN BOÁ CA BEÄNH LYME ÔÛ

MYÕ (1980-1986)

Nguoàn: Ciesielski.1989

PHAÂN BOÁ CAÙC LOAØI VE MANG

B.burgdoferi

Nguoàn:Anderson. 1989 66


THÔØI GIAN Vì beänh khoâng xaûy ra ngaãu nhieân:

Taàn suaát beänh thay ñoài theo thôøi gian nhö theá naøo?Yeáu toá naøo taùc ñoäng ?

Moâ taû bieán ñoäng cuûa taàn suaát theo thôøi gian cho bieát:

Xu theá beänh Bieán ñoäng theo chu kyø Dòch buøng phaùt töø moät nguoàn ñieåm

Vai troø cuûa hieäu öùng ñoaøn heä theo naêm sinh vaø cuïm

beänh


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛXu theá beänh

Bieán ñoäng taàn soá maéc beänh trong moät thôøi khoaûng

Xu theá cuûa moät vaán ñeà söùc khoeû Döï baùo cho toaøn caàu vaø töøng quoác gia

Thoâng tin caàn thieát cho vieäc laäp keá hoaïch, ñaùnh giaù hieäu quaû caùc chöông trình y teá


Moâ taû theo thôøi gian vaø nôi choán (xu theá beänh)

Tyû suaát maéc Lao - soá ca / 100.000.Vieät Nam, Myanmar, Haøn quoác,

Thaùi Lan.1980-2003 Nguoàn: Global Tuberculosis Control. WHO

Report .2005

0

50

100

150

200

250

300

80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 0 2 Naêm

ca/1

00.0

00

VIETNAMREP. KOREATHAILANDMYANMAR


Moâ taû theo thôøi gian (Xu theá beänh)Soá ca nhieãm truøng vuøng chaäu ôû Anh vaø Xöù

Wales 1956-1986

Nguoàn:OXFORD TEXTBOOB OF PUBLIC HEALTH

5000

7000

9000

11000

13000

15000

17000

19000

Naêm

Soá c

a be

änh


Moâ taû ñaëc ñieåm veà thôøi gian (xu theá beänh) HUYEÁT AÙP TAÂM THU TRUNG BÌNH CUÛA ÑAØN OÂNG AÁN

ÑOÄ (40-49 TUOÅI) SOÁNG ÔÛ THAØNH PHOÁ töø 1942

ñeán 1997 Nguoàn:The Atlas of Heart disease and Stroke.J. Mackay vaø G.A.

Mensah. 2004

120.4

130128.7

126.2125.2

123.5

1942 1954 1963 1971 1985 1997 Naêm

Huye

át AÙp

Taâm

Thu

trun

g bì

nh

(mm

Hg)


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛBieán ñoäng theo chu kyø

Tính chaát vaø söï phaân phoái beänh theo chu kyø Giao ñoäng trong nhieàu naêm Chu kyø xuaát hieän beänh theo muøa

Cung caáp chæ daãn veà taùc ñoäng leân beänh taät cuûa

Yeáu toá töï nhieân Yeáu toá kinh teá-xaõ hoäi

Bieän phaùp can thieäp


Moâ taû theo thôøi gian (tính chu kyø)Soá ca soát xuaát huyeát taïi caùc tænh phía Nam.1975-

1988 Nguoàn: Phoøng Dich teã, Vieän Pasteur

THHCM

0.000

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

1975 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88

ngöô

øi / n

aêm


Moâ taû theo thôøi gian (tính chu kyø)Soá ca beänh Lyme ôû Myõ theo thaùng khôûi phaùt,

1983-1986 Nguoàn:Ciesielski et

al(1989)

0

20

40

60

80

100

120

JAN

FEBM

AR

APR

MA

YJU

NJU

LA

UG

SEPO

CT

NO

VD

ECJA

NFEBM

AR

APR

MA

YJU

NJU

LA

UG

SEPO

CT

NO

VD

ECJA

NFEBM

AR

APR

MA

YJU

NJU

LA

UG

SEPO

CT

NO

VD

ECJA

NFEBM

AR

APR

MA

YJU

NJU

LA

UG

SEPO

CT

SEPD

EC

1983 1984 1985 1986

Soá

ca b

eänh


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛDòch töø moät nguoàn ñieåm

Khaûo saùt söï buøng phaùt vaø caùc giai ñoaïn dòch:

Nguoàn beänh Caùch laây truyeàn vaø yeáu toá tieáp

xuùc Nhoùm daân soá nguy cô Bieän phaùp kieåm soaùt


Moâ taû theo thôøi gian (laây truyeàn)Phaân boá soá ca beänh SARS thöù phaùt theo soá

ngaøy nguoàn beänh ñöôïc caùch ly (Singapore.4.2003)

Nguoàn: SARS report. WHO.2003

76

Moâ taû theo thôøi gian (ñöôøng cong dòch) Soá ca beänh môùi / tuaàn trong vuï dòch SARS 2002-

2003 Nguoàn:SARS report WHO.2003

77

CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛHieäu öùng ñoaøn heä theo naêm sinh (Birth

cohort effect) Söï thay ñoåi tyû suaát maéc beänh suoát moät thôøi gian daøi

trong moät nhoùm ngöôøi cuøng naêm sinh (theá heä) coù chung ñaëc ñieåm veà:

Thoùi quen Tieáp xuùc caùc yeáu toá ngheà nghieäp Phôi nhieãm taùc nhaân ñaëc bieät coù khaû naêng gaây beänh

taïi cuøng moät thôøi ñieåm Chòu taùc ñoäng cuûa ñaëc ñieåm kinh teá-xaõ hoäi vaøo moät

thôøi ñieåm

Hieäu öùng ñoaøn heä giuùp phaân tích ñuùng nhöõng bieán ñoåi beänh taät trong moät thôøi gian daøi


Soá lieäu giaû ñònh töø loaït nghieân cöùu caét ngang khaûo saùt tyû leä hieän maéc cuûa beänh

Y trong daân soá X theo tuoåi (1965-1995)

Nhoùm tuoåi

Tuoåi giöõa

Naêm khaûo saùt 1965 1975 1985 1995

Tyû leä hieän maéc (treân 1.000)10-1920-2930-3940-4950-5960-6970-79

15253545556575

17141210

2823191815

3530262220

4540363127


CAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛCAÙC ÑAËC TRÖNG CAÀN MOÂ TAÛMoâ taû cuïm beänh (Cluster)

Cuïm beänh: söï gia taêng baát thöôøng moät beänh hay hieän töôïng söùc khoeû trong moät nhoùm nhoû ngöôøi ôû moät thôøi gian hay ñòa ñieåm

Ví du: Phaûn öùng vôùi vaccin taïi moät ñôït chích ngöøa Buøng phaùt beänh Legionaire ôû Myõ 1970 Xuaát hieän nhieàu tröôøng hôïp sarcoma Kaposi trong nhoùm ñoàng tính aùi ñaàu thaäp nieân 1980

Cô hoäi nghieân cöùu moái lieân heä nguyeân nhaân-haäu quaû


Toùm laïi

Caùc nghieân cöùu moâ taû: cung caáp soá lieäu cho hoaïch ñònh keá

hoaïch Y teá phaùt hieän beänh, moâ taû tình hình söùc

khoeû vaø beänh taät treân caù nhaân vaø coäng ñoàng.

ñöa caùc thoâng tin cô baûn ñeå ñaët giaû thuyeát veà nguyeân nhaân-haäu quaû


dich te hoc mo ta

Documents