DỊCH TỄ HỌC BỆNH

TRUYỀN NHIỄM

Bs. Lâm Thị Thu Phương

Mục tiêu

Mô tả các định nghĩa và tính được các chỉ

số đặc hiệu trong DTH BTN

Nêu được các đặc điểm của 3 yếu tố trong

QT sinh bệnh

Nắm được 3 GĐ trong QT sinh bệnh

Kể được 4 nhóm bệnh TN, phân loại theo

đường lây

Tình hình chung

Bệnh nhiễm là NN tử vong chính, ảnh hưởng đến

đkiện sống của hàng triệu người / TG

Tình hình kháng thuốc của vi sinh vật

Tác nhân gây bệnh cho đv, nay xh ở người (cúm gia

cầm, liên cầu lợn,…)

Vi sv gây bệnh mạn tính

Có tình trạng suy giảm MD trên 1 số bn đang điều

trị bệnh nhiễm.

Các định nghĩa

Nhiễm trùng:

Là QT tương tác giữa TN gây bệnh và CT

trong những ĐK nhất định của MT xung quanh

Bệnh nhiễm trùng

Người lành mang trùng

Bệnh truyền nhiễm:

Lây truyền trực tiếp/gián tiếp từ A sang B

Các định nghĩa (tt)

Các hình thái và mức độ dịch:

1. Dịch

- Số case mắc bệnh/chết vượt quá số mắc/chết

bt trong ds trước đây

- Xét 2 yếu tố:

Tần số bệnh

Thời gian bệnh xảy ra

VD: Viêm phổi / AIDS

Kaposi sarcoma-Mỹ (HHV8)

Các định nghĩa (tt)

2. Dịch lưu hành: dịch nhỏ

tỷ suất hiện mắc

tỷ suất mới mắc

- Tuân theo quy luật dây chuyền dịch, bệnh

lây lan dễ dàng, có mối liên hệ DTH.

VD: sốt rét

A B

3. Dịch theo mùa- Thường có tính chu kỳ

VD: tả, SXH, Cúm, Viêm não Nhật Bản…

4. Ca lẻ tẻ, tản phát- Tại 1 địa phương, 1 thời gian dài có vài TH

bệnh, không có mối liên hệ DTH.

5. Đại dịch- Bệnh lây lan nhanh chóng, xảy ra trong phạm vi

rất rộng

VD: ĐD hạch/Châu Âu TK13

ĐD SARS/Hồng Kông 2003

ĐD cúm A (H1N1)

Các định nghĩa (tt)

Các nhóm BTN

Nhóm A: gồm các BTN đặc biệt nguy hiểm,

có KN lây truyền nhanh phát tán rộng, tỷ lệ tử

vong cao hoặc chưa rõ tác nhân gây bệnh:

Bại liệt; Cúm A(H5N1); Dịch Hạch; Đậu mùa, SXH do

virus Ê-Bô-La; Tát-sa(Lassa) hoặc Mác-boc

(Marburg); Sốt tây Sông Nile; Sốt vàng; Tả; Viêm HH

cấp do virus và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

mới phát sinh chưa rõ NN khác.

Nhóm B: gồm các BTN có KN lây truyền

nhanh và có thể tử vong : Bệnh do virus Adeno;

HIV/AIDS; Bạch hầu; Cúm; bệnh Dại; Ho gà; Lao phổi;

Bệnh do liên cầu lợn ở người; Lỵ amip; Lỵ trực trùng;

Quai bị; SXH Dengue; Sốt rét; Sốt phát ban; Bệnh

Sởi; Tay–Chân–Miệng; bệnh Than; Thủy Đậu;

Thương Hàn; Uốn Ván; Rubella; VG do virus; VMN do

não mô cầu, Viêm não Virus, xoắn khuẩn vàng da;

Tiêu chảy do virus Rota.

Các nhóm BTN (tt)

Các nhóm BTN (tt)

Nhóm C: gồm các bệnh ít nguy hiểm, KN lây

truyền không nhanh : Chlamydia; Giang mai; Bệnh

do giun; bệnh Lậu; Mắt hột; Bệnh do nấm Candida

albicans; Bệnh Nocardia; Bệnh Phong; Bệnh do virus

Cytomegalo; Bệnh do virus Herpes; Sán dây, Sán lá

gan; Sán lá phổi; Sán lá ruột; Sốt mò; Sốt do

Rickettsia; SXH do virus Hanta; Bệnh do Trichomonas;

Viêm da mụn mủ truyền nhiễm; viêm họng, viêm

miệng; Viêm tim do virus Coxsakie; Viêm ruột do

Giardia; Viêm ruột do Vibrio Parahaemolyticus, …

Các yếu tố của QT sinh bệnh

Tác nhângây bệnh

Ký chủMôi

trường

??

?

Các yếu tố của QT sinh bệnh (tt)

1. Tác nhân gây bệnh

- Yếu tố phải có

- NT không phải luôn luôn dẫn đến bệnh tật

- 1 vài TH không biểu hiện LS

- Đặc tính của tác nhân xuất hiện, lan

truyền, mức độ nặng, số người mắc

bệnh…

Các yếu tố của QT sinh bệnh (tt)

1. Tác nhân gây bệnh (tt)

Vi trùng

Virus

Ký sinh trùng

Vi nấm

Côn trùng

Là 1 tế bào độc nhất có khả năng tái sinh

1 tế bào khác

Có 3 tính chất: độc tính, tạo độc tố, tạo

các enzyme

Vi trùng

1. Độc tính:

- Kết dính

- Nhân lên & phát triển: gây bệnh, gây hiện tượng

dị ứng / quá mẫn chậm, khả năng sinh mủ

kém.

- Kháng lại sự thực bào: VD: kháng nguyên Vi /

Salmonella typhi

Vi trùng (tt)

2. Tạo ra độc tố:

- Nội độc tố (Lipopolysaccharide): vk gr(-) đông

máu rải rác nội mạch

- Ngoại độc tố: độc tố uốn ván, bạch hầu

- Khác:

Exfoliatine/ tụ cầu gây bong da, Enterotoxin/

tả, gây tiêu chảy

Vi trùng (tt)

3. Tạo ra những enzyme:

- Hemolysine: làm tan tế bào

- Strepotokinase: làm tan fibrin

- Hyaluronidase: tan mô liên kết, làm cho tác

nhân gây bệnh lan tỏa trong mô cơ thể

- Tạo ra enzyme đề kháng kháng sinh

Vi trùng (tt)

Vi trùng (tt)

E – coli Salmonella-typhi

Helicobacter pyloriVk não mô cầu

Virus

Ký sinh trùng

Khả năng gây bệnh phức tạp, đa dạng

Sống nội bào: KST sốt rét

Sống ngoại bào: giun móc, giun đũa

Ký sinh trùng (tt)

Vi nấm

Xâm nhập, nhân lên và phát triển

trong mô dưới dạng sợi nấm ảnh

hưởng hoạt động của cơ quan bị xâm

nhập.

Gây ra phản ứng quá mẫn qua miễn

dịch cơ thể

Vi nấm (tt)

Côn trùng

Anopheles stephensi

Culex tritaeniorhynchus

Aedes aegypti

Các yếu tố của QT sinh bệnh (tt)

Các đặc tính bao gồm

1 • Khả năng gây nhiễm

2 • Khả năng sinh bệnh

3 • Tính độc lực

4 • Khả năng sinh độc tố

5 • Sức đề kháng

6 • Khả năng sinh kháng thể

Các yếu tố của QT sinh bệnh (tt)

2. Ký chủ

- Miễn dịch không đặc hiệu: xuất hiện

sớm

- Miễn dịch đặc hiệu

Các yếu tố của QT sinh bệnh (tt)

3. Môi trường

- MT tự nhiên

- MT xã hội

Thay đổi khả năng tồn tại của tác nhân

gây bệnh

Là nơi sống tự nhiên của tác nhân gây

bệnh

Các chỉ số dùng trong dịch các

bệnh TN

Hệ số năm dịch

Các chỉ số dùng trong dịch các

bệnh TN (tt)

Hệ số mùa dịch

Tỷ suất tấn công tiên phát

Các chỉ số dùng trong dịch các

bệnh TN (tt)

Tỷ suất tấn công thứ phát

Các chỉ số dùng trong dịch các

bệnh TN (tt)

Tỷ suất chết mắc

Các chỉ số dùng trong dịch các

bệnh TN (tt)

Dây truyền nhiễm trùng

Nguồntruyền nhiễm

Đường lâytruyền

Ký chủ

Dây truyền nhiễm trùng (tt)

1. Nguồn truyền nhiễm

- Người

+ Người lành mang trùng

+ Người bệnh

+ Người mang trùng mạn tính

- Vật thể

2. Đường truyền nhiễm

Những kiểu lây truyền của tác nhân nhiễm trùng

Trực tiếp Gián tiếp

Tiếp xúc

- Hôn

- Quan hệ tình dục

Qua phương tiện chuyên chở

- Thực phẩm

- Nước

- Dụng cụ

Qua không khí ở khoảng cách ngắn

- Giọt nước bọt do ho, hắt hơi

Qua không khí ở khoảng cách xa

- Bụi

- Giọt nước bọt khô

Truyền máu, ghép cơ quan Dụng cụ y khoa dính dịch bị nhiễm

mầm bệnh

Khác

- Tiêm thuốc

- Bú sữa mẹ

- Sinh đẻ

- Qua nhau thai

Qua vector

- Côn trùng

- Súc vật

Dây truyền nhiễm trùng (tt)

3. Ký chủ

- Mắc xích thứ 3

- Là người hay ĐV

- Ngõ vào ký chủ: da niêm, máu, đường hô

hấp, đường tiêu hóa,…

- Vị trí cảm nhiễm

- Thời kỳ ủ bệnh

- Sự đề kháng của ký chủ

Dây truyền nhiễm trùng (tt)

Cơ chế TN

1. Tác nhân gây bệnh bài tiết khỏi cơ

thể ký chủ cũ

- Phân, chất ối

- Dịch tiết đường hô hấp

- Máu

- Niêm mạc, da, lông, tóc

Cơ chếTN (tt)

2. Tác nhân nhiễm trùng tồn tại ở môi

trường bên ngoài cơ thể

- Điều kiện của môi trường ngoài

- Đặc tính của tác nhân gây bệnh

VD: virus cúm A (H5N1)

chết ở 560C / 3h, 600C / 30p

chất tẩy uế: foemalin, iodin

3. Tác nhân nhiễm trùng xâm nhập vào

vật chủ mới

- Ngõ vào

- Cơ quan đích

Cơ chếTN (tt)

Phân loại bệnhTN

Dựa vào cơ chế nhiễm trùng

Đường tiêu hóa

Đường hô hấp

Đường máu, các dịch liênquan

Đường da - niêm

THE END