Murgueta de còth roi

Murgueta de bòsc

Arrat-bohon coa-carrada

Com les podem detectar

Pes sues tralhes

> 9 mm< 9 mm

Arrat-bohon d'aiguaNeomys fodiens

IE SD

ARRATS BOHONS de dents vermelhs

Pes sues rèstes de uassi

Dent

s e c

aish

aus

D e j ó s d e t è r r a

Enes egagropiles de gauèques e d'auti crabèrs e ihons o enes excrements decarnivòrs, i trobam rèstes de cranis e de denticion des micromamifèrs qu'anconsumit. A compdar d'aguestes rèstes ei possible identificar damb precisiones espècies.

Foto: Lídia Freixes

Foto: Ignasi Torre

Foto

: Ign

asi T

orre

Au

er

as

si

D e m p ú s d ' a u e r m i n j a t

Er arrat tanben depredesoent cargòlhs, e d'autiinvertebrats. Es cargòlhsles rosigue abituaumentsper èish deth casquelhentà cercar er accèsdirècte as viscères.

Boheron ròiMyodes glareolus

Eth bòrd exterior dethhorat mòstre un cant

Murgueta de bòsc/ de còth ròi

Eth bòrd exterior dethhorat claramentsrosigat

Tostemp se tròbenenes amagatalhs aon es arrats se lesan minjades a recèsdes sòns predadors.

Arrat dromilhèr grisGlis glis

Mès que rosigar,les croishissen.Sòl apreciar-se eracròca que dèishen en clauareth dent aueranèr.Es esquiròs ac hèn parièr edèishen mèrques fòrçasimilars enes casques.

EsquiròsSciurus vulgaris

Soent granesquantitats de carrolhesdejós des arbes, entèrra o dessús d'uaarròca, en tot hèrautentics "minjadors".

Pi

nh

on

s

E n a a i g u a

BohèramuscadèlaGalemys pyrenaicus

Arrat-bohond'aigua

Arrat aigüèr

Neomys fodiensArvicola sapidus

Apodemus sp.

Murgueta de bòsc/ de còth ròiApodemus sp.

Arrat bohèrArvicola terrestris

BohèraTalpa europaea

Lòpia de man de12X O 6X

Pincesfines

Cranis caracteristics d'unrosigador e un insectivòr. Encolor es fragments que sòlenaparéisher encara sancersenes excrements descarnivòrs.

IE: seria de caishaus dera maishèra inferiora esquèrra. SD: seria de c. dera maishèra superiora dreta

Tap de bèth potet, dambplastilina o similar entàpoder sostier es pèces

dretes e observar-les ben.

Boherondes nhèusMicrotus nivalis

Boheron ròiMyodes glareolus

Boheron pirenencMicrotus gerbei

Caishaus sensearraïtz. Creishementcontinu. Parièrs perbaish que per naut

Murgueta de bòscApodemus sylvaticus

Arrat dromilhèrEliomys quercinus

BoheronpradencMicrotus arvalis

BoheronmontanhòuMicrotus agrestis

IE SD

IE SD 4 an

gles

Edite: Conselh Generau d'AranCoordinacion: Sara ArjóDessenh, tèxte e illustracion: Alfons RaspallFotografies: Ignasi Torre, Lídia Freixes, Marcos VeigaAssessorament lingüistic: Verònica Barès

M. de còth ròiApodemus flavicollis

A. dromilhèr grisGlis glis

SD

IE SD IE SD

X 5SD

Arrat-bohon poninSorex minutus

Arrat-bohon mirgalhat/coa-carradaSorex coronatus / S.araneus

B O H È R A

BohèraTalpa europea

X 2

A R R A T S D R O M I L H È R S

5 an

gles

5 an

gles

IE SDIE SDJoeni vielhs

X 5

B O H E R O N S A R R A T S

B O H E R O N S

A R R A T S

A R R A T S D R O M I L H È R S

A R R A T S B O H O N S

B O H È R A

Arrat - bohon comun

de dents vermelhs

X 1

Ubicacion abituau des rèstes de carrolhes

http://www.mieiambient.conselharan.org/ micromamifersaran.pdf

http://www.mieiambient.conselharan.org/ micromamiferscat.pdf

http://www.mieiambient.conselharan.org/ micromamiferscast.pdf

http://www.mieiambient.conselharan.org/micromamifersaran.htm

Damb eth supòrt e era collaboracion:

Micromamifèrsdera Vald'AranAnimadors secretsdes nòsti bòsqui Micromamifèrs

Nomentam atau as rosigaires (arrats, boherons, arratsdromilhèrs, esquiròs ...) e insectivòrs (arrats-bohons, bohères,eriçons...) de mesura petita, damb un pes inferior as 100grams o non guaire mès. Es esquiròs e es eriçons, donques,demorarien dehòra. Ei un tèrme mès practic que scientificja que non reflectís exactaments un grop taxonomic ne, perun aute costat, includís a toti es mamifèrs de mesura petita:es arrates-caudes, per exemple, tanben demoren dehòrad'aguesta "etiqueta", encara que siguen mamifèrs tant omès petiti...

Es micromamifèrs an en comun, basicaments, era mesurae era metodologia qu'emplegam entà estudiar-les. Mès,tanben, compartissen un ròtle e ues estratègies ecologiquessimilares, associades ara sua grana capacitat reproductiva.

Capacitat que les permet hèr creishudes demografiquesespectaculares en moments favorables... Mès que, percontra, va reestacada a ua esperança de vida qu'ei fòrçacuerta. Es arrats mès vielhs non sòlen auer mès de dus otres ans e es arrats-bohons, an e miei. Mès en aguest tempspòden arribar a criar enquia sèt còps! Quan er alimentescassege, es poblacions se redusissen drasticaments.

Eth papèr des micromamifèrs ena natura ei, per aguestaarrason, "sofrit" mès fondamentau. Constituïssen era basatrofica d'un gran ventalh de carnivòrs e rapinaires, entre esquaus se tròben espècies fòrça emblematiques e precioses.

Tanben cau destacar era adaptabilitat des espècies demicromamifèrs enes mès divèrsi abitats e ròdols ecologics.Atau ne trobaram que viuen ath cap des arbes, a ras detèrra, entre era vegetacion mès trenda o dejós deth matarràs,enes intersticis laberintics des tartèrs, e tanben - es mèsespecializades -, ena aigua o laguens de tèrra. E ne trobaramque s'alimenten basicaments d'invertebrats (er orde desinsectivòrs) e d'autes qu'ac hèn de materiau vegetau,maugrat que damb fòrça matisi (er orde des rosigaires). Enbèri casi, es adaptacions morfologiques que resulten deraadaptacion ar abitat e ara alimentacion son espectaculares.Sonque cau fixar-se, per exemple, ena bohèra e ena bohèramuscadèla.

Pera sua rapida capacitat de responsa poblacionau e perasua preséncia ena major part des abitats, aguestes discrètesbestiòles an vengut un grop fòrça apreciat coma bioindicadorsdes cambis ambientaus.

Ena Val d'Aran

Des deth còr deth Pirenèu mès naut, Aran s'esten dambua prigonda vocacion atlantica. Era sua ubicacion en versantnòrd dera serrada, ei era clau qu'explique era sua riquesapaïsatgistica, e qu'explique, tanben, era riquesa e essingularitats dera sua fauna de petiti mamifèrs.

Des deth punt d'enguarda quantitatiu, es numèrosson eloquents: des 30 espècies d'insectivòrs e rosigairespresentes en territòri catalan, ne trobam 25 ena Val. Setreiguem es espècies "gròsses" e consideram unicamentses micromamifèrs, auem 21 espècies. Cau pensar, perexemple, qu'enes ambients mediterranèus eth nombrese redusís a 14.

Qualitativaments, tanben, ei ua fauna notabla e especificad'entre era quau destaquen bères particularitats. En relacionas insectivòrs, eth cas mès subergessent ei eth dera bohèramuscadèla, endemisme iberic qu' a probablaments enesnòsti arrius es melhors poblacions deth país. Mès, tanben,cau destacar er arrat-bohon mirgalhat, espècia dedistribucion atlantica qu'enquia ara sonque s'a localizatena Val d'Aran e en bèri punts dera Val de Boí. Entre esrosigaires, eth boheron pirenenc, er arrat bohèr, er arratde còth ròi e er arrat dromilhèr gris, o ben an ací es suesuniques localitats deth país, o ben i an es sues poblacionsmès establides.

Mès eth poblament d'aguest grop en Aran encara, aué,presente fòrça incognites e secrets e requerís aprigondiren sòn estudi. Des de hè uns ans, en marc d'un projèctede collaboracion mès ample (*) s'an començat a establirues estacions de seguiment que permeteràn, damb ethtemps, resòlver dobtes e compréner mès ben es dinamiquespoblacionaus des espècies.

E mentretant s'aufrís a investigadors e curiosi era possibilitatd'apropar-se e conéisher cada còp melhor eth mon d'aguestianimaus fascinanti. Frut d'aguest projècte ei, tanben, ethhuelheton qu'auetz entre es mans, e que non preten d'autacausa qu'animar-vos a empréner era vòsta descubèrta, entot aufrir-vos pistes e recorsi entà que pogatz detectar earreconéisher aguestes bestiòles en camp.

(*) Projècte SEMICE, de seguiment des micromamifèrs comuns, qu'enairau dera Val d'Aran s'amie a tèrme damb eth supòrt deth ConselhGenerau d'Aran.

Ua invitacion ara descubèrtaAuetz pensat jamès enes arrats - bohons? Ètz des que dormitzcoma un arrat dromilhèr? De petiti, quan vos quège un dent, unarrat escarrabilhat vos deishèc bèth sò dejós deth coishin?

Arrats, arrats dromilhèrs, arrats-bohons, boherons... protagonizen arrepervèris e legendes deth nòste imaginari popular, e son, percontra, uns animaus prigondaments desconeishudi. De hèt, pògagent n’a vist jamès cap!.

Ne te’n voi saber arren! Diderie mès d’un, pujat en un banquetpera pòur. Aguesti petiti mamifèrs, e mès que mès es rosigaires,non an agut istoricaments guaire bona premsa. Cèrtaments bèresespècies an trobat era manèra de víuer gràcies as òmes en pòblese ciutats, e açò mos provòque pèrtes e molèsties; e en d’autesepòques – fòrça mès insalubres –, tanplan costèren bèra pèsta.Aué, en cambi, son aguestes madeishes espècies es que mosapòrten uns beneficis enòrmes gràcies, entre d’autes causes, athsòn papèr ena sciéncia e ena medecina...

Vos convidam a conéisher-les de vertat, en miei naturau e dambtota era sua susprenenta diversitat. Vos garantim qu'era suadescubèrta en camp ei ua grana hònt de satisfaccion e emocions.Es micromamifèrs son ara basa dera riquesa faunistica des nòstibòsqui e apréner a perceber-les mos ajudarà a compréner egaudir melhor deth nòste entorn naturau.

Foto

: Mar

cos

Veig

a

Er arrat - bohon mès largaments distribuït e, des que demoren enaVal, eth mès "aurelhut" e er unic damb es dents blanqui. Pròpri detèrres baishes, ací lo trobam tostemp per dejós des 1.000 m. Abituauenes marges des coitius e enes prats, mès tanben enes auti abitats.Fòrça antropofil —"amant der òme"—, ei frequent en uarts e jardins.

Eth mamifèr mès petit dera Val d'Aran. Es mès pesats non depassenes 6 grams!. Vivaç e actiu coma es auti arrats - bohons o un shinhaumès, degut ara sua mesura -quan mès petiti son es mamifèrs mèsnaut an eth metabolisme. Pòt víuer en diuèrsi abitats mentre i ageua bona cobertura d'èrbes o mossa e ua umiditat nauta.

Arrat-bohon poninMusaranya menudaSorex minutus

Murgueta de bòsc · Ratolí de boscApodemus sylvaticus

Mès qu'un arrat ei un boheron gròs, deth grop des arvicolids. Viuestacat as aigües mès tranquilles e pòc prigondes, damb abondosavegetacion alofita -plantes qu'an "es pès ena aigua"-, dera quaus'alimente estrictaments enquiath punt qu'era sua preséncia se pòtcertificar facilaments gràcies as sòns excrements de tonalitat verdosa,que hèn evidenta tostemp es rèstes de vegetacion.

Arrat aigüèr ·Rata d'aiguaArvicola sapidus

Arrat-bohon comunMusaranya comunaCrocidura russula

Semiaquatic. Era sua vida transcor ath cant des arrius, d'on entre eges en tot cercar es petiti invertebrats des quaus se neurís. A leugèresadaptacions que melhoren fòrça era sua capacitat natatòria, coma,per exemple, ua franja de peus enes pautes de darrèr que l'ajudena "remar" dejós dera aigua.

Arrat-bohon d'aiguaMusaranya pirinenca d'aiguaNeomys fodiens

Aparentaments fòrça similar ath boheron ròi, de hèt ei coma unboheron ròi un shinhau descolorit, mès i a ua auta caracteristica quelo traís: era coa ei, encara, fòrça mès cuerta qu'era deth sòn parent.Minge sustot matèria vegetau, fruts, tiges tendres, etc.

Boheron montanhòuTalpó muntanyencMicrotus agrestis

Sosterran. Eth sòn còs ei ua autentica traucadera. Çò que mèscride era atencion son es manasses e es unglots qu'emplegue de palescatadores. Minge vèrmes, e tota sòrta d'invertebrats. Impossible deveir, mès, de bon detectar pes pilèrs de tèrra qu'acumule dehòra desgaleries. Acostume a hèr-les en linha, normauments en es prats, mès,tanben laguens deth bòsc.

Bohèra muscadèlaAlmesqueraGalemys pyrenaicus

Animau extraordinari. Visiblaments transformat entara vidasubaquatica, a membranes interdigitaus, ua franja de peus enes pèse era coa aplanada, entà poder-se impulsar eficaçament dejós deraaigua. S’alimente estrictaments laguens der arriu. Ei endemic derapeninsula e es Pirenèus, e ací ei a on i a ua des melhors poblacions.Era sua preséncia ei simptòma indobtable dera bona qualitat econservacion der arriu e deth bòsc de ribèra.

Cosin der arrat aigüèr, er arrat bohèr ei, per contra, basicamentssosterran. Ei un boheron gròs, que hè galeries enes prats e enessemiats e s'alimente principauments de tiges e d'arraïtzes sosterranhes.De tant en tant an creishudes "demografiques" e hèn fòrça mau entèrres e prats.

Arrat bohèr · Rata talperaArvicola terrestris

Boheron especializat en víuer entre blòcs de pèira. Ei un shinhau mèsgrosset qu'es sòns parents d'apròp, e a un pelatge mès clar e grisenc.A ues mostaches especiauments longues, que li van fòrça ben entà mòir-se a escures entre es pèires, e era coa, tanben, relativaments longa.

Boheron des nhèusTalpó de tarteraChionomys nivalis

Viu enes prats mès nauti e ei de costums basicaments sosterranhes.Cate galeries non guaire prigondes, es gessudes des quaus son visibles,ja qu'abituauments non i acumule pilèrs de tèrra. En iuèrn, jos era nhèu,es galeries que hè son superficiaus ja qu'era tèrra endurida peth gèu eide mau catar e eth celh de nhèu da pro proteccion. Quan era nhèu sedelís, es galeries demoren ath descurbèrt e permet detectar-les.

Boheron pradencTalpó dels pratsMicrotus arvalis

Arrat-bohon mirgalhatMusaranya tricolorSorex coronatus

Espècia emblematica dera Val, ja que, pes sues requeréncies"atlantiques", Aran ei des pògui lòcs a on demore, de Catalonha.Estretaments emparentat damb er arrat-bohon coa-carrada, se'ndiferéncie pr'amor qu'a es costats d'un ton burèu fòrça mès clar qu'ethmarron dera esquia. Mès, especiaument ací, a on es dues espèciesson en contacte, aguest caractèr non ei tostemps aparent.

Entre es boherons, eth pirenenc, ei des qu'a era morfologia mès benadaptada ara vida sosterranha —uelhs mès petiti, peu cuert, aurelhesplan protegides e còs mès alongat—, maugrat que, curiosaments, ena Valei des lòcs a on presente mens vocacion catadora. Estretaments emparentatdamb eth boheron comun d'ambients mediterranèus, ei era mensmediterranèa des bohères. Viu enes clarulhes o marges deth bòsc, pratsde dalh, etc. damb ua pluviositat nauta, per dessús des 1.000 ml annaus!

Boheron pirenencTalpó pirinencMicrotus gerbei

Boheron ròi · Talpó roigMyodes glareolus

Eth mès comun des boherons forestaus, e des mens sosterrans. Ethton roienc dera sua esquia lo diferéncie e li da nòm. Maugrat que sonfòrça erbivòrs, coma es boherons en generau, eth ròi ei des que detant en tant taste era proteïna animau. En iuèrn era nhèu ei era suagrana aliada perque les protegís e les isòle des predadors.

Sense dobte, eth rosigaire qu'a un dessenh mès atractiu: damb er"antifaç", es sòns tons acoloridaments contrastadi e era coa acabadaen un pincèu vistós. Tot, ei estratègies defensives entà garantir erasubervivença. Eth pincèu dera coa, per exemple, se despren quanquauquarrés l'atrape per aquiu. E er "antifaç", ei sonque ua manèrad'amagar era ludentor eminenta des uelhs, punt de referéncia abituaudes predadors.

Arrat dromilhèrRata cellardaEliomys quercinus

Enes bòsqui mès espessi dera Val i viu aguesta espècia "bessoa" deramurgueta de bòsc. Son tan similars que, enquia ena man, ei de maudistinguir-les. Er arrat de còth ròi ei un shinhau mès gròs e mès ròi,eth blanc deth ventre ei mès clar, eth "midalhon" deth pitrau un shinhaumès ample e era coa mès longa. A costums claraments arboricòles.Aran amasse es melhors condicions deth país entara sua discrètapreséncia, mès, encara aué, manquen dades que precisen era suadistribucion locau.

Murgueta de còth ròiRatolí lleonatApodemus flavicollis

Coma un petit esquirò gris, ei er arrat dromilhèr des mates e escassenhaus per excelléncia. S'alimente de fruts coma es auerassi e esaglans. Atau coma arreconeishen es arrepervèris, er arrat dromilhèrdromís en tot iuernar es mesi heireds, plan entutat en amagaderssegurs, e en tot auer acumulat ua bona resèrva de grèish.

Arrat dromilhèr gris, Arrata grisaLiró grisGlis glis

Arrat-bohon coa-carradaMusaranya cuaquadradaSorex araneus

Caçaires d'insèctes, iperactius, non paren net e dia, eth sòn còr batanea ues 1.000 pulsacions per menuta. Se botgen tostemps "immergidi"entre èrba espessa o dejós dera mossa. Ei eth mès representatiu desarrats-bohons de montanha qu'an era punta des dents ròia. Eth nòmli ven deth hèt que, en efècte, era seccion dera coa ei claramentsquadrangulara.

Bòsqui caducifòlisAigua Prats dedalh

Bòsqui depin ròi

Bòrdes e d'autesedificacions

umanes

Prats subaupins Bòsquisubaupins

Matarràs osegalhs

Tartèrs epeiregars

Prats aupins

Bohèra ·TalpTalpa europaea

Ena escala des micromamifèrs, elements coma es arròques, es parets,es soques, es horats enes crospes des arbes vielhs, eth recurbimenterbaci, de mossa o arbustiu, etc. prenen un relèu especiau en totconfigurar aquerò que nomentam eth sòn microabitat.

Tutes o ninsrèstes de minjar

excrements

3050

00

3100

00

3150

00

3200

00

3250

00

3300

00

3350

00

3400

00

4745000

4715000

4740000

4735000

4730000

4725000

4720000

4750000

4745000

4715000

4740000

4735000

4730000

4725000

4720000

4750000

3050

00

3100

00

3150

00

3200

00

3250

00

3300

00

3350

00

3400

00

3050

00

A on les trobam. Es abitats Mapa

LegendaEi eth mès abondós des mamifèrs forestaus, maugrat que pòga gent n'avist jamès cap. A un aspècte plan caracteristic: coloracion contrastada,aurelhes granes, uelhs gescudi, coa longa e, ath darrèr, pautes fòrtes epès grani. Eth sòn desplaçament quan a d'anar rapid, tanben n'ei: ac hèen tot sautar. Present en tota sòrta de bòsqui, e fòrça abondant en ansfavorables. Era sua densitat sonque se redusís enes granes altituds.

Còs: 150-180 mmCoa: 65-85 mm

Còs: 105-125 mmCoa: 30-45 mm

Còs: 130 mm Coa: 140 mm

Còs: 125-160 mmCoa: 25-35 mm

Còs: 70-75 mmCoa: 45-50 mm

Còs: 70-80 mmCoa: 45-50 mm

Còs: 50-70 mmCoa: 40-45 mm

Còs: 90-120 mmCoa: 25-40 mm

Còs: 90-140 mmCoa: 45-75 mm

Còs: 95-105 mmCoa: 25-35 mm

Còs: 90-120 mmCoa: 45-60 mm

Còs: 180-220 mmCoa: 105-145 mm

Còs: 120-135 mmCoa: 100-115 mm

Còs: 60-95 mmCoa: 45-70 mm

Còs: 65-85 mmCoa: 35-45 mm

Còs: 150-195 mmCoa: 120-170 mm

Còs: 95-120 mmCoa: 100-130 mm

Còs: 90-110 mmCoa: 85-120 mm

Micromamifèrsdera Vald'Aran

Tralhes o rèstesfacilaments localizablesque permeten detectar

ar animaurèstes de uassi

Animadors secrets des nòsti bòsqui