ĐẠI CƢƠNG HUYẾT HỌC

THÀNH PHẦN CẤU TẠO CỦA MÁU

Huyết cầu

• Hồng cầu (a)

• Bạch cầu (b)

• Tiểu cầu (c)

Huyết tƣơng

• Nước

• Chất điện giải

• Protein

• Yếu tố đông máu

• Các chất khác (hoocmon,

vitamin…)

(a)

(c)

(b)

CHỨC NĂNG SINH LÝ CỦA MÁU

• Chức năng hô hấp

• Chức năng dinh dưỡng

• Chức năng bảo vệ

• Chức năng bài tiết

• Chức năng điều hòa thân nhiệt

• Chức năng điều hòa hoạt động của cơ thể

THUỐC CHỮA THIẾU MÁU

MỤC TIÊU

• Trình bày đƣợc sơ lƣợc về bệnh thiếu máu.

• Kể đƣợc tác dụng, chỉ định, chống chỉ định, tác

dụng phụ, cách dùng các thuốc chữa thiếu máu.

NỘI DUNG CỦA BÀI HỌC

1. ĐỊNH NGHĨA

2. PHÂN LOẠI THIẾU MÁU

3. THIẾU MÁU NHƢỢC SẮC

4. THIẾU MÁU ĐẲNG SẮC

5. THIẾU MÁU ƢU SẮC

* Cơ chế sinh bệnh

* Triệu chứng

* Thuốc điều trị

VAI TRÒ VÀ SINH LÝ CỦA HỒNG CẦU • Vai trò

Phổi Tổ chức

• Cấu trúc

Tế bào sống

dạng dĩa lõm 2 mặt

có khả năng biến dạng

Không nhân, chứa nước

huyết sắc tố (Hb),

các ion, glucose

một số men (G6PD)

O2

CO2

• KHÁI NIỆM

Là tình trạng máu: SL hồng cầu

SL huyết cầu tố (Hemoglobin Hb)

Do rối loạn hai quá trình: sinh sản và hủy hoại hồng cầu

• TRIỆU CHỨNG

Da, niêm mạc xanh xao, nhợt nhạt (mắt, miệng, lòng bàn tay)

Hay ngất, hoa mắt, chóng mặt, ù tai

Dễ mệt mỏi, đánh trống ngực khi hơi quá sức

• NGUYÊN NHÂN

Mất máu cấp, mất máu mạn tính

Thiếu máu tan máu

Rối loạn chức phận tạo máu

PHÂN LOẠI THIẾU MÁU

Dựa vào màu sắc (nồng độ Hb), hình thái

1. THIẾU MÁU NHƯỢC SẮC

2. THIẾU MÁU ĐẲNG SẮC

3. THIẾU MÁU ƯU SẮC

THIẾU MÁU NHƢỢC SẮC

NGUYÊN NHÂN

Thiếu chất sắt giảm tổng hợp Hb

Các trƣờng hợp gây thiếu Fe:

Mất máu mạn tính: trĩ, loét dạ dày - tá tràng, giun sán…

Bệnh về dạ dày, ruột: khả năng hấp thu sắt ở ruột kém

Thói quen ăn uống

Bệnh xanh lướt ở thiếu nữ

THIẾU MÁU NHƢỢC SẮC

TRIỆU CHỨNG

Triệu chứng chung

Móng tay nhợt nhạt,

cong hình lòng muỗng

Hội chứng Pica: bụi đất, đất sét, phấn, nước đá…

THIẾU MÁU NHƢỢC SẮC

ĐIỀU TRỊ

Điều trị bằng chất sắt: PO, IM, IV, Fe2+ dưới dạng hòa tan là

sulfate, gluconate…

Điều trị nguyên nhân: hết sức cần thiết.

PHÒNG BỆNH

Bổ sung sắt cho các trường hợp có nhu cầu tăng về sắt: trẻ em,

phụ nữ có thai…

VAI TRÒ - NHU CẦU SẮT CỦA CƠ THỂ

VAI TRÒ

Tham gia vào sự hình thành hồng cầu

Tham gia vào quá trình chuyển hóa các chất

NHU CẦU

Nam: 0,5 – 1 mg

Nữ: 1 – 2 mg

Có thai, hành kinh: 5 – 6 mg

VAI TRÒ - NHU CẦU SẮT CỦA CƠ THỂ

VAI TRÒ - NHU CẦU SẮT CỦA CƠ THỂ

HẤP THU

Fe3+ (thức ăn) Fe2+ (dạng hấp thu)

Fe3+ + albumin hợp chất không hấp thu, gây kích ứng

Fe2+ hấp thu tốt qua niêm mạc, dạ dày ruột

PHÂN BỐ

Huyết cầu tố

Enzym của các tổ chức

Dự trữ: tủy xương, gan, lách

THẢI TRỪ

Nước tiểu, phân, mồ hôi, kinh nguyệt

HCl

CÁC CHẾ PHẨM THƢỜNG DÙNG

Viên nén sắt II sulfate

Viên nén sắt II oxalat

Thuốc tiêm sắt III

dextran (IM, IV)

CÁC CHẾ PHẨM THƢỜNG DÙNG

Biệt dƣợc Hoạt

chất

Hàm lƣợng Chỉ định Tác dụng

phụ

Chống chỉ

định

SẮT II

SULFATE

Sắt II

sulfate

200 mg

TM

nhược

sắc

Buồn nôn,

kích ứng

niêm mạc

tiêu hóa,

táo bón

Loét đường

tiêu hóa,

chứng khó

tiêu, tạng dễ

chảy máu SẮT II

OXALAT

Sắt II

oxalat

50 mg

COSMOFER

IMFERON

Sắt III

hydroxid

dextran

625 mg/2ml

50 mg/ml

Sốc phản vệ,

đau cơ

xương, viêm

tĩnh mạch tại

chỗ

Quá mẫn,

viêm gan,

viêm khớp

* Các thuốc khác: sắt fumarat, sắt heptonat, sắt gluconat

CÁC CHẾ PHẨM THƢỜNG DÙNG

CHÚ Ý

Dạng tiêm

Ƣu điểm: dùng cho người rối loạn hấp thu sắt đường uống hay cần đạt

nồng độ dự trữ nhanh

Nhƣợc điểm: nhiều tác dụng phụ hạn chế tiêm

Thuốc viên

Hấp thu tốt hơn nếu uống lúc đói

Dung nạp tốt hơn nếu uống ngay sau bữa ăn

Uống với nhiều nước, không uống với trà, café

Dùng kèm Vit.C để tăng hấp thu sắt

Phân đen

CÁC CHẾ PHẨM THƢỜNG DÙNG

Thực phẩm chứa nhiều sắt

Thịt màu đỏ

Cá béo và động vật thân mềm

Rau xanh

Đậu Hà Lan, các loại đậu đỗ

Ngũ cốc

Các loại hạt (vừng, hướng

dương…)

Lòng đỏ trứng

CÁC CHẾ PHẨM THƢỜNG DÙNG

THIẾU MÁU ĐẲNG SẮC

NGUYÊN NHÂN

Mất máu cấp

Suy tủy: nhiễm độc kim loại nặng (asen), hóa chất, phóng xạ, do

thuốc …

Hồng cầu bị hủy hoại ở ngoại biên: sốt rét, thiếu men G6PD, nhiễm

độc (nọc rắn, nọc ong)…

- Màu sắc, hình dáng HC bình thƣờng

- Số lƣợng HC giảm nhiều

THIẾU MÁU ĐẲNG SẮC

ĐIỀU TRỊ

Truyền máu

Tìm vị trí chảy máu, điều trị nguyên nhân

Bồi bổ toàn thân: Fe, vitamin B12, acid folic…

THIẾU MÁU ƢU SẮC

NGUYÊN NHÂN

(-) Vitamin B12

Acid folic

Thiếu Tổng hợp ADN

Xuất hiện HC khổng lồ ưu

sắc trong máu ngoại biên

NGUYÊN NHÂN

Các trường hợp gây thiếu máu ưu sắc:

Thiếu máu ác tính Biermer

Dạ dày bị cắt bỏ một phần hay hoàn toàn

Rối loạn hấp thu B12, acid folic

TRIỆU CHỨNG

Triệu chứng chung

Miệng, lưỡi, họng rát như bị bỏng

Lưỡi nhẵn, sáng bóng

Tay chân tê cóng, mất phản xạ gân xương

THIẾU MÁU ƢU SẮC

THIẾU MÁU ƢU SẮC

Acid Folic (Foldine)

Cyanocobalamin (Redisol, Rubramin, Antipernicin, Docemine)

THIẾU MÁU ƢU SẮC – VITAMIN B12

Hồng cầu

Phân chia

tái tạo tế

bào (TK)

Tổng hợp

protid

Chuyển

hóa

lipid

Chống

nhiễm độc,

nhiễm

khuẩn B12

CHỈ ĐỊNH

Thiếu máu hồng

cầu to

Thiếu máu sau khi

cắt bỏ dạ dày

CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Mẫn cảm

Viêm đau dây thần

kinh

U ác tính

TM chưa rõ

nguyên nhân

Trẻ chậm lớn, suy

nhược cơ thể

THIẾU MÁU ƢU SẮC – VITAMIN B12

THUỐC TƢƠNG TỰ

Hydroxocobalamin (Codroxamin, Hydroxo

5000)

Thải trừ chậm hơn Cyanocobalamin

Giải độc Cyanid

LIỀU DÙNG

TM ác tính: IM cách ngày, 100 – 200

mcg/ngày,10 -20 ngày

Đau dây thần kinh: IM 500 – 1000

mcg/lần/tuần

Dạng uống: thường phối hợp B1, B6

THIẾU MÁU ƢU SẮC – ACID FOLIC

Acid folic Acid dihydrofolic

FH2

Acid tetrahydrofolic

FH4

Tổng hợp acid

nucleic

Hình thành ống

TK ở thai nhi

Hồng cầu

Methotrexat

Trimethoprim

Pyrimethamin

(-)

CHỈ ĐỊNH

TM hồng cầu to

Phòng và điều trị thiếu hụt acid folic

do thuốc

Giảm bạch cầu, mất bạch cầu hạt,

đái ra porphyrin

PNCT để ngừa dị tật ống thần kinh

CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Dùng đơn thuần cho TM ác tính

THIẾU MÁU ƢU SẮC – ACID FOLIC

LIỀU DÙNG

PO, SC, IM : 5 – 10 mg/ngày

Đợt điều trị: tùy tình trạng

bệnh nhân

Thường phối hợp với sắt và

vitamin B12

THANK

YOU!

Yếu tố Rh

Rh (-)

Rh (-)