04/13/23 1

TÍNH CHAÁT VAÄT LYÙ CUÛA ÑAÁT

Đặc điểm hình thái học của đấtCác thành phần chính của đấtThành phần cơ giới của đấtCấu trúc của đấtTỷ trọng của đấtDung trọng của đấtĐộ xốp của đấtTính liên kết của đất

04/13/23 2

Đ C ĐI M HÌNH THÁI C A Đ TẶ Ể Ủ Ấ

Cũng như bất kỳ vật thể tự nhiên nào, đất có những đặc điểm hình thái.

Đặc điểm hình thái là các đặc điểm về hình dạng, màu sắc, kích thước có thể phân biệt đất với đá, với khóang vật và với các sản phẩm phong hóa cũng như với các lọai đất khác, phân biệt chiều hướng và cường độ quá trình hình thành.

Học thuyết hình thái học đất được nghiên cứu công phu bởi Dakharop, 1973.

04/13/23 3

PH U DI N Đ TẪ Ệ Ấ Phẫu diện đất là mặt cắt thẳng đứng của đất từ bề mặt đến tầng đá

mẹ. Các lọai đất khác nhau có độ dày và đặc trưng phẫu diện khác

nhau. Độ dày phẫu diện đất thay đổi từ 40-150cm. Riêng đất feralit trên đá bazan vùng Tây Nguyên có độ dày 10m.

Một phẫu diện đất thông thường (đất có lãnh vữc) gồm 4 tầng: A (tầng rửa trôi-tầng mùn), B (tầng tích tụ), C (tầng mẫu chất) và tầng D (tầng đá gốc). Riêng tầng A còn có các tầng phụ với đặc điểm và tính chất khác nhau.

Ao: Tầng thảm mục, xác bã hữu cơ chưa phân hủy A1: Tầngmùn, các xác bã hựu cơ đã được phân giải. Ở đây tập

trung nhiều chất hữu cơ nên có màu thẫm hơn cả. A2: Tầng rửa trôi. Tầng này xuất hiện khi quá trình rửa trôi mãnh

liệt, cuốn trôi nhiều vật chất xuống dưới, nên đất thường chua và có màu sáng.

04/13/23 4

Ph u di n đ t (cont)ẫ ệ ấ

Tầng B: Tầng tích tụ vì tập trung vật chất bị rửa trôi từ trên xuống bao gồm sét và các chất hòa tan. Tầng B còn có thể xuất hiện những chất mới sinh như kết von, thạch cao (CaSO4.2H2O)

Tầng C: Tầng mẫu chất,bao gồm các sản phẩm phong hóa đang trong quá trình biến đổi thành đất.

Tầng D: Tầng đá mẹ (đá gốc) hòan tòan chưa bị phân hủy.

Đất phù sa và đất cát ven biển là 2 lọai đất có phẫu diện có tầng tích tụ và mẫu chất không rõ ràng vì nó không hình thành từ đá gốc tại chỗ.

04/13/23 5

Màu s c c a đ tắ ủ ấ

Màu sắc đất là dấu hiệu hình thái dễ nhận biết nhất của đất. Màu sắc của đất phụ thuộc thành phần hóa học và độ ẩm của đất.

Màu sắc của đất tuy phức tạp nhưng chỉ là hỗn hợp của 3 màu đen, đỏ và trắng.

Màu đen:chủ yếu do mùn tạo nên, đất càng nhiều mùn càng đen, ít mùn có màu xám. MnO và FeS cũng có màu đen.

Màu trắng do SiO2, CaCO3 và Kaolinit (Si4Al4O10 (OH)8). Một số muối hòa tan cũng có màu trắng như NaCl, Na2SO4.8H2O.

Màu đỏ chủ yếu do Fe2O3 tạo ra. Nếu bị ngậm nước (hydrat hóa) chúng sẽ có màu vàng đỏ.

Độ ẩm của đất cũng ảnh hưởng đến cường độ màu của đất. Độ ẩm càng lớn thì màu sắc càng sẫm, khi khô màu sắc thường nhạt hơn.

04/13/23 6

THÀNH PH N CHÍNH TRONG Đ TẦ Ấ

Gồm 4 phần: vật chất khóang vô cơ, hữu cơ, nước và không khí.

Tùy lọai đất khác nhau mà tỉ lệ các thành phần khác nhau.

VD: trong đất thịt, một lọai đất thích hợp với cây trồng có tỉ lệ các thành phần như sau: vô cơ (45%), hữu cơ (5%) nước (20-30%) và không khí (20-30%).

Trong khi đất cát thành phần vô cơ cao (85%), hữu cơ (<2%)…

04/13/23 7

THÀNH PH N C GI I Đ TẦ Ơ Ớ Ấ

Bất kỳ lọai đất nào cũng gồm các hạt có kích thước khác nhau kết hợp lại.

Thành phần cơ giới đất là tỉ lệ % của các cấp hạt có kích thước khác nhau trong đất

Thành phần cơ giới của đất ảnh hưởng đến cấu trúc đất và những đặc tính khác của đất ảnh hưởng đến đời sống cây trồng và chế độ canh tác.

Sự khác nhau về kích thước các cấp hạt đất tới một giới hạn nào đó sẽ dẫn tới sự thay đổi đột ngột về tính chất vật lý của đất. Vì thế, cần phải phân lọai cấp hạt đất.

04/13/23 8

Caáp haït ñaát

Phaân haïng caáp haït

Ñaëc tính moâi tröôøng vaät lyù

Ñaù vuïn > 2mm

Caùt thoâ: 2-0,2 mm

Caùt mòn: 0.2 – 0.02 mm

Limon: 0.02 – 0.002 mm

Seùt: 0.002 - 0.0002 mm

Haït keo < 0.0002 mm

Ñònh nghóa

Soá löôïng töông ñoái caùc

phaàn töû voâ cô vôùi

caùc kích

thöôùc khaùc nhau

Ñaát caùt: 8.5-100%caùt, 0-5%limon, 0-15%seùt

Ñaát thòt: 30-85%caùt, 30-85%limon, 0-15%seùt

Ñaát seùt: 0-15%caùt, 30-40%limon, 25-100%seùt

Ñaát caùt

Thoaùt nöôùc deã, thaám nöôùc nhanh

Giöõ nhieät keùm

Khi ngaäp nöôùc deã bò deõ vaø thieáu khí

Ngheøo dinh döôõng, khoaùng hoùa nhanh

Giöõ thöùc aên keùm, ít höõu cô vaø muøn

Ñaát seùt

Khoù thaám nöôùc, deã bò ngaäp uùng

Phaân giaûi chaát höõu cô chaäm

Giöõ thöùc aên lôùn, ít bò röûa troäi

Thay ñoåi nhieät ñoä chaäm, khoâng thoaùng khí

Tính deûo cao

Ñaát thòt

Trung gian giöõa ñaát caùt vaø ñaát seùt

Ñieàu hoøa hôn

Thích hôïp vôùi nhieàu loaïi thöïc vaät, ñoäng vaät vaø VSV hoaït ñoäng

MTST phong phuù

Ña daïng sinh hoïc cao

Phân lọai đất theo TPCG

04/13/23 9

Xác đ nh thành ph n c gi i ngòai th c đ aị ầ ơ ớ ự ị Tại thực địa, lấy 1 ít đất vừa đủ ẩm (có thể nặn

thành hình, không khô hoặc không quá ướt), vê thành thỏi dài 9 cm có đường kính d=3mm, cuộn thành vòng tròn có d=3cm.

04/13/23 10

Cách xác đ nh c gi i đ tị ơ ớ ấ

04/13/23 11

Caùc phaàn töû voâ cô cuûa ñaát keát gaén vôùi nhau theo moät traät töï, moät caáu hình khoâng gian nhaát ñònh goïi laø caáu truùc MT ñaát

Caùc nguyeân nhaân huûy hoaïi caáu truùc MT ñaát:

+ Caøy xôùi , ñi laïi, laøm ñaát

+ Caùc ion ña hoùa trò bò thay theá bôûi caùc ion hoùa trò 1

+ Caùc söï coá moâi tröôøng: nuùi löûa, ñoäng ñaát ...

Caáu truùc ñaát taïo neân bôûi caùc haït voâ cô ñaát vôùi caùc chaát keát gaén nhö muøn, keo seùt, keo oxit saét, nhoâm, keo canxi, VSV vaø sinh vaät trong ñaát

CAÁU

TRUÙC

ÑAÁT

04/13/23 12

C u trúc đ tấ ấ

Cấu trúc giúp cho MT đất giữ được nước, điều hòa chế độ nước và không khí.

Cấu trúc giúp cho MT đất giữ được thức ăn cho sinh vật

Có thể chia các dạng kết cấu đất: đất mất kết cấu, kết cấu đông cục, hình khối, hình phiến, hình trụ…

04/13/23 13

Các l ai c u trúc đ tọ ấ ấ

04/13/23 14

CÁC NGUYÊN NHÂN H Y H AI Ủ ỌC U TRÚC Đ TẤ Ấ

Cày xới = máy, đi lại, làm đất quá nhuyễn, quá kỹ

Các ion đa hóa trị bị thay thế = ion hóa trị 1 có liên kết kém bền vững và dễ bị rửa trôi

Các sự cố môi trường: núi lửa, động đất, trượt đất, lở đất, mưa lớn, lũ lớn…có khả năng làm mất hoặc làm yếu cấu trúc đất.

04/13/23 15

T tr ng c a đ tỷ ọ ủ ấ

Troïng löôïng ñaát khoâ kieät so vôùi troïng löoïng nöôùc ôû 40C trong cuøng moät ñôn vò theå tích.

Yeáu toá aûnh höôûng:- TP khoaùng vaät trong ñaát- TP höõu cô trong ñaát YÙ nghiaõ: bieát ñöôïc ñaát giaøu höõu cô

hay khoaùng. Tæ troïng caøng lôùn thì khoùang caøng nhieàu, thaønh phaàn höõu cô ít.

04/13/23 16

DUNG TROÏNG CUÛA ÑAÁT

ÑN: laø troïng löôïng cuûa moät ñôn vò theå tích (cm3)ñaát töï nhieân khi ñem saáy khoâ , tính baèng g/cm3

Yeáu toá aûnh höôûng: - TP khoùang- TP höõu cô- Ñoä hoång YÙ nghóa: Xaùc ñònh ñaát giaøu hay ngheûo höõu

cô, ñaát chaët hay tôi xoáp. Dung troïng lôùn thì giaøu khoùang hoaëc keùm tôi xoáp. (Chaët vaø ngheøo höõu cô)

04/13/23 17

Ý nghĩa c a dung tr ng c a đ tủ ọ ủ ấ YÙ nghóa: Xaùc ñònh ñaát giaøu hay ngheûo

höõu cô, ñaát chaët hay tôi xoáp. Dung troïng lôùn thì giaøu khoùang hoaëc keùm tôi xoáp. (Chaët vaø ngheøo höõu cô)

Đánh giá việc chuyển đổi các nguyên tố từ tầng này sang tầng khác.

Dùng dung trọng để tính độ hổng, trữ lượng các chất mùn, nước trong đất.

Ở tất cả các lọai đất, dung trọng của chúng tăng lên khi xuống sâu. Điều này gây nên bởi: giảm hàm lượng mùn từ trên xuống, quá trình tích lũy những chất bị rửa trôi xuống làm tăng tỉ trọng của chúng.

04/13/23 18

Xaùc ñònh tröõ löôïng nöôùc trong ñaát

Ví duï: Taïi moät vuøng ñaát troàng coù beà daøy taàng ñaát caøy laø 20 cm. Ñoä aåm cuûa ñaát laø 20%. Dung troïng cuûa ñaát laø 1,3 g/cm3. Tính tröõ löôïng nöôùc cuûa moät maûnh ruoäng coù dieän tích 1 ha?

Thể tích tầng đất cày là: 10.000 m2x0,2m=2000m3.

Khối lượng tầng đất: 2.000m3x1,3=2.600 tấn Trữ lượng nước: 2.600x20/100=32 tấn H20,

tương đương với thể tích là

04/13/23 19

Xaùc ñònh tröõ löôïng muøn

Ví duï: Beà daøy taàng A ôû ñaát röøng troàng laø 29 cm. Haøm löôïng muøn ôû taàng naøy laø 3,73%. Dung troïng cuûa ñaát laø 1,23 g/cm3. Tính tröõ löôïng muøn cuûa 1 ha ñaát treân?

Từ hàm lượng mùn ta có thể tính được hàm lượng N-P-K thành phần khi biết tỉ số %, từ đó biết đất thiếu thành phần nào để bón cho đủ.

04/13/23 20

Ñoä hoång cuûa ñaát DN: Chæ theå tích caùc khe hôû vaø loã hoång

trong ñaát tính baèng % theå tích ñaát theo coâng thöùc:

P % = V1/V2x100 P: độ hổng (%); V1: thẻ tích lỗ hổng (cm3), V2: tổng

thẻ tích của đất (cm3) YT aûnh höôûng:

- Caáu truùc- TP cô giôùi

YÙ nghóa : laø 1 ñaëc tính quan troïng cuûa ñaát nhôø noù maø nöôùc khoâng khí coù theå löu thoâng trong ñaát. Coù keát caáu toát P chieám 55-60% theå tích ñaát.

04/13/23 21

Ñoä hoång ñaát (cont)

Moät soá P cuûa vaøi loïai ñaát: Than buøn: 80 -90 Basalt: 65 -67 Phuø sa Soâng Hoàng 50 Baïc maøu Vónh phuù: 30 -40 Ñaát bí gley maïnh 30 Vaäy, ñoâ hoång nhoû hay lôùn quaù

ñeàu khoâng toát, trong 1 phaãu dieän P giaûm daàn töø treân xuoáng döoùi

04/13/23 22

Khe h ng mao qu n và phi mao ổ ảqu nả Khe hổng mao quản: là khe hổng co 1kích thước

< 10 micro met.

04/13/23 23