brief of introduction to western philosophy_thanh minh

8/6/2019 Brief of introduction to Western philosophy_Thanh Minh

1/37

NHP MN TRIT HC PHNG TY

Tc gi: Samuel Enoch Stumpf v Donald C. Abel

Lu Vn Hy bin dch

Nh xut bn Tng hp Tp. H Ch Minh, 2004

Bn dch t : Elements of Philosophy

DN NHP

TRIT HC L G?

Trit l khng dnh cho ring ai, m dnh cho mi ngi. Con ngi lun t ra cho mnh cuhi ngha ca i sng ny, cu hi v cuc sng sau ci cht v v linh hn bt t, thng ,thin c.

Ngi Hy Lp c i dng t philosophia din t vic i tm gii p cho nhng cu hitrn. Philosophia c ngha l lng yu mn (philia) s khn ngoan (sophia), l s hiu bit su xav s vt. Loi hiu bit ny khng d g t ti. tr thnh mt trit gia, chng ta phi c itm nhng cu tr li, d khng phi tr li tt c. Yu mn s khn ngoan hn l chnh s khnngoan. Trit l h ti cng vic suy t trit l hn l nhng l thuyt do suy t chng ta ra.

Sinh ra lm ngi, ai cng phi trit l. Ngi Hy Lp coi suy t trit l l vn dng phn gi trnht ca nhn tnh chng ta. Khi suy t trit l, chng ta khai m tm tr, nhn s vt t vintng mi nh gi s huyn b ca cuc i con ngi v ca v tr. i vi con ngi,

cuc sng m cha c thm nh th cha ng sng. (Socrates) Chnh s tra vn ta l ai cth bin chuyn ci ta l ai. Vn khng phi l bn c th lm g vi trit hc, m trit hc cth lm g c vi bn. (Martin Heidegger)

Trit l l mt k nng. Hc nhng tc phm ca nhng trit gia ln l cch tt nht pht trink nng. iu ny gip ta c nhng tng mi, t duy c sng t v o su.

Cun sch ny gii thiu by ch c bn, l nguyn l ca truyn thng trit hc phng Ty:

1. Bn cht ca kin thc

2. S hin hu ca Thng 3. Cc dng thc ti

4. Thn phn con ngi v s sng sau khi cht

5. T do chn la

6. Gi tr o c


2/37

7. i sng chnh tr x hi

BIN CHNG PHP CA SOCRATE

Bin chng php (dialektos) c ngha l hi thoi, l mt hnh thc kho nghim, qua ngi

hi a ra nhng cu hi thm d, gi , gip ngi khc suy ngh su xa hn, v h thnghn v mt vn quan trng no .

Socrate ch trng chng ta phi u tranh cho s thin ho ca con ngi (arte cng c thdch l s thin hay nhn c). Tra vn bn thn l cng vic thit yu t n bn tnhthin.

Phng php bin chng khng l thuc vo vic ngi hi c bit c p n ca nhng vn ang tm hiu. Quan trng l chng ta gip mt vi cch suy t mi, qua khai thng khnng suy t v ph bnh.

Socrate v cc v tin bi ca trit hc Hy Lp, gi l nhm tin-Socrate, v d Thales (625-547tr. CN) gip cho suy t trit hc vt qu suy t huyn thoi bng cch khuyn khch conngi dng suy t phn tnh ph bnh xem xt nhng vn quan trng ca nhn loi mhuyn thoi a ra. Phng php ca Socrate cn c dng i thoi vi chnh mnh, khai thng t tng, a nhng xc tn ca ta n mc su sc.

Bin chng php ca Socrate c trnh by qua tc phm Euthyphro ca Plato, trong ni vcuc i thoi gia Socrate v Euthyphro, mt t t tr v s thnh thin. Socrate cho rng trithc l mt suy t bn b v nhng vn ti thng ca cuc sng, ri chng s dn chng tai ti ch hiu bit su xa hn, v bin i kin ton bn thn.

PHN MT

THUYT V TRI THC

NI DUNG TRNH BY

Vn

Liu chng ta c th

bit?

Bit bng cch no? Bit thc s v th gii

bn ngoi ti u?

Hng gii quyt

Phn bit gia bit vtin, gia dng v bngoi v thc ti.

Ch ngha duy l; chngha thc nghim;nhng l thuyt tnghp.

Phn bit s vt tthan v s vt xuthin cho chng ta.


3/37

Kt lun

C l tt c nhng gchng ta bit ch lcch thc th gii nyxut hin ra chochng ta. Lm sao bit thc ti nhiu hndng v b ngoi?

Tt c cc hnh thinhn bit u c tnh b sung cho nhauhoc kt hp ln nhaugia kinh nghim gicquan v tr tu.

L thng cho rng:bit nh s vt l tthn. Nhngphnhi v quy trnh nhn bit cho rng: bitcch s vt xuthin.

A. DN NHP:-Lng tri ( thc)

-Bit v tin

-Phn on

-Tri nghim (qu kh v hin ti)

-Nn tng tri thc

Lng tri ( thc/consciousness?) ni cho chng ta bit rt nhiu iu.

Sng mai mt tri s mc.

Nhp thng, chic xe s dng li.

Tin cc iu trn s xy ra, nhng c thc bit l chng s xy ra hay khng? V theo lthuyt, cc iu trn c th s khng xy ra.

Ci chng ta bit, khng phi:

Nhng usxy ra. Nhng

Nhng iu rt c th sxy ra.

Nhng: liu chng c xy ra hay khng?

Phn on v kh-nng-c-th-xy-ra: bin c tong lai rp khun vi bin c trong qu kh.

Tng lai c ging nh qu kh, hay chng ta tin ls(ging)?

Chng ta c thc s bit chuyn g xy ra trong qu kh khng?


4/37


5/37

V, mc d khng c mu , lm sao ti bit sc l phm cht ca tri to.

C l mu ca tri to nm sn trong ngi nhn hn l trong tri to.

D sao, nguyn t kt hp nn tri to l v sc, th lm sao c th ni c l tri to y c

mu?Tri to i vi con ngi l c v l mu (hoc tri to xut hin trc th gic conngi l mu .) Nhng

? Ngi khc nhn tri to, c nhn ra mu nh ti? V nu h ng vi ti l tri tomu , th khng th c chuyn ti thy mu cn h thy mu xanh, v ngc li haysao?

Kt lun:

Mt l thuyt v tri thc cn ni ln mt vn l, liu ngi ta c th bit v thc tinhiu hn dng v bn ngoi ca thc ti y hay khng? V bng cch no?

2. CHNG TA BIT CCH NO?Cc trit gia theo truyn thng Ty phng xut:

Ba cch l gii v con ng dn ti tri thc:

Ch ngha duy l Ch ngha thc nghim Nhng ch thuyt tng hp

Ch ngha duy l (Rationalism. Ratio (Latinh): l do, l l): tri thc t c quatr tu. (nhng nim bm sinh, trc gic, mi tng quan gia nhng nim, phnon, suy lun v.v Ch ngha thc nghim (Empiricism. Empeiria (Hy Lp): kinh nghim): kin thct c l nh kinh nghim ca cc gic quan (t giao tip ca chng ta vi th gii bnngoi.) Nhng ch thuyt tng hp: tri thc l con ca s phi hp gia tr tu v gicquan, hai bn c vai tr quan trng ngang nhau.

Lu :

Tt c hnh thi ch yu ca Ch ngha duy l u chp nhn mt s vai tr no ca gic quan, quan tm n kinh nghim gic quan, nhng khng hon ton tincy kinh nghim gic quan. Kinh nghim gic quan=vin lt nghnh thi trithc tru tng, cao hn. V tt c hnh thi ch yu ca Ch ngha thc nghim u chp nhn mt svai tr no ca tr tu. S dng tr tu x l kinh nghim gic quan, em li cho


6/37

kinh nghim gic quan tnh mch lc v ngha. Tuy nhin, n hoi nghi t duy trutng qu xa khin loi tr thng tin c gic quan cung cp. Nhng l thuyt tng hp:

- Chp nhn quan im thc nghim: tm tr c th tm ra ngha ni kinh nghim.

- Nhng cng chp nhn quan im duy l: tm tr c th t ti nhng loi tri thc quantrng, vt xa kinh nghim gic quan.

- C tm tr ln gic quan u cn nhau cung cp tri thc cho chng ta.

2.1 Ch ngha duy l

Lun l, ton hc.

Gic quan l ngun tri thc khng ng tin cy, nhng lun l gip t n tri thc ch thc.

Tin ngkt lun ng.

Ton hc cng cho chng ta tri thc ch thc. Da trn nn tng nh ngha v tin (khng l thuc vo thc ti ngoi ti), ton hc xy dng kin thc. V d, nh Euclide:tng cc gc trong mt tam gic lun bng hai gc vung.

Tri thc t c qua lun l v ton hc gi l tri thc tin nghim (priori(Latinh): t nhng ci n trc): i trc kinh nghim, c lp vi kinh nghim. V kinhnghim khng bc b tri thc tin nghim, v loi tri thc ny khng l thuc vo kinhnghim.

Ngun tri thc duy l khc: tng bm sinh v trc gic.

- tng bm sinh: mt s nguyn l v nim c sinh ra trong con ngi chng ta. Vd nim v chn, thin, m, nhn, qu, hay v Thng .

-Trc gic (nhn, xem, ngm): kh nng hiu mt iu g ngay tc khc, bng cch tmtr lt qua i tng, khng cn qua l lun hay suy din. V d: ti hin hu, ci g l tt,l xu vi tihay nhn thc mt ci khng th ng thi va c li va khng c (hinhu) hoc hai vt bng vi vt th ba th bng nhau.

2.2 Ch ngha thc nghim

- Gic quan nh ngun khi im ca tri thc.

V d: Bit bn ngoi ca s ci ci cy, v ti nhn thy n.

Tri thc hu nghim(tri thc da trn kinh nghim)(Latinh: t nhng ci n sau). Vkhng c g ni bn cht ca cy m ch cho tr tu ti bit rng n bn ngoi ca s.

- Mi tri thc ch thc phi c xy dng trn kinh nghim, d s dng l tr x lkinh nghim.


7/37

2.3 Nhng l thuyt tng hp

-Tri thc v gic quan u quan trng nh nhau trong qu trnh tri thc.

Tri thc= ci nm bn trong chng ta + nhng th hin hu th gii ngoi ti. V d:

Thng tin (bn ngoi) hot ha quy trnh nhn bit ca tm tr nhng c tm tr cu trct ng v tt yu. V chnh vic cu trc ny to ra ngha cho kinh nghim ca gic quan.

- Ch nhn bit th gii bn ngoi sau khi c lc qua tm tr. V bit tm tr nh vicphn hi v cch tm tr sng lc cc kinh nghim v th gii bn ngoi.

3. NHNG GII HN CA TRI THC CON NGI

- Tri thc ca chng ta c th vn ti u?

- C th tin cy vo k c nh lng iu kinh nghim?

-C th bit nhng iu s xy ra trong tng lai?

- Nu phn on+k c? nhng iu c th xy ra trong tng lai?

Liu chng ta c th thc s nhn bit c iu g t th gii bn ngoi haykhng? Bit nh chng l t thn hay ch l xut hin cho chng ta? L thng cho rng: bit nh s vt l t thn. Nhng Phn hi v quy trnh nhn bit cho rng: bit cch s vt xut hin. Vd: tri to. N l , hay kinh nghim ti cho l . N hin hu thc s hay tich bit hnh nhn hin hu . Vd: cc s vt hin hu. C th ti l t nhn ca chnh tm tr tikhng th trung lp, kim tra cc ngh ti c v s vt bn ngoi? Hay l trc gic gip ti nhn th gii nh n l?

C.NHNG IU PH THM: CC YU T CA THUYT TRI THC

1. Chng 1. nim v tri thcPlato (Nn Cng ho) a ra thuyt duy l. S khc bit gia nim v tri thc. Mi vt(trong th gii vt l): thay i, cha hon thin. S vt l nim thun tu. S vt (trongth gii kh tri): vnh cu, hon thin, s vt ca tri thc ch thc.

Con ngi c kh nng bm sinh t n tri thc cao nht bng nhng thng tin gic

quankinh nghim v th gii kh tri.

2. Chng 2. Tri thc qua l tr


8/37

Ren Descartes (Nhng suy t v siu hnh hc): khng tin nhng g gic quan em li. Nn

tng l s hin hu ca chnh mnh, hu th bit suy tchng minh Thin Cha hin

huth gii bn ngoi hin hu.

3. Chng 3. Tri thc qua kinh nghim

David Hume (Thm tra v s hiu bit ca con ngi): mi tri thc ch thc phi c tnn tng trn nhng nhn thc gic quan (tri gic). Chng ta khng lnh hi c quan h

nhn-qukhng dng n suy din.

4. Chng 4. Kinh nghim c tm tr khun cImmanuel Kant (Ph bnh l tr thun tu): l tr v gic quan gp phn cho tri thc. Mi trithc u bt u vi kinh nghim, v kinh nghim phi c tr tu sng lc v khun c.Cu trc p ln kinh nghim: khng gian, thi gian, v tng quan nhn qu. Khng th bitc thc ti xt nh t thn, nhng nh qua s sng lc ca tm tr.

5. Chng 5. Tri hnhNhng l thuyt v tri thc (Tk XX). William James (Ch ngha thc dng):

- Phng php kim tra trit hc: khng th c s khc bit m khng to ra s khc bittrong thc hnh.

- Mt thuyt l v chn l: nu mt tng l ng th s mang li li ch trong cuc sng.

6. Chng 6. Tri thc v cm xcAlison M. Jaggar (Tnh yu v tri thc): t c tri thc y hn nh ch n cm xcca cc thnh vin cp di.

CHNG I

NIM V TRI THC

PLATO

Plato sinh ti Athens khong nm 428 tr. CN. Khi cn tr, ng theo Socate. ng sng lpvn Academy, ngi trng dnh cho vic nghin cu trit hc v o to nhng chnh trgia v phng din trit hc. Aristotle l sinh vin ni ting nht ca ng. Plato qua i tiAthens nm 347 tui 81.

Plato l trit gia phng Ty u tin xut l thuyt v tri thc chi tit, c bit trong tcphm Nn cng ha. Trong tc phm ny, ng gii thiu hnh nh ng phn chia, v n dv ci hang.

NG PHN CHIA


9/37

cui cun IV, Plato ngh chng ta tng tng mt ng c phn chia thnh bnphn, mi phn tng trng cho mt dng thc t duy c th. Mi dng thc t duy u ci tng t duy cho ring n. S tin trin trong t duy h ti vic chuyn t phn thp nhtti phn cao nht.

ng chia chnh ca ng dc nm gia, chia ra hai loi i tng chnh (th gii khtri v th gii kh kin) vi cc dng thc t duy tng ng (tri thc v nim). ng dcphn trn di hn phn di, ng th gii kh tri th thc hn th gii kh kin. Nhngphn nh ca c hai phn chnh trn v di di hn nhng phn y cng v cng l do nhth: Cc hnh thi th thc hn cc i tng khoa hc, nhng s vt hu hnh li thc hnnhng hnh tng ca chng.

ng phn chia chnh ny t nn cho l thuyt v hnh thi ca Plato.

L THUYT V CC HNH THI

C nhiu ci dn ti thc ti hn l nhng s vt m chng ta c th cm nhn qua cc gicquan. Trong khi mt s vt m chng ta cm nhn l tht, n cn km tht hn l thc th(entity) lm cho n hin hu, v l ci m n l-y l Hnh thi.

Hnh thi l mt yu tnh phi vt cht-mt thc th bt bin, vnh cu, v ch tr tu mi nmbt c. Ch c mt hnh thi cho mi loi s vt (tnh cy, tnh tam gic, cng l v v.v

Nhng s vt trong th gii kh bin lun bin dch, hin hu trong khng gian v thi gian,nn bt ton, trong khi nhng vt th trong th gii kh tri th bt bin, hin hu ngoi khnggian v thi gian, v hon ho.

S phn bit gia th gii kh kin v kh tri c th hin bng ng ngang gia.

CC DNG THC T DUY

CC I TNG

Tr Nng

Cc hnh thi

Tr thc

Th gii kh tri

Cc i tng khoa hc


10/37

S suy ngh

Nim tin

Cc i tng kh bin

nim

Th gii kh bin

S mng tng

Cc hnh tng

S mng tng

Hnh thc hi ht nht ca hot ng tr tu l s tng tng. trnh ny, tr nng i dinvi mt hnh nh, vn thuc lp vt th c t thc ti tnh nht, v tr nng thng lm ln hnhnh vi thc ti, v d ci bng v bc v.

Nim tin

Khi tin, chng ta tha nhn mt trng hp c th ca hnh thi l hon ton c thc.

T duy

Bc t tin tng ln trnh suy tng l chuyn t th gii kh gic n th gii kh tri, tlnh vc nim n lnh vc tri thc. Tng tng v tin tng cha phi l tri thc, v dchng ta c nim rng cc i tng ca nhng dng thc t duy l thc hon ton, chng vnkhng thc. Theo Plato, chng ta ch c th bit nhng s vt l bt bin v thc hon ton, v vth cho nn khng c g trong th gii kh gic ny l c th l i tng ca tri thc.

S suy tng l dng thc t tng xut pht t nhng gi thit, m gi thit l mt chn l ctha nhn l hin nhin, nhng thc ra cn phi da vo mt chn l no cao hn. Suy tngkhng phi l dng thc t duy cao nht, v n khng hiu trn vn v sao cc chn l ca n lng.

Tr nng


11/37

Kh nng cao nht ca l tr l kh nng nm bt cc hnh thi mt cch trc tip, khng cn davo tnh cht biu tng ca cc vt th hu hnh. Dng thc t duy ny l tr nng, tr nngkhng dng n nhng gi thit. Khi chng ta nm bt hnh thi thun ty, chng ta hiu quan hca n vi mi hnh thi khc. V nh th, vi mi thc ti, tr nng cho chng ta ci nhn vtnh ng nht ca ton b thc ti v lm l tr tha mn hon ton.

Bit cc thc ti cao nht (cc hnh thi) l mt phn thin t t nhin ca con ngi. Linh hnca chng ta c th nhn ra nhng hnh thi, v linh hn hin hu trong th gii cc hnh thitrc khi chng ta c sinh ra. Sau khi linh hn chng ta kt hp vi mt thn xc v i vo thgii kh gic ny, chng ta kinh nghim nhng vt th c th (mt con nga c th, mt hnhvi can m c th, .v.v), l nhng hin thn bt ton ca nhng hnh thi tng ng vichng. Khi chng ta kinh nghim mt vt th c th, chng ta c nhc nh trong thm sulinh hn chng ta v hnh thi (t thn con nga, t thn lng cam m, .v.v). Tri thc l s tila chn cui cng (s hi tng), v qu trnh ti la chn c bin chng php tr lc.

CI HANG

Trong cun VII tc phm Nn cng ha, Plato minh ha l thuyt v ng phn chia bng nd v nhng t nhn b nht trong mt ci hang ln.

Nhng con ngi b nht t nh trong hang, b xch tay v c, khng th c ng u, khng ththy ngi bn cnh, ch thy bc tng ca ci hang, trc mt h.

Pha trn v sau lng ca cc t nhn ny l mt li i, c mt bc tng thp dc theo l. Cnhiu ngi qua li trn li y, vc theo nhng vt lm bng v g, c gt o thnh nhngcon th v con ngi.

Pha sau con ng l ngn la, v xa hn na v pha sau l ca hang.

Nhng ngn la chiu nhng ci bng ca nhng vt th gi to ln bc tng trc mt cc tnhn. Nhng t nhn khng thy nhng ca nhng ngi mang vc nhng vt, v bng h bbc tng thp che khut. V nhng t nhn ch thy bc tng, v nhng ci bng c chiutrn , h cho rng nhng ci bng l nhng vt th tht, m khng ngh rng chng ch lnhng hnh tng ca nhng s vt khc.

Th t nhn

Chuyn g s xy ra nu mt trong nhng t nhn ny c tho xing xch v buc phi ngln, quay vng, v i v pha nh la?

nh sng s lm cho mt anh ta b tn thng, v nu bt anh ta nhn vo nhng vt th di ngtrn bc tng thp, anh ta s kh m nhn c chng hn nhng ci bng m anh ta vn nhnthy t thi th u. Nu bt nhn thng v nh la, chc chn anh ta s quay i, v quay li nhnnhng ci bng, v anh ta c th nhn r hn v thoi mi hn.


12/37

Gi s t nhn y khng c php quay li, v b ko ln con ng dc ti ca hang, b a ranh mt tri, v ngi ta bo rng nhng vt th ngoi hang l tht. i mt anh quen dn vith gii bn ngoi. Anh ta bt u thy nhng ci bng do mt tri ri ln cc s vt, v c thnhn ra vi trong s nhng ci bng ny, anh ta nhn vo nhng vt th c phn chiu trnnc, nhn vo bu tri, v sao, mt trng v cui cng l nhn chnh mt tri. Anh ta nhn ra

rng mi vt th trn tri t ny l kh kin nh c mt tri, v mt tri gii thch cc ma trongnm, v cui cng l s hin hu ca mun loi.

Tr li hang

Anh ta bt u thng hi nhng t nhn trong hang, v h coi bng l tht. Nu anh ta quay trli hang, anh ta c th kh nhn thy g, v hin i mt ca anh khng cn quen vi bng tina. Cc bn b s ch nho anh, bo rng th lc rt tt ca anh b h v i ra khi hang. Nuanh ta gii thot bn b ra khi xing xch, v dn ti nh sng ban ngy, bit u h s tm cchgit anh ta.

Tri thc v gio dc

Cu chuyn v ci hang l n d v tri thc v gio dc. Nhng t nhn trong hang tng trngcho nhng ngi thiu tri thc thc, nhng khng bit mnh thiu; cn ngi c dn ra khihang l nhng ngi c gio dc v nhn thy ci thc.

tr nn c gio dc, ng ngha vi vic vt qua con ng t nim n tri thc, i tnhng g c v thc n nhng g thc s l tht.

Vai tr ca nh gio dc l khng t tri thc vo trong tm tr con ngi, nhng hng tm

hn con ngi v pha thc ti

Nt tng ng gia n d ci hang v ng phn chia

Nhng t nhn nhm ln ca bng ca nhng vt gi to l thc ti th cn nm y ngphn chia. Dng thc t duy ca h mi ch l tng tng, v h tin rng nhng hnh tng(nhng ci bng) ca hnh tng (nhng vt gi to) l tht hon ton.

Ngi t c gii phng, v nh thy nhng vt gi to in thnh nhng ci bng, tin nhngvt th y l thc, th mi t ti trnh tin tng.

Vic ngi t i ngc ln, ra khi hang n th gii bn ngoi tng trng cho vic dchchuyn t th gii kh gic sang th gii kh tri, t nim ti tri thc, v nhng s vt bn ngoici hang tng trng cc hnh thi.

Kinh nghim v s vt ca ngi t c gii thot khi nhng ci bng, v nhng th phnchiu trong nc thay cho vic suy tng, chnh l dng thc t duy kinh nghim v cc hnhthi qua vic gip mt vi nhng, nhng khng quan h vi mi hnh thi khc.


13/37

Vic thy nhng vt tht biu tng tr nng, dng thc t duy c kh nng nm bt trc tip cchnh thi v trong tng quan vi ton b thc ti. Thnh cng ln nht ca ngi t c giiphng l nhn thy mt tri, mt tri tng trng cho hnh thi v s thin. Ging nh mt trilm cho thy r nhng s vt khc bn ngoi hang, hnh thi v s thin cng lm cho cc hnhthi khc kh tri v hin hu nh vy.

CHNG 2

TRI THC QUA L TR

DESCARTES (1596-1650)

Mc tiu trit hc ca Descartes l t cho c tnh xc thc tuyt i trong nhng kt lun cang. ng ch chp nhn iu g l ng ch khi no ng c th kim chng bng kh nng l trca chnh ng.

Descartes tm cch xy dng mt h thng t tng trong nhng nguyn l khc nhau ca hthng ny phi ng v lin quan vi nhau mt cch r rng, n ni l tr c th d dng i tmt nguyn l ng ny n mt nguyn l ng khc. ng ra mt phng php mi

TRC GIC V DIN DCH

L tr ca con ngi t nhin c sn nhng nng lc trc gic v s suy lun din dch.

Trc gic, mt chn l n gin no , mt cch r rng v khng cn phi ng vc na. Trcgic r rng v bt bin, v d: ti hin hu, hnh cu ch c mt mt phng, hai vt bng mt vtth ba th bng nhau

Din dch, tt c nhng suy lun cn thit, rt ra c t nhng s kin c chng ta bitmt cch chn chn. Suy lun phi c tin hnh t nhng tin mi ngi u bit l ng.

NHNG QUY TC CHO L TR

Bn quy tc:

1. Trc ht l khng bao gi chp nhn bt c iu g l ng, khi ti khng bit r c ngnh th hay khng chng bao gi thm iu g trong vic phn on ca ti ngoi nhng g c phi by trc l tr ca ti mt cch r rng v phn minh, sau khi loi tr tt c nhng

hoi nghi.

2. Th n, phn chia mi kh khn ang nghin cu ra thnh nhiu phn nh hn, v l nhngiu cn thit c gii php tng xng.

3. Th na, dn dt nhng suy t ca ti theo mt trt t, khi i t nhng i tng n ginnht v d hiu nht, ti c th tng bc mt tin ti tri thc ca iu phc tp hn.


14/37

4. V sau cng, trong mi trng hp, to ra nhng lit k tht y , v nhn li tht tondin, ng hu ti c th chc chn rng khng iu g b b st.

Phng php ca Descartes h thp vai tr ca kinh nghim gic quan trong vic th c tri thc,gic quan ch ng vai tr nh b, l tr mi mang li tri thc.

PHNG PHP HOI NGHI

Descartes c gng qut sch mi quan nim trc y ca ng, ng hu sau ny chng c thc thay th,hoc bng nhng nim khc hay hn, hoc cng bng mt nim c, sau khi ti lm cho chng ph hp theo tnh ng dng ca s l tr.

CI TI KHNG TH NGHI NG

Descartes kho st kinh nghim hoi nghi. ng nhn thy hoi nghi hay b la gt, ng phihin hu trc . Cui cng, ti phi kt lun rng mnh ti l, ti hin hu nht thit phi

ng, bt c khi no ti t n trc ti hay ang hnh thnh trong tm tr ti.

Hoi nghi l mt hnh thc hot ng ca l tr, v bt c dng thc hot ng no ca l tr (llun, tng tng, khng nh, ph nh, c mun, .v.v) u cn c mt ci ti l ch thhnh ng y.

Kt lun ti suy t, nn ti hin hu l trc ht, v chc chn nht trong ton b iu xy rai vi ai trit l mt cch lp lang.

Ci ti y l mt vt bit suy t.

V suy t l mt hnh vi ca l tr ch khng phi l ca thn xc, Descartes cha chc rng ngc mt thn xc, mc d ng ch mi bit hnh nh ng ang c mt th xc. ng khng chc lc mt th gii ngoi ti no khng; mc du hnh nh c mt th gii nh th, nhng c l tonb iu y l tht, l ci ti, vi n, dng nh c mt th gii.

Lm th no chng ta bit c mt iu g l ng? Tnh chc chn ca mnh btngun t s kin l n c tnh cht r rng v phn minh.

R rng, c ngha l l hin din v t tng cho tm tr ang ch tm.

Phn minh, c ngha l iu y chnh xc v khc bit mi s vt khc n n hm cha trong

chnh n chng iu g khc, ngoi iu l r rng.

Nhng mnh ton hc u c chung hai nt c trng ny.

Lm th no chng ta bit chc rng nhng nim r rng v phn minh l ng? Descarteschng minh rng Thin Cha hin hu, v Thin Cha khng phi mt k la di.

THIN CHA HIN HU


15/37

Nhng nim trong tm tr l kt qu, t chng phi c mt nguyn nhn. V nguyn nhn tnht phi c chng y thc ti, nh kt qu m n gy ra.

nim v Thin Cha, mt hu th v hn. nim ny l kt qu, v v nguyn nhn t nhtphi c chng y thc ti nh kt qu, v v kt qu ny l v hn, nn nguyn nhn ca n cng

phi l v hn. Do , nguyn nhn ny khng th l l tr ca Descartes (vn l hu hn); nphi l chnh hu th v hn-y l Thin Cha. V th, Thin Cha hin hu.

V v Thin Cha ton ho, v v nh nh sng ca t nhin dy chng ta rng di gian vlng gt thng pht sinh t khuyt im no , nn Thin Cha khng th l k la di. Vth, ti c th chc rng ti khng b la gt khi ti c theo khuynh hng t nhin ca ti, chpnhn mt nim r rng phn minh no l ng.

Bng chng th hai chng minh Thin Cha hin hu, da vo nim v Thin Cha. Khi nghv Thin Cha, Descartes ngh v mt ng ton ho: ton tri, ton i, ton nng, v.vNhng s

ton ho c bn nht trong mi s ton ho l s hin hu. Do , nu ngh v mt hu th tonho m li khng hin hu, th tht l mu thun t tng. Hin hu thuc v bn tnh ca ThinCha.

S HIN HU CA TH GII NGOI TI

Sau khi chng minh Thin Cha hin hu, v Ngi khng phi l k la di, Descartes xem xtti thc ti ca th gii ngoi ti. Liu nhng nim v vt th vt cht c xut pht t nhngvt th vt cht, hay t mt ngun no khc? Descartes tin rng chng c chuyn ti ng quanhng vt th c thn xc. V Thin Cha khng th no c bo v khi li t co l ladi, nu nhng nim ny c pht sinh bi nhng nguyn nhn no khc hn l nhng vt th

c thn xc, nn chng ta phi tha nhn rng nhng vt th c thn xc phi hin hu.

CHNG 3

TRI THC QUA KINH NGHIM

HUME (1711 - 1779)

Hume quan st thy rng t tng con ngi dng nh v tn, c th nhn v qu kh haytng lai, hnh dung ra mi iu khng hin hu. Tuy nhin, theo ng, l tr thc s b giam hmtrong nhng gii hn rt cht hp. Nhng g cht cha trong l tr c gii hn vo tri gic,

ngha l vo nhng g l tr nhn c qua kinh nghim gic quan.

Tri gic c hai loi: n tng v nim

N TNG V NIM

n tng l tt c nhng tri gic sng ng hn m chng ta c c-khi nghe, nhn, cm thy,yu thng hay gin ght, c vng hay mong mun.


16/37

nim (t tng) th km hn, khng sng ng bng nhng n tng, v chng l nhng bnsao ca n tng, hin ln tm tr khi chng ta nh n hay ngh li nhng n tng ban u.

V mi nim l mt bn sao ca n tng nn khng th c nim nu trc khng c mtn tng. Tuy nhin, khng phi bt c nim no cng lin quan ti mt n tng ring bit, v

d nim v tri ni vng, d trc ta cha c mt n tng no v tri ni vng. l v ltr c th to ra nhng nim bng cch kt hp, chuyn dch hay gim tr nhng cht liu dogic quan v kinh nghim cung cp cho chng ta.

L thuyt ca Hume l mt hnh thc ca ch ngha duy nghim.

Nhng lm th no chng ta i t kinh nghim ca nhng n tng v nim ti tri thc vnhng vn phc tp hn? Hume gii thch rng nng lc hiu bit c hai loi i tng:nhng tng quan ca cc nim v nhng vn thc t.

NHNG TNG QUAN CA CC NIM V NHNG VN THC T

V d v tri thc c c qua nhng tng quan ca cc nim l ton hc. Nhng chn l tonhc khng da vo nhng thc ti ang hin hu nhng ch da trn tng quan gia cc nim. Chng ta gi nhng chn l ny l tin nghim.

Nhng vn thc t gm c nhng s vt m chng ta gi l hu nghim. Trong khi i ngcvi nhng chn l tin nghim th khng th no ng, v n dnh dng s mu thun, cn tringc vi nhng thc t nhiu khi li ng, v mt pht biu v mt s kin tng lai c th lng, c th l sai.

NGUYN NHN V KT QU

Lm th no chng ta bit v nhng thc ti khc ngoi nhng thc ti m chng ta kinhnghim, hay nh li l kinh nghim? Tt c nhng l lun lin quan n nhng thc ti dngnh u c xy nn trn tng quan nhn qu, v d, nghe mt m thanh, ti bit l m thanhva nghe xut pht t mt nguyn nhn no .

Nhng lm th no chng ta bit c rng mi s vt u c nguyn nhn? Kt qu m mt svt c khng phi l tng quan ca cc nim m l mt thc t: n khng c gi l tinngim, m ch qua kinh nghim.

Liu chng ta c thc s bit c rng hai bin c no li c tng quan nhn qu? Humecho rng v chng ta khng c n tng v tng quan nhn qu, nn chng ta cng khng cnhng nim v tng quan nhn qu. Ni tm li, chng ta khng th bit c s kin ny lnguyn nhn ca s kin kia.

HOI NGHI V TP QUN


17/37

V chng ta khng c tri thc v tng quan nhn qu, v v tt c nhng lp lun v s kiniu da trn tng quan nhn qu, nn kh nng suy lun khng bao gi sn sinh ra tri thcch thc.

Tnh xc thc ca nhng thc ti b gii hn vo nhng g chng ta kinh nghim.

Nu chng ta khng th bit vt th ny l nguyn nhn ca vt th khc, ti sao chng ta cmthy chc chn rng th gii ny hot ng da trn nguyn l nhn qu? Hume gii thc rngcm gic v s chc chn y khng xut pht t l lun m t thi quen.

CHNG 4

KINH NGHIM C L TR KHUN C

Suy t ca Immanuel Kant (1724-1804) v phng php ca cc khoa hc nh khoa hc vt l gip ng pht trin mt l thuyt mi kt hp nhng yu t c bn ca duy l v duy

nghim thnh mt tng hp mi. Tri thc lun ca Kant thng c gi l Trit hc ph bnh,v n ph bnh chnh tri thc. c bit n xt on xem chng ta c th tip nhn c tri thcno (nu c) mt cch c lp vi kinh nghim. Trit hc ph bnh nghin cu v l tr thunty, ngha l l tr hot ng mt mnh, khng cn phi hp vi ch v tnh cm. (V l tr: Phbnh l tr thun ty; v ch: Ph bnh l tr thc hnh; v tnh cm: Ph bnh phn on.

TRI THC TIN NGHIM V HU NGHIM

Kant ng vi Hume rng tri thc ca chng ta bt u t kinh nghim, nhng khng ng vi nhng kt lun ca Hume rng tri thc ca chng ta b gii hn vo nhng g chng ta kinhnghim. V d, chng ta khng c kinh nghim v tng quan nhn qu nhng chng ta li bitrng h c mt thay i no, phi c mt nguyn nhn. Chng ta bit c iu ny, khng phido kinh nghim, m l do chnh c cu ca l tr chng ta.

Kin thc ca chng ta v tng quan nhn qu c tnh tin nghim, ngha l c lp ton b vikinh nghim (tng phn vi hu nghim).

Kant gi tri thc tin nghim l tri thc thun ty, cn tri thc hu nghim l tri thc thcnghim.

Yu t phn bit tri thc tin nghim vi tri thc hu nghim chnh l tnh tt yu v tnh ph

qut. Kinh nghim c th cho chng ta thy rng ci g c th xy ra, nhng li khng th chochng ta thy n phi xy ra nh th no. Hn na, kinh nghim c th cho chng ta thy rngmi trng hp ca mt s vt no c mt s chi tit no , nhng n khng th cho chngta bit tri thc ph qut c, v n khng cho chng ta bit ht mi khong khc, mi trnghp m chng ta khng gp. Nhng Kant nhn xt rng, mt s phn on ca cc nh khoa hc nm c tnh tt yu v tnh ph qut.


18/37

Kin thc khoa hc khng th c c, nu chng ta tuyn b rng tri thc h ti vic l tr rpkhun vi nhng i tng, v d: khong cch ngn nht gia hai vt th l mt ng thngkhng th l kt qu ca vic o c, v khng bao gi o c (trong v tr). Hiu bit nykhng phi do kinh nghim v nhng i tng c bit, nhng chnh l nh cch l tr sp xpkinh nghim v cc i tng, bi tri thc nh th phi da vo cu trc ca l tr hn l bn

cht ca cc i tng ti kinh nghim.

Ni cch khc, tri thc tin nghim v s vt l iu c th khng phi l v l tr ca ti ph hpvi cc i tng m l v cc i tng ph hp vi cu trc l tr ca ti.

L tr khng ch thu thp kinh nghim cch ch ng m cn ch ng hnh thnh nhng kinhnghim ca n v nhng i tng.

CU TRC CA L TR

C hai chiu kch trong cu trc ca l tr, tnh kh gic v tnh kh nim.

Tnh kh gic l kh nng tip nhn nhng biu th ca s vt vt cht; cc hnh thc ca tnhkh gic (cn gi l cc hnh thc ca trc gic) l nhng cch th l tr dng cm nhn itng.

C hai hnh thc kh gic: khng gian v thi gian.

Trong khi , tnh kh nim l cch suy ngh ch ng ca l tr v cc i tng.

Cc phm tr ca tnh kh nim (cn gi l nhng khi nim thun ty ca tnh kh nim), lnhng phng cch m l tr dng suy ngh v cc i tng.

Cc phm tr ny tng hp nhng biu th ca cc i tng m ti cm nhn c, to ra nhngmi dy ni kt v s v to ra t tng v cc i tng.

C 12 phm tr:

1. n nht tnh2. a tnh3. Ton th tnh4. Thc ti tnh5. Ph nh tnh6. Gii hn tnh7. Bn th-ty th8. Nhn-qu9. Cng thng (mi quan h h tng ch th hnh ng v i tng hnh ng:10. Kh th/bt kh th11. Hin hu/phi hin hu12. Tnh tt yu/tnh ngu nhin


19/37

Phm tr r nt nht ca tnh kh nim l tng quan nhn qu, v mi khi suy ngh v cci tng, chng ta nht thit suy ngh v chng theo phm tr nhn qu.

HIN TNG V BN CHT

Hin tng l nhng biu hin bn ngoi, l nhng kinh nghim ca chng ta v s vt saukhi c sng lc qua nhng hnh thc ca tnh kh gic v cc phm tr ca tnh khnim.

Bn cht l s vt t than, xt nh l nhng thc th hin hu c lp vi l tr.

Kinh nghim ca chng ta nht thit b gii hn vo hin tng. Chng ta khng bao gi bitc bn cht v kinh nghim ca chng ta phi lun lun i qua trung gian cu trc ca ltr.

kinh nghim c bn cht, phi nhy ra khi l tr v kho nghim thc th trc tip,

mt cch hon ton c lp vi l tr.

Chng ta ch c th bit c thc ti qua dng v bn ngoi, phn no b chng ta dndng (hin tng). chng ta khng th no bit c thc ti nh t thn n (bn cht).

NHNG PHN ON PHN TCH V TNG HP

Lm th no nhng phn on tin nghim t c tnh tng hp nh th?

Mt phn on thng khng nh (hay ph nh) quan h gia mt thuc tnh vi mt chth, v d: bu tri xanh.

Mt phn on phn tch thng khng nh mt iu g c sn trong ch th m csn trong nim v ch th , v d nhng con nga l nhng sinh vt l mt phn onphn tch v nhng sinh vt l mt phn trong nim nhng con nga.

Tri li, phn on tng hp nu ra iu g v ch th m cha h c trong nim v n,v d; sch gio khoa th t. t cha phi l mt thnh phn trong nim v sch giokhoa.

Khng ging nh phn on phn tch, phn on tng hp thng thm mt iu g vokhi nim.

Tt c nhng phn on phn tch iu l tin nghim, v hnh nh tt c nhng phn ontng hp u l hu nghim.

C mt s phn on tng hp l hu nghim. V d: mi bin c u c mt nguyn nhnl mt phn on tng hp, v thuc t c mt nguyn nhn khng nm trong khi nimmi bin c.


20/37


21/37

CHN V THIN

ni rng mt tng no th tt cho chng ta, chc chn khng ging nh ni rng tng l ng.

Chn l khng phi l mt ci g khc hn vi s thin, nhng l mt loi thin ho-thinho quy chiu v nim tin.

Ni rng tng ny l ng th cng l ni rng chng ta tin n th tt hn (thin ho hn)l khng tin n. V nu n gip chng ta sng thnh cng hn th n thc l tt p hn.

CHNG 6

TRI THC V CM XC

Alison M Jaggar (1942-_) cho rng cc trit gia nh gi thp hoc loi tr vai tr cacm xc trong qu trnh hiu bit.

TRI THC LUN V THC H

S cao l tr ca tri thc lun v s xem thng xc cm ch nhm phc v chc nng ca thc h.

L tr c lin quan vi nhm thng tr (da trng), cn cm xc lin quan ti nhm thnhvin cp di (da mu v ph n). Nhm thng tr c coi l hu l, khch quan v kh tn,trong khi nhm cp di b coi l y m, ch quan v ng ng v mt nhn thc. y l ht tng, v n bao hm l, giai cp thng tr xng ng cai tr.

Cc thc h ca gii thng lu hu nh tc ng nhng p ng tnh cm ca mi thnhphn x hi: nhng loi p ng no l phi l v c khuyn khch. Nhng phn ng tnhcm ca nhm thng tr c coi l t nhin v v th tr thnh quy phm. Nhng s ngk nhng ngi thuc cp di khng th tri nghim nhng cm xc c trong i y. Vd: ngi hng tr cp cm thy phn ut hn l bit n. Jaggar gi tnh cm y l nhngcm xc ngoi l.

NHNG CM XC NGOI L

Nhng cm xc ngoi y l h trng ng v mt tri thc lun v ng c trit hc quan

tm, nh , chng ta s c th nhn ra l nhng g thng c coi l nhng s kin ct ra theo cch thc y u lm che khut thc ti ca ngi cp di, nht l thc ti caph n.

PHN HAI

TRIT HC TN GIO


22/37

i vi nhiu ngi, mt trong cc cu hi ln nht trong cuc i l Thin Cha c hinhu khng, v nu c, th Ngi mun chng ta sng cuc i ny nh th no. Nhiu tn giokhng nh s hin hu ca Thng hoc cc thn v ch trng rng Thng mckhi cho chng ta mt s nguyn tc sng, v khng nh rng chnh mi quan h viThng mang li cho i sng ca chng ta mt ngha ti thng. Trit hc tn gio

xem xt s tht v cc lun im tn gio, chng minh bng l l rng cc lun im nyng hoc l sai. N cng xt xem kh nng l chng ta khng th xc nh c cc lunim tn gio l ng hay sai.

Trit hc ging thn hc ch u tra vn cc vn nn lin quan n Thng , khc chl cc vn nn ny khng bao hm c tin tn gio. Nh thn hc bt u bng c tin trongcc hc thuyt ca mt tn gio, sau suy ngh v cc ngha, mi quan h v n cachng. Cc trit gia v tn gio a cc nguyn l c tin (v hin tng c tin) ra nghincu da trn l tr.

Ba cu hi trong nghin cu trit hc tn gio:

1. Chng minh s hin hu ca Thng

2. Bin h cc nim tin tn gio

3. i din vi vn s c

CHNG 7

CHNG MINH S HIN HU CA THNG

Anselm, Aquinas, Paley, Dawkins

I. ANSELM (1033-1109)

Thn hc l s n lc s dng l tr tm hiu cc hc thuyt c chng ta tin bng ctin. c tin tm kim s hiu bit.

CHNG L HU TH HC

Trong Thnh vnh 15, 1, ngi ngu xun trong thm tm mnh ph nhn s hin hu caCha, song ngi hiu mnh ph nhn s hin hu ca ai. Nhng khi chng ta hiu mt

iu no , th iu hin hu trong tm tr chng ta. Do , ngi ngu xun phi thanhn rng Cha hin hu trong tm tr mnh. D nhin, ngi c th ph nhn Cha khnghin hu trong thc t.

Hin hu trong thc t ln hn ch hin hu trong tm tr. Song iu ny ngha l vic phnhn Cha khng hin hu trn thc t l t mu thun. Mt ngi khng th lun ni rngmt iu m khng c iu g ln hn iu c th c lun ra khng hin hu trn


23/37

thc t, v nu hu th ny khng hin hu trn thc t, ngi y c th ngh v mthu th ln hn, tc l hu th khng nhng hin hu trong tm tr m cn hin hu c trnthc t na. V ri hu th l mt iu m khng c iu g ln hn iu c th c lunra, s l mt hu th m mt iu g ln hn hu th c th c lun ra-mt s muthun hin nhin.

PHN BIN CA GAULINO

Mt iu g hin hu trong tm tr, ngi ta khng th bng mi cch kt lun rng ncng hin hu trn thc t. Ti chc chn khng tha nhn n thc s hin hu, tr phi iuny hay c chng minh cho ti rng l chng khng th nghi ng c.

Gaulino ch chp nhn l chng ca Anselm l ng khi n c th chng minh rng mt hno hon ho phi hin hu trn thc t, v n khng th hon ho nu n ch hin hu trongtm tr. Gaulino vit: Numt ai mong c khuyn nh ti rng hn o ny thc s

hin hu, ti s ngh l anh ta a, hoc ti thy l kh c th quyt nh ai trong chng ti lngi ngu xun hn-ti, nu ti ng vi anh ta, hoc anh ta, nu anh ta ngh anh ta chng minh chc chn s hin hu s hin hu ca hn o ny.

ANSELM TR LI GAULINO

Anselm ng vi Gaulino rng chin lc c s dng trong chng l ca ng v ThinCha khng th c ng dng vo hn o hoc bt k hu th c hn no. Tuy nhin,nguyn do khng phi l do mt sai lm no trong chng l, m l do chng l ch c hiulc i vi hu th m khng c iu g ln hn hu th c th c lun ra-tc l huth v hn. Tm li, chng ta khng th ngh n mt hu th ln hn Thin Cha, ng s

hu mi s hon thin.

II. THOMAS AQUINAS (1224-1274)

Vic chng minh Thin Cha hin hu cn ni ti nhng iu nm ngoi tm tr, nhng bngchng ny c bit n nh nm phng cch (ng o). S hin hu ca Thin Chac th chng minh c bng nm phng cch.

CHNG C T S CHUYN NG

S chuyn ng l s bin i mt vt no t trng thi tim nng sang trng thi hin

thc.

Tim nng l kh nng t ti mt c tnh mi.

Hin thc l trng thi c c tnh mi ny.

Khi mt iu g b chuyn ng (thay i), n t c mt c tnh mi. N khng ccht lng ny trc khi thay i. c tnh mi m vt ang bin i nhn c phi c


24/37

cung cp bi vt c c tnh . Bt k mt vt no ang chuyn ng u phi c lmcho chuyn ng bi mt vt khc.

Khng th c mt chui nhng ng lc v hn. Bt k chuyn ng no cng cng i tr ling lc u tin-ng lc truyn s chuyn ng sang cc vt khc, nhng khng t chuyn

ng (v nu n chuyn ng, n cn c mt ng lc).

R rng l cc vt u chuyn ng, nn phi c mt ng lc u tin, khng b chuynng bi mt ng lc no khc; v ng lc ny mi ngi u hiu l Thin Cha.

ng lc u tin phi l thc ti thun ty (nu n c bt k tim nng no ri th nc th c chuyn ng v do c th khng phi l ng lc u tin).

L ton thc phi l ton thin, v Thin Cha chnh xc l hu th ton thin.

CHNG C T NGUYN NHN KH NNG

Nguyn nhn kh nng l mt tc nhn, mt ngi ch to-mt vt lm mt vt khc hinhu. Nu mt vt mi ra i, nguyn nhn kh nng ca n phi l mt hu th khc ngoichnh n; ni cch khc n phi hin hu trc khi n ra i, to ra chnh n-nhng iuny khng th x ra.

Khng c mt chui v hn cc ng lc, nn khng th c mt chui v hn cc nguynnhn kh nng. Phi c m nguyn nhn kh nng u tin, iu ny gy ra nhng kt qunhng khng phi t thn n l mt kt qu.

Bt k c bao nhiu nguyn nhn c gy ra trong mt chui, th vn phi c mt nguyn

nhn khng c gy ra chu trch nhim cho mt chui quan h nhn qu.

Mi ngi cho nguyn nhn kh nng u tin ci tn gi l Thin Cha.

CHNG C T TNH KH HU V TNH TT YU

Kh hu th l hu th c th c th hin hu v c th khng hin hu, trong khi tt hu thl hu th khng th khng hin hu.

Mi kh hu th hin hu, thi gian quy nh, s ngng hin hu. Nu mi hu th u lkh hu th, vy th t phi c thi gian trong qu kh phi hu thtrong s chng tn ti.

Ni cch khc, mt thi im no trong qu kh, khng mt hu th no hinhu. Nhng v mt vt khng th n t h khng, v v by gi ang c mt vt, nn vicmi hu th u l kh hu th l iu sai lm. Do , phi c t nht mt tt hu th.

Tt hu th c tnh tt yu l mt phn bn tnh. Hu th ny khng t ng l Thin Cha,v tnh tt yu ca n c th c gy ra bi mt hu th khc ( l thin thn, mt to vtdo Thin Cha to ra, ngay khi c to dng th s hin hu l mt phn bn tnh ri).


25/37

Trong mt chui cc tt hu th khng th c s i ngc tr li v hn. Chui ny phingng li u -tc, vi tt hu th c tnh tt yu khng c gy ra bi bt k mt huth no khc.

Tt hu th u tin ny, t mnh c tnh tt yu ca ring l hu th m mi ngi gi l

Thin Cha

CHNG C T CC MC HON THIN

Mt s vt c mc hon thin ln hn cc vt khc. Mi bn th s hu s hon thin unm trong phm tr hon thin . Mi phm tr u c mt thnh vin c s lng ti atnh hon thin v thnh vin ny to ra cc mc hon thin km hn, hin din trongmi thnh vin ca phm tr .

Phm tr c bn nht ca mi vt l hin hu: n chu trch nhim v mi s hon thinkhc, v chng khng th l nu khng hin hu.

iu cc i trong phm tr hin hu l Thin Cha.

CHNG C T S THNG TR TH GII

Nu mt vt hnh ng v mt mc ch, th phi c mt hu th c tr thng minh bitu l mc ch v lm g t mc ch y.

Cc vt th t nhin khng t mnh c tr thng minh, lun hoc gn nh lun hot ng theonhng cch c kh nng t ti iu tt nht cho n.

Ngi thng tr iu khin mi vt th t nhin khng thng minh hot ng c mc chchnh l Thin Cha.

III. WILLIAM PALEY (1743-1805)

S thit k k diu r rng trong cc sinh vt cho thy s thit k ny phi l sn phm camt th th cng thn thnh. V d, chic ng h: n c to ra do mt th th cng thngminh, l ngi to ra n vi mc ch chng ta nhn ra n l cu tr li trn thc t.

S SN SINH V S THIT K

Cc sinh vt khng cn ngi thit k ra chng l Thin Cha, v chng ch l con chu cacc sinh vt cng loi. iu ny khng c ngha l khng cn ngi thit k. Mt ngi no phi thit k, v d, chic ng h b m, chic ng h ti sn xut u tin. Cho dmt chui cc ng h ti sn xut n v hn, th vn cn c mt ngi thit k.

Mt dy nhiu mt xch v hn khng th t h tr cho chnh n hn mt dy gm mt snhng mt xch hu hn.


26/37

S THIT K CC VT TH T NHIN

Nu chng ta tha nhn knh thin vn c ngi thit k, th lm sao chng ta c th phnhn l mt khng c ngi thit k?

IV. RICHARD DAWKINS (1945- )Thuyt tin ha v chn lc t nhin ca Charles Darwin, c bit khi hi nhp vi thuyt ditruyn hin i khin cho vic tha nhn mt th th cng thn thnh (ca Paley) l khngcn thit gii thch cho tnh phc tp ca cc sinh vt.

Ngi th ng h l lc lng v hnh ca thin nhin, lc lng ny khng c s nhn xathy trc, cc khi nim hoc s hiu bit.

S CHN LC T NHIN

Theo Darwin, nu mt sinh vt pht trin cc c im c kh nng lm cho n thch nghivi mi trng xung quanh, n c khuynh hng sng st v chuyn giao cc c tnh nycho con chu; nu n khng th pht trin c cc c tnh ny, n thng b dit vong.

Lc lng t nhin l ci chn lc cc c tnh, cc loi no s sng st v c tnh no, loino s dit vong.

Thuyt di truyn hin i trnh by rng cch c tnh mi ny xy ra qua s t bin gen(genetic mutation) v cc t bin ny c chuyn xung cho con chu qua tnh di truyn.

t bin gen khng c to ra qua tr thng minh thn thnh, hoc qua bt k tr thng

minh no (tr thi gian gn y, qua k thut bin i gen), nhng l sn phm ca lc lngt nhin nh phng x hoc sai chp sai li trong chui cc axit amin (amino acid) trong cctuyn pht trin DNA.

S CHN LC BC N

Dawkins nht tr vi Paley rng mt sinh vt, ngay c mt b phn ca sinh vt (nh mt)hon ton qu phc tp c pht sinh tt c cng mt lc bi s xy ra tnh c no .

Gii thch ca Paley v ng vt l mt ngi thit k thn thnh; gii thch ca Dawkins ls chn lc t nhin ly tch.

S CHN LC LY TCH

Bt k s t bin gen c bit no cng xy ra ngu nhin. Nu s t bin thch ng, drt nh, th s t bin c khuynh hng c bo tn v c chuyn giao ti con chu casinh vt. Nu con chu phi tri qua thm mt s t bin thch ng na, th s t bin yc khuynh hng c bo tn v c chuyn giao cho con chu tip theo, cng vi s tbin thch ng trc . y gi l chn lc t nhin tch ly.


27/37

CHNG 8

BIN H NIM TIN TN GIO

PASCAL, JAMES, FREUD

I. BLAISE PASCAL (1623-1662)

Pascal khng ngh l chng ta c th chng minh Thin Cha hin hu, v nu c, ThinCha s kh hiu v cng, vt qu iu tm tr chng ta c th hiu thu (trong cuc iny). Nhng ng tuyn b rng c s bin h chc chn cho nim tin vo Thin Cha. ls nh cc ca Pascal (Pascals wager).

TNH TT YU CA S NH CC

V khng th chng minh Thin Cha hin hu hay khng hin hu, nn chng ta phi nh

cc, v hoc tin-hoc khng tin vo Thin Cha. Trn thc t, chng ta khng th trnhkhi vic nh cc: T chi khng tin l nh cc bn pha Thin Cha khng hin hu.

BN TRIN VNG

1. Chng ta tin v Thin Cha hin hu

2. Chng ta tin v Thin Cha khng hin hu

3. Chng ta khng tin v Thin Cha hin hu

4. Chng ta khng tin v Thin Cha khng hin hu* Nu 1. l tht, chng ta s t c li lc v hn, d chu mt s tn tht hu hn.

* Nu 2. l tht, chng ta s chu tn tht hu hn nhng khng phi chu tn tht v hn.

* Nu 3. l tht, chng ta s t c li lc hu hn nhng phi chu tn tht v hn.

* Nu 4. l tht, chng ta t c li lc hu hn v khng phi chu tn tht v hn.

Cn c vo bn trin vng ny v vic chng ta bt lc khng bit l Thin Cha c hinhu hay khng th vic nh cc no c ngha hn?

S NH CC KHN NGOAN

Pascal xem xt vn t hai quan im: tri thc v hnh phc.

V chng ta khng bit Thin Cha c hin hu hay khng, nn c cc s nh cc ubng nhau i vi vn tri thc. Nhng cc s nh cc khng bng nhau i vi quanim hnh phc.


28/37

Gi s Thin Cha hin hu:

a. Nu chng ta tin vo Thin Cha, chng ta s t c hnh phc v hn (trin vng 1).

b. Nu chng ta khng tin, chng ta, chng ta s khng c c hnh phc v hn (trin

vng 3).Gi s Thin Cha khng hin hu:

a. Nu chng ta tin vo Thin Cha, chng ta s phi chu bt hnh hu hn v khng tc hnh phc v hn (trin vng 4).

Khi chng ta t cc, chng ta thng tp trung vo cc trin vng c thnh phn v hn,v nh th, chng ta nh cc l Thin Cha hin hu.

II. WILLIAM JAMES

KHI NIM V S CHN LA CH THC

Gi thuyt l iu c ngh cho chng tin. Gi thuyt l sng nu c s kin c th xyra thc s c chng ta chp nhn; n l cht nu khng c kh nng xy ra nh th.

Quyt nh gia hai gi thuyt l s chn la. S la chn c th l sng hoc s cht, pbuc hoc c th trnh c, trng yu hoc tm thng.

S la chn sng, p buc v trng yu c gi l s la chn ch thc.

NIM TIN TN GIO L S LA CHN CH THC

V nim tin ny sng, p buc (v nu khng tin do thiu chng c nhng gi thuyt tn gioha ra tht), trng yu (v c ba tiu chun: mt iu quan trng ang lm nguy, c hi duynht i ny,khng th thay i sau khi cht).

Khi s chn la tht khng th c quyt nh da trn nn tng l tr c chng c,James ch trng chng ta c cho l ng trong vic chp nhn c hai gi thuyt da vonguyn c cm xc.

T LM CHO MNH SN SNG VI CHN L

Cc loi chn l ch c th kh thi khi chng ta t t mnh vo v tr chn l hon ton ttr thnh hin thc. Do , tin Thin Cha l c tht l iu kin gp Ngi gia ng.

Chng ta c th ph hy kh nng c c kinh nghim v Thin Cha nu trc tin chngta i hi Cha cho chng ta kinh nghim khng th chi ci v thn thnh.

III. SIGMUND FREUD (1856-1939)


29/37

Tm thn (linh hn, tm tr) phn lm ba vng, hoc ba phn:

1. Xung ng bn nng (id)

2. Bn ng (ego)

3. Siu ng (super ego)

Id l phn gc ca tm thn, l nh ca bn nng tnh dc (tha mn bt k loi cm xc no)v bn nng gy hn. y l mt lc xa l nm trong chng ta, khc bit vi con ngi mchng ta ngh mnh l ai. Hai phn cn li pht trin nh vo id.

Ego l bin th ca id, pht sinh khi id c gng tha mn cc xung ng tnh dc v s gyhn theo cch c nhiu l tr hn v hiu qu hn (hn l qua s tha mn tc thi).

Super ego l vng cha nhng cm on lun l v cc l tng tch cc.

Bn ng c thc, xung ng bn nng v siu ng phn ln khng c thc.

NGUYN TC KHOI LC

Tm thn hnh ng nhm cc i ha khoi lc (nguyn tc khoi lc).

Id tm tha mn tc th, khng ngh n hu qu lu di ca hnh ng.

Ego nhn thc i khi chng ta s tri qua nhiu khoi lc hn trong mt thi gian di nuchng ta chu ng au kh tm thi.

TN GIO L TI SN TINH THNCon ngi b dn dt bi bn nng tnh dc v gy hn. Nu tun theo nguyn tc khoi lc,nn vn minh con ngi s sp . nn vn mnh tn ti, con ngi tun theo nguyn tcthc ti, l t b hoc hng dn bn nng.

Tn gio l ti sn tinh thn v n cng hin s n b tm l cho nhng khc t bn nng.Ngoi ra, tn gio cn cung cp p n cho nhng vn quan trng nh ngha ca cuci chng hn.

NIM TIN TN GIO L O TNG

Khoa hc v l tr khng th chng minh hoc khng chng minh cc nim tin tn gio.

Chng ta chp nhn tn gio v mun chng l tht. V d khi bit v gii hn ca ngi chadi t, chng ta t tin tng vo Ngi Cha Trn Tri. (ci ngun tm thn.

Nim tin trc ht b thc y bi c mun thc hin mt o tng.

Mt s sai lm khng phi l o tng, v mt s o tng khng phi l sai lm.


30/37

Chp nhn nim tin da vo nhu cu tm l hn l da vo nn tng chng c v l tr khoahc l thiu tinh thn trch nhim v phng din tri thc.

CHNG 9

I DIN VI VN S CMACKIE, HICK

I. J.L. MACKIE (1917-1981)

Mackie l lun rng vn s c lm cho thuyt hu thn truyn thng khng ng vng vlogic. Ngha l s tn ti ca s c trong v tr khng ha hp c vi nim tin vo mt vThng va ton nng va hon ton nhn hu.

CC GII P THA NG CHO VN S C

Ba tin ca ngi hu thn, ph nhn mt trong ba:

1. Hoc l Thng khng ton nngkhng th loi b s c

2. Hoc Thng khng hon ton nhn lnhc th khng mun loi tr s c

3. Hoc khng c s c trong v trkhng c nhu cu ha gii vi Thng

Cc nh hu thn chn gii php th ba, cho rng s c l mt o tng, hoc s c l victhiu mt hu th tch cc, v d s m ni mt con ngi, ng l h phi c l s sngmt.

CC GII PHP SAI LOGIC CHO VN S C

1. Lun c th nht: c s thin th phi c s cmu thun v gii hn quyn nng caThng : Ngi khng c kh nng to ra s thin m khng ng thi to ra s c. Hnna, sai logic v c th c mt vt (l ) m khng cn c vt (c mu) i nghch li vin.

2. Lun c th hai: S c l mt phng tin cn thit c s thinmu thun v phnhn tnh ton nng ca Thng (nh lun c 1).

3. Lun c th ba: V tr xt nh mt ton th vi s c trong th tt hn l khng c scmu thun v ph nhn Thng tt lnh.

4. Lun c cui cng: S c khng phi do Thng nhng do vic lm dng t do ca

ch con ngimu thun v ph nhn tnh ton nng v ton thin ca Thng , v Ngic th to dng nn con ngi sao cho h lun lun t do chn s thin.


31/37

II. JOHN HICK (1922-)

THN L HC AUGUSTINE

S c khng phi l mt thc th tch cc, m l mt s thiu hu th. Mi s u tt lnh

theo mc n hin hu, v ch l xu theo mc n thiu cc c tnh phi c ca n. Sthiu mt ny xy ra khi cc thin thn v loi ngi lm dng t do ch ca mnh v ri bThng n vi cc vt km tt lnh hn.

Tm li, Mi s c u hoc l ti hoc l hnh pht ca ti.

Hick ph bnh thn l hc ca Augustine, v l ra Thng ton nng phi lm cuc to

dng hon ho, khi thin thn v loi ngi khng c khuyt imkhng phm ti.

THN L HC IRENAEUS

Sch Sng th ni rng Thng to dng loi ngi theo hnh nh Ngi v ging nhNgi (St 1, 26). Irenaeus hiu iu ny ch v hai giai on to dng loi ngi.

Khi Thng ln u tin sng to ra con ngi, Thng lm ra h theo hnh nh Ngi,nh nhng ng vt thng minh nhng cha trng thnh v cn c th tng trng v oc v thing ling.

Nhng by gi loi ngi tin ti giai on to thnh th hai: Qua cc chn la t do,chng ta t s trng thnh thing ling v o c, v v vy c bin i tr nnging Thng .

Hick khai trin thm rng thn l hc ca Irenaeus hon ton tha ng, cn phi gi thitc i sau-v cho d c i sau, ngi ta vn nu vn nn rng l no mt v Thng honton tt lnh li lm ra mt qu trnh to dng linh hn qu au kh nh th.

PHN BA

SIU HNH HC

Aristotle gi cc kho lun nm trong b su tp Siu hnh hc l nht trit hc, khngphi theo ngha ngi ta phi hc n trc nht, m v n l ch c bn nht ca vicnghin cu trit hc. C bn nht v n truy tm iu m Aristotle coi l thc ti c bn nht:

bn th.

Cc bn th l cc s vt tn ti c lp (v d mt ci cy) ch khng da vo mt vt khc(nh mu xanh ca cy).

Cc bn th l hu th theo ngha gc, bi v mi s vt khc tn ti u da vo cc bnth c hu th ca mnh.


32/37

Trong trit hc hin i, siu hnh hc c ngha l mn hc v bn cht c bn ca thc ti.

Ba ch ca Siu hnh hc:

1. Thc ti: vt l, phi vt l, hay va vt l va phi vt l?

2. Tinh thn c phi l phi vt l hay khng, v nu th, n tng quan th no vi thn xc?

3. Cc h qu siu hnh hc ca cch thc m vt l hc hin i hiu v bn cht ca vtcht?

CC YU T CA SIU HNH HC

Thc ti: Vt l, phi vt l, hay va vt l va phi vt l?

Trng phi duy tm: Mi ci tn ti l cc tng v tr khn c cc tng . Chng tach bit cc tng ca mnh. Ci ging vi tng (v d, mt tng ngoi kia) ch l

mt tng khc.

Trng phi duy vt: Ch c cc s vt vt cht tn ti, v ci m thc ra chng ta gi l tng hay tr khn thc ra bn cht ca chng l vt cht.

Thuyt nh nguyn: thc ti bao gm c cc thc th vt cht ln phi vt cht.

Tinh thn v thn xc

Tinh thn tng quan vi thn xc nh th no? Lm th no mt tinh thn phi vt cht c thnh hng v b nh hng bi thn xc vt l?

Cc h qu ca vt l hc hin i

Pht sinh t khm ph ca vt l hc hin i v bn cht ca thc ti: khm ph tri t xoayquanh mt tri, s kt hp ca cc phn t, thuyt c hc lng t (cc thuc tnh m chngta gn cho cc s vt vt cht ca kinh nghim hng ngy, nh vic mt ni nht nh vomt lc nht nh, khng p dng c vo cc vi ht di nguyn t).

CHNG 10

THUYT DUY TM V DUY VT

BERKELEY, ARMSTRONG

BERKELEY

George Berkeley (1685-1753): nghin cu v tri gic, chp nhn hc thuyt duy nghim vcui cng c dn n thuyt duy tm, cho rng thc ti ch l cc tng v cc tinh thn,cn cc s vt vt cht th khng tn ti.


33/37

ng l lun rng cc i tng ca nhn thc gic quan (tri gic) khng phi l cc s vt vt

l m l cc thc th tinh thn (cc tng)cc s vt tn ti khng c lp vi tr khn,nhng c tri gic bi tr khn Tn ti l c tri gic.

Bn cht ca cc s vt

Ci g c th ng di hay nm di cc tnh cht nh mu sc, hnh th v trng ? Liu c phi l bn th khng (substratum)? Thc ra, chng ta khng kinh nghim trc tip cic gi thit l bn th tn ti c lp ny, chng ta ch kinh nghim cc tng, v cc tng ch tn ti trong tr khn.

C hai loi i tng ca tri gic: trc tip v gin tip.

+Cc i tng trc tip c tri gic trc tip khng qua trung gian gia tr khn v itng.

+Cc i tng gin tip c suy ra t cc tri gic trc tip, nhng bn thn chng th khngc kinh nghim trc tip.

Cc i tng duy nht chng ta tri gic trc tip c gi l cc tng (cc cm gic v trigic); ch nhng i tng ny l c th cm gic c.

Nu vt cht tn ti, n phi l mt i tng gin tip ca tri gic, v chng ta ch cm gicc cc tnh cht ca cc s vt kh gic ch khng cm gic c chnh vt cht.

V nhn thc ca chng ta v cc s vt kh gic b gii hn vo cc tng ca chng ta,v v cc tng ch tn ti trong tr khn, nn kt lun hp l duy nht l bn cht ca cc s

vt kh gic chnh l chng c tri gic. (Tn ti l c tri gic.)

Cc tr khn hu hn v tr khn v hn

Khng ch c cc tng tn ti m cng tn ti cc tr khn c cc tng y. V cngging nh bn cht ca mt vt th kh gic l c tri gic, th bn cht ca tr khn l trigic.

C hai loi tr khn: cc tr khn hu hn, nh ca con ngi; v Tr khn v hn, l Thng.

Tr khn hu hn khng lin tc tri gic mi vt th kh gic, v d trong phng hc thy cibn nhng khi ra khi phng hc th khng thy na. Tuy nhin, cc s vt kh gic vn tiptc tn ti ngay c khi chng ta khng tri gic chng. R rng, cc tng m ti tri gicth tn ti c lp vi tr khn ti, v ti bit ti khng phi tc gi ca chng

Vy phi gii thch lm sao s kin cc s vt kh gic tn ti c lp vi cc tr khn huhn? Cc s vt kh gic l cc tng, v tng ch c th tn ti trong mt tr khn, nn


34/37

phi c mt Tr Khn v hn trong tt c cc s vt kh gic ny tn ti, mt cch lin tckhng gin on. Tr Khn (hay Tinh Thn) ny l Thng .

ARMSTRONG

D. M. Armstrong (1929-) ch trng rng thc ti hon ton l vt cht, v cc tng v cctr khn l nhng thc th vt l.

Thuyt t nhin

Thuyt t nhin l hc thuyt cho rng thc ti ch gm mt h thng thi gian v khnggian duy nht bao gm tt c.

ng bc b thuyt duy tm ca Berkeley v cho rng lun c ca ng ny l a priori (c lpvi kinh nghim) thay v da trn chng c ca kinh nghim.

Thuyt t nhin cn cho rng khng c g hin thc khc hn l nhng g tn ti trong khnggian v thi gian. Cc ci c ngh l nhng thc ti vt ra ngoi thi gian v khng gian,nh Thng , linh hn, con s, hay cc gi tr siu nghim nh Cng bng v Tt lnh, ukhng tn ti.

Armstrong t cu hi: liu nhng thc th siu nghim c th hot ng trong th gii thigian v khng gian hay khng? V cu tr li c hay khng u cng gp nhng rc ri vmt trit hc.

Thuyt duy vt

Thuyt duy vt (cng gi l thuyt vt th) ng vi thuyt t nhin rng tt c thc ti lthi gian v khng gian, nhng xc nh rng tt c thc ti thi gian v khng gian gm ccthc th c nhn ra bi vt l hc-cc thc th nh phn t, nguyn t, v cc ht vi lng.

Thuyt duy vt c th sai, trong khi thuyt t nhin vn ng. V d, nu tinh thn l mt cig khng hp thnh bi cc n v c vt l hc nhn nhn, nhng vn l mt thc th tnti trong khng gian v thi gian.

Thuyt duy vt chp nhn l thuyt ca thuyt hin thc khoa hc, cho rng cc thc th cvt l hc m t tn ti t chng, c lp vi ngi quan st.

Armstrong bnh vc thuyt duy vt bng hai yu t:

1. hng tnh: ch v thuc tnh ca mt trng thi tinh thn ch v mt ci g, ni vmt ci g.

Vn nn v hng tnh chng li thuyt duy vt ch cho rng cc trng thi tinh thnkhng th no gin lc vo cc trng thi ca no bi v khng trng thi no ca no c tnh


35/37

cht v ci g. No gm cc phn t, v cc phn t th khng bao gi c th hng v mtci g, khng bao gi c th ch n mt ci g.

2. Cc phm tnh ph: l cc kh nng m cc vt th vt cht c to ra ni chng ta, trongmt s iu kin, cc kinh nghim cm gic nh mu sc, v mi v.

Chng khc vi nhng phm tnh chnh, l cc tnh cht vt l gn lin trong cc s vt, nhhnh dng, kch thc v chuyn ng.

Mt phm tnh ph ch dnh cho mt gic quan chuyn bit, trong khi mt phm tnh chnh cth c kinh nghim bi nhiu gic quan khc nhau.

Vn nn chng li thuyt duy vt l ch cc phm tnh ph khng th c gin lc vocc thc th vt l.

tr li hai vn nn ny chng li thuyt duy vt, Armstrong s hi rng hng tnh v

cc phm tnh ph c to ra cc lc nhn qu no trn cc vt mang chng hay khng? Tr liC hay Khng cng u gp vn nghim trng.

CHNG 11

VN TINH THN V THN XC

DESCARTES, SEARLE

DESCARTES

THUYT NH NGUYN V TINH THN V THN XC

Trong Suy nim th hai, Descartes kt lun bn tnh tht s ca ng l tinh thn (mt s vtsuy tng khng c trng ). ng cng chng minh rng ng c mt thn xc-hay c lphn no l mt thn xc (mt s vt suy tng, c trng ).

Descartes suy xt c v ng c hai bn th khc bit nhau, v ng khng ch l mt bn thsuy tng.

Lm th no mt ci g v cht c th tc ng trn mt ci g vt cht, hay ngc li? Nhnghnh nh c s tng tc , v d, trt mt c chn, ti cm thy au, hay mun nng cnh

tay ln, th cnh tay gi ln.Trong Suy nim th su, ng kt lun rng ti khng cn ch l mt s vt suy tng, m lhn hp ca mt bn th suy tng khng trng , v mt bn th khng suy tng, ctrng .

VN TINH THN V THN XC


36/37

Descartes th gii quyt vn tinh thn-thn xc bng gi thuyt v tuyn yn. ng phntch am m ca cc tri gic gic quan v cc s vt bn ngoi. Cc s vt to ra mt schuyn ng trong cc c quan cm gic bn ngoi v, nh cc dy thn kinh, to ra ccchuyn ng khc trong no, lm cho linh hn (tinh thn) c cc tri gic gic quan v cc svt.

S tng tc din ra trong tuyn yn, l mt tuyn rt nh nm gia cht no, vDescartes tin rng l phn no duy nht khng c i, v cn phi c mt b phn duy nht thng nht cc cm gic kp t hai mt, hai tai, v.v

Tuyn yn l trung tm ni kt tt c cc b phn cm gic ca c th. Tuyn yn gip chocc phn khc ca c th tc ng ln linh hn, v linh hn tc ng ln thn xc. Descartesgi tuyn yn l trung ng ca linh hn.

JONH SEARLE (1932-)

Bn c tnh chuyn bit ca cc hin tng tinh thn: thc, hng tnh, tnh ch quan, vtc ng nhn qu tinh thn.

Hai lun tng qut v tng quan ca cc hin tng tinh thn vi no b vt l

1. Lun 1: Mi hin tng tinh thn c to ra bi cc quy trnh din ra trong no. Khngc hot ng ca no, th cng khng c cc s kin tinh thn no.

2. Lun 2: Mi hin tng tinh thn u ch l nhng tnh nng (c tnh) ca no.

Khng mt t bo thn kinh ring r no c mt thuc tnh tinh thn, tt c cc phn t ca

no tp hp li th c nhng thuc tnh y. thc khng phi l mt thc th vt ln trnno.

Mt s kin tinh thn va c to ra bi cc hot ng ca cc yu t v m, va ngthi c th hin trong h thng c to thnh bi yu t vi m. C mt tng quan nhnqu, nhng ng thi cc tnh cht b mt ch l cc tnh cht bnh din cao hn ca chnhh thng m hot ng ca n bnh din vi m to ra cc tnh cht y.

Gii php cho bn vn

Trit hc duy sinh ch trng rng cc sinh vt c mt lc sng khng th xc nh, vt rangoi lnh vc vt l hc, v ha hc, v cc nh trit hc c gii tin rng cc sinh vt c thc ct ngha hon ton bng vt l hc v ha hc.

1. Cch gii quyt cho vn thc l hiu r hn cc quy trnh sinh l thn kinh ca no.


37/37

2. Vn hng tnh, Searle l lun rng vn lm th no cc trng thi tinh thn c thnhm v mt ci g c th gii quyt c bng cch hiu r hn cc quy trnh sinh l thnkinh.

3. Tnh ch quan: cc kha cnh thc ca no ca ti c cho ti mt cch m chng khng

c cho bn, v ngc li. Phi m rng hiu bit ca chng ta v khoa hc thay v ngin loi b tnh ch quan. V khoa hc phi cp ti cc s kin v th gii, v s tnti ca tnh ch quan l mt s kin khch quan ca sinh vt hc.

4. Tc ng nhn qu tinh thn: Lm th no mt t tng li tc ng ln vt cht? Searle trli rng cc t tng khng phi l v trng lng v v cht th, v cc t tng l nhnghot ng ca no. Tinh thn v thn xc tng tc vi nhau, nhng chng khng phi l hais vt khc nhau, bi v cc hin tng tinh thn cng chnh l cc c tnh ca no.

brief of introduction to western philosophy_thanh minh

Documents