borplus katalog produktow sierpien2008

EPIC G111, L61, X721 lipiec 2008

System instalacyjny BOR plus

Katalog produktw

DO SYSTEMW INSTALACJI CIEPEJ I ZIMNEJ WODY UYTKOWEJ ORAZ INSTALACJI GRZEWCZYCH

Najwikszy producent

instalacji sanitarnych w Polsce

System instalacyjny BORplusSpis treci

Spis treciWSTP ................................................................................ 3 1. CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU ................................ 4 1.1. Charakterystyka materiau ............................... 4 1.1.1. Dane oglne ...................................... 4 1.1.2. Waciwoci mechaniczne i termiczne 4 6.3.3. Typy kompensatorw ....................... 18 1.1.3. Odporno na korozj ....................... 5 1.1.4. Odporno chemiczna ....................... 5 1.1.5. Kumulacja adunkw elektrycznych .... 5 1.1.6. Parametry pracy zakres typowych zastosowa ........................................ 5 1.2. Zastosowanie ................................................. 6 6.5. 6.6. 6.3.4. Okrelenie gabarytw kompensatorw tradycyjnych............ 19 6.3.5. Rozstaw kompensatorw tradycyjnych...................................... 20 6.4. Kompensacja za pomoc uycia podpr staych .............................................. 20 Kompensacja z wykorzystaniem rur stabilizowanych wkadk aluminiow............. 21 Kompensacja odcinkw podtynkowych i podposadzkowych ...................................... 21 6.3. Kompensacja tradycyjna budowa i wykorzystanie kompensatorw ................... 18 6.3.1. Idea dziaania ................................... 18 6.3.2. Obliczenie dugoci ramienia elastycznego Ls ................................ 18

1.3. Elementy systemu .......................................... 6 1.3.1. Ksztatki ............................................. 6 1.3.2. Obnione wspczynniki strat miejscowych w ksztatkach ................. 7 1.3.3. Rury ................................................... 7 1.3.4. Oznaczenia ........................................ 9 2. ATESTY, NORMY, DOPUSZCZENIA .......................... 10 3. GWARANCJA ............................................................. 10 4. TRWAO INSTALACJI ........................................... 10 5. PROJEKTOWANIE ..................................................... 13 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. Przepyw obliczeniowy w instalacjach wodocigowych............................................ 13 Prdko przepywu...................................... 16 Opory liniowe ................................................ 16 Opory miejscowe .......................................... 16 Spadki przewodw ....................................... 16

7. TECHNIKA CZENIA ............................................... 22 7.1. Zgrzewanie ...................................................... 22 7.1.1. Narzdzia wytyczne montaowe .... 22 7.1.2. Etapy zgrzewania ............................. 24 7.1.3. Uwagi kocowe ............................... 25 7.2. Inne typy pocze .......................................... 25 8. POZOSTAE WYTYCZNE DOTYCZCE PROJEKTOWANIA I MONTAU INSTALACJI ........... 25 8.1. 8.2. 8.3. 8.4. 8.5. Izolacje termiczne.......................................... 25 Przejcia przez ciany i przegrody budowlane .................................................... 26 Ochrona przeciwpoarowa ........................... 26 Wpyw promieniowania UV na trwao instalacji ..................................... 26 Wpyw niskich temperatur na trwao instalacji ..................................... 26

6. KOMPENSACJA WYDUE TERMICZNYCH ........ 17 6.1. 6.2. Rozszerzalno liniowa przewodw ............. 17 Podstawowe pojcia dotyczce wydue .... 17 6.2.1. Wielko wyduenia przewodu ....... 17 6.2.2. Mocowanie przewodw ................... 17

9. PRBA CINIENIOWA I ODBIR INSTALACJI ........ 27 10. MAGAZYNOWANIE I TRANSPORT ........................... 27

ZacznikiZACZNIK 1. Przeliczenia wybranych jednostek miar ................................................................................. I ZACZNIK 2. Jednostkowe liniowe opory przepywu dla rur systemu BORplus ................................................ II ZACZNIK 3. Wspczynniki oporw miejscowych dla elementw systemu BORplus ................................ XVI ZACZNIK 4. Odporno chemiczna rur i ksztatek z polipropylenu typu 3 .............................................. XVII

Zestawienie produktw11. ZESTAWIENIE PRODUKTW .................................... 49

2

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11

INFOLINIA 0800 161 555

E-MAIL [email protected]

System instalacyjny BORplusWstp

Wstp

Wieloletnie dowiadczenieWavin jest najwikszym w Europie producentem systemw instalacyjnych z tworzyw sztucznych. Nazwa WAVIN powstaa z poczenia pierwszych sylab dwch wyrazw WAter (woda) i VINyl chloride (chlorek winylu). Siedzib koncernu jest holenderskie miasteczko Zwolle, gdzie w1955 roku powsta zakad produkcyjny wytwarzajcy pierwsze na wiecie rury cinieniowe z PVC o duej rednicy do przesyania wody. WPolsce Wavin obecny jest od 1991 roku, kiedy to sta si udziaowcem spki Metalplast zsiedzib w Buku pod Poznaniem.

Bezkonkurencyjny dostawca i ekspert w swojej dziedzinieWavin to bezkonkurencyjny dostawca systemw instalacyjnych ztworzyw sztucznych, lider na rynku pod wzgldem oferty, innowacyjnoci oraz geograficznego zasigu dziaania. Firma operuje na dwch rynkach: instalacyjno-budowlanym oraz infrastrukturalnym. Na rynku instalacyjno-budowlanym Wavin jest dostawc kompletnych systemw instalacyjnych do doprowadzania wody do budynku, jej transportu wewntrz domu, ogrzewania oraz odprowadzania ciekw i wd deszczowych. Na rynku infrastrukturalnym Wavin jest ekspertem w dziedzinie systemw kanalizacji zewntrznej, drenau, odwodnie drg i mostw, zagospodarowania wody deszczowej, a take systemw cinieniowych do przesyania wody.

Niezawodne produkty, kompletna ofertaNaszym celem jest dostarczenie klientom najwyszej jakoci rozwiza. Wieloletnie dowiadczenie, dostp do najnowoczeniejszych technologii, innowacyjno oraz cakowite uwzgldnienie potrzeb klientw pozwalaj nam zaoferowa niezawodne produkty: Systemy instalacyjne i budowlane kanalizacja wewntrzna PVC kanalizacja niskoszumowa Wavin AS systemy instalacji sanitarnych i grzewczych: Tigris Alupex, BORplus

kanalizacja zewntrzna grawitacyjna z rur dwuciennych z PP Wavin X-Stream kanalizacja zewntrzna cinieniowa PE studzienki kanalizacyjne pompownie ciekw i wd zanieczyszczonych system cinieniowy do przesyania wody z PE 100 lub TS system cinieniowy do przesyania wody z PVC systemy drenarskie systemy zagospodarowania wody deszczowej Azura oraz WavinQ-Bic systemy do renowacji rurocigw: Compact Pipe, CompactSlimLiner, Shortlining-WIR, Neofit, TS system odwadniania wiaduktw i mostw HD-PE W niniejszym katalogu prezentujemy Pastwu system instalacyjny BORplus.

, Hep2O

system instalacji do podcinieniowego odwadniania dachw Wavin QuickStream systemy rynnowe Kanion drena opaskowy Systemy infrastrukturalne kanalizacja zewntrzna grawitacyjna PVC-u

Najwysza jako gwnym priorytetemZ myl o klientach ustalilimy priorytet naszej dziaalnoci: jako, poniewa implikuje ona niezawodno oferowanych produktw. Wszystkie wyroby Wavin speniaj wymagane normy i standardy, posiadaj konieczne aprobaty techniczne i atesty. Kady wyrb posiada pen dokumentacj katalogow, a nasi doradcy techniczni uatwiaj dokonanie najlepszego wyboru. Wyrazem troski o najwysz jako wyrobw jest fakt, i Wavin jako pierwszy w brany wdroy i certyfikowa system zarzdzania jakoci zgodny z midzynarodow norm ISO 9001, obejmujcy cay cykl projektowania, konstruowania, produkowania, sprzeday i ekspedycji naszych wyrobw oraz obsugi posprzedaowej. Wavin dysponuje take wasnym laboratorium, wyposaonym wnajnowoczeniejszy sprzt badawczy i pomiarowy, ktre dziaa w oparciu o najnowsze metody badawcze i kontrolne. Laboratorium Wavin Metalplast-Buk posiada wiadectwo uznania stopnia II Urzdu Dozoru Technicznego, obejmujce 16 metod badawczych, dziki

SYSTEM INSTALACYJNY BORplus Katalog produktw lipiec 2008

System instalacyjny BORpluswww.wavin.pl 3

System instalacyjny BORplusWstp/1. Charakterystyka systemu

czemu bdce rezultatem bada wyniki laboratorium zakadowego (dotyczce zarwno wyrobw wasnych, jak i bada zleconych przez klientw) s uznawane przez Urzd Dozoru Technicznego. Mylimy take o rodowisku naturalnym. Wavin wdroy system zarzdzania rodowiskiem zgodny z midzynarodow norm

ISO14001, ktry zosta certyfikowany przez Urzd Dozoru Technicznego, potwierdzajc tym samym, e WavinMetalplast-Buk dziaa zgodnie z wymaganiami prawa rodowiskowego oraz e stale dy do podniesienia poziomu ochrony rodowiska.

Liczne nagrody i wyrnieniaPotwierdzeniem wysokiej jakoci wyrobw firmy Wavin s liczne nagrody i wyrnienia. Oto niektre z nich. Wyrnienie dla systemu zagospodarowania wody deszczowej Wavin Q-Bic jako nowatorskiego rozwizania sucego ochronie zasobw wodnych. Wyrnienie to zostao przyznane przez Polsk Fundacj Ochrony Zasobw Wodnych podczas Midzynarodowych Targw Maszyn i Urzdze dla Wodocigw i Kanalizacji WOD-KAN (2007 r.). Dwukrotne wyrnienie dla systemu rynnowego Kanion w Rankingu Marek Budowlanych w kategorii Systemy rynnowe, przyznane podczas Midzynarodowych Targw Budownictwa BUDMA. Wyrnienie przyznane zostao na podstawie oglnopolskich bada przeprowadzonych wrd dystrybutorw materiaw budowlanych iwykonawcw (2007r. i2008 r.). Zoty Medal Midzynarodowych Targw Instalacyjnych INSTALACJE2002 za studzienk inspekcyjn Tegra 600 (2002 r.). Nagroda czytelnikw magazynu Systemy Instalacyjne w kategorii Kanalizacja za system kanalizacji niskoszumowej WAVIN AS (2007 r.). Nagroda za rury PE 100 Wavin TS w konkursie Klucz Sukcesu na najlepszy produkt brany WOD-KAN, przyznana podczas VII Sympozjum Naukowo-Technicznego WOD-KAN-EKO 2005 (2005 r.). Nagroda Tytan 2005 dla firmy roku w technologiach bezwykopowych, przyznana przez kwartalnik techniczny Inynieria Bezwykopowa we wsppracy z Polskim Stowarzyszeniem Technologii Bezwykopowych i Polsk Fundacj Technik Bezwykopowych (2005 r.). Zoty Medal Midzynarodowych Targw Budownictwa BUDMA 2005 za system zagospodarowania wody deszczowej Azura (2005 r.).

Jestemy rzetelnym, wiarygodnym i dowiadczonym partnerem handlowym, a marka Wavin to pewno pomylnie zrealizowanej inwestycji.

1. Charakterystyka systemuSystemy z PP-3 w Europie Zachodniej s wykorzystywane od wielu lat, natomiast na rynku polskim na szerok skal stosowane s od 1989 roku. Sprawia to, e w chwili obecnej moemy zaliczy je do grupy znanych i sprawdzonych. Przyczyn tego stanu rzeczy s przede wszystkim szczeglne waciwoci polipropylenu typu 3. Gwn z nich jest wysoka trwao eksploatacyjna oceniana na min. 50 lat, poczona z bardzo dobr odpornoci na dziaanie zwizkw chemicznych. Inn wan zalet jest niska przewodno termiczna w porwnaniu z instalacjami tradycyjnymi, majca bardzo istotny wpyw na ekonomiczny aspekt uytkowania instalacji wody ciepej i c.o. Nie bez znaczenia jest take higieniczno rur i ksztatek z polipropylenu, dziki ktrej parametry jakociowe wody pitnej nie s pogarszane przez przepyw zaronitymi i skorodowanymi rurami wewntrz budynku. Rury i ksztatki systemu BORplus s produkowane w Sochaczewie od 1997 roku i sprzedawane zarwno na rynku krajowym, jak i na rynkach eksportowych.

Zalety systemuwysoka trwao eksploatacyjna ponad 50 lat pewny i szybki monta zgrzewanie zapewnia absolutn szczelno pocze niska haaliwo nie przenosi drga i pochania dwiki niski wspczynnik oporw liniowych (k=0,007) brak zarastania przewodw zredukowane wspczynniki oporw miejscowych nawet do 60% unikalna konstrukcja zczek niski wspczynnik przewodnoci cieplnej (0,21 W/m x K) ograniczone straty ciepa higieniczno (obojtny w stosunku do wody) odporno na dziaanie wielu zwizkw chemicznych

1.1. Charakterystyka materiau1.1.1. Dane oglne System BORplus

(zgodnie z norm DIN 8078). W produkcji systemu BORplus stosowane s najwyszej jakoci granulaty, co gwarantuje absolutn pewno uytkowania. 1.1.2. Waciwoci mechaniczne i termiczne Podstawowe wasnoci mechaniczne i termiczne rur oraz ksztatek wykonanych z polipropylenu typu 3 przedstawia tablica 1.1.

produkowany jest z polipropylenu typu 3

(PP-RTyp 3). Materia ten jest odporny na jednoczesne, dugotrwae dziaanie temperatury i cinienia przesyanego czynnika, a take odznacza si cakowit odpornoci na korozj oraz dziaanie ponad 300 substancji chemicznych w rnych steniach i temperaturach

4

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11



System instalacyjny BORplus1. Charakterystyka systemu

Tablica 1.1. Charakterystyka mechaniczna i termiczna rur z polipropylenu typu 3. WaciwoGsto Wytrzymao na rozciganie przy pyniciu Wytrzymao na rozciganie przy amaniu Wyduenie wzgldne przy rozciganiu Modu Younga Modu elastycznoci Wytrzymao na zginanie Udarno z karbem wg metody Charpy'ego: 23C 0C -20C Udarno bez karbu wg metody Charpy'ego: 23C 0C -20C Udarno z karbem wg metody Izoda: 23C 0C -20C Udarno bez karbu wg metody Izoda: 23C 0C -20C Twardo wg metody Shore'a D (15 sek.) Twardo wg metody Rockwella Wspczynnik chropowatoci bezwzgldnej Temperatura miknienia wg metody Vicata Temperatura topnienia Ciepo waciwe w 20C Wspczynnik rozszerzalnoci liniowej dla rnicy temperatur 30 90C Przewodno cieplna dla rnicy temperatur 10 60C2)

Metoda pomiaruDIN 53479 ISO 527/1 A, 50 mm/min ISO 527/1 A, 50 mm/min ISO 527/1 A, 50 mm/min ISO 527/1 A, 50 mm/min ISO 178, 2mm/min ISO 178, 2 mm/min ISO 179/1 A 1,00 J 0,50 J 0,50 J ISO 179/1 D 4,0 J 4,0 J 4,0 J ISO 180/1 A 2,75 J 1,0 J 1,0 J ISO 180/1 C 5,5 J 5,5 J 2,75 J ISO 868 ISO 2039-2 ISO 306, metoda A, 50 K/h ISO 3146-19 kalorymetr adiabatyczny dylatometr

Jednostkag/cm MPa MPa % MPa MPa MPa kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m kJ/m mm C C J/g K mm/m K

Warto0,9 26,1 21,5 > 400% 808 874 30,5 22,9 4,5 1,9 bez przeomu bez przeomu 53,7 22,5 5,6 3,4 bez przeomu bez przeomu 38,4 60 50 0,007 131,3 142,4 2,0 0,18 0,35 x 10-1 2)

DIN 52612

W/m C

0,21

Dla rur stabilizowanych (z wkadk aluminiow).

1.1.3. Odporno na korozj Polipropylen typu 3 jest chemicznie odporny na dziaanie wikszoci zwizkw chemicznych, zarwno organicznych, jak i nieorganicznych. Ograniczenia w stosowaniu tego materiau odnosz si do substancji silnie utleniajcych, takich jak stony kwas siarkowy, azotowy, chlor, brom i pochodne. Promieniowanie ultrafioletowe moe wpywa niekorzystnie na wyroby z polipropylenu i w zwizku z tym elementy wykonane z tego materiau powinny by odpowiednio zabezpieczone za pomoc izolacji lub przez naoenie powoki ochronnej. Wymg ten dotyczy jedynie elementw instalacji naraonych na bezporednie promieniowanie soneczne podczas duszego okresu czasu. 1.1.4. Odporno chemiczna Odporno wyrobw z polipropylenu typu 3 na dziaanie substancji chemicznych jest bardzo dobra. Informacje na temat odpornoci chemicznej polipropylenu typu 3 znajduj si w zaczniku do normy DIN 8078[1]. W zaczniku 4 znajdujcym si na kocu niniejszego poradnika przedstawiono wycig z zacznika do normy DIN 8078, zawierajcy[1]

najczciej spotykane substancje chemiczne z podaniem stopnia ich wpywu na wyroby z polipropylenu. 1.1.5. Kumulacja adunkw elektrycznych Polipropylen kumuluje elektryczno statyczn na powierzchni materiau i w zwizku z tym nie naley go stosowa do przesyania pynw atwopalnych i wybuchowych. 1.1.6. Parametry pracy zakres typowych zastosowa instalacje wody zimnej dziaajce pod wpywem cinienia roboczego do 10 bar i temperatury 20C, instalacje wody ciepej dziaajce pod wpywem cinienia roboczego do 10 bar i temperatury 60C, instalacje centralnego ogrzewania grzejnikowego dziaajce pod wpywem cinienia roboczego do 6 bar i temperatury 80C.

Beiblatt 1 zu DIN 8078. Rohre aus Polypropylen (PP). Chemische Widerstandsfhigkeit von Rohren und Rohrleitungsteilen.




1.2. ZastosowanieSystem BORplus przeznaczony jest zarwno do wykonywania nowych, jak i renowacji ju pracujcych instalacji: wodnych (ciepa i zimna woda uytkowa) grzewczych (ogrzewanie grzejnikowe) chodniczych (woda lodowa) we wszelkiego typu budynkach mieszkalnych (jedno- i wielorodzinnych) oraz obiektach uytecznoci publicznej. Dziki bardzo dobrej odpornoci chemicznej moliwe jest rwnie zastosowanie systemu w: przemyle (instalacje spronego powietrza, rnego typu rurocigi technologiczne) rolnictwie i ogrodnictwie

1.3. Elementy systemuW skad systemu BORplus wchodz: rury PP jednorodne klas PN 10, PN 16, PN 20 w zakresie rednic 16 110 mm rury PP stabilizowane perforowan wkadk aluminiow o rednicach 16 110 mm ksztatki PP w zakresie rednic 16 110 mm ksztatki PP z wtopkami (gwinty wewntrzne oraz zewntrzne) zawory PP kulowe i grzybkowe dodatkowe akcesoria oraz narzdzia do montau 1.3.1. Ksztatki Ksztatki systemu BORplus zostay skonstruowane zgodnie z wymaganiami szeregu cinieniowego PN 25, podczas gdy standardowo systemy z polipropylenu s produkowane jako odpowiadajce szeregowi cinieniowemu PN 20. Pod okreleniami PN 20 czy PN 25 kryj si dwie podstawowe informacje: wytrzymao cinieniowa oraz wynikajca z niej trwao instalacji. Podwyszenie wytrzymaoci cinieniowej z PN 20 do PN 25 jest realizowane poprzez zwikszenie gruboci cianek, ale take poprzez System BORplus produkowany jest z polipropylenu typ 3 (PP-R). Materia ten jest odporny na jednoczesne i dugotrwae dziaanie temperatury oraz cinienia przesyanego czynnika, a take odznacza si cakowit odpornoci na korozj i dziaanie ponad 300 substancji chemicznych w rnych temperaturach. Do produkcji systemu BORplus stosowane s najwyszej jakoci granulaty. inne rozwizania konstrukcyjne samych ksztatek oraz zastosowanie bardziej wytrzymaych elementw mosinych w tak zwanych zczkach przejciowych (mocniejsza powierzchnia styku utrzymujca mosin wtopk w tworzywie). Istot zastosowania systemu o wytrzymaoci PN 25 jest wyduenie czasu bezawaryjnej eksploatacji instalacji. Okres ten zaley w przypadku materiaw z polipropylenu od dwch podstawowych czynnikw, tj. cinienia roboczego oraz temperatury przesyanego medium. Wraz ze wzrostem temperatury i cinienia polipropylen podlega przyspieszonym procesom starzenia. Ksztatki systemu BORplus w porwnaniu z innymi systemami PP charakteryzuje: wygadzenie uskokw na styku ksztatki z rur, powodujce zmniejszenie zawirowa przepywu przesunicie osi symetrii w kolanach 90 na zewntrz ksztatki (rednice 16 40 mm), co w efekcie kieruje strumie gwny przepywajcej masy na agodniejszy uk zewntrzny W zwizku z tym, w porwnaniu z innymi systemami polipropylenowymi, uzyskuje si trzykrotnie mniejsz strat hydrauliczn.

6

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11




1.3.2. Obnione wspczynniki strat miejscowych w ksztatkach W pracach badawczych nad skonstruowaniem systemu skupiono si w pierwszym rzdzie na stworzeniu optymalnych warunkw przepywu. Sowo optymalny oznacza w tym przypadku zminimalizowanie strat cinienia wywoanych przepywem wody przez rury iksztatki stosowane przy montau instalacji.

tacji, a z drugiej strony jako dziaanie proekologiczne mniejsze obcienie rodowiska naturalnego zwizane z produkcj energii. 1.3.3. Rury W zalenoci od wymaganych warunkw pracy dla rnych wartoci temperatury i cinienia stosowane s nastpujce typoszeregi cinieniowe rur: rury PN 10 instalacje wody zimnej o temperaturze roboczej

W przypadku rur rozwizanie jest niezwykle proste, bowiem instalacje z PP-3 nale do gadkociennych, wspczynnik chropowatocikma warto rzdu 0,007 mm, co sprawia, e straty liniowe nie s due. Natomiast w przypadku ksztatek zdecydowano si na dwa rozwizania, bdce rezultatem przeprowadzonych symulacji komputerowych: wygadzenie uskokw na styku ksztatki z rur powodujce zmniejszenie zawirowa przepywu w warstwie przyciennej iwefekcie obnienie wspczynnika rednio o 10 20%, przesunicie osi symetrii w kolanach 90, w rednicach 1640mm na zewntrz ksztatki, co w efekcie skierowania gwnej masy strugi na agodniejszy uk zewntrzny zaowocowao obnieniem wspczynnika rednio o 60%, co w porwnaniu z innymi systemami polipropylenowymi daje trzykrotnie mniejsz strat hydrauliczn. Charakterystyka przepywu wody

do 20C i cinieniu 10 bar rury PN 16 instalacje wody zimnej o temperaturze roboczej do 20C i cinieniu 10 bar oraz instalacje wody ciepej o temperaturze roboczej do 60C i cinieniu 6 bar rury PN 20 oraz rury stabilizowane instalacje wody zimnej iciepej o temperaturze roboczej do 60C i cinieniu 10 bar oraz instalacje centralnego ogrzewania o temperaturze roboczej do 80C i cinieniu 6 bar Rury polipropylenowe stabilizowane perforowan wkadk aluminiow wzmacniaj rur oraz ograniczaj wydualno termiczn. Rury z polipropylenu s produkowane w trzech typoszeregach cinieniowych rnicych si midzy sob gruboci cianki. Tablice 1.3., 1.4. i 1.5. przedstawiaj szczegowe informacje o asortymencie rur produkowanych przez firm Wavin. Rury stabilizowane (z wkadk aluminiow) s produkowane wycznie w typoszeregu SDR 6 (cinienie nominalne PN 20). Dane o rednicy wewntrznej, pojemnoci i masie jednostkowej tych rur mona odczyta z tablicy 1.5. Wysoko strat cinienia1,0 0,9 0,8 Wysoko strat cinienia p [b] 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 0 500 1 000 1 500 2 000 Przepyw [l/h] 2 500 3 000 standardowe kolano kolano

Standardowe kolano z centrycznym przelotem

Kolano zniecentrycznym przelotem

Rys 1.1. Charakterystyka przepywu wody w kolanach 90 klasycznych systemw i systemu BORplus.

Korzyci pynce z minimalizacji strat cinienia s oczywiste, poniewa straty cinienia oznaczaj straty energii. Z kolei tracona energia musi najpierw zosta dostarczona, a jeszcze wczeniej wyprodukowana, tak wic obnienie strat cinienia naley rozumie jako korzy ekonomiczn uytkownika mniejsze zuycie energii oznacza mniejsze koszty eksploa-

Wykres 1.1. Wysoko strat cinienia.

Tablica 1.2. Typoszereg i charakterystyka oferowanych rur. Typ instalacjiCinienie robocze P [b] Temperatura robocza trob [C] Dopuszczalna temperatura awaryjna ta [C] Dopuszczalny czas pracy przy ta [h]

instalacje zimnej wody uytkowej10 20

instalacje ciepej wody uytkowej10 60 95 100

instalacje centralnego ogrzewania6 80 100 100

Uwaga: Temperatura awaryjna (ta) dotyczy okresw awarii instalacji (np. sterowania), w ktrych moe nastpi wzrost temperatury do ww. w sumarycznym czasie pracy 100 godzin podczas 50 lat eksploatacji instalacji, przy czym jednorazowa ciga praca w stanie awaryjnym nie powinna przekracza 3 godzin.




Tablica 1.3. Wymiary rur typoszeregu cinieniowego PN 10. Cinienie nominalne PN 10 Oznaczenie przekroju Dz x e [mm x mm]20 x 1,9 25 x 2,3 32 x 2,9 40 x 3,7 50 x 4,6 63 x 5,8 75 x 6,8 90 x 8,2 110 x 10

SDR 11 Grubo cianki e [mm]1,9 2,3 2,9 3,7 4,6 5,8 6,8 8,2 10,0

rednica wewntrzna Dw [mm]16,2 20,4 26,2 32,6 40,8 51,4 61,4 73,6 90,0

Pojemno jednostkowa Vp [dm/m]0,206 0,327 0,531 0,834 1,307 2,075 2,942 4,254 6,362

Masa jednostkowa M [kg/m]0,107 0,164 0,267 0,412 0,638 1,010 1,420 2,030 3,010

Tablica 1.4. Wymiary rur typoszeregu cinieniowego PN 16. Cinienie nominalne PN 16 Oznaczenie przekroju Dz x e [mm x mm]16 x 2,2 20 x 2,8 25 x 3,5 32 x 4,4 40 x 5,5 50 x 6,9 63 x 8,6 75 x 10,3 90 x 12,3 110 x 15,1

SDR 7,25 Grubo cianki e [mm]2,2 2,8 3,5 4,4 5,5 6,9 8,6 10,3 12,3 15,1

rednica wewntrzna Dw [mm]11,6 14,4 18,0 23,2 30,0 36,2 45,8 54,4 65,4 79,8

Pojemno jednostkowa Vp [dm/m]0,106 0,163 0,255 0,415 0,651 1,029 1,633 2,307 3,318 4,976

Masa jednostkowa M [kg/m]0,090 0,151 0,236 0,389 0,605 0,934 1,484 2,110 2,931 4,320

Tablica 1.5. Wymiary rur typoszeregu cinieniowego PN 20. Cinienie nominalne PN 20 Oznaczenie przekroju Dz x e [mm x mm]16 x 2,7 20 x 3,4 25 x 4,2 32 x 5,4 40 x 6,7 50 x 8,3 63 x 10,5 75 x 12,5 90x15,0 110 x 18,3

SDR 6 Grubo cianki e [mm]2,7 3,4 4,2 5,4 6,7 8,3 10,5 12,5 15,0 18,3

rednica wewntrzna Dw [mm]10,6 13,2 16,6 21,2 26,6 33,4 42,0 50,0 60,0 73,4

Pojemno jednostkowa Vp [dm/m]0,088 0,137 0,216 0,353 0,556 0,866 1,385 1,963 2,827 4,208

Masa jednostkowa M [kg/m]0,110 0,172 0,226 0,434 0,671 1,050 1,650 2,340 3,360 5,040

8

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11




Klasy cinieniowe rur W systemie BOR z PP-R Typ 3: Rury polipropylenowe jednorodne Rury PN 10 Rury PN 16 Rury PN 20plus

Ksztatki i czniki Oryginalne ksztatki i czniki wchodzce w skad systemu BORplus s oznaczane poprzez podanie znaku handlowego producenta, rednicy zewntrznej rury, do ktrej s one przystosowane (np. 20), kodu roku produkcji oraz oznaczenia rodzaju materiau. Oznaczenie rodzaju materiau (PP-R Typ 3) oraz rednica s wytoczone w czci czoowej ksztatki przeznaczonej do poczenia z rur poprzez zgrzewanie. Na czci bocznej ksztatki jest umieszczony znak handlowy producenta oraz datownik w owalnym wytoczeniu. W przypadku ksztatek przejciowych wyposaonych z jednej strony w poczenie gwintowe wymienione oznaczenia znajduj si tylko ze strony przeznaczonej do poczenia zgrzewanego. Natomiast od strony czci gwintowanej ksztatki w tworzywie wytoczona jest rednica poczenia gwintowanego podanego w calach (np. 1/2"). Przykadowe oznaczenie przedstawiono na rys. 1.4.

dostpne s cztery klasy cinieniowe rur

Rys. 1.2. Rura polipropylenowa jednorodna.

Rury polipropylenowe stabilizowane Rury PN 20 stabi

Rys. 1.3. Rura polipropylenowa stabilizowana.

Rys. 1.4. Przykad oznacze ksztatek.

1.3.4. Oznaczenia Rury Rury wchodzce w skad systemu instalacyjnego BORplus s oznaczane zgodnie z Aprobat Techniczn AT/99-02-0769-03. Na powierzchni kadej rury jednorodnej, w odlegociach nie wikszych ni co 1 metr, znajduj si nastpujce napisy: nazwa producenta znak producenta oznaczenie typoszeregu cinieniowego oznaczenie rednicy nom. rury [mm] oznaczenie gruboci nom. cianki rury [mm] numer aprobaty numer i data wydania deklaracji zgodnoci typ i symbol stosowanego surowca kod stosowanego surowca data produkcji rury numer dostawy surowca numer linii produkcyjnej znak budowlany WAVIN BORplus PN 20 110 18,3 118 02.01.07 PP-R typ 3 np. 002 np. 03.06.05 11:16 06/05 L.13 AT/99-02-0769-03



System instalacyjny BORplus2. Atesty, normy, dopuszczenia/3. Gwarancja/4. Trwao instalacji

2. Atesty, normy, dopuszczenia

Zgodnie z aktualnie obowizujcymi wymogami dotyczcymi wyrobw i materiaw stosowanych w budownictwie system instalacyjny BORplus posiada: aprobat techniczn do stosowania w budownictwie, atesty higieniczne wydane przez Pastwowy Zakad Higieny, deklaracje zgodnoci dla elementw systemu BORplus.

3. Gwarancja

Wavin Metalplast-Buk Sp. z o.o. gwarantuje bezawaryjne dziaanie instalacji systemu BORplus przez okres 10 lat od daty zakupu wyrobw podlegajcych gwarancji, niezalenie od daty uruchomienia instalacji. Gwarancj objte s wszystkie elementy wyprodukowane lub dostarczone przez Wavin w ramach systemu BORplus (z wyczeniem narzdzi do montau instalacji). wiadczenia odszkodowawcze zagwarantowane s tylko wwczas, gdy zachowane zostay zasady montau, projektowania i eksploatacji, zgodnie z zaleceniami firmy Wavin oraz oglnie uznanymi reguami techniki budowlanej. W przypadku gdy do montau instalacji zostan uyte inne produkty (rury bd zczki) ni dostarczane przez Wavin w ramach systemu BORplus, wwczas owiadczenie gwarancji traci sw wano. Wszelkiego rodzaju uszkodzenia spowodowane przez inne dziaanie (np. mechaniczne uszkodzenia instalacji, szkody wywoane dziaaniem mrozu itp.) oraz bdy i braki montaowe s wyczone z gwarancji. W przypadku wystpienia wady Wavin zastrzega sobie prawo do zbadania uszkodzonej instalacji w miejscu jej powstania w cigu 7dni po zaistnieniu szkody i przed podjciem dziaa majcych na celu usunicie szkody. Nadto przy zgoszeniu szkody naley przedoy dowd zakupu elementw objtych gwarancj. Zgoszenia szko-

dy oraz przedoenia ww. dowodu zakupu naley dokona w punkcie zakupu elementw objtych gwarancj. Zaniechanie powyszego skutkuje brakiem odpowiedzialnoci firmy Wavin z tytuu niniejszej gwarancji. Gwarancja obejmuje rekompensat kosztw poniesionych przez osoby trzecie na usunicie, demonta wadliwych wyrobw oraz monta, dostaw i ponowne uoenie wyrobw bez usterek. Gwarancja nie obejmuje odszkodowania za utracone korzyci, szczeglnie z tytuu przerwy w uytkowaniu, unieruchomienie zakadu i zmniejszenie wartoci oraz inne szkody porednie. Rwnie inne dochodzenie tych roszcze jest wykluczone. Odpowiedzialno Wavinu z tytuu szkd jest ograniczona kwotami: 2 000 000 PLN za kad szkod oraz 4 000 000 PLN za wszystkie szkody powstae w cigu roku kalendarzowego. Wavin zastrzega sobie prawo do zlecenia realizacji ewentualnych prac naprawczych firmom specjalistycznym wedug wasnego wyboru. Okres naprawy instalacyjnej nie przedua cakowitego czasu trwania gwarancji.

4. Trwao instalacji

Polipropylenowe instalacje systemu BORplus odznaczaj si ponad pidziesicioletni trwaoci w zalenoci od parametrw pracy cigej. Analizujc przedstawiony na stronie 11 wykres wida, e w przypadku sieci wodnych pidziesicioletnia trwao jest moliwa do osignicia przy cinieniu rzdu ok. 10 bar i szerokim zakresie temperatur

(1060C), natomiast jeli chcemy uzyska podobny wynik winstalacji centralnego ogrzewania, pracujcej w temperaturach 80C, nie moemy dopuci do sytuacji, w ktrej cinienie robocze przekroczyoby 6 bar. W celu sprawnego okrelenia trwaoci montowanej instalacji w zalenoci od parametrw pracy naley posuy si tablic 4.1.

10

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11



System instalacyjny BORplus4. Trwao instalacji

Trwao instalacji50

40

30

2010C 20C 30C 40C

10 9 Naprenie obwodowe (N/mm) 8 7 6 5

50C 60C 70C 80C 90C 95C

4110C

3 Cinienie wewntrzne 10 bar, rura 20 x 3,4 mm

2

1 0,9 0,8 0,7 1 0,6 0,5 0,1 1 10 10 Trwao w h 10 104 105 106 5 10 25 50 100 Trwao w latach



System instalacyjny BORplus4. Trwao instalacji

Tablica 4.1. Dopuszczalne cinienia robocze dla rur z polipropylenu typu 3. Typoszereg rur (wg DIN 8077) Temperatura [C] Lata pracy1 5 10 10 25 50 100 1 5 20 10 25 50 100 1 5 30 10 25 50 1 5 40 10 25 50 1 5 50 10 25 50 1 5 60 10 25 50 1 5 70 10 25 50 1 80 5 10 25 1 95 5 (10)Objanienia: Podane dopuszczalne cinienia robocze uwzgldniaj wspczynnik bezpieczestwa 1,5. * Zakres stosowania zalecany dla instalacji wody zimnej. ** Zakres stosowania zalecany dla instalacji wody ciepej. *** Zakres stosowania zalecany dla instalacji centralnego ogrzewania.

Cinienie nominalne PN 1017,6* 16,6* 16,1* 15,6* 15,2* 14,8* 15,0* 14,1* 13,7* 13,3* 12,9* 12,5* 12,8 12,0 11,6 11,2 10,9 10,8 10,1 9,8 9,4 9,2 9,2 8,5 8,2 8,0 7,7 7,7 7,2 6,9 6,7 6,4 6,5 6,0 5,9 5,1 4,3 5,5 4,8 4,0 3,2 3,9 2,5 2,1

PN 1627,8* 26,4* 25,5* 24,7* 24,0* 23,4* 23,8* 22,3* 21,7* 21,1* 20,4* 19,8* 20,2** 19,0** 18,3** 17,7** 17,3** 17,1** 16,0** 15,6** 15,0** 14,5** 14,5** 13,5** 13,1** 12,6** 12,2** 12,2** 11,4** 11,0** 10,5** 10,1** 10,3 9,5 9,3 8,0 6,7 8,6 7,6 6,3 5,1 6,1 4,0 3,4

PN 2035,0* 33,2* 32,1* 31,1* 30,3* 29,5* 30,0* 28,1* 27,3* 26,5* 25,7* 24,9* 25,5** 23,9** 23,1** 22,3** 21,8** 21,5** 20,2** 19,6** 18,8** 18,3** 18,3** 17,0** 16,5** 15,9** 15,4** 15,4** 14,3** 13,8** 13,3** 12,7** 13,0*** 11,9*** 11,7*** 10,1*** 8,5*** 10,9*** 9,6*** 8,0*** 6,4*** 7,7*** 5,0*** 4,2***

Dopuszczalne cinienie robocze [bar]

12

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11



System instalacyjny BORplus5. Projektowanie

5. Projektowanie

5.1. Przepyw obliczeniowy w instalacjach wodocigowychPrzepyw obliczeniowy, charakterystyczny dla kadego odcinka obliczeniowego, wyznacza si na podstawie liczby punktw czerpalnych oraz po uwzgldnieniu niejednoczesnoci poboru wody. Dla kadego punktu czerpalnego oraz obiektu jest okrelony normatywny wypyw wody oraz wymagane cinienie, ktre powinno by zapewnione przed tym punktem.

Tablica 5.1. Wzory do okrelania przepyww obliczeniowych w instalacjach wodocigowych dla rnych budynkw* (wg DIN 1988, Teil 3). Rodzaj punktuBudynki mieszkalne

Wymaganeq = 0,682 (qn)0,45

Uwagidla 0,07 qn 20 dm/s oraz dla armatury o qn < 0,5 dm/s dla qn > 20 dm/s oraz dla armatury o qn 0,5 dm/s dla qn 20 dm/s dla qn > 20 dm/s dla punktw czerpalnych o qn > 0,5 dm/s oraz w obszarze 1 < qn 20 dm/s dla punktw czerpalnych o qn < 0,5 dm/s oraz w obszarze 0,1 < qn 20 dm/s dla qn > 20 dm/s (dla hoteli) dla qn > 20 dm/s (dla domw towarowych) dla qn 20 dm/s dla qn > 20 dm/s dla 1,5 < qn < 20 dm/s dla qn 1,5 dm/s, q = qn dla qn > 20 dm/s

- 0,14

q = 1,7 (qn)0,21 - 0,7 Budynki biurowe i administracyjne Hotele i domy towarowe q = 0,698 (qn)0,5 - 1,12 q = 1,08 (qn)0,5 - 1,82 q = 0,698 (qn)0,5 - 0,12 Szpitale Szkoy q = 0,698 (qn)0,5 - 0,12 q = 0,25 (qn)0,65 + 1,25 q = 4,4 (qn)0,27 - 3,41 q = -22,5 (qn)-0,5 - 11,5 q = 0,682 (qn)0,45 - 0,14 q = 0,4 (qn)0,54 - 0,48 q = 0,4 (qn)0,366

Objanienia: qn normatywny wypyw z punktw czerpalnych, dm/s qn suma wszystkich normatywnych wypyww z punktw czerpalnych obsugiwanych przez wymiarowany odcinek instalacji, dm/s q przepyw obliczeniowy, dm/s * Dla instalacji wodocigowych w obiektach innych ni wymienione naley dobra wzr do ustalenia przepywu obliczeniowego przez analogi do sposobu korzystania z instalacji przez uytkownikw.

Normatywne wypywy z punktw czerpalnych przedstawia tablica5.2., natomiast przepywy obliczeniowe wody wyznaczone na podstawie wzorw dla budynkw mieszkalnych przedstawia tablica 5.3.




Tablica 5.2. Normatywne wypywy wody z punktw czerpalnych i wymagane cinienia przed punktem czerpalnym (wg PN-B-01706). Normatywny wypyw wody Rodzaj punktu czerpalnego Wymagane cinienie MPa mieszanej 1) qn zimna, dm/s qn ciepa, dm/s tylko zimnej lub ciepej qn dm/s0,3 0,5 1,0 0,15 0,15 0,1 0,1 0,2 0,7 1,0 1,0 0,3 0,15 0,25 0,15 0,15 0,07 0,07 0,07 0,3 0,15 0,15 0,07 0,07 0,07 0,3 0,13 0,1

Zawr czerpalny: bez perlatora2) ... DN 15 4) ... DN 20 ... DN 25 z perlatorem Gowica natrysku Puczka ... DN 10 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 20 ... DN 25 Zawr spukujcy do pisuarw Zmywarka do naczy (domowa) Pralka automatyczna (domowa) Baterie czerpalne dla natryskw dla wanien dla zlewozmywakw dla umywalek dla wanien do siedzenia Puczka zbiornikowa Warnik elektryczny 3)Objanienia:1) 2) 3) 4)

0,05 0,05 0,05 0,1 0,1 0,1 0,12 0,12 0,04 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,05 0,1

... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15 ... DN 15

Bateria czerpalna z mieszalnikiem ... DN 20

Woda zimna Tz = 15C, ciepa Tc = 55C. Jeeli zawr z wem L 10 m, to cinienie 0,15 MPa. Przy cakowicie otwartej rubie dawicej. DN rednica nominalna punktu czerpalnego, mm.

14

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11




Tablica 5.3. Sumaryczne normatywne wypywy z punktw czerpalnych i przepywy obliczeniowe (wg PN-B-01706). qn dla armatury < 0,5 dm/s 0,5 dm/s0,06 0,10 0,15 0,21 0,29 0,38 0,48 0,60 0,72 0,87 1,03 1,20 1,39 1,59 1,81 2,04 2,29 2,55 2,83 3,13 3,45 3,78 4,12 4,49 4,87 5,26 5,68 6,11 6,56 7,03 7,51 8,02 8,54 9,08 9,63 10,21 10,80 11,41 12,04 12,69 13,36 14,05 14,76 15,48 16,23 16,99 17,78 18,58 19,40 20,24 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,15 1,31 1,50 1,70 1,92 2,17 2,44 2,74 3,06 3,41 3,80 4,22 4,67 5,17 5,70 6,27 6,89 7,56 8,28 9,05 9,88 10,76 11,84 12,72 13,80 14,95 16,17 17,48 18,86 20,33

q dm/s0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,05 1,10 1,15 1,20 1,25 1,30 1,35 1,40 1,45 1,50 1,55 1,60 1,65 1,70 1,75 1,80 1,85 1,90 1,95 2,00 2,05 2,10 2,15 2,20 2,25 2,30 2,35 2,40 2,45 2,50

qn dm/s21,89 23,54 25,28 27,13 29,08 31,15 33,32 35,62 38,04 40,58 43,26 46,08 49,04 52,15 55,41 58,83 62,41 66,17 70,10 74,21 78,51 83,01 87,84 92,62 97,74 103,08 108,65 114,45 120,50 126,79 133 140 147 155 162 170 178 187 196 205 215 225 235 246 257 268 280 292 305 318

q dm/s2,55 2,60 2,65 2,70 2,75 2,80 2,85 2,90 2,95 3,00 3,05 3,10 3,15 3,20 3,25 3,30 3,35 3,40 3,45 3,50 3,55 3,60 3,65 3,70 3,75 3,80 3,85 3,90 3,95 4,00 4,05 4,10 4,15 4,20 4,25 4,30 4,35 4,40 4,45 4,50 4,55 4,60 4,65 4,70 4,75 4,80 4,85 4,90 4,95 5,00

qn dm/s331 345 360 374 390 406 422 439 456 474 493 512

q dm/s5,05 5,10 5,15 5,20 5,25 5,30 5,35 5,40 5,45 5,50 5,55 5,60




5.2. Prdko przepywuDo wymiarowania przewodw pod cinieniem, wykonanych z elementw systemu instalacyjnego BORplus

instalacje c.o. dla instalacji centralnego ogrzewania, ze wzgldu na opory przepywu, zalecany zakres prdkoci wynosi od 0,2 do 1,0 m/s. W okrelonych przypadkach dopuszcza si przyjmowanie wyszych wartoci prdkoci przepywu pod warunkiem zabezpieczenia instalacji przed moliwoci powstawania haasw i drga. Poziom dwiku od instalacji nie powinien przekracza dopuszczalnych wartoci okrelonych w normie PN-87/B02151/0261[2].

, zaleca si przyjmowa

nastpujce maksymalne prdkoci przepywu: instalacje wodne: a) w poczeniach od pionu do punktw czerpalnych 2,0 m/s, b) w pionach c) w przewodach rozdzielczych d) w poczeniach wodocigowych (domowych) 2,0 m/s, 1,5 m/s, 1,5 m/s,

5.3. Opory linioweObliczenie liniowych strat cinienia dla poszczeglnych odcinkw obliczeniowych naley wykona, korzystajc ze wzoru Darcyego-Weisbacha: h1 = R * L = * gdzie: h1 wysoko liniowych strat cinienia [m H20]3), R jednostkowa wysoko liniowych strat cinienia [hPa/m], [%]2), wspczynnik oporw liniowych [-], v L Dw * 2 * g L v g dugo odcinka obliczeniowego [m], rednia prdko przepywu na odcinku [m/s], przypieszenie ziemskie [m/s].

Dw rednica wewntrzna przewodu [m],

Warto wspczynnika naley obliczy, posugujc si wzorem Colebrooka-White'a, przyjmujc warto wspczynnika chropowatoci bezwzgldnej k dla rur z polipropylenu rwn 0,007 mm. Wcelu uatwienia obliczania liniowych strat cinienia w Zaczniku2 (tablice od 1 do 7) zestawiono jednostkowe straty cinienia R dla rnych przepyww i rednic przewodw oraz typowych temperatur obliczeniowych.

5.4. Opory miejscoweObliczenie miejscowych strat cinienia wywoanych obecnoci wprojektowanej instalacji ksztatek, cznikw i armatury naley wykona, korzystajc ze wzoru Weisbacha: v hm= * 2*g gdzie: hm wysoko miejscowych strat cinienia [m H20]1), v g wspczynnik oporw miejscowych [-], rednia prdko przepywu na odcinku [m/s], przypieszenie ziemskie [m/s]. Warto wspczynnika dla ksztatek i cznikw wchodzcych wskad systemu BORplus naley odczyta z tablicy 1, ktra znajduje si w Zaczniku 3. Podane wartoci wspczynnikw oporw miejscowych zostay opracowane na podstawie literatury technicznej oraz wasnych bada i oblicze. Wartoci dla armatury i innego uzbrojenia wodocigowego s podawane przez producentw odpowiednich urzdze lub znajduj si w normie PN-M-340343).

5.5. Spadki przewodwSpadki przewodw powinny by dobrane w sposb zapewniajcy moliwo odpowietrzenia i oprnienia instalacji.

[2] 1) 2) 3)

PN-87/B-02151/02. Akustyka budowlana. Ochrona przed haasem w budynkach. Dopuszczalne wartoci poziomu dwiku w pomieszczeniach. Wysoko straty cinienia wyraona w metrach supa H0 (patrz Zacznik 1. Pomoce do oblicze). Jednostkowa wysoko straty cinienia rwnej 1 hPa/m jest rwnowana spadkowi hydraulicznemu wyraonemu w %. Wysoko strat cinienia wyraona w metrach supa H0 (patrz Zacznik 1. Pomoce do oblicze).

16

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11



System instalacyjny BORplus6. Kompensacja wydue termicznych

6. Kompensacja wydue termicznych6.1. Rozszerzalno liniowa przewodwPodczas montau instalacji polipropylenowych systemu BORplus naley bra pod uwag wyduenia termiczne rur, bdce konsekwencj zmieniajcej si temperatury czynnika pyncego winstalacji. Zjawisko to naley uwzgldnia w czasie montau instalacji poprzez budow kompensatorw lub wykorzystanie innych metod rozwizujcych w sposb alternatywny ten problem. Wspczynnik rozszerzalnoci liniowej rur z polipropylenu typu 3 wynosi 0,13 0,18 mm/m*K. W przypadku rur stabilizowanych (zwkadk aluminiow) wspczynnik ten jest o wiele mniejszy iwynosi 0,035 mm/m*K.

6.2. Podstawowe pojcia dotyczce wydue6.2.1. Wielko wyduenia przewodu Mona j okreli z nastpujcego wzoru: L = * L * T gdzie: L przyrost dugoci przewodu [mm], wspczynnik rozszerzalnoci liniowej [mm/m*K], = 0,18 mm/m*K dla rur jednorodnych i 0,035 mm/m*K dla rur typu stabi L pocztkowa dugo przewodu [m], T rnica temperatur pocztkowej i kocowej [C]. 6.2.2. Mocowanie przewodw Instalacje polipropylenowe powinny by kotwione do przegrd budowlanych z zastosowaniem obejm, zapewniajcych moliwo swobodnego przesuwania si rury z polipropylenu w ich wntrzu. Zasady mocowania przewodw do konstrukcji budowlanych, wraz z wymaganymi rozstawami podpr na odcinkach poziomych, podano w tablicach 6.1. i 6.2. w niniejszym katalogu. Dla pionw instalacyjnych odlegoci pomidzy podporami mona zwikszy o okoo 30%. Podpora staa ciasno pasowany ukad dwch zczek blokujcych uchwyt mocujcy, ograniczajcy ruchy osiowe przewodu suy odpowiedniemu podziaowi instalacji na odcinki podlegajce osobnym wydueniom (wyduenie termiczne nie przenosi si poza podpor sta). Rozstaw podpr staych wynika z potrzeb umoliwienia odpowiedniej kompensacji przewodw. Ponadto monta podpr staych jest obowizkowy w nastpujcych wypadkach: przy punktach czerpalnych, przed i za instalowan na przewodzie armatur lub dodatkowym uzbrojeniem (filtry, wodomierze, osadniki itp.).Uchwyt mocujcy Uchwyt mocujcy Zczka Trjnik

Rys. 6.1. Podpora staa.

Podpora przesuwna uchwyt mocujcy sucy kotwieniu instalacji do elementw konstrukcyjnych budynku oraz zabezpieczajcy rury przed nadmiernym wyboczeniem. Ich rozstaw zaley od temperatury czynnika oraz rednicy zewntrznej przewodu. Zestawienie maksymalnych dopuszczalnych odlegoci dla przewodw prowadzonych poziomo przedstawia tablica 6.1. Dla rur stabilizowanych (z wkadk aluminiow) odlegoci pomidzy podporami przesuwnymi s wiksze, pokazuje je tablica 6.2.

Rys. 6.2. Podpora przesuwna.




Tablica 6.1. Odlego pomidzy podporami przesuwnymi (w cm) dla przewodw z polipropylenu typu 3 prowadzonych poziomo. rednica zewntrzna Dz [mm]16 20 25 32 40 50 63 75 90 110

2075 80 85 100 110 125 140 155 170 190

3070 75 85 95 110 120 135 150 165 185

Temperatura przepywajcej wody [C] 40 5070 70 85 95 105 115 130 145 160 180 65 70 80 90 100 110 125 135 155 175

6065 65 75 85 95 105 120 130 150 160

8055 60 70 75 85 90 105 115 145 155

Tablica 6.2. Odlego pomidzy podporami przesuwnymi (w cm) dla przewodw z polipropylenu stabilizowanych wkadk aluminiow prowadzonych poziomo. rednica zewntrzna Dz [mm]16 20 25 32 40 50 63 75 90 110

20125 135 145 170 185 210 235 250 265 270

30120 125 145 160 185 205 230 245 260 265

Temperatura przepywajcej wody [C] 40 50120 120 145 160 180 200 220 235 250 255 110 120 135 150 170 185 210 225 240 245

60110 110 125 145 160 180 200 210 230 235

8090 100 120 125 145 150 180 190 210 215

6.3. Kompensacja tradycyjna budowa i wykorzystanie kompensatorwNajbardziej znan metod kompensacji wydue termicznych jest budowa kompensatorw, czyli odcinkw instalacji wytrasowanych w sposb umoliwiajcy jej prac termiczn, a wic swobodn zmian dugoci pod wpywem zmieniajcej si temperatury czynnika. 6.3.1. Idea dziaania Dziaanie kompensatora polega na stworzeniu warunkw do pracy termicznej instalacji na zaamaniu trasy przewodu. W tym celu montujemy w odpowiedniej odlegoci za zaamaniem podpor sta. Odlego t okrela si jako dugo ramienia elastycznego. Im dusze jest rami elastyczne, tym wiksze wyduenia mog by skompensowane. 6.3.2. Obliczenie dugoci ramienia elastycznego Ls Ls = K * Dz * L gdzie: Ls wymagana dugo odcinka gitkiego [mm], K staa materiau (dla polipropylenu typu 3 K = 30) [-], Dz rednica zewntrzna rury [mm], L wyduenie odcinka przewodu obliczone dla danej rnicy temperatur [mm].Rys. 6.3. Kompensacja w postaci odcinka gitkiego rami elastyczne. Oznaczenia: PP podpora przesuwna, PS podpora staa, Ls dugo odcinka gitkiego, L wyduenie odcinka przewodu.PS Ls PS PP

Jak wida im wiksza rednica rury tym wicej bdziemy potrzebowali miejsca na kompensator. 6.3.3. Typy kompensatorwL L L

Rami elastyczne przy konstruowaniu tego typu kompensatorw wykorzystujemy kade naturalne zaamanie przewodw wynikajce z ukadu cian dziaowych, nonych lub specyfiki konstrukcji stropu.

18

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11




L

SA

L

L

Dugoci ramion kompensatorw U-ksztatowych mona zmniejszy, stosujc tzw. nacig wstpny, polegajcy na wydueniu przez odPP PS

PS

PP

powiedni monta odlegoci pomidzy ramionami kompensatora owielko L/2 po obu stronach.L 2 L 2

Lu PS PS PP

A min.

PP

PS

Wu Lu1

Rys. 6.4. Kompensator U-ksztatowy. Oznaczenia: PP podpora przesuwna, PS podpora staa, L wyduenie odcinka przewodu, SA odstp bezpieczestwa, Lu dugo ramion kompensatora, Wu szeroko kompensatora.

PS

U-ksztat tworzony w sposb sztuczny, dubluje efekt ramienia elastycznego. Kompensatory U-ksztatowe stosujemy porodku odcinka ograniczonego dwoma punktami staymi. W przypadku kompensatora U-ksztatowego naley oprcz wymiaru Ls dodatkowo okreli szeroko kompensatora, czyli odstp pomidzy jego pionowymi ramionami. Wyznaczamy go z nastpujcej zalenoci: Wu = 2 * L+SA gdzie:

Rys. 6.5. Kompensacja z nacigiem wstpnym.

6.3.4. Okrelenie gabarytw kompensatorw tradycyjnych Do celw praktycznych wymiary kompensatorw tradycyjnych mona okreli za pomoc tablicy i wykresu. Wielkoci wydue liniowych przewodw z polipropylenu typu 3 odczytujemy z tablic 6.3. i 6.4., z kolei dugo ramienia elastycznego odczytujemy z wykresu 6.1.

Wu odlego pomidzy ramionami kompensatora [mm], SA odstp bezpieczestwa; stay niezaleny od rednicy; dla PP-R = 150 [mm]. Tablica 6.3. Wyduenia liniowe przewodw z polipropylenu typu 3 w zalenoci od rnicy temperatur. Dugo odcinka rury L [m]1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

101,8 3,6 5,4 7,2 9,0 10,8 12,6 14,4 16,2 18,0

203,6 7,2 10,8 14,4 18,0 21,6 25,2 28,8 32,4 36,0

305,4 10,8 16,2 21,6 27,0 32,4 37,8 43,2 48,6 54,0

Zmiany dugoci L [mm] Rnica temperatur T [C] 40 507,2 14,4 21,6 28,8 36,0 43,2 50,4 57,6 64,8 72,0 9,0 18,0 27,0 36,0 45,0 54,0 63,0 72,0 81,0 90,0

6010,8 21,6 32,4 43,2 54,0 64,8 75,6 86,4 97,2 108,0

7012,6 25,2 37,8 50,4 63,0 75,6 88,2 100,8 113,4 126,0

8014,4 28,8 43,2 57,6 72,0 86,4 100,8 115,2 129,6 144,0

Tablica 6.4. Wyduenia liniowe przewodw stabilizowanych (z wkadk aluminiow) z polipropylenu w zalenoci od rnicy temperatur. Dugo odcinka rury L [m]1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

100,35 0,7 1,05 1,4 1,75 2,1 2,45 2,8 3,15 3,5

200,7 1,4 2,1 2,8 3,5 4,2 4,9 5,6 6,3 7,0

301,05 2,1 3,15 4,2 5,25 6,3 7,35 8,4 9,45 10,5

Zmiany dugoci L [mm] Rnica temperatur T [C] 40 501,4 2,8 4,2 5,6 7,0 8,4 9,8 11,2 12,6 14,0 1,75 3,5 5,25 7,0 8,75 10,5 12,25 14,0 15,75 17,5

602,1 4,2 6,3 8,4 10,5 12,6 14,7 16,8 18,9 21,0

702,45 4,9 7,35 9,8 12,25 14,7 17,15 19,6 22,05 24,5

802,8 5,6 8,4 11,2 14,0 16,8 19,6 22,4 25,2 28,0




Wykres 6.1. Dugo ramienia elastycznego.Wyduenie termiczne L [mm]10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 280 270 260 250 240 230

6.3.5. Rozstaw kompensatorw tradycyjnych Rozstaw kompensatorw w przypadku odcinkw poziomych wynika z potrzeb niwelowania wydue termicznych instalacji. Ramiona elastyczne s szczeglnie przydatne przy prowadzeniu instalacji w suficie podwieszanym lub pod stropem. W wypadku istnienia dostatecznej iloci wolnego miejsca wyduenia termiczne tych dugich poziomych odcinkw mog by kompensowane przez meandrowanie, a wic cykliczne zaamywanie trasy rury o kt 90. Na pionach kompensatory powinno si montowa w iloci jeden

Dugo ramienia elastycznego [cm]

6

220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30

5 00 4

7 5 3

U-ksztat na kondygnacj.

32

2

5

0 2 16

rednica rury [mm]

6.4. Kompensacja za pomoc uycia podpr staychPunkty stae su podziaowi instalacji na odcinki podlegajce osobnym wydueniom. Stosujc odpowiedni rozstaw punktw staych mona czciowo pomin kompensatory. Na pionach punkty stae, powinny by montowane pod trjnikiem, przy kadym odejciu, awic w rozstawie ok. 2,7 m, co dodatkowo zabezpiecza odcinek poziomy instalacji przed ciciem, wynikajcym z pracy termicznej pionu oraz innych czynnikw, takich jak choby uderzenia hydrauliczne. Tego typu sposb kompensowania wydue termicznych moe spowodowa nieznaczne wyboczenie osiowe przewodu w wypadku stosowania rur bez wkadki aluminiowej, co jednak poza wzgldami estetycznymi nie jest w adnym stopniu niebezpieczne dla prawidowego funkcjonowania instalacji. Jednak moliwoci zastosowania powyszego rozwizania do kompensacji zarwno pionw, jak i odcinkw, s ograniczone, albowiem zale od parametrw pracy instalacji (temperatura, cinienie), wielkoci wyduenia termicznego i rednic rur. Dlatego wybr tego wariantu kompensacji powinien by poprzedzony dokadnymi obliczeniami wartoci spodziewanego wyduenia oraz ocen wytrzymaociow moliwoci zastosowania, obejmujc wpyw pracy termicznej na miejsca pocze odcinkw rur i trwao mocowa do konstrukcji budowlanych (wielkoci napre).Rys.6.6. Pion wodocigowy w szachcie instalacyjnym z podpor sta usytuowan przy odgazieniu. Oznaczenia: PS podpora staa, PP podpora przesuwna. PS PP

20

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11




PS

Rys.6.7. Przykad prowadzenia pionu instalacyjnego bez kompensatorw, z uwzgldnieniem wyboczenia (przerywan, pomaraczow lini oznaczono przykadowy przewidywany ksztat pionu po osigniciu temperatury czynnika roboczego). Oznaczenia: PP podpora przesuwna, PS podpora staa.

PP

PS

PP

6.5. Kompensacja z wykorzystaniem rur stabilizowanych wkadk aluminiowNa duszych odcinkach poziomych (L>40 m) naley przewidzie kompensacj wydue realizowan poprzez budow kompensatorw lub monta typowych punktw staych w odpowiednim rozstawie z uwzgldnieniem uwag opisanych w punkcie 6.4.Rys. 6.8. Rura polipropylenowa stabilizowana.

Z kolei piony budowane z rur typu stabi naley traktowa w sposb identyczny do pionw budowanych z rur jednorodnych, a wic stosowa w celu kompensacji wydue punkty stae przy kadym odejciu, lokowane pod trjnikiem, w rozstawie ok. 2,7 m. Stosowanie rur stabilizowanych stanowi optymalne rozwizanie problemu wydue termicznych rur z PP-R, znacznie zmniejszajc czas potrzebny na monta instalacji oraz podnoszc walory estetyczne odkrytych jej odcinkw, prowadzonych natynkowo. Szczeglnie poleca si uycie rur stabi do budowy odcinkw instalacji zasilajcych piony, prowadzonych na poziomie piwnic oraz do prowadzenia instalacji w suficie podwieszanym lub pod stropem.

Rury stabilizowane maj piciokrotnie mniejszy wspczynnik wydualnoci termicznej od rur jednorodnych. Z tego wzgldu przy stosowaniu rur z wkadk aluminiow nie trzeba kompensowa odcinkw poziomych o dugoci do 40 m. Rol punktw staych peni tu dobrze skrcone uchwyty metalowe z wkadk gumow, a wic nominalnie podpory przesuwne (w rozstawie zgodnym z tablic 6.2.), jak rwnie uchwyty metalowe z wkadk gumow umieszczone pomidzy dwiema ksztatkami.

6.6. Kompensacja odcinkw podtynkowych i podposadzkowychPrzy ukadaniu podtynkowym i podposadzkowym nie uwzgldnia si wyduenia termicznego przewodw pod warunkiem stworzenia rurom warunkw do pracy termicznej. W tym celu przewody polipropylenowe naley prowadzi w rurach osonowych typu peszel lub izolacjach termicznych, uszczelnianych na kocach, gwarantujcych brak moliwoci zamontowania rur na sztywno poprzez zalanie szlicht betonow lub zarzucanie tynkiem. Sztukowanie rur ochronnych na ksztatkach nie jest wymagane. Minimalna warstwa betonu nad rur powinna ze wzgldw wytrzymaociowych wynosi 4 cm. W przypadku tynku wymagana grubo mieci si w zakresie 3 4 cm, zalenie od rednicy rury, przy czym zaleca si tu stosowanie siatki tynkarskiej. Monta podtynkowy wymaga koniecznoci stosowania uchwytw (podpr przesuwnych) kotwicych instalacje do cian budynku, wrozstawie zgodnym z tablicami 6.1. i 6.2. Natomiast przy montau podposadzkowym zachowanie wymaganych odstpw midzy podporami przesuwnymi nie jest wymagane.



System instalacyjny BORplus7. Technika czenia

7. Technika czenia

7.1. Zgrzewanie

Rys. 7.2. Noyce zapadkowe.

Noyce zapadkowe s oferowane w dwch odmianach: noyce mae stosuje si do zakresu rednic zewntrznych Dz od 16 do 40 mm, noyce due stosuje si do zakresu rednic zewntrznych Dz od 40 do 63 mm.Rys. 7.1. Zgrzewanie.

Do przecinania rur o rednicach 75 110 mm su: obcinaki krkowe, piy mechaniczne (opcjonalnie dopuszcza si take piy rczne wymagaj oczyszczenia wewntrznej krawdzi przecitej rury z pozostaoci materiau). b) zdzierak

Rury i zczki systemu BORplus s czone ze sob poprzez zgrzewanie polifuzyjne, polegajce na wzajemnym przetopieniu czsteczek materiau zewntrznej powierzchni rury i wewntrznej powierzchni zczki, po wczeniejszym rozgrzaniu ich do temperatury 260C280C. Prawidowo wykonany zgrzew wykazuje po przeciciu brak wyranego ladu poczenia dwch elementw na caym obwodzie i gbokoci tego poczenia. Zgrzewanie jest jednym znajpewniejszych obok spawania, znanych typw pocze, gdzie dobrze wykonane zcze jest punktem o wikszej wytrzymaoci mechanicznej ni sama rura, podczas gdy zwykle, w wypadku stosowania innych technologii czenia, przyjmuje si to miejsce za najsabszy punkt instalacji. Proces czenia rur i ksztatek na drodze zgrzewania wymaga: posiadania niezbdnych narzdzi, kultury montau, cisego przestrzegania zasad zawartych w niniejszym katalogu.

Rys. 7.3. Zdzierak.

Przyrzd ten suy do usunicia zewntrznej powoki polipropylenu wraz z warstw zatopionej wkadki z aluminium z rury stabilizowanej. Usunicie tej powoki jest konieczne w miejscach pocze zgrzewa-

7.1.1. Narzdzia wytyczne montaowe a) przyrzdy do cicia noyce zapadkowe su do szybkiego przecinania rur w sposb prostopady do osi, bez koniecznoci uywania duej siy. Krawd cicia jest gadka, a wic nie wymaga adnej dodatkowej obrbki przed przystpieniem do zgrzewania.

nych rur z ksztatkami. Zdzieraki s dostpne dla wszystkich rednic rur stabilizowanych.

22

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11




c) zgrzewarka i kocwki grzewcze W systemie BORplus

a)

dostpne s zgrzewarki o mocy 800 W

i1200W,1600 W, przystosowane do pracy pod napiciem 220 V. Przed wczeniem zgrzewarki do sieci na pycie grzewczej naley za pomoc klucza imbusowego zamontowa kocwki grzewcze waciwe dla zgrzewanej rednicy. Na zgrzewarce mog by zamontowane jednoczenie dwie pary kocwek, co umoliwia proces jednoczesnego zgrzewania dwch rednic. Kocwki grzewcze nagrzewaj si poprzez pyt grzewcz. b) Dla uzyskania waciwej temperatury nakadek naley pamita, e powinny by one starannie dokrcone, w sposb gwarantujcy pene doleganie do pyty grzewczej zgrzewarki. Kocwki grzewcze wykonane s ze stopw aluminium pokrytych teflonem, ktry zapobiega przywieraniu do nich rozgrzanych czstek tworzywa. W zwizku z tym kocwki grzewcze naley okresowo przeciera tkaninami z wkien naturalnych (nie wolno uywa materiaw ciernych). W celu ich odtuszczenia mona stosowa alkohol.Rys. 7.4. Monta kocwek grzewczych: a) prawidowy, b) nieprawidowy.

Tablica 7.1. Parametry procesu zgrzewania. rednica zewntrzna rury Gboko zgrzewania** Czas nagrzewania* [mm] [mm] [s]16 20 25 32 40 50 63 75 90 110 13 14 15 16 18 20 24 26 29 32,5 5 5 (3) 7 (4) 8 (4) 12 (6) 18 (9) 24 (12) 30 (15) 40 (20) 50 (25)

Czas zgrzewania [s]4 4 4 6 6 6 8 10 10 10

Czas stygnicia [min]2 2 2 4 4 4 6 8 8 8

Uwaga: Wartoci podane w tablicy odnosz si do rur typoszeregu PN 16, PN 20 i rur stabilizowanych. W nawiasach podano czasy nagrzewania dla rur typoszeregu PN 10. * Przy temperaturach zewntrznych poniej +5C czas nagrzewania powinien by zwikszony o 50%. ** Gboko wsunicia rury w ksztatk.




7.1.2. Etapy zgrzewania

Cicie1. Rury winny by docinane na odpowiedni dugo, prostopadle do osi, za pomoc specjalnych narzdzi (noyce, obcinaki).

Czyszczenie2. Przed przystpieniem do procesu zgrzewania rur i ksztatk naley oczyci z tuszczu, wilgoci oraz wszelkich zabrudze.

Znakowanie3. Na rurze naley oznaczy (owkiem lub pisakiem) wymagan gboko wsunicia rury w kamie grzewczy, a w dalszej konsekwencji w ksztatk, waciw dla danej rednicy zewntrznej Dz przy pomocy szablonu lub przymiaru, przyjmujc wartoci podane w tablicy 7.1.

Zdzieranie warstwy aluminium (tylko rury stabilizowane)4. Czynno t wykonuje si za pomoc specjalnego zdzieraka w celu usunicia zewntrznej powoki tworzywa wraz z warstw aluminium z powierzchni rury. Pozostawienie w strefie zgrzewu nawet drobnych czstek aluminium moe prowadzi do rozszczelnienia poczenia w czasie eksploatacji instalacji. Zdzieranie zwalnia nas ze znakowania, poniewa po usuniciu zewntrznej powoki za pomoc zdzieraka kocwka rury ma ju oznaczon gboko nagrzewania.

Nagrzewanie5. W trakcie trwania tego etapu podgrzewamy czone elementy do wymaganej temperatury. W tym celu naley jednoczenie nasun ksztatk i wsun rur w odpowiednie kocwki grzewcze, waciwe dla danej rednicy, na wymagan gboko nagrzewania. Czasy nagrzewania dla poszczeglnych rednic rur podano w tabeli 7.1. 6.

ZgrzewaniePo zdjciu obu elementw z kocwek grzewczych zgrzewarki naley wcisn nagrzany koniec rury w kielich rozgrzanej ksztatki a do zaznaczonej uprzednio gbokoci. Czas zgrzewania zaley od rednicy zewntrznej rury. Potwierdzeniem wykonania prawidowego zgrzewu jest uzyskanie na caym obwodzie czonych elementw podwjnego piercienia wypywajcego materiau. Czasy zgrzewania dla poszczeglnych rednic rur podano wtablicy 7.1.

Chodzenie7. Po upyniciu czasu stygnicia (patrz tablica 7.1. czasy trwania poszczeglnych czynnoci wtrakcie zgrzewania) poczenie uzyskuje pierwsz sztywno. Po zakoczeniu tej fazy procesu moliwy jest dalszy monta kolejnych pocze wykonywanej instalacji. Czasy stygnicia dla poszczeglnych rednic rur podano w tabeli 7.1.

24

TELEFON 061 891 10 00

FAX 061 891 10 11



System instalacyjny BORplus7. Technika czenia/8. Pozostae wytyczne dotyczce projektowania i montau instalacji

7.1.3. Uwagi kocowe Rur i ksztatk nagrzewamy jednoczenie i tylko raz. Dla rur szeregu PN 10 czas nagrzewania skracamy o 50%. Procesw nagrzewania i zgrzewania nie wolno przerywa. W czasie zgrzewania niedopuszczalne jest obracanie zgrzewanych elementw wok ich osi. Podczas fazy czenia elementw dopuszczalna jest korekta osiowoci poczenia w zakresie + 3. W temperaturze

borplus katalog produktow sierpien2008

Documents