BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ALTYAPISI ve

TEKNOLOJİLERİN ORTAYA ÇIKMASI

Bilgi teknolojileri altyapısı, işletmenin belirli bilgi

sistemi uygulamaları için ortam sağlayan teknolojik

kaynaklarıdır. Bilgi teknolojileri altyapısı, donanım,

yazılım, danışmanlık, eğitim ve uygulama gibi

işletmenin tümü tarafından paylaşılan hizmetlere olan

yatırımları içerir.

Bilgi teknolojileri altyapısı; kurumun bütünündeki

çalıştırılması gereken yazılım uygulamalarının ve

fiziksel aygıtların bileşiminden oluşur. Fakat bilgi

teknolojileri altyapısı aynı zamanda ve yönetim

tarafından finanse edilen, işletme çapındaki

hizmetleri, teknik ve beşeri imkanları da içerir. Bu

hizmetler;

Çalışanların, müşterilerin, uygun hesaplama

ortamlarına, satıcılara, masaüstü bilgisayarlara,

dizüstü bilgisayarlara, internete bağlanan aygıtlara,

büyük merkezi bilgisayarlara, PDA’lara bağlanmak

için bilgi işlem hizmetleri sağlayan bilgi işlem

platformları

Çalışanlara, müşterilere, tedarikçilere video, veri,

ses bağlantısı sağlayan iletişim hizmetleri,

Veri analizine imkan sağlayan, kurumsal verileri

saklayan ve yöneten veri yönetim hizmetleri

Kurumsal kaynak planlama, müşteri ilişkileri

yönetim sistemi, tedarik zinciri yönetim sistemi,

bilgi yönetim sistemi gibi bütün işletme birimleri

tarafından paylaşılan kurumsal genişlikte imkanlar

sağlayan uygulama yazılım hizmetleri

Veri yönetimi, iletişimi ve bilgi işleme için gerek

duyulan fiziksel imkanları geliştiren ve yöneten

fiziksel imkanlar yönetim hizmetleri,

İşletmenin bilgi teknolojilerini ne zaman ve nasıl

kullanılacağını belirten standartlar ve politikaları

sağlayan bilgi teknolojileri standartları hizmetleri

Bilgi teknolojileri hizmetleri için işletme ünitelerinin

altyapısının planlanması, geliştirilmesi ve

koordinasyonu, proje yönetim hizmetlerinin

sağlanması, bilgi teknolojileri harcamalarının

yönetilmesi için bilgi teknolojileri altyapı hizmetleri

Bilgi teknolojileri yatırımlarının planlanması ve

yönetilmesinde sistemi kullanacak olan çalışan ve

yöneticilerin eğitilmesini sağlayan bilgi teknolojileri

eğitim hizmetleri

Bilgi teknolojilerinin gelecekteki potansiyel

yatırımlarının araştırılmasını sağlayan bilgi teknolojileri

araştırma ve geliştirme hizmetleri.

Bugün işletmelerdeki bilgi teknolojileri altyapısı, bilgi

işlem platformlarındaki 50 yıllık gelişmenin sonucudur.

Bu gelişmede, her biri farklı hesaplama ve işleme

gücüne, özellik ve altyapı elemanlarına sahip olan beş

aşama bulunmaktadır.

Elektronik Hesaplama Makineleri Devri (1930-1950)

Bu ilk dönemde kullanılan makineler hesaplama amaçlı

kullanılan delikli kart okuyan genel toplama yapan ve rapor

oluşturma için kullanılan makineler olarak çalışmaktaydı.

Hesaplama işlerinde çok etkili olmalarına karşın çok büyük

ve hantal idiler. Programcıları yoktu. Bir kişi operatör

olarak bütün kaynakları ve sistemi kontrol etmekteydi.

Genel Amaçlı Merkezi Sistemler ve Minibilgisayar Devri

(1959-Günümüz)

Merkezi bilgisayar sistemleri, özel iletişim hatları ve özel

iletişim protokolleri kullanarak merkezi bilgisayara bağlanan

binlerce terminalleri desteklemekteydi. İlk olarak 1959 yılında,

havayolları rezervasyon sistemi için kullanıldı. Bu sistem ulusal

ölçekte, gerçek zamanlı, etkileşimli işlem yapan binlerce

makinenin bağlanmasından oluşmaktaydı.

Kişisel Bilgisayar Devri (1981-Günümüz)

İlk kişisel bilgisayarlar (Xerox, Alto, MIT Altair, Apple I ve

Apple II gibi) 1970’lerde ortaya çıkmış, bu makinelerin

dağıtımı sadece meraklıları ile sınırlı kalmıştı. 1981’de

IBM’in PC’si ile kişisel bilgisayar devri başlamış oldu.

İstemci-Sunucu Devri (1983-Günümüz)

İstemci/sunucu hesaplama döneminde masaüstü veya

dizüstü bilgisayarlar istemci, ağ bağlantısına sahip güçlü,

istemci isteklerine cevap verecek özellikli bir makine de

sunucu olarak adlandırılır. Hesaplama işlemi iki makine

arasında paylaştırılır.

Çok Katmanlı İstemci-Sunucu Mimarisi

Kurumsal İnternet-Hesaplama Devri (1992-Günümüz)

İstemci-sunucu modeli bir dizi problemlerin ortaya

çıkmasına neden oldu. Büyük ölçekli firmalar, uyumlu bir

hesaplama ortamı oluşturabilmek için bütün yerel alan

ağlarını tek bir ağ üzerine toplamaya çalıştılar. Bu da

oldukça zordur.

Kurumsal İnternet-Hesaplama Devri (1992-Günümüz)

1990’lı yıllarda, işletmeler kurumsal genişlikteki altyapılarına

farklı ağ ve uygulamaları entegre etmek için yazılım araçları ve

ağ standartları geliştirmeye çalışmaktaydılar. 1995 sonrasında

İnternetin kullanılmaya başlanmasıyla işletmeler farklı ağları

bağlamak için standart iletim kontrol protokolü ve Internet

protokolü (Transmission Control Protocol /Internet Protocol:

TCP/IP) standardını ciddi olarak kullanmaya başlamışlardır.

1. Moore Kuralı ve İşlemci Gücü

2. Yığın DepolamaYasası

3. Metcalfe’nin Kuralı ve Ağ Ekonomisi

4. Azalan İletişim Maliyeti ve İnternet

5. Standartlar ve Ağ Etkileri

Bilgi teknolojileri altyapısı bugün birçok bileşenden

oluşmaktadır. Bu bileşenlerin işletme için uygun bir

altyapı sağlaması için bir diğeri ile koordineli olması

gerekir.

1. Bilgisayar Donanım Platformları

2. Bilgisayar Yazılım Platformları

3. Veri Yönetimi ve Saklama

4. Ağ ve İletişim Platformları

5. Internet Platformları

6. Danışmanlık ve Sistem Bütünleştirme Hizmetleri

Bu platform, masaüstü kişisel bilgisayar, PDA, dizüstü

bilgisayarlar ve mobil aygıtlar gibi istemci ve sunucu

makineleri içerir.

İstemciler genellikle AMD ve Intel işlemcilerini kullanmaktadır.

Sunucularda ise genellikle AMD ve Intel işlemciler ile Sun

SPARC işlemci, IBM PowerPC mikroişlemcileri de

kullanılmaktadır.

Blade Server: Bir askı ve

kutu içine yerleştirilmiş ultra

ince mikroişlemci, saklama

ünitesi, ağ bağlantısına sahip

sunuculardır. Geleneksel

sunuculardan çok az yer

kaplarlar. İkincil saklama

üniteleri dahili veya harici

olabilir.

İstemci düzeyinde, kişisel bilgisayarlarda %95,

taşınabilir aygıtlarda ise %45 oranında Microsoft

Windows işletim sistemleri (Windows XP, Windows

Vista, Windows 7 veya Windows CE) kullanılmaktadır.

Sunucu pazarında ise %85 oranında Unix veya Unix’in

güvenilir açık kaynak koduna bağlı çalışan bir akrabası

olan Linux işletim sistemi kullanmaktadır.

KurumsalYazılım Uygulamaları

En büyük kurumsal yazılım sağlayıcısı SAP ve Oracle’dır.

Ancak küçük ölçekli bazı yazılım firmaları da vardır. Bu

kategori ayrıca BEA gibi satıcılar tarafından sağlanan,

işletmenin mevcut sistemleri arasında bağlantı kurmakla

işletme çapında bütünleşme sağlayan Middleware (ara

yazılım) yazılımlarını da içermektedir.

Veri tabanı yönetim yazılımlarında birkaç seçenek vardır. Veri

tabanı yazılımı sağlayıcılarının liderleri, piyasanın %90’ınından

fazlasını elinde tutan IBM (DB2), Oracle, Microsoft (SQL

Server) ve Sybase (Adaptive Server Enterprise) firmalarıdır.

Yeni piyasaya giren MySQL ise HP ve diğerleri tarafından

artan bir şekilde desteklenen ücretsiz olarak sağlanan açık

kaynak kodlu ilişkisel bir veri tabanı yazılımıdır.

Windows Server işletim sistemi, Novell, Linux ve Unix

tarafından da takip edilen yerel alan ağı işletim sistemi

olarak kullanılmaktadır. Yerel alan ağlarının neredeyse

tamamında olduğu kadar kurumsal genişlikteki ağlarda

da standart olarak TCP/IP protokolü kullanılır. Ağ

donanım sağlayıcılarının liderleri; Cisco, Nortel, Lucent

ve Juniper Network’tür.

Internet platformları, genellikle işletmenin ağ ve iletişim

platformları ile yazılım ve donanım platformları ile

örtüşmektedir. İşletmeler internet altyapılarına büyük

paralar harcamaktadır. Bu harcamalar; donanım, yazılım,

şirket web sitelerinin yönetimi, web sayfası sunucuları

için ödemeler, intranet ve ekstranet için yapılan

harcamalardır.

Yazılım entegrasyonu, işletmenin yeni altyapısı ile eski

altyapısının birlikte çalışmasını sağlamayı ifade eder.

Eski sistem (Legacy System), genellikle yeniden

düzenlenmesi veya değiştirilmesi çok maliyetli

olduğundan kullanılmaya devam eden merkezi

bilgisayarlar için oluşturulmuş eski sistemlerdir.

İşletmeler çok sayıda zorluklar ile yüz yüzedir. Farklı

platformlarda ve farklı uygulamalarda bulunan verileri

entegre etmeleri gerekir. Ayrıca işletmeler bir hacker

saldırısından veya aşırı iş yüklemelerinde veya çok

büyük ölçekli elektrik kesintilerinde ayakta kalabilecek

esnek altyapılar kurmak zorundadırlar.

Bugün donanım platformunun tartışmasız en önemli

baskın eğilimi, hesaplama ve iletişim platformlarının

internet üzerinden birbirine yakınlaşmasıdır.

Grid Hesaplama (Yüksek Başarımlı Hesaplama)

Grid Hesaplama (Grid Computing) coğrafik olarak

uzak bilgisayarların bir ağ içinde toplanarak ağ

üzerindeki bilgisayarların bilgi işleme güçlerinin

birleştirilmesi ile sanal bir süper bilgisayar

oluşturulmasıdır.

Talebe Dayalı Hesaplama, işletmelerin yoğun veri

işleri için uzaktaki büyük ölçekli veri işleme

merkezlerinin gücünü kullanmasını ifade eder. Bu

anlamda işletme sadece işlettiği veriler için bir pazar

şartlarına göre ücret ödediği ve ortalama bir iş yüküne

yetecek bir yatırım yaptığı için bilgi teknolojileri

yatırımlarından tasarruf eder.

Otonom Hesaplama; kendi kendini konfigüre

edebilen, ayarlayıp düzenleyebilen, çöktüğünde

kendini düzeltebilen, dışarıdan girişlere karşı sistemi

koruyabilen ve kendi kendini yok etme düzeneğine

sahip sistemler geliştirmek için endüstri çapındaki bir

girişimdir.

Uç Hesaplama; web tabanlı uygulamalarda, web

sitesinin içeriğinin önemli parçalarını, hesaplamanın

çabuklaşması ve teknoloji maliyetlerinden tasarruf

sağlamak için yakındaki küçük ve pahalı olmayan diğer

sunuculara paylaştırılarak işlenmesini amaçlayan çok

katmanlı bir işlemdir.

Genişbant internetin gelişmesi ile birlikte bazı

uygulamaların bilgisayarlara kurulmak yerine internet

üzerinde bu programların kurulu bulunduğu

sunuculardan hizmet alınması temelline dayanır. Bazı

dosyaların saklanması için kullanılan sunucular da Bulut

Sunucu (Cloud Server) olarak adlandırılır.

Donanım artışı ve güç tüketiminin azaltılmasının bir yolu

bilgisayar sayısını azaltmak için sanallaştırma yapmaktır.

Sanallaştırma: bir fiziksel kaynağın, yazılım ile mantıksal

birçok bölüme ayrılarak her birini ayrı bir parça gibi

kullanmaktır. Sunucuların sanallaştırılması, işletmelerin

bir bilgisayarda aynı anda birden fazla işletim sistemi

çalıştırılabilmesini sağlar.

Donanım ve güç tüketimini azaltmanın bir diğer yolu

çok çekirdekli işlemciler kullanmaktır. Çok Çekirdekli

İşlemciler birden fazla işlemcinin bütünleşik olarak bir

arada bulundurulmasıdır. Çift çekirdek işlemci ise

düşük hızlı iki işlemciyi tek bir işlemcide birleştirir.

Linux’unYükselişi ve Açık Kaynak Kodlu Yazılımlar

Açık kaynak kodlu yazılımlar dünya üzerindeki binlerce

programcı topluluğunun birlikte ürettiği yazılımlardır.

Çalışmalar orijinal koddan serbestçe türetilebilir ve

kullanıcılar tarafından herhangi bir kullanıcı lisansı

gerekmeden dağıtılabilir.

Linux Muhtemelen en çok bilinen, açık kaynak kodlu Unix’ten

türetilmiş işletim sistemidir. Finlandiyalı programcı Linus

Torvalds tarafından geliştirilmiştir. Dünyanın en hızlı gelişen

istemci-sunucu işletim sistemidir.

Java; işletim sistemden ve işlemciden bağımsız web

uygulamaları için etkileşimli programlama ortamı sağlayan

nesneye yönelik bir programlama dilidir.

İşletmeler geçmişte kendi yazılım platformlarını seçmekte

ve kendi özel yazılımlarını geliştirmekteydiler. Bu strateji

ile birbirleriyle çoğunlukla haberleşemeyen binlerce

program üretildi.

Büyük işletmelerin en acil yazılım önceliği, kurumların eski

sistemleri ile yeni web uygulamalarını uyumlu ve rasyonel

bir şekilde yönetilebilen tek bir sistem üzerinde

birleştirmektir.

Eski sistemlerin entegrasyonu iki farklı sistem arasında

bir ara yüz ve bir köprü görevi gören ara yazılım

(Middleware) olarak adlandırılan özel yazılımlar

kullanılarak başarılabilir.

Ara Yazılımlar, iki farklı uygulamaya bağlanarak

birbirleri arasında veri değişimi yapmalarını ve iletişim

kurmaların sağlayan yazılımlardır.

kurumsal uygulama bütünleştirme geleneksel bütünleştirme yapısı

Kurumsal uygulama birleştirme yazılım araçları özel

ürünlerdir. Sadece belirli bir işletim sisteminde ve bir

uygulama yazılımın belirli bir parçası için

geliştirilmişlerdir. Örneğin; sipariş yazılımının belirli bir

parçasına bağlanan bir kurumsal yazılım birleştirme aracı,

başka bir satıcının sipariş yazılımı ile birlikte

çalışmayabilir. Sorun Web hizmetleri ile çözülebilir.

Web Hizmetleri; standart bir dil ve standart iletişim

protokollerine dayanarak birbirleri ile bilgi değişiminde

bulunabilen yazılımları ifade etmektedir. Bu yazılımlar iki

sistem arasında işletim sistemine ve programlama diline

bakmaksızın bilgi değişimi yaparlar. Bu yazılımlar bir işletme

içinde farklı sistemler arasında veya farklı işletmelerin

sistemleri arasında uygulamaları birleştirmek için açık web

tabanlı uygulamaları yaratmak için de kullanılabilirler.

Ajax; (Asynchronous JavaScript and XML): İstemci ve

sunucu arasında bir bağlantı kurarak arka planda

bağlantıyı tutan ve kullanıcının yeniden sayfa

yüklemesine gerek kalmadan bilgileri göndermeye

devam eden, güncelleme yetenekli bir uygulama

geliştirme tekniğidir.

Mashup: Birbirinden bağımsız web sağlayıcılarının

uygulamalarını bir araya getirerek bir uygulama

yaratma anlamına gelir.

Web2.0: Toplumsal iletişim sitelerini, iletişim

araçlarını, internet kullanıcılarının ortaklaşa ve

paylaşarak yarattığı sistemi tanımlar.

Bugün çoğu işletmeler ihtiyaçlarını karşılayabilmek

için eski sistemlerini kullanmaya devam etmektedirler.

Çünkü değiştirilmeleri çok maliyetli olacaktır. Fakat

işletmeler yeni yazılım ihtiyaçlarını dış kaynaklardan

edineceklerdir.

Geçmişte yazılımların çoğu işletmenin programcıları

tarafından işletme içinde geliştirilmekteydi. Ancak daha

sonraları işletme; tüm ihtiyaçlarına paket çözüm getiren

yazılım şirketleri yoluyla dışarıdan almaktadırlar. Dış

ülkedeki yazılım şirketleri genellikle düşük ücretle işçi

programcı çalıştıran Hindistan, Çin gibi Asya, Doğu Avrupa

veya Afrika, Latin Amerika ülkelerinden yararlanmaktadır.

İşletmelerin, bordro, sipariş gibi belirli işletme

fonksiyonları için program yazma ihtiyacını ortadan

kaldıran, önceden kodlanmış ve ticari olarak satılan

yazılımlar Paket Program olarak adlandırılır.

Yazılımların bir diğer dış edinim kaynağı ağ üzerinden

uygulama hizmeti sağlayıcılarıdır. Uygulama hizmet

sağlayıcılar; özel bir ağ veya interneti kullanarak birçok

kullanıcıya uzaktaki bir bilgisayar merkezi aracılığıyla

bilgisayar hizmetleri ve uygulamaların sunan ve yöneten

işletmelerdir. Yazılım satın almak ve kurmak yerine bu tür

şirketlere abone olunarak, yazılımların yerine getireceği

hizmetler kiralanabilir. Kullanıcılar sadece bir üyelik veya

işlem başına ücret öderler.

Bilgi teknolojileri altyapısına işletmenin ne kadar harcaması

gerektiği sorusuna cevap bulabilmek için şu sorulara cevap

aranmalıdır.

İşletmenizin hizmetlerine piyasa talebi nedir?

İşletmenizin iş stratejisi nedir?

İşletmenin Bilgi teknolojileri stratejisi, altyapısı ve maliyeti nedir?

Bilgi teknolojileri değerlendirmesi nedir?

Rakip firmaların hizmetleri nedir?

Rakip firmaların bilgi teknolojileri altyapı yatırımları nedir?

İşletme, rakipleri ile bilgi teknolojileri yatırımlarını

karşılaştırmak için çok fazla maliyet kalemine dikkat

edilmelidir. Toplam Sahip Olma Maliyeti; donanım ve

yazılımı elde etme maliyeti olduğu kadar yazılım ve donanım

güncellemeleri maliyeti, bakım onarım, teknik destek, eğitim

hatta bilgi teknolojileri donanımlarının yerleştirileceği fiziksel

mekanın emlak değeri bile toplam sahip olma maliyetinin bir

parçasıdır.

Laudon K. C, J. P. Laudon, «Management Information

System: Managing The Digital Firm», Pearson International

Edition, Çeviri Abdullah NARALAN, Atatürk Üniversitesi,

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim Bilişim

Sistemleri Bölümü, Erzurum 2010

http://www.atauni.edu.tr/uploads/profilDosyalar/9a5069ed

532fc8b05e4edfd0c54a9582.pdf (Laudon 10. Baskı Türkçe

Ders Notu)