6.4.6 ภมคมกนโรคในขณะทเชอโรคหาทางทจะเขาสรางกายและทำาใหเกดการตด

เชอขน รางกายของโฮสตเองกมวธตาง ๆ ทจะตอตาน เพอปองกนการตดเชอ โดยอาศยความตานทานตามธรรมชาต ( Natural immunity ) หรอภมคมกนทมมาแตกำาเนด ( Innate immunity ) ซงเปนภมคมกนทไมจำาเพาะตอเชอ และยงมภมคมกนทจำาเพาะทเกดในภายหลง ( Acquired immunity หรอ Speccific immunity ) เมอรางกายไดรบเชอหรอเปนภมคมกนจำาเพาะทรบถายทอดมาจากผอน

6.4.6.1 ความตานทางตามธรรมชาตความตานทานตามธรรมชาตจะชวยตานทางการตดเชอ

นอกจากนยงขนอยกบสขภาพทวไปของโฮสต สภาพของโภชนาการ สภาพความเปนอยทางสงคมและเศรษฐกจ รวมทงปจจยภายในรางกาย เชน ความเครยดกเปนสงชวยใหรางกายมความตานทานเชอโรคไดมากนอยตางกน

ความตานทานตามธรรมชาตขนอยกบปจจยตาง ๆ ดงน1. ชนด ( Species )ของสงมชวตความตานทานตอโรคจะแตกตางไปตามชนดของสตวหรอพช

อาจเนองจากสงมชวตแตละชนด มคณสมบตทางสรรวทยาทแตกตางกน เชน อณหภมของรางกายของสตวเลอดอน หรอสตวเลอดเยน มผลตอเชอโรคทเขามาอาศยอยในรางกายดวย ดงนนโรคทเกดกบสตวเลยลกดวยนำานมจะไมเกดกบสตวเลอดเยน เชน ปลา หรอสตวเลอยคลาน ในกรณของกบซงเปนสตวเลอดเยนจะตานทานตอโรคแอนแทรกซไดด ยกเวนเมอทำาใหอณหภมรางกายเพมขนถง 37 องศาเซลเซยสหรอสตวปก เชน ไก ถาลดอณหภมรางกายลงถง 39 – 37 องศาเซลเซยส มนกจะไวตอโรคแอนแทรกซได สตวเลยงลกดวยนำานมสวนใหญจะตานทานตอเชอ Mycobacterium avium ททำาใหเกดวณโรคในสตวปกได และเชอไมโคแบคทเรยมทพบในสตว

เลอยคลานกจะไมทำาใหเกดโรคในสตวเลยงลกดวยนำานมหรอนก เปนตน

การทสงมชวตตางชนดกนตานทานตอการตดเชอไดตางกน อาจเนองจากความแตกตางในดานเมแทบอลซม สรรวทยา และกายวภาคของสงมชวตนน ๆ เชน สตวกนพชมกตานทานตอโรคของสตวกนเนอ เนองจากกายวภาคทตางกนของลำาไสสตวกนเนอกบสตวเคยวเอองซงมหลายกระเพาะ และมจลนทรยในลำาไสตางกน รวมทงมนำายอยอาหารแตกตางกนดวย โรคทเกดกบผวหนงของคน มกไมเกดในสตว เนองจากมขน เกลด และสงปกคลมลำาตวมากกวา

2. เชอชาต ( Race ) สงมชวตชนดเดยวกน ยงแตกตางกนทเผาพนธ หรอเชอชาต

อกดวย จงมความตานทานโรคตางกน เชน คนพวกนโกรมความตานทานตอโรคไขเหลอง และมาลาเรย รวมทงไฟลามทงไดดกวาพวกผวขาว หรอชาวจนตานทานตอซฟลสไดดกวาชนชาตอน อาจเปนเพราะเชอชาตเหลานนเคยสมผสกบโรคมากอน จงปรบตวทำาใหตานทานโรคไดดกวา หรอแมแตในสตวเลยง เชน ววพนธ บราหมน ตานทานตอโรค ทค ฟเวอร ( Tick fer ) ไดดกวาววพนธอนและความตานทานนสามารถถายทอดทางพนธกรรมได

3. บคคล ( Individual ) ในแตละบคคลจะมความตานทานโรคไมเทากน แมคนใน

ครอบครวเดยวกน บางคนอาจเปนโรคชนดหนงบอย ๆ แตอกคนหนงไมเปนเลย ปจจยททำาใหแตละบคคลมความตานทานโรคตางกน อาจเนองมาจาก

- เพศ โรคบางอยางพบวาเปนมากในเพศชาย เชน โรคปอดบวม โดยเฉลเพศชายมแนวโนมจะตดโรคบางชนดไดงายกวาเพศหญง เชน โรคใน

ระบบทางเดนหายใจ

โรคตดเชอไวรสทระบบประสาทสวนกลาง ททางเดนอาหารและโรคตบอกเสบ

- อาย เดกแรกเกดใน 2 – 3 เดอนแรกมความตานทานนอย โดยไดรบภมคมกนทถายทอดจากมารดา และจะคมครองไดเพยง 6 -12 เดอน

เทานน หลงจากนนความ ตานทานโรคจะเพมขน เพราะจะสรางภมคมกนไดเอง เนองไดรบเชอโรคอยางออน ๆ หรอโดยไดรบการสรางเสรมภมคมกน ดงนนภมคมกนโรคจะเพมขนตามอาย แตมหลายโรคทกออาการรนแรงในผชรา เชนวณโรคและปอดบวม ยงมอายมากขน ยงมโอกาสตดโรคมากขนจนถงอาย 45 – 65 ป

- พนธกรรม คนทมพนธกรรมผดปกต เชน ความสามารถในการสรางภมคมกนลดลง หรอบกพรอง จะทำาใหความตานทานโรคลดลง หรอคนทเปนโรคซกเกลเซลลอะนเมย ( Sickle – cell anemia ) จะมความตานทานตอโรคมาลาเรย เนองจากคนเปนโรคซกเกลเซลลอะนเมย จะสรางฮโมโกลบนผดปกต ทำาใหเมดเลอดแดงมรปรางผดปกต เชอมาลาเรยไมสามารถเพมจำานวนในเมดเลอดแดงได

- ภาวะโภชนาการ ภาวะทโภชนาการ หรอการขาดสารอาหารบางชนด มผลทำาใหความตานทานของรางกายลดลง เชน การขาดวตามนเอ และวตามนซ ทำาใหการทำางานของเมดเลอดขาวชนดฟาโกไซตและทลมโฟไซตลดประสทธภาพลง การขาดธาตเหลก สงกะส และซลเนยม จะทำาใหภมตานทานโรคและความสามารถในการกำาจดเชอโรคออกจากรางกายลดลง การขาดโปรตนจะลดจำานวนเมดเลอดขาวบางชนดในตอมนำาเหลองและมาม จงเกดการตดเชอตาง ๆ ไดงาย

- สภาพทางสรรวทยาของรางกายโฮสต มผลตอความตานทานโรค เชน สภาพการขาดอาหาร สภาพรางกายทม

บาดแผลหรอไดรบการผาตด กำาลงเปนโรค และความเมอยลาของรางกาย ลวนแตทำาใหความตานทานโรคลดลง

- อาชพและงานททำา อาจเปดโอกาสใหสมผสกบโรคมากขน เชน แพทย พยาบาล

- สขอนามยสวนบคคล สภาพทอยอาศยทแออด หรอสงแวดลอมทเสอมโทรมมผลทำาใหความตานทานของรางกายลดลง

4. กลไกการปองกนภายนอก ( External defense mechanism )สวนใหญเปนกระบวนการทางกล อาจเปนกระบวนการทางเคมบาง กลไกนจดเปนการ

ปองกนตวดานแรก ( Fist line of defense mechanism ) ในการปองกนการบกรกของเชอโรค

สงกดขวางเชอโรค ( Mechanical barrier ) อาจเปนผวหนง เยอบลกตา นำาตา ทชวยปองกนนยนตา เยอเมอกในนาโซฟารงซ เยอบผวทมซเลยในหลอดลม และเยอเมอกของทางเดนปสสาวะและทอสบพนธ

ผวหนงเปนเครองกนการบกรกของเชอโรคสวนใหญโดยมแบคทเรยหลายชนดเปนเชอประจำาถนทผวหนง นอกจากผวหนงจะกนการแทรกซมผานของเชอโรคแลว ผวหนงชนนอกสดยงหลดลอกออกตลอดเวลา และผวหนงมตอมเหงอทขบเหงอและมกรดไขมน ( โดยเฉพาะกรดโอเลอก ) ทมฤทธทำาลายแบคทเรยได แตจลนทรยกอาจเขาสรางกายไดทางรขมขน ชองเปดของตอมเหงอหรอตามบาดแผล แบคทเรยสวนใหญถกยบยงการเจรญดวยกรดแลกตก กรดไขมนในเหงอและตอมนำามน

เมอกในทางเดนหายใจ ทางเดนอาหาร ทอปสสาวะและสบพนธจะจบสงแปลกปลอมไว และขบทงไป ซเลยทบอยตามผวในชองวางลำาตว จะพดโบกจลนทรยออกไป

การไอ การจาม การหลงนำาตา เปนกลไกของรางกายทขบไลจลนทรยออกมา

การบบตวของทางเดนอาหารแบบเพอรสทลซส ( Peristasis ) ชวยขบไลจลนทรยออกจากทางเดนอาหารและออกจากรางกายโดยปนออกมากบอจจาระ

สารเคมในรางกายทชวยยบยงและทำาลายเชอโรค ไดแก ไลโซไซมทพบในนำาตา นำาลาย เปนเอนไซมยอยผนงเซลลแบคทเรย กรดเกลอในกระเพาะอาหารทม pH ตำามาก ชวยทำาลายจลนทรยได รวมทงบตาไลซน ( - lysin ) ซงเปนโปรตนประจบวกในนำาเลอดมคณสมบตทำาลายเยอหมเซลล สารเคมเหลานมบทบาทในการตานทานการบกรกของเชอโรคได

5. กลไกการปองกนภายในรางกาย ( Internal defense mechanism )

เมอมเชอโรคเขาสเนอเยอไดแลว รางกายจะปองกนตวเองโดยมความตานทานภายในรางกาย จดเปนการปองกนตวดานทสอง ( Second line of defense ) ความตานทานแบบนไมมความจำาเพาะตอเชอโรคชนดใดชนดหนง การปองกนภายในรางกายอาศยปจจยเหลานคอ

5.1 คอมพลเมนต ( Complement ) คอมพลเมนตเปนกลมของโปรตนในนำาเลอด ซงจะทำา

ปฏกรยากนเอง เมอถกกระตนและใหโปรตนและเอนไซมทวองไว และเกดการทำาลายเซลลของจลนทรยทเปนเชอโรคได ทำาหนาทสำาคญของคอมพลเมนต ไดแก

ก. การยอยสลายจลนทรยข. ไปทำาใหฤทธของไวรสเปนกลางค. ชวยใหกระบวนการฟาโกไซโทซสเกดไดดขนง. ทำาลายเยอหมเซลลคอมพลเมนตเปนโปรตนทสงเคราะหในตบเปนสวนใหญ

มคณสมบตไมทนความรอน ถกทำาลายท 56 องศาเซลเซยส 30

นาท ปกตคอมพลเมนตสามารถทำาลายเซลลทบกรกไดกตอเมอหลงจากแอนตบอดไดจบกบเยอหมเซลลแลว

5.2 ฟาโกไซโทซส ( Phagocytosis ) ฟาโกไซโทซสเปนกระบวนการทฟาโกไซตมาลอมรอบและกนเชอ

โรค พบครงแรกโดยนกสตววทยาชาวรสเซยชอ เมทชนคอฟ ( Elie Mechaikoff ) ในป ค.ศ. 1883 กระบวนการนเกดโดยฟาโกไซตกเซลล 2 ชนดคอ แกรนลโลไซตทมนวเคลยสหลายรปราง ( Polymorphonuclear granulocyte, PMN ) ไดแก นวโทรฟล ( Neutrophil ) อโอซโนฟล ( Eosinophil )เซลลอกชนดหนงคอ แมโครเฟจ( Maccrophage ) เปนเซลลขนาดใหญมนวเคลยสอนเดยวทเปลยนแปลงมาจากโมโนไซต( Monocyte )

PMN ซงมบทบาทในการปองกนภายในรางกายจะถกสรางขนในไขกระดกและปลอยออกมาในกระแสเลอดจำานวนมาก โดยเฉพาะในเนอเยอทมการอกเสบ PMN มเอนไซมหลายชนดและสารททำาลายจลนทรยได

สวนแมโครเฟจ เปลยนแปลงมาจากโมโนไซตทถกสรางขนในไขกระดกเชนเดยวกน แมโครเฟจทเขามาอยในเนอเยอจะอยไดนานเปนสปดาหหรอเปนเดอน โดยอาจอยในเนอเยอเกยวพน เรยกวา ฮสตโอไซต( Histiocyte ) ในตบเรยกวา คฟเฟอรเซลล ( Kupffer cell ) ในปอดเรยก อลวโอลารแมโครเฟจ ( Alveolar macrophage )

รปท 6.147 แสดงการปองกนเชอโรคของรางกายซงมหลายระบบ

รปท 6.148 องคประกอบทเปนเซลลในเลอด ไดแก เมดเลอดแดง ( Erythocyte )

เกลดเลอด ( Thrombocyte ) และเมดเลอดขาวชนดตาง ๆ แกรนลไซต

ไดแก นวโทรฟล อโอซโนฟล และเบโซฟล สวนพวกอะแกรนโลไซต

คอ ลมโฟไซตและโมโนไซต ( ซงเปลยนแปลงเปนแมโครเฟจ ) ยกเวน

เมดเลอดแดงซงทำาหนาทขนสงออกซเจนแลว เซลลอน ๆ ทำาหนาทปก

ปองรางกาย เกลดเลอดชวยทำาใหเลอดแขงตวปองกนการสญเสย และ

ชวยจำากดการกระจายของจลนทรย นวโทรฟลและแมโครเฟจ เปน

ฟาโกไซตกเซลลทวองไว ลมโฟไซตเปนเซลลของระบบภมคมกนรางกาย

สรางแอนตบอด และสารอน ๆ ซงเกยวของกบภมคมกนทจำาเพาะเจาะจง

กลไกของกระบวนการฟาโกไซโทซสกระบวนการฟาโกไซโทซส จะเรมดวยการจบเชอโรคเขากบผว

เซลลฟาโกไซต ซงตองการประจบวกชวยดวย เชน Ca2+ , Mg2+ การจบกนนจะดขนถามออพโซนน ซงเปนแอนตบอดชนดหนงทำาใหเชอโรคถกฟาโกไซตกนไดงายขน ทผวเซลลฟาโกไซตมรเซพเตอรใหคอมพลเมนตทไดจบเชอโรคไวแลวมาเกาะได นอกจากนยงมรเซพเตอรใหคอมพลเมนตทไดจบกบเชอโรคไวแลวมาเกาะไดเชนกน

ในกระบวนการฟาโกไซโทซสนน เซลลฟาโกไซตจะยนซโดพอด ( Pseudopod ) ออกไปลอมรอบเชอโรค และเยอหมเซลลของฟาโกไซตจะมาเชอมกน ทำาใหเชอโรคหลดเขามาในเซลล กลายเปนฟาโกโซม ( Phagosome ) ตอมาไลโซโซมจะมาเชอมดวย กลายเปนฟาโกไลโซโซม ( Phagolysosome ) แลวปลอยเอนไซมออกมายอยเชอโรคนน

รปท 6.149 กระบวนการฟาโกไซโทซสเพอทำาลายเชอโรค

กลไกการทำาลายแบคทเรยภายในเซลลฟาโกไซต เรยกวา เรสปราทอร เบสท ( Respiratory burst ) กลไกนเรมดวยการทอนภาคใด ๆ เชน แบคทเรยมาจบทผวเซลลฟาโกไซตกเซลลชนดพอลมอรโฟนวเคลยรแกรนไซต (Polymorphonuclear granulocyte, PMN ) หรอเมอแมโครเฟจไปกนอนภาคนน เซลลฟาโกไซตจะใชออกซเจนเพมขนทเรยกวา Respiratory burst ซงจะมการเพมเมแทบอลซมของกระบวนการเฮกโซสโมโนฟอสเฟสชนต ( Hexose monophosphate shunt ) มผลทำาใหปลอย NADPH2 ( Reduced niticonamide dinucleotide phosphate ) ออกมามาก เมอ NADPH2 ถกออกซไดซกลบเปน NADP จะปลอยออกซเจนเมแทบอไลททมความเปนพษสงออกมาซงไดแก ซงเชท ออกซเจน ( Singlet Oxygen ) อนมลซเปอร

ออกไซด ( Superoxide radical , O2 ) ไฮโดรเจนเปอรออกไซด ( Hydrogen peroxide ) ไฮดรอกซล เรดเคล ( Hydroxyl radicals ) สารเหลานสามารถฆาเชอโรคทบกรกรางกายได เอนไซมสำาคญทใชในการปลดปลอย ออกซเจนเมแทบอไลทเหลาน ไดแก ซเปอรออกไซดดสมเตส ( Superoxide dismutase ) และไมอโลเปอรออกซเดส ( Myeloperoxidase ) ( ในพวกนวโทรฟล ) หรอ คาตาเลส ( Catalase ) (ในพวกแมโครเฟจ)

การทำางานรวมกนของเอนไซมไลโซไซม และกระบวนการ Respiratory burst มกจะเพยงพอทจะทำาลายจลนทรยทบกรกเขารางกายอยางไรกตามกมความแตกตางกนในการตอบสนองตอกลไกการทำางานของฟาโกไซต แบคทเรยแกรมบวกจะถกทำาลายไดอยางรวดเรวในขณะทแบคทเรยแกรมลบมความทนทานไดดกวา เนองจากผนงเซลลมความทนทานตการถกยอยแตกมแบคทเรยบางชนด เชน Mycobacterium tuberculosis ทมความตานทานตอการทำาลายของฟาโกไซต และสามารถเขาไปเพมจำานวนภายใจฟาโกไซตได

5.3 อนเตอรเฟยรอน ( Interferon , IFN )อนเตอรเฟยรอนเปนโปรตนทสรางโดยเซลล หลงจากเซลลนน

ไดรบการเหนยวนำาดวยสารเคมหรอจลนทรย เชน ตดเชอไวรส อนเตอรเฟยรอนจะสรางขนในเซลลและขบออกนอกเซลล เพอไปกระตนใหเซลลขางเคยงสรางสารโปรตนอกชนดหนง ( Antiviral protein ) เพอไปตอตานการเจรญของไวรส โดยรบกวนการถายทอดรหสของ mRNA ทำาใหไวรสไมสามารถสรางโปรตนได และยงกระตนระบบภมคมกนของรางกายใหสรางความตานทานอน ๆ ออกไปทำาลายไวรสไดดขน

อนเตอรเฟยรอนไมมความจำาเพาะกบไวรส แตมความจำาเพาะกบชนดของโอสตทสรางมนขนมา อนเตอรเฟยรอนของคนใชปองกนโรคในคนเทานน แตใชไมไดผลกบสตวอน เชน หนหรอไก

รปท 6.150 แสดงการเปลยแปลงภายในเซลลฟาโกไซตเพอปลดปลอยสารตาง ๆ ออกมา

ทำาลายจลนทรย (Respiratory burst )

ปจจบนแบงอนเตอรเฟยรอนออกเปน 3 ชนด ตามคณสมบตและเซลลตนกำาเนด คอ

1. แอลฟา – อนเตอรเฟยรอน ( IFN - ) สรางมาจากลวโคไซต ( Leukocyte )

2. บตา – อนเตอรเฟยรอน ( IFN - ) สรางมาจากไฟโบรบลาสต ( Fibroblast )

3. แกมมา – อนเตอรเฟยรอน ( IFN - ) สรางมาจากลมโฟไซต ( Lymphocyte )

อนเตอรเฟยรอนสรางโดยสตวมกระดกสนหลงทกชนด เซลลปกตโดยทวไปจะไมสงเคราะหอนเตอรเฟยรอน จนกวาจะถกกระตนโดยการตดเชอไวรส อารเอนเอไวรสเปนตวกระตนใหสรางโดย RNA

สายค เอนโดทอกซนของแบคทเรย และสารโมเลกลเลก เชน ไทโลโรน ( Tilorone )

แกมมา – อนเตอรเฟยรอนไมถกกระตนใหสรางโดยไวรสสวนใหญ แตจะถกกระตนดวยสารไมโตเจน ( Mitogen ) ( สารททำาใหเกดไมโทซส )

เนองจากอนเตอรเฟยรอนสรางไดปรมาณนอย จงทำาใหบรสทธไดยาก แตโดยอาศยเทคนครคอมบแนนทดเอนเอ ( Recombinant DNA ) จงสามารถสอดใสยนของอนเตอรเฟยรอนเขาไปในแบคทเรยและยสตซงเจรญไดรวดเรว ทำาใหสามารถผลตอนเตอรเฟยรอนไดมากพอทจะนำามาใชในการรกษาโรคได

การทำางาน ( Activity ) ของอนเตอรเฟยรอนทมผลตอเซลล ไดแก การยบยงการเจรญเตบโตของเซลล มผลตอกระบวนการเปลยนแปลง ( Differrentiation ) ของเซลล ควบคมการตอบสนองทางภมคมกน โดยทแกมมา – อนเตอรเฟยรอนมบทบาทในการควบคมมากกวาแอลฟา – อนเตอรเฟยรอน หรอ บตา – อนเตอรเฟยรอน

รปท 6.151 กลไกการทำางานของอนเตอรเฟยรอน ซงเปนโปรตนทสรางขนในเซลลทตด

เชอไวรสแลวปลดปลอยออกจากเซลลไปกระตนเซลลอน ใหสรางสารตอตาน

ไวรส

5.4 การอกเสบ ( Inflammation )การอกเสบเปนกลไกการปองกนของโฮสตเพอตอบสนองกบ

เนอเยอทไดรบบาดเจบ โดยอาจเนองจากมรอยบาดแผล หรอจากสารเคม หรอจากการตดเชอ เนอเยอทถกทำาลายจะปลอยสารททำาใหเกดการอกเสบ โดยมการขยายตวของเสนเลอดใกล ๆ บาดแผล ทำาใหเพมการไหลของเลอดเขามาในบรเวณนน

รปท 6.152 การอกเสบเกดขนจากเนอเยอไดรบบาดเจบ และปลอยสารเคมออกมาจาก

เซลลเหลานน1. สารเคมทำาใหเกดการขยายตวของเสนเลอด และ

เพมความสามารถ ในการยอมใหสารผานเขาสบรเวณทบาดเจบ ทำาให

เลอดไหลเขามา

มากในบรเวณนนและมการสะสมของเหลวมากในบรเวณบาดแผล

ทำาใหบวม และรอนขน ( เพราะเลอดนำาความรอนมา ) เนอเยอท

บวมจะปวด เพราะเพมความกดดนทปลายประสาทรบความรสก อาการ

แดงเนองจากเลอดเขามาในบรเวณนนมาก2. สารเคมยงดงดดฟาโกไซตกเซลล ซงหลดออก

จากเสนเลอดในเขามา ในบรเวณทบาดเจบ เพอกนและทำาลายเชอโรค

และปลอยเอนไซมออกไป ยอยเนอเยอทตายแลว3. มการสะสมฟาโกไซต ( และของเหลว ) และเมด

เลอดขาวรวมทงเนอเยอ ทตายแลว และเศษเซลลจลนทรย4. หนองไหลออกจากโพรงทมการสลายตวของ

เนอเยอ

และเสนเลอดยอมใหสารผานเยอหมเซลลมากขน ทำาใหนำาเลอดและเมดเลอดบางสวนหลดลอดออกไปยงบรเวณบาดแผล ทำาใหมการสะสมของเหลวมากขนในบรเวณบาดแผล จงเกดการบวมนำา ( Edema ) เมดเลอดขาวทเลดลอดออกมาเปนแกรนโลไซตเปนสวนใหญ นวโทรฟลทำาหนาทเปนฟาโกไซต จะกนเชอโรคและเนอเยอทตาย เบโซฟลปลอยสารฮสตามนและซโรโทนน ทเรยกวา กระบวนการดแกรนเลชน ( Degranulation ) ทำาใหเกดการอกเสบมากขน อโอซโนฟลปลอยสารแอนตฮสตามน ทำาปฏกรยากบฮสตามนนน

การทเชอโรคสรางสารเอนโดทอกซน หรอ PMN สรางสารบางชนด ( Pyrogen ) ทำาใหเกดอาการไข ซงสารนไปกระตนระบบประสาทสวนกลางทำาใหอณหภมรางกายสงขน การอกเสบจะเกด

อาการแดง บวม มความรอนและมอาการเจบปวดดวย อาการแดง เนองจากการไหลของเลอดมาในบรเวณนนมากขน สวนการบวมเนองจากมของเหลวออกจากเสนเลอดมาอยในบรเวณนนมากขน ความรอนเนองจากการไหลของเลอดมาในบรเวณนนมากขน และเนองจากการทำางานของสารไพโรเจน การเจบปวดเกดเนองจากการทำาลายเนอเยอบรเวณนน และเกดการระคายเคองกบปลายประสาทรบความรสก

6.4.6.2 ภมคมกนแบบจำาเพาะเจาะจง ( Acquired specific immunity )

การปองกนโรคตดเชอนนมกลไก 3 ขนตอนดวยกน ขนตอนแรกคอการปองกนภายนอกโดยมสงกดขวาง เชน ผวหนง เยอเมอก ขนและซเลย ขนตอนทสองเปนกลไกการปองกนภายในทไมจำาเพาะดงกลาวแลว และขนตอนสดทายเปนการสรางภมคมกนทจำาเพาะตอโรค โดยสรางแอนตบอดออกมาทำาลายเชอโรค และหรอตอบสนองโดยสรางภมคมกนผานเซลล

ชนดของภมคมกนทเกดภายในรางกายภมคมกนทเกดภายในรางกาย แบงเปน 2 ประเภทก. ภมคมกนทางดานฮวเมอรล ( Humoral immune

response , HIR )ภมคมกนทางดานฮวเมอรลทเกดขนโดยรางกายสราง

แอนตบอดจำาเพาะทหมนเวยนอยในกระแสเลอด หรอของเหลวรางกายทเรยกวา อมมวโนกลอบวลน ( Immuoglobulin ) ในบางครงจะทำางานรวมกบคอมพลเมนตดวยเพอทำาลายแอนตเจนทแปลกปลอม และทำาใหเชอจลนทรยตายได แอนตบอดชนดนสรางโดยพลาสมาเซลลทเปลยนแปลงมาจากบลมโฟไซต ( B – lymphocyte ) ในการจบกบแอนตเจนทเปนเซลลอาจตองการออพโซนนเพอชวยใหกระบวนการฟาโกไซโทซสเกดขนไดด

อมมวโนกลอบวลน ม 5 ชนด คอ IgG , IgA , IgM , IgD และ IgE แตละชนดมหนาทเฉพาะ และภมคมกนชนดนถายทอดทางซรมไปใหบคคลอนได

ข. ภมคมกนทางเซลล ( Cell – mediated immune response , CMIR )

ภมคมกนทางเซลลเปนภมคมกนทอาศยเซลลพวกทลมโฟไซต ( T – lymphocyte ) ( ลมโฟไซตทเปลยนแปลงผานตอมไทมส ) เปนภมคมกนตอเชอวณโรค โรคเรอน ไวรส รา และปรสตอนทตดเชอในเซลล การตอตานการปลกถายเนอเยอ และตานทานตอมะเรงบางชนด และปฏกรยาการแพชนดลา ( Delayed type of hypersensitivity ) ภมคมกนชนดนจะอาศยทลมโฟไซตทมอยในเนอเยอนำาเหลองและไหลเวยนผานระบบนำาเหลองเขาสเลอดทางเสนเลอดฝอยเขาสเนอเยอตาง ๆ แลวไหลเวยนกลบไปทอนำาเหลองอก เมอพบกบแอนตเจทแปลกปลอมจะจบกบแอนตเจนนน ซงบนผวทลมโฟไซตมรเซพเตอรจำาเพาะกบแอนตเจนทำาใหลมโฟไซตถกกระตน ( Sensitized ) และเปลยนแปลงตวเองเปนลมโฟบลาสต ( Lymphoblast ) ซงจะแบงเซลลมากมาย เพอทำาลายจลนทรยนน และปลอยสารลมโฟไคนไปกระตนเซลลของโฮสต ภมคมกนแบบนไมสามารถถายทอดทางซรมจากบคคลหนงไปใหผอนได จะถายทอดโดยใชลมโฟไซตจากคนทถกกระตนแลว

เปรยบเทยบภมคมกนแบบสรางแอนตบอดและแบบอาศยเซลลในรปท 6.153

รปท 6.153 เปรยบเทยบภมคมกนแบบสรางแอนตบอด และแบบอาศยเซลล เมอ

ไวรสบกรกรางกาย ระบบภมคมกนจะตอบสนองได 2 ทาง คอ บ เซลล

ทตอบสนองตอแอนตเจนของไวรสจะถกกระตนใหเพมจำานวนขน และ

เปลยนแปลงเปนพลาสมาเซลลทสรางแอนตบอด ซงถกลำาเลยงไปยง

บรเวณทตดเชอ และจบกบแอนตเจนทไวรส สวนทเซลลทตอบสนอง

ตอแอนตเจนจำาเพาะกถกกระตนดวย ทำาใหไดกลมทเซลลจำานวนมาก

บางสวนเปลยนแปลงไปเปนไซโตทอกซกทเซลล ( Cytotoxic T cell )

และออกจากตอมนำาเหลองไปยงเนอเยอทตดเชอ ไปจบกบแอนตเจน

ทผวเซลลทตดเชอ สวนทเซลลจะปลอยโปรตนออกมาทำาลายเซลลทตด

เชอนน

6.4.6.3 การตอบสนองทางภมคมกน ( Immune response )

รปท 6.154 การสรางแอนตบอดโดยพลาสมาเซลล เมอบเซลลถกกระตนดวยแอนตเจน

จะเกดการเปลยนแปลง โดยแบงตวแบบไมโทซสหลายครงใหได

เมมมอรเซลลและพลาสมาเซลล โดยพลาสมาเซลลเปนเซลลทสราง

แอนตบอดแลวจงหลงเขาสระบบเลอดและนำาเหลอง

การตอบสนองทางภมคมกนเปนกระบวนการทสตวจะสรางโปรตน ( ซงกคอแอนตบอด ) ทไปทำาปฏกรยาจำาเพาะและเซลลเพอไปตอบสนองตอสารอนทรยแปลกปลอม และสารอน ๆ

ลกษณะของการตอบสนองทางภมคมกน ม 4 ประการ คอก. สามารถแยกความแตกตางของตวเอง ( Self )และสงท

ไมใชตวเอง ( non self ) ได และตอบสนองกบสงมสงแปลกปลอมของโฮสตได

ข. การตอบสนองนนมความจำาเพาะสงมาก ( Specificity ) ตอแอนตเจนหรอสารทกระตนใหสรางแอนตบอด

ค. มความจำา ( Memory ) หรอมการตอบสนองครงทสอง ( Anamnestic response ) ไดด สามารถสรางการตอบสนองทจำาเพาะไดมากและไดเรวเมอไดรบการกระตนจากแอนตเจนเดมเปนครงทสอง

ง. ถายทอดจากรนหนงไปยงอกรนหนง โดยอาศยลมโฟไซตการสรางอมมวโนกลอบวลนเพอตอบสนองตอการกระตนของ

แอนตเจนการตอบสนองทางภมคมกนตอการกระตนของแอนตเจน อาจ

วดไดเมอใหแอนตบอดทเพมขน หรอทเรยกวา ไตเตอร ของแอนตบอดในซรมเมอใหแอนตเจนในครงแรก บเซลล จะใชเวลา 2 – 3 วน ในการเปลยนแปลงเปนพลาสมาเซลล ( Plasma cell ) ทจะสรางแอนตบอด ( รปท 6.154 ) และแลวระดบไตเตอรของแอนตบอดจะคอย ๆ เพมขนเลกนอย แลวจงคอย ๆ ลดลง หลงจาก

ระดบภมคมกนลดลง บลมโฟไซตทเหลออยจะกลบคนสระยะพกและแอนตบอดซงสวนใหญเปน IgG ( อมมวโนกลอบวลนจ ) จะคอย ๆ หายไป ซงมครงชวตประมาณ 25 วน การสรางภมคมกนตอบสนองตอแอนตเจนในครงแรกนเรยกวา การตอบสนองปฐมภม ( Primary response ) เมอแอนตบอดในซรมลดลง พลาสมาเซลลจะเปลยนเปนเมมมอรเซลล ( Memery cell ) ซงมอายยนยาวกวา และจะเปลยนกลบไปเปนพลาสมาเซลล เมอถกกระตนดวยแอนตเจนตวเดมอกเปนครงทสอง ทำาใหสรางแอนตบอดไดปรมาณมากกวาและเรวกวาการตอบสนองในครงแรก เนองจากการตอบสนองของเมมเมอรเซลลนนเอง การสรางแอนตบอดเพมขนในครงหลงนเรยกวา การตอบสนองทตยภม ( Secondary response หรอ anamnestic response ) ซงภมคกนนจะอยในรางกายไดนานกวา และมจำานวนมากกวา อมมวโนกลอบวลนทสรางขนสวนใหญเปน IgG

การตอบสนองทตยภมของโฮสตตอแอนตเจนจำาเพาะน ใชเปนหลกในการสรางเสรมภมคมกนใหรางกาย โดยใหรางกายไดรบแอนตเจนครงแรกในปรมาณเลกนอย เพอไปกระตนระบบภมคมกนใหสรางแอนตบอด ตอมาจงใหแอนตเจนตวเดมนนอก เพอใหรางกายสรางภมคมกนในปรมาณมากและเรวขนซงเปนหลกการของการฉดวคซนปองกนโรคในปจจบน

รปท 6.155 การตอบสนองทางภมคมกนตอการกระตนของแอนตเจน

การตอบสนองปฐมภมตอแอนตเจนจะเกดในระยะสนเพยง 1 – 3 สปดาห

สวนการตอบสนองทตยภมจะเกดไดเรวกวาและมไตเตอรของแอนตบอด

สงกวา

6.4.6.4 เซลลทเกยวของกบระบบภมคมกน ไดแกโมโนไซต ( Monocytes )โมโนไซต เปนเซลลเมดเลอดขาวขนาดใหญมเสนผาน

ศนยกลาง 10 ถง 18 ไมโครเมตร มนวเคลยสเปนรปไตและมแกรนลขนาดเลก โมโนไซตพฒนาเปนแมโครเฟจ ( Macrophages ) ซงเปนเซลลททำาหนาทกนเชอโรค และสงแปลกปลอมทเขาสรางกาย

ลมโฟไซต ( Lymphocytes )ลมโฟไซตเปนเซลลเมดเลอดขาวขนาดเลก มเสนผาน

ศนยกลาง 6 ถง 10 ไมโครเมตร มหนาทเกยวกบ การตอบสนองทางภมคมกนโดยเฉพาะ แหลงทอยของลมโฟไซต คอ เนอเยอนำาเหลองทมอยทวรางกาย ลมโฟไซตทมนวเคลยสขนาดใหญ ไดแก ทล

มโฟไซต ( T – Lymphocytes ) หรอเซลลท และบลมโฟไซต ( B – Lymphocytes ) หรอเซลลบ สวนลมโฟไซตทมนวเคลยสขนาดเลกกวา ไดแกพวกเซลลนกฆา ( Natural Killer cell หรอ NK cell ) ซงสำาคญในการฆาเซลลทตดเชอไวรส และเซลลมะเรง

เซลลท มจดกำาเนดจากเซลลตงตนในไขกระดก และพฒนาเปนเซลลทในตอมไทมส ( Thymus gland ) ดงนนจงเรยกเซลลท ทลมโฟไซตเกยวของกบระบบภมคมกนแบบอาศยเซลล บนผวเซลลทมตวรบทจำาเพาะ ( Recepter ) ทจะจบกบแอนตเจนทแตกตางกน ดงนนจงมเซลลทหลายชนดทจะจดจำาแอนตเจนแตละชนดทเปนสงแปลกปลอม แบงเซลลทออกเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ

1. ไซโตทอกซก เซลลท ( Cytotoxic T cell หรอ CD8+ ) บางทเรยก เซลลทนกฆา ( Killer T cells ) หรอเซลลทททำาลายสงแปลกปลอม ทำาหนาทจะจำาเซลล ทมแอนตเจนแปลกปลอมอยบนผวเซลลนน และทำาลายเซลลเหลานน เชน เซลลมะเรง เซลลตดเชอไวรส เซลลจากอวยวะทรางกายไดรบการปลกถาย

2. เซลลทผชวย ( Helper T cell หรอ CD4+) ชวยเซลลทชนดอนรวมทงเซลลบในการตอตานแอนตเจนทแปลกปลอมเขามาในรางกาย โดยกระตนเซลลบใหสรางแอนตบอดออกมาตอตานเชอโรค

3. ซบเพรสเซอรเซลลท ( Suppressor T cell ) ยบยงการทำางานของเซลลทผชวย และไซโตทอกซกเซลลท โดยควบคมการตอบสนองทางภมคมกนไมใหมมากเกนไป

เซลลบ เกยวของกบระบบภมคมกนโดยการสรางแอนตบอดจำาเพาะในนก การพฒนาของเซลลบเกดขนทเบอรซา ออฟฟาบรเชยส ( Bursa of Fabricius ) ซงเปนอวยวะนำาเหลองอยใกลกบโคลเอกา ( Cloaca ) ดงนนจงเรยกเซลลบ ( มาจากคำาวา Bursa ) ในสตวมกระดกสนหลงอน ๆ ไมม Bursa แตกมอวยวะ อนเทยบเทา

กน และในสตวเลยงลกดวยนำานมคดวาเซลลบมพฒนาการอยในไขกระดก ( Bone marrow )

ในทำานองเดยวกบเซลลท เซลลบทสรางขนจำานวนมากมาย แตละชนดมความจำาเพาะกบแอนตเจนทแตกตางกน เมอเซลลบไดมาสมผสกบแอนตเจสนแตละชนดมนจะแบงตวมากมายขนและเปลยนแปลงเปน พลาสมาเซลล ( Plasma cells ) ทสรางแอนตบอด หลงจากนพลาสมาเซลลจะเปลยนเปน เมมมอรเซลล ( Memmory cells ) ซงมอายยนยาวกวา และสรางแอนตบอดปรมาณเลกนอยตลอดเวลา เมอรางกายไดรบเชอโรคตวเดมเขาไป แอนตบอดทมอยนจะทำาลายเชอโรคทนท ขณะเดยวกนเมมเมอรเซลลจะแบงตวเพอสรางพลาสมาเซลลจำานวนมากอก ทำาใหสรางแอนตบอดไดปรมาณมากกวาและเรวกวาการสรางในครงแรก และแอนตบอดนอยในรางกายไดนานกวาดวย

รปท 6.156 แสดงไซโตทอกซก เซลลท กำาลงทำาลายเซลลมะเรง

ก. ไซโตทอกซก เซลลท เขาลอมรอบเซลลมะเรงขนาดใหญ

ข. เขาทำาลายเซลลมะเรงโดยยอยสลายเยอหมเซลลของเซลลมะเรง

ค. เซลลมะเรงถกทำาลาย เหลอแตสวนทเปนเสนใยของโครงสรางของเซลล

( Cytoskeleton )

ตารางสรปชนดของเซลลในระบบภมคมกนและหนาทของเซลลเหลานน

ชนดของเซลล

โปรตนทสราง หนาทของโปรตน

นวโทรฟล

โมโนไซดแมโครเฟจ

พลาสมาเซลล( บลมโฟไซต)

ไลโซไซมอนเตอรเฟยรอนไลโซไซมไลโซไซมคอมพลเมนตคอมโพเนนท( C4 , C2 )เจนเนตกคลล-รเลตเตดแมโครเฟจแฟคเตอร( Geneticcally – relatedMacrophage factor , GRF )ลมโฟไซตและแอคตเวชนแฟคเตอร ( Lymphocyte & activation factor , LAF )อมมวโนกลอบว

ยอยเซลลและยอยสลายสารโมเลกลใหญยบยงการจำาลองตวเองของไวรสยอยเซลลและยอยสลายสารโมเลกลใหญยอยเซลลและยอยสลายสารโมเลกลใหญทำาใหเกดรทเยอหมเซลล(กระตนการปลอยฮสตามน)กระตนทลมโฟไซต( TH ) ใหหลงโปรตนตอบสนองภมคมกน

กระตนทลมโฟไซต ( TH ) ใหเพมจำานวน

จบกลมกบสงแปลกปลอม ,

Tc & Tk

ลน(แอนตบอด): IgM ,IgD,IgG ,IgA,IgEอนเตอรเฟยรอนเคโมแทกตกแฟคเตอร( Chemotactic factors )ไมแกรชนอนฮบทอรแฟคเตอร( Migration inhibitory factors )แมโครเฟจแอคตเวชนแฟคเตอร( macrophage activation factors )คลลง แฟคเตอร ( Killing factor )

ทำาใหไวรสและทอกซนเปนกลาง ชวยเพมฟาโกไซโทซสยบยงการจำาลองตวเองของไวรสดงดดแมโครเฟจและเซลลอนๆ

ยบยงแมโครเฟจไมใหเคลอนทหนไป

กระตนแมโครเฟจใหเชอมไลโซโซมกบแวควโอลอาหารฆาเซลลแปลกปลอม เซลลมะเรง และเซลลทบกรก

ชนดของเซลล

โปรตนทสราง หนาทของโปรตน

THTS

ไฟโบรบลาสตเยอบผวทมวโคซาของกระเพาะและลำาไสเซลลตบ

เฮลเปอร แฟคเตอร( Helper factor )ซบเพรสเซอร แฟคเตอร( Suppressor factor )อนเตอรเฟยรอนคอมพลเมนต

กระตนพฒนาของลมโฟไซต,เปนจดเรมตนของการตอบสนองภมคมกนยบยงพฒนาการของลมโฟไซต และการตอบสนองภมคมกนยบยงการจำาลองตวเองของไวรส

คอมโพเนนท

คอมพลเมนต คอมโพเนนท

ยอยสลายเยอหมเซลล, ฆาจลนทรย

ยอยสลายเยอหมเซลล, ฆาจลนทรย

6.4.6.5 ชนดของภมคมกนแบงตามลกษณะการสรางชนดของภมคมกนยงแบงตามลกษณะการสรางแอนตบอดท

ถกกำาหนดใหสราง ( Acquired immunity ) แบงเปน 2 ชนด คอ ภมคมกนสรางเอง และภมคมกนทรบมา

1. ภมคมกนสรางเอง ( Active immunity ) หมายถง ภมคมกนทรางกายสรางขนเมอไดรบเชอโรค ภมคมกนชนดนจะอยในรางกายเปนเวลานานแตการสรางจะเกดขนชา ยงแบงเปน

ก. ภมคมกนสรางเองเกดตามธรรมชาต ( Natural Active immunity ) เปนภมคมกนทเกดขนเมอรางกายไดรบเชอโรคหรอสารพษจากเชอโรครางกายจะสรางแอนตบอดออกมาตอตานเชอโรคนน ๆ แอนตบอดจะอยในรางกายไดนาน อาจตลอดชวต ไดแก ภมคมกนตอโรคหด คางทม คอตบ ไอกรน

ข. ภมคมกนสรางเอง ( Artificial active immunity ) เปนภมคมกนทเกดจากการนำาแอนตเจนเขาไปกระตนรางกายใหสรางแอนตบอด เชน การฉดวคซน หรอทอกซอยดทเราจงใจทำาใหภมคมกนจะอยในรางกายไดนานเทาใดขนอยกบชนดของแอนตเจนทเขาไปกระตน เชน วคซนทเตรยมจากเชอตายแลวจะมภมคมกนจำากดเพยง 6 เดอน ถง 2 ป ไดแก วคซนไทฟอยด อหวาต ไอกรน โรคพษสนขบา ไขหวดใหญ สวนวคซนทเตรยมจากเชอเปนหรอเชอทออนกำาลงลง ไดแก วคซนโปลโอชนดกน หด หดเยอรมน คางทมใหผลคมกนในระยะนาน นอกจากนยงใชทอกซอยดเปนวคซนไดดวย ทอกซอยดทำาจากเอกโซทอกซนทหมดพษแลว แต

ยงมความสามารถในการกระตนใหเกดภมคมกนได เชน ทอกซอยดของโรคคอตบ และบาดทะยก

2. ภมคมกนทรบมา ( Passive immunity ) เปนภมคมกนทไดมาจากสงมชวตอน เชน มา กระตาย หรอคนอน โดยคนทรบไมไดสรางภมคมกนเองภมคมกนแบบนใหผลคมกนทนท แตอยในรางกายไมนาน แบงเปน

ก. ภมคมกนรบมาตามธรรมชาต ( Natural passive immunity ) เปนภมคมกนทถายทอดตามธรรมชาต จากแมไปยงทารก โดยผานทางรก ( placenta ) และนำานมเหลอ ( Colostrum ) ภมคมกนแบบนใหผลคมกนทารกเปนเวลา 6 เดอน

ข. ภมคมกนรบมาททำาขน ( Artificial passive immunity ) เปนภมคมกนทไดรบโดยการฉดซรมจากสตวหรอคนทมภมคมกนอยแลว ภมคมกนจะเกดทนท แตอยไมนานนก เชน การฉดซรมแกพษง การฉดแอนตทอกซนตอโรคบาดทะยก คอตบ

รปท 6.157 การฉดวคซนเปนการสรางภมคมกนรบมาททำาขน ดวยการฉดเชอทตายหรอ

เชอททำาใหออนกำาลงลง และภมคมกนทไดรบตามธรรมชาตจากนำานมแม

เหตทตองใหวคซนแตละชนดตามกำาหนดเวลาดงกลาว เปนระยะเพอคอยใหรางกายสรางภมคมกน ชวงอายเดกมความสำาคญตอการไดรบวคซน เนองจากทารกหลงคลอด ยงม

ภมคมกนโรคทไดรบจากมารดา แตภมคมกนจากมารดาจะคอย ๆ ลดลง จงตองใหวคซนเปนระยะๆ เพอกระตนใหรางกายคอย ๆ สรางภมคมกนขน

เหตทตองรบวคซนในวยเดกเนองจากระบบภมคมกนของรางกายยงไมสมบรณ

เมอรางกายไดรบวคซนโรคใดแลวถารางกายไดรบเชอโรคนนอก อาจมโอกาสเปนโรคนนไดอก แลวแตชนดของโรคและชนดของวคซน เพราะการไดรบวคซนจะทำาใหรางกายถกกระตนใหสรางภมคมกนอยไดระยะหนง หากไมมการใหวคซนกระตนซำาอก ภมคมกนของรางกายอาจนอยลงหรอหมดไป ถารางกายไดรบเชอโรคนนอกกจะเปนโรคได

6.4.6.6 แอนตเจน ( Antigen )แอนตเจน หมายถง สงแปลกปลอมตอเนอเยอรางกาย เมอเขา

สรางกายแลวจะกระตนรางกายใหสรางแอนตบอด และแอนตเจนนนตองทำาปฏกรยาจำาเพาะกบแอนตบอด หรออาจกลาววา แอนตเจนเปนสารใด ๆ ทกระตนใหเกดการตอบสนองทางภมคมกนอยางจำาเพาะเจาะจง แหลงของแอนตเจน ไดแก องคประกอบของจลนทรย เชน สารพษ ผนงเซลล แฟลเจลลา แคปซล โปรตน รวมทงอนภาคไวรส แอนตเจนมกเปนสารประกอบพอลเพปไทด พอลแซกคาไรด ลโพพอลแซกคาไรด และไกลโคโปรตน สวนประกอบของแอนตเจนทสามารถกระตนใหเกดการตอบสนองทางภมคมกนเรยกวา แอนตเจนก ดเทอรมแนนท ( Antigenic determinant ) ซงอาจเปนกลมของกรดอะมโน หรอนำาตาล หรอสารขนาดเลกอน ๆ สวนแฮปเทนส ( Haptens ) คอ สารทไมสามารถกระตนใหเกดการตอบสนองทางภมคมกน ตอเมอไดรวมตวกบสารโมเลกลใหญทเรยกวาพาหะ (

Carrier ) จงกลายเปนอมมวโนเจน ( Immunogen ) ทกระตนใหรางกายสรางแอนตบอด

รปท 6.159 การกนแบคทเรยของเมดเลอดขาว โดยกระบวนการฟาโกไซโทซส

6.4.6.7 แอนตบอด ( Antibody )แอนตบอดเปนสารทสรางขนในรางกายคนหรอสตว หลงจาก

ไดรบแอนตเจน แอนตบอดเปนสารไกลโคโปรตนทสามารถทำาปฏกรยาจำาเพาะกบแอนตเจนทกระตนใหสรางมนขนมา จะพบแอนตบอดในซรมของเลอด โดยเฉพาะในซรมสวนแกมมากลอบวลน จงเรยกกลอบวลนทเกยวของกบการตอบสนองทางภมคมกนน อมมวโนกลอบวลน( Immunoglobulin )

อมมวโนกลอบวลน ประกอบดวย พอลเพปไทด 4 สาย เชอมกนดวยพนธะไดซลไฟด พอลเพปไทดทง 4 สาย ประกอบดวยสายยาว 2 สายทเหมอนกน หรอเรยก สายหนก ( Heavy chain หรอ H chain ) มกรดอะมโนสายละประมาณ 440 ตว และสายสน 2 สายทเหมอนกน หรอเรยกวา สายเบา ( Lighl chain หรอ

L chain ) มกรดอะมโนสายละประมาณ 220 ตว สายหนกแตละสายเชอมกบสายเบาดวยพนธะโควาเลนท

ทงสายหนกและสายเบา ประกอบดวย 2 บรเวณ คอ บรเวณทเปลยนแปลงได ( Variable region หรอ V region ) กบบรเวณทคงท ( Constant region หรอ C region ) บรเวณทคงทของสายหนกและสายเบาประกอบดวยกรดอะมโน 320 และ 105 ตว ตามลำาดบ และไมคอยแตกตางกนมากในอมมวโนกลอบวลนแตละชนด สวนกรดอะมโนทอยบรเวณทเปลยนแปลงไดของทงสายหนกและสายเบา มลำาดบของกรดอะมโนแตกตางกน ซงจะจำาเพาะกบแอนตบอดแตละชนด

สวนของอมมวโนกลอบวลนทจบกบแอนตเจน เรยกวา Fab ( antigenbinding site) อยทางดานทมปลายหมอะมโน ประกอบดวย บรเวณทเปลยนแปลงไดของเพปไทดทงสายหนกและสายเบา สวน Fc ( Crystallization fragment ) อยทางดานทมปลายหมคารบอกซล สวน Fc นมความสำาคญในการจบกบรเซพเตอรของเซลลชนดตาง ๆ หรอกระตนการทำางานของคอมพลเมนตการจบระหวางอมมวโนกลอบวลนกบแอนตเจนอาศยพนธะไฮโดรเจน แรงอเลกโทรสแตตก และแรงดงดดแวนเดอวาล ( Van der Waals force ) เนองจากอมวโนกลอบวลน 1 โมเลกลมบรเวณทจะจบกบแอนตเจนได 2 บรเวณการเรยงตวเชนนเรยกวา ไบวาเลนท ( Bivalent ) แสดงโครงสรางพนฐานของอมมวโนกลอบวลน ในรปของ 6.160

รปท 6.160 โครงสรางพนฐานของอมมวโนกลอบวลน

ชนดของอมมวโนกลบวลน แบงเปน 5 ชนด คอ1. อมมวโยกลอบวลน จ ( Immunoglobulin G ,

IgG ) เปนอมมวโนกลอบวลนทมมากทสดในซรม ประมาณ 80 – 85 % มนำาหนกโมเลกล 150,000 ดาลตน มความสำาคญมากทสดในการคมกนรางกาย สามารถผานรกจากแมไปสลกได มขนาดเลกทสดเมอเทยบกบ Ig ตวอน ๆ ประกอบดวยพอลเพปไทด 4 สาย สวนของพอลเพปไทดสายหนก เปนชนดแกมมา ( ) จงเรยกวา Ig G

Ig G ของคนแบงเปน 4 คลาสยอย คอ Ig G1 Ig G2 Ig G3

และ Ig G4 Ig G1 มปรมาณมากทสด 65 % Ig G ทกชนดยกเวน Ig G4 ตรงคอมพลเมนตไดด Ig G1

Ig G2 และ Ig G4 สามารถจบกบสแตฟฟโลคอคคลโปรตนเอ ( Staphylococcal A ) ทำาใหแยกออกจาก Ig G3 และ Ig M ได เพราะ Ig G3 และ Ig M ไมจบกบโปรตนเอ

2. อมมวโนกลอบวลน เอ ( Immunoglobulin A , IgA ) เปนอมมวโนกลอบวลน ทมมากในซรมรองจาก IgG คอมอยประมาณ 13 % สวนของพอลเพปไทดสายหนกเปนชนดแอลฟา ( ) สวนใหญพบในสงคดหลง เชน นำาตา นำาลาย นำานมเหลอง นำา

ปสสาวะ นำาจากชองคลอด ทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจเรยกวา ซครทอร แอนตบอด ( Secretory antibody ) ชวยปกปองเยอเมอกจากการบกรกของแบคทเรยและไวรส และปองกนการตดเชอทชองวางในรางกาย จงอาจเรยกอกชอหนงวา มวโคแอนตบอด ( Mucoantibody ) หรอ โคโพรแอนตบอด ( Coproantibody ) IgA พบไดทงในรปของมอนอเมอร , ไดเมอรพอลเมอร ในซรม แตเมออยในสงคดหลง จะเปนรปไดเมอร ซงประกอบดวย 2H2 L2 สาย J ( J chian ) และซครทอรคอมโพเนนท ( Secretory component ,SC หรอ ซครทอร พซ secretory piece = SP ) SC เปนพอลเพปไทดทสงเคราะหขนโดยเซลลเยอบผวทชวยให IgA ผานผวชนมวโคซาออกสภายนอกและชวยปกปอง IgA จากการถกยอยดวยเอนไซมโปรตนเอสในทางเดนอาหาร SC จะรวมเขากบ IgA ไดเมอร และสาย J ในระหวางท IgA ผานเซลลเยอบผวออกไปในสงคดหลง

3. อมมวโนกลอบวลน เอม ( Immunoglobulin M , IgM ) เปนอมมวโนกลอบวลนทมขนาดใหญทสด มนำาหนกโมเลกลประมาณ 900,000 ดาลตน สวนของพอลเพปไทดสายหนกเปนชนด มว ( mu , ) IgM ประกอบดวยหนวยพนฐาน 5 หนวยมาเชอมกนดวยพนธะไดซลไฟดเปนรปดาว ซงเชอมกนดวยสาย J และ SC IgM เปนอมมวโนกลอบวลนตวแรกทสรางขนเมอรางกายถกกระตนดวยแอนตเจน โดยเฉพาะแบคทเรยแกรมลบ เมอตรงคอมพลเมนตแลวจะถกทำาลายไดงายขน IgM เกดปฏกรยาแอกกลตเนชน และออพโซไนเซซนไดด จงปองกนการบกรกของแบคทเรยและไวรส IgM ไมสามารถผานรกได แตถาทารกมการตดเชอ จะสาราง IgM ขนเอง เปน Ig ชนดแรกททารกสรางขนเอง

4. อมมวโนกลอบวลน ด ( Immunoglobulin D , Ig D ) เปนอมมวโนกลอบวลนทพบนอยมากในเลอด มอยประมาณ 0.2 % สวนของพอลเพปไทดสายหนกเปนชนดเดลตา ( ) อาจทำา

หนาทเปนตวรบรเบองตน ( Primary receptor ) กบแอนตเจนบนผวบลมโฟไซตของทารก และอาจควบคมการสงเคราะหอมมวโนกลอบวลนอน ๆ

5. อมมวโนกลอบวลน อ ( Immunoglobulin E , Ig E ) เปนอมมวโนกลอบวลนทพบนอยทสดในเลอด พบประมาณ 0.002 % สวนของพอลเพปไทดสายหนกเปนชนดเอปซลน ( ) Ig E มคณสมบตชอบเกาะกบเบโซฟล และมาสตเซลลในเนอเยอ โดยนำาสวนปลายของ Fc ไปจบ และเมอแอนตเจนทกระตนใหสราง Ig E เขามาจบกบ Ig E จะเกดปฏกรยาของแอนตเจนแอนตบอดคอมเพลกซกระตนใหเกดภาวะภมไวเกนแบบท 1 ( Immediate hypersensitivity ) โดยกระตนใหเบโซฟลปลอยสารททำาใหเกดการแพออกมา เชน ฮสตามน ซโรโทนน จงอาจเรยก Ig E วา โฮโมไซโตโทรปค แอนตบอด ( Homocytotropic antibody ) นอกจากนในกรณทเกดการตดเชอปรสต จะพบวาในรางกายจะมปรมาณ Ig E เพมขน แสดงวาเกดภมคมกนตอตานกบโรคตดเชอปรสต

6.4.6.8 ความผดปกตเกยวกบภมคมกนเมอรางกายมระบบภมคมกนเพอตอบโตสงตาง ๆ ทแปลก

ปลอมเขาสรางกาย หรอสงทรางกายสรางขนมาเอง หากภมคมกนมมากหรอนอยเกนไป จะทำาใหเกดโรคตาง ๆ ได เชน โรคภมแพ ( allergy ) หรอโรคทเกดจากการสรางภมตานทานตอตานเนอเยอตวเอง ( Autoimmune diseasea ) ลวนเกดจากการทมภาวะสรางภมคมกนมากเกนไป แตในกรณตรงกนขาม หากมภาวะภมคมกนนอยเกนไปจะทำาใหเปนโรคตาง ๆ ไดงาย

โรคภมแพโรคภมแพ เปนโรคทเกยวของกบพนธกรรม เปนอาการทเกด

จากรางกายมปฏกรยาตอแอนตเจน บางอยาง โดยทวไปแลวมกจะพบโรคภมแพตอละอองเกสร ฝนละออง สารเคม สารพษ อาหารบาง

อยาง เชน อาหารทะเล ยา แมลง อากาศ เปนตน การรกษาโรคภมแพตองรวาเกดจากการแพอะไร แลวพยายามหลกเลยงสงนน ๆ การรกษาโรคภมแพตองใชเวลาและความอดทนทงของคนไขและแพทยผใหการรกษา เหตทรางกายเกดภมแพเนองจากความผดปกตของการสรางแอนตบอดทตอบสนองตอสงแปลกปลอมทเขาสรางกาย

การสรางภมตานทานตอตานเนอเยอตวเองการสรางภมตานทานตอตานเนอเยอตวเอง เกดจากการท

รางกายสรางภมคมกนขนมาเพอตอตานเซลลตวเอง แทนทจะไปตอตานแอนตเจน เนองจากทว ๆ ไปแลวแอนตบอดทรางกายสรางขนมาจะแยกไดวาสงใดเปนแอนตเจน สงใดเปนเซลลรางกาย แตในกรณผดปกต กลไกควบคมผดปกต ทำาใหมการสรางแอนตบอดตอตานเนอเยอรางกาย ตวอยางเชน โรคเอส แอล อ หรออกชอวา โรคลปส

โรคเอส แอล ด ( Systemic Lupus Erythematosus – SLE )

โรคเอส แอล ด คอโรคทเกดจากภมตานทานในรางกายเกดความผดปกต โดยปกตแลวรางกายจะสรางแอนตบอดขนมาทำาลายเชอโรคหรอสงแปลกปลอมทเขามาในรางกาย แตคนทเปนโรคนจะสรางแอนตบอดออกมาทำาลายเนอเยอตนเอง เชน ทผวหนง ทำาใหเกดผน หรอทไต และเยอหมขอตอตาง ๆ ทำาใหเกดการอกเสบทไตและขอตอเปนตน โรคนมชออกชอหนงวา โรคลปส คำาวา ลปส ( Lupus ) แปลวา สนขปา ( Wolf ) เนองจากวาอาการของโรคมลกษณะเปนผนทแกมและบรเวณใบหนามลกษณะคลายรองรอยทเกดจากการทำารายโดยสนขปา ซงโรคนจรง ๆ แลวไมไดเกยวของกนสนขปาเลย

อาการของโรคอาการของโรคมหลายลกษณะ อาจมอาการเฉยบพลนรนแรง

หรอมอาการคอยเปนคอยไปเปนระยะเวลานานหลายป อาจมอาการแสดงออกของหลายอวยวะในรางกายพรอมๆ กน หรอมการ

แสดงออกเพยงอวยวะใดอวยวะหนงทละอยางกได มอาการเปน ๆ หาย ๆ

อาการโดยทวไป ผปวยมกจะมไข ออนเพลย เบออาหาร ปวดศรษะ ปวดเมอยกลามเนอและขอตอตาง ๆ จตใจหดห

อาการทางผวหนง ผปวยจะมผนขนทบรเวณใบหนาตงแตสนจมกไปจนถงบรเวณโหนกแกมทงสองขาง เปนรปคลายผเสอ ( Butterfly rash ) หรอทเรยกวา malar rash หรอมอาการคนเฉพาะบรเวณทถกแสงแดดหรอเมอเวลาถกความเยนจะมอาการปลายมอปลายเทาซดเขยว บางรายอาจมแผลบรเวณเพดานปากเปน ๆ หาย ๆ

อาการทางขอและกลามเนอ ผปวยสวนใหญจะมอาการปวดขอ เชน ขอนวมอ หวไหล ขอมอ ขอเทา เปนตน อาจมอาการบวมแดงรวมดวย

อาการทางไต ผปวยจะมอากาไตอกเสบ โดยแสดงอาการบวมบรเวณเทาทงสองขาง ใบหนา หรอบวมทงตว ความดนโลหตสง ปสสาวะนอย มสคลายนำาลางเนอ อาการทางไตเปนอาการทบงบอกวาโรคคอนขางรนแรง

อาการทางระบบประสาท มการอกเสบของสมอง บางรายมอาการชก บางรายมอาการพดเพอเจอ เอะอะโวยวาย คลมคลง จำาญาตไมได

อาการทางหวใจและหลอดเลอด เยอหมหวใจ หรอกลามเนอหวใจอกเสบ เจบหนาอก ในสนเหนอยงาย นอนราบไมได บางครงมการเตนของหวใจผดจงหวะ บางรายอาจมภาวะเลอดแขงตวงาย ทำาใหมการอดตนของเสนเลอดตามอวยวะตาง ๆ

อาการทางระบบยอยอาหาร มอาการปวดทอง คลนไส อาเจยน การดดซมสารอาหารผดปกต บางรายมการอกเสบของตบออนรวมดวย

ผปวยแตละคนไมจำาเปนตองมอาการครบทกระบบ หรอมอาการรนแรงเสมอไป บางครงอาการของโรคจะแสดงความรนแรง แตบางครงอาการกจะสงบลงไดเอง ลกษณะอาการทพบบอยในผปวย คอ อาการทางผวหนง อาการทางขอและกลามเนอ อาการไขและอาการทางไต

ผปวยดวยโรคเอส แอล อ สวนใหญพบในเพศหญงอายระหวาง 20 – 25 ป และพบมากกวาเพศชายประมาณ 9 – 10 เทา พบไดทกเชอชาต จะพบในคนผวดำาและผวเหลองมากกวาผวขาวและพบมากในแถบเอเชยตะวนออก เชน ไทย สงคโปร มาเลเซย ฮองกง จน ในปจจบน ยงไมทราบสาเหตของการเกดโรคทแทจรง แตมหลกฐานทบงบอกไดวาเกดจากปจจยรวมหลายปจจย ไดแก พนธกรรม ฮอรโมนเพศหญง ภาวการณตดเชอโดยเฉพาะเชอไวรส เปนตน

อาการทควรสงสยวาเปนโรค1. มไขไมทราบสาเหต มอาการปวยนานเปนเดอน2. ปวดบวมตามขอ3. มผนคนทบรเวณใบหนาโดยเฉพาะเวลาทถกแสงแดด4. ผมรวงมาก5. บวมตามบรเวณใบหนาถาพบวามอาการเหลานควรปรกษาแพทยและควรไดรบการ

ตรวจวนจฉยจากแพทยขอปฏบตของผปวย1. ตองไดรบการรกษาจากแพทย รบประทานยาตามขนาดและ

ระยะเวลาทแพทยกำาหนดอยางเครงครด2. พยายามอยาใหผวหนงถกแสงแดดโดยตรง ควรสวมหมวก

ปกกวางหรอกางรม และใสเสอแขนยาว3. ทำาจตใจใหสบาย ไมควรเครยดหรอกงวลใจ เพราะจะทำาให

อาการของโรคกำาเรบ

4. เสรมสรางรางกายใหแขงแรง รบประทานอาหารทมประโยชนโดยเฉพาะ เนอสตว ไข นม ผกและผลไม ออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอและพกผอนใหเพยงพอ

5. เนองจากผปวยโรคนตดเชอไดงาย ตองระวงไมเขาใกลผอนทกำาลงเปนโรคตดตอ เชน โรคหวด รบประทานอาหารทสะอาดและตมสกแลว

6. ปฏบตตนตามคำาแนะนำาของแพทย ไปรบการตรวจตามนดอยางสมำาเสมอ

7. ไมควรเปลยนแพทยผรกษาบอย ๆ เพราะแพทยคนใหมอาจจะไมทราบ รายละเอยดของอาการเจบปวย ทำาใหเกดความลาชาในการวนจฉยและการรกษา อาจทำาใหเกดภาวะแทรกซอนหรออาจเปนอนตรายได

8. ไมควรซอยามารบประทานเอง เพราะอาจมโอกาสแพยาไดงายและรนแรงกวาคนปกต

9. ไมควรเพมหรอลดขนาดยาเองตองใหแพทยเปนผกำาหนด10. ถามอาการผดปกต เชน มไข ควรรบปรกษาแพทยผรกษา

ทนทหรอหากจะไปพบแพทยอนควรนำายาทกำาลงรบประทานอยไปใหแพทยดดวยทกครง เพอวาแพทยจะไดจดยาไดถกตองและสอดคลองกบยาทรบประทานอยประจำา

11. ผปวยหญงทแตงงานแลว ไมควรตงครรภในระยะโรคกำาเรบ เพราะจะเปนอนตรายตอแมและเดกในครรภ ไมควรกนยาคมกำาเนด เพราะอาจทำาใหอาการของโรคกำาเรบขน ควรเลยงใชวธคมกำาเนดวธอน ๆ แทนโดยปรกษาแพทย ผปวยสามารถจะตงครรภไดเมอพนระยะรนแรงของโรค แตควรปรกษาแพทยกอนการตงครรภ และขณะทตงครรภควรไดรบการดแลอยางใกลชดจากแพทย

เมอสงแปลกปลอมหรอแอนตเจนผานเขารางกาย รางกายจะมระบบภมคมกนออกมากำาจดสงแปลกปลอมเหลานนใหหมดไป แตถากำาจดไมหมดจะทำาใหเกดโรคได ในปจจบนโรคทยงไมสามารถหาวธ

รกษาไดคอโรคเอดส นอกจากจะหาวธรกษาไมไดแลวยงพบวามการแพรกระจายของโรคไดอยางรวดเรว

เอดส ( AIDS )เอดส เปนโรคทไดมาจากคำายอของคำาเตม Acqured

Immune Deficiency Syndrome เปนกลมอาการภมคมกนบกพรองทไมไดเปนมาแตกำาเนดเนองจากเชอไวรส HIV ซงมาจากคำาเตมวา Human Immunodeficiency Virus โดยเชอไวรสชนดนเขาไปเพมจำานวนในเซลลท และทำาลายเซลลท จงมผลตอระบบภมคมกน คอ ทำาใหภมคมกนของรางกายเสอมหรอบกพรอง ทำาใหเกดการตดเชอโรคชนดตาง ๆ ไดงาย ไมวาจะเปนโรคหวด โรคทองเสยหรอโรคมะเรง และเมอไวรสระบาดเขาไปตามอวยวะตาง ๆ ไมวาจะเปนไต สมอง ปอดหรอไขสนหลง รวมทงนำาลาย นำาตา นำานม เลอด อสจ ในทสดคนไขมกจะตายดวยโรคแทรกนนเอง

สาเหตทคนเปนโรคเอดสมอาการทรดลง เพราะภมคมกนโรคเสยไปและเสยชวตในทสด เนองมาจากลกษณะพเศษของเชอไวรสเอดส ตางจากเชอไวรสอน ๆ คอ

1. เชอไวรสเอดสเขาทำาลายเมดเลอดขาวของรางกายโดยตรง โดยเฉพาะ T – helper เพราะเชอไวรสเอดสเพมจำานวนไดดใน T – helper ทำาใหจำานวนเลอดขาวลดลง และภมคมกนเสอมลงอยางมาก

2. เชอไวรสเอดสมโอกาสกลายพนธไดงาย รางกายสรางภมตานทานตอไวรสเอดสในระยะแรก ๆ ของการตดเชอได แตเมอระยะตอมาเชอไดกลายพนธไปบางสวน ทำาใหเซลลของระบบภมตานทานจำาเชอไวรสเอดสทกลายพนธไปไมได ดงนนจงไมสามารถทำาลายเชอไวรสเอดสแพรกระจายไปสเมดเลอดขาวอน ๆ ตอไป

วธการตดตอของเชอไวรสเอดสเชอไวรสเอดสตรวจพบไดในเลอดและสารคดหลงตาง ๆ เชน

อสจ นำานม นำาตา นำาลาย เปนตน ตลอดจนพบในอวยวะตาง ๆ ทว

รางกาย เชน ไขกระดก ปอด ตบ สมอง เชอสามารถเขาสรางกายทางเยอเมอกหรอผวหนงทมบาดแผล

วธการตดตอเขาสรางกาย ไดแก1. ทางเพศสมพนธ เชอสามาแพรไดจากชายสชาย ชายสหญง

และหญงสชาย ผทมเพศสมพนธสำาสอนมโอกาสรบเชอไดงาย โอกาสตดเชอจะยงมากขน ถามปจจยรวม เชน มแผลทอวยวะเพศ เปนกามโรค รวมเพศทางทวารหนก เปนตน

2. ทางการรบเลอด หรอพลาสมา หรอสวนประกอบของเลอดทมเชอรวมทงการไดรบเชอจากเขมฉดยา หรอของมคมทเป อนเลอดของผตดเชอ และการปลกถายอวยวะและการผสมเทยม โอกาสตดเชอจะขนอยกบระยะของการตดเชอ และจำานวนไวรสทอยในเลอด รวมทงปรมาณเลอดทไดรบ

3. ตดตอจากแมทตดเชอไปสทารก พบไดตงแตระยะอยในครรภ ระยะคลอด ระยะเลยงดหลงคลอด

พฤตกรรมเสยงตอการตดโรคเอดส1. รวมเพศกบผตดเชอเอดสหรอผปวยเอดส2. ใชเขมฉดยารวมกบผตดเชอเอดสหรอผปวยเอดส พบมาก

ในผตดยาเสพตด3. ไดรบเลอดจากผปวย หรอผตดเชอเอดส4. มารดาเปนโรคเอดส หรอตดเชอเอดสในระยะตงครรภ ลกท

คลอดออกมาอาจตดเชอเอดสไดการตรวจเลอดของผทสงสยจะบอกไดวาผนนตดเชอเอดสหรอ

ไม ผตดเชอเอดสจะไดผลเลอดเปนบวก เชอไวรสเอดสตดตอทางเลอด นำาอสจ และของเหลวในชองคลอด เชอไวรสเอดสไมตดตอโดยการอยครอบครวเดยวกน กนอาหารรวมกน ทำางานหองเดยวกน ใชหองนำารวมกน หรอวายนำาในสระหรอถกแมลงกดกนเลอด

การปองกน

ในปจจบนยงไมมยาหรอวคซนทใชปองกนการตดเชอและการเกดโรคเอดส มเพยงยาทหยดการเพมจำานวนของเชอไวรสเอดส ทใชกนแพรหลายคอ ซโดวดน ( Zidovudine ) หรอมชอเดมวา อะซโดไทมดน ( Azidothymidine ) หรอชอยอวา AZT ยา AZT มฤทธหยดการสราง DNA จาก RNA ของไวรสเอดส ยาจงยบยงการแบงตวของเชอไวรสเอดส ทำาใหยดอายคนไขไดเลกนอย

การปองกนการตดเชอเอดส มดงน1. มเพศสมพนธกบคของตนเพยงคนเดยว2. ใชถงยางอนามยทกครง เมอมเพศสมพนธกบผอน3. หลกเลยงการมเพศสมพนธกบผตดเชอเอดส หรอกลมท

เสยงตอการตดเชอ4. งดยาเสพตดโดยเดดขาด ถางดไมไดอยาใชเขมและกระบอก

ฉดยารวมกบผอน5. อยารบบรการฝงเขม สกผวหนง หรอเจาะห ดวยเขมไม

สะอาด หรอไมผานการฆาเชอ6. อยาใชแปรงสฟน มดโกน หรอของใชททำาใหเกดรอยถลอก

บนผวหนงรวมกบผตดเชอเอดส หรอกลมเสยงตอการตดเอดส

อาการของโรคเอดสอาการของผตดเชอเอดส อาจจำาแนกไดเปน 5 ขนตอน ตาม

ลกษณะของอาการดงนขนท 1 ระยะตดเชอหรอระยะเรมตน หลงจากไดรบเชอเอดสภายใน 2 –

6 สปดาห จะมอาการไขคลายไขหวดใหญ มผนตามตว มแผลในปาก มเชอราเปนฝาขาวขนในปากและคอ ตอมนำาเหลองโต บางรายอาจทองเสย อาการเหลานจะหายเปนปกตภายใน 1 -3 สปดาห

ขนท 2 ระยะไมแสดงอาการ ระยะนเชอเอดสจะเขาไปอยในเซลลเมด

เลอดขาวและเพมจำานวนขนทละนอย ๆ แตรางกายยงคงเปนปกต ระยะนจงใชเวลาประมาณ 3 – 10 ป

ขนท 3 ระยะตอมนำาเหลองโต รางกายไมมอาการอนใด นอกจากตอม

นำาเหลองโต แตกดไมเจบ ไมมการอกเสบ อาการนจะตดตอกนเปนปแลวคอย ๆ หายไป

ขนท 4ระยะเรมแสดงอาการ อาจมอาการหลายอยาง เชน มไขเรอรง

เปนเดอน นำาหนกลดกวารอยละ 10 ของนำาหนกเดม ทองเสยเรอรง มฝาขาวทปกและคอ มอาการงสวดหรอเรม มแผลเลกหลายแผลทปาก คอ และอวยวะเพศพรอม ๆ กน ระยะนเปนระยะทเตอนวาภมคมกนลดลงมากแลว ถาไมดแลและรกษาใหดจะเขาสระยะสดทายไดเรวขน

ระยะท 5 ระยะเอดสเตมขน ระยะนภมคมกนลดลงมาก อาการทพบบอย

คอ ปอดอกเสบ จะมอาการไอ มไข หอบมาก บางรายอาจเปนวณโรคปอด วณโรคตอมนำาเหลอง เยอหมสมองอกเสบ คอมอาการปวดศรษะและอาเจยน บางรายเปนมะเรงตอมนำาเหลอง มะเรงหลอดเลอดซงมอาการเปนตมหรอกอนสมวงคลำาบรเวณผวหนงและในปาก และรางกายซบผอมมาก

จะเหนไดวาอาการของเอดส เกดจากภาวะแทรกซอนของโรคตาง ๆ เนองจากรางกายมภมตานทานตำา แพทยจะรกษาตามอาการของโรคทแทรกซอนน ซงคนไขอาจจะหายจากอาการโรคแทรกซอนนในระดบหนง แตในทสดกจะมอาการแทรกซอนอนอก และจะเสยชวตในทสด

สำาหรบโรคเอดส ศาสตรจารยนายแพทยธระ รามสต อดตรองปลดกระทรวงสาธารณสข ไดเขยนไวในปญหาสขภาพอนามย ประกอบการประชมการสงคมสงเคราะหแหงชาต ครงท 14 วนท 23 – 24 เมษายน 2536 ไวดงน

โรคเอดสแพรเขามาในประเทศไทยอยางไรโรคเอดสไดเรมแพรตดตอเขามาสประเทศไทยนบแตป พ. ศ.

2527 และไดแพรระบาดตอไปอยางรวดเรวทวประเทศ โดยเรมแพรตดตอตามลำาดบในกลมชายรกรวมเพศ กลมผตดยาเสพตดชนดใชเขมฉดยาเขาทางเสนเลอด กลมชายหญงทเปนโสเภณและชายผชอบเทยวโสเภณ จนแพรไปสภรรยา คนอน และบตรในครรภของหญงผตดเชอเอดสตอไปอยางครบวงจร

โรคเอดสแพรตดตอโดยวธการใดโรคเอดสแพรตดตอไดทางการรวมเพศ ทางเลอด เชนการได

รบการถายโลหตทมเชอเอดสจากผตดเชอเอดส การใชเขมฉดยาฉดเขาทางเสนเลอดรวมกนระหวางผตดเชอเอดส ผตดยาเสพตดโดยไมไดตมหรอแชนำายาทำาลายเชอเอดสกอน หรอจากการแปดเป อนเลอดทมเชอเอดสในเขม มดผาตดหรอของมคมทผานเขาสผวหนง เชน ทางการแพทยโดยมไดผานการทำาลายเชออยางถกตองหรอการใชอวยวะถายทอดปลกใหมจากคนทมเลอดบวกจากเชอเอดส รวมทงการแพรตดตอจากแมทตดเชอเอดสแลวตงครรภ กสามารถแพรสทารกในครรภได โดยทารก 1/3 จะตดเชอและตายในทสด สวนทารกหรอเดกทไมตดเชอในอนาคตกจะกำาพราพอแมผตองตายจากโรคเอดสตอไปในทสด

โรคเอดสปองกนไดอยางไรปญหาโรคเอดสจงเกดจากพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสมถก

ตองและสามารถปองกนได แมจะยงไมมยาทมประสทธภาพและวคซนปองกนโรคแตถาทกคนสนใจและปรบพฤตกรรมใหเหมาะสม กสามารถปองกนการตดโรคเอดสได เชน ไมสำาสอนทางเพศ ยงมคนอนมากยงมโอกาสตดโรคเอดสไดมากหรอถามใชสามหรอภรรยาของตนและไมแนใจควรใชถงยางอนามยปองกนทกครงเมอรวมเพศ ไมใชเขมฉดยาเขาเสนเลอดรวมกนในผตดยาเสพตดชนดใชเขมฉดยาเขาทางเสนเลอด โดยถาจะใชรวมกนควรตมกระบอกฉดยาและเขมหรอแชนำายาฆาเชอเอดสกอน การปองกนตรวจเลอดทบรจาคทกยนตและผบรจาคอวยวะใหแนใจวาปราศจากเชอเอดสกอนใหเลอดแกผปวยและถายปลกอวยวะใหมใหแกผอน การดแลเครองมอแพทยและของมคมตาง ๆ ทใชในการผาตดและเจาะฉดเขาทางผวหนงของผปวยใหทำาลายเชอจนปราศจากเชอเอดสกอน รวมทงการใชเทคนคของการปราศจากเชอ ในการตรวจทดสอบและบำาบดตาง ๆ ทางการแพทย การตรวจเลอดมารดาทมครรภ การแนะนำาใหคำาปรกษาหารอทถกตอง ฯลฯ เปนตน

ปญหาโรคเอดสมมากนอยเพยงไรปญหาโรคเอดสจนถงปจจบนเมอ 31 ธนวาคม 2535 นบแต

ป พ.ศ. 2527 พบรายงานมผปวยโรคเอดสเตมขนแลว 1,281 คน ยงมชวตอย 716 คน และผเรมมอาการขนตน รวม 1,588 คน ยงมชวตอย 1,385 คน โดยสำาหรบผปวยโรคเอดสเตมขนพบในป 2527 – 2531 ใน 5 ปแรก 1 , 1, 7 , และ 5 คนตามลำาดบ และพบมากขนเปน 29 , 69 , 407 , 762 ตามลำาดบในป 2532 – 2535 สวนผมอาการเอดสขนตนพบในป 2527 – 2531 ใน 5 ปแรก 5, 8 , 13 และ 20 คน ตามลำาดบ และพบมากขนเปน 99 , 218 , 394 และ 831 คนตามลำาดบ

ปจจบนคาดวามคนไทยตดโรคเอดสไปแลวประมาณ 3 แสนคน และภายใน 4 ปขางหนา ถาการรณรงคปองกนโรคเอดสไมไดผลจะมผตดเอดสเพมเปนลานคนและจะมผปวยเปนเอดสถง 4 แสนคน ซงจะมปญหาทางการแพทยมาก เพราะโรงพยาบาลทวประเทศมเตยงรบผปวยทวไปทกโรคไดเพยง 9 หมนเตยงเทานน และในป พ.ศ. 2543 หรอ ค.ศ. 2000 ประมาณวาจะมคนไทยตดเชอเอดสรวม 2 – 5 ลานคน และปวยเปนเอดสราว 350 ,000 ถง 650,000 คน

ผปวยโรคเอดสขนตนและเตมขนพบในกลมอาย เพศ และอาชพใดมากนน

ตารางแสดงจำานวนผปวยโรคเอดสจำาแนกตามกลมอายและเพศถง 31 ธนวาคม 2535

กลมอายผปวยโรคเอดสขนตนและเตมขน

ชาย หญง รวม %0 – 14 ป15 – 49 ป50 ปขนไป

ไมทราบ

1092,20014212

10129852

2102,49814714

3.8397.525.120.83

รวม 2,463(85.85 %

)

406(14.15

%)

2,869(100%)

100

แหลงขอมล : กองระบาดวทยา สำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

จะเหนไดวาในผปวย 2,869 คน เปนชายสวนใหญรอยละ 85 และเปนหญงรอยละ 14 และพบในเดกรอยละ 3.83 โดยพบในเดกชายเทากบเดกหญง ผใหญวยแรงงานและเจรญพนธรอยละ 97.52 อาย 50 ปขนไปรอยละ 5.12 โดยในวยผใหญพบในชายมากกวาหญง

ทนาเปนหวงคอเดกหญงและหญงวยเจรญพนธมมากถง 399 คน ซงพรอมจะถายทอดสทารกตอไปไดมากขน

สำาหรบดานอาชพพบมากทสด 10 อนดบแรกตามสดสวนดงน

1. ผใชแรงงาน 1,154 คน ( รอยละ 40.2 )2. เกษตรกรรม 488 คน ( รอยละ 17 )3. เดกตำากวาวยเรยน 197 คน ( รอยละ 6.8 )4. ขาราชการ 141 คน ( รอยละ 4.9 )5. คาขาย 133 คน ( รอยละ 4.6 )6. หญงโสเภณ 92 คน ( รอยละ 3.2 )7. วางงาน 55 คน ( รอยละ 1.9 )8. แมบาน 52 คน ( รอยละ 1.8 )9. อาชพอสระอน 48 คน ( รอยละ 1.7 )10. ธรกจเอกชน 41 คน ( รอยละ 1.4 )

สรป ในการลำาเลยงสารตาง ๆ ในรางกายนน หวใจทำาหนามสำาคญใน

การลำาเลยง นอกจากนนในการลำาเลยงสารยงมกระบวนการสรางระบบภมคมกนเพอตอตานเชอโรคทกระจายอยทว ๆ ไป นอกจากรางกายจะสรางภมคมกนโดยธรรมชาตแลวมนษยยงใชเทคโนโลยตาง ๆ กระตนใหรางกายสรางภมคมกนไดอกรวมทงการคนควาหายาตาง ๆ มารกษาโรค แตมนษยกยงไมสามารถกำาจดโรคบางโรคใหหมดไปไดไมวามะเรงหรอโรคเอดส เปนตน