bilsen_Ş._Özdemir_ patara roma dönemi günlük kullanım seramikleri
TRANSCRIPT
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
1/255
AKDENZ NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
Bilsen . ZDEMR
PATARA ROMA DNEM GNLK KULLANIM SERAMKLER
Danman:
Prof. Dr. Taner KORKUT
ARKEOLOJ ANABLM DALIYksek Lisans Tezi
Antalya 2009
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
2/255
i
N D E K L E R
KISALTMALAR VE KAYNAKA......iii
ZET..........xiv
ABSTRACT................xvNSZ..........xvi
1. GR.1
2. PATARA TARHNE GENEL BAKI.3
3. PATARA ROMA DNEM GNLK KULLANIM SERAMKLERNN ELE GET
ALANLAR............................................................................................................................5
3. 1. Ana Cadde..5
3. 2. Hurmalk Hamam..5
3. 3. Meclis Binas..6
3. 4. Modestus Tak7
3. 5. Oygu Mezar 42...7
3. 6. Tepecik...7
3. 6. 1. Tepecik Bey Evi.....7
3. 6. 2. Tepecik Nekropol.8
4. SERAMK FORMLARI TERMNOLOJS.......................................................................10
5.TPOLOJK VE KRONOLOJK AIDAN PATARA ROMA DNEM GNLK
KULLANIM SERAMKLERNN NCELENMES..........................10
5. 1. Masa Kaplar.11
5. 1. 1. mlek Altl.......11
5. 1. 2. Bardak...14
5. 1. 3. Kadeh....15
5. 1. 4. Kase.......18
5. 1. 5. Marapa.....22
5. 1. 6. Tabak.....31
5. 1. 7. Tas.........................................................................................................34
5. 1. 8. Testi.......................................................................................................35
5. 2. Piirme Kaplar......................................................................................................45
5. 2. 1. Gve....................................................................................................46
5. 2. 2. Mangal...................................................................................................525. 2. 3. Tava.......................................................................................................54
5. 2. 4. Tencere..................................................................................................59
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
3/255
ii
5. 3. Depolama Kaplar.................................................................................................66
5. 3. 1. Amphora................................................................................................66
5. 3. 2. Depolama Seramii...............................................................................68
5. 4. Dier Seramikler...................................................................................................71
5. 4. 1. Bakra....................................................................................................71
5. 4. 2. anak.....................................................................................................73
5. 4. 3. Havan Kolu............................................................................................77
5. 4. 4. Kapak.....................................................................................................78
5. 4. 5. Kepe.....................................................................................................83
5. 4. 6. Havan.....................................................................................................84
5. 4. 7. l Kab ..............................................................................................86
5. 4. 8. Szge....................................................................................................87
6. PATARA ROMA DNEM GNLK KULLANIM SERAMKLERNN RETMNE
YNELK DEERLENDRME..............................................................................................89
6. 1. Hamur ve Astar Yaplar.......................................................................................91
6. 2. Seramik Frnlar ve Amorf Malzemeler...............................................................93
7. SONU................................................................................................................................96
KATALOG...............................................................................................................................98
GRAFKLER..........................................................................................................................190
TABLO...................................................................................................................................193
LEVHA DZN.....................................................................................................................194
LEVHALAR
RESMLER
ZGEM
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
4/255
iii
KISALTMALAR VE KAYNAKA
Akta Glen 1995 . Akta F. Glen, Ana Cadde, bkz.: F. Ik, Patara 1992,KST 15, 2, 1995, 279-301.
Akta 2002 . Akta, Ana Cadde, bkz.: F. Ik, Patara 2000, KST 23, 1,2002, 397-412.
Akta Glen 2003 . Akta F.Glen, Ana Cadde, bkz.: F. Ik, Patara 2001,KST 24, 1, 2003, 1-10.
Akta 2005 . Akta, Ana Cadde, bkz.: F.Ik, Patara 2004, ANMED 3,2005, 57-65.
Akta 2007 . Akta, Ana Cadde ve Agora Kaps, bkz.: F. Ik, Patara2005 Yl Kaz ve Restorasyon almalar, KST 28, 1, 2007,15-28.
Akta 2008 . Akta, Ana Cadde, bkz.: F. Ik, Patara 2006, KST 29,1,2008, 59-72.
Alanyal 2007 F. Alanyal, Hurmalk Hamam, bkz.: F. Ik, Patara 2005 YlKaz ve Restorasyon almalar, KST 28, 1, 2007, 15-28.
Alanyal en 2007 F. Alanyal D. en, Patara Hurmalk Hamam Frigidariumuve Seramiklerinin Stratigrafik Olarak Deerlendirilmesi, bkz.:B.Karasu vd.(Ed.), IV. Uluslararas Katlml Seramik, Cam,Emaye, Sr ve Boya Semineri, Eskiehir 26-28 Kasm, SERES(2007) 412-429.
Alanyal 2008 F. Alanyal, Hurmalk Hamam, bkz.: F. Ik, Patara 2006,KST 29, 1, 2008, 59-72.
Alpzen 1995 T.O. Alpzen, A. H. zda, B. Berkaya, Bodrum SualtArkeoloji Mzesi Ticari Amphoralar, Eski ada AkdenizDeniz Ticareti (1995).
Anderson-Stojanovic 1992 V. R. Anderson-Stojanovic, Stobi. The Hellenistic andRoman Pottery (1992).
Atik 1995 N. Atik, Die Keramik aus den Sdthermen von Perge, IstMitt,Beiheft 40 (1995).
Aydemir 1995 A. Aydemir, Phokaia Erken Roma Dnemi Piirme Kaplar,Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi (zmir 1995).
Badie vd. 2004 A. Badie S. Lemaitre J. C. Moretti, Le Theatre du Letoon
de Xanthos. Etat des Recherches, Anatolia Antiqua 12 (2004)145-186.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
5/255
iv
Bass Doorninck 1971 G. F. Bass F. H. Doorninck, A fourth-century Shipwreck atYassi Ada AJA 75, 1, 1971, 27-37.
Baybo 2003 S. Baybo, Patara Kazlarnda Ele Geen Cam Eserler,Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi (Antalya 2003).
Bayburtluolu 2003 C. Bayburtluolu, Arykanda (2003).
Becks 2007 R. Becks, Tepecik-Hyk Amas, bkz.: F. Ik, Patara 2005Kaz ve Restorasyon almalar, KST 28, 1, 2007, 15-28.
Bekta 1989 S. Bekta, zmir Mzesinde Bulunan Ge Roma DnemiSeramikleri, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi (zmir 1989).
Berndt 2003 M. Berndt, Funde aus dem Survey auf der Halbinsel von Milet
(1992-1999). Kaiserzeitliche und Frhbyzantinische Keramik(2003).
Boardman 1974 J. Boardman, Schwarzfigrige Vasen aus Athen (1974).
Bulba Kzgut 1995 M. Bulba . Kzgut, Liman Hamam, bkz.: F. Ik, Patara1992, KST 15, 2, 1995, 279-301.
Callaghan 1981 P. Callaghan, The Little Palace Well and Knossion Pottery oflater third and second century B.C., BSA 76 (1981) 35-58.
evik Kzgut 1995 N. evik . Kzgut, Hurmalk Hamam, bkz.: F. Ik, Patara1993, KST 16, 2, 1995, 253-265.
evik vd. 2000 N. evik M. Kunze G. Grosche, Meclis Binas, bkz.: F.Ik, Patara 1998, KST 21, 2, 2000, 91-104.
De Luca 1984 G. De Luca, Via Tecta und Hallenstrasse Die Funde, DasAsklepieion, AvP XI, 4 (1984).
Degeest 2000 R. Degeest, The Common Wares of Sagalassos. Typology and
Chronology, SEMA III (2000).Des Courtils Laroche 2004 J. Des Courtils D. Laroche, Xanthos Et Le Letoon: Rapport
Sur La Campagne De 2003, Anatolia Antiqua 12 (2004) 309-339.
Diederichs 1980 C. Diederichs, Ceramiques hellenistiques, romaines etbyzantines, Salamine de Chypre IX, Paris
Doer 1991 E. Doer, Antik ada Amphoralar (1991).
Dndar 2008 E. Dndar, Patara Unguentariumlar, Patara IV. 1 (2008).
Eiring 2001 L. J. Eiring, The Hellenistic Period, in: Knossos PotteryHandbook. Greek and Roman, BSA Studies 7 (2001) 91-136.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
6/255
v
Eiwanger 1981 J. Eiwanger, Keramik und Kleinfunde aus derDamokratia-Basilika in Demetrias, Demetrias V (1981).
Eisenmenger Mader 1995 U. Eisenmenger I. Mader, Bericht ber die Arbeiten an derKeramik, bkz.: J. Borchhardt, Bericht der Grabungskampagnein Limyra 1993, KST 16,2, 1995, 229-251.
Elaigne 2000 S. Elaigne, Fine Ware from Late Hellenistic, Augustan andTiberian Deposits in Alexandria (Egypt), RCRF Acta 36 (2000)19-30.
Eren 1988 H. Eren, TDK Trke Szlk Bd. 1-2 (1988).
Erol 2004 D. Erol, Tralleis Kenti Kazlarnda Ele Geen Baskl Terra
Sigillatalar, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi (Aydn 2004).
Erzen Baaran 1992 A. Erzen S. Baaran, Enez (Ainos) Kazs, 1990 Ylalmalar, KST 13, 2, 1992, 53-67.
Felten 1975 F. Felten, Die Christliche Siedlung, Die Sp trmischeAkropolismauer, Alt Agina I, 2, (1975), 55-79.
Frat 1999 N. Frat, Perge Konut Alan Seramii, Yaymlanmam DoktoraTezi (stanbul 1999).
Forster 2001 G. Forster, The Roman Period, in Knossos Pottery Handbook.Greek and Roman, BSA Studies 7 (2001) 137-164.
Gassner 1997 V. Gassner, Das Sdtor der Tetraganos-Agora. Keramik undKleinfunde, FE 13, 1 (1997).
Gasperetti 2003 G. Gasperetti, Osservazioni Preliminari Sula Ceramica Romanadi Iasos di Caria. Metariali Dal Quartiere a Sud Del Teatro,
bkz.: C. Abedie-Reynal (Ed.), Les Ceramiques En Anatolie auxEpoques Hellenistique et Romane 23-24 Mays 1996, Varia
Anatolica 15 (2003) 141-163.Glen vd. 2001 F. Glen T. Korkut E. Dk, TN 9-10 Amalar, bkz.: F.
Ik, Patara 1999, KST 22, 2, 2001, 79-112.
Gngr 2005 E. Gngr, Metropolis Kenti ada 7 ierisindeki Konut Seramii,Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi (zmir 2005).
Grler 1998 B. Grler, Tire Mzesi Cam Eserleri (1998).
Grler 2000 B. Grler, A Tomb Group of Roman Ceramics from the Village
zgur in Tire, RCRF Acta 36 (2000) 113-117.
Harden 1934 D. B. Harden, The Glass of the Greeks and Romans, Greece &Rome 3, 9, 1934, 140-149.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
7/255
vi
Hayes 1967 J. W. Hayes, North Syrian Mortaria, Hesperia 36,4, 1967,
337-347.
Hayes 1972 J. W. Hayes, Late Roman Pottery (1972).
Hayes 1983 J. W. Hayes, The Villa Dionysos Excavations, Knossos: ThePottery BSA 78, 1983, 97-169.
Hayes 1985 J. W. Hayes, Sigillate Orientali, bkz.: Atlante dele formeceramiche II 1-96 (1985) 1-96.
Hayes 1991 J. W. Hayes, Paphos. The Hellenistic and Roman Pottery,Paphos Volume III (1991).
Hayes 1992 J. W. Hayes, Excavations at Sarahane in stanbul. 2, The
Pottery (1992).
Hayes 1997 J. W. Hayes, Handbook of Mediterranean Roman Pottery(1997).
Hayes 2000 J. W. Hayes, From Rome to Beirut and Beyond: Asia Minorand Eastern Mediterranean Trade Connections RCRF Acta 36(2000) 285-297.
Hayes 2005 J. W. Hayes, Late Hellenistic and Roman pottery in the easternMediterranean-an overview of recent developments, bkz.: M.B.Briese L.E. Vaag (Ed.), Trade Relations in the EasternMediterranean from the Late Hellenistic Period to LateAntiquity: The Ceramic Evidence, Sondbjerg Manorhouse, 12-15 ubat 1998 (2005), 11-26.
Higgins 1967 R. Higgins, Minoan and Mycenaean Art (1967).
Hilgers 1969 W. Hilgers, Lateinische Gef ssnamen Bezeichnungen, Funktionund Form rmischer Gef sse nach den antiken Schriftquellen(1969).
Hbner 1997 G. Hbner, Zur Kchen und Grobkeramik aus Patras, RCRFActa 35 (1997) 89-95.
Isteni Schneider 2000 J. Isteni G. Schneider, Aegean Cooking Ware in the EasternAdriatic, RCRF Acta 36 (2000) 341-348.
Ik Ylmaz 1990 F. Ik H.Ylmaz, Patara 1988, KST 11, 2, 1990, 1-21.
Ik 2000 F. Ik, Patara. The History and Ruins of the Capital City ofLycian League (2000).
Ik 2009 F. Ik, Patara, Lykia Birliinin Bakenti (2009) baskda.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
8/255
vii
In Uygun 2001 G. In . Uygun, TN 1-3 Amalar bkz.: F. Ik, Patara
1999, KST 22, 2, 2001, 79-112.
In 2002 G. In, Ointment or Medicine Vessels from Patara: An
Overview of a Simple Hellenistic Form in the AncientMediterranean World, AA 2, 2002, 85-96.
In 2007 G. In, General Outlook to The Hellenistic Pottery of Patara,bkz.: S. Lemaitre (Ed.), Ceramiques Antiques En Lycie LesProduits Et Les Marchhes, Poitier 21-22 Kasm 2003 (2007)137-149.
In 2005 G. In, Tepecik Sarnc, bkz.: F.Ik, Patara 2004, ANMED 3,2005, 57-65.
In 2008 G. In, The Preliminary Report on the Hellenistic Pottery ofPatara from the Tepecik Hill Excavations, Asia MinorStudien 55, 2008, 157-171.
In Ik 2008 G. In F. Ik, Tepecik Bey Saray, bkz.: F. Ik, Patara2006, KST 29, 1, 2008, 59-72.
kan evik 1999 H. kan N. evik, Nekropol Kazlar, Oygu Mezarlar, bkz.:F. Ik, Patara 1997, KST 20, 2, 1999, 159-178.
kan In Uygun 2000 H. kan G. In . Uygun, Tepecik, bkz.: F. Ik, Patara1999, KST 22, 2, 2000, 79-94.
Japp 1999 S. Japp, Frhrmische dnnwandige Hartware aus Pergamon,IstMtt 49, 1999, 301-331.
Jurii 2000 M. Jurii, Ancient Shipwrecks of the Adriatic, Maritimetransport during the first and second centuries AD, BAR 828(2000).
Karaosmanolu 1991 M. Karaosmanolu, Mettius Modestus Tak, bkz.: F. Ik,Patara 1989, KST 12, 2, 1991, 29-55.
Korkut 2002 T. Korkut, Steinerne Mrserschalen aus Patara, AA, 2002,233-245.
Korkut 2003 T. Korkut, Bouleuterion, bkz.: F. Ik, Patara 2001, KST 24,1,2003, 1-10.
Korkut 2004 T. Korkut, Bouleuterion, bkz.: F. Ik, Patara 2002, KST25, 1, 2004, 87-102.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
9/255
viii
Korkut Grosche 2005 T. Korkut G. Grosche, Likya Birlik ve Eyalet Meclisi, bkz.:F. Ik, Patara 2004, ANMED 3, 2005, 57-65.
Korkut 2007 a T. Korkut, Die kaiserzeitlichen Gebrauchskeramik aus Patara,bkz.: S. Lemaitre (Ed.), Ceramiques Antiques En Lycie Les
Produits Et Les Marchhes, Poitier 21-22 Kasm 2003 (2007)191-224.
Korkut 2007 b T. Korkut, Roma Dnemi Pataras Yemek Piirme Kaplar:Tavalar, bkz.: B. Karasu vd.(Ed.), IV. Uluslararas KatlmlSeramik, Cam, Emaye, Sr ve Boya Semineri, Eskiehir 26-28Kasm, SERES (2007) 431-449.
Korkut 2007 c T. Korkut, Die sptantike und frhbyzantinische Keramik ausPatara, bkz.: B. Bhlendorf-Arslan vd.(Ed.), Late Antique and
Medieval Pottery and Tiles in Mediternean ArchoeologicalContexts, BYZAS 7 (2007) 147-168.
Korkut Ercan 2008 T. Korkut B. Ercan, Roman Meals and Cooking Ware inLycia: An Experimental Practice in Archeology, Akdeniz SanatDergisi, 2008, 95-106.
Korkut Grosche 2007 T. Korkut G. Grosche, Das Bouleterion von Patara.Versammlungsgebude des Lykischen Bundes Patara II,1(2007).
Kouzeli Zachos 2000 K. Kouzeli G. A. Zachos, Middle-Late Roman Elateian Ware,Archaeological-Physicochemical-Petrogical Analysis, RCRFActa 36 (2000) 554-560.
Kuzmanov 2000 G. Kuzmanov, Late Roman Glazed Pottery from Bulgaria,RCRF Acta 36 (2000) 225-234.
Ladsttter 2005 S. Ladsttter, Keramik bkz.: H. Thr (Ed.), Hanghaus 2 inEphesos Die Wohneinheit 4. Baubefund, Ausstattung undFunde, FiE VIII 6, 230-359, 2005.
Liddel Scott 1951 H.G. Liddel - R. Scott, A Greek-English Lexicon (1951).
Ldorf 2006 G. Ldorf, Rmische und frhbyzantnische Gebrauchskeramikim westlichen Kleinasien (2006).
Lafl 2000 E. Lafl, Sagalassos Table and Common Wares from SeleukiaSidera in Psidia RCRF Acta 36 (2000) 43-47.
Mader 1996 I. Mader, Keramik der Forschungen im Gebiet von Kyenai ausden Jahren 1989-1992 bkz.: F. Kolb (ed.) Lykische Studien 3
Die Siedlungskammer von Kyenai in Lykien, Bericht berFeldforschungen im Yavu-Bergland im Sommer (1996), 87-112.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
10/255
ix
Mandruzzato vd. 2000 L. Mandruzzato C. Tiussi V. Degrassi, AppuntisullInstrumentum dImportazone Greca ed Orentale adAquileia RCRF Acta 36 (2000) 359-364.
Matz 1957 F. Matz, Kreta-Mykene-Troja ( 1957).
Meri 2002 R. Meri, Spthellenistisch-rmische Keramik und Kleinfundeaus einem Schachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos, FiE IX,3(2002).
Meri 2000 R. Meri, Ein Ephesischer Schachtbrunnen: Chronologie undausgewhlte funde der Spthellenistisch-Rmischen Zeit ,RCRF Acta 36 (2000) 91-96.
Meyer-Schlichtmann 1988 C. Meyer-Schlichtmann, Die Pergamenische Sigillata aus derStadtgrabung von Pergamon, PF 6 (1988).
Mitsopoulos-Leon 1991 V. Mitsopoulos-Leon, Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos.Keramik Hellenistischer und Rmischer Zeit, FiE IX 2, 2 (1991)
Oransay 2002 A. Oransay, Antik ada Grek ve Roma Seramik SanatndaMadeni Kaplarn Etkisi, II. Uluslararas Katlml Seramik,Cam, Emaye, Sr ve Boya Semineri, Eskiehir, Haziran, SERES(2002) 253-261.
zbtev 1994 G. zbtev, M. S. 3. yzyl Phokaia Kaba Mutfak KeramiiYaymlanmam Yksek Lisans Tezi (zmir 1995).
zhanl 1998 M. zhanl, Hurmalk Hamam, bkz.: F. Ik, Patara 1996,KST 19, 2, 1998, 53-79.
zkan Erkanal 1999 T. zkan H.Erkanal, bkz.: T. zkan (Ed.), Tahtal BarajKurtarma Kazs Projesi (1999).
zdoru 2005 . zdoru, Gnlk mleklikleri, ANMED, 2005, 62.
zdoru Dk 2007 . zdoru E. Dk, Patara Seramik Frnlar bkz.:
B.Karasu vd.(Ed.), IV. Uluslararas
Kat
l
ml
Seramik, Cam,Emaye, Sr ve Boya Semineri, Eskiehir 26-28 Kasm, SERES(2007) 399-411.
zyiit 1991 . zyiit, 1989 Yl Phokaia Kaz almalar, KST 12, 2,1992, 127-153.
zyiit 1992 . zyiit, 1990 Yl Phokaia Kaz almalar, KST 13, 2,1992, 99-122.
Peacock Williams 1991 D. P. S. Peacock D. F. Williams, Amphorae and the Roman
Economy (1991).
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
11/255
x
Pellegrino 2002 E. Pellegrino, Les cramiques issues des fouilles menes en1995 et 2000 sur l acropole lycienne de Xanthos AnatoliaAntiqua 10 (2002), 245-260.
Pellegrino 2004 E. Pellegrino, Note sur un Depotoir de Ceramique du III s. ap.J. -C. Et la Datation de la Residence du Nord-Est de LAcropole Lycienne de Xanthos, Anatolia Antiqua 12 (2004)123-143.
Pellegrino 2007 E. Pellegrino, Prsentation des Cramiques Pte RougeOrang Sableuses de Xanthos. Une Producton de CramiqueCulinaire Locale Sur le Long Terme, bkz.: S. Lemaitre ( Ed.),Cramiques Antiques En Lycie Les Produits Et Les Marchhes,Poitier 21-22 Kasm (2007) 225-259.
Pobleme 1999 J. Pobleme, Sagalassos Red Slip Ware. SEMA II (1999).
Plz 1985 S. Plz, Kaiserzeitliche Keramik aus dem Heroon III, IstMitt35, 1985, 77-115.
Ricci 2007 M. Ricci, Elaiussa Sebaste: Context, Production&Commerce,bkz.: B. Bhlendorf-Arslan vd.(Ed.), Late Antique andMedieval Pottery and Tiles in Mediternean ArchoeologicalContexts, BYZAS 7 (2007) 170-180.
Riley 1979 J. A. Riley, Coarse Pottery, Excavations at Sidi KhrebishBenghazi, Suppl. to Libya Antiqua V, 2 (1979) 91-467.
Robinson 1959 H. S. Robinson, Pottery of the Roman Period, The AthenianAgora V (1959).
Rotroff 1997 S. Rotroff, Hellenistic Pottery. Athenian and ImportedWheelmade Table Ware and Related Material, The AthenianAgora 29 (1997).
Rotroff 2006 S. Rotroff, Hellenistic Pottery. The Plain Wares, The Athenian
Agora 33 (2006).Sackett 1992 L. H. Sackett, Knossos from Greek City to Roman Colony.
Excavations at the Unexplored Mansion II, BSA Suppl. 21(1992) 192-256.
Saldern 1962 A. Saldern, Glass from Sardis, AJA 66, 1, 1962, 5-12.
Sapountzis 2008 I. Sapountzis, Imported Cooking Wares of Roman Corinth,Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, (Medford 2008).
Schfer 1968 J.Schfer, Hellenistische Keramik aus Pergamon, PergamenischeForschungen 2 (1968).
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
12/255
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
13/255
xii
Vogeikoff-Brogan 2000 N. Vogeikoff-Brogan, Late Hellenistic Pottery in Athens: ANew Deposit and Further Thoughts on the Association ofPottery and Societal Change, Hesperia 69, 3, 2000, 293-333.
Vokaer 2007 A. Vokaer, La Britte Ware Byzantine et Omeyyade en Syrie Du
Nord, M. Bonifay- J. Christophe Trglia (Ed.), LRCW 2, BARInternational Series 1662 (II), 2007, 701-713.
Williams 1989 C. Williams, Anemurium. The Roman and Early ByzantinePottery (1989).
Wintermeyer 2004 U. Wintermeyer, Didyma. Die hellenistische undfrhkaiserzeitliche Gebrauchskeramik, Didyma 3, 2 (2004).
Ylmaz 1991 H. Ylmaz, Nekropol almalar, bkz.: F. Ik, Patara 1989,KST 12, 2, 1991, 29-55.
Ylmaz 1992 H.Ylmaz, Nekropol, bkz.: F. Ik, Patara 1990 Etkinlikleri,KST 13, 2, 1992, 235- 258.
Ylmaz 1995 H. Ylmaz, Tepecik Nekropol, bkz.: F. Ik, Patara 1992,KST 15,2, 1995, 279-301.
Ylmaz evik 1995 H. Ikan Ylmaz N. evik, Die Grfte von Patara, Lykia II,1995, 187-216.
Zsidi Balla 2000 P. Zsidi M. Balla, The Distribution of Mortars from the so-called Gas Works Potters Workshop in Aquincum, RCRFActa 36 (2000) 247-253.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
14/255
xiii
Metin erisinde Kullanlan Ksaltmalar:
PTR: Patara
Kat. No: Katalog Numaras
Res.: Resim
Y.: Ykseklik
A..: Az ap
K..: Kaide ap
U.: Uzunluk
TBE: Tepecik Bey Evi
TN: Tepecik Nekropol
AL: mlek AltlBA: Bardak
KD: Kadeh
KA: Kase
MA: Marapa
MAK: Marapa Kaide
TB: Tabak
T: TasTS: Testi
TSK: Testi Kaide
G: Gve
TE: Tencere
TA: Tava
MN: Mangal
A: Amphora
DS: Depolama Seramii
BK: Bakra
A: anak
AK: anak Kaide
HK: Havan Kolu
KP: Kapak
HA: Havan
K: l kab
S: Szge
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
15/255
xiv
ZET
1988 ylndan bu yana srdrlen Patara kazlarnda ele geen Roma Dnemi gnlk
kullanm seramikleri bu almann konusunu oluturur. Ana Cadde, Hurmalk Hamam,Meclis Binas, Modestus Tak, Tepecik Nekropol ve Tepecik Bey Saray alanlarndan ele
geen buluntular olduka zengin bir form eitliliine sahiptir. Tarihsel olarak Erken Roma
Dneminden Ge Roma Dnemi ilerine kadar yaylm gsteren bu formlar kentte buluntu
younluu olarak birinci srada yer alr.
Gnlk kullanm kaplar olarak adlandrlan bu seramikler basit retimli masa
kaplar
n
, piirme kaplar
n
, depolama kaplar
n
ve mutfaktaki yard
mc
dier seramiklerolmak zere toplam 22 form grubunu kapsamaktadr. Tipolojik olarak snflandrlan
seramikler genellikle tm Akdeniz ve Ege kentlerinden tannan formlar iermektedir; ancak
bununla birlikte ilk kez Patara kazlarnda ele geen yeni formlarda bu tez kapsamnda tespit
edilmitir.
Sahip olduu limanyla Likya blgesinin en nemli ticaret ss konumundaki Patara
ya Roma Dneminde krmz astarl birok ithal seramiin getirildii bilinmektedir. Roma
Dnemi gnlk kullanm seramikleri ierisinde zellikle ithal olduu dnlen Ege orijinli
.S. 1.-3. yzyl piirme kaplar younluktadr. Bunlarn yannda komu kent Ksanthos retimi
tencereler ve Kbrstan ithal anaklar da retim yerlerini tandmz gruplar arasnda yer
almaktadr. thal seramiklerin dnda kentte yerel retim formlarda bilinmektedir. zellikle
mlek altlklar ve anaklarla takip edebildiimiz bu formlar kentin kendi kullanm seramii
ihtiyacn karladn gstermektedir.
Patara da farkl dnemlerdeki bulgularla seramik retiminden kesin olarak bahsetmek
mmkndr. Kentte seramik retimine dair en erken veriler Hellenistik Dneme ait megara
kasesi kalplardr. .S. 1.-2. yzyla tarihli Tepecik Bey Evinden ele geen hatal retim
seramiklerle retimin kentte bu tarihte de devam ettii bilinir. Roma Dnemi ilerine
tarihlendirilen seramik frnlar ve ilikler de Patarada retimin varln kesinletiren dier
veriler arasndadr.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
16/255
xv
ABSTRACT
The subject of this article is the daily use ceramics found in the excavations that has
been taking place in Patara since 1988. The findings from the Main Street, Hurmalk Bath,
Modestus Arch, Tepecik Necropolis and Tepecik Bey House areas have a rich variety of
forms. These forms, dating from the early Roman to the Late Roman Period, are the most
abundant findings in the city.
These ceramics, named as daily use vessels, covers 22 different form groups such as
simple production table wares, cooking pots, storing vessels and other supplementary kitchen
wares. These ceramics are typologically classified and include familiar forms from nearly all
Mediterranean and Aegean cities. But within the scope of this thesis there are also some new
forms which have been found in Patara excavations for the first time.
It is known that, in the Roman Period, many red undercoated import ceramics were
brought to Patara, the most important trade center of the Lycia due to its harbor. Amongst the
Roman Period daily use ceramics, cooking pots which are thought be of Aegean origin dated
to 1st to 3rd centuries B.C are in majority. Along with these, pots produced in the neighboring
Xanthos and the bowls imported from Cyprus are among the groups whose production areas
we are familiar with. Apart from imported ceramics, local productions are also known. Forms
deduced especially from these bowls and bowl bases show that production was limited with
local demands.
As a result of the artifacts dating to different periods, it is possible to speak of ceramic
production for certain. The oldest information related to ceramic production is gathered from
Hellenistic Period Megara bowl templates. Faulty-produced ceramics gathered from TepecikBey House dating to 1st 2nd century AD, show that production was in process even in
these dates. Ceramic stoves and workshops dating to Roman Period are among the other datas
which verify production in Patara.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
17/255
xvi
NSZ
1988 ylndan itibaren Prof. Dr. Fahri Ik bakanlnda yrtlen Patara kazlar hem
kentin hem de blgenin tarihine k tutacak birok yenilii ortaya koymutur. Kaz
buluntularnn pek ou tez ve makaleler kapsamnda irdelenmitir. Bu tez almasnnkonusu oluturan Roma Dnemi gnlk kullanm seramikleri de Prof. Dr. Taner Korkut
tarafndan irdelenmi ve baz gruplar farkl makalelerle bilim dnyasna tantlmtr. Ancak
kaz alanlarndan ele geen gnlk kullanm seramiklerinin younluu konunun bir tez
kapsamnda daha ayrntl incelenmesini gerekli klmtr. Prof. Dr. Taner Korkut
danmanlnda yrtlen bu tez, Likya Blgesinde imdiye kadar yaplan seramik
yaynlarnda sadece gnlk kullanm seramiklerinin ele alnd tek almadr.
Bu alma esnasnda benden hibir zaman yardmn, zamann ve fikrini esirgemeyen
sevgili hocam Prof. Dr. Taner Korkuta sonsuz teekkrlerimi sunarm. rencilik yllarmn
ilk gnlerinden itibaren bana seramii sevdiren sevgili hocam Do. Dr. Gl In a da eitim
hayatmn her anndaki yol gstericilii iin ok teekkr ederim. 2002 ylndan itibaren
katldm Patara kazlarnda beni ynlendiren hocalarm Prof. Dr. Fahri Ik ve Prof. Dr.
Havva kan Ika da minnettarm. Tezimin deerlendirme ksmnda benden yardmlarn
esirgemeyen Dr. ilem Uyguna, tezimin Auto Cad programndaki izimlerini stlenen
Arkeolog Bayram Akdaa, gerektiinde yardmlarn esirgemeyen Uzm. Arkeolog evket
Akta a ve de Akdeniz niversitesi Arkeoloji Blmndeki alma arkadalarma da
sonsuz teekkrlerimi sunarm.
Son olarak varlklaryla g bulduum, benden hibir zaman desteklerini esirgemeyen
sevgili eim Yunus zdemire ve aileme ok teekkr ederim.
Bilsen . zdemir
Antalya / 2009
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
18/255
1
GR
Patara Roma Dnemi gnlk kullanm seramiklerinin deerlendirildii bu alma 1989
ylndan bu yana Prof. Dr. Fahri Ik bakanlnda yrtlen kazlardan ele geen
malzemeleri kapsamaktadr. almann konusunu oluturan seramiklerin pek ou ettlkeser nitelii tad iin kaz evi deposunda korunmaktadr. Bunlardan baka mzelik
deerdeki eserler de Antalya Mzesi depolarnda bulunmaktadr.
Daha ok Roma yaplaryla n planda olan kentten, kazlarn balad ilk yllardan
itibaren farkl dnemlere ait youn seramik buluntular ele gemitir. Sz konusu seramikler
Prof. Dr. Taner Korkut, Do. Dr. Gl In ve Dr. ilem Uygun tarafndan 2001 ylnda kaz
evi deposunda yap
lan sistemli bir al
mayla dnemsel ve konusal olarak ayr
t
r
lm
lard
r.Yaplan bu ayrtrmann ardndan detaylca irdelenmeye balanan Patara seramiklerinin
Hellenistik srecini Do. Dr. Gl In, Roma srecini ise Prof. Dr. Taner Korkut stlenmi ve
birok makale ile sz konusu seramikleri bilim dnyasna tantmlardr1. Ayn zamanda
krmz astarl seramikler2 ve unguentariumlar3 gibi zel gruplar da doktora ve yksek lisans
tezleri olarak allmtr. Roma Dnemi gnlk kullanm seramiklerinin ok eitli
formlarda ve de youn olarak ele gemesi bu grup seramiklerin ayrntl bir tez bal altnda
deerlendirilmesi zorunluluunu dourmutur.
Roma Dnemi gnlk kullanm seramikleri, 1991 ylndan itibaren sren Hurmalk
Hamam ve 1989-2000 yllar arasnda kazlan Tepecik Nekropol alanndan youn olarak ele
gemitir (Grafik 1). 1992 ylnda kazsna balanlan Ana Cadde ve 2003 ylndan itibaren
yrtlen Tepecik Bey Evide tez kapsamnda deerlendirilen seramiklerin ele getii, halen
almalarn srd alanlar arasnda yer alr. 1996 ylnda balayp 2007 ylnda kazs
sonlanm Meclis Binas, 1988-1989 yllarnda kazlm Modestus Tak ve 1997 ylnda
alan OG 42 de gnlk kullanm seramiklerinin ele getii alanlar arasndandr. Sz konusu
alanlardan Hurmalk Hamamnn sadece 2005 ylna kadar ele geen seramikleri
deerlendirilmitir4. Kazs tamamlanp buluntularyla birlikte yaynlanan Meclis Binas
seramiklerinin sadece genel formlara rnek tekil edebilecek olanlar irdelenmitir. Sonradan
tez almas ierisine dahil edilen Ana Cadde seramiklerinin ise genellikle farkl formlara
sahip olanlar irdelenmitir. alma kapsamnda deerlendirmeye alnmayan dier alanlarn
1 In 2002; In 2007; In 2008; Korkut 2007 a; Korkut 2007 b; Korkut 2007 c; Korkut Ercan 2008.2 Uygun 2009.3 Dndar 2005.4 2005 ylndan itibaren ele geen seramikler Dileken tarafndan Doktora tezi kapsamnda allmaktadr.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
19/255
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
20/255
3
2. PATARA TARHNE GENEL BAKI
Likya blgesinin en nemli kentlerinden biri olan Patara, Antalya nn bat ucunda, Een
aynn ise hemen dousunda yer alr. Bugnk ad Gelemi olan yerleim Ka ilesine
baldr.
Kentin kuruluu mitoslara balanmakla birlikte yerleimin ok daha eskiye gittii
bugn yaplan aratrmalar sonucunda bilinmektedir7. Like Pttara, Hitit kaynaklarnda ise
Patarolarak adlandrlan kentin kurulduu erken dnemlere ait izler, ise zellikle Tepecik de
yaplan kazlar sonucunda ortaya kmaya balamtr. Ele geen seramikler ve bir ta baltayla
kentin varlnn en azndan imdilik Tun ana kadar uzand sylenebilir. Sonraki
dnemlerde ise kentin ad ilkin Apollon kehanetiyle balantl olarak Hekataios ve Herodotos
tarafndan anlr. Kent .. 6. yzyln ortalarndan itibaren Pers hakimiyetiyle karlar.
Klasik Dnem ilerinde kenti yneten beylerin varl bilinmekle birlikte Pers hakimiyeti ..
333de skenderin geliine kadar srmtr. skenderin hibir direnile karlamadan ald
kentin ynetimi, onun lmnden sonra ise haleflerinin eline geer. Kent nce Antigonoslar
sonrasnda ise Ptolomaioslar tarafndan ele geirilmitir. Ancak.. 305te ynetim yeniden
Antigonosun eline gemitir. Sonrasnda ise srasyla .. 301de Lysimakhos, .. 281 de
Seleukos, .. 278/277 de Ptolomaioslar ve son olarak .. 197de ise Seleukos kral
Antiokhos hakimiyetine girmitir. .. 189 ylnda Antiokhosun Romayla yapt Magnesia
savan kaybetmesiyle kentin ynetimi btn blgeyle birlikte Rhodosun eline geer. Ancak
Romaya eliler gndererek bamszln isteyen blge .. 167de zerkliini kazanr. Ayn
tarihte Likya Birlii kurulmu ve Patara bu birliin bakenti unvann kazanmtr. Patara
Likya birliinin kurulmasndan itibaren oy hakkna sahip kentlerden biri olarak n plana
kar. Likyann Romay destekledii .. 88/85 yllar arasnda sren Mithridates savalar
esnasnda Pontus ordusu baarsz olunca Pataray kuatr. Ancak blge Romaya gsterdiidestein karln alr ve Roma senatosu tarafndan dost olarak ilan edilir. Yzyln
ortalarndan sonra Ceasarn katili Brutus hem kendine mali destek toplamak hem de
Likyallarn Ceasar yanllarna .. 43 te donanma yardm gndermesine tepki olarak
blgeye gelir. nce Ksanthosu ele geirmeye alan Brutus burada byk bir direnile
karlar. Kentlerini teslim etmek istemeyen Ksanthoslular tm kenti atee verirler. Bu byk
ykmn ardndan Patarada da ayn tepkiyi grmek istemeyen Brutus daha iyimser bir
politikayla kentten ihtiyac olan yardm alr ve kenti terk eder. Likya .S. 43 ylnda mparatorCladius Dneminde bamszln yitirir ve bu tarihten sonra bir Roma eyaleti olarak
7 Kentin tarihesi iin bkz.: Ik 2000; Ik 2009.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
21/255
4
varln srdrr. Patara bu srete hem Likya eyaletinin hem de Romaya bal srdrlen
birlik sisteminin bakentliini stlenmitir. Likyann Roma eyaleti olmasyla birlikte ise
blge merkezden atanan valilerce ynetilmeye balanmtr. Vespasian Dneminde Likya ve
Pamfilya eyaletleri birletirilmi ve olaslkla bu dnemde de bu iftli eyaletin bakentliini
Patara stlenmitir. Kentin pek ok antsal yapsnn da ina edildii bu sre Roma dnemi
zenginliinin kentte izlenmesi asndan son derece nemlidir. Lykia Pamfilya ifte eyaleti
.S. 312-337 ylnda mparator Konstantin Dneminde ayrlm ve yeniden Likya tek eyalet
olmutur. Patarada yzyln sonuna kadar bu eyaletin dini bakenti unvann alarak blgedeki
nemini korumutur. Ayrca Patarann Aziz Nikolaosun doum yeri olmas da Hristiyanlk
alemi iinde kentin nemini artrmtr. Kent .S. 541 ylndaki byk veba salgnnn
ardndan ticari kle birilikte gerilemeye balar, ardndan .S. 7.-8. yzylda btn ky
kentlerini ypratan Arap aknlaryla birlikte kent daha da klerek varln srdrmtr.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
22/255
5
3. PATARA ROMA DNEM GNLK KULLANIM SERAMKLERNN ELE
GET ALANLAR8
3. 1. Ana Cadde
Liman gneydeki Agoraya balayan Ana Cadde Kazlar9, 1992 ylndan itibaren
evket Akta tarafndan yrtlmektedir10. Ana Cadde Kazlar ayn alanda yer alan ve
dorudan caddeyle balantl Gney Kap, A yaps, Bat - Dou Portikolar ve dkkanlar da
kapsamaktadr11. Yrtlen almalarda bataklk suyunun da oluturduu engel nedeniyle
caddenin sadece 100 m.lik bir blm ile Gney Kap, A Yaps, Portikolar ve 7 nolu
dkkan alabilmitir.
Bugnk veriler dorultusunda Ana Cadde, .S. 1. yy.dan .S. 7. yy. a kadar kullanm
grm, daha sonra surlarla kentin klmesi nedeniyle ilevini yitirmitir. Kaz
katmanlarnda Klasik ve Hellenistik Dnem seramiklere rastlanlmasna ramen, buluntu
younluu alann son kullanmyla da balantl olarak Roma ve Erken Bizans Dnemlerine
aittir. Alan halen sren bir doktora tezi kapsamnda evket Akta tarafndan ayrntlca
incelenmektedir. Bardak, testi, marapa, kase, kapak ve szge gibi alt gruplara yerletirilen
ve bu almann konusunu oluturan seramiklerin sadece bir ksmn oluturan Ana Cadde
buluntular, younlukla Ge Roma Dnemi gnlk kullanm seramiklerindendir. Ana
Caddede ele geen bu seramiklerin dnemsel bir birliktelik gstermesi, alma
kapsamndaki benzer rneklerin deerlendirilmesi asndan olduka nemlidir.
3. 2. Hurmalk Hamam
Adn hemen nndeki Hurma aalarndan alan ve literatrde Liman Hamam olarak
da adlandrlan12 yapyla ilgili ilk almalara 1991 ylnda balanmtr. ncelikle hamamnbat ve dou ynlerinde moloz ve dolgu temizlii yaplm ve temizlenen alanlarda cadde
yaplar ortaya karlmtr13. Kaznn ilerleyen yllarnda hamamn scaklk blmnde
almalar yrtlmtr14. 1997 ylnda ara verilen kazlara 2005 ylnda F. Alanyal
bakanlnda tekrar balanlm, soukluk ve lklk blmlerinde alan sondajlarla hamamn
8 Patara Roma Dnemi gnlk kullanm seramiklerinin ele geti alanlarn kent ierisindeki konumlar iinbkz.: ZM 1.9 Genel olarak Patara Ana Cadde iin bkz. Ik 2000, 67-68.10 Akta - Glen 1995, 287-288.11 Akta 2002, 401; Akta Glen 2003, 3-4; Akta 2005, 57; Akta 2007, 15-16; Akta 2008, 62.12 Genel olarak Hurmalk Hamam iin bkz. Ik 2000, 85-90.13 Bulba Kzgut 1995, 286-287.14 zhanl 1998, 57-58.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
23/255
6
kullanm evreleri saptanmaya allmtr15. Sral oda sistemiyle tipik Likya Hamamlar
geleneinde olan Hurmalk Hamamnn, .S. 2. yy. dan .S. 11. yy. a kadar kullanm
grd tahmin edilmektedir.
Hurmalk Hamamnda ele geen seramikler Erken Roma Dneminden Ge Roma
Dnemi ilerine kadar tarihlendirilmektedir. Alandan zellikle kase, kadeh, testi, marapa ve
piirme seramiklerine ait rnekler youn olarak ele gemitir. Bu almada deerlendirilen
seramikler 19912001 yllar Hurmalk Hamam kazlarnda ele gemi olup, sonraki yllarda
yaplan kazlarda ele geen seramikler ise, halen yrtlen bir doktora tezi kapsamnda
allmaktadr16.
3. 3. Meclis Binas
Patara Meclis Binas kazlarna ilk kez 1996 ylnda balanmtr17. Kaznn ilk drt
ylnda yrtlen almalar daha ok yapnn d ksmna odaklanmtr18. 2001 ylndan
itibaren yeniden balatlan almalar19 ise, 2007 ylnda sonulandrlm ve bylece yapnn
kazs tamamlanmtr20. lk yllarda yaplan kazlarda ncelik yapnn zerini rten kum
tabakasnn kaldrlmasna ynelik olmutur. Daha sonraki yllarda cavea zerindeki bloklarn
belgelenmesiyle bu alan ve tonozlarn iinde kaz almalar yrtlmtr21. Kazs
tamamlanan yapnn sahne binas, orkestra ve oturma sralar stnde ksmi konservasyon
almalar da yrtlmtr.
Meclis Binasnn Likya Birlii ile balantl olarak.. 2. yy. da ina edildii, daha
sonra ise farkl dnemlerde deiime urad mimari ve arkeolojik veriler nda
kantlanmtr22. Kaz alanlarndan ele geen seramikler Hellenistik Dnemden Ge Roma
Dnemine kadar eitlilik gstermektedir23. Sz konusu seramikler yapnn kazcstarafndan yaynlanm olmakla birlikte24, tekil veya ok az benzer rnei bilinen formlar bu
alma kapsamnda da deerlendirilecektir.
15 Alanyal 2007, 19-20; Alanyal 2008, 60.16 2005 ylndan itibaren ele geen seramikler Dileken tarafndan Doktora tezi kapsamnda allmaktadr.17 Genel olarak Meclis Binas iin bkz. Ik 2000, 127-130.18 evik vd. 2000, 93-94.19 Korkut 2003, 2.20 Bkz.: Korkut Grosche 2007.21 Korkut 2004, 88-89; Korkut Grosche 2005, 58-59.22 Korkut Grosche 2007, 57-74.23 Korkut Grosche 2007, 128-155.24 Bkz. Dn.:20.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
24/255
7
3. 4. Mettius Modestus Tak
Lykia ve Pamphylia Eyaleti Valisi C. Trebonius Proculus Mettius Modestus onuruna
ina edilmi olan yap25, Tepecik yerleiminin dou eteinde, kent merkezinin giriinde ve
nekropol alannn hemen nnde yer alr. geili antsal kap grnmndeki tak kazlar
1988-1989 yllarnda yrtlmtr26. Yaplan almalar neticesinde, .S. 1. yy. da ina
edilen takn aslnda onur tak ve su yolunun bir paras olduu anlalmtr27. Kaz alanndan
Roma Dnemi gnlk kullanm seramikleri grubuna ait ok sayda form ele gemi ve
bunlarn bazlar bu alma kapsamnda deerlendirilmitir.
3. 5. Oygu Mezar 42
1989 ylndaki yol genileme almalar esnasnda ilk kez tespit edilen oygu
mezarlarn28 kazlarna 1993 ylnda balamtr29. Daha sonraki yllarda benzer mezar
kazlarna devam edilmi, 1995 yl ierisinde be, 1997 yl ierisinde ise krk iki mezar
almtr30. Halen devam eden almalarla alan mezar says toplam elli alty bulmutur.
1997 ylnda alan 42 numaral oygu mezar, ierisindeki nite yer alan kafataslaryla, bugne
kadar alan oygu mezarlar arasnda en ilgi ekici olandr31. Farkl buluntularn yannda,
dorudan l riteliyle balantl kullanlm olmas muhtemel gnlk kullanm
seramikleriyle balantl drt adet kasenin ele getii bu mezardan kan rnekler alma
kapsamna dahil edilmitir32.
3. 6. Tepecik
3. 6. 1. Tepecik Bey Evi
Tepecik yerleiminin st dzleminde yrtlen kaz
lara 2003 y
l
nda Gl I
ntarafndan balanlmtr33. lk yl yaplan kaz almalar gn na kartlan ve sarn
olarak tanmlanan yapda odaklanmtr. Bu almalar esnasnda sarncn etrafnda farkl
llerde duvar kalntlar da tespit edilmitir. Daha sonraki yllarda kaz almalar
duvarlarn almaseklinde ynlendirilmitir. 2007 yl kaz almalar sonucunda Tepecik
25 Genel olarak Modestus Tak iin bkz. Ik 2000, 69-70.26 Ik Ylmaz 1990, 7-8.27 Karaosmanolu 1991, 33-34.28 Genel olarak Patara oygu mezarlar iin bkz. Ik 2000, 49-50.29 Ylmaz evik 1995, 187.30 Ik 2000, 49-50.31kan evik 1999, 163-164.32 Sz konusu eserler daha nce bir bitirme almas erevesinde allmtr, bkz.: Tner 1999, 1-21.33 In 2005, 57-65.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
25/255
8
yerleiminin st dzleminde ortaya kartlan kalntlarn byk bir yap kompleksine ait
olduu anlalmtr34. Kazlan alanlarn ilkini oluturan ve nceleri sarn denen ancak sonra
bir depo ya da kiler olduu anlalan alandan zellikle, .. 320-220 aralna tarihlenen
seramikler youn olarak ele gemitir. Bunlardan baka ayn alanda, .. 7.-6. yy. lara ait az
sayda seramik paralar ve Demir a balangcna tarihlenen pimi toprak figrinler de
bulunmutur. Yap kompleksine ait kilerin yanndaki dier mekanlar A ve B alanlar olarak
adlandrlmtr. A alanndaki seramik buluntular younluu Ge Geometrik Dnem ile
Arkaik Dnem arasnda deiirken, B alannda topluca atld anlalan Roma Dnemi
dolgusu dikkat ekmektedir. Bu dolgu ierisinde ithal ve yerel krmz astarl seramikler ile
gnlk kullanm seramikleri ele gemitir. Alandan ele geen amorf malzemeler ve atlye
kullanmyla n plana kan altlklar gibi seramikler bu dolgunun bir atlye at olabileceini
de dndrtmektedir. Gnlk kullanm seramiklerinin de ele getii bu alan, Patarann
yerel seramik retimine k tutabilecek malzemelerin de varlyla bu almada nemli bir
yer tutmaktadr.
Buluntu grubu ierisinde yer alan ve burada deerlendirilmeye alnan seramikler altlk,
bakra, anak, testi kaideleri, tencere, tabak ve l kab gibi formlardan olumaktadr. Farkl
form gruplarna ait olan bu seramikler .. ge 1. yy. ile .S. 2. yy. sonuna kadar
tarihlenmektedir.
3. 6. 2. Tepecik Nekropol
Kuzey-Gney dorultulu olarak tepeciin dou eteine yerletirilmi olan Nekropol
Kazlar 1989-2000 yllar arasnda Havva kan Ik tarafndan yrtlmtr35. Yzeyde
youn olarak Roma Dneminde kullanlm mezar odalar veya lahitler grlmekle beraber,
alt seviyelerde tespit edilen zellikle iki lahit nekropol alannn Erken Hellenistik Dnemdekullanldn gstermektedir36. Roma Dnemi sonlarnda ise mezarlk ilevini yitirmeye
balayan alann farkl amalar iin kullanld da yine kazlar sonucunda anlalmtr.
nemini yitiren nekropol alan zamanla tepeciin yamalarndan aa akan 2,5 m.
kalnlnda bir dolguyla rtlmtr. Dolaysyla kazlar esnasnda tam bir stratigrafi
izlenememitir37. Ancak baz alanlarn kesitlerinden szkonusu katmanlama takip
edilebilmitir.
34 In Ik 2008, 59-60.35 Genel olarak Tepecik Nekropol iin bkz. Ik 2000, 26-29.36 Ylmaz 1991, 32; Ylmaz 1992, 237-238.37 In 2008, 158.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
26/255
9
Tepecik Nekropol buluntular ierinde zellikle alann kullanmyla da balantl
olarak Roma Dnemi seramikleri younluk gstermektedir. Ancak alt seviyelerde, ana kaya
zerinde az sayda da olsa Geometrik Dneme tarihlenen emberli seramiklere
rastlanlmtr38. Ara katmanlarda ise sklkla Klasik, Arkaik ve Hellenistik Dnem seramikler
gzlemlenmitir39. Tepecik Nekropolndeki seramik buluntularnn byk ksmn oluturan
Roma Dnemi seramiklerin ierisinde younluk bakmndan ilk sray gnlk kullanm
seramikleri alrken, onu terra sigillata olarak adlandrlan krmz astarl seramikler takip
etmektedir. Burada deerlendirilen seramiklerin byk bir ounluu TN 3, TN 3 Ocak, TN 8
ve TN 9-10 olarak adlandrlan alanlarda ele gemitir40. Roma Dnemi gnlk kullanm
seramiklerinden bilinen formlarn pek ouna bu alanlarda ele geen seramikler ierisinde de
rastlanlmtr.Bu alma kapsamnda deerlendirilen ve .. 1. yy. ile Ge Roma Dnemine
kadar tarihlendirilen seramikler hem nekropol alannn kullanm srecini gstermesi hem de
szkonusu formlarn Roma Dnemi iindeki form geliimini gstermesi asndan son derece
nemlidir.
38 Ylmaz 1995, 285 Res. 13; Ik 2000, 6 Res. 4.39 Tepecik Nekropolnde ele geen krmz astarl seramikler bir doktora tezi kapsamnda deerlendirilmitir,
bkz.: Uygun 2009.40 In Uygun 2001, 79-80; Glen vd. 2001, 80-81.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
27/255
10
4. SERAMK FORMLARI TERMNOLOJS
Yaplan almalarda Arkaik Dnemden Hellenistik Dnem sonuna kadar tarihlenen
seramikler genellikle antik kaynaklardan bilinen Yunanca isimleriyle adlandrlrlar41. Roma
Dnemine ait seramikler iin ise bu durum her zaman sz konusu deildir. Antik literatrdeRoma Dnemi seramiklerinin birounun Latince isimleri bilinmesine ramen42, kap
isimlendirmelerinde genellikle modern terminoloji kullanlmtr. Modern terminolojinin
kullanld farkl almalarda benzer formlar iin deiik adlandrmalarn kullanld da
bilinir. Genel bir dzen iermeyen bu adlandrmalar zellikle seramiklerin
snflandrlmasnda zorluklara neden olmaktadr.
Roma Dnemi gnlk kullan
m seramiklerinin irdelendii bu al
ma kapsam
ndadeerlendirilen rneklerin form ayrmlarnn yaplmasnda kabn boyutlar nemli rol
oynamtr. zellikle tabak, kase, tas gibi benzer formlarn ayrm az ap ve ykseklik esas
alnarak yaplmaya allmtr. Seramiklerin adlandrlmasnda ise Trke terminoloji
kullanm tercih edilmitir. Bununla birlikte her form anlatm altnda eer bilinmekteyse
kabn Yunanca ve Latince ismi de belirtilmitir(Tablo 1).
5. TPOLOJK VE KRONOLOJK AIDAN PATARA ROMA DNEM GNLK
KULLANIM SERAMKLERNN NCELENMES
Roma Dnemi seramik sanat denince akla ilk olarak terra sigillata grubu gelmektedir.
Ancak kazlarda ele geen terra sigilatta rnekleri gnlk kullanm seramiklerine gre daha az
younluk gsterirler. Benzer bir durum Patara buluntular iin de geerlidir. Patara Roma
Dnemi gnlk kullanm seramikleri dnemin seramik sanatndaki zenginlik nedeniyle ok
fazla form eitlilii gstermektedir. Patara buluntular mutfak, masa, depolama ve dier
seramikler olmak zere 4 ana balk ve toplam 22 grupta deerlendirilmitir (Grafik 2).
Farkl form yaplar gsteren seramikler kendi gruplar ierisinde genel olarak az ve gvde
yaplarna gre de alt form gruplarna ayrlmlardr. Her grup bal altnda ncelikle
seramiklerin kullanm ve genel form yaps tanmlanm ve daha sonra ise her farkl tipin
rnekleri ayrntlaryla incelenip benzer rnekler dikkate alnarak tarihlendirilmeye
allmtr.
41 Sparkes Talcott 1970; Rotroff 2006.42 Hilgers 1969.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
28/255
11
5. 1. Masa Kaplar
Antik kaynaklarda masa kaplarnn tamamvasa escaria ya da vasa po(ta)toria olarak
adlandrlmtr43. Gnmz seramik almalarnda genellikle sadece zeri astarla kapl
seramikler masa kaplar olarak kabul edilmektedir. Bu grubun dnda ki seramikler kaba
seramikler ve ya mutfak seramikleri olarak adlandrlmaktadr44. Ancak astarl masa
kaplaryla benzer formdaki astarsz ya da zensiz iilikli ok sayda rnek de bilinmektedir.
Dolaysyla bu tr rnekler gnlk kullanm seramikleri grubu ierisinde deerlendirilmeli ve
bunlarn retim ile kullanm amac ise masa kab olarak kabul edilmelidir. Bu balamda
tketicilerin satn alma gc nemli rol oynam olmaldr. Gnlk kullanm seramikleri
altnda toplanan pek ok form, bu alma kapsamnda yemek ve servis iin kullanlmas
muhtemel seramikler olarak masa kaplar bal altnda deerlendirilmitir. Toplam 8 ayr
form grubunu ieren bu balk Patara buluntular ierisindeki en youn buluntu grubunu
oluturur(Grafik 3).
5. 1. 1. mlek Altl
Yuvarlak gvdeli, torba karnl veya ticari amphora gibi sivri dipli seramiklerin sabit
durabilmeleri iin yaplm olan formlar modern literatrde altlk olarak
deerlendirilmitir45. Altlklar daha ok kullanlaca seramik formuna uygun biimde
ekillendirilmitir. Genellikle mutfak ya da masalardaki ihtiyac karlamak amacyla retilen
altlklar, mleki atlyelerinde de seramiklerin kurumas ve frnlanmas srasnda
kullanlmtr46. Patara Tepecik Bey Evinde bulunmu bir ka altlk rnei zerinde
gzlemlenen hamur artklar, dzensiz ve farkl astar akntlar altlklarn mleki atlyesinde
kullanmna dair nemli bir belge niteliindedir (Res. 1-2).Dier seramik formlarnda olduu
gibi arkta retilen bu altlklar basit ve ou zaman zensiz bir iilikle retilmi olup,genelde astarsz olarak frnlanmlardr. Yaplan incelemeler sonucunda Roma Dnemine
43 Hilgers 1969, 15-16.44 Literatrde mutfak veya dier kaba seramikler grubu ierisinde yer alan ince cidarl rnekler inceseramikler olarak tanmlanp ayr deerlendirilmektedir, bkz. Mitsopoulos-Leon 1991, 131 vdd.; Hbner 1997,90; Japp 1999, 301 vdd.; Degeest 2000, 67 vdd. Bu tr ayrtrmada seramik cidarnn incelii dnda onlarnretim kalitesi de dikkate alnmtr. Ancak kalite yaplarna gre benzer bir ayrtrma her zaman mmkndeildir, bkz. Korkut 2007a, 192. Dolaysyla bu alma kapsamnda ince seramikler olarak adlandrlanrnekler ayr bir balk altnda deil, ait olduu form gruplar ierisinde deerlendirilmitir.45 Williams 1989, 103; zbtev 1994, 34; Aydemir 1995, 77; Rotroff 2006, 121-122.46 zbtev 1994, 34; Aydemir 1995, 77; Atik 1995, 26-28.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
29/255
12
tarihlenen altlklarn genel hatlaryla Hellenistik Dnemden bilinen altlk rneklerinin
devamcs olduu anlalmtr47.
Kullanm amac ve blgesel faktrlerden dolay form deikenlii gsteren mlek
altlklar kronolojik adan genel bir form geliimi ierisinde deerlendirilememitir. Halka
biimli altlklarn Hellenistik Dnemden itibaren youn biimde tercih edildii bilinir48.
Roma Dnemiyle birlikte benzer altlk formlarna pek ok antik yerleimde rastlanmtr49.
Patara buluntular ierisindeki mlek altlklar form zelliklerine gre farkl alt grupta
deerlendirilmitir:
AL I (Lev. 1 Kat. No. 1-2):
Bu grupta deerlendirilen mlek altlklar dztabanl, kaideden yukarya doru da
alarak ykselen bir gvde ve yine da dnk bir dudak yapsna sahiptirler. Az ksmnn
genilii ve dudan da alma oran olaslkla zerine oturtulan kabn kaide apyla
balantl olarak deikenlik gstermektedir. Grup ierisinde toplam iki rnek yer almaktadr.
Bu altlklardan ilki, orta kalnlkta cidar yaps ve yine kalnca da dnk bir dudak yapsna
sahiptir(Kat. No. 1).
AL I grubu rneklerinin hamurlar ince kire, kum katkl ve pudrams dokuludur.
Hamur renkleri ise sarms ve kahverengimsi tonlardadr. 2 numaral rnein zerinde sarms
krmz tonlarnda astar yer alr.
Benzer altlk rneklerine Phokaia kaz buluntularnda rastlanmtr50. S bir tabak
grnmndeki ikinci rnek51 ise sadece kaln bir kaide ve gvde yapsyla 1 numaral
rnekten ayrlmaktadr. 52. I. grup altlklar Phokaia buluntular dikkate alndnda .S. 2. yy. n ilk yarsna tarihlendirilebilir. Ayrca grupta yer alan altlklarn buluntu yerleri de bu tarihi
dorular niteliktedir.
47 Hellenistik Dnem altlk rnekleri iin bkz.: Rotroff 2006, 121-122 Nr. 344-346 Lev. 47.48 Hellenistik Dnem altlk rnekleri iin bkz.: Rotroff 2006, 285-286 Res. 59, 377-378, 385.49 Benzer rnekler Patara Deniz Feneri kazlarnda da ele gemitir, bkz.: T. Korkut, Patara Deniz FeneriSeramik ve Cam Buluntular (2009) Nr. 144-146 Baskda.50zbtev 1994 Lev. 35, 159; Aydemir 1995 Lev. 74 A 2.51 Bu altlk genel hatlaryla s bir tabak formuna benzemekle beraber, zensiz yaps ve dier rneklerle benzeriiliinden mlek altl olmas gerektiine karar verilmitir.52 Benzer rnekler Patara Deniz Feneri kazlarnda da ele gemitir, bkz.: T. Korkut, Patara Deniz FeneriSeramik ve Cam Buluntular (2009) Nr. 144-146 Baskda.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
30/255
13
AL II (Lev. 1 Kat. No. 3-10):
kinci grupta deerlendirilen mlek altlklar her ne kadar birinci grupta olduu gibi,
da alarak ykselen bir gvde ve yine da dnk bir dudak yapsna sahip olsa da, stten
dzleen dudak formuyla onlardan ayrlr. Dudan bu yaps byk olaslkla zerine
yerletirilecek mlee ayak ilevi grmesi amacyla tasarlanmtr. Yine birinci gruptan
farkl olarak gvde tam ortadan keskin bir dnle incelip, S formunda verilmitir. Bu grupta
deerlendirilen mlek altlklar kaide yaplarna gre iki farkl alt gruba ayrlrlar. Birinci alt
grubu halka kaideli rnekler oluturur(Kat. No. 3-6). kinci alt grupta incelenen altlklar ise
dz tabanldr (Kat. No. 7-10). Dz tabanl mlek altlklarn bazlarnda tabann balang
ksmnn hemen altnda derin bir yiv halinde verilmi profil bulunmaktadr(Kat. No. 9-10).
Ayrca bu her iki rnein duda dierlerine oranla olduka da sarkk biimde
vurgulanmtr.
Grup rneklerinin hamurlar youn kire, kum katkl ve genellikle pudrams
dokuludur. Hamur renkleri sar, kmzms sar, pembe ve kahverengi tonlar arasnda
deiiklik gstermektedir. Astarsz rneklerin dnda genellikle krmzms kahverengi ve
krmz astar grlr.
AL II grubu iersinde deerlendirilen mlek altlklarnn pek ounun benzerleri
Phokaia53 ve Anamurium54 kazlarnda ele gemitir. Benzer buluntular dikkate alnarak bu
grup rnekleri .S. 2. yy.n ilk yarsna tarihlendirilebilir. Grup rneklerinden sadece 9
numaral rnein bu gne kadar ok yakn bir benzerine herhangi bir blgede
rastlanlmamtr. Ancak sz konusu altlk da TBS Roma Dolgusundan ele geen dier
altlklar nedeniyle bu dneme tarihlenebilir55.
AL III (Lev. 2 Kat. No. 11-12):
nc grup mlek altlklar halka form yaplaryla ilk iki gruptan ayrlmaktadr . Bu
gruba dahil edilen rnekler yarmay biimli bir gvde profiline sahiptirler. Gvde profili stte
yuvarlatlm dudakla son bulmaktadr. Benzer bir durum gvdenin alt ksmnda da
gzlemlenir. Burada deerlendirilen her iki rnek genel hatlaryla birbirlerine ok
benzemektedir. Sadece detaylarda az da olsa farkllklar gzlemlenebilir. rnein 11 numaral
53 zbtev 1994 Lev. 36, 165; Lev. 37; Aydemir 1995 Lev. 74 -75.54 Williams 1989 Res. 63.55 Tepecik Bey Evi iin bkz.: syf. 7-8.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
31/255
14
altln gvdesi ie dnk bir kavisle sonlanrken 12 numaral rnekte ise, gvdenin alt ksm
kaln tutulmu ve dz biimde ekillendirilerek ite yukarya doru hafif eimli braklmtr.
AL III grubu rneklerinin hamurlar kire, kum, ince akl ta, mika katkl ve sert
dokuludur. Hamur renkleri kahverengi ve krmz tonlarnda olan rneklerden sadece 12
numaral rnek zerinde pembe astar grlr.
AL III grubu ierisinde deerlendirilen mlek altlklarndan benzerlerine
Anamurium56 ve Knossos57 bata olmak zere pek ok antik yerleimde rastlanlm ve sz
konusu rnekler Erken Roma Dnemine tarihlendirilmitir.
5. 1. 2. Bardak
Sv ieceklerin tketiminde kullanlan bardaklar daha ok masa kaplar ierisinde
deerlendirilirler. Literatrde kulplu veya kulpsuz bardaklar olmak zere iki alt grupta
deerlendirilen bardaklarn cam veya metalden retilmi rnekleri de bilinmektedir. Antik
ada bardak formunu ifade eden bir kelime yoktur58. Ancak bardak, kase, kupa ve kadeh iin
genel olarak Poculum59 ya da Poterion60 kelimeleri kullanlmtr. Patara kazlarnn farkl
alanlarnda ele geen bardaklarn61 sadece be adeti burada deerlendirilmitir. Sz konusu
seramikler form bakmndan ok yakn zellikler gsterdiinden tek grup halinde
incelenmitir.
BA I (Lev. 2 Kat. No. 13-17):
Dik ya da hafif da alarak ykselen gvde yaps bu formun karakteristik zelliidir.
Bugne kadar bilinen rneklerin hibirinde kulba rastlanlmamtr. Kaide yaplarnda isefarkllklar gzlemlenir. Baz bardaklar dz bir taban yaps gsterirken (Kat. No. 14.17)
dier rnekler de ise halka kaide kullanlmtr (Kat. No. 13.15-16). Ayrca 13 numaral
bardak dierlerinden farkl olarak tabannn altnda dbkey bir profillidir. Bardak grubu
ierisindeki en farkl form, tabandan itibaren iki sra dbkey profille dik ykselen gvdeye
sahip 17 numaral rnektir.
56 Williams 1989 Res. 63, 598.57 Sackett 1992 Lev. 148, 99; 149, 122.58 Trke bardak kelimesi karl daha ok cam rnekleri tanmlar, bkz.: Eren 1988, 142.59 Hilgers 1969, 74-75.60 Poterion kelimesi Yunanca terminolojide kullanlmaktadr. bkz.: Liddell Scott 1951, 1454.61 rnein Meclis Binasnda ele geen bardak formu iin bkz.: Korkut Grosche 2007, 138 Nr. 198.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
32/255
15
Grup rneklerinin hamurlar ince kire, kum katkl ve sert dokuludur. Hamur renkleri
ise krmzms sar, krmz ve sarms kahverengi tonlar arasnda deikenlik gsterir. 14 ve
17 numaral bardaklar dnda grupta yer alan dier rnekler krmz astarldr. Krmz astarl
bardak rnekleri byk olaslkla terra sigillata seramiklerinin taklitleridir62. Bunlardan baka
16 numaral rnek, ince srlm astar zerinde dalgal bant uygulamasyla dier bardak
rneklerinden ayrlr.
Bardak formu altnda deerlendirilen 13-15 numaral rneklerin benzerleri .. 2.
yy.n sonlarndan itibaren farkl blgelerden bilinmektedir63. Roma Dnemi ile birlikte
benzer formlar cam64 ve terra sigillata65 gruplarnda da kullanlmtr. Gnlk kullanm
seramikleri ierisinde ise en yakn benzerlerine Didyma buluntular arasnda rastlanlr66.
Roma Dneminde kullanm yaygnlaan cam formlar ierisinde benzer formlarn varl ve
dnemin modas olan krmz astarl seramikler olaslkla bu formun gnlk kullanm amal
taklit edilmesine sebep olmutur. Dnemin gnlk kullanm bardaklarnda 13-15 katalog
numaral rnekler .S. 1 yy.da retilmi olmaldr. 16 numaral bardan benzer rneine
Didymada67 rastlanlr. Ancak Didyma rnei zerinde herhangi bir bezeme motifi yoktur.
Yine de form benzerlii dikkate alnarak 16 numaral bardak .S. 1. yy. ilerine
tarihlendirilebilir. 17 numaral bardan ise karlatrma rnei bulunamamtr.
5. 1. 3. Kadeh
ki kab olarak kullanlan kadehler, bardaklar gibi masa kaplar ierisinde
deerlendirilmitir. Erken dnemlerden itibaren bilinen bu form68 olaslkla Arkaik Dnem
gelenei olan kylix ve kantharos gibi ayakl seramiklerin Roma Dnemi iindeki
takipisidir69. Yuvarlak biimde ekillendirilmi bir taban zerine oturan ayak ve yayvan yada derin gvde bu formun karakteristik zelliklerindendir. Roma Dneminde retilen benzer
62 Patara yerel retim krmz astarl seramikler iin bkz.: Uygun 2009, 165-183.63 Callaghan 1981, 38 Res. 1, 2-4; Lev. 1, e-g.64 Grler 1998, 122-127; Baybo 2003, 51 iz. 38-39, 201-212.65 Hayes 1985 Lev. 13, 11; 16, 13; 68, 1-12.66Wintermeyer 2004, 30. 118. 119 Res. 302, 1092. 1094.67 Wintermeyer 2004, 118 Res. 1091-1092.68 Kadeh formunun bilinen en erken rneklerine Miken seramikleri ierisinde rastlanlr, bkz.: Matz 1957, 134Lev. 110; Higgins 1967, 113 Res. 130.69 Arkaik Dnem kylix rnekleri iin bkz.: Boardman 1974 Res. 108-122.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
33/255
16
formdaki kaplar iin Calix kelimesi kullanlmtr70. Kadeh grubu ierisinde deerlendirilen
rnekler gvde yaplar gz nnde tutularak iki farkl alt grupta incelenmitir.
KD I (Lev. 2-4 Kat. No. 18-32):
Yuvarlak, alt dz bir kaide zerine oturan ayak ve stte yayvan gvde bu grubun
genel karakteristik zelliidir. Ancak grup ierisinde deerlendirilen rneklerin bazlar kaide
ve dudak yaplaryla farkllk gsterirler. Patara kazlar esnasnda farkl alanlarda ele geen
toplam 15 rnek bu grup altnda incelenmitir. Saysal adan Hurmalk Hamam buluntular
younlukta olmasna karn Ana Cadde gibi dier alanlarda da benzer formlar ele gemitir.
Genelde kadehlerin kaideleri dz bir profille ayakla birleirken, baz rneklerin (Kat. No.
18.29) kaideleri zerinde dbkey kntl bir profil bulunmaktadr71. Ayrca 18 numaral
rnein ayak ksm tam ortada bir bilezikle hareketlendirilmitir. 19 numaral rnek ise
kaidesinin st ksmnn bombeli braklmasyla farkllk gsterir. Dier taraftan 18-20
numaral rneklerin yayvan gvdeleri ie dnk az ve keskin dudak profiline sahiptirler. 22-
25 numaral rnekler dik az ve yuvarlatlm dudak profili ile vurgulanmtr. 21 numaral
rnek ise hem dik az hem de keskin dudak yapsna sahiptir.
KD I grubu rneklerinin hamurlar ince kire, kum katkl, genellikle kk gzenekli
ve sert dokuludur. Hamur renkleri ise krmz, krmzms sar, kahverengi ve sar tonlar
arasnda deikenlik gsterir. Grup ierisinde yer alan rneklerin nemli bir zellii de
ssleme amal yaplm, bazen dudak kenarnda (Kat. No. 22) bazen de kabn tondo
ksmnda yer alan kaln bir frayla ekilmi tek(Kat. No. 19-20. 25. 27. 29-32) ya da apraz
(Kat. No. 23. 28)eritlerin bulunmasdr(Res. 3-4) .
Kadeh formunun birinci alt grubunda deerlendirilen rneklerin benzerleriAnamurium72 Perge73 ve Knossos74 kazlarnda ele gemitir. Knossos ve Anamurium
rnekleri buluntu yerleri nedeniyle .S. 1. yy. ilerine tarihlendirilmilerdir. Perge rnei ise,
.S. 2.-7. yy. gibi olduka geni bir zaman dilimi ierisinde deerlendirilmitir. I. kadeh grubu
rneklerinin Roma Dnemi ilerinde yaygnlamaya balayan camdan retilmi benzerleri .S.
70 Hilgers 1969, 44-45.71 Benzer profil cam rnekler zerinde de grlr, bkz.: Saldern 1962, 9 Lev. 6 Res. 13.72 Williams 1989, 101-102 Res. 63, 591-592.73 Atik 1995, 123 Res. 49, 239.74
Knossosta ele geen rneklerin ttslk olarak kullanld da sylenmektedir, bkz.: Sackett 1992, 197 Lev.147, 73.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
34/255
17
3.7. yy. arasnda tarihlendirilmektedir75. Patara Hurmalk Hamamndan ele geen benzer
pimi toprak bir rnekte .S. 5. yy. ierisine tarihlendirilmitir76. Antik dnemde retilen pek
ok pimi toprak kabn dnemin metal ya da cam benzerlerinin taklidi olduu bilinir. Bu
balamda cam rneklerle olan benzerlikleri ve Patara rnei de dikkate alnarak I. grupta yer
alan kadehler Ge Roma Dnemini kapsayan bir srece (.S. 3.-5. yy.) tarihlenebilir.
KD II (Lev. 4 Kat. No. 33-36):
Alt dz braklm yuvarlak bir kaide zerine oturan derin gvde yaps bu grubun
karakteristik zelliidir. Ayrca KD II de yer alan rneklerin ayak ksmlar KD I alt grubunun
aksine daha ksa tutulmu ve neredeyse tabandan gvdeye geilmitir. Sadece 35 numaral
kadehin aya dierlerine oranla biraz yksek tutulmutur. KD II alt grubu kadehleri olduka
derin ve da alan, fakat dik biimde ykselen gvdeye sahiptirler. Burada deerlendirilen
rneklerin hi birinde az ksm ele gemediinden, az formu hakknda kesin bir ey
sylenemez.
33 numaral rnek olduka ince olan cidar kalnl, gri renkteki astar ve iilik
yapsyla dier rnekten ayrlr. Bu farkllklar daha ok dnemin cam kadehlerinin
formlarn anmsatrlar. Ayrca 35 ve 36 numaral kadehlerin gvde ve kaidelerinde ksmen
korunmu astar akntlar izlenebilmektedir.
KD II grubu rneklerinin hamurlar ince kire, kum katkl ve sert dokuludur. Hamur
renkleri gri, krmzms sar ve kahverengi tonlar arasnda deikenlik gsterir. 35-36
numaral rnekler zerinde astar akntlar da izlenebilmektedir.
KD I grubunda olduu gibi KD II grubundaki kadehler de cam rneklerle bykbenzerlik gstermektedir77. Ayn zamanda bu kadehlerin pimi toprak benzerleri Anamurium
kazsnda ele gemi ve .S. 1. yzyla tarihlenmilerdir78. Ancak bu tarih genellikle ge Roma
malzemesiyle n plana kan Hurmalk Hamam buluntularyla rtmemektedir. Patara
Meclis Binasnda bulunan 35 numaral rnek Korkut tarafndan .S. 3.-4. yy. aralna
tarihlendirilmitir79. Meclis Binas buluntusu ve grup rneklerinin cam rneklerle olan yakn
75 Baybo 2003, 58 iz. 56, 330-338; Harden 1934, 145 Lev. 7 a-c; Saldern 1962, 9 Lev. 6 Res. 13.76 Korkut 2007c 162-163 Res. 9, 54.77 Benzer cam rnekler iin bkz. Harden 1934, 145 Lev. 7 a-c; Baybo 2003, 58 iz. 56, 330-338.78 Anamurium kazlarnda ele geen rnekler iin bkz. Williams 1989, 101 Res. 63, 591.79 Korkut Grosche 2007, 139 Nr.199.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
35/255
18
form benzerlii nda KD II grubunda deerlendirilen kadehler de Ge Roma Dnemi (.S.
3.-5. yy.) ierisine tarihlendirilebilir.
5. 1. 4. Kase
Kase bal altnda incelenen seramikler genellikle yuvarlak ya da da alan bir
gvde ve da dnk az yapsna sahiptirler. Hellenistik Dnemden itibaren siyah ve
krmz astarl seramik gruplarndan bilinen bu form80, Roma Dnemi gnlk kullanm
seramikleri olarak masa kaplar ierisinde her trl ihtiyac karlamaya ynelik retilmitir.
Roma Dneminde kullanlan kase formlar iin Acetabulum ifadesi kullanlmtr81. Ancak
bugne kadar yaplan seramik aratrmalarnda kase ifadesi ok farkl tip ve boyuttaki kaplar
tanmlamak iin kullanlmtr. Bu tez kapsamnda kullanlan kase ifadesi daha ok kk
boyutlarda olan, kresel ya da da alan gvdeli kaplar ifade etmektedir. Patara buluntular
ierisinde bardak formuna ok benzeyen dik gvdeli ve olduka da takn dudakl
seramikler de mevcuttur (Kat. No. 47-48). Dudak yapsndan dolay bardak grubundan
farkllklar gsteren bu rnekler kase formlar ierisinde deerlendirilmitir. Dudak yapsnn
dnda bu rneklerin olduka s olmalar da bu deerlendirmeyi destekler niteliktedir.
KA I (Lev. 4-5 Kat. No. 37-43):
Hafife da alan az, kresel gvde, dz ya da kk halka kaide grubun genel
form zellikleridir. Grup ierisinde drd salam olarak Oygu Mezar 42den, dierleri
Tepecik Nekropolnn farkl alanlarndan ele geen toplam yedi adet kase rnei yer alr.
Oygu Mezar 42de ele geen rnekler (Kat. No. 37-40) ayn kontekst iinden gelmeleri
nedeniyle form btnl gsterirler. Kaideden itibaren yarm kresel formda ykselen gvde
azda hafife da dner ve yuvarlatlm dudak profiliyle sonlanr. 38 numaral rneingvdesinden az ksmna gei kk yivlerle vurgulanmtr. 37 ve 38 numaral rneklerin
kk dztabanlar altta bir yivle hareketlendirilmiken, 39 numaral rnek hafif ykseltilmi
kk halka kaideye sahiptir. 40 numaral rnek ise yine hafif ykseltilmi olan taban ve
alttaki derin yiv kanalyla bir kaide grnmn almtr. 41 numaral rnek 37-40 numaral
seramikler gibi da dnk dudak yapsna sahip olmakla birlikte tabanda ikin, yukarya
doru daralan gvde formuyla onlardan ayrlmaktadr. 42-43 numaral rnekler ise daha dik
80 Hellenistik Dnem rnekleri iin bkz.:Sch fer 1968 Lev. 4, 13-20; In 2007, 142, Res. 5-6.81 Hilgers 1969, 33-34.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
36/255
19
gvdelidirler. 42 numaral rnek kk da dnk az, 43 numaral rnek ise belirgin da
dndrlm az ve yuvarlak dudak profiline sahiptir.
KA I grubu rneklerinin hamurlar ince kire ve kum katkldr. Hamur renkleri
pembe, sar, krmzms sar tonlarnda deikenlik gsterir. Astar renkleri ise genellikle
hamurun ak ya da koyu tonlarndadr.
37-39 numaral kaselerin en yakn benzerleri Didyma kazlarnda ortaya kartlm ve
.S. 1. yy. ierisine tarihlendirilmitir82. 40 numaral rnein benzerleri yine Didyma83 ve
Stobi84 de grlr. Stobi buluntusu Erken Roma Dnemine tarihlenir. Korkut tarafndan daha
nce yaynlanan 38 numaral rnek Erken Roma Dnemine tarihlendirilmitir85. Ayn
konteksten gelen bu drt kase kendi buluntu grubu ierisinde bir bitirme tezi kapsamnda
deerlendirilmi ve dier mezar buluntular da dikkate alnarak .. 1. yy. ierisine
tarihlemitir86. Ancak Didyma ve Stobi buluntular gz nnde tutularak 37-40 numaral
kaseleri Korkutun da nerdii gibi, .S. 1. yy. ierisinde tarihlendirmek daha doru olacaktr.
Sz konusu oygu mezardan ele geen ve Erken Roma Dnemine tarihlenen dier buluntular
bu neriyi destekler niteliktedir. Mezar buluntular ierisinde yer alan 41-43 katalog numaral
kaselerin benzerleri ise Ephesos kazlarnda gnna kartlmtr87. Ephesos buluntular
Meri tarafndan literatrde ince cidarl seramikler (dnnwandige keramik, fine ware) olarak
adlandrlan grup ierisine deerlendirilmitir88. 41-43 numaral kaseler de iyi piirilmi ve
ince cidarl yaplaryla bu grup ierisinde deerlendirilip, .S. 1. yy. a tarihlendirilebilirler.
KA II (Lev. 5 Kat. No. 44-48):
Yayvan ya da dia alarak ykselen gvde, da dndrlm az, tamamen dz ya
da hafif ykseltilmi kaide grubun genel form zelliidir. Grup ierisinde farkl alanlardan elegemi toplam be kase deerlendirilmitir. Bu rneklerin gvde yaplar birbirinden farkllk
gstermesine karn, az yaplarndaki benzerlik ve kk boyutlar nedeniyle ayn alt grup
altnda incelenmitir. Grup ierisindeki 44-45 katalog numaral eserler da alarak ykselen
yuvarlak profilli gvde ve tamamen da dndrlm dudak yapsna sahiptir. 44 numaral
82 Wintermeyer 2004, 150 Res. 1483.83 Wintermeyer 2004, 130 Res. 1258.84 Anderson-Stojanovic 1992, 114 Lev. 104, 877.85 Korkut 2007a, 199 Res. 12.86 Tner 1999, 7. Dier mezar buluntular iin ayrca bkz. Ylmaz evik 1995, 210 Res. 9.87 Meri 2002, 72-74 Lev. 32. 35. 36 K 368 K411 K427.88 Meri 2002, 69.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
37/255
20
rnek dz kaidelidir ve gvdeyle birleme noktasna doru kaide daralmaktadr. 45 numaral
rnek ise ok hafif ykseltilmi geni ve dz bir tabana sahiptir. Her iki kase de benzer
formda olmalarna ramen 45 numaral rnek daha kaln cidarl olmasyla 44 numaral
rnekten ayrlr. 46 numaral kase dz biimde da alarak ykselen gvde ve keskin profille
da dndrlm yine dz bir dudak yapsna sahiptir. 47-48 numaral kaseler ise dier
rneklerin aksine daha dik bir gvde yapsna sahiptirler89. Her iki rnein dudaklar dz
biimde ekillendirilmi ve da dndrlmtr.
KA II grubu rneklerinin hamurlar kire ve kum katkldr. hamur renkleri krmzms
sar ve kahverengi tonlarndadr. 47-48 numaral kaselerin dndaki rnekler ince kahverngi
tonlarnda bir astarla kaplanmtr.
44-45 numaral seramiklerin en yakn benzerleri Paphos90, Didyma91 ve Stobi92
kentlerinde grlmektedir. Paphos rnei yerel retim seramikler ierisinde deerlendirilmi
ve geldii kontekst .. 2. yy. ile .. 1. yy.n sonu arasna tarihlendirilmitir. Stobi rnei
.S. 2. yy. ierisinde deerlendirilmitir. Didyma benzerinin ise tarihlendirilmesi
yaplmamtr. Benzer kase formlar dikkate alnarak 44-45 numaral seramikler.S. 1.-2. yy.
ierisine yerletirilebilir. KA II grubu ierisinde yer alan 47-48 numaral rneklerin
karlatrma rnekleri bulunamamtr. 46 numaral rnek Korkut tarafndan .S. 5. yy.
ierisine tarihlendirilmitir93. Ele getikleri kontekst nedeniyle Ge Roma Dnemine ait
olmas muhtemel94 47-48 numaral kaselerin 46 numaral rnekle olan yakn form benzerlii
de sz konusu eserlerin Ge Roma Dnemi tarihini dorulamaktadr.
KA III (Lev. 5 Kat. No. 49):
Ykseltilmi dz bir taban ve gvdenin en geni yerinde da knt yaparak dikeyykselen az KA III grubu ierisinde deerlendirilen kasenin karakteristik form zelliidir.
Krmz astarl seramiklerden bilinen bu form Bat Grubu Sigillata (ESA) ve Dou Grubu
89 Dik gvde profilleri bardak formunu anmsatr. Ancak olduka da dnk ve dz biimde verilen dudakyaplar bu rneklerin bardak olarak kullanlamayacana iaret eder.90 Hayes 1991, 156 Res. 56, 21.91 Wintermeyer 2004, 131 Res. 1260.92 Anderson-Stojanovic 1992, 125 Lev. 122, 1033.93 Korkut 2007c, 161-162 Res. 8, 49.94 2008 kaz sezonu esnasnda evket Akta ile birlikte yrtlen seramik incelemeleri sonucunda buseramiklerin ele getii alanlarda daha ok Ge Roma Dnemine tarihlenen seramiklerin bulunduu tespitedilmitir.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
38/255
21
Sigillata (ESB), zellikle andarl seramikleri ierisinde gzkr95. zerinde hi bir astar
izine rastlanlmayan 49 numaral kase ayn zamanda zensiz bir iilie sahiptir. Bundan
dolay sz konusu kase dnemin modas olan krmz astarl seramiklerin basit form taklidi
olarak kabul edilebilir. Ayrca bu kase formunun krmz astarl olamayan benzerlerine
Berenicede de rastlanlmtr96. Bu kase formun uzun sre kullanlmas nedeniyle 49
numaral rnek.S. 1.-3. yy. lar ierisine tarihlenebilir.
KA IV (Lev. 5 Kat. No. 50):
Halka formunda bir kaide, da alarak ykselen gvde ve ie dnk az KA IV
grubu ierisinde deerlendirilen kasenin en belirgin zelliklerindendir. Ayrca gvdenin tam
ortasnda oluturulan girinti kabn iinde kaln bir dbkey ykselti ile vurgulanmtr. e
dnk profilli az yaps, olaslkla sv maddenin dklmesini engellemek iin yaplmtr.
Kabn i ksm apraz izgilerle, dudak kenar ise sadece astarla vurgulanmtr. Roma
Dnemi gnlk kullanm seramikleri ierisinde hibir karlatrma rneine rastlanlmayan
bu kasenin benzerleri daha ok terra sigillata formlarndan bilinir97. Ancak Patara
buluntusunun krmz astarl olmay ve zerindeki basit astar bezemeleriyle terra sigillata
rneklerinden ayrlmas, onun olaslkla yerel retim taklit bir form olduuna iaret
etmektedir.
KA V (Lev. 6 Kat. No. 51-59):
Olduka dar tutulmu dz bir kaide, da alarak ykselen gvde, yuvarlak ya da dz
sonlandrlm dudak kenar ve gvdeye oturan yatay yuvarlak kesitli kulplar KA V grubunun
genel form zelliklerindendir. Bu grupta yer alan kaselerin dier bir belirgin zellii de kaide
merkezinden itibaren, bazen apraz erit bantlarla bazen de bitkisel motiflerle vurgulanmsslemelerdir (Kat. No. 51.53-57) (Res. 5-6). Kk form yaplarndan dolay kaseler
grubunda deerlendirilen bu rnekler, masa kaplar ierisinde baharatlk veya tuzluk gibi
farkl amalarla kullanldklar tahmin edilmektedir98.
95 Terra Sigillata rnekleri iin bkz.: Robinson 1959 Lev. 4-5; Eiwanger 1981 Lev. 3-7; Hayes 1997 Res. 14.96 Riley 1979 Res. 129, 984.97 Forster 2001, 153-154 Res. 4. 8 j.98 Baharatlk veya tuzluk gibi farkl amalarla kullanlan kase formlar erken dnemlerden itibarentannmaktadr. bkz.; Rotroff 1997, 156-168 Nr. 866-959. Szkonusu kaselerin Limyrada ele geen ve .S. 7. yy.gibi olduka ge bir dneme tarihlenen testinin kulbuna aplike edilmi kapak formuyla (Eisenmenger-Mader1995, 251 Res. 16) olan yakn benzerlikleri dolaysyla bunlarn kapak olarak kullanlm olma ihtimalleri de
bulunmaktadr. Ancak bu tr kase formlarnn kulp ve az yaplar onlarn testi kapa olarak kullanmlarngletirir niteliktedir.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
39/255
22
Grup ierisinde yer alan 51-58 numaral kaseler genel olarak benzer form zellikleri
gstermelerine ramen kulp yaplarnda farkllklar sz konusudur. 58-59 numaral kaseler
grup iindeki dier rneklere gre daha geni bir tabana sahiptirler. 55 numaral rnek ise
kaidesiz verilmitir. Ayrca 59 numaral rnek bikonik gvde yapsyla dierlerinden ayrlr.
Grup rneklerinin hamurlar az ve ince kire, kum katkldr. hamur renkleri ise
krmz ve pembe tonlarndadr.
KA V grubunda deerlendirilen kaselerin en yakn benzerlerine Perge kazs
buluntular arasnda rastlanlmtr99. 51-58 numaral kaselerin Pergede bulunmu benzer
karlatrma rnekleri Atik tarafndan .. 1. - .S. 1. yy. arasna tarihlendirilmitir. 59
numaral kasenin yine Pergede ele geen benzer rnei ise .S. 4.-7. yy. arasna verilmitir.
Dolaysyla yukardaki karlatrma rnekleri nda 51-58 numaral kaseler iin .S. 1. yy.,
59 numaral kase iin ise .S. 4.-7. yy. lar arasnda bir dnem tarihleme iin nerilebilir.
5. 1. 5. Marapa
Antik literatrde Cupellae ya da Cupulae olarak adlandrlan100 marapalarn101
olduka kk boyutlu olanlarnn bardak veya kupa formu gibi sv tketimi iin, byk
formlu olanlarnn ise srahi gibi masalarda kullanld tahmin edilmektedir. Marapa
formunu bardak, kupa-kadeh veya fincan gibi seramiklerden ayran en nemli zellik,
bunlarn daha hacimli bir gvde yapsna sahip olmasdr. Ayrca marapalarn kaide ve kulp
yaplarnda da farkllklar sz konusudur. Patara Roma Dnemi gnlk kullanm seramikleri
ierisinde form eitlilii bakmndan olduka zengin olan marapalar az ve gvde profilleri
dikkate alnarak alt alt gruba ayrlmlardr. Marapa grubuna ait olduu tahmin edilen
kaideler de oluturulan bu alt gruplarn ierisinde deerlendirilmitir.
MA I (Lev. 6-7 Kat. No. 60-69):
Farkl alanlardan ele gemi toplam on adet seramiin yer ald grubun genel form
zellii; dz veya halka bir kaide yaps, oval gvde ve dik ya da hafif da alan azdr.
Gvdenin da ald en u nokta ayn zamanda kulbun gvdeyle birletii yerdir. Kulbun
balang noktas ise gvdeden soyutlanarak vurgulanan azn hemen arkasdr. Kulp
ykseklii baz rnekler dnda genelde kabn boyunu amamaktadr.
99 Bkz. Atik 1995, 43-44.172 Res. 20, 39; 73, 380.100 Hilgers 1969, 54-56.101 Marapa formunun Trke szlk anlam iin bkz. Eren 1988, 995.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
40/255
23
MA I alt grubu ierisinde deerlendirilen 60-64 katalog numaral marapalar arasnda
kk farkllklar gzlemlenmesine ramen, genel form zellikleri bakmndan homojen bir
yap gsterirler. 60-61 numaral marapalar dik ykselen az ve fazla yksek tutulmayan dz
bir taban yapsna sahiptirler. Gvdelerinin en ikin noktas merkezden aaya doru
kaymtr. Kaideleri ele gemeyen 62-63 numaral marapalarda az hafife da dnk
verilmitir. Ayrca bu rneklerde gvdenin da alan en u noktas daha yukar ekilmi,
neredeyse gvdenin tam ortasna denk gelmitir. 64 numaral marapa dik sonlanan az
yapsyla 60-61 numaral rneklere benzemektedir. Ancak gvde yaps 62-63 numaral
marapalara daha yakn durmaktadr. 60-64 numaral marapalar olduka ince cidarl ve iyi
frnlanm hamur yaplaryla grup iinde yer alan dier seramiklerden ayrlmaktadr102. 65
numaral marapa olduka da dndrlm az ve kaln duda aan kulp yapsyla ilk be
rnekten ayrlr. Ayn kontekst buluntusu olan 66-67 numaral marapalar da da
dndrlm az yaplarna sahiptir. Ancak 66 numaral rnekte oval bir gvde ile halka bir
kaide gzlemlenirken, 67 numaral marapa ise torba formuna yakn ve yivli bir gvde ile
ykseltilmi dz bir kaide yapsna sahiptir. Her iki rnein de kulplar azla gvde birleme
noktasnda balamakta ve ykseklikleri duda amadan gvdeye oturmaktadr. Da
dndrlm az, merkezi ikin gvde ve dz bir kaide yaps 68-69 numaral marapalarn
genel form zelliidir. Grup ierisinde yer alan dier rneklerin aksine bu iki marapann
kulplar dudaktan balatlm ve gvdenin en ikin yerine oturtulmutur. Ayrca her iki
rnein de gvdeleri zerinde belirgin yivler bulunmaktadr.
MA I alt grubunda deerlendirilen marapalarn hamurlar genellikle ince kire ve
kum katkldr. 68-69 numaral rneklerin hamurlarnda ise mika katklar da grlmektedir.
Hamur renkleri krmz, krmzms sar ve kahverengi tonlarnda olan grup rnekleri genelde
astarsz retilmilerdir. Sadece 64-67 numaral rnekler krmznn tonlarndan bir astarla
gvde yarsna kadar boyanmtr. Gvdenin alt ksmlar genelde astarsz braklan burneklerde kaideye doru astar akntlar da grlr. Dier taraftan 65 numaral marapann
sadece az ve kulp ksmlar yine krmz renk tonlarnda astarlanmtr.
60-64 numaral marapalarn benzerlerine Atina103, Knossos104, Stobi105, Paphos106
Ksanthos107 gibi kaz buluntular arasnda rastlanlmtr. Atina buluntular Robinson,
102Bu tr seramikler literatrde ngilizce Thin Walled Ware ve Fine Ware Almanca Dnnwandige Wareolarak da adlandrlmaktadr. Bkz.: Hayes 1991, 59-60; Anderson-Stojanovic 1992, 35-36;Japp 1999, 301 vdd.;Meri 2002, 69.103 Robinson 1959, 22-23 Lev. 7 G 182.104 Hayes 1983, 128 Res. 10, 118.105 Anderson - Stojanovic 1992, 74 Lev. 60, 512.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
41/255
24
Knossos buluntular ise Hayes tarafndan .S. ge. 1. yy. a tarihlendirilmitir. nce cidarl
seramikler bal altnda deerlendirilen Paphos buluntular yine Hayes tarafndan .S. 1. yy.
iinde deerlendirilmitir. Stobi kazlarnda bulunan bir baka rnek talyadan ithal
seramikler arasnda deerlendirilip, .S. 1. yy. ierisine yerletirilmitir. Ksanthos kazsndan
ele geen benzer bir rnek yine .S. 2. yy. ierisine tarihlendirilmitir. Ancak nadiren de olsa
benzer rneklerin olduka ge bir dneme tarihlendikleri de bilinmektedir. rnein Eiwanger,
Demetriasta ele geen benzer rnekleri .S. 3-4 yy. ierisinde deerlendirmitir108. Korkut
tarafndan daha nce yaynlanan 60-61 numaral Patara marapalar .S. 1. yy.a
tarihlendirilmitir109. Sonu olarak yukarda verilen benzer rnekler nda 60-64 numaral
Patara marapalar iin en uygun tarih .S. 1. yy. olacaktr. 65-66 numaral seramiklerin en
yakn benzerleri Stobi kazlarnda ele gemitir110. Anderson-Stajanovic tarafndan Stobi
buluntular.S. 2.-3. yy.lar ierisine tarihlendirilmitir. Ayrca Korkut 66 numaral rnei .S.
2. yy. ierisinde deerlendirmitir111. 65-66 numaral marapalar genel form yaplar
bakmndan 60-64 numaral rneklerle benzerlik ierisindedirler. Ancak daha kaln tutulmu
cidar yaps ve MA II-IV gruplarnda da gzlemlenen benzer astarlanma teknii bunlarn
kronolojik olarak Stobi buluntularna daha yakn olduunu gsterir. Bunlardan dolay 65-66
numaral marapalar iin nerilen .S. 2. yy. tarihi uygun olacaktr. 67 numaral marapa
Korkut tarafndan .S. 2. yy.a tarihlendirilmitir112. 67 numaral rnein en yakn form
benzerleri Efes de113 .S. 1. yy.a, Knossos ta114 ise .S. 2. yy.a tarihlenmektedir. 68-69
numaral seramiklerin yakn benzerleri Perge115 ve Sarahane116 kazlarnda ele gemi ve .S.
4.-7. yy. lar arasnda deerlendirilmitir. Ancak 68 numaral rnek iin Korkut .S. 6.-7 yy.
tarihlerini nermitir117. Gerek hamur yaplar gerekse form zellikleriyle Erken Roma
Dnemi gnlk kullanm seramiklerinden aka ayrlan bu marapalar.S. 5.-7. yy. ierisine
tarihlendirilebilir118. Bu tarihleme ayrca 68-69 numaral marapalarn buluntu yerlerinin
kronolojisi ile de rtmektedir119.
106 Hayes 1991 Res. 22,17.107 Pellegrino 2004 Res. 3, 1.108 Eiwanger 1981 Ek 5, Form 5.109 Korkut 2007 a, 197, Nr.2-3.110 Anderson - Stojanovic 1992, 121 Lev. 115, 973-975.111 Korkut 2007a, 196-197, 6.112 Korkut 2007a, 196-197, 5.113 Meri 2002,75 Lev. 38, 452-454, 1.114 Sackett 1992, Lev.176, 17.115 Atik 1995, 183 Res.78, 417, 421.116 Hayes 1992, Lev. 12. d.117 Korkut 2007 c 156-157, Res. 5. 26.118 Her iki rnekte Roma Dnemine tarihlenen marapalarda grlmeyen youn mika, kum ve kire katklhamur yaplar gzlemlenir.119 Ana Caddenin kazcsevket Akta eserlerin ele getii alandan bulunan sikkelerin .S. 6.-7. yzylatarihlendiini belirtmitir.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
42/255
25
MA II (Lev. 7-8 Kat. No. 70-73):
Da dnk verilmi az, torba biimli gvde ve azn gvdeyle birletii noktadan
balayp gvdenin ortasnda sonlanan dikey kulp MA II alt grubunda deerlendirilen
marapalarn genel form zellikleridir. Burada deerlendirilen hibir rnein kaidesi ele
gememitir. Ayrca sadece 71 numaral marapann kulbu da korunmutur. 70-71 numaral
rnekler da dndrlm az, yuvarlak sonlanan dudak ve olduka belirgin yivli torba
formlu gvdeleriyle yakn benzerlikler gsterirler. 72 numaral marapa da 70-71 numaral
seramiklerle benzer formdadr. Ancak da alan az profilinin keskin biimde ie dnk
olarak sonlanmas ve gvde zerinde hibir yiv hareketlenmesinin bulunmayyla onlardan
ayrlr. 73 numaral marapa ise az profili yapsyla 70-71 numaral rneklerle benzerlik
gsterir.
MA II grubunda yer alan seramiklerin hamurlar ince kire, kum katkl ve bazen
gzeneklidir. Hamur renkleri ise krmz, krmzms sar ve kahverengi tonlarnda deikenlik
gstermektedir. 70-72 numaral marapalarn hamur ve astarlar ortaktr. Sadece i ve d az
kenarlar astarlanan seramiklerin gvdeleri zerinde de astar akntlar grlmektedir. Bu tipte
astarlanan seramikler blgede Tlos ve Arykanda kentlerinin buluntularndan da
bilinmektedir120. 70-71 numaral seramikler krmzms, 72 numaral rnek ise kahverengiye
yakn bir astar rengine sahiptir. 73 numaral rnek ise gri tonlu astaryla dier marapalardan
ayrlr.
MA II alt grubunda deerlendirilen marapalarn benzerlerine Knossos121, Magnesia122
ve Ephesos123 buluntular ierisinde rastlanlmaktadr. Forster, Knossos buluntusunu yerel
retim ince seramikler ierisinde deerlendirip .S. 1. yy. a tarihlendirmitir. Meritarafndan yorumlanan Ephesos buluntusu yine ince seramikler kategorisinde olup .S. 1. yy.
a verilmitir. Magnesia buluntusu ise tanmlanamayan seramikler bal altnda ele alnm
ve bir tarihlendirme yaplamamtr. Karlatrma rneklerine gre daha kaln cidar ve
astarlanma teknii bu formun yerel atlyelerde retilmi olabileceini dndrr. Knossos
ve Ephesos tan ele geen ince cidarl olmamalarna ramen benzer formlu marapalar gz
120 2005 ten beri srdrlen Tlos kazlarnda alan kaya mezarlarnn buluntular arasnda da benzer astarlamateknii grlr. Arykanda rnei iin bkz.: Bayburtluolu 2003, 133.121 Forster 2001, 153-154 Res. 4. 8 d.122 Vapur 2001, 98 iz. 21, 113.123 Meri 2002, 72 Lev. 32, 361-372.
-
7/31/2019 Bilsen_._zdemir_ Patara Roma Dnemi Gnlk Kullanm Seramikleri
43/255
26
nnde tutularak, MA I-IV gruplaryla benzer astar yaps gsteren 70-73 numaral Patara
buluntularn.S. 1.-2. yzyllar ierisine tarihlendirmek doru olacaktr.
MA III (Lev. 8 Kat. No. 74-76):
Dz ya da halka bir kaide, torba formlu veya oval gvde, huni biimli az ve azn
hemen altndan ykselip gvdenin da alan en u noktasna oturan dikey kulp MA III alt
grubunun genel form zellikleridir. Bu grupta yer alan marapalardan 74 ve 76 numaral
olanlarn tam bir gvde profili takip edilmektedir. 75 numaral rnein kaide ve kulp ksm ele
gememitir. 74-75 numaral rnekler form bakmndan birbirlerine olduka benzer biimde
ekillendirilmilerdir, sadece az yaplarnda azda olsa farkllk gzlemlenir. 74 numaral
marapada az olduka da alm ve huni biiminde verilmitir. 75 numaral rnek ise
daha dik bir az yapsna sahiptir. Ayrca 74 numaral rnein gvdesinde yivler
bulunmaktadr. 75 numaral marapann gvdesi ise dz perdahlanmtr. Her iki rnekte ince
cidarl ve sert dokulu bir hamur yaps gzlemlenir. 76 numaral marapa da huni biimli az
ve dz perdahlanan gvde yapsna sahiptir. Ancak burada kaide dierlerinden farkl olup
halka biim de verilmitir. Ayrca oval bir formda ekillendirilen gvde de farkldr. 74
numaral marapann d yzeyi krmz, 75 numaral rnein ise gri renkli astarlanmtr124.
76 numaral seramikte ise kahverengimsi hamur zerine krmzms renk astar gvde altna
kadar srlm, ancak kaide astarlanmadan braklmtr. 74-75 numaral seramikler gibi ince
cidarl ve iyi frnlanm rnekler literatrde Almanca dnnwandige ware, ngilizce thin
walled ware olarak ta adlandrlmaktadr125.
MA III grubu seramiklerinin hamurlar ok ince kire ve kum katkldr. 75 numaral
rnein hamuru ierisinde ayn zamanda mika katklar da gzlemlenir. Hamur renkleri
krmz, kahverengi astar renkleri ise krmz ve gri tonlarndadr.
74-75 numaral seramiklerin benzerlerine Atina126, Paphos127, Phokai128, Knossos129,
Ephesos130, Didyma131 ve Patara132 buluntular arasnda rastlanlmaktadr. Robinson
124 Gri renkli astarlamayla olaslkla metal kaplar gibi bir grnm