Kavram ve Süreç Olarak Bilgininİslamileştirilmesi

Prof. Dr. Alparslan AçıkgençNesil Yayınları, Mart 1998

Yazar Hakkında1952 yılında Erzurum’da doğdu.

Lisans eğitimini Ankara Üniversitesi’nde tamamladı (1974).

Yüksek lisansını Üniversity of Wisconsin’de (1978) ve

Doktorasını The University of Chicago’da (1983) yaptı.

1983 yılında ODTÜ Felsefe Bölümü’nde göreve başladı.

1984’de Yardımcı Doçent, 1987’de Doçent ve 1993’te Profesör

oldu. 1985’de ChicagoÜniversitesinde, 1995-99 arasında

Malezya Uluslar arası İslamDüşüncesi ve Medeniyeti

Enstitüsü’nde görev yaptı.

Nerden Gelir Bu MeseleBilginin islamileştirilmesi meselesi kavramsal düzeyde

20.yy gibi ortaya çıkmış olsa da aslında tarihi bir geçmişi vardır.

Bu da Osmanlı Devletinin son dönemlerine dayandırılır.Batı’daki bilimsel gelişmeler ve batının dünyagörüşü ve

bazı etkenler Osmanlının geri kalmasına neden olmuştur.

Bu bağlamda C. Afgani ve halefleri M. Abduh ile Reşit Riza bazı görüşler beyan etmişlerdir.

Bu görüşlerin ortak paydası, ana hatlarıyla İslâmî ilkeler üzerinden modern bilimin mahiyetinin tartışılarak İslâm dünyasının Batı uygarlığı karşısındaki “yenik durumunu ve geri kalmışlığını” (Aktay, 2004, 131) bertaraf etmektir.

Ayrıca Nakib al-Attas, İsmail R. Farûkî ve S. Hüseyin Nasr gibi âlimler, epistemolojik ve ontolojik bir bağlam dâhilinde (çağdaş) bilginin İslâmîleştirilmesi mevzusunu ileri sürmüşlerdir.

Nakıb al-Attas Alparslan Açıkgenç’in bu kitabı hazırlamasında görüşlerini ve fikirlerini sunmuştur.

Faruki ve Bilginin İslamileştirilmesiFaruki meseleye biraz siyasi taraftan bakmış ve

dolayısıyla sağlam bir temeli olmamıştır.İslam dünyasının sınırları cetvelle çizildi ve başına batı

kafalı insanlar getirildi, islam coğrayası söürüldü, cahil bırakıldı gibi bir yaklaşım izlemiştir.

Oysaki bu meseleyi daha sağlam temellendirmek gerekirdi.

Bilgiyi Keşif SüreciBilgi bir insana, bir topluluğa ya da bir medeniyete ait

olabilir mi ?Bilginin mevcudiyeti ve Kant’ın a priori kavramına atıfta

bulunma, Kant öncel bilgilere sahibiz der,Buna karşılık bir örnek temsil etmesi açısından Şüphesiz

ölüleri ancak biz diriltiriz. Onların yaptıkları her işi, bıraktıkları her izi yazarız. Biz, her şeyi apaçık bir kitapta (levh-i mahfuz'da) sayıp yazmışızdır. (Yasin-12)

Burada (bilgi adına) Kainat kitabında tüm bilginin var olduğunu söyleyebilirim.

Hiç okumadığınız bir kitabın sayfasını açıp sedece bir kelime bulalım.

Bilginin Keşfi•Evet şimdi bu kitapta bir bilgi keşfettik. •Var olan bir bilgiyi keşfettik ve bu keşifte belli süreçlerden geçtik.•Keşifinde bulunduğumuz bilgi bizi öncesi ve sonrasındaki bilgileri de keşfetmeye yönlendirdi.

Bilgiyi KeşfetmekŞimdi bu durumda bilgi bir insana, bir topluma ya da bir

medeniyete ait olabilir mi?Kitap örneğindeki buluduğumuz o cümleye benim

cümlem diyebilir miyiz?Akademik olarak bunu yaparsak intihal yapmış oluruz.Kainat kitabında da aslında bilgiyi bir yere ait yapmak da

bundan farklı değildir.

Bilgi ve BilimBilgiler keşfedilir ve bu bilgiler belli bir dünyagörüşü ve

yorumla geliştirilir sistemleşir ve bilim ortaya çıkar.Bilgi Bilgiyi Keşif Geliştirme Sistemleştirme

Bilim

BilimPeki bilim bir insana bir topluluğa ya da bir medeniyete

ait olabilir mi?

Burada bilgiyi keşfedip onu işleyip ve ona kendi dünyagörüşünü de eklemlediği için bilim bir yere ait olabilir.

DünyagörüşüBurada ve kitapta da dünyagörüşü çok temel bir yere

sahiptir.Ana hatlarıyla psikolojik, toplumsal ve eğitimsel etkenler

bizim dünyagörüşümüzü oluşturur.Buradan bilinçli bir dünyagörüşü oluşmayacağını

söyleyebiliriz. Yani sosyalleşme sürecinde dünyagörüşüne sahip oluyoruz.

Bilinçli inşa edilen dünyagörüşü ŞEFFAF dünyagörüşüdür.

İslam DünyagörüşüHerşey apaçık bir kitapta yazıldır. (Yasin-12)

Oku yaradan Rabbinin adıyla oku. (Alak-1) (tefekkür)

İslamın kur-an ve hadisi temel alan bir dünyagörüşü vardır.

Her dünyagörüşünde bilimsel faaliyet doğmaz. (cahiliye, ortaçağ avrupası)

İslami Bilimİslami bilimin doğduğu çerçeve islami dünyagörüşüdür.

Ancak bunun belli bir geleneği, kavramlar yumağı, yöntemi ve kuramı olmalıdır.

İslamiyetin doğduğu ve sonrasındaki dönemide kapsayan yüzyılda kavramlar yumağı ve bir gelenek oluştuğundan bahsediliyor.

Şimdiki MüslümanlarKitapta şimdiki müslümamların şeffaf dünyagörüşüne

sahip olmadığı belirtiliyor.

Sahip olsa dahi bağlandığı kavramlar ve gelenek Batı kaynaklı ve Batı yönlü oluyor.

Tefekkür MeselesiBildiğimiz gibi batı delicesine rasyonel ve delicesine akıla

bağlı çalışır.Fakat kainat sadece akılla anlaşılacak kadar basit değidir.Akılda arızalı birçok durum olabilir (Aklım karıştı,kafam

karıştı, aklım durdu vs).Kur-an kalbi daha merkeze koyar.(Seni yalanlayanlar) hiç yeryüzünde dolaşmadılar mı?

Zira dolaşsalardı elbette düşünecek kalpleri ve işitecek kulakları olurdu. Ama gerçek şu ki, gözler kör olmaz; lâkin göğüsler içindeki kalpler kör olur.

Akşemseddin ve PasteurMeddet-ül Hayat eserinden (Hastalıkların insanlarda teker teker ortaya çıktığını sanmak hatadır.

Hastalık, insandan insana bulaşmak suretiyle geçer. Bu bulaşma, gözle görülmeyecek kadar küçük, fakat canlı tohumlar vasıtasıyla olur.)

Pasteur deney ve gözlem (akılsal bir araç) ile mikrobu keşfediyor (kuduz aşısını da bulan kişidir).

Burada İslam dünyagörüşü ve Batı dünyagörüşü arasındaki temel fark dile getirilmeye çalışılmıştır.

İthal Bilgi ve BilimBilimler ithal edilerek geliştirilemez!Bilgiyi yeniden keşfederek kendi yorum ve

dünyagörüşümüz ile yoğurmamız ancak bir gelişim sağlar.Arının bir sinek olduğunu sanarken arının beni sokması

ve iğnesi olduğu bilgisini keşfetmem.Burada ki bilgi edinme sürecini yaşamamız gerekir. Ve

buradan bilimsel kavramlar üretebilmemiz gerekir.

Bugün ki müslüman bilim insanları batının geliştirdiği bilimsel kavramlar ile çalışır. Bu durum da bizim kavram ve bilim geliştirememize engel olur bir nevi köreltmeye sebep olur.

Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır. Öyleyse bilim ve bilimsel faaliyet içinde bu geçerlidir. (Her insan aynı dünyagörüşüne sahip değildir).

Bilgi Sosyolojisi ile İrtibatıKitap epistemolojik açıdan bilgi ve bilim üzerinde

durmuştur ve bilginin dünyagörüşü ile yoğurulması sürecini kavramsal olarak analiz etmiştir.

Bilginin, bilimsel olmasına doğru giden süreci kavamlarla açıklamıştır.

İlgi, Merak, Hayalgücü •Anne babalar çocuklarına icat çıkarma başıma dedi, meraklı melahat dedi,

•Öğretmen Mor inek çizen bir öğrenciyi azarladı,

•Kaynak yok diye hocası çok meraklı olduğu bir konuyu öğrenciye vermedi.

Merak ve İlgi Keşfe GötürürBilgi keşfedilerek ve deneyimlenerek tanımlanır.

Hazırlayan Sunan:Abdurrahman Çam

Erciyes Üniversitesi Sosyoloji

Mart 2015

Eleştiri ve Daha Geniş Bilgi İçin

abdurrahmancam92@yandex.com

Google Plus

Web Sitesi