bet 1 elektromagnetizmi fusha magnetike

Manifestimet e fushës magnetike

Vetitë e magneteve permanente

Trupi i magnetit

Aksi (zona) neutrale

Aksi magnetik

Copëzat metalike

1

Shufra nga magneti permanent

Bazat e elektroteknikës

E prejmë

Aksi (zona) neutrale Aksi (zona) neutrale

Magneti permanent I prerë në dy pjesë të barabarta2


N S N S

Polet e kundërta terhiqen

N S S N

Polet e njejta dëbohën

Forcat terheqëse dhe dëbuese në mes poleve të magneteve permanente

3


• Vetit themelore të magnetit permanent:

• tërheqja e materialeve ‘feromagnetike’ (hekuri, nikli,kobalti),

• veprimi bëhët pa prekjen direkte,

• kanë dy pole - verior dhe jugor - të cilët nuk mund të

ndahën,

• polet e njejta terhiqën, të kundërtet dëbohën.

• Magnetet permanent natyror janë copat e xehës sëhekurit, magnetitet (FeO•Fe2O3).

• Magnetet permanent punohën nga legurat e veqanta të cilatpërmbajnë sasi të konsiderueshme të lantanideve

(tokat e rralla ).4


• Polet I shënojmë me simbolet S dhe N (South - North).

• Nëse magneti permanent mund të rrotullohëtperqark boshtit neutral, perherë do të zënë poziten edrejtimit veri-jug.

• Magneti I tillë I vogël quhët gjilpëra magnetike

• Kjo ndodh kështu ngase Toka është poashtu magnet.

• Polet e tokës

• poli magnetik jugor ndodhët në polin gjeografik verior,

• poli magnetik verior ndodhët në polin gjeografik jugor

5


Fusha magnetike

IN

+

-

Bobinës si magnet

S

6


N

NN

N

N

S

NN

S

Fusha magentike e bobinës7


• Nëse rryma rrjedh nëpër bobinë, ajo do tëkomportohët sikur me qenë magnet permanent.

• Fusha magnetike e bobinws mund tëhulumtohët brenda dhe jashta bobinës permesgjilperës magnetike.

• Fushën magnetike e paraqesim me vijat e fushës.

• Vijat e fushës magnetike janë vija të orientuara tëimagjinuara në fushën magnetike.

• Dendësia më e madhe e tyre -intenzitet më I madh I fushës

• Veprimin e magnetit në distancë mund tashpjegojmë me ekzistimin e fushës magnetikeperqark magnetit.

8


• Vijat e fushës janë të orientuara – fusha magnetikeështë fushë vektoriale.

• Vijat e fushës magnetike janë vija të mbyllura në vetvete

• dalin nga poli verior,

• hyjnë në polin jugor,

• mbyllen nëpër trupin e magnetit.

• Fusha magnetike teorikisht përhapët deri në pakufi,por zvogëlohët me rritjen e distancës ( largimin) ngamagneti .

9


Fluksi magnetik dhe indukcioni magnetik

vFluksi magnetikdSv

v vB

dF = B dS

S Indukcioni magnetik

(dendësia e fluksit magnetik)

vB

fluksi magnetik I tërëv v

vijat e F = B dSfushës magnetike

SFluksi magnetik I fushës johomogjene nëpër syprinën e lakuar

10


• Njësia matëse për flukësin magnetik është:

[Φ ]= Vs = Wb (veber)

• Vlera e kësaj njësie del nga dukuria e e indukcionitelektromagnetik - më vonë.

• Njësia matëse për dendësinë e flukësit magnetik ,Indukcionin magnetik është :

[Φ ] Vs WbT (tesla)[B]= = = =

2 2[S] m m11


Fusha magnetike përqark përçuesit

Vijat e fushës magnetike

përqark përçuesit janë rrathëI

N

Kahu I fushës magnetikepërqark përçuesit vijëdrejtë

• Rryma nëpër përçues krijon përqark tij fushë magnetike12


• Kahu I fushës magnetike në lidhmeri me kahun e rrymës

caktohët me rregullen e dorës së djathtë:

• përçuesin e përthekojmë me dorën e djathtë ashtu qëgishti I madhë tregon kahun e rrymës në përçues,

• gishtat mbërthyes tregojnë kahun e vijave të fushës magnetike.

• Fusha magnetike do të dobësohët nëse largohëminga përçuesi-

13


N I

+-

S

Kahu I fushës magnetike të bobinës14


• Rregulla e dorës së djathtë vlenë edhe përkahun e fushën magnetike të bobinës:

• mbështjellën e perthekojmë me dorën e djathtëashtu që gishtat e mbërthyer tregojnë kahun errymës në mbështjellë

• gishti I madh dëftonë kahun e vijave të fushësmagnetike

• Fusha është më intenzive brenda bobinës

Indukcioni është maksimal.

15


Forcat në fushën magnetike

Forca në përçuesin në fushën magnetike

v v vB l ^ B

Iv F = IlBF

vl

Në përgjithësi:v v vF = I (l B

16

Forca në përçuesin e drejtë në fushën magnetike


• Kahu i forcës caktohët me rregullën e dorës së majtë

• dorën e majtë e vëndosim ashtu që vijat e fushës

bien mbi shuplakën e dorës ,

• gishtat tregojnë kahun e rrymës në përçues

• gishti i madh tregon kahun e forcës në përçues.

• Kjo rregullë vlenë vetëm nëse vijat e fushësmagnetike janë pingul mbi përçuesin.

17


• Përgjithësisht – sforca është e barabartë me:v v vF = I (l B)

v v• Forca F është madhësi vektoriale, si edhe fusha B

• Rryma I është madhësi skalare e

madhësia l ka karakter vektorial.

• Gjatësia e përçuesit l ka të bëjë vetëm me

gjatësinë e përçuesit që ndodhët në fushën me

indukcion B.

• Vet përçusi mund të jetë më I gjatë, dhe patjetër duhët qëqarku elektrik të mbyllet

18

--


v vdF

B

vdl

I v v vdF = I d( l B)

vB v v v v

F = dF = I dl B l

19Forca në përçuesin vijëpërkulur në fushën magnetike johomogjene


Forca në ngarkesën në lëvizje në fushën magnetikev

Shpejtësia e lëvizjëssë ngarkesës

forca në ngarkesëF v ^ BQ

F = B l I = B lvtB Q l

I = = vvt tv

vF = BvQ v FQ v

përgjithësisht: vv vvF =Q(v B)

Forca në ngarkesën në lëvizje në fushën magnetike homogjene20

B


Efekti I Hollit

V +Përçuesi I shtypuri petëzuar-v

I v vF - e

I

Efekti I Hollit me bartësitnegativ të ngarkesave

rB

• Në tehet e përçuesit të shtypur në fushën magnetike,kur në te rrjedhë rryma, paraqitet ndryshimi I potencialit.

21


• Sondat e Hollit kanë zbatim praktik të madh-

sidomos në matjen e indukcionit magnetik.

• Fushën magnetike mund ta krijonw ndonjë rrymë tjetër -

tensioni I Hollit mund të jetë proporcional meprodhimin e dy rrymave.

• Kjo mundëson ndërtimin e instrumenteve përmatjen e forcës

22


Qarku rrymor si dipol magnetik

Ngarkesa magnetike e menduar

+Qr N m Forca në ngarkesë

vv momenti I dipolitF = BQ

m vlv vm =Q lshufra magnetikeF m

si dipol v vvS -Q M =mB

m

Momenti në dipol

• Kahu I momentit të dipolit është nga poli jugor kah aiverior

23

B_


• Polet magnetike s’ munden të ekzistojnë si të pavarurë

• Shufra magnetike mundet të trajtohët si dipol, me ç’rast në

vendin e polit verior mund të paramendohët ngarkesa

magnetike pozitive, e në vendin e polit jugor ajo magnetike

negative.

• Momenti i dipolit definohët si vektor i prodhimit tëgjatësisë së magnetit dhe ngarkesës magnetike.

• Kahu I momentit magnetik të dipolit magnetik është

prej ngarkesës magnetike negative kah ajo pozitivepërkatësisht nga poli jugor kah ai verior.

24


F = IlBd sinavB

I vaB a

vddS

Krahu I palë forcavel v F = IlBS

forca në perçuesin M = F d sinanë fushën homogjene

momenti në dipolinQarku rrymor si dipol magnetik25


Momenti në dipolin

M = Fd sina =

= I l Bd sina =

ld = S = I B S sinavv v v vv v =mBM = I S BSB v

Momenti I dipolit vm = I S

• Qarku rrymor tenton të rrotullohët ashtu që sipërfaqja

e sajë të zënë poziten pingule mbi fushën magnetike26


bet 1 elektromagnetizmi fusha magnetike

Documents