UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

ODSJEK: Saobraćaj

PREDMET: Savremene tehnologije transporta

PRETOVARNA MEHANIZACIJA U TERMINALIMA (KONTEJNERSKI I CARGO)

- seminarski rad –

STUDENT: PREDMETNI NASTAVNIK:

Benjamin Kašić V. prof. dr. Fadila Kiso

Jasmina Karasalihović

Sarajevo, april 2014.

SADRŽAJUVOD....................................................................................................................................................2

1. Pretovarna mehanizacija u kontejnerskim terminalima..................................................................3

1.1. Oprema na obali.....................................................................................................................3

1.1.1. Kranovi sa visoko profiliranom okretnom strijelom.......................................................7

1.1.2. Kranovi sa nisko profiliranom uvlačivom strijelom dizalice...........................................8

1.1.3. Višenamjenski kranovi...................................................................................................9

1.2. Oprema na skladišnom prostoru...........................................................................................10

1.2.1. Portalni kranovi na šinama............................................................................................10

1.2.2. Portalni kranovi na pneumaticima......................................................................................12

1.2.3. Čeoni utovarivači................................................................................................................12

1.2.4. Portalni skladištari ( Reach stackers)..................................................................................14

1.2.5. Jahač ( Straddle carrier) i bočni utovarivač.........................................................................17

1.3. Razni prateći i pomoćni uređaji za mješovitu upotrebu........................................................20

2. Cargo terminali.............................................................................................................................22

2.1. Faktori razvoja cargo terminala............................................................................................22

2.2. Struktura i tehničko-tehnološka osnova cargo terminala.....................................................23

2.3.Povezanost zračnog saobraćaja i drugih vidova transporta........................................................25

ZAKLJUČAK......................................................................................................................................26

LITERATURA.....................................................................................................................................27

POPIS SLIKA I TABELA...................................................................................................................28

1

UVOD

Korištenje tehničkih sredstava za dizanje i prenošenje teških pojedinačnih tereta i velikih količina materijala bila je nužnost i težnja ljudskog društva još u dalekoj prošlosti. Intenzivnim razvojem industrijske proizvodnje sa jedne strane i povećanjem potrošnje sa druge strane istaknut je u prvi plan problem transporta robe.

U zavisnosti od rastojanja na koje se premešta teret (materijal) pri transportu on se dijeli na: spoljni transport (saobraćaj) i unutrašnji transport.

Roba na svom putu u toku transporta od mjesta proizvodnje do mjesta potrošnje neminovno se mora pretovarati, tj. prejmeštati na relativnо kratka rаstоjаnjа.

Pretovar robe je sastavni deo transportnog lanca i pojavljuje se u svim fazama procesa reprodukcije kada roba treba da pređe sa jednog sredstva na drugo bilo u industriji, saobraćaju ili distribuciji.

Pretovarno-transportne operacije se javljaju kao međufaza (karika) između spoljašnjeg i unutrašnjeg transporta i to u formi utovara, pretovara i istovara robe.

Pretovar predstavlja tehnološki proces gdje su dve osnovne manipulacije tj. utovar i istovar spojene u neprekinuti proces. Drugim riječima pretovar znači istovar iz jednog vozila i utovar u drugo vozilo, bilo neposredno bilo posredno preko skladišta.

Pretovar ne spada ni u jednu od klasičnih grana transporta (željeznički, riječni, pomorski, drumski, vazdušni), jer je njegov proces izdvojen unutar svake grane. Može se reći da je pretovar poseban vid transporta jer ima svoja spеcifična oruđа, spеcifični proces radа, specijalno obučenu radnu snagu koja jе kvalifikovana zа ovu vrstu trаnsportа.

U ovom radu bit će obrađena pretovarna mehanizacija u kontejnerskim i cargo terminalima, sa osvrtom na opremu na obali, opremu na terminalima te uređaje za mješovitu upotrebu.

2

1. Pretovarna mehanizacija u kontejnerskim terminalima

Ovisno o funkcionalnoj i logističkoj situaciji, lučka terminalna oprema se može grupisati u tri kategorije:

1.1. Oprema na obali

Kontejnerski istovarivači i višenamjenski kranovi su sastavni dio ove kategorije. Istovarivači su portalni kranovi instalirani na obali, sa normalnim razmakom između kolosijeka od 15 do 30 m. Zahvatni uređaj je opremljen teleskopskim sprederom i ciklično prenosi jedinice intermodalnog transporta (ITU) sa broda na obalu i obratno. Visoki nivo produktivnosti se dostiže zahvaljujući velikoj brzini dizanja, koja se kreće kod utovara od 60 m/min do 130 m/min. Brzina kretanja trole može dostići 180 m/min. Prosječno ubrzanje i usporavanje se kreću između 0,6-0,7 m/s2 za kretanje trole.

Svi kranovi su opremljeni strijelom dizalice koja se ne smije produžavati dalje od ivice pristaništa, kako bi se izbjegla kolizija sa konstrukcijom kontejnerskih brodova tokom manevriranja, kod pristajanja uz bok na sidrištu i postavljanja u istovarnu poziciju. Štaviše, neekonomično je i iracionalno izgraditi uređaj sa fiksiranim dizaličnim strijelama na visini koja bi potpuno dominirala nad sve višim linijskim brodovima koji se danas koriste. Kolica sa

3

Oprema na obali

Oprema na terminalima

Oprema za mješovitu upotrebu

trolom se kreću po strijeli dizalice, pokrenuta svojim motorima, pozicioniranim u mašinskom prostoru dizalice.

Kranovi se razlikuju zavisno od sistema korištenja strijele dizalice:

4

Kranovi sa visoko profiliranom okretnom strijelom

Kranovi sa nisko profiliranom uvlačivom strijelom

Tabela 1. Tehničke specifikacije opreme za dizanje kontejnera

Oprema za dizanje i manipulaciju jedinicama intermodalnog transporta

Obala Mješovito Skladišno područje

Kran Višenamjenski kran Portalni kran sa rukom za dizanje

Portalni kran

Ruka za podizanje Teleskopska ruka Uvlačna ruka

Ruka za podizanje

Na šinama

RMG

Na pneumatic-ima

RTGPana-max

Post-

panamax

Panamax Post-

panamax

Na šinama

Na pneumat-icima

Neto kapacitet 40t 45t 40t 45t 40t (max)

40t (max)

40t 40-45t 40-45t

Veličina kontejnera (dužina)

20-40 ft 20-48 ft 20-40 ft 20-48 ft 20-40 ft 20-40 ft

29-48 ft

20-40 ft

20-48 ft

20-40 ft

20-40 ft

Težina spredera: standardna sa obrtačem

8 t

11,5 t

11 t

15 t

8 t

11,5 t

11 t

15 t

8 t

10 t

8 t

10 t

8 t

11,5 t

8 t

-

8 t

-

Kapacitet strijele na kuki

48 t 56 t 48 t 56 t 48 t 48 t 48 t 48-56 t 48-56 t

Ukupna težina 700 t 900 t 800 t 1100 t 350 t 230 t 700 t 235-550 t

120 t

Razmak kolosjeka(min)

20-25 m

15 m

20-30 m

-

25-30 m

-

25-30 m

-

10-15 m

-

10 10٭ m

-

40-50 m 35-45 m

-

23,5 m

-

Raspon između krakova portalnog krana

17 m 18 m 17 m 18 m - - 17 m 15-17 m

-

Slobodan prostor pod

12 m 14 m 12 m 14 m 6 m - - - -

5

portalnim kranom

Istak na strani do vode (mjereno do kolosjeka na obalnoj strani)

40 m 50 m 40 m 50 m 9-30 m od rotacio-ne ose

10-36 m od rotacione ose

25-35 m 4-12 m -

Istak na kopnenoj strani (mjereno od kolosjeka na strani kopna)

15 m 18 m 15 m (radni)

15 m (radni)

- - 25-35 m 4-2 m -

Dizanje mjereno od gornje ivice kolosjeka

30 m 33 m 30 m 33 m 27 m 27 m 25 m 13,5-17,5 m

13,5-15,5 m

Ukupna visina:

Spuštena ruka

Uzdignuta ruka

Uvlačiva ruka

62 m

82 m

62 m max

73 m

100 m

73 m max

45m max

-

-

45m

-

-

45m

25m

-

36 m

56 m

-

40-50 m

60-70 m

-

23 m

-

-

3 m max

-

-

Brzina glavnih operacija (m/min)

Dizanje

Utovareno

Istovareno

110

50

130

60

110

50

130

60

45

35

45

25

80

40

40-80

20-40

40

20

Bočno kretanje trole

150 180 150 180 1,5 rpm

(ROT)

1,5 rpm

(ROT)

120 90-130 50-70

Bočno kretanje portalnog krana

45 45 45 45 30 - 70 60-120 90-130

6

Dizanje ruke (min)

6 c/a 6 c/a - - 0.8 c/a 0.8 c/a 6 c/a - -

Bočno kretanje ruke (m/min)

- - 25 25 - - - - -

1.1.1. Kranovi sa visoko profiliranom okretnom strijelom

Dio strijele dizalice koji se produžava na obalnoj strani se može podići korištenjem čekrka koji mu omogućava okretanje za 75°/80°, gotovo vertikalno, ostavljajući tako slobodnim prostor za brodove koji pristupaju obali ili se kad se ovaj uređaj ne koristi. Dio strijele dizalice na kopnenoj strani je fiksan (slika 1.1.). strijela sa obalne strane se spušta iznad odjeljka skladišnog prostora za kontejnere.

Slika 1.1. Postpanamax kran sa visoko profiliranom okretnom strijelom dizalice

Nepovoljnost gore opisanog rješenja u pogledu dimenzija je jasna ako se ima u vidu da je stijela duga 73 metra kad je spuštena. Ovo ima za posljedicu uticaj na okolinu koji je teško tolerirati i nije prihvatljiv za mnoga kontrolna i okolišna ograničenja (prisutnost aerodroma u susjedstu, zaštita specijalnih pejzaža ili turističkih objekata). Prekomjerna visina također znači veću izloženost vjetru, te su neophodne veća pažnja i mjere predostrožnosti kako bi se osigurala stabilnost krana. Ova ograničenja su dovela do razvoja druge grupe.

7

1.1.2. Kranovi sa nisko profiliranom uvlačivom strijelom dizalice

Kranovi sa uvlačivom strijelom (slika 1.2.) su određeni strijelom dizalice koja se kreće horizontalno po specijalnim valjcima unutar konstrukcije portala: može se u potpunosti uvući unutar ivice obale i tako osloboditi prostor za brodove koji pristaju; i može se smjestiti u srednju poziciju, bilo prema obali ili kopnu, što omogućava optimalno korištenje kapaciteta strijele dizalice.

Sveukupna visina krana (približno 45 m) je ograničena: odakle i dolazi ime - nisko profilirani. Iako je ovaj kran skuplji od onog sa visoko profiliranom okretnom strijelom, povoljniji je sa aspekta uticaja na okoliš. Osim toga, jedan broj azijskih proizvođača (Japan, Kina), da bi smanjili troškove, proizvodi kranove sa zglobnom uvlačivom konstrukcijom.

Slika 1.2. Postpanamax kran sa nisko profiliranom uvlačivom strijelom dizalice

Prema dužini strijele sa obalne strane, kranovi se klasificiraju u dvije grupe ovisno o njihovoj veličini:

Veličina 1, Panamax;

Veličina 2, Postpanamax.

Tip krana Panamax ima neto istezanje na obalnoj strani do 42 m, mjereno od kolosijeka. Ova vrsta krana ima neto kapacitet dizanja pod sprederom do 40 t.

Tip Postpanamax ima neto istezanje na obalnoj strani do 50 m, sa neto kapacitetom podizanja pod sprederom od 45 t.

8

Posljednja generacija kranova, u odnosu na veličinu, je model Super Postpanamax: može se istegnuti od 17 do 22 reda kontejnera, sa sveukupnom dužinom strijele od 62 m.

Ovi savremeni kranovi postižu produktivnost do 40 operacija/h ( u usporedbi sa minimalnim nivoom od oko 20 operacija/h). Ovo je stvarna veličina koja predstavlja 70% izračunatih mogućnosti. Kranska produktivnost može se uvećati uvećanjem razmaka (široki razmak), stvarajući tako više raspoloživih staza za drumska vozila pod portalnim kranom, ili pribjegavajući sistemu sa duplom trolom: prva trola (kopnena trola) vrši transfer kontejnera sa polovice broda prema kopnu do najdaljih staza za drumska vozila na pristaništu, dok druga trola (trola do obale) radi u području koje odgovara polovicu broda prema moru, a postavlja kontejnere u dijelu obale do mora. Stvarana satna produktivnost ovog sistema iznosi oko 70 operacija/h.

Druga rješenja imaju za cilj skraćenje vremena ciklusa (utovara/istovara) korištenjem drugih singl-trola sistema.

Različita tehnološka rješenja omogućavaju produktivnost pretovara 50-67 kontejnera/h.

1.1.3. Višenamjenski kranovi

Iako višenamjenski kranovi nisu u širokoj upotrebi za istovar kontejnera na specijalnim lučkim terminalima sa visokim nivoom produktivnosti, treba spomenuti - ne samo radi davanja potpune slike nego zato što se još koristi na obalama koje rade sa robom u kutijama, neupakiranom robom i jedinicama intermodalnog transporta – mobilni kran na samohodnoj platformi sa pneumaticima. Ima univerzalnu ulogu na obali i može biti opremljen širokim opsegom alternativnih uređaja, kao što su kuke, korpe, zahvatni uređaj i fiksni ili univerzalni teleskopski sprederi.

Zavisno od korištenog sistema montiranja, ovi kranovi se mogu klasificirati u dvije grupe:

višenamjenski kranovi montirani na šinama;

višenamjenski kranovi na pneumaticima.

Višenamjenski kranovi montirani na šinama su tradicionalni obalski kranovi koji se kreću duž kolosijeka. Uglavnom su tipa uvlačive dizalične strijele (gdje jedan zglobni paralelogram formiraju: podupirač, ruka i vezna šipka). Kranovi sa okretnom dizaličnom strijelom, iako su u širokoj upotrebi za druge svrhe, u manjoj su upotrebi na obalama gdje se obavlja kontejnerski saobraćaj. Osim osnovne opreme koja se sastoji od kuke i korpe, oni se rade i sa zahvatnim uređajima (hidrauličkim) i sa fiksnim ili teleskopskim univerzalnim sprederima za kontejnere.

9

Procijenjene brzine dizanja su manje od portalnih kranova i ne prelaze 30 – 35 m/min pod opterećenjem, a 60 – 70 m/min bez opterećenja. Prosječna promjenljiva brzina strijele dizalice je u ovoj oblasti 25 – 30 m/min maksimalno, dok brzina kretanja uzduž kolosijeka ne prelaze 30 m/min.

Višenamjenski mobilni kranovi na pneumaticima su kranovi sa podižućom strijelom dizalice (uvlačive strijele nisu u širokoj upotrebi za ovaj tip kranova), koji se kreću samohodno ili uz pomoć vuče. Procijenjena brzine dizanja varira od 25 – 30 m/min pod opterećenjem do 70 do 75 m/min bez opterećenja, dok se prosječna brzina promjene strijele kreće oko 50 – 55 m/min; maksimalna brzina kretanja iznosi oko 5 - 7 km/h. Njihova ključna karakteristika je jednostavno opsluživanje obala koje nemaju snabdijevanje električnom energijom. Dodatno, kada se upoređuju sa portalnim kranovima koji su montirani na šinama, koštaju manje i nemaju kolosijeka, koji se sada sve više izbjegavaju. Ograničene dimenzije i mnogostranost ovih mašina se posebno traže kod starih lučkih infrastruktura kao i kod najsavremenijih luka, gdje se koriste da zamijene glavne kranove kada ne rade.

1.2. Oprema na skladišnom prostoru

U ovu kategoriju spadaju portalni kontejnerski kranovi, bilo da se kreću po kolosijecima ili na pneumaticima, opremljeni fiksnim ili univerzalnim teleskopskim sprederima. Poznati po raznolikosti imena: od komercijalnih imena, naprimjer, transtainer (mašina koja se koristi za transfer kontejnera) i translift, do funkcionalnijih imena kao što je RMGs (Rail Mounted Gantry Cranes – portalni kran na šinama) kada se kreće po šinama, RTGs ( Rubber Tyred Gantry Cranes – portalni kran s pneumaticima), kad se kreće na točkovima, ili, općenito, stacker – slagač ili stacking kranovi, imajući u vidu jednu od njihovih karakteristika, tj. stacks – slaganje kontejnera u području za njihovo odlaganje.

Zavisno od instaliranog sistema koji se koristi, ovi kranovi se dijele u dvije grupe:

portalni kranovi na šinama;

portalni kranovi na pneumaticima.

1.2.1. Portalni kranovi na šinama

Portalni kranovi na šinama su veliki manipulacijski kranovi, sa razmakom šina kolosijeka od 35 m do najviše 45 – 50 m, ispusti mjereni od kolosijeka variraju od 4 do najviše 12 m, a neto podizanje od ivice kolosijeka kreće se od 13,5 m (3 + 1 kontejner) do najviše 17,5 (4 + 1 kontejner). Koriste se za slaganje i uklanjanje kontejnera sa skladišnih površina na terminalima i za utovar i istovar kontejnera sa drumskih i željezničkih vozila. Ponekad (ali sve manje zbog rizika od kolizije) uklanjaju kontejnere sa područja gdje su bili

10

smješteni uz pomoć obalnih kranova; češće se kontejneri voze ispod njih putem samohodnih vozila sa pneumaticima kojima upravljaju vozači (traktor i prikolice) ili je upravljanje automatizirano (Automatic Guided Vehicles – AGVs). Ovi kranovi nisu samo za područja skladištenja kontejnera u lučkim terminalima i aerodromima, gdje se koriste u intermodalnom transportu.

Slika 1.3. Portalni kran na šinama

Zbog visokog nivoa zahtijevane satne produktivnost, koja mora biti u skladu sa onom obalskih kranova, ovi kranovi imaju i visoku brzinu dizanja (do 40 m/min pod opterećenjem i 80 m/min bez opterećenja) i brzo kretanje trole (do 130 m/min). Osim toga, suprotno obalskim kranovima, oni obično rade na dugim kolosijecima (do 500 – 600 m) i mnogo brže se kreću (brzinom do 120 – 130 m/min).

11

1.2.2. Portalni kranovi na pneumaticima

Portalni kranovi na pneumaticima proizvode se u raznim veličinama. To su mobilni kranovi sposobni da slijede vođene i prethodno utvrđene putanje, da promijene putanju i tako opsluže više od jednog skladišnog područja. Opremljeni su autonomnim izvorom energije (dizel- električnim kod većih, skupljih modela i dizel – hidrauličnim kod manjih, jeftinijih modela).

Slika 1.4. Portalni kran na pneumaticima

1.2.3. Čeoni utovarivači

Prilagodljivo i efikasno rješenje za manipuliranje sa tovarenim i praznim kontejnerima su čeoni utovarivači, opremljeni specijalnim okvirom za podizanje na koji se može zakačiti odgovarajući spreder za kontejnere. Spreder se može koristiti za kontejnere od 20 stopa i kontejnere od 40 stopa i može ih malo bočno pomjerati.

1.2.3.1. Čeone dizalice za manipulaciju praznih kontejnera

Ove dizalice (slika 1.5.), poznate kao ECH-FLT ( Emptx Container Handling – Front Lift Truck), koriste se na odlagalištima praznih kontejnera i u radionicama. Obično su opremljene

12

sa sprederima za čeoni utovar. Sprederi se u principu ne mogu rotirati, a ako mogu, to je samo za par stepeni.

Slika 1.5. Čeona dizalica za prazne kontejnere

1.2.3.2. Čeone dizalice za manipulaciju tovarenih kontejnera

Ove dizalice (slika 1.6.) poznate kao LCH-FLT (Laden Container Handling- Front Lift Truck), koriste se kao dodatne ili pomoćne u skoro svim pomorskim i kopnenim kontejnerskim terminalima. Obično su opremljene viljuškom, a u najsavremenijim modelima, umjesto viljuške imaju spreder sistem za pretovar odozgo (ova promjena je u skladu sa ograničenjima u pomorskom prevozu vezanim za otvore za podizanje viljuškarima).

13

Slika 1.6. Čeona dizalica za manipulaciju tovarnih kontejnera

1.2.4. Portalni skladištari ( Reach stackers)

Sistem pretovara zasnovan na ovoj opremi, u principu, koristi se u terminalima sa godišnjim kapacitetom 200.000 – 300.000 TEU. Kako bi se povećala produktivnost, ovaj sistem se često povezuje sa radom drumskih tegljača s obzirom na to da kontejneri mogu biti transportirani sa obale do odlagališta i drumskim tegljačima i portalnim skladištarima. Trenutno je maksimalno moguće slaganje 4 kontejnera u osnovi, a 6-7 kontejnera u visinu. Ovakav sistem pretovara je relativno konkurentan zbog niskih troškova uspostavljanja i velike prilagodljivosti.

1.2.4.1. Portalni skladištari za manipulaciju praznih kontejnera

Ove mašine (slika 1.7.), poznate kao ECH-RS ( Emptx Container Handling – Reach Stacker) zamjenjuju čeone utovarivače. Njihova prednost leži u većoj prilagodljivosti (mogu opsluživati tri reda kontejnera i zaokretati spreder za bilo koji ugao), i prije svega u većoj stabilnosti kako stacionarnoj, tako i prilikom kretanja. Orginalno su osmišljeni sa sprederima za zahvatanje odozgo, a evoluirali su u varijantu sa sprederom za čeono zahvatanje. Portalni skladištari (uključujući ovaj prikazan na slj. slici) mogu se svrstati u kategoriju pokretnih kranova sa gumenim točkovima.

14

Slika 1.7. Skladištar sa teleskopskim kranom za EC

1.2.4.2. Portalni skladištar za manipulaciju tovarenih kontejnera

Ovi skladištari (slika 1.8.), poznati i kao LCH-RS (Laden Container Handling-Reach Stacker), vremenom zamjenjuju čeone utovarivače za tovarene kontejnere jer su prilagodljivi manipulaciji i mogu raditi sa dva, tri i ponekad sa četiri reda kontejnera, rotirajući spreder pod svim uglovima. Također treba dodati da su stabilniji u mirovanju i u pokretu. Slijedi sažeti pregled prosječnih karakteristika ovih skladištara:

Kapacitet podizanja po redovima 1-2-3 (t): 40 33׀10 - 45׀25 - 45׀ ;

Kapacitet slaganja po redovima 1-2-3: 5-4-3 (9’6”) – 5-5-4 (8’6”);

Dimenzije: 4,5 m;

Težina: 72-110 t.

15

Slika 1.8. Kapacitet podizanja po redovima 1-2-3 za LC-RS

Definirana su tri tipa portalnih skladištara:

1. Portalni skladištar za manipulaciju kontejnera, koristi se gotovo isključivo u pomorskim terminalima;

2. Portalni skladištar za manipulaciju kontejnera, izmjenljivih transportnih sudova i poluprikolica (intermodalnih), masovno se koristi u intermodalnim terminalima i opremljen je sa univerzalnim sprederima za piggy-back sistem, što podrazumijeva korištenje uređaja za pričvršćivanje izmjenljivih transportnih sudova i poluprikolica. Mogu manipulirati sa tovarenim ITU samo sa najbližeg kolosijeka;

3. Portalni skladištar za intermodalni pretovar i opsluživanje drugog kolosijeka (slika 1.9.) je veći od prethodnih modela i opremljen je univerzalnim sprederom (pogodnim i za piggy-back sistem), a koristi se za pretovar kontejnera, izmjeljjivih transportnih sudova i poluprikolica postavljenih na drugi kolosijek.

16

Slika 1.9. Portalni skladištar za intermodalni pretovar i opsluživanje drugog kolosijeka

1.2.5. Jahač ( Straddle carrier) i bočni utovarivač

Ovi kamioni sa portalnim kranom i gumenim točkovima se mogu koristiti za slaganje i premještanje kontejnera unutar konstrukcije (četiri uzdužna nosača) samog vozila. Različite konstrukcijske izvedbe omogućavaju slaganje do tri reda ITU izvan konstrukcije portalnog krana: nepovoljnost leži u rastojanju težišta kontejnera i težišta jahača.

Jahač (slika 1.10.) predstavlja najbolju alternativu (u smislu slaganja i vremena radnog ciklusa) za terminale srednje veličine. Ovakvi sistemi mogu manipulirati sa 150.000 do 3.000.000 TEU godišnje.

17

Slika 1.10. Jahač

Ova mašina može ispuniti mnogobrojne različite zahtjeve:

Transportirati kontejnere iz radne zone kranova do zone odlaganja;

Slagati kontejnere do četiri reda u visinu i redati ih paralelno;

Vršiti utovar i istovar sa poluprikolica, drumskih tegljača i željezničkih vagona.

Ovaj sistem je nezavisan jer može i slagati i transportovati kontejnere.

Ove mašine su izuzetno fleksibilne i imaju niže troškove puštanja u rad u poređenju sa krutim sistemima manipulacije. Idealni su za terminale koji imaju nedostatak prostora.

Bočni utovarivač ne može postići istu brzinu utovara kao jahač. Sa druge strane, ako se koristi na regularnim rastojanjima u uvjetima jakog saobraćaja, može brže kompletirati ciklus jer ima veću bočnu brzinu. Uz to, kreće se širim prolazima (redovi se slažu jedan do drugog, a utovarivač spušta jedan po jedan red), pa se ima bolja preglednost. Iako je težina približna onoj koju ima jahač sličnih karakteristika, bočni utovarivač može podnositi samo lakša dinamička opterećenja jer se kontejner kruto naslanja na platformu utovarivača.

18

Slika 1.11. Bočni utovarivač

19

1.3. Razni prateći i pomoćni uređaji za mješovitu upotrebu

Osnovni prateći i pomoćni uređaji:

- uređaji za obrtanje kontejnera,

- antisway uređaji,

- antisnag uređaji,

- protuolujni uređaji,

- uređaji za sprječavanje iskliznuća šinskih vozila.

Portalni kranovi sa obalskom podižućom strijelom su morfološki slični kejskim istovarivačima sa podižućom strijelom dizalice, ali je razmak između šina portalnog krana isti kao kod portalnih kranova instaliranih na pinama. Koriste kad se želi stvoriti skladišno područje odmah ispod samog istovarivača, kako bi se smanjila ulaganja u mehaničku opremu, radi prostora ili iz drugih logističkih i ekonomskih motiva. Očigledno, prosječna satna produktivnost ove kombinirane usluge je niža nego kad gore navedene mašine rade zasebno. Poznati su po komercijalnom imenu Trans-Portainer.

Dizajniran je isključivo za upotrebu na brodovima čije dimenzije ne prelaze Panamax tip (iako to nije tehničko ograničenje), i nude obalski istak koji nije veći od 25 do 30 m i maksimalnu visinu, sa potpuno dignutom strijelom, 60-70 m. Obično imaju mnogo veću projekciju na obalskoj strani u poređenju sa onom koja se obično nađe kod istovarivača sa podižućom strijelom, 25-35 m i, iznad svega, široki raspon, do 40.50 m.

Procijenjena brzina podizanja se kreće 40 m/min za natovareni i 80 m/min za prazni, dok brzina bočnog kretanja trole je oko 120 m/min, a prosječna brzina kretanja portalnog krana je oko 70.80 m/min.

Uređaji za obratnje kontejnera

Mogu biti sa mogućnošću rotacije nosača spredra oko sve tri ose. U trgovinskom žargonu, trim je rotacija oko horizontalne ose paralelna kraćoj strani kontejnera (obično od +5◦ do -5◦), dok je list rotacije oko horizontalne ose paralelan dužoj strani kontejnera (obično od +3◦ do -3◦) i rotacija oko vertikalne ose. Ovo posljednje kretanje se ne zahtijeva kada se koristi sistem (Man-Trolley) – sa podižućim čekrcima na obrtnoj platformi, ili kad se zahtijevaju mnogo veće rotacije u vertikalnoj osi (čak i slobodne rotacije od 360◦), a Man-Trolley sistem sa čekrcima nije u upotrebi na obrtnoj platformi.

Antisway uređaji se koriste kako bi se ublažilo njihanje tereta.

20

Antisnag uređaji se koriste kako bi se što brže oslobodili kablovi za podizanje, u slučajevima kada se teret (spreder i kontejner) zaglavi za oplatu broda, neki drugi teret ili bilo kakvu prepreku. Ovakvi urešaji se obično postavljaju samo na istovarivače.

Protuolujni uređaji

Operatori i odgovorni za donošenje zakona u ovom sektoru su u posljednje vrijeme obratili posebnu pažnju značaju zaštite od povlačenja, naginjanja i iskliznuća uzrokovanog nenormalnim utjecajima vjetra (vjetrovi sa brzinom od preko 150 km/h i kinetičkim pritiskom većim od 100 daN/m2). Tako da ISO 4302 i norme povezane sa tim standardom pružaju korisne reference, ali bi se brzina vjetra uvijek trebala računati na osnovi ekstremnih vremenskih uvjeta. Koeficijenti aerodinamičkog otpora se, bar u onim najnesigurnijim slučajevima, moraju ipak procjenjivati. Postoji više tehničkih rješenja protuolujnih uređaja.

Uređaji za sprječavanje iskakanja i isklizavanja šinskog vozila obezbjeđuju operativni nivo sigurnosti.

Antitwisting uređaji pomažu eliminiranje ili bar umanjivanje efekata sila uvrtanja u pokretu i odgovarajuće reakcije nosive strukture, koje za rezultat imaju istrošenje vijenca točka i šine. Uređaji za sprječavanje isklizavanja šinskog vozila su posebno neophodni kada vanjsi faktori uzrokuju nepodnošljiv napor ili neki drugi događaj koji vodi nestabilnosti i kvaru mašine ili nekog od njenih dijelova.

21

2. Cargo terminali

Aerodrom je određena površina na zemlji (ili vodi) uključujući sve objekte, instalacije,

uređaje iopremu koja je namijenjena u cjelini ili djelimično za kretanje polijetanje i slijetanje,

te boravak i opsluživanje aviona kao i prihvat i otpremu robe.

Prednost i razlozi korištenja teretnog zračnog transporta:

- velika brzina prevoza

- mogućnost obavljanja prevoza na velikim udaljenostima

- mogućnost obavljanja prevoza u rejone koji su nedostupni ostalim vidovima

saobraćaja

Nedostaci zračnog transporta:

- nizak koeficijent iskorištenja težine (oko 25 – 30 %)

- veliki gubitak energije

- veće učešće potrošnje goriva po jedinici transporta nego kod drugih vidova saobraćaja

2.1. Faktori razvoja cargo terminala

Danas je evidentan značajan porast obima teretnog saobraćaja zračnim putem i rijetki su

aerodromi na kojima ne postoje posebni objekti i platforme za prihvat i otpremu robe i pošte.

Tehničko – tehnološke inovacije koju su omogućile intezivan razvoj teretnog zračnog

transporta su:

1. Uvođenje u zračni saobraćaj širokotrupnih aviona velikih kapaciteta koji su većom tovarnom

zapreminom i većim brzinama pretovarnih i transportnih operacija obezbijedili niže troškove

transporta

2. Uključivanje u zračni saobraćaj transportno-manipulativnih jedinica integralnog transporta

odnosno paleta i kontejnera univerzalne ili specijalne izvedbe

3. Razvoj savremene tehnologije kombinovanog kopneno - zračnog transporta kontejnera, kod

koje se kontejneri na najdužem dijelu transportnog puta preveze sredstvima zračnog

saobraćaja.

22

Sredstvima kopnenog saobraćaja vrši se odvozno - dovozni transport kontejnera. Za

realizaciju tehnologije kopneno - zračnog transporta kao i kod drugih modernih tehnologija,

bilo je potrebno da se steknu određeni uslovi. Pojavom širokotrupnih aviona omogućeno je da

se u avion mogu utovariti i kontejneri ISO dimenzija.

2.2. Struktura i tehničko-tehnološka osnova cargo terminala

Cargo terminali imaju funkciju prijema obrade i otpreme tereta, čiji zadaci se realizuju u

sljedećim tehnološko organizacionim cjelinama:

- robni transport u domaćem saobraćaju

- robni transport u međunarodnom saobraćaju

- transport pošte i

- slobodna carinska zona

Teretni kompleks ili cargo terminal sadrži:

- teretno skladište - objekat terminala

- teretnu pristanišnu platformu - cargo platformu

- teretni prihvatno - otpremni prostor

- poštanski terminal i

- slobodnu carinsku zonu.

Sredstva mehanizacije za obradu tereta moguće je podijeliti u tri osnovne grupe i to:

a) Manipulativna oprema na prihvatno - otpremnom prostoru koju sačinjavaju:

- mobilna i stabilna sredstva

b) Manipulativna oprema u teretnom skladištu koju sačinjavaju:

- mobilna sredstva stabilna sredstva

Manipulativna oprema za utovar - istovar na teretnoj pristanišnoj platformi koju

sačinjavaju:

- samohodne lift platforme,

- vozila sa podiznom platformom,

- samohodni transporteri,

23

- utovarivači, viljuškari,

- autodizalice,

- traktor za vuču prikolica,

- autokarete sa kolicima,

- teretna vozila i dr.

Prerada tereta na aerodromima vrši se uopćeno prema sljedećem redoslijedu tehnoloških

operacija:

Pri otpremanju tereta vrši se: dopremanje robe do aerodroma i istovar u teretno skladište,

vaganje i markiranje tereta, utovar tereta u avion te njegovo slaganje i učvršćivanje tereta

unutar aviona i balansiranje tereta.

Pri dolasku tereta vrše se slijedeće operacije: istovar tereta iz aviona i utovar na transportna

sredstva, istovar tereta u skladište i ostavljanje, transportovanje tereta do mjesta čuvanja i

kompletiranja, transportovanje tereta unutar skladišta do mjesta za izdavanje i utovar tereta na

transportna sredstva primaoca.

Prerada tranzitnog tereta predviđa niz već nabrojanih operacija počev od dolaska tereta pa do

njegovog otpremanja prema liniji leta.

Sredstva mehanizacije za obradu tereta je moguće podijeliti u tri osnovne grupe:

Manipulativna oprema na prihvatno-otpremnom prostoru

Manipulativna oprema u teretnom skladištu

Manipulativna oprema za utovar-istovar na teretnoj pristanišnoj platformi

Prerada tereta na aerodromu vrši se prema slijedećem redosljedu tehnoloških operacija:

otpremanje tereta

dolazak tereta

prerada tranzitnog tereta

24

2.3.Povezanost zračnog saobraćaja i drugih vidova transporta

Otprema i prihvat tereta u zračnom saobraćaju u najširem smislu najvažnije je spojno mjesto

između zračnog i zemaljskog saobraćaja

Drugi vid saobraćaja koji je mnogostruko povezan sa zračnim transportom je PT saobraćaj.

Većina djelatnosti se obavlja noću u vremenu od 23 h do 4 h kada treba izvršiti prevoz pošte

između centara PT službi.

25

ZAKLJUČAK

Pretovarna mehanizacija (pretovarne mašine i uređaji) je sastavni dio svakog pretovarnog

procesa (kao i utovara i istovara), ali je također i neophodan dio svakog unutrašnjeg

transporta. Čine je svi tehnološki elementi kojima se realizuju bilo glavne, bilo pomoćne

operacije, a čije tehničke karakteristike obezbeđuju ostvarenje zahtjevanih funkcija.

Kontejnerski terminal predstavlja mesto sučeljavanja različitih robnih tokova i različitih

vidova transporta, a cargo terminali imaju funkciju prijema obrade i otpreme tereta.

Osnovni zadatak kontejnerskog terminala je pretovar kontejnera sa jednog na drugi vid

transporta.

U ovom seminarskom radu detaljnije smo se upoznali sa pretovarnom mehanizacijom u

kontejnerski i cargo terminalima. Opisane su osobine opreme koja se primjenjuje na obali, na

terminalima i uređaja za mješovitu upotrebu, te je detaljnije objašnjen princip rada i izvršeno

je poređenje pojedinih uređaja.

26

LITERATURA

1. Bruno Dalla Chiara, Franco Ercolani, Ešref Gačanin, Fadila Kiso – Intermodalni transport, Bosanska riječ, Sarajevo, 2004.

2. Predavanja, Mehanizacija pretovara, Visoka Tehnička škola strukovnih studija Niš, Mr. Boban Cvetanović,

Internet izvori

- http://www.scribd.com/doc/114341829/Pretovarna-Mehanizacija - http://ttl.masfak.ni.ac.rs/RADOVI%20MA14068/Marinkovic%20-%20Zelkon

%2008.pdf- http://www.pomorskodobro.com/hr/projekti/16-projekti1.html

27

POPIS SLIKA I TABELA

SLIKE

Slika 1.1. Postpanamax kran sa visoko profiliranom okretnom strijelom dizalice

Slika 1.2. Postpanamax kran sa nisko profiliranom uvlačivom strijelom dizalice

Slika 1.3. Portalni kran na šinama

Slika 1.4. Portalni kran na pneumaticima

Slika 1.5. Čeona dizalica za prazne kontejnere

Slika 1.6. Čeona dizalica za manipulaciju tovarnih kontejnera

Slika 1.7. Skladištar sa teleskopskim kranom za EC

Slika 1.8. Kapacitet podizanja po redovima 1-2-3 za LC-RS

Slika 1.9. Portalni skladištar za intermodalni pretovar i opsluživanje drugog kolosijeka

Slika 1.10. Jahač

Slika 1.11. Bočni utovarivač

TABELE

Tabela 1. Tehničke specifikacije opreme za dizanje kontejnera

28