Shkolla:’’Lasgush Poradeci’’

Tema:Bashkjetesa e tri gjendjeve te lendes

Projekt

Lënda:FizikKlasa:6A

Punoi:Anxhela Dosi

Juljana Gurra

Gjendja agregate

Përvoja na mëson se në temperatura tëndryshme uji gjendet në tri gjendjeagregate: të lëngut, të ngurtë dhe të gaztë. Kjo ndodhe edhe me trupa të tjerë, të cilëtmund të kalojnë nga njëgjendjeagregate në tjetrën.

Shkrirja dhe ngrirja

Dukuria e transformimit të lëndës prej gjendjes së ngurtë në gjendje tëlëngët quhet shkrirje. Për këtë transformimshpenzohet energji e nxehtësisë. Ngurtësimi apo ngrirja është proces ikundërt i shkrirjes. Kalimi nga gjendja e lëngët në gjendje të ngurtëquhet ngurtësim. Gjatë këtij procesi lirohet nxehtësia. Ngurtësimi apongrirja është proces i kundërt i shkrirjes. Kalimi nga gjendja e lëngët nëgjendje të ngurtë quhet ngurtësim. Gjatë këtij procesi lirohet nxehtësia. Temperatura në të cilën shkrihet trupi quhet temperaturë e shkrirjes. Trupat amorfë kanë shkrirje brumore ose qelqore, ndërsa trupatkristalorë kanë temperaturë të qartë të shkrirjes. Për një shtypje tëdhënë, çdo trup kristalor shkrihet dhe ngurtësohet të temperaturë tëcaktuar, e cila quhet pikë e shkrirjes apo e ngurtësimit. Përshembull uji në shtypje normale atmosferike pikën e shkrirjes pikën e shkrirjes dhe të ngurtësimit e kan në 0 °C.

Shkrirja dhe ngrirjaNë qoftë se në enën e dhënë vendoset një sasi akulli dhe fillon të nxehet, duke përcjellë ngritjen e temperaturës në termometër, në intervale të barabarta tëkohës, shihet se nga çasti kur fillon shkrirja temperatura nuk do të rritet fare derisa të përfundojë tërësisht shkrirja e akullit. Temperatura nuk rritet edhenëse rritet nxehtësia që ofrohet nga jashtë, por vetëm shpejtohet procesi ishkrirjes. Kjo nxehtësi quhet nxehtësi latente, përkatësisht e fshehtë. Shkrirja, grafikisht, mund të paraqitet në funksion të sasisë së nxehtësisë dhe tëtemperaturës.Gjatë transformimeve, shkrirje-ngurtësim dhe anasjelltas, trupat në natyrëndërrojnë, vëllimin dhe densitetin. Përvoja tregon për thyerje të enëve tëqelqta, të gypave të ujëjellësit, të kanalizimit, të ujit në automobila si rezultat izmadhimit të vëllimit të ujit në procesin e shndërrimit në akull. Në përgjithësi, materialet kanë vëllim më të madh në gjendje të lëngët se në gjendje të ngurtë, por disa sish, si: akulli, argjendi, hekuri i butë, bismuti etj. bëjnë përjashtim.

Avullimi dhe vlimiPërvoja tregon - rrobat e lagura, me qëllim të teren, duhet të hapen. Uji në enë, së cilës nga jashtë iofrohet nxethësi, shterrohet. Nëse në vend të ujit derdhet alkool, këtij do t'ia diktojmë edhe erënkarakteristike. Kuptohet, materiali ka kaluar nga gjendja e lëngët në të gaztë. Kjo dukuri quhet avullim. Mefjalë të tjera, avullim quhet procesi i transformimit të çfarëdo materiali nga gjendja agregate e lëngëtnë gjendje të gaztë. Avullimi kryhet me ajrosje dhe me valim. Ajrosje quhet procesi i avullimit të lëngutnë çdo shtypja dhe temperaturë. Kësisoj, avullimi i sipërfaqeve ujore në tokë, si: i lumenjve, iliqeneve dhe i deteve kryhet me ajrosje, sikurse edhe terja e rrobave. Parvoja tregon se ajrosja kryhetnë çdo temperaturë, kryhet vetëm mbi sipërfaqen e lëngjeve, kurse varet nga madhësia e sipërfaqes sëlëngut, natyra e tij, dhe nga shpejtësia e rrymave ajrore. Praktikisht, që të teren rrobat, duhet të hapenme qëllim që të rritet sipërfaqja, por ato do të teren edhe më shpejt nëse fryn era. Kuptohet, trupi qëajroset ftohet. Kjo tregon së nxehtësia e nevojshme gjatë ajrosjes lirohet nga trupi. Në aspektinmikoroskopik, gjatë ajrosjes, nga sipërfaqja e lëngut, apo e rrobave që do të teren, shkëputen vetëm atomolekula që kanë energji të mjaftueshme për t'i mbizotëruar forcat ndërmolekulare dhe shtypjen e jashtme atmosferike. Kjo do të thotë se nga lëngu mënjanohen vetëm ato molekula qëkanë energji maksimale kinetike, duke shkaktuar zvogëlimin e energjisë kinetike të molekulave qëmbesin në lëng. Kësisoj shpjegohet zbritja e temperaturës sëtrupit gjatë ajrosjes. Jemi dëshmitarë tëfaktit së kau dalim nga uji i liqenit, i lumit apo i detit, ndjejmë të ftohtë. Mund të përfundohet se formimi i avullit me ajrosje shoqërohet me thithje të nxehtësisë, siç përcillet shndërrimi i avullit në lëngme lirim të nxehtësisë.

Avullimi dhe vlimi

Procesi i avullimit me nxehje të drejtpërdrejtë, i shoqëruar me flluska ajri, quhet vlim dhe fillon në çastin kur shtypja e avullit bëhet e barabartë me shtypjen atmosferike. Lëngjet e ndryshme vlojnë në temperatura të caktuara, për shembull uji në shtypje normale vlon në temperaturën 100 °C. Në kushtenormale atmosferike, temperatura e vlimit quhet pikë vlimi dhe varet ngamateriali i enës, pastërtia e lëngut, lloji i gazit të tretur në lëng dhe nga natyrae lëngut. Me rënie të shtypjes bie edhe temperatura e vlimit. Këtë më së miri e dinë të gjithë ata që kanëkaluar pushimet në male të larta, ku mbretëronshtypje me e ulëtatmosferike, ku uji do të vlojë në temperaturë më të ulët se 100 °C dhe ushqimi duhet të zihet shumë më gjatë se në ultësira, apo gatinuk zihet fare.Meqë vlimi kryhet në temperatura të ulëta, gjellës nuk i jepet temperaturë e nevojshme për zierje. Por, me rritjen e shtypjes, rritet edhe pika e vlimit të ujitqë ka zbatim të gjerë në termoteknikë, në sterilizimin e instrumentevesanitare dhe në dezinfektimin e rrobave. Në enët e mbyllura hermetikisht, ushqimi zihet shumë më shpejt se në enët e hapura, sepse në to, duke rriturshtypjen, e rrisim edhe temperaturën e vlimit.

Kondensimi dhe sublimimi

Masa e lëngut të vendosur në enë hermetikisht të mbyllur vetëm në fillim do të pakësohet ashtu që pas një kohe niveli i tij në enë nuk po të ndryshojë. Kësisoj masa e lëngut pakësohet, por rritet masa e avullit në hapësirë të-enësmbi sipërfaqe të tij. Disa molekula të avullit rikthehen në lëng ashtu që pas një kohe numri i molekulave të lëngut, që avullohen, është i barabartë me numrin e molekulave të avullit që kthehen në lëng. Ky baraspeshim dinamikndikon që sasia e lëngut në enë të mos ndryshojë Avulli që ndodhet nëbaraspeshim dinamik me lëngun përkatës quhet avull i ngopur. Me fjalë tëtjera, themi se avulli që ndodhet në hapësirën e lëngut përkatës quhet avull ingopur.

Kondensimi dhe sublimimi

Shndërrimi i avullit të ujit në lëng është i mundshëm, nëse ekzistojnë qendrate kondensimit, të cilat mund të jenë grimcat e pluhurit, jonet etj. Përshembull në mungesë të këtyre qendrave të kondensimit nuk do zë formohenpikat e ujit, por një gjendje metastasbile, që quhet avull i tejngopur. Mbrojtjanga breshëri është e bazuar pikërisht në parimin e krijimit të qendrave tëkondensimit. Efekti i predhës kunër resë breshërformuese nuk bazohet nëngritjen e temperaturës dhe të shkrirjes së kokrrizave të akullit në të, por nëdërgimin e pluhurit të jodurit të argjendit AgJ. Predha zakonisht hudhë nëlartësinë afro 6 000m afro 0.5 kg AgJ, kurse vetëm 1 g përmban 3x10 14 grimca, përkatësisht qendra të kondensimit. Rreth këtyre grimcavekrijohen pika të shiut. Siç cekëm më lart, me fjalën ajrosje kuptohet procesi iavullimit të lëngut në çdo shtypje dhe temperaturë, pra avullimi bëhet me ajrosje. Por, mund të ajrosen edhe trupat e ngurtë, si: akulli, jodi, naftalinaapo bora nga CO2 Avullimi i trupave të ngurtë quhet sublimin. Me fjalë tëtjera, me sublimin kuptohet transformimi i drejtpërdrejtë i trupit të ngurtë nëavull, me çka përfundohet se këtu fjala është për kapërcim nga një gjendjeagregate në tjetrën.

7 Gjendjet e lendes ne UniversEkzistojnë plotë 7 gjendje të lëndës në univers.Çdo kush mund të përfytyroj 3 gjendjet e zakonshme të lëndës me të cilat ne jemifamiljarizuar më tepër. Ato janë “e ngurtë”, “e lëngët” dhe “gaz”. Të gjitha gjendjetndryshojnë ndërmejt tyre mbi bazën karakteristikave si integriteti i formës dheintensiteti i lëkundjeve të molekulave.Ekzistojne edhe 4 gjendeje të tjera të lëndës.Gjendja e 4-të e lëndës gjendet përmbi gazin dhe quhet “plazma”. Plazma është gaz ijonizuar. Është gaz i super nxehur deri në atë pikë sa elektronet thyejnë lidhjet me atomet e tyre dhe bashkohen me atome të tjera. Molekualat e gazit janë në gjendje tëpaqëndrueshme dhe si të tilla sillen në mënyrë rastësore dhe të pa parashikueshme. Yjet janë të përbërë nga gjendja e plazmës. Flaka e zjarrit është plazma. Kjo ështëgjendja që ekziston dhe ndeshet më tepër në të gjithë universin në krahasim me gjendjet e mëparshme. A nuk ju duket se plazma është një gjendje e plotëfuqishme, e rrezikshme dhe tepër tërheqëse në të njëtën kohë?

7 Gjendjet e lendes ne UniversGjendja e 5-të e lëndës gjendet përmbi plazmën dhe quhet “rreze”. Diferenca midis rrezes dhe 4 gjendjeve të tjera është se grimcat në trupin e ngurtë, të lëngët dhe të gaztë lëvizin në mënyrëkaotike dhe aksidentale në të gjitha drejtimet ndërsa grimcat në gjendjen e rrezes lëvizin nëmënyrë harmonike dhe koherente.Rrezja është harmonike dhe koherente ndërsa plazma është plotësisht kaotike dhe e paqëndrueshme. Ndryshimi thelbësor midis gjendes së 4-të dhe gjendjes së 5-të është idea se duhet një energji shumë e madhe për të shëndruar kaosin dhe paqëndrueshmërinë në harmonidhe koherencë dhe për analogji duhet një energji mjaftë e madhe për të shëndruar konfuzioninnë qartësi. Sa çudi që duhet shpenzuar po kaq energji për të shëndruar luftën në paqe.Rrezja ndryshon me 4 gjendjet e tjera edhe për faktin se është një gjendje jo-termike, ndërsa 4 tëtjerat janë gjendje termike. Sa më shumë përplasje midis grimcave të kemi aq më e madhe ështësasia e nxestësisë që gjenerohet. Duke qenë se grimcat në gjendjen e rrezes lëvizin në të njejtindrejtim dhe në mënyrë koherente ato nuk përplasen me njëra-tjetrën dhe si rezultat nuk krijohetnxehtësi.Fërkimi është shkaku i krijimit të nxehtësisë. Fërkimi ndodh si rezultat i përplasjeve të grimcaveme njëra-tjetrën duke rritur kështu lëkundjet e tyre të brendshme ose energjinë e tyre kinetike. Rrezet nuk vetkrijojnë nxehtësi por në rast se grimcat e tyre në lëvizje hasin një lëndë tjetëratëhere ato përplasen me grimcat e kësaj lëndë tjetër dhe në këtë mënyrë krijohet nxehtësia. Ju e ndieni nxehtësinë kur fotonet e rrezeve të diellit përplasen në molekulat e lëkurës suaj apo jo? Kuptohet se, sa më i madhë të jetë intensiteti i rrezes ose sa me i madhë të jetë përqëndrimi igrimcave në lëvizje aq më të shpeshta janë edhe përplasjet me një lëndë tjetër, aq më i madhështë fërkimi i krijuar dhe si rezultat nxehtësia do të jetë më e madhe. Pa dyshim që do të digjeninë rast se i afroheni shumë Diellit.

7 Gjendjet e lendes ne UniversNxehtësia është ndryshim i lëkundjeve e gjeneruar nga fërkimi nga njëra gjendje e lëndës në tjetrën ose në të njëjtën gjendje. Tingulli është vibrimi i transmetuarpërgjatë gjendjes së lëndës.Përveç 5 gjendjeve të sipër përmendura ekziston edhe një gjendje tjetër që ndodhetmë poshtë nga të gjitha të tjerat. Kjo ështe gjendja zero e lëndës. Gjendja zero njihetndryshe me emrin BEC ose “Bose-Einstein Condensate” për nder të emrave të këtyredy shkencëtarëve të mëdhenj. Kjo gjendje ka të bëj me super kondensimin e lëndës.Gjendja zero u zbulua fillimisht nga shkencëtari Bose. Ai e ndau mendimin e tij me fizikantin Albert Einstein i cili e ndihmoi atë për ta formuluar dhe më pas për ta publikuar në të gjithë botën.Gjendja zero ndodh në rast se lënda ftohet në ekstremitet. Pra arin një fraksionshkalle pak më poshtë se temperatura zero absolute.Në këtë gjendje atomet mbivendosen mbi njëri-tjetrin duke formuar një boshllëk. Dimensionet humbasin kuptimin e tyre. Nuk ekzistojnë më distancat atom-atom oseatom-elektron. Dëndësia e masës shkon në infinit. Në qoftë se lënda kompresohetatëherë formohet një unifikim i saj dhe në qoftë se kompresohet sërish ose me fjalë tëtjera super kompresohet ateherë mund të shëndrohet në një “vrimë të zezë”.Besohet se gjendja zero e lëndës do të na orientoj drejt teknologjiesë së “hapësirës sësheshtë”. A nuk ju duket e logjikshme se në të ardhmen kjo ide do të na ndihmoj që tëtransportojmë një objekt me përmasa të mëdha në një vend fare të vogël vetëm me anë të kompresimit. Por duhet bërë kujdes që mos ta super kompresojmë sepse do ta shëndrojmë në një “vrimë të zezë” dhe më pas nuk kemi çfarë të transportojmë më.

7 Gjendjet e lendes ne UniversNë fakt nuk duhet të shqetësohemi shumë për “vrimat e zeza” që ndodhin në gjendjen zero të lëndëssepse duhet një energji mjaft e madhe për ta kompresuar një masë të çfarëdoshme lënde në pikënkritike.Gjendja zero nga pikpamja termike është si gjendja e 5-të ose rrezja sepse grimcat e saj nuk janë nëlëvizje fare dhe nuk shkatohet ndonjë fërkim kështu që nuk kemi emetim nxehtësie.Element të ndryshëm në temperarturën e dhomës ndodhen në gjendje të ndryshme lënde.Këto ishin 6 gjendjet e lëndës. Por gjithçka ekziston në 7 sepse vet natyra e universit ekziston në 7. Gjendja zero ishte limiti i poshtëm i 5 gjendjeve kryesore por cili është limiti i sipërm i këtyregjendjeve?“Vala Mentale” është gjendja e 7-të e lëndës. Vala mendore ekziston në një nivel energjie më të lartë se sa rrezja. Vala e mendimit madje mund të lëviz me shpejtësi shumë më të madhe se rrezja. Lënda nëkëtë gjendje lëviz me shpejtësi infinit. Ajo ndodhet në të njëtën kohë edhe “ketu” edhe “atje” pra në dyvende të ndryshme pamvarësisht nga largësia midis tyre. Vala mentale është lokale dhe jo-lokale.E vërteta është se të gjitha lëndët janë një edhe e njëjta lëndë. Të gjitha lëndët janë manifestime tëndryshme të “Valës Mentale”. Të gjitha gjendjet e lëndës që kemi përmendur janë kondensime të njëgjendje tjetër që ndodhej sipër tyre. Mendimi është koshiencë dhe kosheinca është mendje. Të gjithagjërat përfundimisht i përkasin “Mendjes Universale”.Çdo lloj elementi në temperaturën e dhomës ndodhet në gjendje të caktuar (default). Kjo do të thotë se ekziston, “mendja”, “konshienca” ose “memoria” që gjithmonë në temperaturën e dhomës ndodhet nëatë gjendje dhe me ato karakteristika. Pra ekziston një “program universal mental” i cili ndodhet kudo dhe organizon saktësisht gjendje e atomeve, molekulave, grimcave subatomike në mënyrë tepërspecifike.

7 Gjendjet e lendes ne UniversInteligjenca ndodhet kudo dhe në çdo gjë. Materia është duke “menduar” materien.Nëse “Universi Mental” mendon një trajtë ose formë të caktuar ai shëndrohetnë atë formë. Nëse “ai” mendon një lëvizje, lëvizja kryhet. Çdo gjë që jushikoni në univers është funksion i mendimit të “Universit Mental”. Kjo ështëmënyra e krijimit të gjithçkaje. Ne jetojmë në univers mental dhe gjithçka qëperceptojmë ka trajtë mendimi.Imagjinoni kur shkenca të arrij në atë fazë sa të përvetësoj dhe të manipuloj“programin mental” të lëndës. Çfarë do të ndodhë atëhere? Ne do të jemi nëgjendje të krijojmë “objekte të zgjuara” si për shembull fleta letre të cilatvetformohen sërish në mënyrë perfekte pasi ne i kemi grisur dhe i kemihedhur në kosh. Po ashtu edhe terminatori i famshëm prej mërkuri i cili nandërron formën dhe ngjyrën në filëm, do të jetë diçka e thjeshtë per ne apojo? Pra me pak fjalë ne do të jemi në gjendje të ndryshojmë karakteristikat e çdo objekti nëse arrijmë të ndryshojmë “programin e tij mental”.

7 Gjendjet e lendes ne UniversKjo është shuma e 7 gjendjeve të lëndës nga “boshllëku i hapësirës” deri te “vala mentale”.Çdo lëndë është një lëndë. Të gjitha lëndët janë “vala mentale”. Çdolëndë është energji. Çdo lloj energjie është një energji unike dhe ështëenergji kinetike. Gjithçka lëviz, gjithçka lëkundet, gjithçka vibron. Tëgjitha energjitë janë koshiencë. Koshienca është mendje në lëvizje. Gjithçka është mendje. Çdo lëndë dhe çdo lloj energjie është funksion imanifetimit universal të mendjes.Mendja është lëndë, lënda është mendje dhe mendja është “lëndauniversale”.Ligji universal na tregon se çdo gjë ekziston në brendësi të diçkajetjetër. Asnjë gjë nuk mund të ekzistoj në asgjë. Vakumi i hapësirësështë bosh nga çdo gjë përveç “valës mentale”. Nuk ekziston vakumabsolut plotësisht bosh.

7 Gjendjet e lendes ne UniversÇdo lëndë ka masë dhe zë një hapësirë të caktuar. Masa ështëparametri fizik i rezistencës që çdo objekt i bën ndryshimit tëshpejtësisë apo të drejtimit. “Vala Mentale” është diçka që mbushhapësirën me vakum. Në këtë gjendje lënda e ka densitetin e masëszero. Duke e krahasuar me gjendjen zero që e ka densitetin e masësinfinit. Pra siç e shikoni janë dy ekstreme të kundërta për lëndën.As një gjë nuk mund të krijohet nga asgjëja. Sa ngjashmëri ka me doktrinat fetare që thonë: Në fillim nuk ishte asgjë përveç Zotit(Mendja Universale). Zoti mund të krijohet vetëm nga vetvetja. Zotiështë gjithçka (Lënda Universale).Çdo gjë është funksion i kombinimit Mendje-Lëndë Universale. Universi është një oqean i vazhdueshëm energjie. Nuk ekziston asnjëndarje në të përveç perceptimit. Universi është një ç’organizim i mirëorganizuar i lëndës dhe energjisë.

7 Gjendjet e lendes ne UniversDoktrinat fetare thonë: Universi u krijua si ide e mendjessë Zotit. Në këtë kontekst na duhet të mendojmë se nëfillim ishte “Vala Mentale”. Më pas vala mentale u shëndrua në rreze. Rrezja u bë plazma, plazma u bë gaz, gazi u bë lëng, lëngu u bë trup i ngurtë, dhe trupat e ngurtë u shëndruan në “vrima të zeza”. Me pak fjalë kyështë ekuilibri dhe balanci i forcave në universin pas “Big Beng-ut” të madhë. “Vala Mentale Universale” ështëedhe më perfekte se sa vala jonë individuale mendore. Kjo “Valë Mentale” madhore lejon të transofromohet çdogjë në gjithçka. Ku gjithçka është mendje, mendja ështëçdo gjë dhe universi është mendje.