ballina | masht - programi mësimormasht.rks-gov.net/uploads/2015/10/mami-lekt.docx · web...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimorARSIMI PROFESIONAL

Mami

Kosovë 2013

PËRMBAJTJA

I. Parathënie

II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Mami”.

III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale.a) Programet e lëndëve profesionale, kl. e 10-të.1. Anatomi me fiziologji2. Parimet e kontrollit të infeksionit3. Kujdesi shëndetësor4. Shëndeti dhe sëmundjet te njeriu5. Shëndeti i të posalindurit

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. e 10-të.1. Struktura anatomike dhe funksionet fiziologjike të organizmit2. Mjetet, aparatet dhe pajisjet në kabinetin e kujdesit shëndetësor3. Analizat laboratorike, rëntgenologjike dhe diagnostikuese te sëmundjet

emergjente4. Përkujdesja për të posalindurin

c) Programet e lëndëve profesionale, kl. e 11-të.1. Parimet e kontrollit të infeksionit2. Edukimi shëndetësor3. Psikologjia e njeriut4. Farmakologji me dozologji5. Kujdesi shëndetësor6. Kirurgji me përkujdesje7. Etika në shëndetësi

d) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. e 11-të.1. Analizat laboratorike, rëntgenologjike dhe diagnostikuese në kirurgji2. Zbatimi praktik i metodave për kontrollin e infeksionit

e) Programet e lëndëve profesionale, kl. e 12-të.1. Kujdesi shëndetësor2. Obstetrikë me kujdes3. Gjinekologji me kujdes4. Neuropsikiatri me kujdes

f) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. e 12-të.1. Përkujdesja për gruan në gjinekologji2. Përkujdesja për shtatzënën në obstetrikë3. Përkujdesja për të sëmurët me çrregullime neuropsikiatrike

IV. Literatura e rekomanduar

2

VI. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

3

I. PARATHËNIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohet si një proces integral që përmbledh dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT-i synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme gjatë tri viteve të shkollimit profesional, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës, kërkesave universitare në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të arsimit të mesëm të lartë profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse europiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin t’i falënderojmë të gjithë ata ekspertë që me përkushtim të madh punuan në rishikimin e planprogrameve ekzistuese.

4

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

MamiKlasa X

5

Korniza e programit mësimor profesionalLëmi: ShëndetësiProfili: Infermier -Mami

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimit

Arsimimi në profilin mësimor “Mami” trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale: – arsimimit profesional, me kohëzgjatje tri vite mësimore (kl. e 10-të, e 11-të dhe e12 -të), i

përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e studimeve në shkallë më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson të drejtën për t’iu nënshtruar testit të maturës, e cila iu lejon nxënësëve kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban kurrikulin e profilit mësimor “Mami”, dhe është i strukturuar në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), të ndara në tri grupe kryesore:- grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve për

të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.- grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin e nxënësit, të koncepteve

shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin Mami.

- grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit

Qëllimi kryesor i shkollimit për Mami është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës, gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale.Për t’i realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë nxënësve:

- Mundësitë e përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e aftësimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare;

6

- Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në fushën Infermier - Mami;

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e disiplinës, kuriozitetin intelektual dhe vlerat morale;

- Kushte për t’u zhvilluar psikikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale.

- Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional.

- Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike.

- Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstin e integrimit evropian.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për “Mami”, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi.Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta sesa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere pranimi të posaçme për këto shkolla.

4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Mami” u lejon nxënësve për të fituar diplomën e maturës profesionale, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar si dhe në atë passekondar.

5. Mundësitë e punësimit

Shkollimi për “Infermier –Mami”, u referohet punëve në sektorin e shëndetësisë, që janë aktuale. Nisur nga kjo, Infermier -Mami mund të punësohet në institucione shëndetësore publike dhe private që ofrojnë shërbime shëndetësore.

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

1. Kompetencat e përgjithshmeNdjekja e shkollimit në profilin mësimor “Mami”, do të zhvillojnë tek nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme të cilat do t’u shërbejnë atyre në përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës, gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen gjatë kryerjes së shkollimit për “Mami.

7

Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:

- Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet dhe ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.

- Të përdor burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.- Në kontekstin e pavarësisë në vendimmarrje, të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e

veprimtarive të tij.- Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë dhe vullnetin për

një të nxënë që zgjat gjatëv gjithë jetës.- Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara.- Të vlerësojë dhe vetëvlerësojë, nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe

çuar më tej arritjet. 2. Kompetencat profesionaleMe përfundimin e suksesshëm të shkollimit trevjeçar në profilin mësimor “Mami”, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë këto kompetenca profesionale:- përshkruan strukturat themelore anatomike dhe funksionet fiziologjike

të organizmit të njeriut- zbaton rregullat e dokumentimit në infermieri- zbaton rregullat për kujdesin shëndetësor ndaj pacientit – gruas shtatzënë, lehonës- zbaton rregullat për kujdesin shëndetësor ndaj të posalindurit- përgatit, aplikon, ndihmon dhe mbikëqyrë pacientin gjatë marrjes së terapisë- përgatit gruan për intervenime diagnostike dhe operative- ndihmon/udhëheq procesin e lindjes - zbaton parimet e sepsës dhe antisepsës- dallon metodat laboratorike dhe diagnostikuese- zbaton rregullat për kujdesin e shëndetit mental të pacientit- përdor drejtë aparatet, pajisjet dhe kujdeset për to- zbaton parimet për mbrojtjen e shëndetit dhe dhënien e ndihmës së parë - kujdeset për ambient të sigurtë pune, parasheh rreziqet në kontakt me makinat, aparatet dhe lëndët përpunuese, - aplikon masat mbrojtëse në punë.

8

III. Plani mësimor për profilin “ Mami”,

Nr.

Lëndët dhe modulet mësimoreNiveli i parë

Klasa X Klasa XI Klasa XII

A Lëndët e përgjithshme të obliguara 525 (15) 525 (15 480 (15)

1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 105 (3) 105 (3) 96 (3)2 Gjuhë angleze 70 (2) 70 (2) 64 (2)3 Matematikë aplikative 70 (2) 70 (2) 64 (2)4 Ekonomi me ndërmarrësi - - 32 (1)5 Teknologjia e informimit dhe komunikimit 70 (2) 70 (2) 32 (1)6 Edukatë fizike 70 (2) 70 (2) 64 (2)7 Gjuhë gjermane (gjuhë e dytë e huaj) 35 (1) 35 (1) -8 Fizikë 35 (1) 35 (1) -9 Kimi 35 (1) 35 (1) 64 (2)10 Biologji 35 (1) 35 (1) 64 (2)11B Lëndët profesionale 8 7 6

1 Anatomi &Fiziologji 70 (2) - -2 Parimet e kontrollit të infeksionit 35 (1) 35 (1) -3 Edukimi shëndetësor 35 (1) - -4 Psikologjia profesionale te fëmijët - 35 (1) -5 Farmakologji me nozologji - 35 (1) -6 Kujdesi shëndetësor 35 (1) 35 (1) 32 (1)7 Shëndeti dhe sëmundjet te njeriu 70 (2) - -8 Kirurgji me përkujdesje - 35 (1) -9 Obstetrikë me kujdes - - 64 (2)10 Gjinekologji me kujdes 32 (1)11 Etika në shëndetësi - - 32 (1)12 Shëndeti i të posalindurit 35 (1) - -13 Neuropsikiatria me kujdes - - 32 (1)14 Mikrobiologji - 70 (2) -C Modulet e praktikës profesionale 9 10 11

1 Struktura anatomike dhe funksionet fiziologjike të organizmit

70 (2) - -

2 Mjetet, aparatet dhe pajisjet në kabinetin e kujdesit shëndetësor

35 (1) - -

3 Përkujdesja dhe trajtimi i të sëmurëve me sëmundje të brendshme

175 (5) - -

4 Përkujdesje për të posalindurin 35 (1) - -5 Përkujdesja dhe trajtimi i të sëmurëve në kirurgji - 245 (7) -6 Zbatimi praktik i metodave për kontrollin e

infeksionit- 105 (3) -

7 Përkujdesja për gruan në gjinekologji - - 128 (4)8 Përkujdesja për shtatzënën në obstetrikë - - 160 (5)9 Përkujdesja për të sëmurët neuropsikiatrikë - - 64 (2)Gjithsej orë në jave (B+C) 595 (17) 595 (17) 576 (17)

9

D Gjithsej orë në javë 1120 (32) 1120 (32) 1024 (32)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT-it.Javët mësimore sipas klasave:– Klasa e 10-të – 35 javë; Klasa e 11-të – 35 javë (niveli I);– Klasa e 12-të – 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Një orë praktike zgjatë 60 minuta.Puna praktike në laborator duhet t’i ketë 24 orë.Puna praktike në ekonomi të shkollës, ndërmarrje, industri, firma ushtrimore etj., duhet t’i ketë 20 orë pune me nga 60 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa e 10-të: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javëKlasa e 11-të: Praktikë – 1.5 ditë në javë dhe Teori – 3.5 ditë në javëKlasa e 12-të: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Shkolla duhet të mundohet që modulet praktike t’i realizojë në formë të bllok-orëve, si e vetmja mënyrë e zbatimit të suksesshëm të metodës me projekte. Kjo duhet të realizohet nga fundi i vitit mësimor. Mbështetur në kapitujt dhe temat mësimore, të paraqitura në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësuesit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësuesit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor, të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilës prej të dy shkallëve të përgatitjes, në profilin “Infermier - Mami”, do të organizohet në formë provimesh, të fokusuara në tri drejtime kryesore:- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme.- Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale.- Provimi i integruar për praktikën profesionale.Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në diplomën përkatëse të përfundimit të shkollimit profesional.Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së diplomës, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT-it.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike

10

Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin, tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të të nxënit, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave, nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit dhe instruktorët e praktikave.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit infermierë të përgjithshëm.Mësuesit edhe duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve (metoda katër shkallësh). Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojnë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh

11

kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT-it, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuar në situata pune reale, apo të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin, duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

12

Klasa e 10-të

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Anatomi me fiziologji”

Lëmi: ShëndetësiProfili: MamiKlasa: e 10-të

I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- Shpjegojë, përshkruajë dhe të dallojë pjesët e skeletit dhe topografinë e tyre të saktë.- Shpjegojë, përshkruajë dhe të dallojë muskujt e caktuar, funksionin e tyre në raport me

skeletin dhe sistemet e organeve.- Shpjegojë rëndësinë e anatomisë topografike dhe raportet reciproke ndërmjet organeve

dhe sistemeve të organeve të ndryshme.- Shpjegojë, përshkruajë përbërjen dhe funksionin e lëngjeve trupore dhe elementeve

qelizore të gjakut si dhe rolin e tyre.- Shpjegojë, përshkruajë dhe të dallojë mekanizmat homeostatikë të sistemeve funksionale.- Shpjegojë karakteristikat themelore të muskujve, ndërtimin histologjik, llojin dhe

klasifikimin e tyre.- Shpjegojë llojet e kontraksioneve muskulore.- Shpjegojë karakteristikat themelore të muskulit të zemrës dhe sistemit konduktiv

(përcjellës).- Shpjegojë karakteristikat themelore të qarkullimit sistemik, vëllimit të gjakut dhe

shtypjen arteriale; pulsin arterial dhe kualitetin e tij.- Shpjegojë karakteristikat e rrugëve të frymëmarrjes; mushkëritë, pleurën dhe mekanikën e

frymëmarrjes.- Shpjegojë karakteristikat e organeve të tretjes, raportet topografike, gjëndrat ndihmëse,

funksionet motorike, sekretive, digjestive dhe absortive.- Shpjegojë metabolizmin e materieve ushqyese dhe termorregullimin.- Shpjegojë karakteristikat e sistemit ekskretor: nefroninë, proceset e filtrimit, reabsorbimit

dhe sekretimit; krijimin e urinës definitive; refleksin e mikcionit (urinimit).- Shpjegojë karakteristikat e gjëndrave endokrine; hormonet dhe veprimin e tyre.- Shpjegojë anatominë dhe fiziologjinë e SN-së; SNQ-së, SNP-së (autonom dhe somatik)- Shpjegojë karakteristikat e përgjithshme të receptorëve ndijorë (lëkura, syri, veshi,

drejtpeshimi, shija dhe nuhatja).

II. Fondi i orëve të lëndës

13

35 javë x 2 orë /javë = 70 orëIII. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1 : Karakteristikat morfologjike-funksionale të qelizës dhe indeve 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë rolin dhe rëndësinë e transportit nëpër membranën qelizore- Dallojë karakteristikat e llojeve të indeve të ndryshme

b) Temat e kapitullit- Mënyra e transportit nëpër membranën qelizore- Karakteristikat e përgjithshme morfologjike dhe funksionale të llojeve të ndryshme të indeve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe

metodat bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj).

Kapitulli 2: Osteologjia 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Identifikojë, përshkruajë dhe të dallojë pjesët e skeletit dhe topografinë e tyre të saktë

b) Temat e kapitullit - Krijimi, zhvillimi, ndërtimi, ndarja e skeletit - Skeleti i kokës, trupit, anësive- Shkenca mbi nyjat (sinartrozisë dhe diartrozisë)- Ndërtimi i nyjës lëvizëse, llojet e lëvizjeve, nyja e krahut, bërrylit, dorës, ijëve

gjurit, boshtit të kurrizit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime konkrete- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve- Përpilojë pyetësorë me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe fund të kapitullit

14

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- Skeleti- CD- programet

Kapitulli 3 : Miologji 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Numërojë muskujt e caktuar- Përshkruajë ngjitjen e tyre për skelet - Shpjegojë funksionin e tyre në raport me skeletin dhe sistemin e organeve

b) Temat e kapitullit - Muskujt e skeletit (ndërtimi histologjik)- Muskuli i zemrës- Muskujt e lëmuar- Muskujt e kokës, qafës, trupit dhe anësive- Llojet e muskujve dhe karakteristikat e tyre funksionale- Puna dhe forca muskulore ( mekanizmi i kontrakcionit, llojet e kontrakcioneve, mekanizmi energjetik dhe lodhja muskulore)

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe

metodat bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- Prezantimi interaktiv me sllajde dhe LCD- projektor

Kapitulli 4 : Fiziologjia e përgjithshme 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë përbërjen, funksionin dhe përbërjen e lëngjeve trupore- Dallojë elementet qelizore të gjakut dhe rolin e tyre- Shpjegojë mekanizmat homeostatikë të sisitemeve funksionale

b) Temat e kapitullit - Lëngjet e trupit (jashtëqelizore, brendaqelizore dhe ndërqelizore)- Dinamika kapilare (këmbimi i ujit, materieve ushqyese dhe materieve tjera ndërmjet

gjakut dhe lëngut qelizor)- Uji, origjina e tij në organizëm, roli dhe ndarja- Homeostaza (mekanizmat homeostatikë të sistemeve funksionale për mbajtjen - e homeostazës)- Vetitë fizike, kimike, përbërja dhe roli i gjakut- Plazma e gjakut, vetitë, përbërja- Elementet e figuruara të gjakut (eritrocitet, leukocitet dhe trombocitet)- Homeostaza dhe ndërprerja e gjakderdhjes- Sedimentimi i gjakut

15

- Grupet e gjakut ( ABO sistemi dhe Rh-faktori) dhe transfuzioni - Imuniteti dhe alergjia c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- Puna në grupe të vogla - Prezantimi interaktiv me sllajde- Teste me shkrim

Kapitulli 5: Fiziologjia e indeve ekscitabile 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Dallojë karakteristikat themelore të indit nervor dhe muskulor- Përshkruajë ndërtimin histologjik të tyre- Shpjegojë funksionin e tyre

b) Temat e kapitullit - Indi nervor- Indi muskulor- Ndërtimi histologjik i indit nervor dhe muskulor- Mekanizmat funksionalë të indit nervor dhe muskulor ( llojet e kontrakcionit dhe forca muskulore) c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe



Kapitulli 6: Fiziologjia e sistemit kardio-vaskular 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë karakteristikat themelore të muskulit të zemrës dhe sitemit përcjellës- Shpjegojë karakteristikat themelore të qarkullimit të madh të gjakut, vëllimet

dhe shtypjen arteriale- Dallojë pulsin arterial dhe kualitetin e tij

16

b) Temat e kapitullit - Anatomia e zemrës- Ndërtimi i muskulit të zemrës dhe enët e gjakut të saj- Karakteristikat funksionale të muskulit të zemrës dhe sistemit përcjellës- Rregullimi i punës së zemrës (vetërregullimi, nervor dhe humoral)- Karakteristikat morfologjike të rrjetit të enëve të gjakut- Enët e gjakut- Trungu limfatik- Qarkullimi sistemik (ligjet e hemodinamikës)- Vëllimi i gjakut dhe shtypja arteriale e gjakut (faktorët që e përcaktojnë)- Pulsi arterial dhe kualitetet e tij




Kapitulli 7 : Fiziologjia e sistemit respirator 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë ndërtimin e rrugëve të frymëmarrjes- Përshkruajë funksionin e mushkërive- Përshkruajë rolin e pleurës- Përshkruajë mekanizmin e frymëmarrjes

b) Temat e kapitullit - Karakteristikat morfologjike të organeve të frymëmarrjes (rrugët e sipërme dhe të

poshtme, mushkëritë, cipa mbështjellëse)- Mekanika e frymëmarrjes (lëvizjet respiratore, vëllimet dhe kapacitetet mushkërore,

këmbimi i gazrave në mushkëri)- Transporti i gazrave me gjak- Rregullimi i frymëmarrjes (qendrat respiratore, kimiosenzitive dhe rregullimi refleksiv)




17

Kapitulli 8: Fiziologjia e sistemit gastro-intestinal 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë karakteristikat e organeve të tretjes- Përshkruajë raportet topografike të organeve të tretjes- Dallojë gjëndrat ndihmëse dhe funksionet e tyre

b) Temat e kapitullit - Anatomia e organeve të tretjes- Raportet topografike të pjesëve të organeve të tretjes- Gjëndrat ndihmëse të organeve të tretjes- Proceset sekretuese, tretja e materieve ushqyese në pjesët e traktit digjestiv dhe rregullimi i tyre

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - Demonstrojë prezantimin interaktiv të lëndës- Organizojë punën në grupe të vogla - Përdor mjete bashkëkohorë të TI (CD, grafoskop , sllajde


Kapitulli 9 : Qarkullimi i materies dhe energjisë 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë metabolizmin e materieve ushqyese në organizëm- Përshkruajë termorregullimin- Shpjegojë rolin dhe rëndësinë e materieve ushqyese në mbajtjen e homeostazës

b) Temat e kapitullit - Metabolizmi i materieve ushqyese (karbohidratet, proteinat, yndyrat)- Metabolizmi energjetik (metabolizmi bazal)- Temperatura e trupit dhe rregullimi i saj

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve

18

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- Puna në grupe të vogla - Prezantimi interaktiv me sllajde- Teste me shkrim-Kapitulli 10: Fiziologjia e sistemit eksretor ( veshka) 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë karakteristikat e sistemit ekskretor- Përshkruajë funksionin e nefronit (filtrimin, reabsorbimin dhe sekretimin)- Dallojë formimin e urinës definitive- Shpjegojë refleksin e urinimit

b) Temat e kapitullit - Anatomia dhe morfologjia e veshkës- Neuroni - Formimi i urinës- Roli i veshkave për ruajtjen e homeostazës- Akti i urinimit (ujëqitja), fshikëza urinare, refleksi i urinimit, vetitë fizike dhe kualitative të urinës



Kapitulli 11: Fiziologjia e sistemit endokrin (hormonal) 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë gjëndrat endokrine dhe karakteristikat e tyre- Numërojë hormonet e gjëndrave endokrine - Përshkruajë rëndësinë dhe veprimin e tyre

b) Temat e kapitullit - Karakteristikat morfologjike dhe funksionale të gjëndrave endokrine- Veprimet fiziologjike të hormoneve në indet e cakut dhe efektet e veprimit të tyre- Rregullimi i tajitjes të hormoneve të gjëndrave endokrine

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij

19

- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 12: Fiziologjia e organeve gjinore 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë karakteristikat morfologjike dhe funksionale të organeve gjinore- Shpjegojë rolin dhe rëndësinë e spermatogjenezës dhe ovulacionit

b) Temat e kapitullit - Karakteristikat morfologjike të organeve gjinore femërore- Karakteristikat morfologjike të organeve gjinore mashkullore- Fiziologjia e organeve gjinore



Kapitulli 13: Fiziologjia e SNQ 8 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:

- Shpjegojë anatominë dhe fiziologjinë e SNQ-së- Dallojë SNQ-në dhe SNP-në- Përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të receptorëve ndijorë

b) Temat e kapitullit - Ndërtimi i SNQ-së - Palca kurrizore- Truri- Fiziologjia e SNQ-së - Ndërtimi i SNP-së- Nervat trunorë dhe shpinorë (senzitivë, motorikë dhe senzomotorikë)- Sistemi nervor autonom dhe vegjetativ

20

- Pjesa simpatike dhe parasimpatike- Sistemi i organeve shqisore- Klasifikimi i receptorëve- Fiziologjia e organeve receptore- shqisave



21

Programi i lëndës

“Parimet e kontrollit të infeksionit”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- Shpjegojë nocionin e infeksionit- Tregojë njohuri për sëmundjet që shkaktohen si pasojë e higjienës së dobët - Përshkruajë mënyrën e mirëmbajtjes së higjienës personale- Zbatojë aspektet e higjienës komunale dhe mbrojtjes së mjedisit përmes punës

grupore kreative- Përshkruajë efektet negative të substancave narkotike (alkoolit, duhanit dhe drogës)- Përshkruajë shkaqet e mbipeshës, kequshqyerjes si dhe higjienës së ushqimit- Përshkruajë faktorët e dëmshëm të mjedisit punues dhe rëndësinë e pushimit


35 javë x 1 orë/javë = 35 orë.

III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Higjiena personale 8 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Zbatojë parimet themelore të kontrollit të sëmundjeve infektive- Përshkruajë mënyrën e mirëmbajtjes së higjienës personale- Përshkruajë sëmundjet që shkaktohen si pasojë e higjienës së dobët - Dallojë detyrat e punëtorit shëndetësor në përparimin e higjienës personale dhe - kolektive

b) Temat e kapitullit- Parimet e mirëmbajtjes së higjienës personale dhe sëmundjet që paraqiten si pasojë e higjienës së dobët- Higjiena e gojës dhe e dhëmbëve (aspekti shëndetësor dhe estetik)- Higjiena e veshmbathjes

22

- Roli i faktorëve ambientalë dhe aktiviteti fizik në ruajtjen e shëndetit- Detyrat e punëtorit shëndetësor në përparimin e higjienës personale dhe kolektive

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdorë të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 2: Higjiena komunale 8 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Zbatojë aspektet e higjienës komunale- Zbatojë aspektet e mbrojtjes së mjedisit punues përmes punës grupore kreative

b) Temat e kapitullit- Rëndësia epidemiologjike e ujit të pijes dhe kërkesa higjienike për të- Përbërja normale e ajrit- Hedhja e mbeturinave dhe menaxhimi i tyre

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi)- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe)

Kapitulli 1: Higjiena personale 8 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Zbatojë parimet themelore të kontrollit të sëmundjeve infektive- Përshkruajë mënyrën e mirëmbajtjes së higjienës personale- Përshkruajë sëmundjet që shkaktohen si pasojë e higjienës së dobët - Dallojë detyrat e punëtorit shëndetësor në përparimin e higjienës personale dhe

kolektive

23

b) Temat e kapitullit- Parimet e mirëmbajtjes së higjienës personale dhe sëmundjet që paraqiten si pasojë e higjienës së dobët- Higjiena e gojës dhe e dhëmbëve (aspekti shëndetësor dhe estetik)- Higjiena e veshmbathjes - Roli i faktorëve ambientalë dhe aktiviteti fizik në ruajtjen e shëndetit- Detyrat e punëtorit shëndetësor në përparimin e higjienës personale dhe kolektive

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 3: Higjiena mentale 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë (shpjegojë) raportet e shëndetit trupor dhe shpirtëror- Përshkruajë efektet negative të substancave narkotike

b) Temat e kapitullit- Raporti i shëndetit trupor dhe shpirtëror- Aspektet mentale dhe higjienike të toksikomanive dhe sëmundjet e vartësisë- Mënyrat e profilaksës së çrregullimeve mentale higjienike



Kapitulli 4: Higjiena e ushqimit 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë mënyrën e drejtë të ushqyerit - Përshkruajë shkaqet e mbipeshës dhe kequshqyerjes

24

- Përshkruaj mënyrat e ruajtjes dhe konservimit të ushqimit

b) Temat e kapitullit- Proceset fiziologjike lidhur me ushqimin dhe të ushqyerit- Rregullat e ruajtjes dhe konservimit të ushqimit- Kontrolli higjienik i ushqimit



Kapitulli 5: Higjiena shkollore dhe e mjedisit 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë faktorët e dëmshëm të mjedisit punues- Argumentojë rëndësinë e pushimit

b) Temat e kapitullit- Mjedisi shkollorë si faktor i rëndësishëm, në procesin e mbrojtjes dhe përparimit të shëndetit të fëmijëve dhe rinisë- Higjiena e objekteve parashkollore dhe shkollore- Keqformimet më të shpeshta të cilat zhvillohen në shkollë



25

Programi i lëndës

“Edukimi shëndetësor”

Lami: ShëndetësiProfili: MamiKlasa : e 10-të

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën XI, nxënësi duhet të :- Përshkruajë detyrat dhe programet e punës edukativo-shëndetësore- Përshkruajë përdorimin e mjeteve konkretizuese për realizimin e tyre- Përshkruajë aplikimin e njohurive lidhur me edukimin shëndetësor nëpër institucione të

ndryshme- Tregojë faktet themelore të zhvillimit të jetës seksuale- Tregojë mënyrat e parandalimit të shtatzënisë së padëshiruar- Dallojë sëmundjet ngjitëse seksuale dhe mjekimin e tyre

II. Fondi i orëve 35 x 1 orë në javë / 35 orë


Kapitulli 1: Qëllimi dhe parimet e punës edukativo-shëndetësore 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Zbatojë detyrat në kuadër të problemeve shëndetësore specifike- Zbatojë programet e punës edukativo- shëndetësore

b) Temat e kapitullit :- Qëllimet dhe principet e punës edukativo-shëndetësore- Qëllimi themelor dhe detyrat në kuadër të problematikës shëndetësore specifike- Programi i punës edukuese shëndetësore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese

26

- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, broshura, fotografi ) dhe


Kapitulli 2 : Metodat dhe mjetet konkretizuese te edukimi shëndetësor 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Njihet me metodat individuale, grupore dhe komplekse- Aplikojë mjetet konkretizuese për edukimin e popullatës

b) Temat e kapitullit :- Metodat dhe format e punës edukativo-shëndetësore- Mjetet konkretizuese të edukimit shëndetësor

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 3 : Edukimi shëndetësor nëpër institucione 6 orë

a) Qëllimi i kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Aftësohet për organizimin e mbrojtjes shëndetësore nëpër institucione të ndryshme

b) Temat e kapitullit :- Edukimi shëndetësor në :- shtëpi të shëndetit- spital- programet e bashkësisë- organizatat parashkollore dhe shkollore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:

27

Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 4 : Edukata seksuale dhe rëndësia e saj 8 orë

a) Qëllimi i kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë esencën e integritetit dhe faktet themelore të zhvillimit seksual- Aplikojë masat mbrojtëse të një shtatzënie të padëshiruar dhe rregullat e higjienës intime

b) Temat e kapitullit :- Integriteti seksual- Faktet e zhvillimit seksual- Marrëdhënia seksuale dhe shtatzënia- Higjiena intime




Kapitulli 5 : Metodat e kontracepcionit 7 orë

a) Qëllimi i kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Diskutojë për metodat e planifikimit familjar, indikacionet dhe kundërindikacionet e tyre - Demonstrojë përdorimin e disa metodave kontraceptive- Përshkruajë prevalencën e dhunës ndaj femrës

b) Temat e kapitullit :- Metodat e kontracepcionit

28

- Indikacionet dhe kundërindikacionet për aplikim të mjeteve kontraceptive- Dhuna në takime dashurie- Eliminimi i shqetësimit seksual




Kapitulli 6 : Sëmundjet ngjitëse seksuale 8 orë

a) Qëllimi i kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë infeksionet me HIV / AIDS- Përshkruajë infeksionet e gonoresë- Përshkruajë infeksionet me klamidia- Përshkruajë infeksionet me trihomonas- Përshkruajë herpesin gjenital - Përshkruajë infeksionet me papilloma virusin- Përshkruajë sëmundjen e sifilisit - Përshkruajë sëmundjen shankroid- Përshkruajë infeksionet bakteriale, mikotike të traktit urogjenital

b) Temat e kapitullit :- AIDS - Gonorea- Klamidia- Trihomonas- Herpesi gjenital- Papilloma- Sifilisi, shankroidi

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve

29

- Përdor të mësuarit e bazuar në problem

c) Kushtet për realizimin e kapitullit- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, broshura, fotografi ) dhe metodat

bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj.

30

Programi i lëndës

“Kujdesi shëndetësor”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- Tregojë definicionin e shëndetit sipas OBSH-së- Përshkruajë rëndësinë e shëndetit për jetën e njeriut- Përshkruajë rëndësinë e infermierisë si veprimtari profesionale- Dallojë shërbimet të cilat ofrojnë mbrojtjen shëndetësore- Dallojë organizimin e mbrojtjes shëndetësore- Tregojë nivelet e mbrojtjes shëndetësore- Dallojë llojet e enteve shëndetësore- Tregojë punën dhe organizimin e brendshëm të institucioneve shëndetësore- Përshkruajë masat dhe metodat e DD-së- Dallojë nevojat personale të të sëmurëve të palëvizshëm- Zbatojë njohuritë në punën profesionale




Kapitulli 1: Njeriu i shëndoshë 8 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Tregojë definicionin e shëndetit sipas OBSH -së- Shpjegojë rëndësinë e shëndetit dhe infermierisë si veprimtari profesionale- Përshkruajë shërbimet që ofrojnë mbrojtje shëndetësore

b) Temat e kapitullit- Shëndeti, kujdesi shëndetësor dhe infermieria si veprimtari profesionale - Mbrojtja shëndetësore dhe shërbimi shëndetësor- Niveli i mbrojtjes (parësore, dytësore, tretësore shëndetësore)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese

32

- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 2: Entet dhe institucionet për mbrojtjen shëndetësore 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë entet për mbrojtje shëndetësore- Përshkruajë shërbimet të cilat ofrojnë mbrojtje shëndetësore- Përshkruajë organizimin e mbrojtjes shëndetësore

b) Temat e kapitullit- Entet për mbrojtje shëndetësore- Institucionet shëndetësore stacionare- Organizimi i brendshëm i institucioneve shëndetësore

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Ilustrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime konkrete- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë në luajtjen e roleve - Formulojë pyetësorë me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe fund të kapitullit



Kapitulli 3: Menaxhimi me të sëmurët e hospitalizuar 15 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë pranimin e të sëmurit në spital- Shpjegojë vendosjen e të sëmurit në dhomë dhe pozitat e tij në shtrat- Menaxhimin në rast të infeksioneve hospitalore

b) Temat e kapitullit- Pranimi, vendosja dhe lëshimi i të sëmurit- Dhoma e të sëmurit dhe veçoritë themelore- Pozita e të sëmurit në shtrat- Burimet dhe rrugët e përhapjes së infeksionit- Profilaksa dhe eliminimi i infeksioneve intrahospitalore

33

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla me prezantim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde

Kapitulli 4: Masat dhe metodat e DDD - së 15 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë masat e DDD-së- Përdor mjete e dezinfektimit

b) Temat e kapitullit- Sterilizimi (metodat)- Zbatimi i metodës së asepsës dhe antisepsës- Dezinfektimi (metodat dhe mjetet)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla me prezantim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde Kapitulli 5 : Higjiena personale dhe llojet e kujdesit shëndetësor 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë higjienën personale të të sëmurëve- Specifikojë të sëmurët e palëvizshëm- Dallojë llojet e kujdesit shëndetësor

b) Temat e kapitullit- Higjiena personale e pjesëve të trupit- Asistimi në mirëmbajtjen e të sëmurit të palëvizshëm- Kujdesi intensiv- Kujdesi i rëndomtë (vetëkujdesi)- Kujdesi shtëpiak- Kujdesi terminal i të sëmurit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:

34

- Ilustrojë me sllajde ligjëratën - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese - Organizojë luajtjen e roleve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla me prezentim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde

Kapitulli 6 : Puna e punëtorit medicinal dhe përkujdesja për të sëmurin 12 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë punën dhe detyrat e punëtorit medicinal

b) Temat e kapitullit- Materiali dhe mjetet për fashim- Përgatitja e punëtorit medicinal për vizitë- Përgatitja e të sëmurit për vizitë- Kujdesi për disponim shpirtëror të të sëmurit - Vizitat për të sëmurët dhe qëndrimi i punëtorit medicinal ndaj vizitorëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


35

Programi i lëndës

“Shëndeti dhe sëmundjet te njeriu”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- Dallojë shenjat që përcjellin sëmundjet e sistemit kardiovaskular- Dallojë shenjat që karakterizojnë sëmundjet e sistemit respirator- Përshkruajë shenjat e abdomenit akut dhe shkaqet e tij- Dallojë çrregullimet inflamatore dhe degjenerative reumatizmale- Përshkruajë shenjat inflamatore të syrit dhe lëndimet e tij- Dallojë sëmundjet e traktit të sipërm inflamator- Përshkruajë lëndimet e veshit- Dallojë kolikat renale dhe çrregullimet e urinimit- Dallojë alergjitë dhe sëmundjet më të shpeshta të lëkurës- Dallojë manifestimet klinike të çrregullimit të glikemisë- Përshkruajë manifestimet klinike të gjëndrës tiroide




Kapitulli 1: Sëmundjet më të shpeshta kardiovaskulare 8 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë rolin dhe rëndësinë e dallimit të shenjave që përcjellin sëmundjet më të shpeshta kardiovaskulare- Dallojë shenjat e përgjithshme dhe të veçanta që përcjellin secilën prej sëmundjeve - Përshkruajë veset e lindura dhe të fituara të zemrës- Dallojë simptomat e proceseve inflamatore të muskulit të zemrës dhe perikardit- Dallojë shenjat e aritmisë së zemrës- Përshkruajë shenjat e iskemisë së zemrës- Përkujdeset për të sëmurët me shenjat përcjellëse

b) Temat e kapitullit- Ethet reumatike- Veset e lindura dhe të fituara të zemrës

36

- Endokarditi infektiv- Miokarditi dhe sëmundjet e perikardit (tamponada)- Insuficienca e zemrës- Angina pektorale- Ifarkti i miokardit- Arresti kardiak- Aritmitë- Arterioskleroza - Hipertensioni arterial- Edema akute pulmonare - Anemitë- Sëmundjet e arterieve dhe venave

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdorë të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 2 : Sëmundjet më të shpeshta respiratore 9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë ndërtimin dhe funksionin e organeve respiratore- Dallojë simptomat e sëmundjeve respiratore- Përshkruajë metodat diagnostike të sëmundjeve respiratore - Dallojë simptomat inflamatore të rrugëve të sipërme dhe të poshtme respiratore- Kuptojë etiologjinë, paraqitjen dhe menaxhimin e astmës në komunitet- Dallojë shkaqet dhe trajtimin e pneumonisë, pleuritit, sëmundjeve kronike obstruktive

respiratore, pneumotoraksit dhe embolisë pulmonare- Dallojë simptomat e edemës jokardiogjene dhe infarktit të mushkërive- Përshkruajë rëndësinë dhe mënyrën e përdorimit të pikfloumetrit dhe nebulizatorit

b) Temat e kapitullit- Ndërtimi dhe funksioni i sistemit respirator- Simptomatologjia e sëmundjeve të organeve të frymëmarrjes- Metodat diagnostike- Inflamacionet e rrugëve të sipërme të frymëmarrjes- Bronkektazitë dhe abscesi- Bronkiti dhe emfizema- astma- pneumonitë- pneumotoraksi

37

- edema jokardiogjene- embolia dhe infarkti- sëmundjet e pleurës- sëmundjet specifike- sëmundjet malinje

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Demonstrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë në luajtjen e roleve- Formulojë pyetësor me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe fund të kapitullit



Kapitulli 3 : Sëmundjet më të shpeshta të gjakut 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë metodat diagnostike në hematologji- Përshkruajë shkaqet e anemive dhe llojet e tyre- Përshkruajë shkaqet e leukemive dhe llojet e tyre- Përshkruajë llojet e limfomave- Përshkruajë çrregullimet e hemostazës- Përshkruajë komplikimet e transfuzionit b) Temat e kapitullit- Hyrje dhe metodat diagnostike në hematologji- Anemitë (sideropenike, megaloblaste, aplastike)- Leukemitë (sindroma mieloproliferative kronike, leukemitë akute, limfoma kronike,

Limfoma malinje, mieloma multiple, agranulocitoza)- Hemostaza dhe çrregullimet e transfuzionit të gjakut

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore (vizatime, mullazhe, fotografi) dhe


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Prezantimi interaktiv me sllajde të sëmundjeve më të shpeshta të lëkurës dhe menaxhimi i tyre- Puna në grupe të vogla me diskutim të problemeve hematologjike dhe shpeshtësisë.

38

Kapitulli 4 : Sëmundjet më të shpeshta të lëkurës 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë lezionet e lëkurës- Identifikojë sëmundjet më të shpeshta të lëkurës- Trajtojë dhe përkujdeset për sëmundjet më të shpeshta të lëkurës

b) Temat e kapitullit- Infeksionet dhe infestimet e lëkurës- Ekzema- Lythat- Urtikaria- Pruritus- Aknet- Psoriaza- Pityriasis rosea- Sëmundjet malinje të lëkurës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Prezantimi interaktiv me sllajde të sëmundjeve më të shpeshta të lëkurës dhe menaxhimi i tyre- Puna në grupe të vogla me diskutim të problemeve të lëkurës nga përditshmëria e tyre.

Kapitulli 5: Sëmundjet më të shpeshta gastrointestinale 10 orë


- Përshkruajë shkaktarët e dhimbjeve abdominale- Dallojë gjendjet që kanë nevojë të referohen në spital- Menaxhojë problemet më të shpeshta gastrointestinale

b) Temat e kapitullit- Dhimbja akute abdominale- Apendiciti- Ulçera peptike- Pankreatiti- Kolika biliare- Kolecistiti akut- Obstruksionet intestinale- Diarea dhe opstipacioni

c) Udhëzime didaktike për kapitullin

39

Rekomandohet që mësuesi të: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla me prezantim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde të sëmundjeve gastrointestinale

Kapitulli 6: Sëmundjet urogjenitale 10 orë


- Përshkruajë ndërtimin dhe funksionin e vashkave- Dallojë simptomat e infeksioneve urogjenitale - Përshkruajë simptomat e insuficiencës së veshkave- Asistojë mjekun gjatë kateterizimit të fshikzës urinare

b) Temat e kapitullit- Anatomia dhe fiziologjia e veshkave- Ekzaminimi klinik i funksionit të veshkave- Ekzaminimi i urinës- Cistiti akut - Pielonefriti akut- Kolika renale- Insuficienca akute renale- Insuficienca kronike renale- Syndroma nefrotike- Glomerulonefriti- Hemodializa dhe dializa peritoneale


- Prezantojë në formë të sllajdeve sëmundjet më të shpeshta urogjenitale- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 7: Sëmundjet më të shpeshta reumatizmale 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Numërojë shkaktarët më të shpeshtë të dhimbjes së nyjave- Dallojë shkaktarët e dhimbjes së shpinës- Menaxhojë problemet më të shpeshta të çrregullimeve reumatizmale

40

b) Temat e kapitullit- Artriti akut- Dhimbjet e shpinës- Poliartiti nodoz- Skleroza sistemike



Kapitulli 8 : Sëmundjet më të shpeshta të syve 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë shkaqet e inflamacionit të syve- Aplikojë pikat dhe yndyrën për trajtimin e syve të sëmurë- Asistojë mjekun në heqjen e trupave të huaj nga syri

b) Temat e kapitullit- Syri i skuqur- Lëndimet e syrit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë rastet e syrit të skuqur me sllajde- Prezantojë problemet dhe emergjencat tjera të syrit- Organizojë kuiz me sllajde


Kapitulli 9: Sëmundjet më të shpeshta në ORL 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë epidemiologjinë e dhimbjes së fytit- Përshkruajë emergjencat më të shpeshta në ORL- Asistojë në heqjen e trupave të huaj nga hunda dhe veshi

41

b) Temat e kapitullit- Dhimbjet e fytit- Dhimbjet e veshit- Lëndimet e veshit dhe hundës- Gjakderdhjet nga hunda

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Bëjë prezantimin interaktiv rreth anamnezës së rasteve me dhimbje fyti dhe veshi- Prezantojë emergjencat më të shpeshta të ORL-së- Organizojë punën në grupe të vogla me prezantim të rasteve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla me prezentim të rasteve- Prezentimi interaktiv me sllajde të sëmundjeve gastrointestinale

Kapitulli 10 : Sëmundjet më të shpeshta endokrine 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Numërojë gjëndrat kryesore endokrine- Dallojë shenjat kryesore të çrregullimit të gjëndrave endokrine- Aplikojë terapinë e insulinës

b) Temat e kapitullit- Çrregullimet e gjëndrës tiroide (hipo dhe hipertireoidizmi)- Çrregullimet e gjëndrës mbiveshkore- Çrregullimet e pankreasit



42

Programi i lëndës

“Shëndeti i të porsalindurit”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- Dallojë shenjat vitale të cilat e karakterizojnë të porsalindurin normal- Demonstrojë veprimet të cilat përdoren tek fëmijët e lindur me asfiksi- Zbatojë masat për reanimim - Tregojë planin e përkujdesjes për të penguar obstruksionin e rrugëve të frymëmarrjes - Pengojë hipoterminë - Sigurojë përkujdesje të përshtatshme të lëkurës dhe të pengojë infeksionin - Përshkruajë vaksinimin e porsalindurin- Shpjegojë anatominë dhe fiziologjinë e gjirit- Përshkruajë procesin e laktacionit- Tregojë nënës për teknikat e gjidhënies- Demonstrojë aftësitë për ndihmë nënës gjatë gjidhënies - Demonstrojë aftësitë ndihmëse për ushqim artificial të sigurt- Përgatis familjen dhe të porsalindurin për lëshim nga spitali- Dallojë lëndimet e mundshme gjatë lindjes- Identifikojë institucionet (këshillimet) dhe të përshkruajë rolin e tyre




Kapitulli 1: Adaptimi në jetën ekstrauterine 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Dallojë shenjat vitale të cilat e karakterizojnë të posalindurin normal- Tregojë veprimet të cilat përdoren te fëmijët e lindur me asfiksi- Pengojë obstruksionin e rrugëve të frymëmarrjes

b) Temat e kapitullit- Shenjat vitale te i posalinduri- Veçoritë anatomike të posalindurit - Masat antropometrike- Veçoritë funksionale dhe fiziologjike- Kujdesi ndaj të posalindurit me asfiksi- Reanimimi i të posalindurit

43

- Përkujdesja për të posalindurin në maternitet


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi, mullazhe)- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe)

Kapitulli 2: Kujdesi për të porsalindurin normal 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Pengojë hipoterminë te i porsalinduri- Sigurojë përkujdesje të përshtatshme të lëkurës – të pengojë infeksionin - Vaksinojë të porsalindurin

b) Temat e kapitullit- Kujdesi themelor për të porsalindurin - Procedurat profilaktike



Kapitulli 3: Lëndimet gjatë lindjes dhe sëmundjet e të posalindurve 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Dallojë veçoritë të cilat manifestohen pas lindjes (verdhëza, hipotermia, konvulzionet,

letargjia, pustulla të rënda të lëkurës)- Tregojë nevojat nutritive te fëmijët me ushqim natyral

b) Temat e kapitullit- Lëndimet e eshtrave dhe muskujve- Lëndimet e lëkurës - Lëndimet e sistemit nervor

44

- Verdhëza te i porsalinduri- Infeksioni i kërthizës- Sepsa te i porsalinduri



Kapitulli 4: Ushqimi natyror i të posalindurit 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruaj procesin e laktacionit- Diskutojë me nënën për teknikat e gjidhënies- Aftësojë nënën për gjidhënie

b) Temat e kapitullit- Gjidhënia - Rëndësia, cilësia dhe roli i qumshtit të nënës



Kapitulli 5: Ushqimi artificial i të porsalindurit 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Shpjegojë rolin dhe rëndësinë e ushqimit artificial për të porsalindurin- Dallojë llojet e ushqimit artificial- Përshkruaj teknikat e dhënies së ushqimit artificial

b) Temat e kapitullit- Qumshti pluhur- Qumshti i lopës- Teknikat e dhënies së qumshtit

45



Kapitulli 6: Qendrat pediatrike 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruaj rëndësinë e këshillimoreve - Bashkëpunojë me nënat për mënyrën e përkujdesjes

b) Temat e kapitullit- Edukimi i nënës që ka fëmijën në gji- Këshillimi i nënës në këshillimore për nëna dhe fëmijë



46

Klasa 10

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Struktura anatomike dhe funksionet fiziologjike të organizmit”

Lëmi: ShëndetësiProfili: MamiKlasa: 10

Numri i modulit 1

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin për të njohur strukturat anatomike dhe funksionet fiziologjike të organizmit

Kohëzgjatja e modulit

7 kredi (70 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM)dhe përmbajtja

RM 1 – Nxënësi duhet të njohë pjesët e skeletitPërmbajtja

- Skeleti i kokës- Skeleti i trupit- Skeleti i anësive- Ndërtimi i nyjës lëvizëse- Nyja e krahut, bërrylit, dorës, ijeve, gjurit dhe boshtit të

kurrizit

RM 2 Nxënësi duhet që përmes mullazheve të identifikojë muskujt e caktuar, raportin, formën, pozitën dhe ngjitjenPërmbajtja- Muskujt e kokës- Muskujt e qafës- Muskujt e trupit- Muskujt e anësive (ekstremiteteve)

RM 3 Nxënësi duhet që përmes mullazheve të identifikojë organet e njeriutPërmbajtja- Zemra- Enët e gjakut- Mushkëritë- Lukthi- Mëlqia

47

- Pankreasi- Shpretka- Veshkat- Zorra e hollë dhe e trashë

RM 4 Nxënësi duhet të dijë të numëroj elementet e gjakut, të përcaktojë sedimentacionin, hematokritin, kohën e gjakderdhjes dhe grupet e gjakutPërmbajtja- Numërimi i eritrociteve- Sedimentimi i gjakut- Hematokriti- Koha e gjakderdhjes- Numrimi i leukociteve- Përcaktimi i formulës leukocitare- Përcaktimi i grupeve të gjakut dhe Rh

RM 5 Nxënësi duhet të dijë të përcaktojë frekuencën e punës së zemrës, frymëmarrjen, temperaturën trupore, pulsin dhe shtypjen e gjakutPërmbajtja- Auskultimi i toneve të zemrës- Palpimi i pulsit- Matja e shtypjes së gjakut- Matja e temperaturës trupore- Spirometria

RM 6 Nxënësi duhet të dijë si egzaminohen reflekset me rëndësi klinikePërmbajtja- Reflekset e muskujve flekësorë- Reflekset e muskujve ekstenzorë- Reflekset kutano-abdominale

Procedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e konsiderueshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje- përgjigje me gojë dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- Përshkruajë pjesë të skeletit të trupit

48

- Përshkruajë pjesë të skeletit të kokës- Përshkruajë artikulacionet e lëvizshme dhe të

palëvizshme

RM 2 IV Vëzhgim me listëkontrolli

KR Nxënësi duhet të dallojë:- Muskujt e kokës- Muskujt e qafës- Muskujt e trupit- Muskujt e anësive

RM 3 IV Vëzhgimi me listëkontrolli, pyetje- përgjigjje dhe

demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- Tregojë raportin topografik të organeve

RM 4 IV Vëzhgimi me listëkontrolli dhe test me shkrim

KR Nxënësi duhet të përcaktojë:- Numrin e eritrociteve, leukociteve dhe trombociteve- Hemostazën- Sedimentimin e gjakut- Grupet e gjakut dhe Rh faktorin

RM 5 IV Vëzhgimi me listëkontrolli dhe test me shkrim

KR Nxënësi duhet të:- Përcaktojë frekuencën e punë së zemrës- Përcaktojë frekuencën e frymëmarrjes- Demonstrojë matjen e temperaturës trupore- Demonstrojë matjen e pulsit- Demonstrojë matjen e shtypjes së gjakut

RM 6 IV Vëzhgimi me listëkontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Ekzaminojë reflekset me rëndësi klinike

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në kabinetin e anatomisë me fiziologji

- Mësimdhënësi duhet të përdor demonstrim konkret përmes përdorimit të mullazheve

- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete për klasifikimin e eshtrave të skeletit

49

- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete për përcaktimin e shenjave vitale dhe analizave themelore laboratorike

- Vlerësimi bëhet përmes demonstrimit praktik të aftësive të fituara

Baza materialee domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Mjedise pune për kryerjen e analizave laboratorike- Skeleti i trupit të njeriut- Mullazhet për demonstrimin e organeve dhe topografisë së tyre.

50


“Mjetet, aparatet dhe pajisjet në kabinetin e kujdesit shëndetësor”


Numri i modulit 2

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin për përkujdesje të mirëfilltë ndaj të sëmurit, higjienës së tij dhe aplikimit të metodave të DDD-së


3.5 kredi (35 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të demonstrojë rregullimin e shtratit të të sëmurit dhe vendosjen e tij në shtratPërmbajtja- Uniformat e punës dhe masat e mbrojtjes personale të

punëtorëve shëndetësorë- Shtrati i të sëmurit (llojet dhe përbërja)- Rregullimi i shtratit të zbrazët nga dy persona- Rregullimi i shtratit të sëmurit të palëvizshëm- Pozita e të sëmurit në shtrat- Ndërrimi i pozitës së të sëmurit në shtrat- Bartja e të sëmurit

RM 2 Nxënësi duhet të kujdeset rreth higjienës së të sëmuritPërmbajtja- Zbatimi i higjienës te i sëmuri- Asistimi në higjienën e të sëmurit të palëvizshëm- Masat preventive kundër dekubitusit

RM 3 Nxënësi duhet të dijë t’i zbatojë metodat e dezinfektimitPërmbajtja- Të përdorë mjetet e dezinfektimit- Të zbatojë teknikat e sterilizimit- Të ruajë mjetet dezinfektuese- Të zbatojë rregullat për mbrojtje personale dhe të mjedisit


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mesuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuarit

51

IV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe test me shkrim

KR Nxënësi duhet të:- Ilustrojë pranimin e të sëmurit në spital- Ilustrojë vendosjen e tij në dhomë dhe vendosjen në

shtrat- Demonstrojë aftësitë menaxhuese në rast të infeksionit hospitalor


KR Nxënësi duhet të:- Përkujdeset për higjienën personale të të sëmurit- Zbatojë teknikat e larjes së pjesëve të trupit- Demonstrojë larjen e të sëmurit të palëvizshëm- Zbatojë rregullat e mbrojtjes personale dhe të mjedisit

RM 3 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje përgjigje dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë përdorimin e mjeteve të dezinfektimit- Zbatojë metodat e asepsës dhe antisepsës

Metodat e rekomanduartë të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në kabinet të kujdesit shëndetësor- Mësuesi duhet të përdor sa më shumë demonstrime- konkrete të përdorimit të drejtë të mjeteve- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete të përkujdesit- Vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Paisjet në kabinetin e kujdesit shëndetësor- Mullazhet për demonsrim praktik

52


“Përkujdesja dhe trajtimi i të sëmurëve me sëmundje të brendshme”


Numri i modulit 3

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin në marrjen e materialit për analiza laboratorike, teknikat diagnostikuese dhe përkujdesjen ndaj të sëmurit me sëmundje të brendshme.


17.5 kredi (175 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të dijë te plotësojë dokumentacionin e të sëmurit dhe t’i përcjellë shenjat vitalePërmbajtja- Organizimi i punës në reparte dhe ambulanca- Dokumentacioni – mbajtja dhe ruajtja e protokollit

ambulator- Matja e shenjave vitale- Marrja e gjakut dhe analizat tjera plotësuese- Përgatitja e repartit për vizitën e mjekëve- Asistenca mjekut gjatë kontrollit të sëmurit- Ndarja e terapisë- Ushqimi higjien-dietetikë i të sëmurit- Përgatitja e të sëmurit për ekzaminime plotësuese- Rregullat për mbrojtje në pune dhe të mjedisit

RM 2 Nxënësi duhet të përgatis dhe të asistojë të sëmurin gjatë realizimit të teknikave diagnostike.Përmbajtja- Teknikat diagnostikuse (EKG, Rtg, intubimi,inhalimi,

oksigjenoterapia, drenazha pleurale, gastroskopia, kolonoskopia, irigografia , rektoskopia, endoskopia,

- kterizimi i fshikzës, dializa peritoneale dhe hemodializa).- Rregullat për mbrojtje në punë dhe mbrojtje të mjedisit

RM 3 Nxënësi duhet të dallojë shenjat dhe simptomat më të shpeshta që përcjellin sëmundjet te njeriuPërmbajtja- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve të aparatit

kardiovaskular (veset e lindura dhe të fituara të zemrës, sëmundjet inflamatore të miokardit dhe perikardit dhe ethet reumatizmale)

- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve të aparatit respiratorë (rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, rrugëve të

53

poshtme dhe pleurës)- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve hematologjike

(anemitë, leukemitë, sëmundjet hemorragjike dhe transfuzioni i gjakut)

- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve të lëkurës- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve të aparatit

gastrointestinal (patologjitë e mëlçisë, zorrëve, abdomeni akut, alergjitë ushqimore dhe çrregullimet e absorbimit)

- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve të sistemit urinar (infeksionet e rrugëve urinare, insuficienc akute dhe kronike e veshkave, sëmundjet inflamatore të veshkave dhe refleksi vezikouretral)

- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve reumatizmale (artriti reumatoid juvenil dermatomioziti juvenil, LES, skelrodermia, spondiliti ankilozat)

- Përkujdesja dhe trajtimi i të sëmurëve me sëmundje më të shpeshta të syve dhe veshëve

- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve me neoplazma- Përkujdesja dhe trajtimi i sëmundjeve të sistemit endokrin

(diabeti, hiper dhe hipotireoidizmi, insuficienca adrenokortikale, hipopituitarizmi dhe struma)

- Procedurat profilaktike

RM 4 Nxënësi duhet të zbatojë rregullat për menaxhimin e rasteve emergjentePërmbajtja- Përpunimi i plagëve- Anti-shok terapia- Heqja e trupave të huaj nga syri, veshi, hunda, fyti dhe

rrugët e sipërme të frymëmarrjes- Rregullat e mbrojtjes në pune dhe mbrojtjen e mjedisit


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe test me shkrim, pyetje përgjigje me gojë dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- Plotësojë, mbajë dhe ruaj dokumentacionin e të

sëmurit- Pranojë të sëmurin- Përgatis repartin dhe të sëmurin për vizitën e mjekëve- Marrë gjakun dhe materialin tjetër për ekzaminime

plotësuese diagnostike

54

- zbatojë rregullat për mbrojtje në punë dhe të mjedisit

RM 2 IV Vëzhgim me listëkontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Përgatitë të sëmurin për ekzaminim dhe diagnostikim- Përdorë aparatet diagnostikuese- Zbatojë teknikat diagnostikuese- Zbatojë rregullat për mbrojtje në punë dhe mbrojtje të

mjedisit

RM 3 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje- përgjigje me gojë dhe demonstrim praktik KR Nxënësi duhet të: - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje kardiovaskulare - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje respiratore - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje të gjakut - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje të lëkurës - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje gastrointestinale - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje urogjenitale - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje reumatizmale - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje të syrit dhe veshit - zbatojë rregullat e përkujdesit dhe aplikimin e terapisë te të sëmurët me sëmundje endokrine

RM 4 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje përgjigje dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- Përgatitë dhe aplikojë anti-shok terapinë- Zbatojë rregullat e përpunimit të plagëve- Asistojë mjekun gjatë heqjes së trupave të huaj nga

syri, veshi, hunda dhe rrugët e sipërme të frymëmarrjes- Zbatojë rregullat për mbrojtje në punë dhe mbrojtje të

mjedisit

Metodat e rekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në repartin e sëmundjeve të brendshme

- Mësuesi duhet të përdor sa më shumë demonstrime konkrete të përdorimit të drejtë të mjeteve, aparateve dhe teknikave diagnostikuese

55

- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete të marrjes së mostrave të gjakut dhe materialit tjetër për diagnostikim- Vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Klinika interno- Mullazhet për demonstrim praktik

56


“Përkujdesja për të posalindurin”


Numri i modulit 4

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që aftëson nxënësit për përkujdesje në boksin e fëmijëve, përkujdesje specifike për të posalindurin dhe fëmijët me lëndime dhe keqformime


3.5 kredi (35 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të mësojë mbi organizimin e punës në boksin e fëmijëvePërmbajtja- Kontrollimi i shenjave vitale- Demostrimi i larjes së fëmijës- Përpunimi i kërthizës- Kujdesi për lëkurë dhe shqisa- Matja e peshës trupore- Vaksinimi- Veshja e të posalindurit

RM 2 Nxënësi duhet të dijë përkujdesjen specifike ndaj të posalinduritPërmbajtja- Të lindurit parakohe- Të lindurit me asfiksi- Reanimimi i të posalindurit

RM 3 Nxënësi duhet të dijë të kujdeset për metodat e të ushqyerit të fëmijës me malformacionePërmbajtja- Ndihma e parë te konvulsionet dhe teknika e të ushqyerit

me sondë


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

57


KR Nxënësi duhet të:- dallojë shenjat vitale si dhe të bëjë matjet

antropometrike te i posalinduri- demonsrtojë larjen e fëmijës- përkujdeset për higjienën dhe përpunimin e kërthizës- bëjë vaksinimin e fëmijës


KR Nxënësi duhet të:- demonstrojë përkujdesjen për të lindurit para kohe- dijë të asistojë te të lindurit me asfiksi- dijë të asistojë gjatë reanimimit të posalindurit


KR Nxënësi duhet të:- zbatojë ndihmën e parë te konvulsionet- zbatojë teknikat e të ushqyerit me sondë

Metodat e rekomanduaratë të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në boksin e fëmijëve, si dhe në këshillimore për nëna dhe fëmijë

- Mësimdhënësi duhet të përdor sa më shumë demostrime konkrete me mullazhe (fëmijë - kukull)

- Nxënësi duhet të angazhohet me punë konkrete për përkujdesje të fëmijëve në boks

- Gjatë vlerësimit të nxënësve zbatohet demostrimi praktik i aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- boksi i fëmijëve- mullazhe (fëmijë-kukull)- CD-programe

58

Klasa e 11-të


Programi i lëndës

“Parimet e kontrollit të infeksionit”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të:- përshkruajë fazat e zhvillimit të sëmundjeve infektive (ngjitëse)- përshkruajë diagnozën dhe menaxhimin e tyre- përshkruajë masat që duhen ndërmarrë për preventivën e sëmundjeve infektive- dallojë karakteristikat specifike të infeksioneve respiratorë, gastrointestinale, gjakut dhe zoonozat- Përshkruajë karakteristikat e sëmundjeve të reja infektive.


35 javë x 1orë/javë = 35rë

III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Karakteristikat klinike të sëmundjeve infektive 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë fazat e zhvillimit të sëmundjeve infektive- Përshkruajë diagnostikimin dhe menaxhimin e tyre

b) Temat e kapitullit- Simptomatologji, evolucioni dhe ecuria e sëmundjeve infektive- Çrregullimet dhe ecuria e sëmundjeve infektive - Diagnostikimi dhe prognoza e sëmundjeve infektive- Terapia specifike dhe jospecifike e sëmundjeve infektive- Sëmundja e serumit dhe shoku anafilaktik


59

d) Kushtet për realizimin e kapitulli- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi)- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe)

Kapitulli 2: Evitimi dhe pengimi i sëmundjeve infektive 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë masat që ndërmerren në parandalimin e sëmundjeve infektive- Përshkruajë zbulimin e hershëm të sëmundjeve infektive, izolimin e tyre, dezinfektimin,

kontrollin gjatë periudhës rekonvaleshente dhe imunizimin aktiv.

b) Temat e kapitullit:- Evitimi i burimeve të infeksionit- Zbulimi i hershëm i sëmundjes, izolimi i të sëmurit, dezinfektimi, kontrolli gjatë

rekonvaleshencës- Mënyrat e pengimit të bartjes së infeksionit- Imunizimi aktiv dhe pasiv

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi)- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe)

Kapitulli 3: Infeksionet respiratore 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë karakteristikat specifike të infeksioneve respiratore (varicella, morbili, rubela,

scarlatina, angina streptokokcike dhe herpes zoster, difteria, krupi, parotiti, meningjiti, pertusis, momonukleoza, gripi.

b) Temat e kapitullit:- Karakteristikat e përgjithshme të sëmundjeve infektive me manifestin të sistemit

respirator (ethet, varicella, herpes Zoster, rubela, angina streptokokcike dhe erizipel)- Infeksionet specifike respiratore (gripi, krupi, pertusis, difteria). c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit

60


Kapitulli 4: Infeksionet e traktit gastrointestinal 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë karakteristikat specifike të infeksioneve gastrointestinale

b) Temat e kapitullit:- Karakteristikat e përgjithshme të sëmundjeve infektive me manifestin të sistemit

gastrointestinal- Intoksikacionet alimentare- Toksoinfeksionet gastrointestinale (salmonelozat)- Infeksionet parazitare (dizenteria, kolera, trihineloza)- Inveksionet virusale (hepatiti, poliomieliti).



Kapitulli 5: Infeksionet e traktit gastrointestinal 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë karakteristikat specifike të infeksioneve transmisive të gjakut

b) Temat e kapitullit:- Rikeciozat- Sëmundja e Brillit- Malaria- Ethet hemorragjike


61


Kapitulli 6: Zoonozat 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë karakteristikat specifike të zoonozave

b) Temat e kapitullit:- Antraksi- Tetanusi- Rabiesi- Leptospiroza- Ethet Q- Toksoplazmoza



Kapitulli 7: Sëmudjet e reja infektive 4 orëa) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dijë karakteristikat specifike të sëmudjeve të reja infektive- Mënyrën e përkujdesjes- Prevencën e tyre

b) Temat e kapitullit:- SIDA (AIDS)- Ethet Lasa- Ethet Morburg- Sëmundja legjionare


62


63

Programi i lëndës

“Psikologjia e fëmijës”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën XI, nxënësi duhet të :- Njihet me të dhënat historike për zhvillimin psikofizik të fëmijës- Mësojë metodat që zbatohen në studimin e fëmijëve- Përvetësojë karakteristikat e veçanta të periudhave të zhvillimit psikik të fëmijës- Përshkruajë faktorët që ndikojnë në zhvillimin psiko-fizik të fëmijës- Përshkruajë zhvillimin motorik të fëmijës- Përshkruajë zhvillimin e emocioneve të fëmijës- Përshkruajë faktorët që ndikojnë në zhvillimin social të fëmijës- Përshkruajë fazat e zhvillimit të folurit dhe çrregullimet, zhvillimin sensorik të vërejturit, kujtesës të menduarit dhe inteligjencës.



Kapitulli 1 : Hyrje historike 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë të dhënat historike mbi zhvillimin psikofizik të fëmijës- Shpjegojë ndikimin e teorisë së evolucionit dhe filozofisë- Përshkruajë të dhënat mbi zhvillimin e periudhës më të re në psikologjinë e fëmijëve

b) Temat e kapitullit :- Ndikimi i filozofisë dhe pedagogjisë- Teoria e evolucionit dhe filozofisë- Testet mentale, testet biheivioriste, psikoanaliza në zhvillimin e fëmijës- Periudha më e re në psikologjinë fëmijërore


64


Kapitulli 2: Metodat e studimit të fëmijëve 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë disa nga metodat e studimit psikologjik të fëmijës- Shpjegojë eksperimentin e të vërejturit- Përshkruajë metodat e matjes indirekte

d) Temat e kapitullit :- Ecuria longitudinale dhe horizontale- Historia e rastit dhe metodat e të të vërejturit- Metodat e analizës së situatës- Metodat e matjes indirekte



Kapitulli 3: Periodizimi 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë zhvillimin psikik të fëmijës në periudha të ndryshme- Shpjegojë zhvillimin e fëmijës në periudhën paranatale- Shpjegojë konceptin mbi të posalindurin- Përshkruajë karakteristikat e fëmijës së lindur para kohe

b) Temat e kapitullit :- Periodizimi- Periudha paranatale- I posalinduri- Fëmija i lindur para kohe (prematur)


65


Kapitulli 4: Faktorët që ndikojnë në zhvillimin psikomotorik të fëmijëve 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë faktorët që ndikojnë në zhvillimin psikik të fëmijës- Përshkruajë zhvillimin motorik të fëmijës

b) Temat e kapitullit :- Faktorët e zhvillimit psikik të fëmijës (trashëgimia, rrethi)- Zhvillimi motorik- të ecurit vertikal, përdorimi i dorës, të shkruarit



Kapitulli 5: Zhvillimi emocional dhe social i fëmijës 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë zhvillimin e emocioneve të fëmijës- Përshkruajë karakteristikat e emocioneve të fëmijës- Përshkruajë format e sjelljes sociale të fëmijës- Përshkruajë faktorët që ndikojnë në zhvillimin social të fëmijës

b) Temat e kapitullit :- Emocionet e të posalindurit dhe zhvillimi i tyre- Karakteristikat e emocioneve fëmijërore (mllefi, frika, xhelozia, simpatia)- Zhvillimi social- Reaksionet e para sociale dhe format e sjelljes sociale- Faktorët që ndikojnë në zhvillimin social të fëmijës-zhvillimi sensorik


66


Kapitulli 6: Të folurit, të vërejturit, kujtesa dhe të menduarit 7 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë fazat e zhvillimit të të folurit dhe çrregullimet- Përshkruajë zhvillimin sensorik e të vërejturit sipas moshës- Përshkruajë zhvillimin e kujtesës dhe çrregullimet- Përshkruajë procesin e të menduarit dhe llojet e të menduarit

b) Temat e kapitullit :- Zhvillimi i të folurit- Çrregullimet e të folurit- Zhvillimi senzorik dhe të vërejturit- Zhvillimi i ndijimeve dhe perceptimeve të fëmijës- Kujtesa dhe veçoritë specifike të kujtesës në periudha të veçanta- Të menduarit dhe zhvillimi i inteligjencës

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit


67

Programi i lëndës

“Farmakologji me dozologji”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën XI, nxënësi duhet të :- Karakteristikat e barnave, përdorimin dhe mënyrën e aplikimit - Dallojë kohëzgjatjen e barit në organizëm, resorbimin, biotransformimin

dhe eliminimin e barit nga organizmi- Vlerësojë mekanizmat e veprimit të barnave në organizëm, dozimin, efektet

e padëshirueshme të tyre në organizëm dhe varëshmërinë nga barnat- Dallojë përbërjen e barit, vetitë fiziko-kimike, veprimet e dëshiruara dhe të

padëshiruara, biotransformimin dhe përdorimin e tyre për sëmundjet e ndryshme- Njohë interaksionin e barnave dhe efektet e tyre



Kapitulli 1: Farmakologjia e përgjithshme 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Dallojë karakteristikat e barnave për përdorim- Zbatojë mënyrën e aplikimit të barnave

b) Temat e kapitullit :- Origjina e barnave- Format e barnave- Mënyra e aplikimit të barnave


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi)

68

- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe)

Kapitulli 2: Farmakokinetika 7 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Dallojë kohëzgjatjen e barnave në organizëm - Krahasojë resorbimin e barnave- Përshkruajë biotransformimin e barnave- Përshkruajë eliminimin e barnave nga organizmi

b) Temat e kapitullit :- Karakteristikat e barnave për përdorim lokal dhe të përgjithshëm- Resorbimi i barnave (nga aparati tretës dhe rruga parenterale)- Biotransformimi- Matabolizmi dhe eliminimi



Kapitulli 3: Farmakodinamika 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë mekanizmat e veprimit të barnave në organizëm- Përshkruajë dozimin e barnave- Përshkruajë efektet e padëshiruara të barnave në organizëm- Dallojë varshmërinë nga barnat

b) Temat e kapitullit :- Mekanizmi i veprimit të barnave- Dozimi dhe llojet e dozimit të barnave- Efektet e padëshiruara dhe varshmëria nga barnat


d) Kushtet për realizimin e kapitullit

69

- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi)- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe)

Kapitulli 4: Farmakologjia speciale 19 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë përbërjen e barnave- Dallojë vetitë fiziko-kimike, veprimet e dëshiruara dhe të padëshiruara, biotransformimin dhe përdorimin e tyre për sëmundje të ndryshme- Përshkruajë interaksionin e barnave dhe efektet e tyre

b) Temat e kapitullit :- Farmakologjia e SNQ-së ( relaksantët, sedativët, hipnotikët, antiepileptikët, analgjetikët

stimuluesit e SNQ-së, anestetikët)- Farmakologjia e SN-së autonom (kolinergjikët, antikolinergjikët dhe adrenergjikët)- Antiemetikët- Preparatet hormonale- Barnat antimikrobike- Kemoterapeutikët- Barnat analgjetike- Imunofarmakologjia- Interaksioni i barnave- Farmakologjia e sistemit kardiovaskular (vazodilatatorët, antiaritmikët)- Farmakologjia e traktit digjestiv (antacidet, antikolinergjikët, laksativët, antiemetikët)- Farmakologjia e traktit respiratorë (bronkodilatatorët, ekspektorantët, antitusikët,

oksigjenoterapia, inhalatorët)- Faramkologjia e sistemit urogjenital (diuretikët dhe uterotonikët)- Farmakologjia e gjakut (antikoagulantët, fibrinolitikët, antiemetikët, elektrolitët)


d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Mjetet mësimore (vizatime, fotografi)- Mjetet bashkëkohore të teknologjisë informative (CD-programe

70

Programi i lëndës



I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën XI, nxënësi duhet të :- Zbatojë metodat për ekzaminim psikofizik të të sëmurit- Aplikojë teknikat e dhënies së barnave - Demonstrojë metodat për rikthimin e shenjave vitale - Tregojë mënyrat e marrjes për analiza laboratorike - Ndihmojë përgatitjen e pacientit për analiza rëntgenologjike dhe endoskopike - Ndihmojë pacientin për punksion- Dallojë mënyrën e të ushqyerit dhe përkujdesjen ndaj pacientëve me sëmundje të

ndryshme



Kapitulli 1: Ekzaminimi psikofizik i të sëmurit 7 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Zbatojë metodat për verifikimin e shenjave vitale

b) Temat e kapitullit :- Matja e temperaturës - Matja e pulsit - Frymëmarrja - Shtypja e gjakut- Ekzaminimi i shenjave vitale- Ekzaminimi i urinës- Kateterizimi i fshikzës urinare - Klizma


71

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime,fotografi ) dhe metodat

bashkëkohore të teknologjisë informative(TI) (CD-programe,filma,ushtrime vizuale, grafoskop etj).

Kapitulli 2: Veprimet terapeutike medicinale 10 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Aplikojë teknikat e dhënies së barnave

b) Temat e kapitullit :- Marrja e barnave nëpërmjet traktit digjestiv- Rruga parenterale e dhënies së barnave - Oksigjenoterapia- Shoku anafilaktik- Përcaktimi i grupeve të gjakut

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Ilustrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime konkrete- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë në luajtjen e roleve- Përpilojë pyetësor me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe fund të kapitullit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat

bashkëkohore të teknologjisë informative(TI) (CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj).

Kapitulli 3: Reanimacioni kardiorespirator 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Demonstrojë metodat që përshkruhen për rikthimin e shenjave vitale

b) Temat e kapitullit :- Parimet themelore të reanimacionit kardiorespirator- Pozitat dhe teknikat e masazhës së zemrës - Ndërlikimet e shpeshta gjatë reanimacionit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj.

72

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Prezantimi interaktiv me sllajde - Puna në grupe të vogla me diskutim të problemeve

Kapitulli 4: Diagnostika laboratorike 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Njohë mënyrat e marrjes së materialit për analiza laboratorike

b) Temat e kapitullit :- Eritrosedimentacioni i gjakut dhe përcaktimi i kohës së gjakderdhjes- Lavazha e lukthit - Marrja e materialit për analiza laboratorike

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Prezantimi interaktiv me sllajde - Puna në grupe të vogla me diskutim të problemeve

Kapitulli 5: Diagnostika rëntgenologjike dhe ekzaminimet endoskopike 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Ndihmojë përgatitjen e pacientit për analiza rëntgenologjike dhe endoskopike

b) Temat e kapitullit :- Diagnostika rëntgenologjike nëpër sisteme- Llojet e ekzaminimeve endoskopike

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Prezantojë me slajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


73

Kapitulli 6 : Punksionet 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Ndihmojë përgatitjen e të sëmurit për punksion

b) Temat e kapitullit :- Detyrat e infermieres gjatë punktimit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë nxënësit në luajtjen e roleve


Kapitulli 7 : Ushqyerja e të sëmurit dhe përkujdesja 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Dallojë mënyrat e të ushqyerit të pacientëve te sëmundjet e ndryshme - Përshkruajë përkujdesjen ndaj të sëmurit me sëmundje të ndryshme

b) Temat e kapitullit :- Ushqyerja e metodat e të ushqyerit te sëmundjet e ndryshme - Parimet e kujdesit shëndetësor

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë nxënësit në luajtjen e roleve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla me prezentim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde

74

Programi i lëndës

“Kirurgji me përkujdesje”

Lëmi: ShëndetësiProfili: MamiKlasa : e 11-të

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën XI, nxënësi duhet të :- Shpjegojë detyrat themelore në kirurgji.- Përshkruajë dhe të zbatojë metodat profilaktike në kirurgji.- Përshkruajë mënyrën e dhënies së terapisë- Përshkruajë mënyrën e organizimit të punës në repartin kirurgjik- Tregojë teknikat e diagnostikuese në kirurgji.- Tregojë parimet e kujdesit specifik para dhe pas operativ si dhe ndërlikimet e

mundshme.- Përshkruajë fazat e reanimacionit, metodat për ndaljen e gjakderdhjes, përpunimin

kirurgjik të plagëve dhe të menaxhojë llojet e ndryshme të infeksionit në kirurgji.



Kapitulli 1. Njohuri të përgjithshme për kirurgjinë 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Tregojë historikun e zhvillimit të kirurgjisë- Përshkruajë detyrat themelore të personelit mjekësor

b) Temat e kapitullit :- Zhvillimi historik i kirurgjisë- Detyrat themelore të kirurgjisë në kushte të paqës dhe luftës

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Pëdor të mësuarit e bazuar në problem

75


bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj).

Kapitulli 2. Profilaksa e infeksioneve në kirurgji 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Zbatojë metodat profilaktike në kirurgji

b) Temat e kapitullit :- Asepsa- Antisepsa- Dezinfektimi- Sterilizimi

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të ligjërimit- Përdor të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 3. Veprimet tekniko-medicinale 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përvetësojë mënyrën e aplikimit të terapisë- Përshkruajë rrugët e marrjes së barnave- Përshkruajë metodat diagnostike- Demonstrojë fashimin

b) Temat e kapitullit :- Rrugët e marrjes së barnave (orale, parenterale)- Sondimi i lukthit dhe zorrëve- Kateterizimi dhe klizmat- Fashimi

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


76

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Prezantimi interaktiv me sllajde dhe LCD- projektor

Kapitulli 4. Organizimi i repartit kirurgjik dhe metodat diagnostike në kirurgji 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë mënyrën e organizimit të punës në repartin kirurgjik- Përshkruajë aplikimin e teknikave diagnostikuese në kirurgji

b) Temat e kapitullit :- Organizimi i punës në ambulancë, repart septik dhe aseptik- Organizimi i punës në repartin intensiv- Analiza dhe ekzaminimi fizik te fëmija- Ekzaminimet radiologjike dhe analizat laboratorike



d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Puna në grupe të vogla - Prezantimi interaktiv me sllajde- Teste me shkrim

Kapitulli 5. Përgatitja paraoperative e të sëmurit dhe anestezioni 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë parimet e kujdesit specifik paraoperativ- Përshkruajë rolin e infermierit në përgatitjen paraoperative- Përshkruajë llojet e ndryshme të anestetikëve dhe mënyrën e aplikimit të tyre- Tregojë ndërlikimet e mundshme gjatë anestezionit

b) Temat e kapitullit :- Përgatitja e të sëmurit paraoperimit- Roli i infermierit në përgatitjen paraoperative- Anestezioni-llojet e anestetikëve- Ndërlikimet gjatë anestezionit-c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe


77


Kapitulli 6. Reanimacioni 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Përshkruajë fazat dhe metodat e reanimacionit- Përshkruajë ndërlikimet e mundshme pasoperative- Dallojë shenjat e shokut dhe menaxhimin e tij- Përshkruajë metodat për ndaljen e gjakderdhjes së jashtme

b) Temat e kapitullit :- Reanimacioni gjatë operimit- Komplikimet pasoperative- Shoku- Reanimacioni kardio-cerebro-pulmonal- Gjakderdhja dhe hemostaza- Transfuzioni i gjakut




Kapitulli 7. Imobilizimi, lëndimet dhe përpunimi kirurgjik i plagës 4orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Dallojë llojet e lëndimeve dhe menaxhimin e tyre- Aftësohet për aplikimin e metodave të imobilizimit- Përshkruajë përpunimin kirurgjik të plagës

b) Temat e kapitullit :- Lëndimet e hapura dhe të mbyllura- Mënyrat e imobilizimit dhe mjetet për imobilizim- Mjetet dhe metodat për përpunim të plagëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi:

78

- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, mullazhe, fotografi ) dhe metodat bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuele, grafoskop etj.


Kapitulli 8. Infeksionet në kirurgji dhe tretmani i tumoreve 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Aftësohet për klasifikimin dhe menaxhimin e infeksioneve në kirurgji- Tregojë menaxhimin e të sëmurëve me tumor

b) Temat e kapitullit :- Anatomia e organeve të tretjes- Raportet topografike të pjesëve të organeve të tretjes- Gjëndrat ndihmëse të organeve të tretjes- Proceset sekretuese, tretja e materieve ushqyese në pjesët e traktit digjestiv dhe rregullimi i tyre

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:- Bëjë prezantimin interaktiv të lëndës- Organizojë punën në grupe të vogla - Përdorë mjete bashkëkohorë të TI (CD, grafoskop, sllajde)


79

Programi i lëndës

“Mikrobiologji”


I. Qëllimet e lëndës

Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të:- shpjegojë morfologjinë dhe strukturën e baktereve, metabolizmin e qelizës bakterore, të ushqyerit, shumimin e baktereve.- të sqarojë mënyrat e shfaqjes dhe përhapjes së infeksionit si dhe llojet e infeksioneve. - - shpjegojë format e mbrojtjes së organizmit ndaj mikroorganizmave, veprimin e

antigjeneve dhe antitrupave- sqarojë dallimin e në mes baktereve gram-pozitive dhe atyre gram-negative.- shpjegojë shaktarët e proceseve inflamatore akute dhe kronike- shpjegojë ngjashmëritë dhe dallimet në mes virusëve dhe baktereve. - tregojë shkaktarët e sëmundjeve virusale dhe manifestimet klinike të këtyre sëmundjeve. - sqarojë se cilët janë parashatzorët, myshqet dhe insektet shkaktarë ose bartës të

shkaktarëve të sëmundjeve të ndryshme te njeriu.

II. Fondi i orëve të lëndës 32 javë x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Mikrobiologjia e përgjithshme 20 ore

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- përshkruajë objektin dhe detyrat e mikrobiologjisë si dhe degët e saj.- shpjegojë morfologjinë dhe strukturën e baktereve, metabolizmin e qelizës bakterore, të

ushqyerit, shumimin e baktereve.- tregojë për ekologjinë e mikroorganizmave në përgjithësi, ndikimin e faktorëve fizikë

dhe kimikë në mikroorganizma si dhe ndikimi i antibiotikëve ne baktere.- të sqarojë mënyrat e shfaqjes dhe përhapjes së infeksionit si dhe llojet e infeksioneve.- shpjegojë format e mbrojtjes së organizmit ndaj mikroorganizmave, veprimin e

antigjeneve dhe antitrupave.

b) Temat e kapitullit:

- Objekti dhe detyrat e mikrobiologjisë si disciplinë biologjike si dhe rëndësia e saj- Morfologjia dhe struktura e baktereve- Ndërtimi i qelizës bakterore

80

- Fiziologjia e baktereve- matabolizmi dhe të ushqyerit e tyre- Shumimi dhe rritja e baktereve- Gjenetika e baktereve- Ekologjia e mikroorganizmave- Ndikimi i faktorëve fizikë dhe kimikë në mikroorganizma- Infeksioni dhe sëmundjet ngjitëse- Burimet e infeksionit dhe mënyrat e përhapjes së sëmundjeve infektive- Veçoritë e mikroorganizmave patogjenë- Reaktiviteti imunobiologjik- Antigjenet dhe antitrupat si dhe reaksionet imunitare (serologjike)- Mikroorganizmat si agjens potencial tëe luftëes biologjike – inxhinieringu gjenetik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj.- zbatojë metodat bashkëkohore të mësimdhënies.- ilustrojë njësitë mësimore me shembuj konkretë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitMjetet mësimore:- CD – programe interaktive.- Skema, fotografi të mikroorganizmave.

Kapitulli 2: Bakteriologjia speciale 20 ore

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- sqarojë dallimin e në mes baktereve gram-pozitive dhe atyre gram-negative.- shpjegojë shaktarët e proceseve inflamatore akute dhe kronike.- tregojë shkaktarët e sëmundje të ndryshme si: koket piogjenë, shkaktarët e meningjitit,

gonoresë, difterisë, TBC-së, tifosë, dizenterisë, kolerës, kollës së keqe etj.- të sqarojë rëndësinë e simbiozës së baktereve E.coli në organizmin e njeriut, vetitë

patogjene të tyre në raste të ndryshme.

b) Temat e kapitullit: - Koket piogjene- koket gram-pozitive: Stafilokoket, Streptokoket dhe Pneumokoket- Koket gram-negative: Najserite- meningokoku dhe gonokoket- Bacilet gram pozitive: bacilet e difterisë dhe tuberkulozit

- bacili i leprës dhe antraksit - bacilet e gangrenës gazore- Bacilet gram negative: Enterobakteret

- Salmonellat - Shigellat dhe bakteria koli- Klebsiella dhe Proteus- Hemofillus dhe Bordetella

- Vibrioni i kolerës- Spirohetat

81

- Aktinomicetet- Rikeciet- Hlamidiet

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- Njoftojë nxënësit me rëndësinë e të mësuarit të këtyre baktereve. - zbatojë metodat bashkëkohore të mësimdhënies.- ilustrojë njësitë mësimore me shembuj konkretë si p.sh. sëmundjet e ndryshme bakterore

të pranishme në regjionin tonë që do t’i bënin këto njësi mësimore më të kapshme për nxënësit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitMjetet mësimore:- CD – programe interaktive- Skema, fotografi të mikroorganizmave

Kapitulli 3: Virusologjia 18 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- kuptojë se çka janë virusët, ndërtimin e tyre, veçoritë dhe si klasifikohen ata.- shpjegojë ngjashmëritë dhe dallimet në mes virusëve dhe baktereve. - tregojë shkaktarët e sëmundjeve virusale dhe manifestimet klinike të këtyre sëmundjeve.

b) Temat e kapitullit: Veçorite e përgjitheshme të viruseve- madhësia dhe ndërtimi i viruseve- Shumimi i viruseve- Ndërveprimi i viruseve- Seleksionimi dhe tropizmi i viruseve- Patogjeneza e infeksioneve dhe zhvillimi i imunitetit- Virusologjia speciale- ARN viruset:

- virusi i polimielitit- virusi koksaki- viruset ECHO- virusi i gripit- virusi i fruthit- virusi i terbimit- virusi i rubeolës- virusi HIV

- ADN viruset: - viruset Herpes - virusi i variolles - viruset e hepatitit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj.

82

- zbatojë metodat bashkëkohore të mësimdhënies.- ilustrojë njësitë mësimore me shembuj konkretë si p.sh. sëmundjet e ndryshme infektive

të pranishme në regjionin tonë, që do t’i bënin këto njësi mësimore më të kapshme për nxënësit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitMjetet mësimore:- CD – programe interaktive- Skema, fotografi të mikroorganizmave

Kapitulli 4: Parazitologjia mjekësore 4 orë

a) Qëllimi i kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- sqarojë se cilët janë parashatzorët, myshqet dhe insektet shkaktarë ose bartës të

shkaktarëve të sëmundjeve të ndryshme te njeriu.

b) Temat e kapitullit: - Parashatzoret: ciliatet dhe flagjelatet e gjakut dhe indeve si dhe sporozoat e gjakut dhe indeve- Mikologjia dhe entomologjia mjekësore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë rëndësinë e njohjes së parashtazorëve, myshqeve dhe insekteve që shkaktojnë

ose bartin sëmundje të ndryshme te njeriu. - zbatojë metodat bashkëkohore të mësimdhënies.- ilustrojë njësitë mësimore me shembuj konkretë si p.sh. sëmundjet e shkaktuara nga këta

parazitë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitMjetet mësimore:- CD – programe interaktive- Skema të ciklit të zhvillimit dhe bartjes së këtyre parazitëve, vizatime të morfologjisë së

tyre.

83

Klasa e 11-të



“Përkujdesja dhe trajtimi i të sëmurëve në kirurgji”

Lami: ShëndetësiProfili: MamiKlasa: e 11-të

Numri i modulit

5

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin për organizimin e punës në repartin kirurgjik dhe menaxhimin me të sëmurët para dhe pas intervenimit kirurgjik.




RM 1 Nxënësi duhet të shpjegojë organizimin e punës në repartin kirurgjik dhe detyrat e tij si infermierPërmbajtja

- Salla e operacionit- Reparti për kujdesin intensiv dhe reanimim- Masat profilaktike

84

RM 2 Nxënësi duhet të aplikojë praktikisht teknikat medicinale dhe diagnostikuesePërmbajtja

- shpërndarja e terapisë- ekzaminimi rëntgen.

RM 3 Nxënësi duhet të zbatojë metodat e përgatitjes paraoperative të të sëmurit Përmbajtja

- përgatitja paraoperative e të sëmurit kirurgjik akut- përgatitja paraoperative e të sëmurit me rrezik të

vogël operativ- përgatitjet e veçanta paraoperative (operacion në

lukth, në zorrë të trashë dhe të hollë)- përgatitjen paraoperative të të sëmurit për operim

të mëlçisë, shpnetkës dhe pankreasit)- përgatitjen paraoperative e të sëmurit te

operacionet gjinekologjikeRM 4 Nxënësi duhet të njihet me aparatet dhe dokumentet përanestezion, metodat e reanimimit para dhe pasoperative si dhe menaxhimin e komplikimieve të mundshmePërmbajtja

- reanimimi gjatë dhe pas operacionit- oksigjenoterapia- mbajtja nën kontroll e të sëmurit pasoperativ- menaxhimi i komplikimeve të hershme dhe të

vonshme pasoperative


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit, të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe test me shkrim, pyetje- përgjigje me gojë dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- organizojë punën në repartin kirurgjik- vendosë dhe të përkujdeset për të sëmurin në repartin

intensiv- aplikojë masat profilaktike

RM 2 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- aplikojë praktikisht shpërndarjen e terapisë

85

RM 5 Nxënësi duhet të përshkruajë grupet e gjakut dhe metodat për ndërprerjen e gjakderdhjesPërmbajtja

- përcaktimi i grupit të gjakut dhe Rh faktorit- gabimet teknike dhe biologjike- teknikat e transfuzionit të gjakut- metodat dhe komplikimet e transfuzionit

RM 6 Nxënësi duhet të aplikojë praktikisht metodat e imobilizimitPërmbajtja

- imobilizimet te lëndimet kokë-fytyrë-qafë- imobilizimet e boshtit kurrizor- imobilizimet e trungut dhe ekstremiteteve

RM 7 Nxënësi duhet të demonstrojë përpunimin kirurgjik të infeksioneve në kirurgjiPërmbajtja

- infeksionet lokale- infeksionet anaerobe- infektsioni i përgjithshëm i organizmit-sepsa

- përgatis pacientin për ekzaminime rëntgenologjike

RM 3 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje- përgjigje dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- përgatst të sëmurin para operacionit- përkujdeset për të sëmurin pas operacionit


tëKR

Nxënësi duhet të:- dallojë aparaturën për anestezion- aplikojë metodat e reanimimit para dhe pasoperative


KR Nxënësi duhet të:- përcaktojë grupet e gjakut dhe Rh faktorin- aplikojë metodat për ndërprerjen e gjakderdhjes


KR Nxënësi duhet të:- aplikojë metodat e imobilizimit të pjesëve të ndryshme

të trupit


KR Nxënësi duhet të:- përgatit të sëmurin para operacionit- përkujdeset për të sëmurin pas operacionit

Metodat e ekomanduara të të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klinikën e kirurgjisë- Mësimdhënësi duhet të përdor sa më shumë demonstrime

konkrete të përdorimit të drejtë të mjeteve- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete në realizimin e

modulit- Vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet dhe materialet e mëposhtme:reparti intensiv- salla e operacionit- ambulanca


86

“Zbatimi praktik i metodave për kontrollin e infeksionit”

Lami: ShëndetësiProfili: MamiKlasa: e 11-të

Numri i modulit

6

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin të njohë specifikat e punës në repartin e sëmundjeve infektive, trajtimin e të sëmurëve, aplikimin e terapisë dhe marrjen e materialit për analiza laboratorike




RM 1 Nxënësi duhet njohë specifikat me rastin e pranimit të të sëmurëve me sëmundje ngjitësePërmbajtja

- izolimi struktural dhe hapësinor- mbrojtja personale e personelit- ushqyerja e të sëmurit

87

RM 2 Nxënësi duhet të përshkruajë trajtimin dhe lirimin e të sëmurëve me sëmundje infektive si dhe dezinfektimin dhe dezinsektimin e repartitPërmbajtja

- trajtimi i të sëmurëve me sëmundje infektive- lirimi i të sëmurëve- dezinfektimi dhe dezinsektimi në repartin infektiv

RM 3 Nxënësi duhet të tregojë mënyrën e aplikimit të terapisë, reaksionet e padëshiruara, përgatitjen e antishok terapisë si dhe teknikën e testeve alergjikePërmbajtja

- aplikimi i serumit dhe prova për desenzibilizim- preventiva e reaksioneve të padëshiruara- anti-shok terapia- teknika e testeve alergjike

RM 4 Nxënësi duhet të tregojë mënyrën e aplikimin, evidencimin dhe organizimin e vaksinavePërmbajtja

- evidenca dhe organizimi i vaksinimit- aplikimi i vaksinave

RM 5 Nxënësi duhet të përshkruajë përkujdesjen dhe ushqyerjen, aplikimin e terapisë dhe marrjen e materialit për analizë tek sëmundjet infektivePërmbajtja

- kujdesi, ushqyerja dhe aplikimi i terapisë te infeksionet respiratore

- kujdesi, ushqyerja dhe aplikimi i terapisë te infeksionet e traktit gastrointestinal

- kujdesi, ushqyerja dhe aplikimi i terapisë te infeksionet e gjakut

- kujdesi, ushqyerja dhe aplikimi i terapisë te zoonozat

- kujdesi, ushqyerja dhe aplikimi i terapisë te sëmundjet infektive


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- bëjë izolimin struktural dhe hapësinor të të sëmurit- aplikojë masat për mbrojtjen personale- ndihmojë ushqyerjen e të sëmurit


KR Nxënësi duhet të:- demonstrojë trajtimin e të sëmurit me sëmundje

infektive- këshillojë të sëmurin para lirimit nga klinika- aplikojë metodat e dezinfektimit dhe dezinsektimit të

sëmurit dhe dhomës

RM 3 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe pyetje- përgjigje

KR Nxënësi duhet të:- asistojë në aplikimin e serumit- dallojë reaksionet e padëshiruara- përgatisë antishok terapinë- asistojë në realizimin e testeve alergjike


KR Nxënësi duhet të:- përpilojë evidencat dhe organizimin e vaksinimit- realizojë aplikimin e vaksinave

88


KR Nxënësi duhet të:- aplikojë terapinë- përkujdeset për të sëmurin me infeksione respiratorë,

gastrointestinale, gjakut dhe zoonoza- përkujdeset ndaj të sëmurit me HIV-AIDS

Metodat e rekomanduaratë të mësuarit

- ky modul duhet të realizohet në klinikën infektive- mësuesi duhet të përdor sa më shumë demonstrime

konkrete- nxënësi duhet të angazhohet në punë praktike- vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara_____________________________


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- reparti infektiv- dhoma e kujdesit intensiv- ambulanca

89

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

90

Klasa e 12-të


Programi i lëndës



I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- Shpjegojë parimet dhe qëllimet e punës edukative-shëndetësore- Përshkruajë metodat e edukimit shëndetësor - Dallojë mjetet edukative-shëndetësore në institucionet edukative- shëndetësore - Shpjegojë punën edukative-shëndetësore (konkretizimit dhe komunikimit masiv)- Tregojë njohuri për zhvillimin e sëmurjes së TBC dhe faktorët që ndikojnë në të - Përshkruajë shkaqet e sëmurjes mentale dhe masat e parandalimit të tyre- Përshkruajë punën edukative-shëndetësore me alkoolistët, narkomanët dhe duhanpirësit


32 javë x 1 orë/javë = 32 orë


Kapitulli 1: Zhvillimi historik dhe rëndësia e edukimit shëndetësor 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë përkufizimin dhe rëndësinë e edukimit shëndetësor- Përshkruajë parimet dhe planifikimin e punës edukative-shëndetësore-b) Temat e kapitullit- Zhvillimi historik dhe rëndësia e edukimit shëndetësor- Përkufizimi i edukimit shëndetësor dhe lidhshmëria e tij me disiplinat e tjera - Qëllimet, parimet dhe motivimi në punën edukative-shëndetësore- Planifikimi, programimi i punës edukative-shëndetësore dhe personaliteti i punëtorit

edukativ-shëndetësor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Të ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë

91

- T’i angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- T’i zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Të përdor të mësuarit e bazuar në problem

d) Kushtet për realizimin e kapitulli- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat


Kapitulli 2: Metodologjia e veprimtarisë edukative-shëndetësore 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë klasifikimet e metodave të edukimit shëndetësor- Tregojë punën edukative-shëndetësore në bashkësi (komunitet)

b) Temat e kapitullit- Metodat e edukimit shëndetësor - individuale- Metodat e punës në grupe - Metodat komplekse dhe puna edukative-shëndetësore në bashkësi (komunitet)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Ilustrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime konkrete- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë në luajtjen e roleve- Përpilojë pyetësor me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe

fund të kapitullit



Kapitulli 3: Mjetet edukative-shëndetësore 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë mjetet edukative-shëndetësore- Dallojë mjetet e komunikimit masiv

b) Temat e kapitullit- Mjetet edukativo-shëndetësore të shtypura- Fotografitë lëvizëse- Artikujt dhe revistat e specializuara- Motivimi dhe faktorët që ndikojnë në efikasitetin e mjeteve edukativo shëndetësore


92

Rekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat


d) Kushtet për realizimin e kapitulli- Prezantimi interaktiv me sllajde - Puna në grupe të vogla me diskutim të problemeve

Kapitulli 4: Puna edukative-shëndetësore në institucionet dhe grup moshat e ndryshme të popullatës 6 orë a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Të përshkruajë edukimin shëndetësor në dritore dhe ordinancën e mjekut - Të përshkruajë punën edukative-shëndetësore në mbrojtjen e shëndetit të gruas, fëmijëve

dhe rinisë- Të përshkruajë punën edukative-shëndetësore nëpër organizatat punuese

b) Temat e kapitullit- Edukimi shëndetësor në institucionet shëndetësore dhe realizuesit e punës edukative-

shëndetësore- Puna edukative-shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore të grave, fëmijëve dh rinisë - Puna edukative-shëndetësore në kuadër të veprimtarisë së patronazhit dhe shërbimit

higjieno-epidemiologjik- Puna edukative-shëndetësore në entet parashkollore dhe në shkolla- Edukimi shëndetësor i punëtorëve në organizata punuese dhe i të moshuarve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat


d) Kushtet për realizimin e kapitulli- Puna në grupe të vogla me prezantim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde

Kapitulli 5: Puna edukative-shëndetësore me pacient me tuberkuloz 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Të shpjegojë faktorët që ndikojnë në zhvillimin e tuberkulozit dhe masat që duhet të

ndërmerren në luftë kundër tuberkulozit

b) Temat e kapitullit- Anketa epidemiologjike, asanimi i mjedisit familjar dhe kimioprofilaksa- Puna edukative-shëndetësore me të sëmurit nga TBC


93

Rekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 6 : Puna edukative-shëndetësore me të sëmurët mentalë 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Të përshkruajë shkaqet e sëmundjeve mentale dhe masat parandaluese ndaj tyre- Të përzgjedhë institucionet për bashkëpunim me të sëmurët mentalë

b) Temat e kapitullit- Shkaqet, parandalimi, udhëzimi i familjes për qasjen ndaj të sëmurit mental- Bashkëpunimi me institucionet për të sëmurët mentalë

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë nxënësit në luajtjen e roleve


Kapitulli 7 : Puna edukative-shëndetësore në zgjidhjen e problemit të alkoolizmit, narkomanisë dhe pirjes së duhanit 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë karakteristikat themelore të alkoolizmit si dhe mbrojtjen shëndetësore për

zgjidhjen e problemit të alkoolizmit- Përshkruajë klasifikimin e llojeve të drogave, pasojat e përdorimit kronik dhe

parandalimin (prevencën) - Tregojë pasojat shëndetësore që shkakton pirja e duhanit si dhe masat që duhet të

ndërmerren kundër pirjes së duhanit

b) Temat e kapitullit- Zbulimi i alkoolizmit (mbrojtja shëndetësore në zgjidhjen e problemit të alkoolizmit) - Klasifikimi i drogave, pasojat e përdorimit kronik dhe masat preventive- Puna edukative-shëndetësore në luftën kundër pirjes së duhanit- Puna edukative-shëndetësore në luftën kundër SIDA-s


94

Rekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë nxënësit në luajtjen e roleve


Kapitulli 8 : Puna edukative-shëndetësore me të sëmurët kronikë 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë rolin e regjimit higjieno-dietetikë te të sëmurët kronikë - Dallojë përkujdesjen për të sëmurët e pavetëdijshëm dhe pjesërisht të lëvizshëm

b) Temat e kapitullit- Roli i regjimit higjienë-dietetikë te të sëmurët kronikë - Kujdesi për të sëmurët e pavetëdijshëm dhe pjesërisht të lëvizshëm



Programi i lëndës

95

“Obstetrikë me kujdes”

Lëmi: ShëndetësiProfili: MamiKlasa: e 12-të I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- Përshkruajë eshtrat e komblikut dhe organet gjenitale të femrës si dhe anomalitë e

mundshme gjatë zhvillimit të këtyre organeve- Përshkruajë ciklin menstrual, pubertetin dhe gametogjenezën (ovogjenezën dhe

spermatogjenezën)- Përshkruajë fekondimin e qelizës vezë, zhvillimin e frytit gjatë muajve të shtatzënësisë

dhe ecurinë e këtij procesi fiziologjik- Tregojë mënyrën e organizimit të punës në entet për mbrojtjen e gruas shtatzënë- Përshkruajë aktin e lindjes me metoda bashkëkohore si dhe mundësinë e komplikimeve

gjatë dhe pas lindjes- Përshkruajë indikacionet për operacionet obstetrike- Përshkruajë metodat e abortit artificial- Të dallojë mjetet ndihmëse për përfundimin e lindjes




Kapitulli 1: Anatomia e organeve gjenitale të femrës 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë ndërtimin e organeve të jashtme dhe të brendshme gjenitale- Përshkruajë sistemin nervor- hormonal dhe enët e gjakut që vaskularizojnë organet

gjenitale- Dallojë periudhat e jetës së gruas - Përshkruajë ciklin menstrual

b) Temat e kapitullit- Organet gjenitale të jashtme - Organet gjenitale të brendshme- Aparati lidhës dhe sistemi i enëve të gjakut- Sistemi i nervëzimit, limfatik dhe gjëndrat e qumështit të gruas

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese

96

- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem



Kapitulli 2: Fiziologjia e aparatit gjinor femëror 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë funksionet kryesore fiziologjike të organeve gjenitale femërore- Përshkruajë fazën e ciklit menstrual dhe higjienën e kësaj periudhe

b) Temat e kapitullit- Cikli menstrual dhe ndryshimet ciklike- Cikli vezor mitëror, hormonal dhe higjiena e periudhës menstruale

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve

d) Kushtet për realizimin e kapitulli- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metoda

bashkëkohore të teknologjisë informative (TI) (CD-programe, filma, ushtrime vizuale grafoskop etj).

Kapitulli 3 : Anatomia e komblikut 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë anatominë e komblikut- Dallojë rrethin e vogël dhe të madh të komblikut- Demonstrojë mënyrën e matjes së legenit

b) Temat e kapitullit- Kockat, kyçet e legenit dhe legeni obstetrik- Pjerrësia e legenit, ndikimi i pozicionit të gruas, muskujt e legenit dhe hapësira e

legenit- Matjet e legenit (pelvimetria)

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj - Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë - Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese - Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve

97



bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop).

Kapitulli 4 : Fiziologjia e shtatzënësisë 11 orë a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë fekondimin e qelizës vezë- Dallojë zhvillimin e frytit gjatë muajve të shtatzënësisë- Tregojë ecurinë e shtatzënësisë

b) Temat e kapitullit- Frytnimi, nidacioni dhe zhvillimi i qelizës vezë- Pjesët përbërëse të ovulumit- Zhvillimi i frytit gjatë muajve të shtatzënësisë - Ndryshimet fiziologjike gjatë shtatzënësisë- Diagnoza e shtatzënësisë, përcaktimi i moshës së shtatzënësisë dhe ditës së lindjes- Pozita, vendosja dhe ngacmimi i frytit- Higjiena dhe dieta e gruas shtatzënë - Asepsa dhe antisepsa në obstetrikë

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 5 : Lindja normale 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë fillimin, kohëzgjatjen dhe përfundimin e lindjes normale- Dallojë udhëheqjen bashkëkohore të lindjes- Tregojë karakteristikat e lehonisë

b) Temat e kapitullit- Shkaqet e fillimit të lindjes dhe paralajmërimi i lindjes- Mekanizmi i tkurrjes së fijeve muskulore dhe i hapjes së qafës së mitrës - Periudha e vrullshme dhe dukuritë mekanike e plastike- Periudha e placentës dhe zgjatja e lindjes


98

Rekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 6 : Patologjitë e shtatzënisë 14 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë patologjitë gjatë gravidancës - Përshkruajë anomalitë gjatë lindjes - Komplikimet gjatë lehonisë

b) Temat e kapitullit- Sëmundjet e organeve të brendshme dhe shtatzënia - Sëmundjet e zemrës dhe shtatzënia- Anemia dhe shtatzënia- Diabeti në shtatzëni- Hipertensioni gjatë shtatzanisë- Sëmundjet infektive dhe shtatzania- Sëmundjet e traktit tretës- Nefropatitë gjatë shtatzanisë- Toksikozat gravidare- Aborti- Shtatzënia jashtë mitre - Gjakderdhjet gjatë shtatzënisë dhe lindjes- Çrregullimet dhe komplikimet gjatë shtatzënisë dhe lindjes që i shkakton fetusi - Gravidanca e shumëfishtë dhe anomalitë në zhvillimin e fetusit- Anomalitë e kontrakcionit të mitrës dhe anomalitë e pelvikut

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 7 : Operacionet obstetrike 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë indikacionet për operacionet obstetrike- Përshkruajë metodat e abortit artificial

99

- Të dallojë mjetet ndihmëse për përfundimin e lindjes

b) Temat e kapitullit- Aborti artificial- Epiziotomia - Shkolitja normale e placentës- Mjetet ndihmëse për përfundimin e lindjes (forcepsi, vakumi)- Sekcio-cezaris - Depopitacioni i fetusit- Embriotomitë



Programi i lëndës

100

“Etika në shëndetësi”


I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën XI, nxënësi duhet të :- Njihet me parimet themelore etike- Aftësohet për zbatimin praktik në përditshmërinë e jetës dhe punës- Zhvillojë shkathtësitë e sjelljes së ndershme dhe të përgjegjshme ndaj

pacientit, punëtorëve tjerë shëndetësorë dhe bashkësisë- Përshkruajë dallimet etike, morale, religjioze në lidhje me riprodhimin, kontra- cepcionin dhe kontrollin e lindjeve



Kapitulli 1: Parimet dhe teoritë e etikës 9 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë 4 parimet themelore të etikës mjekësore dhe teoritë etike- Përshkruajë njohurit për pëlqimin e informuar duke përfshirë edhe vlerësimin

e aftësisë së pacientit për të gjykuar dhe marrë vendim të pavarur- Kuptojë rëndësinë e konfidencialitetit dhe rastet kur justifikohet thyerja e tij- Përshkruajë faktorët vlerësues të kompetencës për vendimmarrje të pacientit jokompetent- Përshkruajë kriteret për zbulim dhe justifikimet për mbajtjen e informatave- Përshkruajë kriteret dhe mundësitë e ndërprerjes së raportit mjek- pacient

b) Temat e kapitullit :- Konfidenca, zbulimi i sekretit mjekësor- Veçoritë e raportit punëtor shëndetësor-pacient- Fillimi dhe ndërprerja e raportit punëtor shëndetësor-pacient- Pacienti dhe regjistrat mjekësorë- Pëlqimi i informuar i pacientit apo familjes së tij


101


Kapitulli 2: Problemet etike të përditshme 26 orë

a) Qëllimet e kapitullit :Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të :- Shpjegojë dallimet etike, morale dhe religjioze në lidhje me çështjet si: teknologjia

riprodhuese, aborti, përcaktimi i gjinisë, kontracepcioni dhe kontrollimi i lindjeve- Përshkruajë problemet etike të lidhura me pacientë, pediatrinë dhe prindësinë- Përshkruajë implikimet e mundshme të tejkalimit të raportit dhe mardhëniet profesionale

me pacientë të gjinisë tjetër, pacientë paliativë dhe kolegë

b) Temat e kapitullit :- Vendimi për riprodhim - Probleme të ndryshme etike- Rreziqet mjekësore për punëtorin shëndetësor dhe pacientin- Trajtimet alternative- Certifikimi i paaftësisë së pacientit - Përgjegjësia profesionale- Pacienti pediatrin- Raporti seksual ndërmjet pacientit dhe punëtorit shëndetësor- Kujdesi paliativ- Etika e praktikës- Punëtori shëndetësor dhe shoqëria- Raporti me punëtorët tjerë shëndetësorë- Hulumtimet- Testimet gjenetike dhe etika



Programi i lëndës

102

“Gjinekologji me kujdes”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- Përshkruajë anomalitë gjatë zhvillimit të organeve gjenitale të gruas- Dallojë veprimin fiziologjik të hormoneve te gruaja - Përshkruajë ekzaminimin gjinekologjik dhe marrjen e anamnezës gjatë vizitës së gruas- Dallojë pozitën normale dhe patologjike të organeve gjenitale të brendshme, shpjegojë

faktorët që ndikojnë në lëndimin e organeve gjenitale si dhe sëmundjet e këtyre organeve- Përshkruajë faktorët që ndikojnë në sterilitetin bashkëshortor- Dallojë metodat e mbrojtjes nga shtatzënia- Shpjegojë çrregullimet e gjakderdhjeve nga mitra




Kapitulli 1: Anomalitë në zhvillimin e organeve gjenitale të femrës 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë anomalitë e mundshme gjatë zhvillimit të organeve gjenitale të femrës

b) Temat e kapitullit- Rëndësia klinike e anomalive të traktit gjenital (atrezioni i himenit dhe anomalitë e

vaginës)- Anomalitë në zhvillimin e mitrës - Hermafroditizmi dhe pseudo-hermafroditizmi

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve- Përdor të mësuarit e bazuar në problem

d) Kushtet për realizimin e kapitulli

103

- Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)(CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj).

Kapitulli 2: Hormonet në gjinekologji 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë veprimin fiziologjik të hormoneve te gruaja

b) Temat e kapitullit- Hormonet e hipofizës- Hormonet seksuale

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Ilustrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime konkrete- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë në luajtjen e roleve- Përpilojë pyetësor me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe

fund të kapitullit


bashkëkohore të teknologjisë informative(TI)

Kapitulli 3: Anamneza dhe vizita gjinekologjike 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruaj ekzaminimin gjinekologjik dhe marrjen e anamnezës gjatë vizitës së gruas

b) Temat e kapitullit- Anamneza - Ekzaminimi i kombinuar gjinekologjik - Ekzaminimet plotësuese në gjinekologji

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat



Kapitulli 4: Pozita e organeve gjenitale të gruas 4 orë

104

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë pozitën normale dhe patologjike të organeve gjenitale të brendshme

b) Temat e kapitullit- Descenzusi vaginal- Retroversioni dhe retrofleksioni i mitrës - Prolabimi komplet dhe jokomplet i mitrës- Inversioni i mitrës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metoda

bashkëkohore të teknologjisë informative (TI) (CD-programe, filma, ushtrime vizuale, grafoskop etj).


Kapitulli 5: Sëmundjet dhe lëndimet e gjenitaleve të gruas 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Shpjegojë faktorët që ndikojnë në lëndimin e organeve gjenitale dhe sëmundrjet e këtyre

organeve

b) Temat e kapitullit- Perforacioni i mitrës dhe fistulat e organeve të pelvikut të vogël- Sëmundjet e organeve të jashtme gjenitale- Sëmundjet e vaginës- Sëmundjet e mitrës dhe adnekseve c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve


Kapitulli 6 : Steriliteti bashkëshortor 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Shpjegojë faktorët që ndikojnë në sterilitetin bashkëshortor

105

b) Temat e kapitullit- Çrregullimet anatomike të organeve gjenitale të brendshme, të jashtme si dhe të organeve

endokrine- Metodat hulumtuese për vërtetimin e kalueshmërisë së tubave- Preventiva e infeksioneve të organeve gjenitale të femrës



Kapitulli 7 : Kontracepcioni 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë metodat mbrojtëse nga shtatzënia

b) Temat e kapitullit- Metodat dhe mjetet e kontracepsionit- Metodat mekano-kimike të mbrojtjes së gruas- Metodat biologjike të kontracepsionit



Kapitulli 8 : Amenorea dhe gjakderdhjet e çrregullta prej mitrës 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Shpjegojë çrregullimet e gjakderdhjes nga mitra

b) Temat e kapitullit- Çrregullimet menstruale - Metrorargjia


106

Rekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit dhe rëndësinë e tij- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Organizojë orën në grupe të vogla punuese- Organizojë nxënësit në luajtjen e roleve


Kapitulli 9 : Tumorët e organeve gjenitale dhe ndryshimet citogjenetike në gjinekologji 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Shpjegojë llojet e ndryshme të tumorëve të organeve gjenitale

b) Temat e kapitullit- Gjendjet parakancerogjene dhe distrofike në gjinekologji - Tumorët beninjë dhe malinjë të mitrës- Diagnoza e hershme e karcinomës së mitrës- Tumorët e vezorëve



Kapitulli 10 : Sëmundjet veneriane 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë karakteristikat specifike të sëmundjeve veneriane

b) Temat e kapitullit- Sifilizi dhe gonorea- Ulkus molle


107


108

Programi i lëndës

“Neuropsikiatri me kujdes”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- Përshkruajë zhvillimin dhe ndërtimin e sistemit nervor- Dallojë reflekset klinike dhe tonusin muskulor - Përshkruajë sëmurjet inflamatore të SNQ dhe shkaqet e tyre - Përshkruajë simptomat e sëmurjeve vaskulare të SNQ- Dallojë sëmurjet neuromuskulore të lindura dhe të fituara - Dallojë shenjat e retardimeve psikomotorike si dhe simptomat klinike dhe faktorët

etiopatogjenetikë të epilepsisë- Dallojë manifestimet klinike të psikozave dhe neurozave- Përshkruajë karakteristikat e sëmundjeve të vartësisë dhe llojet e tyre- Dallojë çrregullimet e shëndetit mental dhe masat preventive ndaj këtyre çrregullimeve




Kapitulli 1: Zhvillimi, ndërtimi dhe ndarja e sistemit nervor 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë zhvillimin dhe ndërtimin e sistemit nervor- Të dallojë ndarjen e sistemit nervor- Të përshkruajë mbështjellat e strukturave nervore, enët e gjakut dhe lëngun truroshpinor

(LCS)

b) Temat e kapitullit- Zhvillimi dhe ndërtimi i sistemit nervor- Ndarja e sistemit nervor në sistemin nervor qendror dhe periferik- Sistemi nervor periferik – vaskularizimi dhe LCS- Planifikimi, programimi i punës edukative-shëndetësore dhe personaliteti i punëtorit

edukativ-shëndetësor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë përmbajtjen e lëndës dhe rëndësinë e saj- Ilustrojë ligjëratat me shembuj konkretë- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Zbatojë metodat bashkëkohore të luajtjes së roleve

109




Kapitulli 2: Neurologjia e përgjithshme 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë çrregullimet motorike- Demonstrojë provokimin e reflekseve klinike - Përshkruajë çrregullimet e tonusit muskulor

b) Temat e kapitullit- Sistemi motorik- Sensibiliteti- Reflekset klinike dhe tonusi muskulor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Ilustrojë ligjëratat me shembuj dhe ushtrime konkrete- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë në luajtjen e roleve- Përpilojë pyetësor me zgjidhje të shumëfishta (PZSH) në fillim dhe- fund të kapitullit


bashkëkohore të teknologjisë informative (TI)

Kapitulli 3: Neurologjia speciale 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë sëmundjet inflamatore të sistemit nervor qendror dhe shkaqet e tyre- Dallojë manifestimet klinike të këtyre sëmundjeve- Njohë mënyrat e përkujdesjes ndaj këtyre të sëmurëve

b) Temat e kapitullit- Encefaliti dhe ndarja- Abscesi i trurit - Paraliza cerebrale- Encefalomieliti- Meningjiti


110

Rekomandohet që mësuesi të: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metodat



Kapitulli 4: Sëmundjet vaskulare të sistemit nervor qendror 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë çrregullimet e vaskularizimit të sistemit nervor qendror - Dallojë simptomat klinike të arterosklerozës, iskemisë dhe infarktit të trurit- Përshkruajë metodat e përkujdesjes ndaj këtyre të sëmurëve

b) Temat e kapitullit- Arterioskleroza e enëve të gjakut në tru- Iskemia kalimtare dhe infarkti i trurit - Gjakderdhjet intrakraniale

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi: - Gjatë mësimit duhet shfrytëzuar mjetet mësimore ( vizatime, fotografi ) dhe metoda

bashkëkohore të teknologjisë informative(TI) (CD-programe, filma,ushtrime vizuale, grafoskop etj).


Kapitulli 5: Sëmundjet neuromuskulore të lindura dhe të fituara 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë sëmundjet neuromuskulore të lindura dhe të fituara - Dallojë manifestimet klinike të këtyre sëmundjeve- Dallojë mënyrat e përkujdesjes ndaj këtyre të sëmurëve

b) Temat e kapitullit- Distrofia neuromuskulore- Miastenia gravis- Poliomioziti c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Prezantojë me sllajde ligjëratën- Angazhojë nxënësit në grupe të vogla punuese- Organizojë luajtjen e roleve

111


Kapitulli 6: Retardimi psikomotorik dhe epilepsia 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë shkaqet e retardimit psikomotor- Përshkruajë simptomat klinike dhe përkujdesjen ndaj këtyre të sëmurëve

b) Temat e kapitullit- Retardimi psikomotor- Idioti dhe kretenizmi- Çrregullimet kromozomale (Dauwn)- Epilepsia dhe konvulsionet- Gjendjet komatoze



Kapitulli 7: Funksionet psikike dhe çrregullimet e tyre 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë funksionet normale psikike dhe çrregullimet e këtyre funksioneve - Tregojë përkujdesjen ndaj të sëmurëve me çrregullime psikike

b) Temat e kapitullit- Çrregullimet e të vërejturit (iluzionet, halucinacionet)- Vëmendja dhe çrregullimet e saj- Memoria dhe çrregullimet e saj - Çrregullimet e inteligjencës- Çrregullimet e ndjenjave dhe vetëdijes


112


Kapitulli 8 : Sëmurjet mentale 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë klasifikimin e neurozave - Dallojë manifestimet klinike të psikozave

b) Temat e kapitullit- Neurozat - Anksiozat- Histeria - Sëmurjet psikosomatike - Çrregullimet e personalitetit



Kapitulli 9 : Psikozat 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Përshkruajë llojet e psikozave dhe ndarjen e tyre

b) Temat e kapitullit- Psikozat (skizofrenia, paranoja, mania)- Sëmurjet e vartësisë (alkoolizmi dhe narkomania)


d) Kushtet për realizimin e kapitullit

113

- Puna në grupe të vogla me prezantim të rasteve- Prezantimi interaktiv me sllajde

Kapitulli 10 : Higjiena mentale 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- Dallojë çrregullimet e shëndetit mental dhe masat preventive të këtyre çrregullimeve

b) Temat e kapitullit- Higjiena mentale ( në industri dhe gjeriatri)- Sëmundjet e vartësisë (alkoolizmi dhe narkomania)



114

Klasa e 12-të



“Përkujdesja për gruan në gjinekologji”


Numri i modulit 7

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin në përkujdesje ndaj gruas, shtatzënës dhe lehonës




RM 1 Nxënësi duhet të respektojë organizimin e punës në repartin e gjinekologjisë dhe akusherisë si dhe ambulanca gjinekologjikePërmbajtja- organizimi i punës në repartin e gjinekologjisë- plotësimi i dokumentacionit, mbajtja dhe ruajtja e

protokolit ambulator- matja e shenjave vitale- përgatitja e repartit për vizitë të mjekëve- përgatitja e të sëmurit për ekzaminime klinike- rregullat për mbrojtje në punë dhe të mjedisit- shpërndarja e terapisë

RM 2 Nxënësi duhet të demonstrojë aplikimin e metodave të dezinfektimit dhe sterilizimit gjatë punës rreth të sëmuritPërmbajtja- dezinfektimi dhe sterilizimi i instrumenteve

RM 3 Nxënësi duhet të shpjegojë procedurat e pranimit të gruas, lehonës në repartin gjinekologjikPërmbajtja- pranimi i gruas dhe lehonës në repart- anamneza gjinekologjike- përgatitja fizike dhe psikike e gruas për lindje- përgatitja e gruas për vizitë gjinekologjike

RM 4 Nxënësi duhet të shpjegojë përgatitjen e gruas për intervenim diagnostikuesPërmbajtja- marrja e strishos vaginale dhe cervikale

115

- përgatitja për kolposkopi, celioskopi dhe histerioskopi- përgatitja për biopsi, kiretazh dhe abort- përgatitja për punksionin e Duglasit dhe mënjanimin e

kondilomave

RM 5 Nxënësi duhet të shpjegojë kujdesin ndaj gruas me sëmundje të organeve gjenitalePërmbajtja- desensus, prolaps, perforacion i uterusit- endometriti, metrorargjia dhe parametriti- përgatitja e gruas për lavazh vaginal dhe vendosjen e

vaginaleteve- përcjellja e lakorës së temperaturës për ovulim- përgatitja për inseminacion- përgatitja e gruas për vendosjen e spirales


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje- përgjigjje me gojëdhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- demonstrojë plotësimin e dokumentacionit dhe ruajtjen

e protokolit- argumentojë matjen e shenjave vitale- demonstrojë organizimin e punës në repartin

gjinekologjisë


KR Nxënësi duhet të:- demonstrojë metodat e sterilizimit dhe dezinfektimit të

instrumenteve

RM 3 IV Vëzhgim me listëkontrolli, pyetje- përgjigjje me gojë dhe demonstrim praktik

KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë procedurat e pranimit të gruas, lehonës në

repartin gjinekologjik- demonstojë marrjen e anamnezës gjinekologjike- shpjegojë procedurat e përgatitjes psikofizike për vizitë

gjinekologjike dhe lindje

116


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë përgatitjen e gruas për intervenim

diagnostikues: strisho vaginale, kolposkopi, celioskopi, biopsi, kiretazh, abort, punksion të Duglasit, mënjanim të kondilomave


KR Nxënësi duhet të:- dallojë pozitat jonormaletë organeve gjenitale- shpjegojë shenjat e perforimit të uterusit dhe

inflamacioneve të uterusit- përshkruajë metodat e përgatitjes së gruas për lavazh

vaginal, inseminacion dhe vendosjen e spirales- dallojë ndryshimet e lakores së temperaturës për

përcaktimin e ovulacionit

Metodat e rekomanuaratë të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klinikën e gjinekologjisë me obstetrikë

- Mësimdhënësi duhet të përdor sa më shumë demonstrime praktike të përdorimit të drejtë të teknikave

- Nxënësi duhet të angazhohet vazhdimisht në punë konkrete përkujdesjes

- Vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara Baza materialee domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- klinika e gjinekologjisë- ambulanca gjinekologjike

117


“Përkujdesja për shtatzënën në obstetrikë”


Numri i modulit 8

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin në përkujdesje ndaj gruas shtatzënë në obstetrikë


16 kredi (160)


RM 1 Nxënësi duhet të respektojë organizimin e punës në repartin e akusherisë dhe parimet e punës në maternitetPërmbajtja- Organizimi i punës në repartin e akusherisë- Plotësimi i dokumentacionit, plotësimi dhe ruajtja e

protokollit- Matja e shenjave vitale- Përgatitjet e repartit për vizitë të mjekëve- Përgatitjet e të sëmurës për egzamini klinik- Rregullat për mbrojtje në punë dhe të mjedisit- Ndarja e terapisë

RM 2 Nxënësi duhet të demonstrojë njohuritë për pranimin eshtatzënës në repart si dhe përgatitjen psikofizike përlindje dhe abortPërmbajtja- Pranimi i shtatzënës në repart- Përgatitja psikofizike për lindje- Anamneza e gruas shtatzënë- Egzaminimi i gruas shtatzënë

RM 3 Nxënësi duhet të demonstrojë teknikat e matjes së parametrave të pelvikutPërmbajtja- Matja e legenit me pelvimetër (teknikat e matjes)- Matja e diametrit diagonal dhe të jashtëm- Matja e diametrit ndërmjet dy gungave ndenjëse dhe

teknika e vlerësimit të harkut mbivetorë- Përgatitja për ekzaminim radiologjik të legenit

RM 4 Nxënësi duhet të demonstrojë ecurinë e periudhave të lindjesPërmbajtja

118

- Drejtimi i periudhës së hapjes- Drejtimi i periudhës së shtytjes- Rregullat e përparimit të kokës në dalje- Përpunimi parësor i të porsalindurit- Drejtimi i periudhës së placentës- Shenjat dhe shkolitja e placentës

RM 5 Nxënësi duhet të shpjegojë metodat ndihmëse për përfundimin e lindjesPërmbajtja- Metodat ndihmëse për përfundimin e lindjes- forcepsi- vakumi- epiziotomia- prerja cezariane


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve, të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- demonstroj plotësimin e dokumentacionit, mbajtjen

dhe ruajtjen e protokolit- argumentoj matjen e shenjave vitale- demonstroj organizimin e punës në repart dhe rregullat

për mbrojtje në punë

RM 2 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe pyetje- përgjigjje

KR Nxënësi duhet të:- Përshkruaj procedurat e pranimit të shtatzënës në

repart- Demonstrojë përgatitjen psikofizike të gruas për lindje- Shpjegojë procedurat ndihmëse gjatë procesit të lindjes


- KR

- Nxënësi duhet të:- Demonstrojë teknikat e matjes së legenit me

pelvimetër- Përshkruajë teknikat e matjes së diametrit diagonal, të

jashtëm dhe ndërmjet dy gungave ndenjëse- Përshkruajë procedurat e përgatitjes së gruas

shtatëzënë për egzaminim radiologjik të legenit

119


KR Nxënësi duhet të:- përshkruaj të gjitha periudhat e lindjes- dallojë shenjat e shkolitjes së placentës


KR Nxënësi duhet të:- shpjegojë aplikimin e metodave ndihmëse për

përfundimin e metodave ndihmëse

Metodat erekomanduatë të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në repartin e obstetrikës- Mësimdhënësi duhet të përdor sa më shumë demonstrime

konkrete të përdorimit të drejtë të teknikave- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete në realizimin e

modulit- Vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- reparti i akusherisë- salla e lindjes

120

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKES PROFESIONALE

“Përkujdesja për të sëmurët me çrregullime neuropsikiatrike”


Numri i modulit 9

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësin në përkujdesje ndaj të sëmurëve me çrregullime neurologjike dhe psikike


7 kredi (70 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të tregojë organizimin e punës në repartet neuropsikiatrikePërmbajtja- Organizimin i punës në repartin neuropsikiatrik- Plotësimi i dokumentacionit- mbajtja dhe ruajtja e

protokollit ambulator- Matja e shenjave vitale- Përgatitja e repartit për vizitë të mjekut- Ndarja e terapisë- Përgatitja e të sëmurit për ekzaminim klinik- Rregullat për mbrojte në punë dhe të mjedisit

RM 2 Nxënësi duhet të demonstrojë pranimin e të sëmurëve neurologjikëPërmbajtja- Përpunimi sanitar i të sëmurëve neurologjikë- Organizimi i punës në bllokun e kujdesit intensiv të të

sëmurëve neurologjikë- Detyrat e ndihmësit gjatë mjekimit të të sëmurëve

neurologjikë- Rehabilitim i të sëmurëve neurologjikë

RM 3 Nxënësi duhet të shpjegojë mënyrën e marrjes së materialit për analiza laboratorike dhe përgatitjen e të sëmurëve neurologjikë për metodat tjera diagnostikePërmbajtja- Marrja e gjakut dhe analizat tjera plotësuese- Marrja e urinës me kateter- Përgatitja e pacientit për punkcion lumbal

RM 4 Nxënësi duhet të tregojë përkujdesjen ndaj të sëmurit me sëmundje vaskularePërmbajtja- Përkujdesja ndaj të sëmurit me gjakderdhje akute

121

cerebrale, iskemi dhe infarkt cerebral- Të ushqyerit e të sëmurëve me gjakderdhje, iskemi e

infarkt- Terapia fizikale- Tretmani psiko-terapeutik- Përkujdesja ndaj të sëmurit në gjendje kromatoze

RM 5 Nxënësi duhet të përshkruajë përkujdesjen dhe ushqyerjen, ndaj të sëmurit me sëmurje neuro-muskulorePërmbajtja- Përkujdesja për higjienën personale- Përgatitja e ushqimit për këta të sëmurë- Dhënia dhe ushqyerja me anë të sondës

RM 6 Nxënësi duhet të shpjegojë veprimet me pacientin gjatë sulmit epileptikPërmbajtja- Njohja me pacientin me status epileptik- Përkujdesja ndaj të sëmurit me petit mal- Përkujdesja ndaj të sëmurit me grand mal- Përgatitja e këtyre të sëmurëve për elektroencefalografi- Tretmani i të sëmurëve me epilepsi

RM 7 Nxënësi duhet të tregojë mënyrën e organizimit të pranimit të sëmurit në spitalin psikiatrik dhe përkujdesjen ndaj këtyre të sëmurëvePërmbajtja- Pranimit të sëmurit në spitalin psikiatrik- Specifikat e punës në repartin e psikiatrisë- Roli i ndihmësit teknik në ekipin psikiatrik

RM 8 Nxënësi duhet të dallojë çrregullimet psikike dhe përkujdesjen ndaj të sëmurëve me psikoza e neurozaPërmbajtja- Përkujdesja ndaj të sëmurëve me psikoza (skizofrenia,

sindroma katatoni, sindroma depresive dhe mani)- Përkujdesja ndaj të sëmurit neurotik (të sëmurët me ankth

histeri dhe çrregullime fobike

RM 9 Nxënësi duhet të demonstrojë për përgatitjen dhe ndarjen e terapisë për të sëmurët neuropsikiatrikëPërmbajtja- Përgatitja dhe shpërndarja e terapisë te të sëmurët

neuropsikiatrikë

RM 10

Nxënësi duhet të përshkruajë faktorët që ndikojnë në zhvillimin e sëmundjeve të vartësisëPërmbajtja- Të demonstrojë përkujdesjen ndaj personave me sëmundje

të vartësisë

122


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- Plotësojë, mbajë dhe ruajë dokumentacionin e të

sëmurit- Pranojë të sëmurët- Përgatisë repartin dhe të sëmurët për vizitë mjekësore- Përgatisë ndarjen e terapisë- Përgatisë të sëmurin për ekzaminime klinike- Zbatojë rregullat për mbrojtje në punë dhe të mjedisit


KR Nxënësi duhet të:- Përkujdeset për përpunimin sanitar të të sëmurit

neurologjik- Demonstrojë organizimin e punës në bllokun e kujdesit

intensiv- Përkujdeset gjatë mjekimit të të sëmurit neurologjik- Shpjegojë mënyrën e rehabilitimit të sëmurëve

neurologjikë


KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë mënyrën e përgatitjes së të sëmurit për

marrjen e materialit për analiza laboratorike- Marrja e gjakut, urinës, ekskreteve- Përgatitja për punkcion lumbal


KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë përkujdesjen ndaj të sëmurit me

gjakderdhje, iskemi dhe infarkt cerebral- Demonstrojë mënyrën e të ushqyerit dhe terapisë

fizikale për këta të sëmurë- Shpjegojë tretmanin psiko- terapeutik ndajë këtyre të

sëmurëve

123

- Demonstrojë përkujdesjen ndajë të sëmurëve në gjendje komatoze


KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë kujdesin për higjienën personale,

përgatitjen e ushqimit dhe mënyrën e dhënies së ushqimit me anë të sondës nazogastrike

RM 6 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe pyetje- përgjige

KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë përkujdesjen ndaj të sëmurit me sulm

epileptik- Shpjegojë përgatitjen e këtyre të sëmurëve për

regjistrimin e elektroencefalografisë- Tregojnë mënyrën e tretmanit të sëmurëve me epilepsi


KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë organizimin e punës në repartin psikiatrik

RM 8 IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe pyetje -përgjige

KR Nxënësi duhet të:- Përshkruajë përkujdesjen ndaj të sëmurit me- çrregullime psikotike (skizofrenia, sindromi katatoni

dhe sindromi maniakodepresiv)- Demonstrojë përkujdesjen ndaj të sëmurëve neurotikë


KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë teknikat e shpërndarjes së terapisë- Zbatojë rregullat e mbrojtjes personale dhe të mjedisit

RM 10

IV Vëzhgim me listëkontrolli dhe pyetje- përgjige

KR Nxënësi duhet të:- Demonstrojë mënyrën e përkujdesjen ndaj të sëmurëve

me sëmundje të vartësisë

Metodat e rekomanduartë të mësuarit

- Ky modul duhet të realizohet në klinikën neuropsikiatrike- Mësuesi duhet të përdor sa më shumë demonstrime konkrete

të përdorimit të drejtë të teknikave të ndryshme- Nxënësi duhet të angazhohet në punë konkrete të përkujdesjes- Vlerësohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara

124


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Klinika ose spitali i neuropsikiatrisë- Këshillimore- Prania e psikologut

Literatura e rekomanduar

1. Anatomia dhe fiziologjia e njeriut: E. Saraçin, A. Zherka – Saraçin – Prishtinë, 2001

2. Kujdesi shëndetësor : Dr. Ilir Begolli, Ajshe Berani – Prishtinë, 19993. Higjiena dhe edukata shëndetësore: Dr. Mihajlo Nukoliq, Radojka Kocianoviq,

Dr. Maria Pecelj – Gec, Dr. Vida Parezanoviq 4. Mjekësia interno me kujdes: Tefik Bekteshi, Emrush Kryeziu, Ymer Elezi, Halil

Ahmetaj, Rexhep Manaj, Kelmend Pallaska, Rukije Mehmeti, Agron Kërliu, Gazmend Zhuri - Prishtinë, 1999

5. Pediatria me përkujdesje : Mujë Shala, Dr. Basri Lenjani - Prishtinë, 19996. Shëndeti i fëmijës : Mjekësi familjare – Prishtinë, 2002-20047. Shëndeti reproduktiv : Mjekësi familjare – Prishtinë, 2003-20048. Gjinekologji me Obstetrikë: Zydi Eshja, Bashkim Cenameri – 19979. Reanimacioni kardio- pulmonal: Dr. Basri Lenjani, Dr. Bajram Tahiri. Dr. Iljaz

Bunjaku, Dr. Shefqet Murtezi Dr. Rrusni Izairi, Dr. Hasn Kutllovci – Administrimi i medikamenteve dhe veprimet mjekësore – doracak praktik mjekësor – Prishtinë, 2001

10. Sëmundjet akute infektive me epidemiologji: Dr. D. Dikliq11. Edukimi shëndetësor: Ilir Begolli – 200112. Shëndeti reproduktiv: Mjekësi familjare, 2003-2004 (edukim seksual)13. Psikologjia fëmijërore: Dr. Vera Smilaniq, Dr. Ivan Toliçiç14. Farmakologjia për shkollat e mesme: Milenko Millosheviq, Vladislav Varagiq 15. Kujdesi shëndetësorë – për kl. e II të shkollës së mesme të mjekësisë: Doc. dr.

Mujë Shala, Dr. Basri Lenjani, 1998 16. Kirurgjia dhe përkujdesja – për kl. e III të shkollës së mesme të mjekësisë: Dr. sci.

Nexhat Miftari, 200117. Sëmundjet më të shpeshta kirurgjike të fëmijëve: Dr.med. Hajredin Ukelli, 199618. Bioetika: Prof.dr. Naser Ramadani – Prishtinë, 200219. Kujdesi shëndetësor – për kl. e III të shkollës së mesme të mjekësisë: grup

autorësh – Libri Shkollor, Prishtinë 199920. Obstetrika 1 – për kl. III të shkollës së mesme të mjekësisë (mami): Zyhdi Eshja,

Bashkim Cenameri21. Gjinekologjia dhe obstetrika për shkollën e medicinës: Prof.dr. Dragomir

Mlladenoviq

125

22. Neuropsikiatria për klasën e III të shkollës së mesme të mjekësisë: Doc.dr. Zylfie Hundozi, Prishtinë 1998

Normativi

C Lëndët profesionale

1 Anatomi &Fiziologji (Mjeku, mjeku specialist)2 Parimet e kontrollit të infeksionit (Mjeku, mjek specialist, Master i infermierisë dhe

mamive, Bachelor i infermierisë dhe mamive),3 Edukimi shëndetësor (Master i diplomuar ne infermieri, mami, Bacheler i

Infermierisë, mjeku, mjek specialist)4 Psikologjia e fëmijës (Mjeku, psikologu klinik, psikologu i përgjithshëm)5 Farmakologji me dozologji (Farmacisti i diplomuar, mjeku)6 Kujdesi shëndetësor (Master i infermierisë dhe mamive, Bachelor i

infermierisë dhe mamive, mjeku)7 Shëndeti dhe sëmundjet te njeriut (Mjeku, mjek specialist, Master i infermierisë dhe

mamive, Bachelor i infermierisë dhe mamive),8 Kirurgji me përkujdesje (Mjeku, mjeku specialist , Master i infermierisë dhe

mamive, Bachelor i infermierisë dhe mamive),9 Obstetrikë me kujdes10 Gjinekologji me kujdes (Mjeku, mjek specialist, Master i infermierisë dhe

mamive, Bachelor i infermierisë dhe mamive),11 Sëmudjet emergjente (Mjeku, mjek specialist, Master i infermierisë dhe

mamive, Bachelor i infermierisë dhe mamive),12 Etika në shëndetësi (Meku, mjeku specialist,sociologu, psikologu)13 Shëndeti i të posalindurit (Mjeku, mjek specialist, Master i infermierisë dhe

mamive, Bachelor i infermierisë dhe mamive),14 Neuropsikiatri me kujdes (Mjeku, mjek specialist, Master i iInfermierisë dhe

mamive, Bachelor i nfermierisë dhe mamive),15 Mikrobiologji (Mjeku, mjeku specialist)

126

ballina | masht - programi mësimormasht.rks-gov.net/uploads/2015/10/mami-lekt.docx · web...

Documents