atıksız bir dünya - green pack onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf ·...

9
106 1 Atıksız Bir Dünya Atıklar Giriş Atık üretmek, yalnızca insanlara özgü değildir. Her canlı kaçınılmaz olarak atık ortaya çıkarır. Ancak, doğada her şey değerlendirilir. Bir canlının atıkları başka canlıların besin kaynağı olabilir: Örneğin, ölmüş canlılar, ağaçlardan dökülen yapraklar ve kuru otlar; topraktaki solucanlar, Atıksız Bir Dünya Ana Tema Temiz bir dünya için atıkların azaltılması ve değerlendirilmesi gerekir. Önerilen Süre 5 ders saati Kazanımlar İnsan etkinlikleri sonucunda atıkların ortaya çıktığını fark eder. Atıkların nasıl azaltılabileceğine ilişkin önerilerde bulunur. Geri kazanımın ne olduğunu açıklar. Çevre dostu malzemeler kullanmanın önemini fark eder. “Çöp alanı” ve “çöplük” kavramlarını karşılaştırır. Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yansıtıcı düşünme, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, tahminde bulunma, değerlendirme, yorumlama, sınıflama, karşılaştırma, kaydetme, hesaplama, akıl yürütme, çıkarımda bulunma Yöntem ve Teknikler Anlatım, gezi-gözlem, tartışma Araç ve Gereçler Yeşil Kutu CD ve DVD’si

Upload: others

Post on 31-May-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

106

1

Atıksız Bir Dünya

Atıklar

Giriş

Atık üretmek, yalnızca insanlara özgü değildir. Her canlı kaçınılmaz olarak atık ortaya çıkarır.Ancak, doğada her şey değerlendirilir. Bir canlının atıkları başka canlıların besin kaynağı olabilir:Örneğin, ölmüş canlılar, ağaçlardan dökülen yapraklar ve kuru otlar; topraktaki solucanlar,

Atıksız Bir Dünya

Ana Tema Temiz bir dünya için atıkların azaltılması vedeğerlendirilmesi gerekir.

Önerilen Süre 5 ders saati

Kazanımlar • İnsan etkinlikleri sonucunda atıkların ortaya çıktığını fark eder.• Atıkların nasıl azaltılabileceğine ilişkin önerilerde bulunur.• Geri kazanımın ne olduğunu açıklar.• Çevre dostu malzemeler kullanmanın önemini fark eder.• “Çöp alanı” ve “çöplük” kavramlarını karşılaştırır.

ÖğrenciyeKazandırılacak

Beceriler

Yansıtıcı düşünme, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme,tahminde bulunma, değerlendirme, yorumlama, sınıflama,karşılaştırma, kaydetme, hesaplama, akıl yürütme, çıkarımdabulunma

Yöntem ve Teknikler Anlatım, gezi-gözlem, tartışma

Araç ve Gereçler Yeşil Kutu CD ve DVD’si

Page 2: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

Atıksız Bir Dünya 107

1Atıklar

bakteriler ve mantarlar tarafından parçalanarak doğaya geri kazandırılır. Bu parçalanma sürecindeortaya çıkan inorganik maddeler toprağı zenginleştirir. Atıkların doğada başka işlevleri de vardır.Örneğin kuşlar, kurumuş dalları ve yaprakları yuva yapmak için kullanırlar. Diğer yandan,günümüzde, insan etkinlikleri sonucu ortaya çıkan atıklar, doğada değerlendirilmelerine hiç fırsatverilmeyecek ölçüde hızlı çoğalmaktadır.

Modern toplumlarda atıkların % 80’i sanayi, tarım ve madencilik etkinlikleri sonucu oluşur. Gerikalanlarsa evsel atıklardır. Bu atıkların büyük bir kısmı doğada parçalanamaz, kirliliğe nedenolarak çevreye zarar verir. Canlıların sağlığını tehdit eder; beslenme, üreme, göç etme vb.davranışlarını etkiler.

Son yıllarda gittikçe artan çevre sorunları, insanları bu konuda çözümler aramaya yöneltti. Bukonudaki çözüm yollarının başında atıklarımızı azaltmak geliyor. Plastik, metal, kâğıt, cam gibimalzemelerden oluşan atıklarla organik atıkları geri kazanımla tekrar kullanma çalışmalarıbaşlatıldı. Sanayi ve madencilik gibi üretim etkinlikleri sonucu çıkan atıkların da geri kazanımlayeniden kullanılır hâle gelmesine ve azaltılmasına çalışılıyor.

Etkinlikler

Atıkları inceleyelim

1 Yazı tahtasına büyükçe bir çöp kutusu resmi çizin ve öğrencilere bunun ne olduğunu sorun.Ardından çöp kutusuna ne çeşit atıklar attığımızı sorun. (Yiyecek artıkları, plastik ve cam şişeler,paketleme malzemeleri, eski giysiler vb.) Öğrencilerin yanıtlarını tahtadaki çöp kutusu resmininiçine yazın. Onlara, neden bu kadar çok çöp ürettiğimizi sorun ve bu sorunun yanıtlarıüzerinde konuşun. Öğrencilere “Giriş” bölümündeki bilgileri aktarın ve DVD’deki “Kirlilik veAtıklar” adlı filmi izlettirin.

2 Öğrencilere “Atıkları Azaltmak İçin Neler Yapabilirim?” başlıklı bilgi sayfasını dağıtın.Onlardan tahtaya yazmış olduğunuz atık adlarını tablonun birinci sütunundaki boşluklarayazmalarını isteyin. Ardından öğrencileri tablodaki diğer boşlukları örnekteki gibidoldurmaya yönlendirin. Daha sonra onlara “Atık Azaltma İlkeleri” başlıklı bilgileri aktarın;bu ilkelerin benimsenmesinin yararlarından söz edin. Birkaç öğrencinin, tabloyu nasıldoldurduklarını arkadaşlarıyla paylaşmasını sağlayın. Öğrencilerin tabloya yazdıklarının atıkazaltma ilkeleriyle uyumlu olup olmadığını konuşun.

3 Hep birlikte, atık azaltma ilkeleri ışığında evlerdeki atıkların nasıl azaltılabileceği üzerindekonuşun. Ardından öğrencilere şu soruyu sorun: “Bu yıl boyunuz çok uzadığı için geçen yıldankalma yepyeni pantolonunuzun boyu artık kısa geliyor. Ne yaparsınız?” Öğrencilerden bukonuda önerilerde bulunmalarını isteyin. Bir öğrencinin önerileri tahtaya yazmasını sağlayın.Bazı öneriler şunlar olabilir:• Pantolonu gereksinimi olan birine veririm.• Eskiciye satarım.• Anneme veririm. O parçalara ayırıp

temizlik için kullanır. • Paçalarını keser, şort olarak kullanırım.• Evdeki artık kumaşlarla paçasına ek

yapıp boyunu uzatırım. • Parçalara ayırıp başka giysilere yama

yapmak için kullanırım.• Çöpe atarım.

4 Öğrencilerden tahtadaki önerileri değerlendirmelerini isteyin. Onlara önerilerin özgün,gerçekçi ve çevre dostu olup olmadığını sorun. Her öneri üzerinde konuşurken, öğrencilerinşu soruları göz önünde bulundurmalarını sağlayın:• Tüketimin azalmasını sağlıyor mu?• Bu hâliyle uzun süre kullanılabilir mi?• Farklı bir kullanım şekli sunuyor mu?• Yaşadığınız yerin koşullarına uygun mu?

Page 3: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

108

1

Atıksız Bir Dünya

Atıklar

Geri kazanım

1 Öğrencilere atıkları azaltmanın,çevre kirliliğinin önüne geçmenin vedoğal kaynakların tükenmesiniönlemenin en etkili yollarındanbirinin “geri kazanım” olduğunuanlatın. Geri kazanım, atıklarınayrılıp işlenerek yeni malzemelerinüretiminde kullanılması anlamınagelir. Örneğin, kullanılmış camşişeler ya da kavanozlar toplanır.Bunlar, özel tesislerde yeniden hammaddelerine ayrılır ve yeni camürünlerin üretiminde kullanılır.

2 Öğrencilere, cam, kâğıt, plastik ve metalden yapılmış ürünlerin geri kazanımla yenidendeğerlendirilebileceğini hatırlatın. Onlara daha karmaşık ürünler olan televizyon ve bilgisayargibi elektronik cihazların nasıl geri kazanılabileceğini sorun. Yanıtları aldıktan sonra“Bilgisayarları Geri Kazanalım!” bilgi sayfasını öğrencilere dağıtın ve aşağıdaki soruları sorun:• Bir bilgisayarın ortalama ömrü ne kadardır?• Ömrü dolan bilgisayarlara hangi işlemler uygulanır?

3 Öğrencilere geri kazanımı yapılabilen ve geri kazanım sonucu üretilmiş ürünlerin üzerinde özel bir işaret bulunduğunu söyleyin. Onlara bu işareti gösterin ve bunun geri kazanım döngüsünün simgesi olduğunu anlatın: Birinci ok, geri kazanımı yapılacak malzemelerin toplanmasını; ikinci ok, bu malzemelerden geri kazanımla yeni ürünlerin üretilmesini; üçüncü ok bu ürünlerin tüketilmesini simgeler. Döngünün tamamlanabilmesi için tüketilen yeni ürünlerin de geri kazanımla değerlendirilmesi gerekir. Geri kazanımın yararları üzerine tartışın.

4 Öğrencilere DVD’deki “Geri Kazanım” adlı çizgi filmi ve “Geri Kazanım Neden Önemli?” adlıfilmi izlettirin. Bu filmlerin ana fikrini hep birlikte bulmaya çalışın.

Doğaya armağanımız: Organik atıklar

1 Öğrencilere, park ve bahçelerdeki bitkilerin budanması sonucu çok miktarda organik atıkaçığa çıktığını anlatın ve bu atıkların nasıl değerlendirilebileceğini sorun. Bir öğrencininönerileri tahtaya yazmasını isteyin. Öneriler şunlar olabilir:• Çöpe atılabilir.• Toprağı ve bitki köklerini örtmek amacıyla kullanılabilir. (Kuraklıktan ya da dondan

korumak ve nemli tutmak için bazı yerlerde tarlalar ıslak saman ya da doğal gübreyle örtülür.)

• Kompost yapımında kullanılır.• Sunta yapımında kullanılmak üzere bir kereste fabrikasına satılabilir.• Kâğıt hamuru ve karton yapımında kullanılmak üzere bir fabrikaya satılabilir.• Kurutulup yakacak olarak kullanılabilir.

2 Tüm önerileri tahtaya yazın. Daha sonra öğrencilerden tahtadaki önerileri değerlendirmelerinive her öneriye tek tek puan vermelerini isteyin: Atığın çöp alanına gönderilmesini sağlayacakönerilere 1; atığın doğada parçalanmasına olanak tanıyacak önerilere 2; geri kazanımla hammadde olarak kullanılmasını sağlayacak önerilere 3 puan vermelerini sağlayın. Her bir öneriyeverilen puanların toplanacağını ve en yüksek puan alan önerinin en iyi olarak kabul edileceğinibelirtin. Önerileri, çevre dostu, gerçekçi ve özgün olup olmadıkları bakımından da puanvermeden değerlendirin.

3 Öğrencilere, atıkların yakılmasının doğru bir uygulama olup olmadığını sorun. Çöplerin ve anızyakılmasının çevreyi kirlettiğini, toprakta yaşayan canlıları öldürdüğünü belirtin.

Page 4: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

Atıksız Bir Dünya 109

1Atıklar

4 Öğrencilere, organik atıkların bitki ve hayvan kaynaklı olduğunu söyleyin. Bunların, doğadamikroorganizmalar yardımıyla kolayca bozularak bileşenlerine ayrıldığını belirtin. Evselatıkların önemli bir bölümünün de organik atıklardan oluştuğunu anlatın. Bu atıklarla“kompost” yapılabileceğini söyleyin. Kompost, organik atıkların belirli bir yerde biriktirilipara sıra karıştırılarak kontrollü olarak bozulması sağlanarak elde edilir. Doğru şekilde yapılankompost işleminin çevreye hiçbir olumsuz etkisi yoktur. Tersine organik maddelerin doğayageri dönmesini sağlar. Kompost yapmak için, organik maddelerin evdeki diğer çöplerdenayrılması gerektiğini hatırlatın. Cam kırıkları ya da zehirli maddelerle karıştırılan organikmaddeler bahçecilikte kullanılamaz. Bir yandan diğer atıkların da kullanılamaz hâlegelmesine neden olurlar.

5 “Kompost Nasıl Yapılır?” bilgi sayfasını kullanarak sınıfa kompost yapımını anlatın. Bahçesiolanların, evlerinden çıkan organik atıklarla kompost yapabileceklerini söyleyin.

Çevre dostu malzemeler neler?

1 Dersten önce öğrencilere, bir hafta boyunca evlerine giren naylon poşetleri sayıp notetmelerini söyleyin.

2 Derste, bir haftada hangi öğrencinin evinde kaç poşet biriktiğini tahtaya yazın. Sonra hepbirlikte bunların ortalamasını alarak, bir evde haftada ortalama olarak kaç naylon poşetkullanıldığını hesaplayın. İsterseniz aylık ve yıllık naylon poşet tüketimlerini dehesaplatabilirsiniz. Öğrencilere bu sonuçlara şaşırıp şaşırmadıklarını sorun.

3 Öğrencilere alış verişlerde kullanılan naylon poşetlerin genellikle daha sonra çöpe atıldığınıhatırlatın. Naylon poşetlerin doğada çok uzun zamanda parçalanabileceğini ve ne kadarçok naylon poşet tüketilirse çevrenin de o kadar çok kirleneceğini söyleyin. Onlara gündelikyaşamda sık kullandığımız başka birçok malzemenin daha doğada kolay parçalanamadığınıbelirtin. Bu nedenle alışveriş yaparken, doğaya zarar vermeyen ya da geri kazanılabilen“çevre dostu” malzemelerden yapılmış ürünleri tercih etmemiz gerektiğini vurgulayın. Hep birlikte naylon poşet kullanımını azaltmak için neler yapılabileceğini konuşun.

4 Öğrencilere alışverişte file ya da bez torba kullanan yakınlarının olup olmadığını sorun. Naylonpoşetle bez torbayı karşılaştırın. Bez torba kullanmanın daha az atık üretmek anlamınageldiğini belirtin. Bu konuda başka bir örnek vermek için “Atıklar... Atıklar...” başlıklı bilgilerebaşvurun.

Yaşadığımız yerde atıklara ne oluyor?

1 Öğrencilere CD’nin “Atıklar” bölümündebulunan “Atıkların yaşam döngüsü” başlıklıbilgileri aktarın.

2 Öğrencilere belediyenin atıklardan sorumlubirimine bir gezi düzenleyeceğinizi söyleyin.Geziden önce onlara “Çöp Alanları” başlıklımetni dağıtın. Bu metinden yararlanarak sorularhazırlamalarını söyleyin. Bu soruları oradakarşılaşacakları görevlilere sormalarını isteyin.

3 Geziden sonra öğrencilere gözlemlerini sorun ve bunlar üzerinde konuşun. Ardından şuanda başvurulan atık yönetimi uygulamalarının etkili olup olmadığını tartışın. Öğrencilere şusoruları yöneltin:• Var olan uygulamalar, insanları atıklarını azaltmaya yönlendiriyor mu?• Bu uygulamaların olumsuz yönleri var mı? Varsa nasıl iyileştirilebilir?

4 Öğrencilerin atık yönetimini iyileştirmeye yönelik önerilerini tahtaya yazın. Birkaç öğrenciseçin ve onlardan bu önerileri bir dilekçe hâline getirmelerini isteyin. Bu dilekçeyibelediyenin ilgili bölümüne iletin.

Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Atıklar” bölümünden yararlanabilirsiniz.

Page 5: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

Tamamlayıcı Çalışmalar

• Öğrencilere günlük yaşamda çöp diye attığımız bazı nesnelerin, başkaları tarafından sanateserleri ya da yeni eşyalar yapmak için kullanılabileceğini söyleyin. Onlara çevrelerinedikkatlice bakacak olurlarsa çöpe atılan birçok nesnenin yeni ve bambaşka şekillerdekullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler, pet şişelerden sulama kapları yapılabileceğini anlatın. Öğrencilere bu tip atıkları başka nasıldeğerlendirebileceklerini sorun. Öğrencileri atık malzemeler kullanarak resim, heykel vb. birsanat etkinliği yapmaya yönlendirin. Daha sonra ortaya çıkan eserlerle bir sergi düzenleyin.

• Öğrencileri, farklı maddelerin doğada ne kadar sürede parçalanacağını gözlemlemek için birçalışma yapmaya yönlendirin. Bunun için, metal, cam ve tetrapak içecek kutuları, eski gazetekâğıtları ve meyve koçanları toplayın. Etkinliği sınıfta yapmak için tüm bu malzemeleri alacakbüyüklükte bir cam kavanoz kullanabilirsiniz. Atık malzemeleri, bir miktar toprakla birliktekavanoza doldurun ya da bahçede açtığınız bir çukura gömün. Her ay, kavanozdaki ya da çukurdaki atıkları inceleyerek hangilerinin ne ölçüde bozulduğunu gözlemleyebilirsiniz. (Bu çalışmanın sonunda yalnızca meyve artıklarının ve atık kâğıtların parçalandığını görebilirsiniz.)Hangi atıkların parçalanmakta olduğunu ve hangilerinde değişme olmadığını saptayın.

• Okulunuzdaki atıkların cinslerine göre (metal, plastik, kâğıt, cam vb.) ayrı ayrı toplanması ve geri kazanımı için bir kampanya başlatın. Bu kampanya için belediye ve çeşitli kuruluşlarlaiş birliği yapın.

110

1

Atıksız Bir Dünya

Atıklar

• Birçok ürünü paketlenmiş olarak satın alırız. Paketleme malzemelerinin birçoğudoğada çok uzun sürede yok olur. Bazı ürünler, daha çekici görünmeleri içingerçekte gerekenden çok daha fazla malzemeyle paketlenirler. Ürün satın alırken,daha az malzemeyle paketlenmiş olanlarını tercih ederek gereksiz atık oluşumunuengelleyebiliriz.

• Bir defa kullanılmak üzere tasarlanmış bazı nesneleri çöpe atmak yerine tekrar tekrarkullanabiliriz. Örneğin, cam şişeler ve kavanozlar temizlenerek yeniden kullanılabilir.

• Bazı eşyalar zamanla eskiyip yıpranabilir. Hemen yenilerini almak yerine bunları tamirederek ya da bakım yaparak biraz daha uzun bir süre kullanabiliriz. Bu, bilinçli birertüketici olmakla da ilgilidir. Bilinçli tüketiciler, eşyalarını verimli kullanırlar.

• Kâğıt, metal, cam ve plastik atıklar geri kazanılabilir. Böylece doğal kaynaklar birölçüde korunmuş olur. Daha az atık çöpe gider. Geri kazanım için, atıkların çeşitlerinegöre ayrı ayrı toplanması gerekir.

• Atık malzemeler yeni işlevler kazandırılarak işe yarar hâle getirilebilirler. Örneğin, biryoğurt kabını saksıya dönüştürebiliriz.

Atıkları Azaltma İlkeleri

Page 6: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

Atıksız Bir Dünya 111

1Atıklar

Günlük yaşantımızda kullandığımız bazı nesnelerin gelecekte ne tipatıklar oluşturacaklarını genellikle pek düşünmeyiz. Örneğin, sık sıkkullandığımız okul gereçlerinden biri olan cetvelleri ele alalım.

Cetvel; plastik, tahta ya da metalden yapılır. Peki, bumalzemelerden hangisi doğada daha hızlı parçalanabilir? Tahtanındoğada parçalandığını biliyoruz. Tahta bir cetvel, çevreye zarar

vermeden parçalanabilir.

Öte yandan, plastik ve metal doğada kolay kolay parçalanamaz. Ancak bumalzemelerden yapılan cetveller daha dayanıklıdır. Tahta yerine plastik ya da metali tercihederek ormanların korunmasına katkıda bulunulabilir. Ancak, plastik üretiminde petrolkullanılır ve bu da kirliliğe yol açar.

Sözünü ettiğimiz bu örnekler, alışveriş yaparken çok yönlüdüşünmemiz gerektiğini gösteriyor. Seçim yaparken seçimlerimizinçevreye olası etkilerini de göz önüne almalıyız. Peki, bunu nasılbaşaracağız? Yanıtı çok kolay! Yaşamımızın birçok anında kararverirken çevre dostu olmayı temel ilke edinmeliyiz.

Atıklar... Atıklar...

Kompost, bitkilerin çeşitlibölümleri, saman, meyve-sebzekabukları, yapraklar, yabani otlarve bir miktar toprak kullanılarakyapılabilir. İçine koyulan toprağınorganik bileşiklerce zengin olmasıkompost oluşumunu kolaylaştırır.Kompostun niteliği, yalnızcaiçindekilere ve bunların oranlarınadeğil, nasıl yapıldığına da bağlıdır.

Kuru ve gölgelik bir yer kompostalanı olarak seçilir. Kompostyapmak için, yaklaşık 1-1,5 metrekarelik bir alan yeterlidir. Bu alanınçevresi tahta ve tuğla gibi doğalmalzemeler kullanılarak sınırlandırılır. Ancak bu sınırlandırmanın kabın içindekikompostun havalanmasına olanak sağlayacak şekilde yapılması gerekir.

Kompost alanı, yaklaşık 20 cm derinlikte kazılır. İçine, kompost yapılacak maddeler,toprakla karıştırılarak yaklaşık 20 cm’lik tabakalar hâlinde üst üste konulur. Yüksekliği 1-1,5 metreye ulaştığında, üzeri 10 cm kalınlığında toprak tabakasıyla örtülür. Zamanzaman karışımın içine su da katmak gerekir. Su, çürüme için gerekli nemi sağlar.

Kompost, belirli zaman aralıklarıyla birkaç kez karıştırılarak altüst edilir. Sonbahargeldiğinde yapılan altüst işleminden sonra, dondan korumak amacıyla kompostun üzeriyaprak ya da samanla kaplanır. İlkbahar ya da sonbaharda, ekili alanda metre kare başına20-40 kilogram düşecek kadar kompost gübre olarak kullanılır.

Kompost Nasıl Yapılır?

Page 7: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

112

AtıklarÖ

ğren

ci b

ilgi s

ayfa

sıAtıkları Azaltmak İçin Neler Yapabilirim?

Atıkları azaltmak için yapabileceklerim

Atık Satın Tamir ederek Geri Farklı bir Diğer Çeşitleri almaktan ya da bakım kazanım amaçla önerilerinizi

kaçınırım. yaparak kumbarasına kullanırım. yazın:uzun süre atarım ya kullanırım. da ilgili

kuruluşlara gönderirim.

Pet şişe � � Kalemlik Pet şişeli yaparım. ürünler

yerine cam şişeli ürünler alırım.

Page 8: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

113

AtıklarÖ

ğrenci bilgi sayfası

Bilgisayarları Geri Kazanalım!

Bir bilgisayarın ortalama ömrü yaklaşık 8 yıldır. Bu, pek uzun bir süre değildir.Üstelik her yıl ne kadar çok sayıda bilgisayar üretildiğini düşünürsek… Günün birinde tüm bu bilgisayarlar, kullanım sürelerini tamamladığında,çöplerinden bir dağ bile oluşabilir. Çünkü bilgisayar parçalarının büyük kısmıgeri kazanıma giremez.

Bilgisayar parçalarının % 90’ı ya çöplüğe gider ya da çok ince tabakalar hâlinegelene kadar buldozerlerle sıkıştırılır. Ancak, bu parçalar kadmiyum, cıva,kurşun gibi ağır metallerden oluşan zehirli ve çevreye zarar verebilen maddelerde içerir. Bilgisayarlardan çıkan tehlikeli maddeler çevreyi kirletmemeleri içinyeniden işlenir.

Evlerimizde kullandığımız diğer cihazlar da benzer kirlilikler yaratır. Bazıülkelerde, bu cihazlar geri kazanımla yeniden değerlendirilir. Eski buzdolabı,televizyon, telefon, aspiratör, ekmek kızartma makinesi, masa lambası, müzikseti ve bilgisayar gibi cihazlar toplanır, diğer çöplerden ayıklanır, parçaları ayrılıpgruplandırılır. Plastik, cam, metal, elektronik devre gibi farklı malzemeler gerikazanılmak üzere fabrikalara gönderilir, geri kalanlarsa yakılır.

Elif Yılmaz’ın Bilim Çocuk Dergisi’nin Ocak 2004 sayısında yayımlanan “Bilgisayarları Geri Kazanalım!” adlıyazısından kısaltılarak alınmıştır.

Page 9: Atıksız Bir Dünya - Green Pack Onlinegreenpackonline.org/lessons/turkey/07-1.pdf · kullanılabileceğini göreceklerini belirtin. Örneğin, tuvalet kâğıdı rulolarından kalemlikler,

114

AtıklarÖ

ğren

ci b

ilgi s

ayfa

sıÇöp Alanları

Çöp alanları, kentlerdeki çöplerin toplanarak gömüldüğü özel alanlardır. Birçokkentte, toplanan çöplerin bir bölümü geri kazanım fabrikalarına gönderilir, birbölümü yakılır. Çoğu çöp alanlarında gömülür.

Çoğu insan, çöp alanlarıyla çöplükleri birbirine karıştırır; çöp alanlarının çokbüyük çöplükler olduğunu düşünür. Oysa çöp alanları, çöplerin üst üste yığılarakkendi hâline bırakıldığı yerler değildir. Bunlar, çöplerin yer altı sularından,yağmurdan ve havadan yalıtılarak saklandığı özel olarak tasarlanmış yapılardır.

Bir çöp alanının yapılacağı yer, özel olarak seçilir. Dünyanın birçok bölgesinde, çöpalanlarının nerelere kurulabileceği ve nasıl işletileceği konusunda yasalar vardır. Çöpalanının kurulacağı yer, öncelikle bölgenin toprak yapısına bakılarak seçilir. Çöpalanları taş ocaklarının ya da madenlerin yakınına kurulmaz. Çünkü, bu alanlardanyer altı sularına sızıntı olabilir. Bu sızıntıların sulara karışmasını engellemek için çöpalanının akarsulardan ve sulak alanlardan da uzakta olması gereklidir.

Çöplerin depolanacağı yer seçilirken, bu alanın doğal yaşama verebileceğizararların da göz önünde bulundurulması gerekir. Bu nedenle, çöp alanınınkurulacağı bölge, örneğin, kuşların yaşadığı yerlerin ya da göç etme yollarınınyakınında olmamalıdır.

Bir çöp alanının en önemli işlevi, çöplerin çevreye zarar vermeyecek birbiçimde saklanmasıdır. Bu nedenle tabanı, sağlam plastikten ya da kilden birtabakayla kaplanır. Çöp alanına bir günde getirilen çöpün ağırlığı yüzlerce tonubulabilir. Her gün, getirilen çöpler üst üste yığılır; buldozer ve traktör gibi ağıraraçlar yardımıyla sıkıştırılarak üzeri toprak ya da başka malzemelerle kaplanır.Böylece kuş, fare ve böcek gibi canlılardan korunmuş olur. Çöp alanınınolabildiğince kuru tutulması gereklidir. Bu nedenle alana alınmadan önceçöplerdeki su kontrol edilir.

Aslı Zülal’in Haziran 2001 Bilim Çocuk Dergisi’nde yayımlanan “Çöp Alanları” yazısından kısaltılarak alınmıştır.