aş eşitlik

8/18/2019 aş eşitlik

1/22

Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, Y. 2014, Sa. 3-4 115

ANONİM ŞİRKETLERDE EŞİTLİK İLKESİ

Necla AKDAĞ GÜNEY*

ÖZET

Anonim şirketler hukukundaki e şitlik ilkesi, şirketler hukukunun temelesaslar ından birisidir. 13.01.2011 tarihinde kabul edilen ve 01.07.2012 tarihinde

yürürlü ğ e giren Türk Ticaret Kanunu’nda açıkça düzenlenmeden önce e şitlik ilkesi yaz ıl ı olmayan bir hukuk kural ı olarak kabul ediliyordu. E şitlik ilkesine uygundavranma yükümlülü ğ ü bugün art ık do ğ rudan do ğ ruya kanundan kaynaklanmaktad ır.

Türk anonim şirketler hukukunda genel bir biçimde formüle edilen e şitlik ilkesi,organlara özgü spesifik konumdan ayr ılmı şt ır. E şitlik ilkesi, sermaye şirketlerihukukunda hakim olan ço ğ unluk prensibine kar şı çıkar dengesi sa ğ lamayı amaçlamaktad ır. E şitlik ilkesine uygun davranılmayı talep etmeye yetkili olanlar pay

sahipleri, ilkeye uymakla yükümlü olanlar ise yönetim gücü sınırland ır ılmak istenen

yönetim kurulu ile ço ğ unluk gücü sınırland ır ılmak istenen genel kuruldur. İ lke pay sahibini sınırland ırmaz. Anonim şirketlerde e şitlik ilkesi mutlak e şitli ğ i de ğ il bilinçlibir şekilde bir çok alanda nisbi e şitli ğ i öngörür. İ zin verilen ve verilmeyen e şitsizlikarasındaki sınır tara fl ar ın çıkarlar ı dikkate al ınarak hakim taraf ından belirlenir.

Anahtar Kelimeler: E şitlik, E şitlik ilkesi, Sermaye Ş irketleri, Anonim Ş irketler Hukuku, Yönetim Kurulu, Genel Kurul, Mutlak E şitlik, Nisbi E şitlik

DAS AKTIENRECHTLICHE GLEICHBEHANDLUNGSPRINZIP

ABSTRACT

Das akt ienrechtl iche Gleichbehandlungspr inz i p g ilt als fundamentaler

Grundsatz des gesamten Gesellschaftsrechts. Vor der ausdrückl ichen Regelung im

Türk i schen Handelsgesetzbuch (Türk T icaret Kanunu/TTK) von 13.02.2011, welches

seit 01.07.2012 g ilt, beruhte d ie Anerkennung der Gleichbehandlung auf einem Satz des

ungeschr iebenen Rechts. Die P flicht zur Gleichbehandlung geht heute nunmehr de legelata aus dem Gesetz selber. Im türk i schen Akt ienrecht i st das Gleichbehandlungspr inz i p

in allgemeiner Wei se formul iert und aus dem Kontext der spez ifi schen Organvorschr i ften

herausgelöst. Der Grundsatz der Gleichbehandlung soll im Kapitalgesellschaftsrecht

gegenüber dem Mehrheitspr inz i p einen Interessenausgleich verschaffen. Berecht i gte

beim Gleichbehandlungspr inz i p sind d ie Akt ionäre, als Verp flichtete stehen ihnen

gegenüber der Verwaltungsrat, dessen Verwaltungsmacht relat iviert werden soll,

sowie d ie Generalversammlung, deren Mehrheitsmacht in d ie Schranken zu wei sen

i st. Das Pr inz i p der Gleichbehandlung beschränkt nicht den einzelnen Akt ionär. Der

akt ienrechtl iche Gleichbehandlungsgrundsatz will keine absolute Gleichbehandlung.

* Doç. Dr. Lehrbeauftragte der Universität Heidelberg


2/22

Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, Y. 2014, Sa. 3-4

Necla AKDAĞ GÜNEY

116

Das Akt ienrecht sieht bewusst für d ie mei sten Bereiche nur den Grundsatz der

relat iven Gleichbehandlung vor. Die Grenzz iehung zwi schen einer erlaubten und

nicht erlaubten Ungleichbehandlung wird im Rahmen einer Interessenabwägungdurch den Richter vorgenommen.

Keywords: Gleichbehandlung, Gleichbehandlungsprinzip, Kapitalgesellschaften, Aktienrecht, Verwaltungsrat, Generalversammlung, Absolute

Gleichbehandlung, Relative Gleichbehandlung

A. Genel Olarak Anonm şrketlerde pay sahpler çıkarlarını sınırlı ve farklı çerçevelerde

koruyabldklernden, kendnden organ ve oy brlğ prensb yerne, kendsnmeydana getren ortaklardan bağımsız ve dışardan organ tarafından dareve temsl edlen br yapısal düzenlemeye htyaç vardır. Kanun koyucu paysahplğne lşkn esas alanı ve anonm şrketn temel yapısını breylernüzernde ve onlardan bağımsız olacak şeklde düzenlemştr. Böylece uzunsürel öngörülmüş bu organzasyonda anonm şrketn temel yapısının ve

ortakların temel haklarının çoğunluğu veya darey elnde bulunduranlardan bağımsız olarak korunması amaçlanmıştır. Bununla brlkte çoğunluklkesnn geçerl olduğu anonm şrketlerde sermaye ve oy çoğunluğunu elegeçren kş veya grupların, ortaklığa her yönden hâkm olması, çoğunluk paysahplernn azlığın menfaatlern dkkate almadan sadece kend menfaatlerdoğrultusunda hareket etmes mümkündür. İşte eştlk lkes çoğunluk lkesnn bu zayıf tarafını yan tüm pay sahplernn uzlaşması le değl çoğunluk veyadışardan organ tarafından alınan ve azlığın menfaatlern zedeleyen kararlarıdengelemek açısından son derece öneml br şleve sahptr.

Anonm şrketler hukuku alanında eştlk lkesnn gelşp kabuledlmesnde özellkle Alman ve İsvçre hukukları etkl olmuş gerek doktrngerekse Federal Mahkemelern kararlarında genel kurul kararlarının hukukauygunluk denetmnde eştlk lkesnn anonm şrketlerdek anlamı veuygulanacak kıstaslar gelştrlmştr. Avrupa Brlğ mevzuatının da etksyleeştlk lkes Alman ve İsvçre hukuklarında poztf norm olarak yernalmıştır. 6102 s. TTK md. 357, pay sahplernn eşt şartlarda eşt şleme tabtutulacağını hükme bağlayarak Yargıtay’ın yerleşk kararlarında ve doktrndeuzun zamandır kabul gören, AET’nn tcaret şrketlerne lşkn, EWG/77/91


3/22


4/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

118

pay sahplernn eşt davranılma hakkı stkrara kavuşturulmuş ve eştlkhakkının önem vurgulanmıştır 7.

Türk hukukunda kanun koyucu, eştlk lkesn TTK md. 357’de açıkçadüzenlemekle, lkey yazılı olmayan genel kabul gören br kural olmaktançıkarmış anonm şrketler bakımından genel ntelkte br hüküm olaraksomutlaştırmıştır. Hüküm bu yönü tbarıyla açıklayıcı karaktere sahptr.Aslında var olan br hak bu hükümle kanun norm halne gelmştr 8.

Maddenn gerekçesnde hükmün lex specialis olup olmadığınıntartışmaya açık bırakıldığı belrtlmştr. Bu hükmün özel hüküm olup

olmadığının tartışmaya açılması le kastedlen TTK md. 357’nn TMK md.2’de yer alan dürüstlük kuralı karşısında özel hüküm olarak değerlendrlpdeğerlendrlemeyeceğdr. Br başka anlatımla, eştlk düzenlemesnndürüstlük kuralı karşısında özel br kural olduğunun kabulü halnde, özelhüküm genel hükmü bertaraf edeceğnden eşt şlem lkesne aykırı olmayankararlar bakımından TMK md. 2’ye stnaden başkaca br değerlendrmeyapılamayacaktır. Buna karşın TMK 2’ye nazaran özel hüküm ntelğndekabul edlmezse, alınan karar eştlk lkesne aykırı değlse dah, TMK md.2 devreye grecek ve dürüstlük kuralına uygunluk bakımından br denetm

yapılacaktır. Ancak İsvçre hukukunda daha 1992 tarhnde eştlk lkesnelşkn OR’de açık yasal düzenleme yapılmadan aşılmış br problem gerekçele tartışmaya açmanın hem br anlamı yoktur, hem de aslında Türk hukuku bakımından böyle br tartışmanın yer yoktur.

Şöyle k, İsvçre Federal Mahkemes (Bundesgerchtshof/BGH) eştlklkesn, Spiess’n9 teznden de etklenerek, başlangıçta anonm şrketlereözgü br temel lke ve ZGB Art. 2’ye nazaran lex specialis olarak yorumlamışve eştlğn korunduğu durumlarda, dürüstlük kuralına aykırılık bakımından

ayrıca br değerlendrme yapılamayacağı yönünde kararlar vermş10 ancak

7 Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn.18.8 Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn. 5; Henn, Günter, De Glechbehandlung der

Aktonäre n Theore und Praxs, AG 1985, 240, 242; Koch, Jens, n: Hüffer Aktengesetz11. Aufl., München 2014, § 53a Rn. 1.

9 Spess, Arnold, Der Grundsatz der glechmäßgen Behandlung der Aktonäre unter beson-derer Berückschtgung des deutschen und französschen Rechts, Zürch 1941, 129.

10 BGE 95 II 163 9 “(...)Dieser aktienrechtliche Grundsatz stellt sich gegenüber dem

Verbot des Rechtsmissbrauchs (Art. 2 ZGB) als lex specialis dar, weshalb sich jeweils einebesondere Prüfung nach Art. 2 ZGB erübrigt (BGE 69 II 249/50; a.M. WEISS, Einleitung zum Aktienrecht, N. 195, der eine anfechtbare Ungleichbehandlung unter dem Gesichtspunktvon Art. 2 ZGB geprüft wissen will).”


5/22

Anonı̇m Ş ı̇rketlerde E şı̇tl i k İ lkesi


doktrndek11 eleştrler de dkkate alarak lex specals görüşünden dönmüşve bu lkenn ZGB Art. 2’y somutlaştırdığını, eştlk lkesne aykırılık teşkl

etmeden de hakkın kötüye kullanımının mümkün olduğunu, eştlk lkesnnZGB Art 2’ye nazaran özel br hüküm olamayacağını kabul etmştr 1213. FederalMahkeme 2003 tarhl kararında14 se ZGB Art. 2 Abs. 2’de yer alan hakkınkötüye kullanımı yasağının, eştlk lkes gb azlığın korunması amacına

11 Meer-Hayoz, Arthur/Zwefel, Martn, Der Grundsatz der schonenden Rechtsausübungm Gesellschaftsrecht, n: Festschrft für Harry Westermann zum 65. Geburtstag, Karlsruhe1974, 383, 387; Wehrl, Ulrch, Glechmäßge Behandlung der Aktonäre SAG (SZW)1943/44, 188, 197 ff.; Wess, Gottfred, zum schwezerschen Aktenrecht, Bern 1968, Enl.,

Rn. 195; Forstmoser/Meer-Hayoz/Nobel, § 39 Rn. 103.12 BGE 102 II 265 „2. Gemäss früherer Rechtsprechung wären die angefochtenenGeneralversammlungsbeschlüsse nicht mehr nach Art. 2 ZGB zu überprüfen, da sie dasGleichbehandlungsgebot nicht verletzen (BGE 69 II 249f., BGE 95 II 163). Zuletzt hat das

Bundesgericht diese Frage aber offen gelassen (BGE 99 II 62 f.). Die Beklagten berufen sich auf die frühere Bundesgerichtspraxis. Die Klägerin ist gegenteiliger Ansicht undberuft sich auf den Aufsatz von MEIER-HAYOZ/ZWEIFEL, Der Grundsatz der schonenden

Rechtsausübung im Gesellschaftsrecht (Festschrift für Harry Westermann, S. 387 f.).

Zu Recht macht die Klägerin geltend, dass Tatbestände von Rechtsmissbrauch denkbar sind, die das Gebot der Gleichbehandlung aller Aktionäre nicht verletzen. Damit kannder Gleichbehandlungsgrundsatz nicht lex specialis zu Art. 2 ZGB im Aktienrecht sein.

Er konkretisiert lediglich Art. 2 ZGB im Aktienrecht, vermag aber die Berufung auf das Rechtsmissbrauchsverbot nicht vollständig zu decken.“

13 Hükmün İsvçre’dek tarh gelşm le lgl olarak bkz. Huguenn Jacobs, Clare, DasGlechbehandlungsprnzp m Aktenrecht, Zürch 1994, 7 ff.

14 BGE Urtel vom 5. März 2003 4C.242/2001 /bmt: 3.1

„(...) Erweist sich dabei eine bloss formelle Gleichbehandlung für den Schutz von Minderheitsaktionären als ungenügend, sind auch die weiteren Beschränkungen zuberücksichtigen, welche sich aus dem Gebot der schonenden Rechtsausübung und demSachlichkeitsgebot sowie aus dem Rechtsmissbrauchsverbot ergeben (vgl. hinten E. 4 und 5).

(...) 5.1 Das Rechtsmissbrauchsverbot (Art. 2 Abs. 2 ZGB) gilt für die ganze Rechtsordnung und

damit auch für die Ausübung der Mehrheitsmacht in der Aktiengesellschaft (Forstmoser/ Meier-Hayoz/Nobel, a.a.O., § 39 N. 103 ff.; Rüttimann, a.a.O., S. 56 f.). Wie derGleichbehandlungsgrundsatz dient es dem Schutz der Minderheit, hat aber neben diesem

selbständige Bedeutung. Auch wenn ein Beschluss der Generalversammlung oder ein Aktdes Verwaltungsrates das Gebot der Gleichbehandlung aller Aktionäre nicht verletzt, kann erdoch in offensichtlichem Missbrauch des Rechts ergangen sein (BGE 102 II 265 E. 2 S. 268;

Forstmoser/Meier-Hayoz/Nobel, a.a.O., § 39 N. 105 ff.; Rüttimann, a.a.O., S. 110; Botschaft, BBl 1983 II 885).“

Federal Mahkeme daha sonrak kararlarında eştlk prensbnn lex specialis olmadığınıaçıklıkla vurgulamıştır. Bkz. 4C.419/2006 ve 4A_205/2008 E. 3.2 Bu son kararındeğerlendrmes çn ayrıca bkz. Bächler, Franziska / von der Crone, Hans Caspar ,Überprüfung von Generalversammlungsbeschlüssen, SZW/RSDA 4/2009, 310, 311.


6/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

120

hzmet ettğn ama onun yanı sıra ve ondan bağımsız br anlamı olduğunavurgu yapmıştır. Daha sonrak tarhl Federal Mahkeme kararlarında da eştlk

prensbnn ZGB Art. 2 Abs. 2 karşısında özel br düzenleme olmadığı, eştlklkesne aykırı olmayan kararların hakkın kötüye kullanımı yasağı kapsamındancelenebleceğ açıkça vurgulanmıştır.

Bu bağlamda k hukuk sstem arasında öneml br farkı, yan genelkurul kararlarının ptalne lşkn OR Art. 706’da, dürüstlük kuralına aykırılığınayrıca ptal sebepler arasında sayılmadığını belrtmek gerekr. Oysa TTK md.445 hükmü genel kurul kararlarının kanuna ve esas sözleşmeye aykırılığındışında, dürüstlük kuralına aykırılık dolayısıyla da ptal edlebleceğ

düzenlemektedr. Gerç genel br düzenleme ntelğndek TMK md. 2’nnTTK md. 445 hükmünde yenden ptal sebepler arasında verlmes gerekszgörüneblrse de, madd hukuk bakımından bu düzenleme farklılığı aslındaTTK md. 357’nn TMK md. 2’ye nazaran lex specals olmadığının brgösterges sayılır. Zra eştlk lkes TTK md. 357’de normatf düzenlemeolarak ele alınmakla hukuk dayanağı TMK md. 2’den bağımsız halegelmştr 15. Bu durum eştlk lkesnn arkasında dürüstlük kuralının varlığınınkabul edlmes halnde de sonucu değştrmeyecek, onu TMK md. 2 karşısında

özel br hüküm kılmayacaktır. Başka br fade le Türk hukuku bakımındaneştlk lkesne lşkn düzenlemenn özel ntelkte olduğu ve genel ntelktekTMK md. 2 hükmünün uygulanamayacağı savı, hem lkenn anonm şrketler bakımından bağımsız ve genel br kural olarak düzenlenmş olması hem deTTK md. 445’n dürüstlük kurallarına aykırı kararların ptal edlebleceğnöngören düzenlemes karşısında dayanaksız kalmaktadır 16.

Sonuç olarak Türk hukuku bakımından TTK md. 357’de öngörüleneştlk lkes, TMK md. 2’de yer alan dürüstlük kuralına nazaran özel br kural

ntelğnde olmadığından, eştlk lkesne aykırılık oluşturmayan kararların,dürüstlük kuralına aykırılık teşkl edp etmedğ bakımından ncelenmesnnönünde yasal br engel değl tam aksne bunu açıkça destekleyen TTK md.445 düzenlemes vardır 17.

15 İsvçre doktrnnde konuyu dernelemesne nceleyen yazarlardan Huguenn Jacobs da İsvç-re kanun koyucusunun, anonm şrketler alanında eştlk prensbn ayrıca düzenlemek sure-tyle ZGB Art. 2’den bağımsız hale getrdğn ler sürmektedr (Huguenn Jacobs, 30).

16 Doktrnde Yıldız, aradak bu farka lke yasalaşmadan çok önce değnmştr. Yıldız, Şükrü,Anonm Ortaklıkta Pay Sahpler Açısından Eştlk İlkes, Ankara 2003, 45 dn. 91.

17 Farklı gerekçelerle benzer yönde bkz. Erdem, Ercüment, Türk ve İsvçre Hukuklarında Eştİşlem İlkes, İsvçre Borçlar Kanunu’nun İktbasının 80. Yılında İsvçre Borçlar HukukununTürk Tcaret Hukukuna Etkler, İstanbul 2009, 393, 407; Kırca, İsmal/Şehral Çelk, Fey-


7/22



C. Eştlk İlkesnn Hukuk Ntelğ

İlkenn hukuk ntelğ ( Rechtsnatur ) bakımından se Alman doktrnndehâkm fkr AktG § 53a’nın, pay sahbne malvarlıksal ve yönetsel haklarınyanı sıra ve pay sahplğnden bağımsız breysel br talep hakkı tanımadığıyönündedr. O nedenle pay sahb, pay sahplğ haklarından bağımsız olarakeştlk lkesne dayanamaz. Genel br hüküm olan eştlk lkes, anonmşrketn pay sahpler le olan lşklernde dkkate alması gereken br kıstastır.Pay sahplğnn çersnde barındırdığı eşt davranılmayı talep hakkı, onunayrılmaz br parçasıdır 18.

Türk hukuku bakımından da durum farklı değldr. TTK md. 357’deyer alan eştlk lkes pay sahplğnden bağımsız talep hakkı veren breysel br hak değldr. Eştlk lkes pay sahplğne bağlı olarak anonm şrkete veorganlarına tüm pay sahplerne eşt davranma yükümlülüğü getrr.

Eştlk lkes ne genel olarak ne de belrl pay sahpler veya paylar bakımından esas sözleşme le kaldırılablr; o nedenle lke emredcdr.Koruma normu ntelğndek eştlk lkesnden, esas sözleşmeye bağlı ve bazı durumlara özgü olarak vazgeçleblr. Pay sahb esas sözleşme le veya

genel kurul kararını onaylamak suretyle kendsne eşt davranılmamasınaonay vereblr 19. Bu bağlamda kuruluş esnasında yaratılan eştszlk le esassözleşme değşklğ yoluyla yaratılan eştszlk arasında kncsnn TTK md.445’e stnaden ptal edleblrlğ noktasında br fark olduğunu belrtmekgerekr.

D. Eştlk İlkesnn Amacı ve İçerğ

Pay sahplern eşt şartlarda eşt şleme tab tutmayı öngören lke pay sahplğnn korunmasında onlara müdahale ve kontrol mkânı veren

br enstrüman olarak hzmet etmektedr 20. Eştlk lkes, çoğunluğun azınlıküzernde bzzat veya yönetm kurulu aracılığıyla tahakküm kurmasının önünegeçlmesne olanak sağlayan yönü dolayısıyla uygulamada azlığın korunmasınoktasında etkn br araç olarak kullanılablecektr. Şrketn organlarını hedef

zan/Manavgat, Çağlar, Anonm Şrketler Hukuku C. I, Ankara 2013, 134.18 Lutter/Zöllner, n: Kölner Kommentar, § 53a Rn. 7; Bungeroth, MüKoAktG, § 53a Rn. 4;

Lange, Werner Knut, n: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, 2. Auflage München 2014, §53a Rn. 3; Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn. 19 ff.

19 Lutter, Marcus/Zöllner, Wolfgang, n: Kölner Kommentar zum Aktengesetz, Bd. I, 2.Aufl., Köln Berln Bonn München 1988 § 53a Rn. 28 ff.; Lange, n: Henssler/Strohn, Ge-sellschaftsrecht, § 53a Rn. 3; Henze/Notz, AktG Großkomm., § 53a Rn. 20.

20 Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn. 4; Henze/Notz, AktG Großkomm., § 53a Rn. 26.


8/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

122

alan ve onlara ön tedbr ntelğnde eşt davranma yükümlülüğü getren eştlklkes, sadece malvarlıksal hakları değl, yönetsel ve aydınlatıcı hakları da

kapsar 21.

Pay sahplerne eşt şartlarda eşt davranılması emr, pay sahplernnhaklı br gerekçe olmaksızın keyf olarak farklı muameleye tâb tutulmasıyasağı anlamına gelr 22. Norm, kaleme alınış şekl dkkate alındığındaçerk olarak her türlü eştszlğ değl, keyf eştszlğ yasaklamaktadır. Hertürlü eştszlk yasaklanacak olsaydı anonm şrketlern hareket etmeler vevarlıklarını sürdürmeler mümkün olmazdı. Pay sahplernn eşt şleme tâbtutulmamaları ancak objektf krterlere dayanıyorsa, haklı br gerekçe varsa ve

keyf değlse kabul edleblr. Hang sebeplern eştszlğ haklı kıldığını veyaona zn verdğn br formül çnde sunmak zordur; ancak buradak temel krterşrketn menfaatlerdr 23. Eştszlğe yol açan sebep anonm şrketn menfaatneolmalıdır; üçüncü kşlern veya belrl pay sahplernn çıkarları dkkatealınarak eştszlk yaratılamaz. İsvçre hukukunda farklı şlem yapılablmesOR Art. 706 Abs. 2. S. 3’de şrket amacının haklı kılmadığı eşt olmayan veyahaksız uygulamalar (eine durch den Gesellschaftszweck nicht gerechtfertigteUngleichbehandlung oder Benachteiligung der Aktionäre) şeklndek fadeden

hareketle mümkün görülmekte, doktrnde “şrketn amacı” kavramı “şrketnçıkarları” şeklnde yorumlanmaktadır 24. Alman hukukunda se bu yönde brdüzenleme olmamakla brlkte şrketn çıkarları gerektrdğ takdrde farklıuygulamaların eştlk lkesne aykırılık oluşturmayacağı kabul edlmektedr 25.Bununla brlkte tek başına şrketn çıkarının bulunması pay sahpler arasındaeştszlk yaratılması çn yeterl olmayıp ölçülülük (Verhältnismäßigkeit ) prensbnde kullanılan krterler burada da uygulanır. Eştszlk, şrketnçıkar sağlayablmes çn uygun (Geignet ), gerekl ( Erforderlich) ve makul(angemessen)26 olmalıdır 27. Örneğn br grup pay sahb bakımından eştszlk

21 Bkz. Yıldız, 99 vd.22 Lange, § 53a Rn. 2; Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn. 4; Yıldız, 87 vd.23 Lutter/Zöllner, Kölner Komm., § 53a Rn. 14; Bungeroth, MüKoAktG, § 53a Rn.15.24 Böckl, § 16 Rn. 115; Forstmoser/Meer-Hayoz/Nobel, § 39 Rn. 64, § 25 Rn. 27;

Dubs, Deter/Truffer, Roland, Basler Kommentar zum schwezerschen Prvatrecht,Oblgatonenrecht II, 4. Aufl., Basel Genf München 2012, Art. 706 Rn. 14; HuguennJacobs, 39 Fn. 62.

25 Lutter/Zöllner, Kölner Komm., § 53a Rn. 14; Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn.10; Lange,Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 53a Rn. 6.

26 Dar anlamda ölçülülük (Verhältnismäsigkeit im engeren Sinne).27 Lutter/Zöllner, Kölner Komm., § 53a Rn. 15; Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn.

70 ff.; Bungeroth, MüKoAktG, § 53a Rn.15; Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn.10; Lange, n:


9/22



yaratan karar, şrketn çıkarlarına hzmet edyorsa ve keyflk çermyorsaeştlk lkesne aykırılık argümanı etksz kalır 28.

Eştlk lkes bütün pay sahplernn eşt haklara sahp olduğu anlamınagelmez29. Pay sahpler arasındak eştlk esas sözleşmeyle (örneğn oydamtyaz, kâr payında mtyaz gb (TTK md. 478)) bozulableceğ gbölçülülük prensb (Verhältnismäsigkeitsprinzip) çersnde büyük ve küçükhssedarların farklı muameleye tâb tutulması halnde de ortadan kalkablr 30.İşte pay sahpler arasında eştlğn bu şeklde bozulduğu durumlarda lkennuygulama alanı daralır; ancak tamamen ortadan kalkmaz.

Eştlk lkes anonm şrketlerde “mutlak” ve “nsb” eştlk olarakkarşımıza çıkar 31. Mutlak eştlk özellkle koruyucu hakların varlığındadevreye grer. Emredc hükümlerle koruma altına alınan bu haklar (örn. ptaldavası açma, genel kurula katılma, blg alma, özel denetç taleb, sorumlulukdavası açma) nsp eştlk lkesnn aksne hç br bçmde ortadan kaldırılamaz, bunlara aykırı düzenleme yapılamaz. TTK md. 357’de eşt şartlarda eştmuameleden bahsedlmek suretyle her türlü eştszlk değl, eştler arasındaeştszlk yasaklanmıştır. Nsp eştlk olarak fade edlen bu durum şartlara veduruma uygun eştlğn varlığını gerektrr.

Eştlğn ölçüsü her br pay sahplğ hakkı çn kanunda veya esassözleşmede öngörülen farklılık krterlerne göre belrlenr. Kanun bu haklarıortak olmaya bağlamış ve çevresn mutlak ya da nsp olarak yan ya paysahplğne ya da pay sahplğnn oranına göre belrlemştr 32.

Eştlk lkes esas tbarıyla pay sahbn şrket le ortaklıksal lşkler bakımından söz konusu olur ve pay sahplernn kend aralarındak hukuklşklerde uygulama bulmaz. Pay sahb bu sıfatı dolayısıyla dğer pay

sahplerne eşt davranma yükümlülüğü altında değldr. Pay sahb şrket

Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 53a Rn. 6; Watter/Roth Pellanda, BSK-OR-II, Art.717 Rn. 23; Huguenn Jacobs, 40 f.

28 Lutter/Zöllner, n: Kölner Kommentar, § 53a Rn. 13 f.29 Hefermehl, Wolfgang/Bungeroth, Erhard, n: Aktengesetz, Bd. I, München 1984, § 53a

Rn. 11.30 Watter, Rolf/Roth Pellanda, Katja, in: Basler Kommentar Obligationenrecht II (Hrsg. v.

Honsell/Vogt/Peter), 4. Aufl., Basel 2012, Art. 717 Rn. 23; Böckli, § 13 Rn. 680.31 Bu ayrım ve detayları çn bkz. Huguenn Jacobs, 37 ff.32 Huguenn Jacobs, 32; Lutter/Zöllner, n: Kölner Kommentar, § 53a Rn. 22; Hefermehl/

Bungeroth, n: Aktengesetz, § 53a Rn. 8; Meer-Hayoz, Arthur/Forstmoser, Peter, Schwezersches Gesellschaftsrecht, 10. Aufl., Bern 2007, Rn. 146 f.


10/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

124

le sözleşmesel br borç lşksne grdğnde örneğn satım veya hzmetsözleşmes söz konusu olduğunda, bu lşk bakımından dğer pay sahpler

gb davranılmayı talep hakkı yoktur 33. Ancak şrket sözleşmenn karşı tarafıolarak pay sahb olması nedenyle br başka ortağı seçmşse bu noktada eştlklkesnn uygulanmasının kapısını da açmış olur 34.

TTK’nın 357. maddesnn gerekçesnde hükmün pay sahplerneözgülendğ belrtlmş ve br anlamda İsvçre doktrndek kabulün aksnentfa sened sahpler uygulama alanının dışında bırakılmıştır. İsvçredoktrnnde özellkle malvarlıksal haklar bakımından katılma ntfa senedsahplernn de eştlk lkesnden yararlanablecekler genel kurul kararlarının

ptaln talep edeblecekler kabul edlmektedr 35

. İntfa sened sahpler seancak esas sözleşmede kendlerne açıkça ptal davası açma hakkı tanınmışsa bu haktan ve dolayısıyla eştlk lkesnden yararlanablrler 36.

E. Eştlk İlkesnn Muhatabı

Anonm şrketlere lşkn düzenlemeler arasında “Temel İlkeler” başlığıaltında yer alan eştlk lkesnn muhatabı anonm şrket ve organlarıdır. Genelkurulun serbestçe karar almasını engelleyen ve yönetm kurulunun hareketalanını daraltan bu lke, her k organı da doğrudan hedef alır. Pay sahpler

se fl organ olmadıkları sürece eştlk lkesnn uygulama alanına grmezler.Şrketn flası halnde tasfye memurları bu lke le bağlıdır. Eştlk lkes paysahplern, şrket ve şrket organlarının müdahalesnden korur dolayısıyla pay sahpler şrket ve şrket organlarından eştlk prensbne uyulmasını talepedeblrler, yoksa dğer pay sahplerne böyle br talep yöneltemezler 37. Şrketntasfyeye grmes halnde se bu lkenn muhatabı tasfye memurlarıdır.

1. Genel Kurul

Pay sahplernn eşt şartlarda eşt şleme tâb tutulacağını hükme

bağlayan TTK md. 357, genel kurulun karar alırken ortaklar arasında keyfeştszlk yaratmasının önüne geçmey böylece çoğunluğu elnde bulunduran

33 Lange, n: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, § 53a Rn. 2. Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn.4; Forstmoser/Meer-Hayoz/Nobel, § 39 Rn. 48.

34 Hefermehl/Bungeroth, n: Aktengesetz, § 53a Rn. 19 f.35 Forstmoser/Meer-Hayoz/Nobel, § 25 Rn. 42; Dubs/Truffer, BSK-OR-II, Art. 706 Rn. 4;

Böckl, § 16 Rn.101.36 Forstmoser/Meier-Hayoz/Nobel, § 47 Rn. 33; Dubs/Truffer, BSK-OR-II, Art. 706 Rn. 4.

Karşı görüşte Böckl, § 16 Rn.106.37 Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn. 4; Laubert, Thomas, n: Hölters, Aktengesetz, 2. Aufl.,

München 2014, § 53a Rn. 5; Lutter/Zöllner, n: Kölner Kommentar, § 53a Rn. 17 ff.;Hefermehl/Bungeroth, n: Aktengesetz, § 53a Rn. 5.


11/22



pay sahb ya da sahplernn azlığa keyf ve haksız şlemlerle tahakkümetmesn önlemey amaçlamaktadır. Eştlk prensbnn genel kurul açısından

en öneml sonucu onun karar özgürlüğüne getrdğ kısıtlamadır. Eştlk lkes, pay sahplğ hakkının çerğnde br değşklk yapıp yapmadığından bağımsızolarak bütün genel kurul kararları bakımından geçerldr 38.

2. Yönetm Kurulu

Eştlk lkes, hükmün dğer muhatabı olan yönetm kurulu bakımındansadece pay sahpler arasında eşt davranmanın ötesnde br takımyükümlülükler çermektedr 39. Eşt şlem lkes yönetm kurulu üyelerne aynıdurumlarda sadece şrketn çıkarları gerektryorsa farklı davranma olanağı

sağlar. Bunun dışında yönetm organları takdr haklarını kullanırken ne bazı pay sahplerne menfaat sağlayacak ne de onların çıkarlarını ön planda tutacak br tavır sergleyeblrler. Yönetm organının görev pay sahpler arasındaçıkar denges gözetmek değl, şrketn çıkarlarını gözetmektr.

38 Huguenn Jacobs, 47.39 BGE Urtel vom 5. März 2003 4C.242/2001 /bmt „3.3 Das in Art. 717 Abs. 2 OR

verankerte Gleichbehandlungsgebot verp fl ichtet den Verwaltungsrat nicht nur dazu, gleiche Sachverhalte gleich zu behandeln, soweit nicht das Gesellschaftsinteresse eine

unterschiedliche Behandlung erheischt. Die Verwaltungsorgane haben zudem ihr Ermessenin der Weise auszuüben, dass sie weder einzelnen Aktionären Sondervorteile verschaffennoch deren Partikularinteressen fördern (Huguenin Jacobs, a.a.O., S. 210). Das Gesetz

stellt in Art. 717 OR das Gleichbehandlungsgebot für den Verwaltungsrat auf die gleiche Ebene wie die Sorgfaltsp fl icht und die Treuep fl icht. Der Gleichbehandlungsgrundsatzverbietet dem Verwaltungsrat also auch, bei seinen Entscheiden den persönlichen Interesseneinzelner Aktionäre ein anderes Gewicht beizumessen als den persönlichen Interessen derauf der Gegenseite betroffenen anderen Aktionäre, soweit eine solche unterschiedlicheGewichtung nicht durch das Gesellschaftsinteresse geboten ist. Art. 717 Abs. 1 ORverp fl ichtet den Verwaltungsrat einzig auf die Wahrung der Interessen der Gesellschaft underklärt diese zur Richtschnur seines Handelns. Darin unterscheidet sich der Gehalt des

Gleichbehandlungsgebots für den Verwaltungsrat von jenem, welches für die Beschlüsseder Generalversammlung gilt. Dass der einzelne Aktionär bei der Stimmabgabe in derGeneralversammlung seine eigenen Interessen verfolgt, ist legitim. Die Mitglieder desVerwaltungsrates sind indessen Vertrauenspersonen aller Aktionäre und nicht nur vonderen Mehrheit. Sie haben nicht die Interessen von Mehrheit und Minderheit gegeneinanderabzuwägen, sondern diese beidseitigen Interessen am Gesellschaftsinteresse zu messen(Homburger, a.a.O., N. 1106 f. zu Art. 717 OR; Huguenin Jacobs, a.a.O., S. 24). Auch ihreeigenen Interessen haben die Mitglieder des Verwaltungsrates aufgrund der Treuep fl ichthintan zu stellen, wenn diese mit dem Gesellschaftsinteresse kollidieren (Watter, Basler

Kommentar, N. 15 zu Art. 717 OR; Homburger, a.a.O., N. 894 ff. zu Art. 717 OR; Forstmoser/ Meier-Hayoz/Nobel, a.a.O., § 28 N. 26 f.; Böckli, a.a.O., Rz 1627 ff.). Unter dem Gesichtspunkt

der aktienrechtlichen Verantwortlichkeit werden deshalb strenge Massstäbe angelegt, wennein Verwaltungsrat nicht im Interesse der Gesellschaft, sondern im eigenen Interesse oder im Interesse von einzelnen anderen Aktionären oder Drittpersonen handelt (BGE 113 II 52 E. 3aS. 57).“


12/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

126

İşte bu noktada genel kurul le yönetm kurulunun eştlk lkesneuymaları arasında br fark vardır. Genel kurulda pay sahplernn kend

çıkarları doğrultusunda karar almaları yasaldır, ancak yönetm organı bütün pay sahplernn temslcs olduğundan ve azlık le çoğunluk arasındakmenfaat dengesn gözetmek veya kend menfaatlern düşünmek suretyledeğl şrketn çıkarlarını düşünmek suretyle karar alır 40.

3. Tasfye Memurları

Şrketn tasfyeye grmes durumunda bu şlemler yapmakla görevltasfye memurları pay sahplerne karşı eştlk lkesne uygun davranmakla

yükümlüdürler. Özellkle pay bedellernn tahsl veya tasfye bakyesnndağıtımı hususlarında bu lkeye uygun davranılması gerekr. Aks halde tasfyememurlarının sorumluluğuna gdleblr.

F. Eştlk İlkesne Aykırılığın Hukuk Sonuçları

Bu lkeye aykırılığın sonucuna lşkn olarak 357. maddenn gerekçesnde,e şit i şlem ilkesine ayk ır ıl ı ğ ın hukukî sonucu, somut olayın şartlar ına ba ğ l ı olmak şart ı ile iptaldir; iptal söz konusu tek sonuç de ğ ildir ” açıklamasınayer verlmş, TTK md. 391 (1) a’da se yönetm kurulunun eşt şlem lkesne

aykırı kararlarının butlana tâb olduğu hükme bağlanmıştır. Bu durumdoktrnde farklı değerlendrmeler de berabernde getrmştr. Kendigelen41 TTK md. 391 (1) a le TTK md. 357 hükmünün lkeye aykırılığın müeyydes bakımından öngördüğü farklılığa dkkat çekmekte, yönetm kurulunun eştlklkesne aykırı kararlarının kesn hükümsüzlük yaptırımına tâb tutulmasınınyernde olup olmadığının sorgulanması gerektğn belrtmekte buna karşın Moro ğ lu42, lkeye aykırılığın müeyydesnn genel kurul kararları bakımındanptal edleblrlk yönetm kurulu kararları bakımından se butlana tâb tutularak

arada fark yaratılmasının haklı br sebeb olmadığını ler sürmektedr.Yazar İsvçre Federal Mahkemes’nn eştlk lkesn dürüstlük kuralının brgörünüm bçm olarak kabul ettğnden hareketle, eştlk lkesne aykırılığındürüstlük kuralına aykırılık teşkl edeceğn, dürüstlük kuralına aykırılığınmüeyydesnn se TTK md. 445’de açıkça ptal edleblrlk olduğunu onedenle TTK md. 445’n TTK md. 391 a hükmü le çelştğn belrtmektedr.Doktrnde Tekinalp, Ortaklıklar Hukuku I adlı esern br öncek basısında40 Böckl, § 13 Rn. 681;41 Kendgelen, Abuzer, Yen Türk Tcaret Kanunu, Değşklkler, Yenlkler ve İlk Tesptler, 2.

Bası, İstanbul 2012, 242, 279.42 Moroğlu, Erdoğan, Anonm Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, 7. Bası,

Istanbul 2014, 214, 228.


13/22



eştlk lkesne aykırılığın sonucunun baskın görüşe göre ptal edleblrlkolduğunu belrtmş43, son basıda se görüşünü butlan müeyydesnden yana

koymuştur. Yazara göre eştlk lkesne aykırı gerek yönetm kurulu kararlarıgerekse TTK md. 447’de açıkça fade edlmese dah genel kurul kararları batıldır ancak bu durum genelleştrlmemeldr. Somut olayın özellkler butlanı haklı göstermeyeblr. Ayrıca eşt şartlarda baresnn somut olayauygulanışı da ptal daha uygun br sonuç halne getreblr 44.

Genel kurul ve yönetm kurulu arasında lşk, hyerarşk br lşk değleştlk olmasına rağmen aldıkları kararlar ve bunların etkler bakımındanaralarında br aynyet bulunmamaktadır. Yne eştlk lkesne uyulması

noktasında yönetm kurulu ve genel kurul arasında br fark vardır. Dolayısıylayasağa aykırı davranmaları halnde uygulanacak müeyydenn her k organaçısından farklılık göstermes de son derece doğaldır. O nedenle konunungenel kurul ve yönetm kurulu kararları bakımından ayrı ayrı değerlendrlmesgerekr. Ntekm eştlk lkesne aykırı kararlar Alman hukukunda genel kurulveya yönetm kurulu kararı olmasına bakılarak br ayrıma tâb tutulmaktaeştlk lkesne aykırı genel kurul kararlarının müeyydes kural olarakptal edleblrlk ( Anfechtbar ), stsna durumlarda se butlan ( Nichtigkeit )

olarak kabul edlmektedr 45

. Yönetm kurulu kararları bakımından se genelolarak butlan müeyydesnden değl, duruma göre çeştl olasılıklardan bahsedlmektedr.

1. Eştlk İlkesne Aykırı Genel Kurul Kararları

İsabetl bulduğumuz bu ayrımın Türk hukuku bakımındanuygulanmasına da br engel yoktur. Kural olarak genel kurulun eştlk lkesneaykırı kararların TTK md. 445’e stnaden ptal talep edlmeldr. Eştlklkes TTK md. 557’de açıkça poztf norm olarak düzenlendğnden TTK md.

43 Poroy, Reha/Teknalp, Ünal/Çamoğlu, Ersn, Ortaklıklar ve Kooperatf Hukuku Hukuku12. Bası, İstanbul 2012, Nr. 892.

44 Poroy, Reha/Teknalp, Ünal/Çamoğlu, Ersn, Ortaklıklar Hukuku I, Yenden Yazılmış 13.Bası, İstanbul 2014, Nr. 887, 892.; Teknalp, Ünal, Sermaye Ortakl ıklar ının Yen Hukuku, 3.Bası, İstanbul 2013, Nr.14-32.

45 Lutter/Zöllner, n: Kölner Kommentar, § 53a Rn. 32; Hefermehl/Bungeroth, n: Akt-engesetz, § 53a Rn. 22; Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn. 110; Cahn, Andreas/Spannenberg, Mchael Alexander Schld von, n: Spndler/Stlz, Aktengesetz, 2. Auflage2010 München, § 53a Rn. 32; Hueck , 310 ff.; Koch, Hüffer Aktengesetz, 11. Aufl., Münc-

hen 2014 , § 53a Rn. 21. Alman hukukunda küçük br azlık tarafından eştlk lkesn hlaleden genel kurul kararının askıda geşersz (schwebend Unwrksam) olduğu ler sürülmekte-dr (Wedemann, Herbert, n: Aktengesetz Grosskommentar, Hrsg., von Hopt/Eedemann,3. Aufl., § 179 Rn. 8).


14/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

128

445’de yer alan ptal sebeplernden kanuna aykırılığa dayanılablr 46. Eştlklkesne aykırı genel kurul kararlarının esas tbarıyla ptal müeyydesne tâb

olmasını destekleyen dğer br sebep se bu kararların kural olarak butlanatâb tutulması halnde ortaya çıkacak hukuk sonuçtur. Zra aleyhne eştszlkyaratılan pay sahplernn karara onay vermeler veya sonradan kanunenöngörülen bu haktan vazgeçmeler halnde butlan sebeb ortadan kalkacaktır.O nedenle de genel kurulun eştlk lkesn hlal eden kararlarının kural olarak butlanından bahsedlemez47.

Bununla brlkte bazı stsna durumlarda genel kurul kararlarının butlanını düzenleyen TTK md. 447’de yer alan, “özellkle” kelmesnden

hareketle eştlk lkesne aykırı kararlar da butlan müeyydesne tâb tutulablr.Örneğn Alman doktrnnde ler sürüldüğü gb eştlk lkesn belrl br paygrubu bakımından genel olarak kaldırmaya yönelk br genel kurul kararıanonm şrketlern temel prenspleryle bağdaşmayacağı çn batıl sayılır; hatta bu kararın tüm pay sahplernce onaylanmış olması da sonucu değştrmez.Yne sermayenn ades yasağına aykırı şeklde bazı pay sahplerne yapılanödemelerde alacaklıların haklarını hlal edeceğnden anonm şrketlernesaslarıyla bağdaşmayan bu yöndek kararlar da butlan müeyydesne tâbdr 48.

Doktrnde eştlk lkesne aykırı kararlar bakımından butlan leptal edleblrlk arasındak sınırın çzlmesnde eştlk lkesne süreklaykırılık krternn kullanıldığı görülmektedr 49. Buna göre eştlk lkesnesürekl aykırılık sonucu doğuran genel kurul kararları butlan, lkeye bell pay sahpler bazında br defalık (geçc) aykırılık olması halnde se ptalyaptırımı uygulanmalıdır. Oysa bu krter her durumda sağlıklı br sonucavarılmasına olanak sağlamamaktadır. Zra yukarıda verlen örnekte olduğuüzere sermayenn ades lkesne aykırı olarak br defaya mahsus da olsa sadece

bazı pay sahplerne ödeme yapılması halnde bunu geçc aykırılık sayıp ptalmüeyydesne tâb tutmak mümkün değldr. Sermayenn ades anlamınagelen br karar, tekrarlanması veya uzun sürel olmasından bağımsız olarak butlana tâbdr, zra anonm şrketn temel lkeler le bağdaşmamaktadır.

46 Aks görüşte olan Moroğlu’na göre eştlk lkesne aykırılık dürüstlük kuralına aykırılıkoluşturur. Moroğlu, 214. Oysa TTK md. 357’de açıkça düzenlenmekle eştlk lkes bağımsız br kanun hükmüne dönüşmüştür.

47 Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn. 110; Bungeroth, MüKoAktG, § 53a Rn.28.48 Cahn/v. Spannenberg, Spndler/Stlz, Aktengesetz, § 53a Rn. 32; Lange, Henssler/Strohn,

Gesellschaftsrecht, § 53a Rn. 12; Hefermehl/Bungeroth, Aktengesetz, § 53a Rn. 23.49 Moroğlu, 228 vd.; Kırca/Şehral Çelk /Manavgat, 151 vd.


15/22



Son olarak genel kurul kararlarının hükümsüzlüğü bakımdan butlanınkncllğ prensb göz önünde bulundurulması gerektğn belrtmek sterz.

2. Eşt İşlem İlkesne Aykırı Yönetm Kurulu Kararları

TTK md. 391 (1) a’ya göre eştlk lkesne aykırı yönetm kurulukararları batıldır. Yönetm kurulu kararlarının butlanını düzenleyen hükmüngerekçesnde de en çok rastlanılan bâtıl kararların örneklerle (sayım yoluyla)gösterldğ belrtlp lk sırada en çok rastlanan geçersz yönetm kurulukararları arasında eştlk lkesne aykırı olanlar gösterlmştr 50. Bu noktada benzer br düzenlemenn ne Alman ne de İsvçre hukukunda yer aldığını

belrtmek sterz. Alman hukukunda genel kurul kararlarından farklı olarakyönetm kurulunun eştlğe aykırı kararları bakımından butlan kabul edlmşolmakla brlkte, br genelleme yapılmamış, hatta eştlk lkesne aykırı kararlar bakımından tek br yaptırımdan bahsetmenn mümkün olmadığı belrtlmş, butlanın dışındak yaptırımlara değnlmştr 51. İsvçre hukukunda da brgenelleme yapmaksızın eşt şlem lkesne aykırı yönetm kurulu kararlarıkarşısında başvurulablecek hukuk araçlar (sorumluluk davası, OR Art. 714ve 706b’ye stnaden butlan, hakkın kötüye kullanıldığı def, haksız ve kötünyetl ödemelern ades davası) sayılmıştır 52.

Eştlk lkesne aykırı yönetm kurulu kararları bakımından tekmüeyydenn butlan olduğu kanısı yaratan Kanunun bu yaklaşımı doğrudeğldr. Kaldı k, TTK md. 391 (1) hükmünün öngördüğü butlan müeyydes6362 s. SPK md. 18 (6)’nın aynı konuya lşkn olarak öngördüğü ptalmüeyydes le çelşk çersndedr. Şöyle k, yönetm kurulu kararlarının bell hallerde ptaln53 öngören SPK md. 18 (6) stsna ntelkte br hükümolup maddede sayılan hallerden brs de yen pay alma yetksn kısıtlarkeneştlk lkesne aykırı davranılmasıdır. Bu durumda SPK mevzuatına tab

br şrketn yönetm kurulu tarafından yen pay alma yetks kısıtlanan pay50 Doktrnde Erdem’e göre eştlk lkesne aykırılık yönetm kurulu kararıyla oluşmuşsa, TTK’da

açıkça düzenlenmese dah yönetm kurulu kararlarının da ptalnn talep edlebleceğn lersürmektedr, Erdem, 404.

51 Lutter/Zöllner, Kölner Kommentar, § 53a Rn. 34 ff; Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53aRn. 115 ff; Cahn/v. Spannenberg, Spndler/Stlz, Aktengesetz, § 53a Rn. 33.

52 Bauen, Marc/Ventur, Slvo, Der Verwaltungsrat, Zürch Basel Genf 2007, Rn. 220 ff.;Böckl, § 13 Rn. 683 ff.; Huguenn Jacobs, 53.

53 TTK md. 391’n gerekçesnde her ne kadar „1. En çok rastlanan geçersiz yönetim kurulu

kararlar ı , e şitlik ilkesine ayk ır ı olanlard ır. SerPK m. 12 bu tür kararlar ın zaten geçersizli ğ inecevaz vermekte, Yarg ıtay kararlar ı da bu sebep ba ğ lamında geli şmi ş bulunmaktad ır ”şeklnde br tespte yer verlmşse de aslen madde butlana değl belrl koşullarda ptaleolanak sağlamaktadır.


16/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

130

sahpler ptal davası açablecekken kayıtlı sermaye sstemn kabul eden amaSPK mevzuatına tâb olmayan anonm şrketlerde aynı yöndek br yönetm

kurulu kararının ptal değl butlanı talep edleblecektr 54.

Eştlk lkesne aykırı yönetm kurulu kararları bakımından butlan veptal dışında da yaptırımlar söz konusu olablr. Esasen yönetm kurulununeştlk lkesne aykırı hukuk şlemler çersnde barındırdığı hukuka aykırılıkdolayısıyla ya zaten geçerszdr ya da geçerl olmakla brlkte hukuk sonuçları pay sahpler tarafından önleneblr/reddedleblr. Ayrıca yönetm kurulununeştlk lkesne aykırı şlemnn geçerllğn sürdürmes, ancak eştlk lkesneaykırılık dolayısıyla yönetm kurulunun yen br şlem yaparak eştszlğ

gderme yükümlülüğü altına sokulması da mümkündür 55

. Örneğn şrketneştlk lkesnn gerektrdğ esaslı sebepler olmaksızın sadece bazı paysahplerne br takım avantajlar sağlaması halnde, bundan mahrum bırakılan pay sahpler yapılan şlemn kanuna aykırı olmaması koşuluyla kendlernede aynı hakların sağlanmasını talep edeblrler. Yne bağlı nama yazılı paysenetlernn devr halnde bazı pay sahpler bakımından devr kabul eden dğer bazı pay sahpler çnse keyf olarak onay vermeyen yönetm kurulundandevre onay vermesn steyeblrler. Pay sahplernn şrkete karşı aktf eştdavranılma taleb ( Anspruch des Aktionärs gegen die Gesellschaft auf aktive

Gleichbehandlung ) olarak adlandırılan bu hak yerne getrleblr olması vekanuna aykırılık çermemes halnde pay sahpler tarafından şrkete karşı lersürüleblr 56.

Pay sahplernn, eştlk lkesn hlal eden yönetm kurulu kararlarıkarşısında, edmn fasından kaçınmaları ( Leistungsverweigerungsrecht ) 57

da mümkündür. Bu duruma daha çok nakt sermayenn kalan kısmının çağrıyoluyla ödenmes taleb halnde rastlanır. Yönetm kurulu, nakt sermayennkalanının çağrı yapılarak toplanmasında eştlk lkesne aykırı davranmayı

gerektrecek haklı br sebep olmaksızın sadece bazı pay sahplern bu çağrıyamuhatap etmşse, bunlar edmn fasından eştlk lkesne aykırı davranıldığıgerekçesyle kaçınablrler.

54 SPK md. 18 (6) hükmünün eşt şlem lkesyle sınırlı olarak kıyasen kayıtlı sermaye sstemn benmsemş kapalı şrketlere de uygulanableceğ ve yönünde bkz. Kırca/Şehral Çelk/Manavgat, 517.

55 Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn. 115.56 Bungeroth, MüKoAktG, § 53a Rn. 32; Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn.115, 128;

Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn. 12; Lutter/Zöllner, Kölner Kommentar, § 53a Rn. 35.57 Henze/Notz, AktG Grosskomm., § 53a Rn.151; Koch, Hüffer AktG, § 53a Rn. 12;

Lutter/Zöllner, Kölner Kommentar, § 53a Rn. 37; Gehrlen, Marcus, AktengesetzGrosskommentar, Hrsg., von Hopt/Wedeman, 4. Aufl., Berln 2008, § 63 Rn. 28.


17/22


18/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

132

hâkm ortağa ayrıcalık tanınması bakımında yeterl br gerekçe oluşturmaz.İşte bu etkleşmn sonucu bağımsız br şrkette eştlk lkesne aykırılık

olarak kabul edleblecek br davranış şrketler topluluğunda TTK md. 357’yeaykırılık teşkl etmeyeblr.

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Hukuk dayanağı tartışmalı, yazılı olmasa da uygulaması genel kabulgören eştlk lkesnn 6102 s. Kanun le poztf norma dönüştürülmes sonderece sabetl olmuştur. Eştlk lkes çoğunluk lkesnn zayıf tarafını yantüm pay sahplernn uzlaşması le değl çoğunluk veya dışardan organ

tarafından alınan ve azlığın menfaatlern zedeleyen kararları dengelemekaçısından son derece öneml br şleve sahptr.

Türk hukuku bakımından TTK md. 357’de öngörülen eştlk lkes,TMK md. 2’de yer alan dürüstlük kuralına nazaran özel br kural ntelğndeolmadığından, eştlk lkesne aykırılık oluşturmayan kararların, dürüstlükkuralına aykırılık teşkl edp etmedğ bakımından ncelenmesnn önündeyasal br engel bulunmamaktadır.

Pay sahplerne eşt şartlarda eşt davranılmasını emreden, pay

sahplernn haklı br gerekçe olmaksızın keyf olarak farklı muameleye tâbtutulmasını yasaklayan bu hüküm çerk olarak her türlü eştszlğ değl,keyf eştszlğ yasaklamaktadır. Eştlk lkes bütün pay sahplernn eşthaklara sahp olduğu anlamına gelmez. Pay sahpler arasındak eştlk esassözleşmeyle (örneğn oyda mtyaz, kâr payında mtyaz gb (TTK md. 478)) bozulableceğ gb ölçülülük prensb çersnde büyük ve küçük hssedarlarafarklı davranılması halnde de ortadan kalkablr. Eştlğn bu şeklde bozulduğudurumlarda lkenn uygulama alanı daralır ancak tamamen ortadan kalkmaz.

TTK md. 357’de eşt şartlarda eşt muameleden bahsedlmek suretyleher türlü eştszlk değl, eştler arasında eştszlk yasaklanmıştır. Nsb eştlkolarak fade edlen bu durum şartlara ve duruma uygun eştlğn varlığınıgerektrr. Mutlak eştlk özellkle koruyucu hakların varlığında devreye grer.Emredc hükümlerle koruma altına alınan bu haklar (örn. ptal davası açma,genel kurula katılma, blg alma, özel denetç taleb, sorumluluk davası açma)nsb eştlk lkesnn aksne hç br bçmde ortadan kaldırılamaz, bunlaraaykırı düzenleme yapılamaz.

Anonm şrketlere lşkn düzenlemeler arasında “Temel İlkeler” başlığıaltında yer alan eştlk lkesnn muhatabı anonm şrket ve organlarıdır. Genel


19/22



kurulun serbestçe karar almasını engelleyen ve yönetm kurulunun hareketalanını daraltan bu lke her k organı da doğrudan hedef alır. Tasfye halnde

se tasfye kurulu eştlk lkesne uymakla yükümlüdür.

Eştlk lkesne aykırılığın yaptırımı se hlaln türüne ve hlal edenorgana bağlı olarak farklılık gösterr.

KAYNAKÇA

Bächler, Franziska / von der Crone, Hans Caspar, Überprüfung vonGeneralversammlungsbeschlüssen, SZW/RSDA 4/2009,310-316.

Bauen, Marc/Venturi, Silvio, Der Verwaltungsrat, Zürich Basel Genf 2007.

Böckli, Peter, Schweizer Aktienrecht, 4. Aufl., Zürich Basel Genf 2009.

Bungeroth, Erhard, in; Münchener Kommentar zum Aktiengesetz(MüKoAktG) 3. Aufl., 2008.

Cahn, Andreas/Spannenberg, Michael Alexander Schild von, in: Spindler/Stilz, Aktiengesetz, 2. Auflage München 2010,

Dubs, Deter/Truffer, Roland , Basler Kommentar zum schwezerschenPrvatrecht, Oblgatonenrecht II, 4. Aufl., Basel GenfMünchen 2012.

Erdem, Ercüment, Türk ve İsvçre Hukuklarında Eşt İşlem İlkes, İsvçreBorçlar Kanunu’nun İktbasının 80. Yılında İsviçre

Borçlar Hukukunun Türk Ticaret Hukukuna Etkileri,İstanbul 2009, 393, 407;

Forstmoser, Peter/Meier-Hayoz, Arthur/Nobel, Peter, SchweizerischesAktienrecht, 2. Aufl., Bern 1996.

Gehrlein, Marcus, Aktengesetz Grosskommentar, Hrsg., von Hopt/Wedeman, 4. Aufl., Berln 2008.

Hefermehl, Wolfgang/Bungeroth, Erhard, in: Aktiengesetz, Bd. I, München1984.

Henn, Günter, Die Gleichbehandlung der Aktionäre in Theorie und Praxis,


20/22


Necla AKDAĞ GÜNEY

134

AG 1985, 240-248.

Henze, Hartwg/Notz, Rchard L., Aktengesetz Grosskommentar, Hrsg.,von Hopt/Wedeman, 4. Aufl., Berln 2008.

Homburger, Erc, Kommentar zum schwezerschen Zvlgesetzbuch,Oblgatonenrecht, 5. Tel, Zürch 1997.

Hueck, Götz, Der Grundsatz der gleichmäßigen Behandlung im Privatrecht,München Berlin 1958.

Huguenn Jacobs, Clare, Das Glechbehandlungsprnzp m Aktenrecht,Zürch 1994.

Kendgelen, Abuzer, Yen Türk Tcaret Kanunu, Değşklkler, Yenlkler veİlk Tesptler, 2. Bası, İstanbul 2012.

Koch, Jens, in: Hüffer Aktengesetz 11. Aufl., München 2014.

Lange, Werner Knut, in: Henssler/Strohn, Gesellschaftsrecht, 2. AuflageMünchen 2014.

Laubert, Thomas, in: Hölters, Aktiengesetz, 2. Aufl., München 2014.

Lutter, Marcus/Zöllner, Wolfgang, in: Kölner Kommentar zum Aktiengesetz,Bd. I, 2. Aufl., Köln Berlin Bonn München 1988.

Meier-Hayoz, Arthur/Zweifel, Martin, Der Grundsatz der schonendenRechtsausübung im Gesellschaftsrecht, in: Festschrift fürHarry Westermann zum 65. Geburtstag, Karlsruhe 1974,383-397.

Meer-Hayoz, Arthur/Forstmoser, Peter, Schwezersches

Gesellschaftsrecht, 10. Aufl., Bern 2007. Moroğlu, Erdoğan, Anonm Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının

Hükümsüzlüğü, 7. Bası, Istanbul 2014.

Spiess, Arnold, Der Grundsatz der gleichmässigen Behandlung der Aktionäreunter besoderer Berücksichtigung des deutschen undfranzösischen Rechts, Zürich 1941.

Kırca, İsmail/Şehirali Çelik, Feyzan/Manavgat, Çağlar, Anonim ŞirketlerHukuku C. I, Ankara 2013.

Teknalp, Ünal, Sermaye Ortakl ıklar ının Yen Hukuku, 3. Bası, İstanbul


21/22



2013, Nr.14-32.

- Poroy, Reha/Teknalp, Ünal/Çamoğlu, Ersn, Ortaklıklar ve KooperatfHukuku Hukuku 12. Bası, İstanbul 2012.

-Poroy, Reha/Teknalp, Ünal/Çamoğlu, Ersn, Ortaklıklar Hukuku I, YendenYazılmış 13. Bası, İstanbul 2014.

Watter, Rolf/Roth Pellanda, Katja, in: Basler Kommentar ObligationenrechtII (Hrsg. v. Honsell/Vogt/Peter), 4. Aufl., Basel 2012,

Wehrli, Ulrich, Gleichmässige Behandlung der Aktionäre SAG (SZW)1943/44, 188, 197.

Weiss, Gottfried, zum schweizerischen Aktienrecht, Bern 1968.

Yıldız, Şükrü, Anonm Ortaklıkta Pay Sahpler Açısından Eştlk İlkes,Ankara 2003.


22/22

aş eşitlik

Documents