arte & palabra por la paz

138

Upload: polbographix-polbo

Post on 29-Mar-2016

280 views

Category:

Documents


10 download

DESCRIPTION

ARTE & PALABRA POR LA PAZ FUNDACIÓN ARAGUANEY

TRANSCRIPT

3

ARTE & PALABRA POLA PAZARTE & PALABRA POR LA PAZ

SANTIAGO DE COMPOSTELA, 2009

FUNDACIÓN ARAGUANEY - PUENTE DE CULTURAS

4

Coordinacion exposición / publicación: Ángeles Blanco, Amina Sabbouh LópezFotografía: Adolfo EnriquezDeseño e maquetación: PolbographixImpresion: Gráficas Garabal S.L.

© Fundación Araguaney - Puente de Culturas, 2009

Fundación Araguaney - Puente de CulturasMontero Rios, 23 - Entreplanta 15706 Santiago de CompostelaTel.: +34 981 55 96 12e- mail: [email protected]

ISBN: 978-84-613-2532-0Deposito Legal:

FUNDACIÓN ARAGUANEY - PUENTE DE CULTURAS

ROBERTO VARELA FARIÑAConselleiro de Cultura e Turismo

XOSÉ LUÍS BARREIRO RIVASProfesor de Ciencias Políticas da Universidade de Santiago de Compostela e Patrón da Fundación Araguaney

Profesor de Ciencias Políticas de la Universidad de Santiago de Compostela y Patrono de la Fundación Araguaney

INDICE

PALABRA

SANTIAGO ALBA RICO :................................. 21 ROSA ANEIROS :............................................. 27 TERESA ARANGUREN :................................... 29 MIGUEL ÁNGEL BASTENIER :......................... 31 RUBÉN CELA :................................................ 33

EDITH CHAHÍN :............................................ 35 SUSO DE TORO :............................................ 39 RAFAEL ESCUDERO ALDAY :.......................... 41 ALAIN GRESH :............................................... 45 ABDUL HADI SADOUN :............................... 49 FEDERICO MAYOR ZARAGOZA :................... 53

KAREN MARÓN :............................................ 57 MIGUEL-ANXO MURADO :........................... 63 SAMI NAÏR :.................................................... 67

ILAN PAPPÉ :................................................... 71 MOHAMED SAFA :......................................... 77 MARUJA TORRES :......................................... 81 MARIO VARGAS LLOSA :................................ 83 HERNÁN ZIN :................................................ 87

INDICE

ARTE

ALI ALI :.......................................................... 93

JOSÉ Mª BARREIRO GÓMEZ :......................... 95

MIGUEL CARBALLO :...................................... 97 JOSÉ CARUNCHO :........................................ 99 XAQUÍN CHAVES :......................................... 101

RAMÓN CONDE :.......................................... 103

ALFONSO COSTA BEIRO :.............................. 105

FELIPE CRIADO :............................................. 107 ÁLVARO DE LA VEGA :................................... 109

MANUEL GALLEGO JORRETO :..................... 111 VICTOR LÓPEZ COTELO :..............................113 ACISCLO MANZANO :................................... 115 DIN MATAMORO :......................................... 117 MARÍA MEIJIDE :.............................................. 119

RENATA OTERO :............................................ 121 JORGE PETEIRO :............................................ 123 CÉSAR PORTELA :........................................... 125 MARTA PRIETO :............................................. 127 CHRYSOULA REPPANI :................................. 129

SILVEIRO RIVAS :............................................. 131 MANUEL SENDÓN :....................................... 133 ROSA ÚBEDA :................................................ 135 EDUARDO VALIÑA :....................................... 137

INDICE

8

FUNDACIÓN ARAGUANEY - PUENTE DE CULTURAS

A Fundación Araguaney-Puente de Culturas, destinará os fondos recadados coa venda das obras da exposición e do libro “Arte e Palabra pola Paz” ó programa Vacacións en Paz e á construción do Centro Infantil Hewar, en Nablus, Cisxordania.

A Fundación Araguaney quere dar as grazas a todos os que participaron de forma desinteresada en “Arte e Palabra pola Paz”: ós que nos regalaron a súa ‘palabra’, ós que nos regalaron a súa ‘arte’ e en especial á nosa amiga Pilar Corredoira, sempre disposta a dedicar o seu tempo á solidariedade con Palestina.

Queremos tamén agradecerlle á Dirección Xeral de Xuventude e Voluntariado, ó Concello de Oleiros e á Consellería de Cultura e Turismo a súa colaboración neste proxecto.

Osnenossonasprincipaisvítimasdoconflitopalestino–israelí

9

La Fundación Araguaney – Puente de Culturas, destinará los fondos recaudados con la venta de las obras de la exposición y del libro “Arte y Palabra por la Paz” al programa Vacaciones en Paz y a la construcción del Centro Infantil Hewar, en Nablus, Cisjordania.

La Fundación Araguaney quiere dar las gracias a todos los que han participado de forma desinteresada en “Arte y Palabra por la Paz”: a los que nos han regalado su “palabra”, a los que nos han regalado su “arte” y en especial a nuestra amiga Pilar Corredoira, siempre dispuesta a dedicar su tiempo a la solidaridad con Palestina.

Queremos también agradecer a la Dirección Xeral de Xuventude e Voluntariado, a la Consellería de Cultura e Turismo y al Ayuntamiento de Oleiros su colaboración en este proyecto.

Losniñossonlasprincipalesvíctimasdelconflictopalestino-israelí

10

ROBERTO VARELA FARIÑAConselleiro de Cultura e Turismo

A ARTE E A PALABRA: PONTES PARA A PAZ

Invitado a participar neste catálogo Arte e Palabra pola Paz non podo menos que comezar a miña achega reiterándome na crenza de que a arte e a palabra poética, enchidas de significados, polifónicas, son eficaces vehículos para acadar a Paz. Créoo así porque arte e palabra son performativas, e os actos artísticos e poéticos revélannos o carácter máis profundo, xenuíno e individual dunha cultura, e, polo tanto, desvélannos tamén o alicerce común a todas as culturas e os nexos que as unen.

Austin chama enunciado performativo ao que non se limita a describir un feito, senón ao que, polo mesmo feito de ser expresado, realízase. A meirande parte dos enunciados que instauran unha nova realidade derivan do emprego de determinados verbos sacralizados, de herdanza abrahámica e comúns ao islam, ao xudaísmo e ao cristianismo como “prometer” ou “perdoar”. Nestes casos, se un promete, se un perdoa ou pide perdón, non describe un feito, senón que realiza unha acción.

A arte e a palabra poética achegan, estreitan lazos entre as persoas. A arte e a palabra abren conciencias, definen os límites da memoria colectiva, poden trazar pontes entre comunidades. A arte e a palabra son vencellos de liberdade, ataduras que un escolle, medios para relacionarse dun xeito máis consciente e máis ceibe con quen un desexe. A arte e a palabra educan. E mediante a arte e a palabra pode acadarse a Paz, porque só mediante a arte e a palabra vaise na procura dun perdón sen finalidade, dun perdón puro e extraordinario. Mais aló, como diría Jacques Derrida, do simulacro, do ritual automático, do traballo de dó colectivo ou da ecoloxía da memoria.

Este perdón é sen dúbida necesario para poder legar esperanza aos nenos xudeus e palestinos, as principais vítimas deste conflito. Eles están a medrar nun medio hostil e terrible. A cotío enfróntanse a situacións que se achegan ou entran directamente na cerna do drama humano. Esta vida estigmatízaos física, psíquica e moralmente. Penso que eles son razón suficiente para o perdón.

Camiñar por esta senda de confianza na arte e nas palabras pero, por enriba de todo, nas persoas e nos pobos, é a única forma de acadar un futuro de esperanza e concordia para os nenos palestinos e xudeus.

Roberto Varela FariñaConselleiro de Cultura e Turismo

11

EL ARTE Y LA PALABRA: PUENTES PARA LA PAZ

Invitado a participar en este catálogo Arte e Palabra pola Paz no puedo menos que comenzar mi aportación reiterándome en la creencia de que el arte y la palabra poética, llenas de significados, polifónicas, son eficaces vehículos para alcanzar la Paz. Lo creo así porque arte y palabra son performativas, y los actos artísticos y poéticos nos revelan el carácter más profundo, genuino e individual de una cultura, y, por lo tanto, nos desvelan también el pilar común a todas las culturas y los nexos que las unen.

Austin llama enunciado performativo a aquel que no se limita a describir un hecho, sino al que, por el mismo hecho de ser expresado, se realiza. La mayor parte de los enunciados que instauran una nueva realidad, derivan del empleo de determinados verbos sacralizados, de herencia abrahámica y comunes al islam, al judaísmo y al cristianismo como “prometer” o “perdonar”. En estos casos, si uno promete, si uno perdona o pide perdón, no describe un hecho, sino que realiza una acción.

El arte y la palabra poética acercan, estrechan lazos entre las personas. El arte y la palabra abren conciencias, definen los límites de la memoria colectiva, pueden trazar puentes entre comunidades. El arte y la palabra son lazos de libertad, ataduras que uno escoge, medios para relacionarse de un modo más consciente y más libre con quien uno desee. El arte y la palabra educan. Y mediante el arte y la palabra puede alcanzarse la Paz, porque sólo mediante el arte y la palabra se busca un perdón sin fin, un perdón puro y extraordinario. Más allá, como diría Jacques Derrida, del simulacro, del ritual automático, del trabajo de duelo colectivo o de la ecología de la memoria.

Este perdón es sin duda necesario para poder legar esperanza a los niños judíos y palestinos, principales víctimas de este conflicto. Ellos están creciendo en un medio hostil y terrible. A menudo se enfrentan a situaciones que se acercan o entran directamente en lo más profundo del drama humano. Esta vida los estigmatiza física, psíquica y moralmente. Pienso que ellos son razón suficiente para el perdón.

Caminar por esta senda de confianza en el arte y en las palabras pero, por encima de todo, en las personas y en los pueblos, es la única forma de alcanzar un futuro de esperanza y concordia para los niños palestinos y judíos.

Roberto Varela FariñaConselleiro de Cultura e Turismo

12

XOSÉ LUÍS BARREIRO RIVASProfesor de Ciencias Políticas da Universidade de Santiago de Compostela e Patrón da Fundación Araguaney Profesor de Ciencias Políticas de la Universidad de Santiago de Compostela y Patrono de la Fundación Araguaney

CANDO O NORMAL É A GUERRA

1.-SEMENTANDO DESOLACIÓN NON SE PODE FACER A PAZ.

Cada vez é máis difícil clasificar os conflitos pola súa natureza, pola súa gravidade ou pola inxusta agresividade que alenta nas súas orixes. O mundo actual, que optou por esvaecer a violencia, e non por erradicala, é testemuña impasible, con posterioridade ás grandes guerras de Corea e Vietnam, de enormes xenocidios –en Ruanda, en Darfur, nos Balcáns, no Congo e Angola-, do arrasamento de Chechenia, da invasión neocolonial de Iraq, da guerra de escarmento en Afganistán, das disputas fronteirizas de Caxemira, da disgregación do Estado en Paquistán, Colombia e Perú, das guerrillas armadas pola pobreza no Salvador e Nicaragua, das criminais ditaduras que asolaron a Arxentina e Chile, e dos innumerables conflitos vinculados á riqueza mineira e enerxética movidos, sobre todo en África, polos señores da guerra. Pero a violencia actual xa non está representada –coma nas vellas guerras- por combatentes uniformados e enfrontados ata a extenuación por un territorio ou por unha idea, senón por modelos multiformes que mesturan e enfrontan sociedades que, de xeito paradoxal, considéranse en paz, e que fan compatible a guerra coa súa normalidade cotiá. Por iso as guerras se parecen ó terrorismo, e o terrorismo ás revolucións, e estas ás protestas sociais e ós conflitos políticos de base étnica, territorial ou económica. E nunca resultou tan difícil coma hoxe identificar as causas dos conflitos, a quen benefician e que grupos sociais se activan para beneficiarse do sangue, da pobreza e do poder.

Pero ningún destes conflitos se parece ó de Palestina, que, sobre o feito de estar baseado no único nacionalismo étnico e relixioso deliberadamente consentido, para o que a ciencia política moderna carece de tratamento, ten a dramática característica de estar instrumentado por unha maquinaria militar ultramoderna e intratable, facilitada pola gran potencia americana, que o fai durar, inalterable, de forma indefinida. E é ese desequilibrio militar entre as partes –que pon dun lado un exército poderoso e imperialista e do outro un pobo empobrecido e reducido a guetos- o que reduce a importancia das pequenas escaramuzas que se dan entre as partes, e pon o exército xudeu ante a evidencia dun masacre calculado e cíclico que xa ocupa máis de seis décadas de historia.

Israel é un Estado de base étnico-relixiosa –un Estado xudeu- destinado a reagrupar unha comunidade xudía que –invocando un título de propiedade transcendental sobre unha terra- describe as súas dispersións, cativerios, invasións e agresións dunha forma distinta a como se ve a historia de todos os pobos da súa contorna nos últimos 25 séculos. Pola súa propia orixe, e pola súa definición actual, esta comunidade xudía non responde a ningún dos criterios de socialización política que se utilizan nos estados modernos, e por iso funciona coma un grupo pechado no que non se pode ingresar e do que dificilmente se pode saír. Tal é o motivo polo que a cuestión israelo-palestina carece de tratamento adecuado no marco das políticas de integración que hoxe aplicamos. E de aí se deriva tamén que o Estado de Israel funcione necesariamente como unha entidade xenocida. Porque, se levase a cabo políticas de integración coa comunidade palestina, negaría a súa propia esencia. E porque, se deixase que a comunidade palestina se desenvolvese con normalidade no territorio que vén ocupando desde hai milenios, a arma demográfica –que é a única arma eficaz que posúen os palestinos- faría a súa xustiza nun par de decenios.

O erro de crear o Estado de Israel só se pode manter con outros erros que se suceden cun ritmo e unha brutalidade crecentes. E por iso temos que asistir periodicamente a este espectáculo de fariseísmo político e humanitario no que tanto a UE coma os Estados Unidos apelan ó imposible e nauseabundo equilibrio entre unha comunidade militarizada e dona de todos os recursos xurídicos e institucionais, e outra comunidade recluída en guetos de miseria e inxustiza, e convertida nunha fonte de traballo barata e desregulada para o Estado xudeu.

13

CUANDO LO NORMAL ES LA GUERRA

1.- SEMBRANDO DESOLACIÓN NO SE PUEDE HACER LA PAZ.

Cada vez es más difícil clasificar los conflictos por su naturaleza, por su gravedad o por la injusta agresividad que alienta en sus orígenes. El mundo actual, que ha optado por difuminar la violencia, y no por erradicarla, es testigo impasible, con posterioridad a las grandes guerras de Corea y Vietnam, de enormes genocidios –en Ruanda, en Darfur, en los Balcanes, en el Congo y Angola-, del arrase de Chechenia, de la invasión neocolonial del Irak, de la guerra de escarmiento en Afganistán, de las disputas fronterizas de Cachemira, de la disgregación del Estado en Pakistán, Colombia y Perú, de las guerrillas armadas por la pobreza en El Salvador y Nicaragua, de las criminales dictaduras que asolaron Argentina y Chile, y de los innumerables conflictos vinculados a la riqueza minera y energética movidos, sobre todo en África, por los señores de la guerra. Pero la violencia actual ya no está representada -como en las viejas guerras- por combatientes uniformados y enfrentados hasta la extenuación por un territorio o por una idea, sino por modelos multiformes que entreveran y enfrentan a sociedades que, paradójicamente, se consideran en paz, y que hacen compatible la guerra con su normalidad cotidiana. Por eso las guerras se parecen al terrorismo, y el terrorismo a las revoluciones, y éstas a las protestas sociales y a los conflictos políticos de base étnica, territorial o económica. Y nunca resultó tan difícil como hoy identificar las causas de los conflictos, a quienes benefician y qué grupos sociales se activan para beneficiarse de la sangre, de la pobreza y del poder.

Pero ninguno de estos conflictos se parece al de Palestina, que, sobre el hecho de estar basado en el único nacionalismo étnico y religioso deliberadamente consentido, para el que la ciencia política moderna carece de tratamiento, tiene la dramática característica de estar instrumentado por una maquinaria militar ultramoderna e intratable, facilitada por la gran potencia americana, que lo hace durar, inalterable, de forma indefinida. Y es ese desequilibrio militar entre las partes –que pone de un lado a un ejército poderoso e imperialista y del otro a un pueblo empobrecido y reducido a guetos- el que reduce la importancia de las pequeñas escaramuzas que se dan entre las partes, y pone al ejército judío ante la evidencia de una masacre calculada y cíclica que ya ocupa más de seis décadas de historia.

Israel es un Estado de base étnico-religiosa –un Estado judío- destinado a reagrupar a una comunidad judía que –invocando un título de propiedad trascendental sobre una Tierra- describe sus dispersiones, cautiverios, invasiones y agresiones- de una forma distinta a como se ve la historia de todos los pueblos de su entorno en los últimos 25 siglos. Por su propio origen, y por su definición actual, esta comunidad judía no responde a ninguno de los criterios de socialización política que se utilizan en los Estados modernos, y por eso funciona como un grupo cerrado al que no se puede ingresar y del que difícilmente se puede salir. Tal es el motivo por el que la cuestión israelo-palestina carece de tratamiento adecuado en el marco de las políticas de integración que hoy aplicamos. Y de ahí se deriva también que el Estado de Israel funcione necesariamente como una entidad genocida. Porque, si llevase a cabo políticas de integración con la comunidad palestina, negaría su propia esencia. Y porque, si dejase que la comunidad palestina se desarrollase con normalidad en el territorio que viene ocupando desde hace milenios, el arma demográfica –que es la única arma eficaz que poseen los palestinos- haría su justicia en un par de decenios.

El error de crear el Estado de Israel sólo puede mantenerse con otros errores que se suceden con un ritmo y una brutalidad crecientes. Y por eso tenemos que asistir periódicamente a este espectáculo de fariseísmo político y humanitario en el que tanto la UE como los Estados Unidos apelan al imposible y nauseabundo equilibrio entre una comunidad militarizada y dueña de todos los recursos jurídicos e institucionales, y otra comunidad recluida en guetos de miseria e injusticia, y convertida en una fuente de trabajo barata y desregulada para el Estado judío.

14

Mentres as comunidades xudías inmigrantes –cada vez máis artificiosas- endurecen o caos e a miseria dos guetos palestinos, los habitantes de Gaza tratan de sobrevivir entre dous fogos mortíferos: o que xera Israel cada vez que hai eleccións, ou cada vez que ten unha desculpa para volver ó statu quo que máis lle convén, e o que alimenta Hamás coas súas políticas radicais, que, se por unha parte constitúen a única autoridade visible no caos de Gaza, tamén lle dan a Israel a desculpa que necesita para disfrazar as súas operacións xenocidas como unha guerra contra o terrorismo internacional.

E así seguimos. Convivindo cun conflito cada vez máis invisible, que leva na súa esencia todos os males e toda a criminalidade institucionalizada que lastran e empezoñan a política internacional. Un conflito que, metido no noso propio mundo, réstanos a lexitimidade que necesitamos para avanzar na democracia global que constitúe a derradeira esperanza fronte ó caos que estamos xerando nos solares do terceiro mundo. Pero esta é –e non a economía- a crise dos nosos días.

2.-A UNIÓN EUROPEA NAVEGANDO A DÚAS AUGAS.

O discurso de Europa sobre Gaza e os palestinos é –ademais de fragmentario, estéril e impotente- profundamente equivocado. Porque primeiro consente en todo cos Estados Unidos e Israel, e deixa armar a policía militar máis poderosa do mundo –o chamado exército israelí-, para pedir despois o alto o fogo cando se cumpren as previsións de agresión contra calquera institución que poida callar en Palestina; porque asiste impasible á creación do inferno de Gaza, caldo de cultivo de Hamás, para despois situarse nese mortífero equilibrio no que se compara o xenocidio de Israel co mal chamado terrorismo palestino; e porque fomos de acólitos a todas as invasións que nos impuxo Bush –cuxa estupidez se acepta xa universalmente-, para despois ir a Israel a competir cos fariseos e a pedir ese inxusto alto o fogo que mantén inmóbil a situación dos máis débiles.

No que afecta a Gaza, a política internacional non é máis ca fariseísmo puro, ou un trenzado de declaracións destinada a salvar a conciencia dos pobos máis poderosos e avanzados, mentres se perpetran os sucesivos masacres –levamos seis décadas niso- sobre o pobo palestino. Ningún dos plans de paz xerados para o Medio Oriente, incluído parche franco-exípcio esbozado para deter a agresión perpetrada en 2008, pon en cuestión o erro orixinal de Israel, nin proclama o resarcimento do dano infrinxido ó pobo palestino. E por iso resulta indisimulable que a presión xenocida exercida sobre Gaza e Cisxordania só busca a desbandada, a guerra civil ou a aniquilación da xente que, apegada á súa terra, fai imposible a consumación inxusta dun Estado étnico e fundamentalista –o dereito dos xudeus sobre a Terra Prometida é de orixe divina- inventado polo peor imperialismo europeo.

Por iso, cada vez que oio as autoridades palestinas falar sobre Gaza, acórdome do capítulo 3 do Evanxeo de Mateo: “Ai de vós, escribas e fariseos hipócritas..., guías cegos, que coades o mosquito e tragades o camelo! ¡Ai de vós, escribas e fariseos hipócritas, que purificades por fóra a copa e o prato, mentres por dentro están cheos de rapina e intemperanza!... ¡Ai de vós, escribas e fariseos hipócritas, pois sodes semellantes a sepulcros branqueados, que por fóra parecen bonitos pero por dentro están cheos de ósos de mortos e de toda inmundicia!... Así tamén vós, por fóra aparecedes xustos ante os homes, pero por dentro estades cheos de hipocrisía e de iniquidade!”

Que Cristo era Deus non se pode probar, pero que había dar un magnífico parlamentario é evidente. E por iso o mataron. Porque hai xa moitos anos que a voz da xustiza se acala asasinando.

3.- UN PAÍS QUE DESESTABILIZA UNHA ZONA

Se Israel gañase a guerra do Líbano de 2006, como inicialmente se pensou, ía pasar polo arco de triúnfo todas as resolucións da ONU que clamasen a favor da xustiza e en contra do xenocidio. E se os Estados Unidos non fosen de fracaso en fracaso, meténdose na política internacional coma os elefantes nos bazares, ningún país occidental se sentiría obrigado a cuestionar un modelo de intervención que está masacrando os dereitos e o pan dos pobres e as garantías democráticas dos ricos. Por iso hai que evitar que as aparencias nos enganen, para non crer dunha forma acrítica que a chegada dos cascos azuis ó Líbano é, en todos os seus extremos, unha manobra de paz.

Baixo a fórmula xenérica das intervencións pacificadoras, todos os desprazamentos de tropas derivados dos conflitos abertos polo militarismo americano anterior a Barack Obama –Afganistán, Iraq, Libia e o que veña- estiveron servindo para lavarlle a cara a unha superpotencia que, se desde a perspectiva internacional actuou de forma arbitraria, desde o punto de vista dos seus propios intereses mantivo un imperialismo que raia no xenocidio. Ben calibrado e argumentado, sen dúbida, pero xenocidio. E por iso chegou a hora de preguntarse se os enxaugues da ONU e a lamentable política exterior da Unión Europea no Medio Oriente

15

Mientras las comunidades judías inmigrantes –cada vez más artificiosas- endurecen el caos y la miseria de los guetos palestinos, los habitantes de Gaza tratan de sobrevivir entre dos fuegos mortíferos: el que genera Israel cada vez que hay elecciones, o cada vez que tiene una disculpa para volver al statu quo que más le conviene, y el que alimenta Hamás con sus políticas radicales, que, si por una parte constituyen la única autoridad visible en el caos de Gaza, también le dan a Israel la disculpa que necesita para disfrazar sus operaciones genocidas como una guerra contra el terrorismo internacional.

Y así seguimos. Conviviendo con un conflicto cada vez más invisible, que lleva en su esencia todos los males y toda la criminalidad institucionalizada que lastran y emponzoñan la política internacional. Un conflicto que, metido en nuestro propio mundo, nos resta la legitimidad que necesitamos para avanzar en la democracia global que constituye la última esperanza frente al caos que estamos generando en los solares del tercer mundo. Porque esta es –y no la economía- la crisis de nuestros días.

2.- LA UNIÓN EUROPEA NAVEGANDO A DOS AGUAS.

El discurso de Europa sobre Gaza y los palestinos es -además de fragmentario, estéril e impotente- profundamente equivocado. Porque primero consiente en todo con Estados Unidos e Israel, y deja armar a la policía militar más poderosa del mundo –el llamado ejército israelí-, para pedir después el alto el fuego cuando se cumplen las previsiones de agresión contra cualquier institución que pueda cuajar en Palestina; porque asiste impasible a la creación del infierno de Gaza, caldo de cultivo de Hamás, para después situarse en ese mortífero equilibrio en el que se compara el genocidio de Israel con el mal llamado terrorismo palestino; y porque fuimos de acólitos a todas las invasiones que nos impuso Bush -cuya estupidez se acepta ya universalmente-, para después ir a Israel a competir con los fariseos y a pedir ese injusto alto el fuego que mantiene inmóvil la situación de los más débiles.

En lo que afecta a Gaza la política internacional no es más que fariseísmo puro, o un trenzado de declaraciones destinadas a salvar la conciencia de los pueblos más poderosos y avanzados mientras se perpetran las sucesivas masacres –llevamos seis décadas en ello- sobre el pueblo palestino. Ninguno de los planes de paz generados para el Medio Oriente, incluido el parche franco-egipcio pergeñado para detener la agresión perpetrada en 2008, pone en cuestión el error original de Israel, ni proclama el resarcimiento del daño infringido al pueblo palestino. Y por eso resulta indisimulable que la presión genocida ejercida sobre Gaza y Cisjordania sólo busca la desbandada, la guerra civil o la aniquilación de la gente que, apegada a su tierra, hace imposible la consumación injusta de un Estado étnico y fundamentalista –el derecho de los judíos sobre la Tierra Prometida es de origen divino- inventado por el peor imperialismo europeo.

Por eso, cada vez que oigo a las autoridades europeas hablar sobre Gaza me acuerdo del capítulo 23 del Evangelio de Mateo: “¡Ay de vosotros, escribas y fariseos hipócritas…, ¡guías ciegos, que coláis el mosquito y os tragáis el camello! ¡Ay de vosotros, escribas y fariseos hipócritas, que purificáis por fuera la copa y el plato, mientras por dentro están llenos de rapiña e intemperancia!... ¡Ay de vosotros, escribas y fariseos hipócritas, pues sois semejantes a sepulcros blanqueados, que por fuera parecen bonitos pero por dentro están llenos de huesos de muertos y de toda inmundicia!... Así también vosotros, por fuera aparecéis justos ante los hombres, pero por dentro estáis llenos de hipocresía y de iniquidad”.

Que Cristo era Dios no se puede probar, pero que hubiese dado un magnífico parlamentario es evidente. Y por eso lo mataron. Porque hace ya muchos años que la voz de la justicia se acalla asesinando.

3.- UN PAÍS QUE DESESTABILIZA UNA ZONA

Si Israel hubiese ganado la guerra del Líbano de 2006, como inicialmente se pensó, se iba a pasar por el arco de triunfo todas las resoluciones de la ONU que clamasen a favor de la justicia y en contra del genocidio. Y si Estados unidos no fuese de fracaso en fracaso, metiéndose en la política internacional como los elefantes en las cacharrerías, ningún país occidental se sentiría obligado a cuestionar un modelo de intervención que está masacrando los derechos y el pan de los pobres y las garantías democráticas de los ricos. Por eso hay que evitar que las apariencias nos engañen, para no creer de una forma acrítica que la llegada de los cascos azules al Líbano es, en todos sus extremos, una maniobra de paz.

Bajo la fórmula genérica de las intervenciones pacificadoras, todos los desplazamientos de tropas derivados de los conflictos abiertos por el militarismo americano anterior a Barak Obama –Afganistán, Irak, Libia y lo que venga- estuvieron sirviendo para lavarle la cara a una superpotencia que, si desde la perspectiva internacional actuó de forma arbitraria, desde el punto de vista de sus propios intereses mantuvo un imperialismo rayano en el genocidio. Bien calibrado y

16

están servindo á causa da paz ou actúan coma o médico do cárcere que evita a morte do preso para que o verdugo o siga torturando.

¿Que é moi forte o que digo? Pois botemos contas. E no canto de seguir metendo a cabeza debaixo da á, fagamos balance das invasións realizadas polos falcóns, e dos efectos que teñen as intervencións humanitarias dos subordinados dos falcóns. Se Europa tivese unha política común para Oriente Medio, e se nesa política estivese a intención de apertarlle as caravillas a Israel para que empezase a tocar afiado no concerto internacional, poderiamos ver con satisfacción e orgullo que os soldados da UE fosen ó Líbano e a Afganistán, veciños nosos, en busca da paz. Pero este tipo de manobras, que ían a non sei onde para non sei que, mentres Bush e Condoleezza Rice preparaban a próxima razzia, constitúen unha irresponsabilidade política, unha estratexia militar covardemente ofensiva, e unha colaboración necesaria co proceso de destrución sistemática a única orde internacional que fai posible a paz. Por iso é tan lamentable o papel de Unión Europea. Porque tanto presumir de civilización e benestar só está servindo para escribir no século XXI a crónica dunha oportunidade histórica que estamos perdendo para nós e para a paz do mundo.

4.- FACER A PAZ A LABAZADAS.

A parte máis radical de Hamás e Hezbolá debían estar encantados coa última –polo de agora- invasión do Líbano. Porque todo o que fai Israel cos seus avións e blindados deulles a razón. A maioría dos mortos foron civís inocentes de todas as idades. As operacións militares reducíronse á sistemática destrución das infraestruturas que serven para crear algo de riqueza e traballo e para abastecer a poboación de alimentos e menciñas. As ruínas que se xeraron teñen forma de escolas, hospitais, vivendas e fábricas que foron construídas coa ilusión da paz. E o único que queda en pé cando se disipa o fume da pólvora é o muro da discordia, os asentamentos máis provocadores, as fronteiras artificiosas, os búnkeres e as mochilas cheas de dinamita que queren executar a lei do Talión. Así é, elevada a categoría de paradigma, a guerra contra o terror. Unha fonte de dor para os inocentes, unha burla sanguenta para a idea de paz, un mitin político para os falcóns que aínda aniñan na reserva das patrias e un inesgotables xacemento de heroes e terroristas -¡segundo se mire!- ós que non se lles deixa máis saída ca morrer –ó estilo Sansón- levando o mundo por diante.

A convición de que todo é terrorismo, e que todo vale para combatelo, estalle servindo a Israel para facer política de terra queimada, para confundir a paz coa súa brutal hexemonía, para empuxar a onda de destrución que pon a conta a cero cada vinte anos, e para dar a sensación de que só Israel é capaz de defender os intereses políticos e militares do poder occidental. Grazas a Israel faise evidente a necesidade da guerra. E grazas á súa violenta obsesión pola seguridade armada están cobrando certa lóxica os discursos que controlan os arsenais atómicos en función dos aliñamentos internacionais e das simpatías arbitrarias da xendarmería mundial. Porque non hai máis deus cá guerra, e Israel é o seu profeta.

A idea de que o terrorista é unha praga bíblica que mata e conspira por nada, coma nun xogo de rol, é un engano. E a afirmación de que o terrorismo non ten causas nin contextos, e que só pode ser vencido mediante a eliminación do seu chanzo máis visible, é un suicidio. Porque o terrorista do que Israel se defende e nos defende ten moito que ver con ese señor que, sentado sobre as ruínas da súa casa, ó lado do fillo destripado, decide abrir camiño con axuda da morte.

Quince séculos antes de Maquiavelo, quedou escrito xa o certeiro diagnóstico: “A violencia xera violencia”, e “o que a ferro mata a ferro morre”. E este é o nó gordiano que pecha totalmente os camiños da paz.

Xosé Luís Barreiro RivasProfesor de Ciencias Políticas da Universidade de Santiago de Compostela e Patrón da Fundación Araguaney

17

argumentado, sin duda, pero genocidio. Y por eso ha llegado la hora de preguntarse si los enjuagues de la ONU y la lamentable política exterior de la Unión Europea en el Medio Oriente están sirviendo a la causa de la paz o actúan como el médico de la cárcel que evita la muerte del preso para que el verdugo lo siga torturando.

¿Qué es muy fuerte lo que digo? Pues echemos cuentas. Y en vez de seguir metiendo la cabeza debajo del ala, hagamos balance de las invasiones realizadas por los halcones, y de los efectos que tienen las intervenciones humanitarias de los palanganeros de los halcones. Si Europa tuviese una política común para Oriente Medio, y si en esa política estuviese la intención de apretarle las clavijas a Israel para que empezase a tocar afinado en el concierto internacional, podríamos ver con satisfacción y orgullo que los soldados de la UE se fuesen al Líbano y a Afganistán, vecinos nuestros, en busca de la paz. Pero este tipo de maniobras, que iban a no sé donde para no se qué, mientras Bush y Condoleezza Rice preparaban la próxima razzia, constituyen una irresponsabilidad política, una estrategia militar cobardemente ofensiva, y una colaboración necesaria con el proceso de destrucción sistemática del único orden internacional que hace posible la paz. Por eso es tan lamentable el papel de la Unión Europea. Porque tanto presumir de civilización y bienestar sólo está sirviendo para escribir en el siglo XXI la crónica de una oportunidad histórica que estamos perdiendo para nosotros y para la paz del mundo.

4.- HACER LA PAZ A MANOTAZOS.

La parte más radical de Hamás y Hezbolá debían estar encantados con la última –por ahora- invasión del Líbano. Porque todo lo que hace Israel con sus aviones y blindados les dio la razón. La mayoría de los muertos fueron civiles inocentes de todas las edades. Las operaciones militares se redujeron a la sistemática destrucción de las infraestructuras que sirven para crear algo de riqueza y trabajo y para abastecer a la población de alimentos y medicinas. Las ruinas que se generaron tienen forma de escuelas, hospitales, viviendas y fábricas que fueron construidas con la ilusión de la paz. Y lo único que queda en pie cuando se disipa el humo de la pólvora es el muro de la discordia, los asentamientos más provocadores, las fronteras artificiosas, los búnkeres, y las mochilas llenas de dinamita que quieren ejecutar la ley del Talión.

Así es, elevada a categoría de paradigma, la guerra contra el terror. Una fuente de dolor para los inocentes, una burla sangrienta para la idea de la paz, un mitin político para los halcones que todavía anidan en la reserva de las patrias, y un inagotable yacimiento de héroes y terroristas -¡según se mire!- a los que no se les deja más salida que morir -al estilo Sansón- llevándose el mundo por delante.

La convicción de que todo es terrorismo, y que todo vale para combatirlo, está sirviendo a Israel para hacer política de tierra quemada, para confundir la paz con su brutal hegemonía, para empujar la ola de destrucción que pone la cuenta a cero cada veinte años, y para dar la sensación de que sólo Israel es capaz de defender los intereses políticos y militares del poder occidental. Gracias a Israel se hace evidente la necesidad de la guerra. Y gracias a su violenta obsesión por la seguridad armada están cobrando cierta lógica los discursos que controlan los arsenales atómicos en función de los alineamientos internacionales y de las simpatías arbitrarias de la gendarmería mundial. Porque no hay más dios que la guerra, e Israel es su profeta.

La idea de que el terrorista es una plaga bíblica que mata y conspira por nada, como en un juego de rol, es un engaño. Y la afirmación de que el terrorismo no tiene causas ni contextos, y que sólo puede ser vencido mediante la eliminación de su escalón más visible, es un suicidio. Porque el terrorista del que Israel se defiende y nos defiende tiene mucho que ver con ese señor que, sentado sobre las ruinas de su casa, al lado del hijo despanzurrado, decide abrirse camino con ayuda de la muerte.

Quince siglos antes de Maquiavelo, quedó escrito ya el certero diagnóstico: «La violencia engendra violencia», y «el que a hierro mata a hierro muere». Y ese es el nudo gordiano que cierra totalmente los caminos de la paz.

Xosé Luís Barreiro RivasProfesor de Ciencias Políticas de la Universidad de Santiago de Compostela y Patrono de la Fundación Araguaney

18PALABRA

19PALABRA

20

21

PALABRAS CONTRA LA PAZ

El verdadero horror de una matanza –el daño que hace al mundo común, a la intimidad universal trenzada en todos los cuerpos- no se revela en las obscenas cifras de muertos, ni en el número de proyectiles lanzados sobre la población civil, ni en las imágenes ya irreales de cadáveres destripados y casas desmigajadas contra el suelo. A veces es más exacta y completa una pequeñez inconmensurable, un milímetro de espíritu inasible para las estadísticas. De todos los dolores producidos por Israel entre el 27 de diciembre de 2008 y el 20 de enero de 2009, durante los 24 días de implacables bombardeos sobre Gaza, el más acusatorio y revelador fue quizás el que sintió –y denunció con modesta y lacerante tristeza- Suleiman Baraka, un astrofísico gazano que trabaja en Virginia Tech para la NASA. El 29 de diciembre recibió en su oficina una apremiante llamada telefónica en la que se le anunciaba que, a miles de kilómetros de allí, estaba siendo bombardeado el barrio donde residía su familia. Cuando recuperó la comunicación, diez horas más tarde, supo que su casa había sido destruida. Supo que su hijo Ibrahim, de 11 años, había sido asesinado. Supo también –aún peor- que los israelíes habían asesinado su telescopio. “Solía llevar a mis hijos a la azotea del edificio en el que murió mi hijo”, confesó Suleiman a la periodista Amy Goodman, “y les enseñaba Venus y Júpiter, y el cielo… Porque si a un niño palestino le dices: `cuando miras el cielo, ¿qué ves?´, lo normal es que conteste: `veo helicópteros Apache y aviones F-16´. Por eso quería enseñarles a mis hijos que hay algo hermoso detrás de estos estereotipos”. Suleiman Baraka era un palestino moderado que aspiraba a la paz; se había construido una casa nueva con el propósito de ofrecer hospitalidad a una familia judía; y quería enseñar a los niños palestinos que, detrás del ronquido de los cazabombarderos, el cielo está plagado de estrellas silenciosas. No es verdad: está plagado de bombas y destruyen no sólo las casas sobre la tierra, y los niños que viven en ellas, sino también –mucho peor- el cielo común sobre nuestras cabezas, donde Kant descubría, con brillo inextinguible, los imperativos de la moral humana. Un telescopio, cañón invertido, sirve para contemplar en las estrellas el valor de los seres humanos y la necesidad de sus leyes compartidas. Un cañón sirve siempre, sirve sólo, para destruir telescopios; con independencia de dónde caigan sus bombas, de qué cuerpo derriben y a qué boca arranquen un gemido, alcanzan una y otra vez un telescopio. O lo que es lo mismo: una mirada dirigida hacia las estrellas.

PALABRAS CONTRA A PAZ

O verdadeiro horror dunha matanza –o dano que lle fai ao mundo común, á intimidade universal trenzada en todos os corpos- non se revela nas obscenas cifras de mortos, nin no número de proxectís lanzados sobre a poboación civil, nin nas imaxes xa irreais de cadáveres destripados e casas esmiuzadas contra o chan. Ás veces é máis exacta e completa unha pequeneza inconmensurable, un milímetro de espírito inasible para as estatísticas. De todas as dores producidas por Israel entre o 27 de decembro de 2008 e o 20 de xaneiro de 2009, durante os 24 días de implacables bombardeos sobre Gaza, o máis acusatorio e revelador foi quizais o que sentiu –e denunciou con modesta e lacerante tristeza- Suleiman Baraka, un astrofísico de Gaza que traballa en Virginia Tech para a NASA. O 29 de decembro recibiu na súa oficina unha chamada telefónica urxente pola que se lle anunciaba que, a miles de quilómetros de alí, estaban bombardeando o barrio no que residía a súa familia. Cando recuperou a comunicación, dez horas despois, soubo que a súa casa fora destruída. Soubo que o seu fillo Ibrahim, de 11 anos, fora asasinado. Soubo tamén –aínda peor- que os israelís asasinaran o seu telescopio. “Adoitaba levar os meus fillos á azotea do edificio no que morreu o meu fillo”, confesoulle Suleiman á xornalista Amy Goodman, “e ensináballes Venus, e Xúpiter, e o ceo… Porque se a un neno palestino lle dis: `cando miras para o ceo, que ves?´, o normal é que conteste: `vexo helicópteros Apache e avións F-16´. Por iso lles quería ensinar aos meus fillos que hai algo fermoso detrás destes estereotipos”. Suleiman Baraka era un palestino moderado que aspiraba á paz; construíra unha casa nova co propósito de ofrecerlle hospitalidade a unha familia xudía; e quería ensinarlles aos nenos palestinos que, detrás do ronquido dos cazabombardeiros, o ceo está acugulado de estrelas silenciosas. Non é verdade: está acugulado de bombas e destrúen non só as casas que están na terra, e os nenos que viven nelas, senón tamén –moito peor- o ceo común que está sobre as nosas cabezas, onde Kant descubría, con brillo inextinguible, os imperativos da moral humana. Un telescopio, canón invertido, serve para contemplar nas estrelas o valor dos seres humanos e a necesidade das súas leis compartidas. Un canón serve sempre, serve só, para destruír telescopios; con independencia de onde caian as súas bombas, de que corpo derruben e a que boca lle arrinquen un xemido, atinxen unha e outra vez un telescopio. Ou o que é o mesmo: unha mirada dirixida cara ás estrelas.

SANTIAGO ALBA RICOEscritor

22

“¿Cómo puedo consolar a mi hijo Daoud, que tiene cinco años y fue testigo del bombardeo de su casa y del asesinato de su hermano?”, se pregunta Suleiman Baraka. No podrá. Quizás consiga que le vuelva a gustar el pan con zaater –o que vuelva al menos a comerlo- e incluso podrá reamarrarlo, con hilos de cometa y cuerda de caramelo, a la vida. Pero ni siquiera es esto seguro. Los niños de Gaza, declara la maestra Ghada Abu Ward, quieren morir detrás de sus padres y sus hermanos, asesinados por las bombas. El 45% de los niños palestinos, testimonia el psiquiatra Eyad Al-Sarraj, ha visto a los soldados israelíes insultar o pegar a sus padres; el 75 % sufre problemas emocionales causados por la continua exposición al vuelo rasante de los aviones y el estruendo de los bombardeos; el 96% ha visto muertos o heridos; el 36%, sí, desea morir en los ataques del ejército ocupante. ¿Será la freudiana pulsión de muerte? ¿El fanatismo de su cultura primitiva? A estos pequeños telescopios no se les permite mirar al cielo; estos pequeños telescopios acaban rodando por el suelo.

En tiempos de Kant titilaban azules los astros a los lejos; hoy en el cielo de Gaza –como en el de Iraq o Afganistán- los niños sólo ven nubes zumbantes de drones, helicópteros y aviones. En lugares normales los niños quieren pan con chocolate, espacios amplios, padres libres; en Palestina muchos de ellos sólo quieren morirse. Que los niños palestinos no vean las estrellas y no tengan ganas de vivir es culpa –se dice- de la guerra. Pero, ¿qué guerra es ésta?

Ninguna palabra puede sofocar un incendio, curar una herida o resucitar a un muerto, pero sí alimentar una pira, afilar un cuchillo y cavar trincheras. Las palabras no sanan, pero sí matan. Por eso hay que tener mucho cuidado con ellas. “El que tenga algo que decir”, decía Karl Kraus en vísperas de la 1ª Guerra Mundial, “que dé un paso al frente y guarde silencio”. En contextos de tensión, cuando la violencia se contagia con un verbo pequeño, allí donde causas históricas activan sin parar una invasión de motivos inmediatos y vehementes, hay que atreverse a no decir ciertas cosas. En relación con el mal llamado “conflicto palestino”, la responsabilidad exige callar ciertas palabras, el coraje demanda la renuncia a ciertos vocablos que, al ocultar largas duraciones genealógicas, coloca a los hablantes en un angostísimo presente dentro del cual hay cada vez menos margen de maniobra. Una de estas palabras ciegas, sin salida, es paradójicamente la palabra “paz”.

Palestina está encerrada, sí, en la palabra “paz”, que es la palabra –no lo olvidemos- de los que lanzan bombas sobre los telescopios de Gaza. En cierto sentido, es verdad que los israelíes desean la paz mucho más que los palestinos; y basta una sumaria búsqueda estadística para constatar que son precisamente los dirigentes sionistas –y sus valedores estadounidenses y europeos- los que pronuncian con más frecuencia esa palabra. No es una casualidad. De entrada, el discurso sobre la “paz” y la “pacificación” alimenta y naturaliza la ilusión de que nos hallamos ante una situación de guerra; es decir, en el marco de un “conflicto” en el que ambas partes tienen razón y ambas partes tienen que hacer concesiones. Pero al mismo tiempo, esa insistencia en la “paz” ha servido precisamente para que Israel no haya hecho hasta ahora ninguna concesión; las “conversaciones de paz”, negación en sí mismas de las resoluciones de la ONU,

“¿Como podo consolar o meu fillo Daoud, que ten cinco anos e foi testemuña do bombardeo da súa casa e do asasinato do seu irmán?”, pregúntase Suleiman Baraka. Non vai poder facelo. Quizais consiga que lle volva gustar o pan con zaater –ou que volva polo menos a comelo- e incluso poderá reamarralo, con fíos de papaventos e corda de caramelo, á vida. Pero nin sequera isto é seguro. Os nenos de Gaza, declara a mestra Ghada Abu Ward, queren morrer detrás dos seus pais e irmáns, asasinados polas bombas. O 45% dos nenos palestinos, testifica o psiquiatra Eyad Al-Sarraj, viu os soldados israelís insultar ou pegarlles aos seus pais; o 75 % sofre problemas emocionais causados pola continua exposición ao voo rasante dos avións e o estrondo dos bombardeos; o 96% viu mortos ou feridos; o 36%, si, quere morrer nos ataques do exército ocupante. Será a freudiana pulsión de morte? O fanatismo da súa cultura primitiva? A estes pequenos telescopios non se lles permite mirar ao ceo; estes pequenos telescopios acaban rodando polo chan.

En tempos de Kant titilaban azuis os astros ao lonxe; hoxe no ceo de Gaza –como no de Iraq ou Afganistán- os nenos só ven nubes zoantes de drons, helicópteros e avións. En lugares normais os nenos queren pan con chocolate, espazos amplos, pais libres; en Palestina moitos só queren morrer. Que os nenos palestinos non vexan as estrelas e non teñan gana de vivir é culpa –disque- da guerra. Pero, que guerra é esta?

Ningunha palabra pode sufocar un incendio, curar unha ferida ou resucitar un morto, pero si alimentar una pira, afiar un coitelo e cavar trincheiras. As palabras non sandan, pero si matan. Por iso hai que ter moito coidado con elas. “O que teña algo que dicir”, dicía Karl Kraus en vésperas da 1ª Guerra Mundial, “que dea un paso ao fronte e garde silencio”. En contextos de tensión, cando a violencia se contaxia cun verbo pequeno, alí onde causas históricas activan sen parar unha invasión de motivos inmediatos e vehementes, hai que atreverse a non dicir certas cousas. En relación co mal chamado “conflito palestino”, a responsabilidade esixe calar certas palabras, a coraxe demanda a renuncia a certos vocábulos que, ao ocultar longas duracións xenealóxicas, coloca os falantes nun angostísimo presente dentro do que hai cada vez menos marxe de manobra. Unha destas palabras cegas, sen saída, é paradoxalmente a palabra “paz”.

Palestina está encerrada, si, na palabra “paz”, que é a palabra –non o esquezamos- dos que lanzan bombas sobre os telescopios de Gaza. En certo sentido, é verdade que os israelís desexan a paz moito máis cós palestinos; e basta unha sumaria busca estatística para constatar que son precisamente os dirixentes sionistas –e os seus valedores estadounidenses e europeos- os que pronuncian con máis frecuencia esa palabra. Non é unha casualidade. De entrada, o discurso sobre a “paz” e a “pacificación” alimenta e naturaliza a ilusión de que nos atopamos ante unha situación de guerra; é dicir, no marco dun “conflito” no que ambas partes teñen razón e ambas partes teñen que facer concesións. Pero ao mesmo tempo, esa insistencia na “paz” serviu precisamente para que Israel non fixese ningunha concesión ata agora; as “conversas de paz”, negación en si mesmas das resolucións da ONU, constitúen unha estratexia

23

constituyen una estrategia muy funcional de la ocupación. De Madrid y Oslo a la Hoja de Ruta esta ilusión de “negociación permanente”, siempre excitada y frustrada con premeditación, ha servido a Israel en las últimas décadas para extender los asentamientos y colonias, levantar y ampliar el Muro e imponer un asedio medieval a la franja de Gaza. El pelotón de fusilamiento alza las armas frente a los palestinos alineados en el paredón y el general da la orden de disparar: “¡Paz!”; el piloto del F-16 que sobrevuela Gaza ve la azotea de la casa de Ibrahim y aprieta el botón donde está escrito: “Paz”. Tras veinte años de “negociaciones de paz”, a todos nos gustaría quizás retroceder veinte años: los palestinos han visto erosionada su unidad por ásperas pugnas internas y los israelíes acaban de elegir al gobierno más ultraderechista, violento e intransigente de su historia.

En algún sentido, si los niños palestinos no pueden ver las estrellas y además quieren morirse no es por culpa de la guerra sino por culpa de la “paz”. La tarea responsable de los productores de discursos –periodistas, políticos, intelectuales- es la de desescombrar los obstáculos verbales, la de localizar y desactivar los vocablos que pueden estallar entre nuestras manos. Puesto que no podemos sofocar incendios ni curar heridas ni resucitar muertos con la palabra, tratemos al menos de retirar del camino las palabras que atizan el fuego, afilan los cuchillos y ceban las bombas. Si realmente queremos la paz, debemos dejar a un lado la palabra “paz”. No hablemos de paz. ¿De qué hablaremos? ¿Qué palabra utilizaremos en su lugar? La palabra paz es particularmente belicosa porque está reprimiendo o, más aún, “forcluyendo” –por decirlo con Lacan- la verdadera, la única solución posible; está impidiendo por todos los medios que se pronuncie la palabra “justicia”.

“¡Paz!”, ordena el general al pelotón de fusilamiento; “¡justicia!”, responden los caídos. Que los niños palestinos no puedan ver las estrellas y quieran imitar a sus padres asesinados, es culpa de la injusticia; es la responsabilidad individual de los injustos. La paz es un callejón ciego. La justicia, que apenas si puede andar, por lo menos puede ver. Y ver es llegar lejos con los ojos –hasta esas estrellas donde contemplamos el valor de los hombres y la necesidad de leyes compartidas.

La historia es de sobra conocida. Durante siglos, el antisemitismo europeo expulsó, aisló, persiguió y eventualmente linchó –los infames pogromos- a los miembros más pobres de una minoría religiosa nativa: los judíos. Mientras el colonialismo exterminaba a gran escala a los “salvajes” y “orientales” en el exterior –decenas de millones de “criaturas inferiores” sacrificadas en todo el mundo- mantenía en el interior su propio “irreductible Oriente”, funcionalmente contenido en una existencia degradada, despreciada, sospechosa incluso para los más desprejuiciados filósofos de la Ilustración (Voltaire o Hegel). Los negros, los indios, los moros, no constituían un problema; estaban fuera y se los podía aniquilar sin el menor remordimiento moral. Los judíos, “nuestros salvajes”, planteaban más dificultades. Eran objeto de especulación, de admiración,

moi funcional da ocupación. De Madrid e Oslo á Folla de Ruta, esta ilusión de “negociación permanente”, sempre excitada e frustrada con premeditación, serviulle a Israel nas últimas décadas para estender os asentamentos e colonias, levantar e ampliar o Muro e impoñer un asedio medieval á Faixa de Gaza. O pelotón de fusilamento alza as armas fronte aos palestinos aliñados no paredón e o xeneral dá a orde de disparar: “Paz!”; o piloto do F-16 que sobrevoa Gaza ve a azotea da casa de Ibrahim e aperta o botón no que está escrito: “Paz”. Despois de vinte anos de “negociacións de paz”, a todos nos gustaría quizais retroceder vinte anos: os palestinos viron erosionada a súa unidade por ásperas pugnas internas e os israelís acaban de elixir o goberno máis violento, ultradereitista e intransixente da súa historia.

Nalgún sentido, se os nenos palestinos non poden ver as estrelas e ademais queren morrer non é por culpa da guerra senón por culpa da “paz”. A tarefa responsabilidade dos produtores de discursos –xornalistas, políticos, intelectuais- é a de desatoar os obstáculos verbais, a de localizar e desactivar os vocábulos que poden estouparnos nas mans. Posto que non podemos sufocar incendios nin curar feridas nin resucitar mortos coa palabra, intentemos polo menos retirar do camiño as palabras que atizan o lume, afían os coitelos e ceban as bombas. Se realmente queremos a paz, debemos deixar a un lado a palabra “paz”. Non falemos de paz. De que imos falar? Que palabra imos utilizar no seu lugar? A palabra paz é particularmente belicosa porque está reprimindo ou, máis aínda, “forcluíndo” –por dicilo con Lacan- a verdadeira, a única solución posible; está impedindo por todos os medios que se pronuncie a palabra “xustiza”.

“Paz!”, ordénalle o xeneral ao pelotón de fusilamento; “xustiza!”, responden os caídos. Que os nenos palestinos non poidan ver as estrelas e queiran imitar os seus pais asasinados, é culpa da inxustiza; é a responsabilidade individual dos inxustos. A paz é unha calella cega. A xustiza, que apenas pode andar, polo menos pode ver. E ver é chegar lonxe cos ollos –ata esas estrelas nas que contemplamos o valor dos homes e a necesidade de leis compartidas.

A historia coñécese de sobra. Durante séculos, o antisemitismo europeo expulsou, illou, perseguiu e ao final linchou –os infames pogromos- os membros máis pobres dunha minoría relixiosa nativa: os xudeus. Mentres o colonialismo exterminaba a grande escala os “salvaxes” e “orientais” no exterior –decenas de millóns de “criaturas inferiores” sacrificadas en todo o mundo- mantiña no interior o seu propio “irredutible Oriente”, funcionalmente contido nunha existencia degradada, desprezada, sospeitosa incluso para os máis desprexuizados filósofos da Ilustración (Voltaire ou Hegel). Os negros, os indios, os mouros, non constituían un problema; estaban fóra e podíanse aniquilar sen o menor remordemento moral. Os xudeus, “os nosos salvaxes”, provocaban máis dificultades. Eran obxecto de especulación, de admiración, de rexeitamento; escribíase sobre e contra eles, eran convidados a asimilarse e a persecución mesma demostraba unha e outra vez que non querían

24

de rechazo; se escribía sobre y contra ellos, se les invitaba a asimilarse y la persecución misma demostraba una y otra vez que no querían o no podían hacerlo –como ocurre hoy con los musulmanes- a causa de una “falla estructural”, de un vicio incorregible de origen. La negación misma acabó por etnificar su diferencia religiosa. Eran “sucios”, “perezosos”, “lúbricos”, “orientales”; luego sencillamente “insectos”. Así que, a partir de 1933, el régimen nazi de Alemania, aspirante siempre frustrado a potencia colonial, trató de hacer con los judíos europeos lo que los otros países de Europa habían hecho siempre, fuera de sus fronteras, con todos los pueblos de la tierra con los que habían tropezado en su camino. “Lo que nos escandaliza de Hitler”, decía la mística y filósofa Simone Weil, “es que está haciendo con los europeos lo que los europeos han hecho siempre con los otros pueblos”. “Auschwitz”, dice el ensayista sueco Sven Lindqvist, “era la edición alemana, moderna, industrial, de un exterminio sobre el cual el imperio mundial europeo se había fundado durante largo tiempo”. Pero Auschwitz existió y nos hace temblar todavía hoy con el estremecimiento más radical que puede conmover el edificio humano; y desde los Juicios de Nuremberg (1945) negar su existencia constituye, no sólo una ignominiosa indignidad sino incluso –en algunos países-, un delito penado por la ley.

La historia es menos conocida. A finales del siglo XIX, un grupito de intelectuales judíos, los que más profundamente habían asimilado la cultura europea, fundaron en Basilea el movimiento sionista con el propósito de establecer en algún lugar del mundo un “Estado nacional judío”. El sionismo compartía con el antisemitismo –como denunció muy tempranamente el ya citado Karl Kraus, universal judío de Viena- algunos principios y algunos objetivos: aceptaba la idea del judaísmo como un “problema” al que había que encontrar una “solución final”, estaba a favor de la expulsión de los judíos de Europa e insistía en la “especificidad” étnico-racial del judaísmo (al menos de los judíos asquenazíes de origen jazaro). Sus fundadores, en todo caso, eran muy conscientes de hasta qué punto este proyecto de segregación de los judíos de Europa –pilar de la tradición antisemita- era paradójicamente “muy europeo”, como lo demuestran los argumentos que utilizó Theodor Herzl para convencer a los gobiernos occidentales de las ventajas de establecer un Estado sionista en Palestina: “para Europa construiremos ahí un trozo de muralla contra Asia, seremos el centinela avanzado de la civilización contra la barbarie”. En los años 30, cuando la colaboración del racismo nazi –a veces pactada con los propios sionistas- acelera la emigración judía a Palestina, hasta entonces muy reducida, el carácter “muy europeo” del sionismo se manifestará en todo su esplendor. Mientras Hitler establece las leyes raciales de Nuremberg y abre los primeros campos de concentración –y especula con desplazamientos en masa de población-, la Convención Mundial de Ihud Po´alei Tzion y el Congreso Sionista, celebrados los dos en Zurich en 1937, debaten abierta y alegremente la necesidad de la “limpieza étnica” de Palestina. “No discuto nuestro derecho moral a proponer una transferencia de la población”, dirá por ejemplo Aharon Zisling, futuro ministro de agricultura en el primer gobierno Ben Gurion, “no hay ninguna falla moral en una propuesta tendente a concentrar el desarrollo de la vida nacional”. Y Golda Meir dirá: “También yo desearía a los árabes fuera del país y mi conciencia estaría absolutamente limpia”. Y David Remez: “Es una

ou non podían facelo –como ocorre hoxe cos musulmáns- a causa dunha “falla estrutural”, dun vicio incorrixible de orixe. A negación mesma acabou etnificando a súa diferenza relixiosa. Eran “sucios”, “preguizosos”, “lúbricos”, “orientais”; ou sexa, simplemente “insectos”. Así que, a partir de 1933, o réxime nazi de Alemaña, aspirante sempre frustrado a potencia colonial, intentou facer cos xudeus europeos o que os outros países de Europa fixeran sempre, fóra das súas fronteiras, con todos os pobos da terra cos que tropezaran no seu camiño. “O que nos escandaliza de Hitler”, dicía a mística e filósofa Simone Weil, “é que está facendo cos europeos o que os europeos fixeron sempre cos outros pobos”. “Auschwitz”, di o ensaísta sueco Sven Lindqvist, “era a edición alemá, moderna, industrial, dun exterminio sobre o que o imperio mundial europeo se fundara durante longo tempo”. Pero Auschwitz existiu e aínda nos fai tremer hoxe co estremecemento máis radical que pode conmover o edificio humano; e desde os Xuízos de Nuremberg (1945) negar a súa existencia constitúe non só unha ignominiosa indignidade senón incluso –nalgúns países- un delito penado pola lei.

A historia é menos coñecida. A finais do século XIX un grupiño de intelectuais xudeus, os que máis profundamente asimilaran a cultura europea, fundaron en Basilea o movemento sionista co propósito de establecer nalgún lugar do mundo un “Estado nacional xudeu”. O sionismo compartía co antisemitismo –como axiña denunciou o xa citado Karl Kraus, xudeu universal de Viena- algúns principios e algúns obxectivos: aceptaba a idea do xudaísmo como un “problema” ao que había que encontrarlle unha “solución final”, estaba a favor da expulsión dos xudeus de Europa e insistía na “especificidade” étnico-racial do xudaísmo (polo menos dos xudeus asquenazís de orixe xazara). Os seus fundadores, en todo caso, eran moi conscientes de ata que punto este proxecto de segregación dos xudeus de Europa –piar da tradición antisemita- era paradoxalmente “moi europeo”, como o demostran os argumentos que utilizou Theodor Herzl para convencer os gobernos occidentais das vantaxes de establecer un Estado sionista en Palestina: “para Europa construiremos aí un anaco de muralla contra Asia, seremos o sentinela avanzado da civilización contra a barbarie”. Nos anos 30, cando a colaboración do racismo nazi –ás veces pactada cos propios sionistas- acelera a emigración xudía a Palestina, ata entón moi reducida, o carácter “moi europeo” do sionismo hase manifestar en todo o seu esplendor. Mentres Hitler establece as leis raciais de Nuremberg e abre os primeiros campos de concentración –e especula con desprazamentos en masa de poboación-, a Convención Mundial de Ihud Po´alei Tzion e o Congreso Sionista, celebrados os dous en Zurich en 1937, debaten aberta e alegremente a necesidade da “limpeza étnica” de Palestina. “Non discuto o noso dereito moral a propoñer unha transferencia da poboación”, dirá por exemplo Aharon Zisling, futuro ministro de agricultura no primeiro goberno Ben Gurion, “non hai ningunha falla moral nunha proposta tendente a concentrar o desenvolvemento da vida nacional”. E Golda Meir dirá: “Tamén eu desexaría ter os árabes fóra do país e a miña conciencia estaría absolutamente limpa”. E David Remez: “É unha solución xusta e correcta”. E Berl Locker: “Non teño ningunha obxección moral”. E Shlomo Lavi: “é moi xusto e moi moral”. E Eliahu Hacarmeli: “incluso se houbese que facelo recorrendo á forza –todas as empresas morais se levan

25

solución justa y correcta”. Y Berl Locker: “No tengo ninguna objeción moral”. Y Shlomo Lavi: “es muy justo y muy moral”. Y Eliahu Hacarmeli: “incluso si tuviese que llevarse a cabo recurriendo a la fuerza –todas las empresas morales se llevan a cabo mediante la fuerza- estaría justificada en todos los sentidos. (…) Se trata de un programa lógico, moral y humano en todos los sentidos”. Y Ben Gurion: “Con la transferencia obligatoria tendríamos vastas áreas… Apoyo la transferencia obligatoria. No veo nada inmoral en ella”. Diez años más tarde, entre noviembre de 1947 y septiembre de 1948, antes y durante el siniestro plan Dalet, la empresa colonial europeo-sionista se completaba –como documenta estremecedoramente el historiador israelí Ilan Pappé- con la destrucción de 531 aldeas palestinas, la evacuación de 11 barrios urbanos y la ejecución de al menos 31 masacres indiscriminadas. La así llamada Nakba, que expulsó de sus tierras seculares a 750.000 palestinos, también existió, como Auschwitz; pero, al contrario que Auschwitz, su negación no sólo no es moralmente reprobable, no sólo no es legalmente punible, sino que es aprobada, aplaudida y hasta exigida por la mayor parte de los gobiernos, los periodistas y los intelectuales del mundo. Después de todo, ese “negacionismo” es la condición misma de la existencia de Israel como un Estado legítimo, democrático, con derecho a la defensa –todo lo que, si reconocemos la Nakba, deja inmediatamente de ser.

Si liberamos a la justicia de la mordaza de la paz, comprendemos al menos la doble injusticia sobre la que se asien ta el proyecto sionista cristalizado en el Estado de Israel. Injusticia contra los judíos, a los que pretende representar en exclusiva –como el Vaticano a los cristianos-, obligándoles a reconocerse en términos étnico-raciales en una construcción ferozmente ideológica que encarna lo peor del nacionalismo, el colonialismo y el capitalismo occidentales. E injusticia, claro, contra los palestinos, convertidos hoy, como dice Elias Khoury, en “los judíos de los judíos” bajo una ocupación que, desde hace sesenta años, apoyada por las mismas potencias que despreciaban y desprecian a los judíos de todas las razas y todas las religiones, amenaza con echar por tierra todas las estrellas del mundo. Si queremos paz, hay que pedir justicia. Y la justicia exige que judíos y palestinos por igual se liberen de Israel. Es la más modesta, la más honrada, la menos escandalosa de las proposiciones. ¿Reconocer la Nakba? ¿Desmantelar el Estado sionista? ¿Salvar a los judíos? ¿Salvar a los palestinos? Desapareció la URSS y todos aplaudimos. Desapareció Yugoslavia y nos alegramos. Han desaparecido decenas de países -Checoslovaquia y Rodesia y la Sudáfrica racista entre otros- y no ha ocurrido nada. ¿Qué tendría de provocativo reclamar la desaparición de un Estado inviable y radicalmente injusto? Propongámoslo. Hagámoslo. Demos luego libertad a los refugiados palestinos para volver a Palestina y libertad a los judíos exisraelíes para que vuelvan a sus países de origen y que a continuación la población restante funde un nuevo Estado laico, democrático y socialista desde el que telescopios de todos los colores puedan dirigir sus ojos hacia un cielo despejado de drones, helicópteros y F-16. Es muy emocionante leer la carta que Jean-Moise Braitberg, nieto de una víctima del Holocausto, dirige al presidente de Israel: “Al conservar en el

a cabo mediante a forza- estaría xustificada en todos os sentidos. (…) Trátase dun programa lóxico, moral e humano en todos os sentidos”. E Ben Gurion: “Coa transferencia obrigatoria teriamos vastas áreas… Apoio a transferencia obrigatoria. Non vexo nada inmoral nela”. Dez anos despois, entre novembro de 1947 e setembro de 1948, antes e durante o sinistro plan Dalet, a empresa colonial europeo-sionista completábase –como documenta estremecedoramente o historiador israelí Ilan Pappé- coa destrución de 531 aldeas palestinas, a evacuación de 11 barrios urbanos e a execución de polo menos 31 masacres indiscriminados. A así chamada Nakba, que expulsou das súas terras seculares 750.000 palestinos, tamén existiu, como Auschwitz; pero, ao contrario que Auschwitz, a súa negación non só non é moralmente reprobable, non só non é legalmente punible, senón que é aprobada, aplaudida e ata esixida pola maior parte dos gobernos, os xornalistas e os intelectuais do mundo. Despois de todo, ese “negacionismo” é a condición mesma da existencia de Israel como un Estado lexítimo, democrático, con dereito á defensa –todo o que, se recoñecemos a Nakba, deixa de ser inmediatamente.

Se liberamos a xustiza da mordaza da paz comprendemos, polo menos, a dobre inxustiza sobre a que se asenta o proxecto sionista cristalizado no Estado de Israel. Inxustiza contra os xudeus, aos que pretende representar en exclusiva –como o Vaticano aos cristiáns-, obrigándoos a recoñecerse en termos étnico-raciais nunha construción ferozmente ideolóxica que encarna o peor do nacionalismo, o colonialismo e o capitalismo occidentais. E inxustiza, claro, contra os palestinos, convertidos hoxe, como di Elias Khoury, nos “xudeus dos xudeus” baixo unha ocupación que, desde hai sesenta anos, apoiada polas mesmas potencias que desprezaban e desprezan os xudeus de todas as razas e todas as relixións, ameaza con botar por terra todas as estrelas do mundo. Se queremos paz hai que pedir xustiza. E a xustiza esixe que xudeus e palestinos por igual se liberen de Israel. É a máis modesta, a máis honrada, a menos escandalosa das proposicións. Recoñecer a Nakba? Desmantelar o Estado sionista? Salvar os xudeus? Salvar os palestinos? Desapareceu a URSS e todos aplaudimos. Desapareceu Iugoslavia e alegrámonos. Desapareceron decenas de países -Checoslovaquia e Rodesia e a Sudáfrica racista entre outros- e non pasou nada. Que tería de provocativo reclamar a desaparición dun Estado inviable e radicalmente inxusto? Propoñámolo. Fagámolo. Deámoslles logo liberdade aos refuxiados palestinos para volver a Palestina e liberade os xudeus exisraelís para que volvan aos seus países de orixe e que a continuación a poboación restante funde un novo Estado laico, democrático e socialista desde o que telescopios de todas as cores poidan dirixir os seus ollos cara a un ceo despexado de drons, helicópteros e F-16.

É moi emocionante ler a carta que Jean-Moise Braitberg, neto dunha vítima do Holocausto, dirixe ao presidente de Israel: “Ao conservar no Memorial de Yad Vashem, no corazón do Estado xudeu, o nome dos meus parentes, o voso Estado ten prisioneira a miña memoria familiar detrás dos aramados de pugas do sionismo, para que sexan reféns dunha así chamada autoridade moral que comete cada día a abominación que é a negación de xustiza. Polo tanto, rógolle

26

Memorial de Yad Vashem, en el corazón del Estado judío, el nombre de mis parientes, vuestro Estado tiene prisionera mi memoria familiar tras las alambradas de púa del sionismo, para que sean rehenes de una así llamada autoridad moral que comete cada día la abominación que es la negación de justicia. Por lo tanto, le ruego que retire el nombre de mi abuelo del santuario dedicado a la crueldad cometida contra los judíos para que no siga justificando la cometida contra los palestinos”. Otros judíos –como Michael Neumann y Osha Neumann- han hecho después la misma petición. Es muy emocionante también leer el comunicado firmado el 7 de enero de 2009 por Jews in Solidarity with Palestine: “Apelamos al pueblo judío del mundo entero, incluidos aquellos que viven in Israel, a que se unan con nosotros para reivindicar esta herencia: el rechazo del racismo y del genocidio; el rechazo al Estado sionista, cuya esencia misma es el racismo; el abrazo a nuestros hermanos y hermanas palestinos; la defensa de su justa lucha para que la tierra robada le sea devuelta y puedan construir una Palestina libre”.

Es muy emocionante leer la carta fundacional del IJAN (International Jewish Antizionist Network), donde cientos de judíos antisionistas declaran su compromiso con “el desmantelamiento del apartheid israelí, el retorno de los refugiados palestinos y el fin de la colonización israelí de la Palestina histórica”.

Y es muy emocionante también sumarse a la indignación del activista judío Michael Warschawski, del Alternative Information Center, quien se dirigía así el 18 de enero a Barak, Olmert y Livni: “Junto a decenas de miles de otros judíos, desde Canadá a Gran Bretaña, desde Australia a Alemania, os lo estamos avisando: no oséis hablar en nuestros nombres, porque correremos tras vosotros, incluso si fuera necesario hasta el infierno de los criminales de guerra y os empalagaréis las palabras en vuestras gargantas hasta que pidáis perdón por habernos mezclado con vuestros crímenes. Nosotros, y no vosotros, somos los hijos de Mala Zimetbaum y Marek Edelman, de Mordechai Anilevicz y Stephane Hessel, y estamos transmitiendo su mensaje a la humanidad para custodia en las manos de los combatientes de la resistencia en Gaza: “Estamos luchando por nuestra libertad y por la vuestra, por nuestra dignidad humana, social y nacional y por la vuestra” (llamamiento del gueto de Varsovia al mundo, Pascua 1943)”. Y es sobre todo muy emocionante –claro- comprobar que el pueblo palestino, que no puede ver las estrellas, cuyos niños desean a veces la muerte, empujado una y otra vez al borde del abismo, subvierte sin embargo todas las lógicas –psicológicas, políticas, antropológicas- y sigue resistiendo con la dignidad de un telescopio apuntado hacia el cielo a fin de recordarnos que la única solución para los problemas del mundo –en Palestina, sí, y en Iraq y en Afganistán y en Colombia y en EEUU- es introducir en él un poco –al menos un poco- de justicia.

que retire o nome de meu avó do santuario dedicado á crueldade cometida contra os xudeus para que non siga xustificando a cometida contra os palestinos”. Outros xudeus –como Michael Neumann e Osha Neumann- fixeron despois a mesma petición. É moi emocionante tamén ler o comunicado asinado o 7 de xaneiro de 2009 por Jews in Solidarity with Palestine: “Apelamos ao pobo xudeu do mundo enteiro, incluídos aqueles que viven en Israel, a que se unan connosco para reivindicar esta herdanza: o rexeitamento do racismo e do xenocidio; o rexeitamento ao Estado sionista, cuxa esencia mesma é o racismo; o abrazo aos nosos irmáns e irmás palestinas; a defensa da súa xusta loita para que a terra roubada lle sexa devolta e poidan construír unha Palestina libre”.

É moi emocionante ler a carta fundacional do IJAN (International Jewish Antizionist Network), na que centos de xudeus antisionistas declaran o seu compromiso co “desmantelamento do apartheid israelí, o retorno dos refuxiados palestinos e a fin da colonización israelí da Palestina histórica”.

E é moi emocionante tamén sumarse á indignación do activista xudeu Michael Warschawski, do Alternative Information Center, que se dirixía así o 18 de xaneiro a Barak, Olmert e Livni: “Xunto a decenas de miles doutros xudeus, desde Canadá a Gran Bretaña, desde Australia a Alemaña, estámosvolo avisando: non ousedes falar nos nosos nomes, porque correremos detrás de vós, incluso se fose necesario ata o inferno dos criminais de guerra, e empacharedes coas palabras nas vosas gargantas ata que pidades perdón por mesturarnos cos vosos crimes. Nós, e non vós, somos os fillos de Mala Zimetbaum e Marek Edelman, de Mordechai Anilevicz e Stephane Hessel, e estamos transmitindo a súa mensaxe á humanidade para custodia nas mans dos combatentes da resistencia en Gaza: “Estamos loitando pola nosa liberdade e pola vosa, pola nosa dignidade humana, social e nacional e pola vosa” (chamamento do gueto de Varsovia ao mundo, Pascua 1943)”. E é sobre todo moi emocionante –claro- comprobar que o pobo palestino, que non pode ver as estrelas, cuxos nenos desexan ás veces a morte, empurrado unha e outra vez ao bordo do abismo, subverte sen embargo todas as lóxicas –psicolóxicas, políticas, antropolóxicas- e segue resistindo coa dignidade dun telescopio apuntado cara ao ceo a fin de recordarnos que a única solución para os problemas do mundo –en Palestina, si, e en Iraq e en Afganistán e en Colombia e en EEUU- é introducir nel un pouco –polo menos un pouco- de xustiza.

27

ROSA ANEIROSXornalista e escritora Periodista y escritora

O ANIVERSARIO DE AYA

Nada se move. Nin sequera un chisquiño de aire. Nada. Ahmed nin sequera pestanexa. Os seus sete anos permanecen firmes e falsos coma unha figueira. El olla e non di nada. Nada di Ahmed. Só mira e soña.

Ahmed olla o debuxo de Superman impreso na súa camiseta de algodón e suspira. Quen tivese superpoderes coma el! Quen fose Superman e puidese ter capacidade de visión de raios X nos seus olliños negros e cativeiros. Quen puidese atravesar o uniforme do soldado, as barreiras de control, o grosor do muro, a área de seguridade, todas as calellas do outro barrio e chegar ao patio onde agora mesmiño a súa amiga Aya celebra, con torta e todo, o seu oitavo aniversario. Quen puidese aplaudir a rabiar cando a nena apaga unha a unha –unha, dúas, tres, catro, cinco, seis, sete, oito!- as candeas e pedir oito desexos coma oito soles. Quen puidese, Ahmed, quen puidese. O cativo non se move. Nin os calcañares espidos e cubertos de po, nin as pernas fracas, nin os dedos de unllas negras, nin a clavícula que a duras penas sostén o seu corpiño coma se fose unha percha eivada, nin a capa de Superman que lle gabea polo algodón do peito. Nin tan sequera a barriga inchada que esconde un agasallo de aniversario para a súa amiguiña. Tampouco os olliños negros e cativeiros, fixos dende hai quen sabe cantos minutos no soldado que sempre lle impide ir xogar con Aya do outro lado do muro. Trinta veces lle suplicou e trinta veces llo negou. Pero hoxe, co asunto do aniversario, a negativa resulta aínda máis dolorosa. Ahmed é mesmo capaz de escoitar todas as gargalladas dos nenos arredor da torta, todos os aplausos, toda a excitación, todos os gritos de alegría e sente algo molesto na boca do estómago. Non sabe o que é, nin sequera sabe que aí arriba existe un órgano chamado estómago, pero a Ahmed dóelle. E non sabe que iso podería chamarse rabia, ou odio ou impotencia pero a el tanto lle dá, chámese como se chame. Só sabe que lle apreixa o corpo coma se quixese afogar e non lle gusta. Doe. Manca. Fere. Ahmed, quen sabe cantos minutos leva aí teso coma unha figueira vella, toma agora unha decisión que rebenta a parálise do medo. E dá un paso. E dá outro. Na barriga inchada acariña con delicadeza o agasallo para a súa amiga. É unha sorpresa. Grande. Azul, como non pode ser doutra maneira. Brandiño. Debaixo da camiseta de algodón de Superman o regalo de

EL CUMPLEAÑOS DE AYA

Nada se mueve. Ni siquiera un poco de aire. Nada. Ahmed ni siquiera pestañea. Sus siete años permanecen firmes y falsos como una higuera. Él mira y no dice nada. Nada dice Ahmed. Sólo mira y sueña.

Ahmed mira el dibujo de Superman impreso en su camiseta de algodón y suspira. ¡Quién tuviera superpoderes como él! Quién fuera Superman y tuviera capacidad de visión de rayos X en sus ojitos negros y pequeños. Quién pudiera atravesar el uniforme del soldado, las barreras de control, el grosor del muro, el área de seguridad, todas las callejas del otro barrio y llegar al patio en el que ahora mismo su amiga Aya celebra, con tarta y todo, su octavo cumpleaños. Quién pudiera aplaudir a rabiar cuando la niña apagase una a una –¡una, dos, tres, cuatro, cinco, seis, siete, ocho!- las velas y pedir ocho deseos como ocho soles. Quién pudiera, Ahmed, Quién pudiera. El niño no se mueve. Ni los calcañares desnudos y llenos de polvo, ni las piernas flacas, ni los dedos de uñas negras, ni la clavícula que a duras penas sostiene su cuerpo diminuto como si fuese una percha deformada, ni la capa de Superman que le trepa por el algodón del pecho. Ni siquiera la barriga hinchada que esconde un regalo de cumpleaños para su amiguita. Tampoco los ojitos negros y pequeños, fijos desde hace quién sabe cuántos minutos en el soldado que siempre le impide ir a jugar con Aya del otro lado del muro. Treinta veces le ha suplicado y treinta veces se lo ha negado. Pero hoy, con el asunto del cumpleaños, la negativa resulta aún más dolorosa. Ahmed es incluso capaz de escuchar todas las risotadas de los niños alrededor de la tarta, todos los aplausos, toda la excitación, todos los gritos de alegría y siente algo molesto en la boca del estómago. No sabe qué es, ni siquiera sabe que ahí arriba existe un órgano llamado estómago, pero a Ahmed le duele. Y no sabe que eso podría llamarse rabia, u odio o impotencia pero a él le da igual, llámese como se llame. Sólo sabe que le aprieta el cuerpo como si se fuese a ahogar y no le gusta. Duele. Lastima. Hiere. Ahmed, quién sabe cuántos minutos lleva ahí tieso como una higuera vieja, toma ahora una decisión que revienta la parálisis del miedo. Y da un paso. Y da otro paso. En la barriga hinchada acaricia con delicadeza el regalo de su amiga. Es una sorpresa. Grande. Azul, como no puede ser de otra manera. Blandita. Debajo de la camiseta de algodón de

28

Aya agarda con nervios o momento de ser entregado. A cara de felicidade da nena. De satisfacción e orgullo de Ahmed. El pasa a man pola capa de Superman impresa no peito e avanza. O soldado faille un sinal de negación con certa desidia primeiro e aburrimento despois. O neno, así e todo -pensa con fastío o soldado-, é teimudo de carallo. Pero, desta volta, o pícaro non se detén. Que levas debaixo da camiseta? Nada. Amósame o que levas. Non podo. É unha sorpresa, os agasallos non se ensinan. O soldado inquiétase. Para. Para aí, non avances máis. Dígoo en serio. Para. O fusil apunta directamente á barriga de Ahmed. Non me obrigues a disparar. Que levas escondido aí? Que levas? Non avances máis. Non me obrigues a face... O neno aperta a barriga inchada con demasiada forza. É un agasallo de aniversario para Aya e os agasallos, señor soldado, non se poden amosar porque son unha sorpresa...

O globo azul oculto baixo a camiseta de Superman estoupou só uns segundos antes có corazón de sete anos de Ahmed.

Xusto nese momento, do outro lado do muro, Aya apaga unha a unha –unha, dúas, tres, catro, cinco, seis, sete, oito- as candeas, pecha os ollos e pide con toda a forza do mundo que chegue o seu amigo Ahmed e que lle traia un agasallo ben grande e bonito. Azul, como non pode ser doutra maneira.

Superman el regalo de Aya espera con nervios el momento de ser entregado. La cara de felicidad de la niña. De satisfacción y orgullo de Ahmed. Él pasa la mano por la capa de Superman impresa en el pecho y avanza. El soldado le hace una señal de negación con cierta desidia primero y aburrimiento después. El niño, con todo -piensa cansado el soldado-, es un terco del carajo. Pero, esta vez, el pequeño no se detiene. ¿Qué llevas debajo de la camiseta? Nada. Enséñame qué llevas. No puedo. Es una sorpresa, los regalos no se enseñan. El soldado se inquieta. Para. Detente, no avances más. Lo digo en serio. Para. El fusil apunta directamente a la barriga de Ahmed. No me obligues a disparar. ¿Qué llevas ahí escondido? ¿Qué es eso? No avances más. No me obligues a hacer... El niño aprieta la barriga hinchada con demasiada fuerza. Es un regalo de cumpleaños para Aya y los regalos, señor soldado, no se pueden enseñar porque son una sorpresa...

El globo azul oculto bajo la camiseta de Superman explotó tan sólo unos segundos antes que el corazón de siete años de Ahmed.

Justo en ese momento, al otro lado del muro, Aya apaga una a una –una, dos, tres, cuatro, cinco, seis, siete, ocho- las velas, cierra los ojos y pide con toda la fuerza del mundo que llegue su amigo Ahmed y que le traiga un regalo grande y bonito. Azul, como no puede ser de otra manera.

29

TERESA ARANGURENXornalista e escritora Periodista y escritora

UN XESTO DE RESISTENCIA

Había unhas horas que o exército israelí saíra do campo de refuxiados. Xente con expresión alucinada deambulaba entre os cascallos. Non quedaba nada. Onde houbera casas, tendas, rúas, agora había un inmenso predio de terra achanzada.

Máis de cen edificios foran arrasados. Quedaron a rentes da terra.Era abril de 2002. E era Jenín.

Un grupo de xente, coa boca cuberta con panos da man, fozaba na terra coas mans. E de debaixo da terra ían xurdindo os obxectos cotiáns destruídos: unha pota, un cullerón de madeira, un caderno escolar, un biberón, unha foto enmarcada… un cadáver. Máis de vinte cadáveres vimos desenterrar coas mans espidas esa mañá.

Facía calor e o aire traía o tufo da morte.

A muller estaba sentada de crequenas xunto a dúas anciás e varios nenos. Cando nos viu pasar, sufocados e suorentos, fíxonos un xesto coa man convidándonos a acercarnos. Despois murmuroulle algo a un neno que marchou correndo e apareceu pouco despois cunha botella mediada de auga.

“Salam aleikum” dixo a muller e ofreceunos a auga.

A hospitalidade non é unha cuestión de boas maneiras. É un sinal de identidade. O xesto daquela muller palestina non era só un xesto de cortesía, senón tamén de afirmación. Un acto de resistencia. “Aquí estou...”, dicía a muller ó ofrecernos a botella mediada de auga, “...aquí estou, son unha muller árabe e non vou consentir que uns forasteiros pasen polo meu lado sen ofrecerlles nada. Aquí estou, destruíron a miña casa, pero non me destruíron a min. Aquí estou, son unha muller palestina e aínda son a anfitrioa da terra na que estivo a miña casa”.

UN GESTO DE RESISTENCIA

Hacía unas horas que el ejército israelí había salido del campo de refugiados. Gente con expresión alucinada deambulaba entre los escombros. No quedaba nada. Donde había habido casas, tiendas, calles, ahora había un inmenso solar de tierra allanada.

Más de cien edificios habían sido arrasados. Quedaron a ras de tierra.Era abril de 2002. Y era Jenín.

Un grupo de gente, con pañuelos cubriéndole la boca, escarbaba la tierra con las manos. Y de la tierra iban surgiendo los objetos de la cotidianidad destruida: una cacerola, un cucharón de madera, un cuaderno escolar, un biberón, una foto enmarcada… un cadáver. Más de veinte cadáveres vimos desenterrar con las manos desnudas esa mañana.

Hacía calor y el aire traía el hedor de la muerte.

La mujer estaba sentada en cuclillas junto a dos ancianas y varios niños. Cuando nos vio pasar, sofocados y sudorosos, nos hizo un gesto con la mano invitándonos a acercarnos. Después susurró algo a uno de los niños que se fue corriendo y apareció al poco con una botella mediada de agua.

“Salam aleikum” dijo la mujer y nos ofreció el agua.

La hospitalidad no es una cuestión de buenos modales. Es una seña de identidad. El gesto de aquella mujer palestina no era sólo un gesto de cortesía sino también de afirmación. Un acto de resistencia. “Aquí estoy”, decía la mujer al ofrecernos la botella mediada de agua; “aquí estoy, soy una mujer árabe y no consentiré que unos forasteros pasen por mi lado sin ofrecerles nada. Aquí estoy, han destruido mi casa, pero no me han destruido a mí. Aquí estoy, soy una mujer palestina y aun soy la anfitriona de la tierra donde estuvo mi casa”.

30

31

MIGUEL ÁNGEL BASTENIERColumnista e editorialista do diario “El País”Columnista y editorialista del diario “El País”

CHOQUE DE TRENS EN ORIENTE MEDIO

O 18 de maio os máis optimistas e os máis pesimistas, situados en bandos opostos, esperan ou temen, respectivamente, un choque de trens na Casa Branca. Ese día entrevistaranse por primeira vez o presidente dos Estados Unidos, Barack Hussein Obama e o primeiro ministro de Israel, Benjamin, Bibi, Netanyahu. Os optimistas están entre os palestinos, e os pesimistas no sionismo de dereitas. Os optimistas, que a experiencia ensina a ser cautelosos, especulan con que hai unha oportunidade para a paz no conflito árabe-israelí, encarnada polo presidente norteamericano. Os pesimistas, poderosos e malia todo seguros de si mesmos, quítanlle ferro ó asunto, afirmando que nada substancial pode cambiar na relación entre os dous grandes aliados. Pero seguro que ambos os convois, piafando sobre os raís, existen. Obama ten un plan para obter a retirada israelí virtualmente total dos territorios ocupados, e o gobernante israelí, da dereita profunda, rexeitou sempre a idea mesma do Estado palestino. Washington ten un ‘grand design’: un triángulo de actores ó que hai que poñer de acordo, ou un círculo cuxa cuadratura sería a paz. Os actores son Israel, as dúas Autoridades Palestinas –AP e Hamás- e Irán. O plan ten o mérito inicial de vincular escenarios, como vasos comunicantes, co que é inútil ocuparse dun ignorando o outro. Os Estados Unidos formulan unha grande oferta a tres bandas: retirada israelí a cambio dunha garantía absoluta de que Teherán xamais adquirirá unha arma atómica. E, posto que o dossier tras o que Netanyahu se parapeta ante Washington é o de que o maior obstáculo para a paz é Irán, e que primeiro hai que impedir que obteña a arma nuclear antes de falar de Palestina, ¿que mellor proposta cabe facerlle a Israel –pode dicirse con finxida inxenuidade Obama- ca eliminar ese perigo? A Teherán, doutro lado, tería que recordarlle que se é certo que non enriquece uranio para fabricar bombas senón para substituír electricidade, ¿non habería que rexeitar unha solución que o converte no factor clave en Oriente Medio? O que fai realidade o Estado palestino. Pero todo iso aparece suxeito a unha procelosa serie de pre-condicións.

CHOQUE DE TRENES EN ORIENTE MEDIO

El 18 de mayo los más optimistas y los más pesimistas, situados en bandos opuestos, esperan o se temen, respectivamente, un choque de trenes en la Casa Blanca. Ese día se entrevistarán por primera vez el presidente de Estados Unidos, Barack Hussein Obama y el primer ministro de Israel, Benjamin, Bibi, Netanyahu. Los optimistas están entre los palestinos, y los pesimistas, en el sionismo de derechas. Los optimistas, que la experiencia enseña a ser cautelosos, especulan con que hay una oportunidad para la paz en el conflicto árabe-israelí, encarnada por el presidente norteamericano. Los pesimistas, poderosos y pese a todo seguros de sí mismos, quitan hierro al asunto, afirmando que nada sustancial puede cambiar en la relación entre los dos grandes aliados. Pero, seguro que ambos convoyes, piafando sobre los raíles, existen. Obama tiene un plan para obtener la retirada israelí virtualmente total de los territorios ocupados, y el gobernante israelí, de la derecha profunda, ha rechazado siempre la idea misma de Estado palestino. Washington tiene un ‘grand design’; un triángulo de actores al que hay que poner de acuerdo, o un círculo cuya cuadratura sería la paz. Los actores son Israel, las dos Autoridades Palestinas –AP y Hamás- e Irán. El plan tiene el mérito inicial de vincular escenarios, como vasos comunicantes, con lo que es inútil ocuparse de uno ignorando el otro. Estados Unidos formula una gran oferta a tres bandas: retirada israelí a cambio de una garantía absoluta de que Teherán jamás adquiriría el arma atómica. Y, puesto que el dossier tras el que Netanyahu se parapeta ante Washington es el de que el mayor obstáculo para la paz es Irán, y que primero hay que impedir que obtenga el arma nuclear antes de hablar de Palestina, ¿qué mejor propuesta cabe hacer a Israel -puede decirse con fingida ingenuidad Obama- que eliminar ese peligro? A Teherán, de otro lado, tendría que recordarle que si es cierto que no enriquece uranio para fabricar bombas sino para reemplazar electricidad, ¿no habría de rechazar una solución que le convierte en el factor clave de Oriente Medio?; el que hace realidad el Estado palestino. Pero todo ello aparece sujeto a una procelosa serie de pre-condiciones.

32

A primeira é que deixe de haber dous centros de poder palestinos e que AP e Hamás formen un goberno de unidade, conversas baixo a mediación de Exipto nas que está prevista a próxima reunión o día 16 no Cairo . Pero fontes de Damasco, onde reside o xefe militar de Hamás, Jaled Meshal, aseguran que a organización non renunciará á violencia, nin recoñecerá a Israel, como esixen AP e os EE.UU., requisito indispensable para entrar no Goberno. A segunda implica a Irán, onde o 12 de xuño se celebrarán unhas eleccións que determinarán a resposta a unha eventual oferta norteamericana. Hai dous candidatos considerados reformistas, o que dividirá o voto ‘brando’, e varios de dureza coñecida, entre os que o presidente Ahmed Ahmadinejad –o que non creo no Holocausto- non é nin sequera o máis radical. E Irán, aínda admitindo a hipótese máis grata para Occidente, tería que aceptar controis internacionais sumamente estritos sobre o proceso de combustión nuclear, para que Israel non puidese aducir que todo era unha farsa. A posición iraniana, en campaña electoral, é inevitablemente dura, e segundo fontes exipcias, Teherán fai presión sobre Hamás para que non ceda nas negociacións con AP. En terceiro lugar, quen ha de estar de verdade interesado no plan é Israel, aínda que toda xurisprudencia ó respecto é negativa. Os pronunciamentos en contra dunha retirada extensa foron continuos por parte de todos os Gobernos israelís desde a Guerra de 1967, na que se produciu a ocupación. Israel –dereita e esquerda- quere reter unha parte considerable de Cisxordania, ademais de Xerusalén Leste, ó que suma innumerables esixencias que converterán o territorio nun de bantustan e kindergarten. E, finalmente, é a propia administración Obama a que ha de obrar coma unha soa vontade, e xa hai quen na esquerda norteamericana cre ver diferenzas entre o xeneral James Jones, conselleiro nacional de seguridade, e a secretaria de Estado Hillary Clinton, que fixo demasiada gala do seu aliñamento con Israel como para desmentilo agora facilmente. O ex ministro israelí, Shlomo Ben Ami dixo, cargado de razón, que só unha intervención dos Estados Unidos, que frise a imposición, pode levar a paz a Oriente Medio.

Publicado o 6 de maio de 2009 no diario “El País”

La primera es que deje de haber dos centros de poder palestinos y que AP y Hamás formen un gobierno de unidad, conversaciones bajo la mediación de Egipto en las que está prevista la próxima reunión el día 16 en El Cairo. Pero fuentes de Damasco, donde reside el jefe militar de Hamás, Jaled Meshal, aseguran que la organización no renunciará a la violencia, ni reconocerá a Israel, como exigen AP y EE. UU., requisito indispensable para entrar en el Gobierno. La segunda implica a Irán, donde el 12 de junio se celebrarán unas elecciones que determinarán la respuesta a una eventual oferta norteamericana. Hay dos candidatos considerados reformistas, lo que dividirá el voto ‘blando’, y varios de dureza conocida, entre los que el presidente Ahmed Ahmadinejad -el que no cree en el Holocausto- no es ni siquiera el más radical. E Irán, aún admitiendo la hipótesis más grata para Occidente, tendría que aceptar controles internacionales sumamente estrictos sobre el proceso de combustión nuclear, para que Israel no pudiera aducir que todo era una farsa. La posición iraní, en campaña electoral, es inevitablemente dura, y según fuentes egipcias, Teherán presiona a Hamás para que no ceda en las negociaciones con AP. En tercer lugar, quien ha de estar de verdad interesado en el plan es Israel, aunque toda jurisprudencia al respecto es negativa. Los pronunciamientos en contra de una retirada extensa han sido continuos por parte de todos los Gobiernos israelíes desde la guerra de 1967, en que se produjo la ocupación. Israel –derecha e izquierda- quiere retener una parte considerable de Cisjordania, además de Jerusalén Este, a lo que suma innumerables exigencias que convertirían el territorio en un híbrido de bantustan y kindergarten. Y, finalmente, es la propia administración Obama la que ha de obrar como una sola voluntad, y ya hay quien en la izquierda norteamericana cree ver diferencias entre el general James Jones, consejero nacional de seguridad, y la secretaria de Estado Hillary Clinton que ha hecho demasiado gala de su alineamiento con Israel como para desmentirlo ahora fácilmente. El ex ministro israelí, Shlomo Ben Ami ha dicho, cargado de razón, que sólo una intervención de Estados Unidos, que frise la imposición, puede llevar la paz a Oriente Medio.

Publicado el 6 de mayo de 2009 en el diario “El País”

33

LA CONSPIRACIÓN DEL SILENCIO

Siempre he pensado que para mejorar el mundo en que vivimos es preciso conocerlo, primero, dar respuestas firmes, después. Para ello se necesita la motivación de todos; de los jóvenes llenos de inquietudes y, sobre todo, de quien tiene la responsabilidad y el poder de cambiar una realidad dolorosa por una realidad más dulce. No es fácil, cierto, pero sí es posible, porque como escribió Edward Said en el primer catalogo de Arte y Palabra por la Paz: “Aunque el camino parezca difícil no puede ser abandonado. Cuando detienen a uno de nosotros, otros diez pueden ocupar su sitio”.

Ese uno podemos ser todos. Se ha desterrado la ingenuidad que mucho tiempo atrás iluminó las miradas de niños y niñas palestinos, de jóvenes deseosos de cambiar una situación insostenible. Los pensadores la reclaman otra vez para ellos y denuncian la falta de impunidad con la que los gobiernos se han hecho dueños absolutos de ellas sólo desde la óptica de la apariencia. Khader Shkirat, el director de LAW (The Palestinian Society for the Protection of Human Rights and the Environment), organización palestina de Derechos Humanos con sede en Jerusalén, lo recordó con estas palabras: “A los palestinos los enfurece la aparente ingenuidad, cuando no la falta de honestidad, de los gobiernos europeos que emplean el inexistente proceso de paz como excusa para negarse a actuar contra Israel”. “Somos testigos de una conspiración del silencio”, escribió.

Romper con esa “conspiración del silencio” que había denunciado Shkirat es urgente para que la juventud palestina recupere para sí esa ingenuidad perdida y, en vez de hablar de muros, bombardeos, detenciones y matanzas, hablen de empleo, viviente, cultura y ocio. De la vida y no de la muerte, de la creencia de que es posible una sociedad más justa y solidaria. Una sociedad en la que pájaro verde del folclore palestino del que habla Miguel Anxo Murado en esta nueva edición de Arte y Palabra por la Paz se pueda posar “para indicar que la pesadilla, por fin, ha terminado”.

RUBÉN CELAEx Director Xeral de Xuventude e Solidariedade da Xunta de GaliciaEx Director Xeral de Xuventude e Solidariedade da Xunta de Galicia

“A CONSPIRACIÓN DO SILENCIO”

Sempre pensei que para mellorar o mundo en que vivimos é preciso coñecelo, primeiro, dar respostas firmes, despois. Para iso necesítase da motivación de todos; dos mozos e mozas cheos de inquedanzas e, sobre todo, de quen ten a responsabilidade e o poder de trocar unha doente realidade nunha realidade máis doce. Non é doado, certo, pero si é posíbel, porque como escribiu Edward Said no primeiro catálogo de Arte e Palabra pola Paz: “Aínda que o camiño semelle difícil, non pode ser abandonado. Cando deteñen a un de nós, outros dez poden tomar o seu sitio”.

Ese un podemos ser todos. Desterrouse a inxenuidade que moito tempo atrás iluminou as olladas de nenos e nenas palestinos, de mozos e mozas desexosos de cambiar unha situación insostíbel. Os pensadores reclámana de novo para eles e denuncian a falta de impunidade coa que os gobernos se fixeron donos absolutos delas só desde a óptica da aparencia. Khader Shkirat, o director de LAW (The Palestinian Society for the Protection of Human Rights and the Environment), organización palestina de Dereitos Humanos con sede en Xerusalén, recordouno con estas palabras: “Aos palestinos enfurécenos a aparente inxenuidade, cando non a falta de honestidade, dos gobernos europeos que empregan o inexistente proceso de paz como escusa para se negar a actuar contra Israel”. “Somos testemuñas dunha conspiración do silencio”, escribiu.

Rachar con esa “conspiración do silencio” que denunciara Shkirat é urxente para que a xuventude palestina recupere para si esa inxenuidade perdida e, no canto de falar de muros, bombardeos, detencións e matanzas, falen de emprego, vivenda, cultura e lecer. Da vida e non da morte, da crenza de que é posíbel unha sociedade máis xusta e solidaria. Unha sociedade na que o paxaro verde do folclore palestino do que fala Miguel-Anxo Murado nesta nova edición de Arte e Palabra pola Paz se poida pousar “para indicar que o pesadelo, por fin, xa rematou”.

34

35

EDITH CHAHÍNEscritora

GAZA INMOLADA

Gaza está vivindo unha das represalias humanas máis violentas e dolorosas da historia actual do mundo.

Gaza é unha estreita faixa de terra, situada ó noroeste da península do Sinaí, Exipto, e ó suroeste de Israel. Ten 11 km de fronteira con Exipto, 51 con Israel e 40 km co Mediterráneo.

Xunto con Cisxordania, Gaza forma o que todos coñecemos como “Territorios Palestinos”. A historia de Gaza é tan variada e insólita que moitos manifestaron unha total incredulidade ante a súa longa resistencia. Como todos sabemos, pertenceu ó Mandato Británico desde 1917 ata 1948. Cando a ONU dividiu o terreo entre Palestina e o novo estado de Israel, a faixa pasou a pertencer a Palestina. Durante a guerra dos “seis días”, en 1967, a faixa de Gaza foi ocupada por Israel. Esta ocupación durou ata 1994, data dos Acordos de Oslo, que lle outorgaron a Palestina o 80% deses territorios.

A partir do ano 2000, Israel intensificou as represalias contra os palestinos da faixa. Desde entón, os controis fronteirizos marcados e vixiados por militares israelís, impídenlles ós palestinos os desprazamentos de entrada e saída. Isto significa que moitos non poden acudir ós postos de traballo, nin ós centros sanitarios, nin a outros lugares vitais para a súa subsistencia.

A Knesset -parlamento israelí- aprobou un plan polo que, segundo o acordado, as forzas de control israelís se retirarían da faixa no ano 2005. Coma noutras ocasións, Israel non cumpriu a súa palabra. Máis ben impuxo un Plan de Desconexión, segundo o cal Israel continuaría exercendo un ríxido control sobre os palestinos:

GAZA INMOLADA Gaza está viviendo una de las represalias humanas más violentas y dolorosas de la historia actual del mundo.

Gaza es una estrecha franja de tierra, situada al noroeste de la península del Sinaí, Egipto, y al suroeste de Israel. Tiene 11 km. de frontera con Egipto, 51 con Israel y 40 km. con el Mediterráneo.

Junto con Cisjordania, Gaza forma lo que todos conocemos como “Territorios Palestinos”.

La historia de Gaza es tan variada e insólita que muchos han manifestado una total incredulidad ante su larga resistencia.

Como todos sabemos, perteneció al Mandato Británico desde 1917 hasta 1948. Cuando la ONU dividió el terreno entre Palestina y el nuevo estado de Israel, la franja pasó a pertenecer a Palestina.

Durante la guerra de los “seis días”, en 1967, la franja de Gaza fue ocupada por Israel. Esta ocupación duró hasta 1994, fecha de los Acuerdos de Oslo, que otorgaron a Palestina el 80% de esos territorios.

A partir del año 2000, Israel intensificó las represalias contra los palestinos de la franja. Desde entonces, los controles fronterizos marcados y vigilados por militares israelíes, impiden a los palestinos los desplazamientos de entrada y salida. Esto significa que muchos no pueden acudir a sus puestos de trabajo, ni a los centros sanitarios, ni a otros lugares vitales para su subsistencia.

La Knesset -parlamento israelí- aprobó un plan por el que, según lo acordado, las fuerzas de control israelíes se retirarían de la franja el año 2005. Como en otras ocasiones, Israel no cumplió su palabra. Más bien impuso un Plan de Desconexión, según el cual Israel continuaría ejerciendo un rígido control sobre los palestinos:

36

– Sobre todas as súas fronteiras, o que impediría a comunicación con Cisxordania e con mercados internacionais.– Sobre o seu espazo aéreo, marítimo e radioeléctrico.– Sobre o rexistro civil da poboación.– Sobre o subministro de electricidade, gas, petróleo, menciñas e auga.– Sobre a reforma e a construción de novas estruturas.

Esta situación inaudita foise embrutecendo co paso dos anos.

Hai que comprender que desde 1947, ano en que empezou a ocupación, os palestinos tiveron que soportar esa tenaz impertinencia dun pobo asoballador e a única forma que tiveron de defenderse foi apoiando un movemento de resistencia que ambos países aliados, Israel & Estados Unidos, cualificaron de terrorismo. Ben mirado, este enorme dilema que o resto dos países non puido resolver, xa que “I & Estados Unidos” non permiten realizar unha correcta intervención e fan caso omiso dos acordos de paz asinados en varias ocasións; ben mirado –repito- parece ser a vinganza dun pobo doído e depresivo, que non puido esquecer o holocausto e que resolveu desquitarse cos habitantes de Palestina. Estados Unidos ocupou Corea, Vietnam, Afganistán, Iraq, sen aceptar o rexeitamento doutros países e inventando razóns inexistentes para xustificar a súa ocupación. Por que non intervén no conflito sanguento que protagoniza Israel? ¿Por que non realiza unha ocupación militar de Israel e o obriga a respectar os palestinos e a devolver todo o que lles arrebatou ós pobos veciños? Non o fai porque é o seu aliado.

Un estudo sobre as barbaridades realizadas polos xudeus en Palestina, nos catro primeiros meses do ano 2004, deu os seguintes resultados:213 Adultos asasinados 37 Nenos asasinados 2500 Adultos feridos1200 Nenos feridos3000 Arrestos e secuestros1700 Vivendas destruídas1000 Vehículos destruídos, 18 ambulancias incluídas600 Comercios destruídos25000 Árbores derrubadas45000 Hectáreas arrebatadas ós seus donosHectáreas envelenadas

Estes datos percorreron o mundo. Non houbo unha reacción inmediata das demais nacións e moito menos dos Estados Unidos. Os xudeus actuaban con absoluta impunidade. “Non hai que preocuparse pola presión estadounidense sobre Israel. Nós, o pobo xudeu, controlamos os Estados Unidos e eles sábeno”, foron as palabras de Sharon ó seu ministro Peres. Nós xa o sabiamos, pero

– Sobre todas sus fronteras, lo que impediría la comunicación con Cisjordania y con mercados internacionales.– Sobre su espacio aéreo, marítimo y radioeléctrico.– Sobre el registro civil de la población.– Sobre el suministro de electricidad, gas, petróleo, medicinas y agua.– Sobre la reforma y la construcción de nuevas estructuras.

Esta situación inaudita se ha ido embruteciendo con el paso de los años.

Hay que comprender que desde 1947, año en que empezó la ocupación, los palestinos han tenido que soportar esa tenaz impertinencia de un pueblo avasallador y la única forma en que han podido defenderse ha sido apoyando un movimiento de resistencia que ambos países aliados, Israel & Estados Unidos, han calificado de terrorismo.

Bien mirado, este enorme dilema que el resto de los países no ha podido resolver, ya que “I & Estados Unidos” no permiten realizar una correcta intervención y hacen caso omiso de los acuerdos de paz firmados en varias ocasiones; bien mirado –repito- parece ser la venganza de un pueblo dolido y depresivo, que no ha podido olvidar el holocausto y ha resuelto desquitarse con los habitantes de Palestina.

Estados Unidos ha ocupado Corea, Vietnam, Afganistán, Iraq, sin aceptar el rechazo de otros países e inventando razones inexistentes para justificar su ocupación. ¿Por qué no interviene en el conflicto sangriento que protagoniza Israel? ¿Por qué no realiza una ocupación militar de Israel y lo obliga a respetar a los palestinos y a devolver todo lo que ha arrebatado a los pueblos vecinos? No lo hace porque es su aliado.

Un estudio sobre las barbaridades realizadas por los judíos en Palestina, en los cuatro primeros meses del año 2004, arrojó los siguientes resultados:213 Adultos asesinados 37 Niños asesinados 2500 Adultos heridos1200 Niños heridos3000 Arrestos y secuestros1700 Viviendas destruidas1000 Vehículos destruidos, 18 ambulancias incluidas600 Comercios destruidos25000 Árboles derribados45000 Hectáreas arrebatadas a sus dueñosHectáreas envenenadas Estos datos recorrieron el mundo. No hubo una reacción inmediata de las demás naciones y mucho menos de Estados Unidos. Los judíos actuaban con absoluta impunidad. “No hay que preocuparse de la presión estadounidense sobre Israel. Nosotros, el pueblo judío, controlamos a los Estados Unidos y ellos lo saben”, fueron las palabras de Sharon a su ministro Peres. Nosotros ya

37

resulta arrepiante descubrir que os israelís o saben, que se aproveitan diso e que os Estados Unidos o aproban. Sería interesante facer coincidir os ataques máis violentos de Israel contra Palestina con algúns “desastres” ou “accións temerarias e incorrectas” que os Estados Unidos realizaban noutros lugares do mundo. “Cortinas de fume” preparadas polos dous aliados.

Así, mentres Israel azoutaba os países do Oriente Próximo cos seus paranoicos ataques nunha guerra que os xudeus chamaron do Yom Kipur, no ano 1973, Kissinger, o ministro xudeu dos Estados Unidos, interviña en Chile ata conseguir que a dereita decidise provocar un golpe militar pagado polo goberno estadounidense, para destituír o presidente electo, Salvador Allende, e destruír a democracia exemplar dese país.

Henry Kissinger apoiou a ocupación de Israel en Palestina.

Mentres a prensa europea comunicaba de forma preferente o sucedido en Oriente Próximo, o sanguento golpe militar chileno pasaba a un segundo plano. E nos países latinoamericanos a prensa enchía as súas páxinas coa morte de Salvador Allende e a violencia salvaxe da ditadura militar, pero non facía referencia ós novos agravios de Israel.

Estados Unidos é o “number one”, o seu número predilecto, dos especialistas en “cortinas de fume” e a súa perfección chegou ó máximo coa “grande impostura” (1) da traxedia das Torres Xemelgas. Condeno no nome de todos os meus lectores: O muro da vergoña, os asasinatos selectivos e os de inocentes, os campos de concentración ou cárceres israelitas e, por suposto, a ocupación non só a que Israel realizou noutros países do oriente medio, senón a de calquera país do mundo que realice noutro.

Aínda que este tema é de enorme interese, vou terminar cunha sentencia. Existe unha CORTE PENAL INTERNACIONAL, tribunal que intentou, desde a súa fundación, condenar dirixentes de países cuxos delitos, aínda que graves, son pequeneces comparados cos de Israel & Estados Unidos. O mundo enteiro hase compracer e ha apoiar o tribunal o día que chame estes dous aliados para que senten ante a CORTE e para que sexan xulgados. Debémosllelo ós mártires adultos e nenos de Palestina, Chile, Corea, Vietnam, Iraq, Afganistán...

(1) “Cartas Ocultas”, da autora deste artigo.

lo sabíamos, pero resulta escalofriante descubrir que los israelíes lo saben, se aprovechan de ello y que los Estados Unidos lo aprueban.

Sería interesante hacer coincidir los ataques más violentos de Israel contra Palestina con algunos “desastres” o “acciones temerarias e incorrectas” que los Estados Unidos realizaban en otros lugares del mundo. “Cortinas de humo” preparadas por ambos aliados.

Así, mientras Israel azotaba a los países del Cercano Oriente con sus paranoicos ataques en una guerra que los judíos llamaron del Yom Kipur, en el año 1973, Kissinger, el ministro judío de los Estados Unidos, intervenía en Chile hasta conseguir que la derecha decidiera provocar un golpe militar, pagado por el gobierno estadounidense, para destituir al presidente electo, Salvador Allende y destruir la democracia ejemplar de ese país. Henry Kissinger apoyó la ocupación de Israel en Palestina. Mientras la prensa europea comunicaba de forma preferente lo sucedido en Oriente Próximo, el sangriento golpe militar chileno pasaba a un segundo plano. Y en los países latinoamericanos la prensa llenaba sus páginas con la muerte de Salvador Allende y la violencia salvaje de la dictadura militar, pero no hacía referencia a los nuevos agravios de Israel.

Estados Unidos es el “number one”, su número predilecto, de los especialistas en “cortinas de humo” y su perfección llegó al máximo con la “gran impostura” (1) de la tragedia de las Torres Gemelas. Condeno en nombre de todos mis lectores: El muro de la vergüenza, los asesinatos selectivos y los de inocentes, los campos de concentración o cárceles israelíes y, por supuesto, la ocupación no sólo la que Israel ha realizado en otros países del cercano oriente, sino la que cualquier país del mundo realice en otro. Aunque este tema es de enorme interés, terminaré con una moraleja.

Existe una CORTE PENAL INTERNACIONAL, tribunal que ha intentado, desde su fundación, condenar a dirigentes de países cuyos delitos, aunque graves, son pequeñeces comparados con los de Israel & Estados Unidos. El mundo entero se complacerá y apoyará al tribunal el día en que llame a estos dos aliados a sentarse ante la CORTE para ser juzgados.

Se lo debemos a los mártires adultos y niños de Palestina, Chile, Corea, Vietnam, Iraq, Afganistán...

(1) “Cartas Ocultas”, de la autora de este artículo.

38

39

SUSO DE TOROEscritor

QUISIERA ESCRIBIR LITERATURA SOBRE PALESTINA, NO PUEDO

No puedo, no hay manera, no soy capaz. La literatura tiene que emocionar o hacer reír, pensar... Y lo que vive la gente palestina no me inspira nada de eso. Ni siquiera me inspira rabia ya, la literatura nacida de la rabia es fuerte, apasionada. Lo que vive Palestina es la apoteosis del cinismo, es el racismo y la destrucción de un pueblo de modo planificado. Eso ya inspira asco y desesperanza.

Además la literatura es necesaria, aunque es inútil para cambiar el mundo. Este no es momento de literatura para Palestina, es momento de periodismo, de buen periodismo, tan básico y necesario como el pan. Periodismo que le cuente al mundo no ninguna batalla heroica, sino que retrate la estampa de un gueto, de una población sometida a apartheid y que vive extinguiéndose. Expulsados de sus casas y tierras y encerrados en un campo de concentración en su propio país.

Y ese periodismo también tendrá que retratar la sociedad israelí. ¿Cómo es una sociedad que comete esas atrocidades con tanta convicción? ¿Qué modelo de país es ese? Porque no podemos hablar de Palestina sin hablar de Israel y no se acabará la opresión de los palestinos sin que el estado y la sociedad israelí cambien. Porque la población israelí no puede fingir ignorancia o inocencia, son ellos los que tienen la culpa de la terrible situación que viven los palestinos.

Y tampoco los demás, todos los que somos contemporáneos de esta opresión y contemplamos esa población encerrada, estamos libres de responsabilidades. Tenemos el deber de no cerrar los ojos y denunciarlo. La literatura no tiene mucha cabida, cabe la denuncia.

QUIXERA ESCRIBIR LITERATURA SOBRE PALESTINA, NON PODO

Non podo, non hai maneira, non dou. A literatura ten que emocionar ou facer rir, pensar... E o que vive a xente palestina non me inspira nada diso. Nin sequera me inspira rabia xa, a literatura nacida da rabia é forte, apaixonada. O que vive Palestina é a apoteose do cinismo, é o racismo e a destrución dun pobo de modo planificado. Iso xa inspira noxo e desesperanza.

Ademais a literatura é necesaria, mais é inútil para cambiar o mundo. Este non é o tempo da literatura para Palestina, é o tempo do xornalismo, o bo xornalismo, tan básico e necesario coma o pan. O xornalismo que lle conte ao mundo non ningunha batalla heroica, senón que retrate a estampa dun gueto, dunha poboación sometida a apartheid e que vive extinguíndose. Expulsados das súas casas e terras e encerrados nun campo de concentración no seu propio país. E ese xornalismo tamén terá que retratar a sociedade israelita. Como é unha sociedade que comete esas atrocidades con tanta convicción? Que modelo é ese de país? Porque non podemos falar de Palestina sen falar de Israel e non acabará a opresión dos palestinos sen que o estado e a sociedade israelita cambien. Porque a poboación israelita non pode finxir ignorancia ou inocencia, son eles os que teñen a culpa da terrible situación que viven os palestinos.

E tampouco os demais, todos os que somos contemporáneos desta opresión e contemplamos esa poboación encerrada, estamos libres de responsabilidades. Temos o deber de non cerrar os ollos e de denuncialo. Non cabe moito a literatura, cabe a denuncia.

40

41

RAFAEL ESCUDERO ALDAYProfesor Titular de Filosofía do Dereito da Universidade Carlos III de Madrid Profesor Titular de Filosofía del Derecho de la Universidad Carlos III de Madrid

HANI AMER: CARCEREIRO DA SÚA PROPIA PRISIÓN

“Por razóns de seguridade”. Esa foi a explicación que recibiu Hani Amer dos soldados israelís cando empezaron a levantar un muro fronte á ventá da súa casa. A historia de Hani Amer merece ser coñecida. Primeiro, porque pon de manifesto como a maldade e a perversión humana poden chegar ata límites insospeitados. E segundo, porque resume á perfección os problemas aos que se enfronta hoxe a sociedade palestina: a ocupación, o asedio, a segregación, o apartheid e a omnipresente seguridade, entendida á maneira hobbesiana como un argumento que permite cernar liberdades, limitar dereitos e abusar do poder.

Hani Amer vive coa súa muller e cos seis fillos que teñen nunha vila que se chama Masha, situada no distrito de Qalqilia. O seu delito consiste en ser propietario da vivenda da vila máis próxima ao ilegal asentamento israelí de Elkana, construído desde os anos setenta en terreos confiscados que pertencen a Masha, é dicir, dentro da “liña verde”. Desde hai anos, Hani Amer e a súa familia resisten a todos os intentos do exército e dos colonos israelís para botalos das súas terras. Unha ollada ao lugar no que está situada a casa de Hani Amer permite que nos fagamos unha idea do calibre da barbaridade. A parte traseira da casa dista só uns metros das últimas vivendas do asentamento, de modo que un grande aramado metálico separa e illa a súa vivenda do resto. A parte de diante conta cun pequeno xardín, agora desfeito polo muro que os soldados israelís construíron na súa propiedade e a menos de vinte metros de distancia da súa casa. Ese muro levantado, segundo argüíron os soldados, “por razóns de seguridade”.

Ao lado do muro encóntranse os valados metálicos que pechan a vella estrada que unía Masha con Nablus e que agora acaban de enclaustrar a casa de Hani Amer. Entre os valados e o muro hai unha porta metálica de dous metros de altura: é a entrada á casa. Hani ten as chaves da porta; convertérono no carcereiro da súa propia prisión. Alí, cóntalles aos visitantes que a súa historia empezou a principios dos anos noventa, cando parte da súa casa foi derrubada

HANI AMER: CARCELERO DE SU PROPIA PRISIÓN

“Por razones de seguridad”. Ésa fue la explicación que recibió Hani Amer de los soldados israelíes cuando empezaron a levantar un muro frente a la ventana de su casa. La historia de Hani Amer merece ser conocida. Primero, porque pone de manifiesto cómo la maldad y la perversión humana pueden llegar hasta límites insospechados. Y segundo, porque resume a la perfección los problemas a los que se enfrenta hoy la sociedad palestina: la ocupación, el asedio, la segregación, el apartheid y la omnipresente seguridad, entendida a la manera hobbesiana como un argumento que permite cercenar libertades, limitar derechos y abusar del poder.

Hani Amer vive con su mujer y sus seis hijos en un pueblo llamado Masha, situado en el distrito de Qalqilia. Su delito consiste en ser propietario de la vivienda del pueblo más cercana al ilegal asentamiento israelí de Elkana, construido desde los años setenta en terrenos confiscados que pertenecen a Masha, es decir, dentro de la “línea verde”. Desde hace años, Hani Amer y su familia resisten a todos los intentos del ejército y de los colonos israelíes para echarles de sus tierras. Un vistazo al lugar donde está ubicada la casa de Hani Amer permite hacernos una idea del calibre de la barbaridad. La parte trasera de la casa dista tan solo unos metros de las últimas viviendas del asentamiento, de modo que una gran alambrada metálica separa y aísla su vivienda del resto. La parte delantera cuenta con un pequeño jardín, ahora destrozado por el muro que los soldados israelíes construyeron en su propiedad y a menos de veinte metros de distancia de su casa. Ese muro levantado, según arguyeron los soldados, “por razones de seguridad”.

Al lado del muro se encuentran las vallas metálicas que cierran la vieja carretera que unía Masha con Nablus y que ahora terminan de enclaustrar la casa de Hani Amer. Entre las vallas y el muro hay una puerta metálica de dos metros de altura: es la entrada a la casa. Hani tiene las llaves de la puerta; le han convertido en el carcelero de su propia prisión. Allí, cuenta a los visitantes que su historia empezó a comienzos de los años noventa, cuando parte de su casa fue

42

por encontrarse cerca da estrada. Despois tamén derrubaron o restaurante que rexentaba ao bordo da estrada. En 2003, para construír o muro, confiscáronlle a tenda de produtos agrícolas que tiña dentro da súa propiedade. En total, máis de 3000 metros cadrados. E en 2004 tocoulle a unha granxa que tiña nunha terra da súa propiedade que hoxe se encontra do lado israelí do muro. Foi destruída polo exército sen que os tribunais israelís aos que acudiu fixesen nada por evitalo.

Hani Amer rexeitou as ofertas económicas iniciais do goberno israelí para que vendese a súa casa e as súas terras. A súa negativa deu paso a unha estratexia de constantes ameazas co obxecto de forzar a súa marcha. Un oficial israelí chegou a dicirlle que, se non aceptaba as súas boas ofertas, unha noite habían mandar alguén a disparar desde o seu xardín ás casas do asentamento e habíano acusar de ser el o autor dos disparos. Así, a súa casa ía ser derruída inmediatamente baixo a acusación de terrorismo. Despois de levantar o muro e completar o illamento da casa, o exército israelí pechou a porta do valado -mentres un fillo de Hani estaba fóra da casa- e prohibiu a saída e a entrada de persoas durante unha semana. Familiares e amigos lanzáronlles comida e outras provisións por riba do valado. As protestas conseguiron que agora Hani Amer teña a chave da súa propia prisión, pero toda entrada e saída é inmediatamente controlada polos soldados, que non dubidan en interferir nas visitas, interpelándoas ou simplemente botándoas.

Os colonos que viven nas casas máis próximas -na terra que pertence á vila de Masha- tamén dedican parte do seu tempo a ameazar a familia de Hani. Tíranlle pedras á casa, aos paneis solares que ten para conseguir auga quente ou, incluso, aos seus fillos cando saen a xogar ao xardín. É pola seguridade dos seus fillos polo que teme Hani. Non obstante, paseando polas terras do que un día foi un fermoso xardín hoxe sepultado baixo a sombra dun muro, Hani Amer insiste en contarlles aos seus hóspedes que non vai marchar, que poden matalo pero non botalo e que nunca vai abandonar a resistencia, porque a súa loita é a loita de todo un pobo pola súa dignidade e liberdade. Todo iso baixo a atenta mirada dunha patrulla israelí que non tarda en facerlle ver a Hani Amer que a visita xa durou demasiado. Probablemente, “por razóns de seguridade”.

A historia da familia de Hani Amer ilustra á perfección a falacia da seguridade en Palestina. A seguridade é o argumento esgrimido por Israel para xustificar todas as medidas que teñen que ver coa anexión de territorio palestino ou cos constantes peches dos check-points mediante os que controlan arbitrariamente as entradas e saídas dos núcleos palestinos. Desde o mantemento dos asentamentos no interior das fronteiras do 67 -ilegais segundo o Dereito Internacional- ata a construción do Muro -declarado ilegal pola Corte Internacional de Xustiza-, pasando polo establecemento de “zonas de seguridade” en áreas próximas a asentamentos ou estradas israelís ou, tamén, a expropiación de terras pertencentes a palestinos. Todas estas medidas agachan o desenvolvemento de políticas anexionistas, racistas e segregacionistas que responden ao que comunmente se denomina apartheid.

demolida por encontrarse cerca de la carretera. Después también fue demolido el restaurante que regentaba al borde de la carretera. En 2003 para construir el muro le confiscaron la tienda de productos agrícolas que tenía dentro de su propiedad. En total, más de 3000 metros cuadrados. Y en 2004 le tocó el turno a una granja que tenía en una tierra de su propiedad que hoy se encuentra del lado israelí del muro. Fue demolida por el ejército sin que los tribunales israelíes a los que acudió hicieran nada por evitarlo.

Hani Amer rechazó las iniciales ofertas económicas del gobierno israelí para que vendiera su casa y sus tierras. Su negativa dio paso a una estrategia de constantes amenazas con el objeto de forzar su marcha. Un oficial israelí llegó a decirle que, si no aceptaba sus buenas ofertas, una noche mandarían a alguien a disparar desde su jardín a las casas del asentamiento y le acusarían de haber sido él el autor de los disparos. Así, su casa sería inmediatamente demolida bajo la acusación de terrorismo. Tras levantar el muro y completar el aislamiento de la casa, el ejército israelí cerró la puerta de la valla -mientras uno de los hijos de Hani estaba fuera de la casa- y prohibió la salida y entrada de personas durante una semana. Familiares y amigos les lanzaron comida y otras provisiones por encima de la valla. Las protestas consiguieron que ahora Hani Amer tenga la llave de su propia prisión, pero toda entrada y salida es inmediatamente controlada por los soldados, quienes no dudan en interferir en las visitas, interpelándolas o simplemente echándolas.

Los colonos que viven en las casas más cercanas -en la tierra perteneciente al pueblo de Masha- también dedican parte de su tiempo a amenazar a la familia de Hani. Tiran piedras a la casa, a los paneles solares que tiene para lograr agua caliente o, incluso, a sus hijos cuando salen a jugar al jardín. Es la seguridad de sus hijos la que hace temer a Hani. No obstante, paseando por las tierras de lo que un día fue un hermoso jardín hoy sepultado bajo la sombra de un muro, Hani Amer insiste en contar a sus huéspedes que no se marchará, que podrán matarle pero no echarle y que nunca abandonará la resistencia, porque su lucha es la lucha de todo un pueblo por su dignidad y libertad. Todo ello bajo la atenta mirada de una patrulla israelí, que no tarda en hacerle ver a Hani Amer que la visita ya ha durado demasiado. Probablemente, “por razones de seguridad”.

La historia de la familia de Hani Amer ilustra a la perfección la falacia de la seguridad en Palestina. La seguridad es el argumento esgrimido por Israel para justificar todas las medidas que tienen que ver con la anexión de territorio palestino o con los constantes cierres de los check-points mediante los que controlan arbitrariamente las entradas y salidas de los núcleos palestinos. Desde el mantenimiento de los asentamientos en el interior de las fronteras del 67 -ilegales según el Derecho Internacional- hasta la construcción del Muro -declarado ilegal por la Corte Internacional de Justicia-, pasando por el establecimiento de “zonas de seguridad” en áreas cercanas a asentamientos o carreteras israelíes o, también, la expropiación de tierras pertenecientes a palestinos. Todas estas medidas esconden el desarrollo de políticas anexionistas, racistas y segregacionistas que responden a lo que comúnmente se denomina apartheid.

43

Fronte a este uso falaz, existe outra forma de entender a seguridade que pasa por garantir dous elementos: un, o respecto aos compromisos e ás obrigas internacionais de dereitos humanos, ao ser esta a principal ferramenta coa que conta a Comunidade Internacional para protexer as persoas da opresión, a represión, a discriminación ou o apartheid; ameazas todas elas á súa seguridade; e dous, a promoción dos dereitos sociais en canto instrumentos imprescindibles para satisfacer as necesidades básicas das persoas. Os que non as teñen cubertas ven así tamén ameazada a súa seguridade.

Non obstante, cando o visitante abandona a casa e mira cara atrás, non pode evitar sentir rabia e indignación ao ver o lento camiñar de Hani Amer co seu fillo pequeno de seis anos despois de pechar el mesmo a chave da súa prisión.

Texto de Rafael Escudero extraído do libro colectivo editado por el mesmo: Segregados y recluidos. Los palestinos y las amenazas a su seguridad. Ed. Los Libros de la Catarata, Madrid, 2008.

Frente a este uso falaz, existe otra forma de entender la seguridad que pasa por garantizar dos elementos: uno, el respeto a los compromisos y obligaciones internacionales de derechos humanos, al ser ésta la principal herramienta con que cuenta la Comunidad Internacional para proteger a las personas de la opresión, la represión, la discriminación o el apartheid; amenazas todas ellas a su seguridad; y dos, la promoción de los derechos sociales en cuanto instrumentos imprescindibles para satisfacer las necesidades básicas de las personas. Quienes no las tienen cubiertas ven así también amenazada su seguridad.

No obstante, cuando el visitante abandona la casa y mira hacia atrás, no puede evitar sentir rabia e indignación al ver el lento caminar de Hani Amer con su hijo pequeño de seis años tras cerrar él mismo la llave de su prisión.

Texto de Rafael Escudero extraido del libro colectivo editado por él mismo: Segregados y recluidos. Los palestinos y las amenazas a su seguridad. Ed. Los Libros de la Catarata, Madrid, 2008.

44

45

ALAIN GRESHXornalista, Director Adxunto “Le Monde Diplomatique” Periodista, Director Adjunto “Le Monde Diplomatique”

GAZA... El sábado, 27 de diciembre, la aviación israelí realizaba sus primeros ataques mortales contra Gaza. Según las autoridades israelíes, los objetivos eran centros de mando de Hamas y sus fuerzas armadas. El balance de esa jornada se elevó a más de 270 muertos y varios centenares de heridos. En los días siguientes, los bombardeos se intensificaron y en la noche del sábado, 3 de enero de 2009, comenzó la ofensiva terrestre en Gaza, que debía durar dos semanas. En total fueron 22 días de combates, que provocaron más de 1.300 muertos y, al menos, 5.000 heridos del lado palestino, frente a 13 muertos israelíes. La mayoría de las víctimas eran civiles. Durante el tiempo que duró la ofensiva, el Gobierno israelí impidió a los periodistas entrar en el territorio. Sólo algunos que ya estaban allí pudieron mostrar las imágenes de la destrucción de inmuebles, escuelas, ambulatorios, parques de bomberos, etc. Desde entonces, todos los responsables extranjeros que se han podido desplazar hasta la zona han quedado impactados por la magnitud de la destrucción.

No fue fruto de la casualidad. El ejército israelí aplicó lo que se denomina “doctrina Dahiya”, nombre de un barrio situado al sur de Beirut que albergaba las oficinas de Hezbollah. Tal doctrina se basa en la destrucción de barrios o ciudades enteros, desde el momento en que dan cobijo a “terroristas” que disparan sobre Israel. Ensayada sobre Gaza en 2008-2009, se corresponde con lo que el Derecho Internacional denomina “crimen de guerra”. A partir de ahora, es abiertamente reivindicada en Israel. En una carta al primer ministro Olmert, el viejo gran rabino sefardí, Mordechai Eliyahu, explicaba en 2007 “que no había ninguna prohibición moral de matar indiscriminadamente a civiles durante una ofensiva eventual contra Gaza, aspirando a detener el lanzamiento de cohetes”.

Esa ofensiva tenía un doble objetivo: electoral y estratégico. Se situaba en el marco, si se puede decir así, de la campaña para las elecciones del 10 de febrero de 2009. Cada uno de los candidatos hacía demagogia. Incluso el partido de izquierdas Meretz apeló antes de la puesta en marcha del ataque israelí. Ese cálculo de un gobierno compuesto por partidos de centro y de “izquierdas” se reveló tan falso como en febrero de 1996, cuando el primer ministro de

GAZA...

O sábado, 27 de decembro, a aviación israelí realizou os seus primeiros ataques letais contra Gaza. Segundo as autoridades israelís, os obxectivos eran centros de mando de Hamas e das súas forzas armadas. O balance desa xornada elevouse a máis de 270 mortos e varios centos de feridos. Nos días que seguiron, os bombardeos intensificáronse e na noite do sábado, 3 de xaneiro de 2009, empezou a ofensiva terrestre en Gaza, que había durar dúas semanas. En total foron 22 días de combates que deixaron máis de 1.300 mortos e, polo menos, 5.000 feridos do lado palestino, fronte aos 13 mortos israelís. A maioría das vítimas eran civís. Durante o tempo que durou a ofensiva, o Goberno israelí impediulles aos xornalistas entrar no territorio. Só algúns, que xa estaban dentro antes, puideron amosar as imaxes da destrución de inmobles, escolas, ambulatorios, parques de bombeiros, etc. Desde entón, todos os responsables estranxeiros que se puideron desprazar ata aló quedaron desconcertados pola magnitude da destrución.

Non era froito da casualidade. O exército israelí aplicou o que se denominou “doutrina Dahiya”, nome dun barrio situado ao sur de Beirut que albergaba as oficinas de Hezbollah. Esa doutrina consiste en destruír o barrio ou cidade enteira que protexa os “terroristas” que atacan Israel. Probouse sobre Gaza en 2008-2009 e correspóndese co que o Dereito Internacional chama “crime de guerra”. A partir de agora, reivindícase en Israel abertamente. Nunha carta ao primeiro ministro Olmert, o vello gran rabino sefardí Mordechai Eliyahu explicaba en 2007 “que non había ningunha prohibición moral de matar indiscriminadamente civís durante unha ofensiva eventual contra Gaza, aspirando a deter o lanzamento de foguetes”.

Esa ofensiva tiña un dobre obxectivo, electoral e estratéxico. Situábase no eido, se se lle pode chamar así, da campaña para as eleccións do 10 de febreiro de 2009. Cada un dos candidatos facía demagoxia. Mesmo o partido de esquerdas Meretz apelou antes da posta en marcha do ataque israelí. Ese cálculo dun goberno composto por partidos de centro e de “esquerdas” revelouse tan falso como en febreiro de 1996, cando o primeiro ministro daquela, Shimon

46

entonces, Shimon Peres, había lanzado una ofensiva contra el Líbano (“Uvas de la Cólera”) –se hizo famoso por la masacre de Cana, con una centena de refugiados libaneses muertos– con la esperanza de ganar las elecciones que se avecinaban. Resultado: Benyamin Netanyahou ganó el escrutinio y se convirtió en primer ministro. La Historia se repetía y la derecha más extrema se reforzaba.

El otro objetivo del Gobierno israelí era debilitar permanentemente a Hamas en el plano militar y político. La táctica de los bombardeos masivos y el hecho de evitar los combates cuerpo a cuerpo –la tercera fase de la operación, nunca aplicada, se basaba en el asalto de los soldados de infantería al interior de las ciudades– limitó las bajas militares, pero no permitió desintegrar el núcleo militar de Hamas –entre 3 y 5.000 combatientes aguerridos–. Como Hezbollah en 2006, la organización fue capaz, hasta el último momento, de lanzar cohetes; y, aunque sus líneas de abastecimiento en armas se mantuvieron a un nivel menor, también consiguieron conservar el flujo, ciertamente reducido, de aprovisionamiento de armas.

Sean cuales sean las críticas formuladas respecto a la estrategia de la organización islamista, incluidos los disparos de cohetes contra civiles, la inmensa mayoría de la población palestina considera al Gobierno israelí responsable de la destrucción. Así lo demuestran las palabras de la señora Elena Qleibo, antigua embajadora de Costa Rica en Israel y que ahora realiza trabajos humanitarios en Gaza: “La gente está furiosa. Nunca, desde hace años, el nivel de odio contra Israel había sido tan fuerte. Y la gente se ríe cuando Israel afirma que se trataba de una guerra contra Hamas, no contra los civiles 1”.

Todos los sondeos hechos desde entonces han confirmado la popularidad de Hamas y el distanciamiento de la Autoridad, a la que los palestinos reprochan su pasividad durante la guerra. Al Fatah, ya fraccionado, vio cómo su crisis interna se hacía más profunda, a pesar de la llamada a la unidad y a la resistencia lanzada por el señor Marwan Barghouti2 desde prisión. Debilitado y marginado, el presidente Mahmoud Abbas debió apelar a la creación de un gobierno de unión nacional. Mañana, Gaza quedará bajo el control de Hamas o será gobernada por una Autoridad Nacional en la que la organización jugará un papel central. ¿Era ése el objetivo de Israel?

Esta guerra ha modificado la situación regional, pero no en el sentido deseado por los dirigentes israelíes. Desde un principio ha confirmado la marginación a la que se ve sometida la Autoridad palestina. Ha favorecido la consolidación de un frente de resistencia en torno a Qatar –¡país que alberga la mayor base americana de la región!– y a Siria. Esta alianza se concretó en la reunión de Doha, en la que participaron 12 países árabes (entre los que se encontraban Argelia, Marruecos, Líbano e Iraq, supuestos aliados todos ellos de Estados Unidos), a los que se les unió Senegal, actual presidente de la Organización de la Conferencia Islámica (OCI), Turquía, Indonesia, Venezuela e Irán. Mauritania y Qatar decidieron suspender sus relaciones –primero diplomáticas, luego económicas– con Israel (Venezuela y Bolivia también rompieron sus relaciones

Pérès, lanzara unha ofensiva contra o Líbano (“Uvas da cólera”) –fíxose famoso polo masacre de Cana, cun cento de refuxiados libaneses mortos– coa esperanza de gañar as eleccións que se achegaban. Resultado: Benyamin Netanyahou gañou o escrutinio e converteuse en primeiro ministro. A Historia repetíase e a dereita máis extrema consolidábase.

O outro obxectivo do Goberno israelí era debilitar para sempre a Hamas no plano militar e político. A estratexia dos bombardeos masivos e o feito de eludir os combates corpo a corpo –a terceira fase da operación, xamais executada, comprendía o asalto dos soldados de infantería ao interior das cidades– limitou as baixas militares, mais non permitiu disgregar o núcleo militar de Hamas –entre tres e 5.000 combatentes aguerridos-. Como Hezbollah en 2006, a organización foi quen, ata o último momento, de lanzar foguetes; e, malia que as súas liñas de abastecemento en armas se mantiveron a un nivel menor, tamén deron conservado o fluxo, de certo reducido, de aprovisionamento de armas.

Fosen as que fosen as críticas formuladas respecto da estratexia da organización islamita, incluídos os lanzamentos de foguetes contra civís, a gran maioría da poboación palestina considera o Goberno israelí responsable da destrución. Así o manifesta a señora Elena Qleibo, unha vella embaixadora de Costa Rica en Israel que agora realiza traballos humanitarios en Gaza. “A xente está irada. Desde hai anos o nivel de odio non fora nunca tan forte. E a xente ri cando Israel afirma que era unha guerra contra Hamas, non contra os civís1”.

Todas as sondaxes feitas desde entón confirmaron a popularidade de Hamas e o arredamento da influencia da Autoridade, á que os palestinos reprochan a súa pasividade durante a guerra. Al Fatah, xa fraccionado, viu facerse máis fonda a súa crise interna, malia a chamada á unidade e á resistencia lanzada polo señor Marwan Barghouti2 desde o cárcere. Debilitado e marxinado, o presidente Mahmoud Abbas debeu apelar á creación dun goberno de unión nacional. Mañá, Gaza quedará baixo o control de Hamas ou será gobernada por unha Autoridade Nacional na que Hamas xogará un papel central. Era ese o obxectivo de Israel?

Esta guerra mudou a situación rexional, mais non no senso desexado polos dirixentes israelís. Confirmou desde un principio a marxinalidade da Autoridade palestina. Favoreceu a consolidación dunha fronte de resistencia arredor de Qatar -país que alberga a maior base americana da rexión!- e Siria. Esta alianza concretouse na reunión de Doha, na que participaron 12 países árabes (entre os que se atopaban Alxeria, Marrocos, o Líbano e Iraq, supostos aliados dos Estados Unidos), aos que se lles uniu o Senegal, presidente da Organización da Conferencia Islámica (OCI), Turquía, Indonesia, Venezuela e Irán. Mauritania e Qatar decidiron suspender as súas relacións –primeiro diplomáticas, despois económicas– con Israel (Venezuela e Bolivia tamén romperon as súas relacións diplomáticas). A coincidencia era alarmante. O domingo 18 de xaneiro, malia que os primeiros xornalistas occidentais transmitían imaxes dunha Gaza lunar, púidose ver nas pantallas de televisión o

47

diplomáticas). La coincidencia era inquietante. El domingo 18 de enero, aunque los primeros periodistas occidentales transmitían imágenes de una Gaza lunar, se pudo ver en las pantallas de televisión al primer ministro Olmert felicitarse ante seis dirigentes europeos –uno de ellos, el señor Nicolas Sarkozy–, por su “extraordinario apoyo al Estado de Israel y su preocupación por su seguridad”. Más que en cualquier otro conflicto desde 1967, la postura que adoptó Europa, y sobre todo Francia, parecía la de una aliada del Gobierno israelí. A posteriori, el ensalzamiento de las relaciones entre la Unión Europea e Israel, decidido a principios de diciembre de 2008, pareció dar luz verde a la operación de Gaza: cualesquiera que fueran las agresiones israelíes, la Unión (y Francia) estrecharon sus relaciones bilaterales con Tel-Aviv3.

La lucha contra “el terrorismo islámico” atribuye esa alianza occidental a la reminiscencia de las Cruzadas. Sin llegar a las aberraciones del señor Silvio Berlusconi comentando, en Jerusalén: “Cuando yo oigo decir que han lanzados cohetes sobre Israel, lo siento como un peligro para Italia, y para el conjunto de Occidente4”; ni a las del director de L’Express, cuando escribió que el ejército israelí peleaba “por nuestra tranquilidad”5 –una parte de la derecha explicaba ya en los años ochenta que el Gobierno del apartheid luchaba “por nosotros” en el África austral, contra el comunismo, la Unión Soviética y Cuba– el presidente Nicolas Sarkozy explicó, en muchas ocasiones, que Hamas tenía una gran responsabilidad en esta guerra porque había roto la tregua, lo que constituye una antífrasis.

Éste era un titular del 18 de enero en la revista semanal británica L’Observer. “Una guerra sin objetivo ha conducido a un rechazo moral de Israel”. Los múltiples testimonios sobre los crímenes de guerra cometidos por el ejército israelí confirman este rechazo moral y deberían dar lugar a la imputación de dirigentes políticos y militares israelíes.

1 Mel Frykberg, Garan Do Not Blame Hamas, IPS, 20 de enero.2 Citado por la página web de L’Humanité: HYPERLINK “http://www.humanite.fr/” http://www.humanite.fr/3 El Proceso de Barcelona: Unión por el Mediterráneo ha decidido, de acuerdo con Israel, suspender de momento la puesta en marcha de ese levantamiento. Ha sido, también, víctima de la guerra, ya que las reuniones previstas en el marco de sus actuaciones fueron suspendidas temporalmente a petición de Egipto.4 En Haaretz.com, el 19 de enero de 2009.5 Christophe Barbier, Une guerre juste, juste une guerre, artículo publicado en L’Express, el 14 de enero de 2009.

primeiro ministro Olmert felicitándose ante seis dirixentes europeos –un deles, o señor Nicolas Sarkozy–, polo seu “extraordinario apoio ao Estado de Israel e pola preocupación pola súa seguridade”. Máis que en calquera outro conflito desde 1967, a postura europea, sobre todo a de Francia, foi a dunha aliada do Goberno israelí. Con posterioridade, a exaltación das relacións entre a Unión Europea e Israel, decidida a principios de decembro de 2008, semella dar luz verde á operación de Gaza: fosen cales fosen as agresións israelís, a Unión (e Francia) estreitaron as súas relacións bilaterais con Tel-Aviv3.

A loita contra “o terrorismo islámico” basea esa alianza occidental no recordo das Cruzadas. Sen chegar ás aberracións do señor Silvio Berlusconi comentando en Xerusalén: “Cando escoito dicir que foron lanzados foguetes sobre Israel, síntoo como un perigo para Italia e para o conxunto de Occidente4”, nin ás do director de L’Express cando escribiu que o exército israelí pelexaba “pola nosa tranquilidade”5 –unha parte da dereita explicaba xa nos anos oitenta que o goberno do apartheid loitaba “por nós” na África austral, contra o comunismo, a Unión Soviética e Cuba-, o presidente Nicolas Salkozy explicou, en moitas ocasións, que Hamas tiña unha gran responsabilidade nesta guerra porque rompera a tregua, o que constitúe unha antífrase.

Este era un titular da revista semanal británica L’Observer o 18 de xaneiro. “Unha guerra sen obxectivo conduciu a unha derrota moral de Israel”. As múltiples testemuñas sobre os crimes de guerra cometidos polo exército israelí confirman esta derrota moral e deberían dar lugar á acusación de dirixentes políticos e militares israelís.

1 Mel Frykberg, Garan Do Not Blame Hamas, IPS, 20 de xaneiro.2 Citado pola páxina web de L’Humanité: HYPERLINK “http://www.humanite.fr/” http://www.humanite.fr/3 O Proceso de Barcelona: Unión polo Mediterráneo decidiu, de acordo con Israel, suspender de momento a posta en marcha dese levantamento. A Unión foi, ela tamén, vítima da guerra, xa que as reunións previstas no marco das súas actuacións foron suspendidas temporalmente a petición de Exipto.4 En Haaretz.com, o 19 de xaneiro de 2009.5 Christophe Barbier, Une guerre juste, juste une guerre, artigo publicado en L’Express, o 14 de xaneiro de 2009.

48

49

ABDUL HADI SADOUNPoeta Iraquí

TANQUES

Que pacifista a xente de aquí,ofrecen as dúas meixelas,se máis tivesen ofreceríanllasó seu destino; mentres os teus beizos buscanpalabras que recorden.

Aquía xente non coñece a maldade.Máis vale que se engaiolen no seu aburrimento-ata prefiro a súa mansedume-pois eles non souberon de guerras.É coma se Spielberg non os invadise cos seus dinosauros.Non se desangraron polas túnicas de Kubric.

Dígolles:- Ai das súas intelixencias!E protéxome baixo os seus mesmos paraugas.

Aquírin moito, sen medo, tocan a miña barba crecidae rin ás gargalladas:- Fálanos do que sabes, dos teus tanques.T...A...N...Q...U...E...S.E arrastran a palabra coma un pano estendido.

A xente, aquí,confúndeme cun contistae lévanme, amablemente,con bondade,nos seus brazos.

TANQUES

Qué pacifista la gente de aquí,ofrecen las dos mejillas,si más tuvieran se las ofreceríana su destino; mientras tus labios buscanpalabras que recuerden.

Aquíla gente no conoce la maldad.Más vale que se enjaulen en su aburrimiento-hasta prefiero su mansedumbre-pues ellos no han sabido de guerras.Es como si Spielberg no los hubiese invadido con sus dinosaurios.No se desangraron por las túnicas de Kubric.

Les digo:- Ay de sus inteligencias!Y me protejo bajo sus mismos paraguas.

Aquíríen mucho, sin miedo, tocan mi barba creciday carcajean:- Háblanos de lo que sabes, de tus tanques.T...A...N...Q...U...E...S.Y arrastran la palabra como un paño extendido.

La gente, aquí,me confunde con un cuenteroy me llevan, amablemente,con bondad,en sus brazos.

50

CHÓRAO BEN

Chórao ben,mais chórao todo.Interésanlle as túas palabras,pero está divididoe sabes que todo non o terás.

Chórao...O teu pranto producirá a fina gretaneste entresoño que chuviscao lustro chispeante.

Chórao ben,polo azar que acaso sexaou o próximo amencer.E esperemosaínda que, a cada instante,desapareza.

Chórao ben,mais non ante a sorpresa que filtra os seus dedos nas nosas costelas,non ante a sorpresaque sen chegartoca o espazo.

Chórao ben,chórao,non lle deixes baixar a miradanin transformarse noutro.

Dálle o seuque se levanta en ti.

E chórao...Sen el non haberá mundo para ti.

...Todo.Non deixes que escape sen máis.

Chórao ben,mais chórao todo.

LLÓRALO BIEN

Llóralo bien,mas llóralo todo.Le interesan tus palabras,pero está divididoy sabes que todo no lo tendrás.

Llóralo...Tu llanto producirá la fina grietaen esta duermevela que lloviznael relámpago chispeante.

Llóralo bien,por el azar que acaso seao el próximo amanecer.Y esperemosaunque, a cada instante,desaparezca.

Llóralo bien,mas no ante la sorpresa que filtra sus dedos en nuestras costillas,no ante la sorpresaque sin llegartoca el espacio.

Llóralo bien,llóralo,no le dejes bajar la miradani transformarse en otro.

Dale lo suyoque se levanta en ti.

Y llóralo...Sin él no habrá mundo para ti.

...Todo.No dejes que se escape sin más.

Llóralo bien,mas llóralo todo.

51

CINZAS

Debuxaba círculos de fume.Tomates e manchas vermellas, camións e tanques.O tremor dun ollo que vixía,o temor en forma de corpo aforcado,rostros que sorrín mentres ela derruba figos chumbos.Un cabalo desgairado cos ósos rotos e recheos de palla,mulleres que ven pasar un neno tras o brillo de espellismos distantes.Homes armados, de uniforme, con barbas estragadas, días sen auga nin leito,homes a punto de chorar secas bágoas.Collíame pola man na que eu levaba o anaco de tea mollada con xabón para borrar os trazos: “Non era todo cinza? Nós non eramos, así mesmo, cinza?”

Percorre o cuarto en busca de espazo no que esparexer as súas cinzas.Eu axexábaa, observandoaqueles seres de rostros cincentos,linguas estranguladas e cincentas.Bágoas derramadas e cincentas,a ventá cara a luz tamén era de cinzae o seu farol un anaco de noite.

“¿Acaso sabes… –dixo- que son os cimentos de todas as cousas?”Pódelas cambiar de sitio e sempre teñen un significado. Non me digas que hai combinacións sen sentido e que nunca poderán telo.As letras,igual cás guerras,posúen as súas normas propias.

CENIZAS

Dibujaba círculos de humo.Tomates y manchas rojas, camiones y tanques.El temblor de un ojo que vigila,el temor en forma de cuerpo ahorcado,rostros que sonríen mientras ella derriba higos chumbos.Un caballo desgarbado con los huesos rotos y rellenos de paja,mujeres que ven pasar a un niño tras el brillo de espejismos distantes,hombres armados, de uniforme, con barbas estragadas, días sin agua ni lecho,hombres a punto de llorar secas lágrimas.Me cogía de la mano en la que yo llevaba el trozo de tela mojada con jabón para borrar los trazos: “¿No era todo ceniza, no éramos, asimismo, ceniza?”

Recorre la habitación en busca de espacio donde esparcir sus cenizas.Yo la acechaba, observandoaquellos seres de rostros cenicientos,lenguas estranguladas y cenicientas.Lágrimas derramadas y cenicientas,la ventana hacia la luz también era de cenizay su farola un trozo de noche.

“¿Acaso sabes… –dijo- …que son los cimientos de todas las cosas?”Las puedes cambiar de sitio y siempre tienen un significado. No me digas que hay combinaciones sin sentido y que nunca podrán tenerlo.Las letras,al igual que las guerras,poseen sus normas propias.

52

OS BURATOS

Oh, Señor!Cando debuxo a miña cabeza aparecen os buratos.Cando axito a cabeza perfóranme os buratos.Cando reviro a cabeza vixíanme os buratos.Cando lle falo á cabeza inúndanme os buratos.

Non hai esperanza.A cabeza, tradeada polos buratos,non poderá conservar ningunha dirección.Só buratos.

Os buratos,por qué, Señor?

LOS AGUJEROS

¡Oh, Señor!Cuando dibujo mi cabeza aparecen los agujeros.Cuando agito la cabeza me perforan los agujeros.Cuando revuelvo la cabeza me vigilan los agujeros.Cuando hablo a la cabeza me inundan los agujeros.

No hay esperanza.La cabeza,taladrada por los agujeros,no podrá conservar ninguna dirección.Sólo agujeros.

Los agujeros,¿por qué, Señor?

53

FEDERICO MAYOR ZARAGOZAPresidente da Fundación Cultura de Paz, Co-Presidente do Grupo de Alto Nivel para a Alianza de CivilizaciónsPresidente de la Fundación Cultura de Paz, Co-Presidente del Grupo de Alto Nivel para la Alianza de Civilizaciones

NO NOME DOS NENOS MORTOS

Un día e outro e outro... ata converterse en rutina e deixar, polo tanto, de ser nova: nenos mortos como “efectos colaterais” das accións bélicas, dos “asasinatos selectivos” de Israel, das reaccións terroristas das milicias palestinas ou os foguetes de Hezbolá. Nenos mortos en Iraq polos “insurrectos”, polas forzas armadas propias ou invasoras... ¿Como poderiamos, por fin, deter a loucura da guerra e iniciar o século XXI substituíndo a forza polo diálogo? As emocións que sentín e observei fronte á imaxe dunha nena perforada fíxéronme pensar que quizais só invocando os nenos mortos podería lograrse que todos, dun lado e doutro, dunha e doutra crenza e ideoloxía, estivesen dispostos a depoñer as armas e sentar arredor dunha mesa para intentar encontrar solucións pacíficas ós seus conflitos.

No nome dos nenos mortos... pensando que poderían ser os nosos. Quizais só así é posible que a sede de vinganza, a animadversión, o rancor e a xenreira cedan espazo e vontade á conciliación. Só así as turbias mans que empurran a inmensa maquinaria bélica comprenderían que o seu tempo terminou, que xa pagamos –en vítimas e divisas– o prezo terrible da guerra.

No nome dos nenos mortos: hai uns días, “Save the Children” publicaba que na actualidade hai 50 millóns de nenos afectados por conflitos armados. E UNICEF informaba sobre os miles que morren diariamente de fame, de desamor, de esquecemento. ¿Serán estas contas, estes datos, o recordo horrendo de nenos esqueléticos ou esnaquizados pola metralla os que poderán mobilizar a xente, abríndolle os ollos e propiciando resoltamente a acción?

Afeitos a aceptar resignadamente “o que pasa”, atemorizados e esperando “a ver que fan” (os gobernantes, as institucións nacionais e internacionais...) adoitamos espertar do noso letargo unicamente cando sucede algo realmente excepcional. Entón a reacción está á altura da dignidade humana, do destino común. E miles e miles ofrecen axuda xenerosamente e outros -coas mans enzoufadas de “chapapote” do Prestige, facilitándolles os primeiros auxilios ós damnificados do furacán Mitch ou do tsunami do Índico- dannos a medida

EN NOMBRE DE LOS NIÑOS MUERTOS

Un día y otro y otro... hasta hacerse rutina y dejar, por tanto, de ser noticia: niños muertos como “efectos colaterales” de las acciones bélicas, de los “asesinatos selectivos” de Israel, de las reacciones terroristas de las milicias palestinas o los cohetes de Hezbolá. Niños muertos en Iraq por los “insurgentes”, por las fuerzas armadas propias o invasoras... ¿Cómo podríamos, por fin, detener la locura de la guerra e iniciar el siglo XXI sustituyendo la fuerza por el diálogo? Las emociones que he sentido y observado frente a la imagen de una niña acribillada me han hecho pensar que quizás sólo invocando a los niños muertos podría lograrse que todos, de un lado y otro, de una y otra creencia e ideología, estuviesen dispuestos a deponer las armas y sentarse alrededor de una mesa para intentar hallar soluciones pacíficas a sus conflictos.

En nombre de los niños muertos... pensando que podrían ser los nuestros. Quizás sólo así es posible que la sed de venganza, la animadversión, el rencor y el odio cedan espacio y voluntad a la conciliación. Sólo así las turbias manos que empujan la inmensa maquinaria bélica comprenderían que su tiempo ha terminado, que ya hemos pagado –en víctimas y divisas– el precio terrible de la guerra.

En nombre de los niños muertos: hace unos días, “Save the Children” publicaba que en la actualidad hay 50 millones de niños afectados por conflictos armados. Y UNICEF informaba sobre los miles que mueren diariamente de hambre, de desamor, de olvido. ¿Serán estas cuentas, estos datos, el recuerdo horrendo de niños esqueléticos o destrozados por la metralla los que podrán movilizar a la gente, abriéndole los ojos y propiciando resueltamente la acción?

Acostumbrados a aceptar resignadamente “lo que pasa”, atemorizados y esperando “a ver qué hacen” (los gobernantes, las instituciones nacionales e internacionales...) solemos despertar de nuestro letargo únicamente cuando sucede algo realmente excepcional. Entonces la reacción está a la altura de la dignidad humana, del destino común. Y miles y miles ofrecen ayuda generosamente y otros -con las manos embadurnadas de “chapapote” del Prestige, facilitando los primeros auxilios a los damnificados del huracán Mitch

54

da solidariedade humana, da capacidade de abnegación e desprendemento. E enchémonos outra vez de esperanza.

Chegou o momento de non descansar. De non ser espectadores ata que outra aldrabada nos incite a saltar ó escenario. Presencial ou virtualmente, temos que mobilizarnos para proclamar un NON rotundo á guerra, á violencia. E reclamar a rápida interposición de “cascos azuis” e, todos sen excepción respectando a tregua, empezar a construír a paz baixo a tutela das Nacións Unidas.

Transitar desde unha cultura de imposición e forza a unha cultura de conversación e entendemento é máis desacostumado ca difícil. Porque desde hai séculos deixámonos guiar –insisto sempre niso– por unha recomendación perniciosa aínda que moi apreciada (en todas as acepcións) polos grandes consorcios armamentísticos: “Se queres a paz, prepara a guerra”. E, como é lóxico, facemos aquilo para o que estamos preparados... dando a vida con frecuencia por causas ben alleas ás nosas. Non estamos afeitos á paz, a construír a paz, a facer a paz, as paces. Quizais se pensamos nos nenos mortos deamos vencido a inercia de tantos anos belicosos e belixerantes e nos incorporemos á construción cotiá da concordia, da paz.

Ó iniciarse un proceso de paz, ás veces interrompido e case sempre descorrendo por camiños tortuosos, pensei nos centos ou miles de vítimas que se poderían evitar se decidisen –tendo presentes os seus fillos– sentar a dialogar moito antes. Canto antes mellor, auxiliados por unha Comisión de Conciliación que, dependente do Secretario Xeral das Nacións Unidas, debería atoparse dispoñible permanentemente. É un sentimento agridoce, porque este pesar foi sempre acompañado da expectativa de que a andaina que comeza chegará un día a bo destino.

Israelís e palestinos decidiron vivir xuntos pacificamente. Recordo cando, en novembro de 1987, visitei a Yasser Arafat na OLP gorecida en Túnez. “Debemos aprender a vivir xuntos”, repetiu. Uns meses despois Shimón Peres dicíame coa súa contundente voz en Tel-Aviv: “Non hai outra opción: convivir en paz”. Despois reuninme varias veces con Isaac Rabin. Era o que máis decididamente promovía os Acordos de Oslo, incluída a co-capitalidade de Xerusalén. Avanzábase no proceso... ata que, un día aciago, unha man asasina lle segou a vida. Coma a John e a Robert Kennedy. Coma a Anwar El-Sadat. Morreu falando de paz, non facendo a guerra. No recinto da UNESCO en París situamos a Praza da Tolerancia Isaac Rabin, co monumento–oliveira do grande escultor israelí Dani Karavan. Oxalá un día non moi arredado se pouse nas ramas da súa oliveira a pomba da paz que tanto ansiou e procurou. A inmensa maioría dos palestinos e dos israelís desexan vivir en paz. Unha soa condición: que todos os seres humanos vallan o mesmo. Esta radical igualdade en dignidade é o único requisito para a convivencia. No hospital Haddasa, en Xerusalén, nunha das miñas visitas, alguén lle preguntou ó Director, no departamento de neuroloxía: “Aquela muller que están tratando

o del tsunami del Índico- nos dan la medida de la solidaridad humana, de la capacidad de abnegación y desprendimiento. Y nos llenamos otra vez de esperanza.

Ha llegado el momento de no descansar. De no ser espectadores hasta que otro aldabonazo nos incite a saltar al escenario. Presencial o virtualmente, tenemos que movilizarnos para proclamar un NO rotundo a la guerra, a la violencia. Y reclamar la rápida interposición de “cascos azules” y, todos sin excepción respetando la tregua, empezar a construir la paz bajo la tutela de las Naciones Unidas.

Transitar desde una cultura de imposición y fuerza a una cultura de conversación y entendimiento es más desacostumbrado que difícil. Porque desde hace siglos nos hemos dejado guiar –insisto siempre en ello– por una recomendación perniciosa aunque muy apreciada (en todas las acepciones) por los grandes consorcios armamentísticos: “Si quieres la paz, prepara la guerra”. Y, como es lógico, hacemos aquello para lo que estamos preparados... dando la vida con frecuencia por causas bien ajenas a las nuestras. No estamos acostumbrados a la paz, a construir la paz, a hacer la paz, las paces. Quizás si pensamos en los niños muertos seremos capaces de vencer la inercia de tantos años belicosos y beligerantes y nos incorporaremos a la construcción cotidiana de la concordia, de la paz.

Al iniciarse un proceso de paz, a veces interrumpido y casi siempre discurriendo por caminos tortuosos, he pensado en los centenares o miles de víctimas que se hubieran evitado si hubieran decidido –teniendo presentes a sus hijos– sentarse a dialogar mucho antes. Cuanto antes mejor, auxiliados por una Comisión de Conciliación que, dependiente del Secretario General de las Naciones Unidas, debería hallarse permanentemente disponible. Es un sentimiento agridulce, porque este pesar ha ido siempre acompañado de la expectativa de que la andadura que comienza llegue un día a buen destino.

Israelíes y palestinos decidieron vivir juntos pacíficamente. Recuerdo cuando, en noviembre de 1987, visité a Yasser Arafat en la OLP cobijada en Túnez. “Debemos aprender a vivir juntos”, repitió. Unos meses después Shimón Peres me decía con su contundente voz en Tel-Aviv: “No hay otra opción: convivir en paz”. Luego me reuní varias veces con Isaac Rabin. Era el que más decididamente promovía los Acuerdos de Oslo, incluida la co-capitalidad de Jerusalén. Se avanzaba en el proceso... hasta que, un día aciago, una mano asesina le segó la vida. Como a John y a Robert Kennedy. Como a Anwar El-Sadat. Murió hablando de paz, no haciendo la guerra. En el recinto de la UNESCO en París ubicamos la Plaza de la Tolerancia Isaac Rabin, con el monumento–olivo del gran escultor israelí Dani Karavan. Ojalá un día no muy lejano se pose en las ramas de su olivo la paloma de la paz que tanto anheló y procuró.

La inmensa mayoría de los palestinos y de los israelíes desean vivir en paz. Una sola condición: que todos los seres humanos valgan lo mismo. Esta radical igualdad en dignidad es el único requisito para la convivencia.

55

alí é palestina, verdade?”. O director respondeu: “Non sei. Aquí todos son pacientes”.

Pois ben: todos iguais. Toda vida, toda morte, o mesmo valor. Para garantilo, unhas Nacións Unidas reforzadas e dotadas dos recursos humanos, financeiros e técnicos necesarios. É a mellor garantía de futuro. Xa está claro que un grupo de países –G7 ou G8– non pode encargarse de gobernar o mundo. E menos aínda, un poder hexemónico. Todos son necesarios, en cambio, para asegurar a eficacia do multilateralismo.

Agora, agora mesmo, no nome dos nenos mortos, dos que se están matando ou morrendo, parade de inmediato esta loucura duns, dos outros e dos de máis alá.

Parade todo acto de violencia para deter esta infernal espiral de acción e reacción. “Os pobos”, ós que alude a Carta na primeira frase do seu preámbulo, non deben permanecer silenciosos por máis tempo, nin conformarse, porque se trata do destino común dos seus descendentes. Ben mirado, todos os nenos do mundo son os nosos nenos. Non hai distincións nin preeminencias. Cada neno vale o mesmo. Vale todo. E, como no hospital de Xerusalén, os nenos non teñen nacionalidade nin cor de pel.

Cando todos os chamamentos á mesura e á conciliación fracasaron, teñamos a valentía de pensar nos nenos mortos e nos nosos, para que non morra nin un máis. Temos que mobilizarnos todos, utilizando todos os medios ó noso alcance. Que ninguén permaneza de espectador. Que ninguén siga calado. Se non actuamos, se as asociacións, as ONGs, as institucións da sociedade civil... non se implican decididamente e logran, nun gran clamor popular, parar a loucura da lóxica de guerra -aínda que lles doia ós fanáticos, ós extremistas e ós que seguen beneficiándose da lei do máis forte- defraudaremos os nenos que, sen sabelo, quizais confiaron en nós cando lles quitaron a vida.

Artigo publicado no diario El País o 07/08/06.

En el hospital Haddasa, en Jerusalén, en una de mis visitas, alguien preguntó al Director, en el departamento de neurología: “Aquella mujer a la que están tratando allí es palestina, ¿verdad?”. El director respondió: “No lo sé. Aquí todos son pacientes”.

Pues bien: todos iguales. Toda vida, toda muerte, el mismo valor. Para garantizarlo, unas Naciones Unidas reforzadas y dotadas de los recursos humanos, financieros y técnicos necesarios. Es la mejor garantía de futuro. Ya está claro que un grupo de países –G7 ó G8– no puede encargarse de la gobernación del mundo. Y menos todavía, un poder hegemónico. Todos son necesarios, en cambio, para asegurar la eficacia del multilateralismo.

Ahora, ahora mismo, en nombre de los niños muertos, de los que se están matando o muriendo, parad de inmediato esta locura de los unos, de los otros y de los de más allá.

Cesad todo acto de violencia para detener esta infernal espiral de acción y reacción. “Los pueblos”, a los que alude la Carta en la primera frase de su preámbulo, no deben permanecer silenciosos por más tiempo, ni conformados, porque se trata del destino común de sus descendientes. Bien mirado, todos los niños del mundo son nuestros niños. No hay distinciones ni preeminencias. Cada niño vale lo mismo. Vale todo. Y, como en el hospital de Jerusalén, los niños no tienen nacionalidad ni color de piel.

Cuando todos los llamamientos a la mesura y a la conciliación han fracasado, tengamos la valentía de pensar en los niños muertos y en los nuestros, para que no se muera ni uno más. Hay que movilizarse todos, utilizando todos los medios a nuestro alcance. Que nadie permanezca de espectador. Que nadie siga callado. Si no actuamos, si las Asociaciones, ONGs, instituciones de la sociedad civil... no se implican decididamente y logran, en un gran clamor popular, parar la locura de la lógica de guerra -aunque les duela a los fanáticos, a los extremistas y a los que siguen beneficiándose de la ley del más fuerte- habremos defraudado a los niños que, sin saberlo, quizás confiaron en nosotros cuando les quitaron la vida.

Artículo publicado en El País el 07/08/06.

56

57

KAREN MARÓNXornalista, produtora e correspondente especializada en conflitos armados e política internacional.Periodista, productora y corresponsal especializada en conflictos armados y política internacional

Un peregrino na Terra Santa que pasara por Gaza no 570 d. C.

escribiu en latín: “Gaza é unha cidade espléndida, chea de cousas agradables, os homes de aquí son os máis honestos,

distínguense pola súa xenerosidade e son calorosos cos amigos e cos visitantes”

AS BÁGOAS DE DEUS

“De haber Deus, agora está a chorar”, manifestou Ran Iaron, un membro da ONG Médicos polos Dereitos Humanos, o pasado 16 de xaneiro, cando dúas das fillas e unha sobriña do médico palestino Izaldin Abu Al Yesh, foron asasinadas deliberadamente por un tanque israelí que disparou contra a súa vivenda. Sen escusas, sen motivos. Sheida estaba no seu cuarto, foi gravemente ferida e, a pesar dos auxilios médicos, finalmente faleceu. Aeia, de 14 anos, morreu no acto, decapitada. Nur, a filla do irmán, tamén perdeu a vida polo impacto certeiro. Todas elas traballaban en proxectos especiais de achegamento entre palestinos e xudeus. O pai chamábaas “soldadas da paz”. Eran tres nenas que gozaban con axudar a xente.

Se Deus chorou por ese episodio, entón xa se formaron novos océanos na terra e no ceo. Durante vintedous días a Franxa de Gaza sumiuse no fogo do Chumbo Fundido israelí e unha cicatriz abriuse na conciencia da humanidade. As tres nenas asasinadas, cunha historia que se coñeceu mundialmente, é a mostra doutras escenas que se repetiron e se repiten miles de veces no territorio cercado. É que a guerra de xenocidio amplamente planificada por Israel proseguiu o curso novamente –dous días despois do Nadal do 2008–, co obxectivo de xerar máis vítimas civís e de expulsar os palestinos do seu territorio.

O ataque desproporcionado do chamado gueto de Gaza –que se preparou durante seis meses e foi executado cunha sincronía perfecta– tiña o fin de aterrar a poboación civil, garantindo a máxima destrución. É por iso que o exército israelí, o

Un peregrino en Tierra Santa quehabía pasado por Gaza en el 570 d. C.escribió en latín: “Gaza es una ciudadespléndida, llena de cosas agradables,

los hombres de aquí son los más honestos,se distinguen por su generosidad y son

calurosos con los amigos y los visitantes”

LAS LÁGRIMAS DE DIOS

“Si hay Dios, ahora está llorando”, manifestó Ran Iaron, un miembro de la ONG Médicos por los Derechos Humanos, el pasado 16 de enero, cuando dos de las hijas y una sobrina del médico palestino Izaldin Abu Al Yesh, fueron asesinadas deliberadamente por un tanque israelí que disparó contra su vivienda. Sin excusas, sin motivos. Sheida estaba en su habitación, fue gravemente herida y, a pesar de los auxilios médicos, finalmente falleció. Aeia, de 14 años, murió en el acto, decapitada. Nur, la hija de su hermano, también perdió la vida por el certero impacto. Todas ellas trabajaban en proyectos especiales de acercamiento entre palestinos y judíos. Su padre las llamaba “soldadas de la paz”. Eran tres niñas que amaban ayudar a la gente.

Si Dios ha llorado por ese episodio, entonces nuevos océanos se han formado en la tierra y el cielo. Durante veintidós días la Franja de Gaza se sumió en el fuego del Plomo Fundido israelí y una cicatriz en la conciencia de la humanidad se abrió. Las tres niñas asesinadas, cuya historia fue mundialmente conocida, es la muestra de otras escenas que se repitieron y se repiten miles de veces en el territorio sitiado. Es que la guerra de genocidio largamente planificada por Israel reanudó su curso nuevamente –dos días después de la Navidad de 2008–, con el objetivo de generar más víctimas civiles y la expulsión de los palestinos de su territorio.

El ataque desproporcionado al denominado gueto de Gaza –que se preparó durante seis meses y fue ejecutado con perfecta sincronización– tuvo el fin de

58

quinto máis poderoso do mundo, violando de forma constante o Dereito Internacional Humanitario, liderou un ataque onde morreron máis de mil catrocentos palestinos, a maioría civís, o trinta por cento deles, nenos. Outros seis mil levarán consigo –sempre– terribles feridas físicas e emocionais.

Coa luz verde de Washington e a terxiversación dos feitos por parte dos seus aliados da Unión Europea –que fundamentaban o ataque a milleiros de civís indefensos como un acto defensivo contra a acción de Hamas–, conscientes e informados de que Gaza ía a ser asaltada, observaron a vileza. Namentres clamaban por un cesamento do fogo que non convencía a ninguén. Os palestinos demandábano con desesperación, pero coa digna postura que non poden dobregar.

O ataque á que noutro tempo fora a mítica e última cidade, refuxio para os viaxeiros de camiño a Exipto antes de se internaren no deserto do Sinaí, ademais de ser parte dunha operación militar e de intelixencia, iniciada ao comezo do goberno de Ariel Sharon no 2001 co nome de Vinganza Xustificada, axudou os partidos israelís a triunfaren nas eleccións. Cada vítima palestina aumentaba a porcentaxe de intención de voto nas enquisas en favor daqueles dirixentes que lideraban a masacre, avalados por unha sociedade cada día máis violenta que lles nega aos palestinos o atributo de seres humanos. Son considerados inferiores aos animais e exprésano abertamente e con impunidade.

Os palestinos asasinados foron pouco máis ca un triunfo electoral na loita entre a dereita e a extrema dereita en Israel que promoveu personaxes do tipo de Avigdor Lieberman –actual Ministro de Relacións Exteriores–, que instou a lanzar a bomba nuclear sobre Gaza, cando afirmaba que “debemos seguir combatendo a Hamás como Estados Unidos fixo co Xapón na Segunda Guerra Mundial”. Un home que defendeu bombardear Teherán, o encoro exipcio de Asuán, Beirut, asasinar a Arafat e esmagar Cisxordania. Un home que quere “non deixar pedra sobre pedra... destruílo todo”. Este home non é un bo augurio para esa paz tan devecida.

É por iso que nin as masivas manifestacións nas capitais do mundo, que levantan a voz fronte ao brutal asalto, nin as denuncias polas constantes violacións dos dereitos humanos, encarnadas no illamento e na morte, acaban cunha barbarie que se espalla dende hai 61 anos cando comezou a Nakba (‘catástrofe’). “Aquí somos asasinados todos os días. Férese a milleiros de persoas e non parece que lle importe a ninguén. Non hai palabras para expresar toda a dor que sentimos”, exclamaba unha rapaza, nai de nove nenos, no limiar da súa casa no campo de refuxiados de Xabalia, dende onde se lles suplicaba “aos seres humanos que gobernan Israel” que tamén traten os habitantes de Gaza “como seres humanos”. É que a Operación Chumbo Fundido castigounos sen piedade e sen remorsos. É que non son suficientes as Chuvias de Verán, as Nubes de Outono, as Columnas de Sansón, as Frechas do Sur, os Ferros Laranxa, os Días de Penitencia, todas operacións militares que os habitantes de Gaza sufriron nos últimos cinco anos. Pero Chumbo Fundido foi un castigo colectivo aplicado a toda unha xeración de palestinos que sofre unhas secuelas humanas irreparables que non puideron ser contadas pola prensa internacional mentres que estaban a acontecer. Ao contrario

aterrorizar a la población civil, asegurando la máxima destrucción. Es por ello que el ejército israelí, el quinto más poderoso del mundo, violando de forma constante el Derecho Internacional Humanitario, lideró un ataque donde murieron más de mil cuatrocientos palestinos, la mayoría civiles, el treinta por ciento de ellos, niños. Otros seis mil llevarán consigo –siempre– terribles heridas físicas y emocionales.

Con la luz verde de Washington y la tergiversación de los hechos por parte de sus aliados de la Unión Europea –que fundamentaban el ataque a millares de civiles indefensos como un acto defensivo contra la acción de Hamas–, conscientes e informados de que Gaza iba a ser asaltada, observaron la vileza. Mientras tanto clamaban por un cese al fuego que no convencía a nadie. Los palestinos lo demandaban con desesperación, pero con la digna postura que no pueden doblegar.

El ataque a la que otrora fuera la mítica y última ciudad, refugio para los viajeros hacia Egipto antes de internarse en el desierto del Sinaí, además de ser parte de una operación militar y de inteligencia iniciada al comienzo del gobierno de Ariel Sharon en 2001 bajo el nombre de Venganza Justificada, ayudó a los partidos israelíes a triunfar en las elecciones. Cada víctima palestina aumentaba el porcentaje de intención de voto en las encuestas en favor de aquellos dirigentes que lideraban la masacre, avalados por una sociedad cada día más violenta que niega a los palestinos su atributo como seres humanos. Son considerados inferiores a los animales y lo expresan abiertamente y con impunidad.

Los palestinos asesinados han sido poco más que un triunfo electoral en la lucha entre la derecha y la extrema derecha en Israel que ascendió a personajes de la talla de Avigdor Lieberman –actual Ministro de Relaciones Exteriores–, que instó a lanzar la bomba nuclear sobre Gaza, cuando afirmaba que “debemos seguir combatiendo a Hamás como Estados Unidos hizo con Japón en la Segunda Guerra Mundial”. Un hombre que defendió bombardear Teherán, la presa egipcia de Asuán, Beirut, asesinar a Arafat y aplastar Cisjordania. Un hombre que quiere “no dejar piedra sobre piedra... destruir todo”. Este hombre no es un buen augurio para la paz tan deseada.

Es por ello que ni las masivas manifestaciones en las capitales del mundo, que elevaban su voz frente al brutal asalto, ni las denuncias por las constantes violaciones de los derechos humanos encarnadas en el aislamiento y la muerte, ponen fin a una barbarie que se extiende desde hace 61 años cuando comenzó la Nakba (‘catástrofe’). “Aquí somos asesinados todos los días. Millares de personas son heridas y a nadie parece importarle. No hay palabras para expresar todo el dolor que sentimos”, exclamaba una joven madre de nueve niños en el umbral de su casa en el campo de refugiados de Jabalia, desde donde se suplicaba “a los seres humanos que gobiernan Israel” que también traten a los habitantes de Gaza “como a seres humanos”. Es que la Operación Plomo Fundido los castigó sin piedad y sin remordimientos. Es que no son suficientes las Lluvias de Verano, las Nubes de Otoño, las Columnas de Sansón, las Flechas del Sur, los Hierros Naranja, los Días de Penitencia,

59

que en calquera guerra da historia de Israel, o goberno controlou a mensaxe e a narrativa a xeito de nova estratexia de censura nos conflitos que nunca antes se vira.

Dende o comezo do asalto, os xornalistas tentaron acceder á Franxa de Gaza para poderen contar a historia. Pero o cerco imposto nos medios polas autoridades militares converteu o territorio devastado nun territorio prohibido, vulnerando o exercicio do dereito internacional á liberdade de información. Un dereito que foi violado sistematicamente ao longo de toda a ofensiva, ao se produciren ataques directos sobre os xornalistas locais co conseguinte impacto sobre edificios pertencentes aos medios de comunicación.

Porque, ao non se contar, non existe e dificilmente se poderá coñecer a barbarie aplicada sobre os civís, entre eles miles de nenos, o emprego de armas prohibidas e os abondosos danos materiais. Como ben dixo o eurodiputado español de orixe xudía, David Hammerstein, “unha guerra sen testemuñas é a chave da impunidade”. Ás portas do inferno

Unha impunidade marcada pola traxedia cotiá que se manifesta todos os días dende o comezo, cando o carcereiro conseguiu construír un modelo contemporáneo do antigo gueto de Varsovia, onde o bloqueo é un asasino que os axexa silandeiro e aniquila decontino.

É que Gaza semella un xigantesco campo de concentración, xa que está bloqueada por mar e aire e alí se concentra unha poboación de case un millón e medio de persoas, amoreadas nuns 360 quilómetros cadrados, onde Israel controla as fronteiras terrestres, o espazo aéreo, os accesos por mar, a auga, e o fluxo de bens, incluídos os alimentos e as subministracións médicas. Dende xuño do 2007, Israel impuxo o bloqueo matándoos lentamente ao negarlles o acceso aos alimentos e á atención sanitaria no medio de intermitentes ataques aéreos.

A mesma situación dos xudeus no gueto de Varsovia no que estaban illados do mundo e debían contrabandear cos alimentos e poñer así en perigo as súas vidas. E ante o férreo bloqueo, son os túneles de contrabando entre a Franxa de Gaza e Exipto os que se converteron no único vencello comercial dos palestinos co mundo. Ninguén sabe cantos son, pero cóntanse por centenares os que se internan a 15 metros de profundidade. Son decenas os obreiros que extraen caldeiros con area sen descanso para os construír e, mentres os cabalos puxan das poleas e elevan ata a superficie cascallos e grava, as carpas de traballo simulan unha grande escavación arqueolóxica. Os túneles son o cordón umbilical que os nutre de alimentos, cueiros, xeradores de gasolina, animais, tabaco e repostos. Todo o que Israel non permite importar polas vías convencionais. Son os obxectivos primordiais da forza aérea israelí, que tenta evitar o paso de armas, pero son vitais para os palestinos que viven

todas operaciones militares que los habitantes de Gaza han sufrido en los últimos cinco años. Pero Plomo Fundido ha sido un castigo colectivo aplicado a toda una generación de palestinos que sufre secuelas humanas irreparables y que no han podido ser contadas por la prensa internacional mientras ocurrían. A diferencia de cualquier guerra en la historia de Israel, el gobierno controló el mensaje y la narrativa como nueva estrategia de censura en los conflictos nunca vista antes.

Desde el inicio del asalto, los periodistas intentaron acceder a la Franja de Gaza para poder contar la historia. Pero el cerco mediático impuesto por las autoridades militares convirtió el territorio devastado en un territorio prohibido, vulnerando el ejercicio del derecho internacional a la libertad de información. Un derecho que fue violado sistemáticamente a lo largo de toda la ofensiva, al producirse ataques directos sobre los periodistas locales y el impacto directo sobre edificios pertenecientes a los medios de comunicación.

Porque si no se cuenta, no existe y difícilmente se podrá conocer la barbarie aplicada sobre los civiles, entre ellos miles de niños, la utilización de armas prohibidas y los cuantiosos daños materiales. Como bien dijo el eurodiputado español de origen judío, David Hammerstein, “una guerra sin testigos es la llave de la impunidad”. A las puertas del infierno

Una impunidad signada por la tragedia cotidiana que se manifiesta cada día desde el inicio, cuando el carcelero ha conseguido construir un modelo contemporáneo del antiguo gueto de Varsovia, donde el bloqueo es un asesino que los acecha silencioso y aniquila sin cesar.

Es que Gaza semeja un gigantesco campo de concentración, ya que está bloqueada por mar y aire y allí se concentra una población cercana al millón y medio de personas, hacinadas en unos 360 kilómetros cuadrados, donde Israel controla las fronteras terrestres, el espacio aéreo, los accesos por mar, el agua, y el flujo de bienes, incluidos alimentos y suministros médicos. Desde junio de 2007, Israel ha impuesto un bloqueo matándolos lentamente al negarles el acceso a los alimentos y a la atención sanitaria en medio de intermitentes ataques aéreos. La misma situación de los judíos en el gueto de Varsovia en el que estaban aislados del mundo y debían contrabandear con los alimentos poniendo en peligro sus vidas.

Y ante el férreo bloqueo, son los túneles de contrabando entre la Franja de Gaza y Egipto los que se han convertido en el único vínculo comercial de los palestinos con el mundo. Nadie sabe cuántos son, pero se cuentan por centenares los que se internan a 15 metros de profundidad. Son decenas los obreros que extraen cubos con arena sin descanso para construirlos y, mientras los caballos tiran de las poleas y elevan hasta la superficie escombros y grava, las carpas de trabajo simulan una gran excavación arqueológica. Los túneles son el cordón umbilical que los nutre de alimentos, pañales,

60

amoreados e illados a consecuencia do bloqueo que Israel impón nas súas fronteiras. Os propietarios chámanos Al Jatt –‘a liña’ en árabe–, esa liña que empregan os palestinos para salvaren as súas vidas.

A única forma de supervivencia, xa que é a única porta ao mundo que non está controlada por Israel, é a fronteira con Exipto. Só por esa fronteira poden entrar medicamentos e alimentos. Non obstante, o Paso de Rafah mantívose pechado mesmo nos peores momentos do bloqueo. O exército exipcio mantivo pechada a fronteira mentres centenares de ambulancias, que transportan anciáns enfermos e nenos exhaustos, esperan durante días, semanas ou meses a que as portas do paso fronteirizo se abran.

Longas son as fileiras de camións que esperan para se prover de alimentos, menciñas e todo o necesario para a supervivencia de miles de palestinos encarcerados no cárcere máis grande do mundo. A impotencia dos paramédicos e dos rescatadores faise evidente ante a rixidez dos gardas que non permiten chegar ao destino anhelado. Unha situación tan crítica que se presentan cadros de pacientes con graves enfermidades que non poden recibir o tratamento e que falecen antes de seren socorridos.

“Toda Palestina está bloqueada e iso obríganos a construír estes túneles. Necesitamos transportar comida para alimentarmos os nosos fillos. Tamén precisamos menciñas e todos os insumos necesarios para subsistirmos. Nós non pasamos armas, nós traemos todo o que non nos permiten introducir pola vía legal. Eles quérennos matar de fame e illar do mundo. Por iso os destrúen, para cortar o noso xeito de subsistencia”, manifestaba aos berros, cuberto pola kefia, un rapaz palestino traballador nos túneles, logo dun raid aéreo israelí.

Illar e matar. Crimes contra a humanidade que violan as Convencións de Xenebra, o dereito internacional establecido despois da Segunda Guerra Mundial, fundamentados na ánima do nunca máis.

Pero Chumbo Fundido deixou un oitenta e cinco por cento de vítimas civís; un millón e medio de residentes quedou nunha situación precaria, pois preto de cen mil perderon as vivendas e os servizos sociais básicos están en estado crítico, o quince por cento dos edificios e das infraestruturas desapareceron. Israel destruíu dezaseis ministerios, todas as instalacións dos corpos de seguridade, unhas cincuenta mesquitas, a Universidade Islámica, un hospital e cinco mil vivendas. Tamén centros sanitarios e mesmo a sede das Nacións Unidas para os Refuxiados, amais doutras vinte mil casas, sufriron danos.

Os soldados israelís que participaron na ofensiva en Gaza mataron civís palestinos e destruíron propiedades de xeito intencionado, seguindo unhas ordes de combate permisivas, descargando unha forza inusitada e sen precedentes. Porque se Varsovia era a zona de preparación para os campos de exterminación, Gaza é considerado o campo de exterminación.

generadores de gasolina, animales, tabaco y repuestos. Todo lo que Israel no permite importar por vías convencionales. Son los objetivos primordiales de la fuerza aérea israelí, que intenta evitar el paso de armas, pero son vitales para los palestinos que viven hacinados y aislados a consecuencia del bloqueo que Israel impone en sus fronteras. Sus propietarios los llaman Al Jatt –‘la línea’ en árabe–, esa línea que usan los palestinos para salvar sus vidas.

La única forma de supervivencia, ya que es la única puerta al mundo que no está controlada por Israel, es la frontera con Egipto. Sólo por esa frontera pueden entrar medicamentos y alimentos. Sin embargo, el Paso de Rafah ha permanecido cerrado incluso en los peores momentos del bloqueo. El ejército egipcio ha mantenido cerrada la frontera mientras centenares de ambulancias, que transportan a ancianos enfermos y niños exhaustos, esperan durante días, semanas o meses a que las puertas del paso fronterizo se abran.

Largas son las filas de camiones que esperan para proveerse de alimentos, medicinas y todo lo necesario para la supervivencia de miles de palestinos encarcelados en la prisión más grande del mundo. La impotencia de los paramédicos y los rescatadores se hace evidente ante la rigidez de los guardias que no permiten llegar al destino anhelado. Una situación tan crítica que se presentan cuadros de pacientes con graves enfermedades que no pueden recibir el tratamiento y que fallecen antes de ser socorridos.

“Toda Palestina está bloqueada y eso nos obliga a construir estos túneles. Necesitamos transportar comida para alimentar a nuestros hijos. También precisamos de medicinas y todos los insumos necesarios para subsistir. Nosotros no pasamos armas, nosotros traemos todo lo que no nos permiten introducir por vía legal. Ellos nos quieren matar de hambre y aislarnos del mundo. Por eso los destruyen, para cortar nuestra vía de subsistencia”, manifestaba a viva voz, cubierto por la kefia, un joven palestino trabajador en los túneles, luego de un raid aéreo israelí.

Aislar y matar. Crímenes contra la humanidad que violan las Convenciones de Ginebra, el derecho internacional establecido después de la Segunda Guerra Mundial, fundamentados en el ánima del nunca más. Pero Plomo Fundido dejó un ochenta y cinco por ciento de víctimas civiles; un millón y medio de residentes quedó en una situación precaria, pues unos cien mil perdieron sus viviendas y los servicios sociales básicos están en estado crítico, el quince por ciento de los edificios y las infraestructuras desaparecieron. Israel destruyó dieciséis ministerios, todas las instalaciones de los cuerpos de seguridad, unas cincuenta mezquitas, la Universidad Islámica, un hospital y cinco mil viviendas. También centros sanitarios y hasta la sede de las Naciones Unidas para los Refugiados, junto a otras veinte mil casas, sufrieron daños.

Los soldados israelíes que participaron en la ofensiva en Gaza mataron a civiles palestinos y destruyeron propiedades de manera intencionada siguiendo órdenes de combate permisivas, descargando una fuerza inusitada y sin precedentes. Porque si Varsovia era la zona de preparación para los campos de exterminio, Gaza es considerado el campo de exterminio.

61

Unha Gaza convertida nun laboratorio de guerra, onde se empregaron novos tipos de armamento. Inda que sempre foi o terreo de experimentación de armas de Israel –dende o emprego do gas neurotóxico utilizado en Khan Younis no 2003 ata os ataques aéreos fantasma da bomba sónica do 2006–, en Chumbo Fundido empregáronse bombas de acio, uranio empobrecido, fósforo branco e o temible DIME, una invención da Forza Aérea dos Estados Unidos: un explosivo de metal inerte de alta densidade, desmesuradamente letal, que xera amputacións múltiples, fracturas moi graves e, no caso de se conseguir sobrevivir, provoca o desenvolvemento dun tipo de cancro particularmente mortífero.

Se dende o comezo da creación do Estado de Israel se empregaron armas químicas contra os palestinos –o que contaminou a auga e provocou o espallamento da febre tifoide–, agora as novas armas decimaron a actual xeración e deixaron uns destrutivos impactos medioambientais e humanos sen precedentes.

Cómpre que estas consecuencias esperten unha conciencia mundial que lembre que, dende 1948, setecentos cincuenta mil palestinos foron deliberadamente sometidos á limpeza étnica e expulsados das súas casas, centos de aldeas foron destruídas e sobre a súa terra se estableceron os colonos, que pasaron a negar a súa existencia e a librar unha guerra de máis de sesenta anos que agrava día a día a súa situación humanitaria.

Coma en Iraq e no Líbano, as palabras das vítimas en Gaza seguen a bater na miña cabeza: “Non podo facer nada polos meus fillos, perderon todo por nada. Onde imos vivir? Que fixemos para que os israelís bombardeen a miña casa? Que imos facer agora?”, reclamaba Said Abu Iada metido entre os cascallos, mentres que o pequeno Afnan, de dous anos e medio, non paraba de chorar e se aferraba ao brazo do pai. Os seus cinco irmáns viven debaixo dun toldo improvisado. Salvaron as vidas ao fuxiren despois de escoitaren os primeiros mísiles disparados dende o Mar Mediterráneo polas forzas navais.

“Estragaron o noso futuro, perdemos a esperanza toda”, afirmaba Yousef Mzanar, un rescatador da Media Lúa Vermella Palestina que foi atacado mentres conducía unha ambulancia que ía socorrer uns feridos.

“Estou moi triste porque os soldados destruírono todo”, pronunciaba con angustia Mohanannad El Sourani, mestre da Escola Americana Internacional. “Quixeron destruír os soños dos nenos, o seu futuro e cando se lles pregunta por que, responden que aquí había resistencia, que este era un obxectivo militar. Pero como pode ser unha escola un obxectivo militar! Non! Eles tentaron matar toda a xente en Palestina, tentaron matar o sorriso dos nenos”, afirmaba co convencemento de o saber.

Porque se durante a Segunda Guerra Mundial os alemáns alegaban que non coñecían o que estaba a acontecer, hoxe e mañá o mundo non poderá dicir que non o sabía. Non teremos pretextos para que se continúen derramando as bágoas de Deus.

Una Gaza convertida en un laboratorio de guerra, donde se utilizaron nuevos tipos de armamento. Aunque siempre ha sido el terreno de experimentación de armas de Israel –desde la utilización del gas neurotóxico utilizado en Khan Younis en 2003 hasta los ataques aéreos fantasma de la bomba sónica de 2006–, en Plomo Fundido se utilizaron bombas de racimo, uranio empobrecido, fósforo blanco y el temible DIME, una invención de la Fuerza Aérea de los Estados Unidos: un explosivo de metal inerte de alta densidad, desmesuradamente letal, que genera amputaciones múltiples, fracturas muy graves y, si se logra sobrevivir, provoca el desarrollo de un tipo de cáncer particularmente mortífero.

Si desde el inicio de la creación del Estado de Israel se utilizaron armas químicas contra los palestinos –lo que contaminó el agua y provocó la difusión de la fiebre tifoidea–, ahora las nuevas armas han diezmado a la actual generación, dejando destructivos impactos medioambientales y humanos sin precedentes.

Consecuencias que deben despertar una conciencia mundial que recuerde que, desde 1948, setecientos cincuenta mil palestinos fueron deliberadamente sometidos a la limpieza étnica y expulsados de sus casas, cientos de sus aldeas fueron destruidas, y sobre su tierra se establecieron los colonos, que pasaron a negar su existencia y a librar una guerra de más de sesenta años que agrava día a día su situación humanitaria.

Como en Irak y el Líbano, las palabras de las víctimas en Gaza siguen replicando en mi mente: “No puedo hacer nada por mis hijos, lo han perdido todo por nada. ¿Dónde vamos a vivir? ¿Qué hemos hecho para que los israelíes bombardeen mi casa?¿Qué vamos hacer ahora?”, reclamaba Said Abu Iada en medio de los escombros, mientras su pequeño Afnan, de dos años y medio, no cesaba de llorar y se aferraba al brazo de su padre. Sus cinco hermanos viven bajo un toldo improvisado. Salvaron sus vidas al huir después de escuchar los primeros misiles disparados desde el Mar Mediterráneo por las fuerzas navales.

“Nuestro futuro ha sido dañado, hemos perdido la esperanza”, afirmaba Yousef Mzanar, un rescatador de la Media Luna Roja Palestina, cuya ambulancia fue atacada mientras conducía para socorrer a los heridos.

“Estoy muy triste porque los soldados lo han destruido todo”, pronunciaba con angustia Mohanannad El Sourani, profesor de la Escuela Americana Internacional. “Han querido destruir los sueños de los niños, su futuro y si se les pregunta por qué, te contestan que aquí había resistencia, que este era un objetivo militar. ¡Pero cómo puede ser una escuela un objetivo militar! ¡No! Ellos han intentado matar a todo el mundo en Palestina, han intentado matar la sonrisa de los niños”, afirmaba con el convencimiento del saber. Porque si durante la Segunda Guerra Mundial los alemanes alegaban que no conocían lo que ocurría, hoy y mañana el mundo no podrá decir que no lo sabía. No tendremos pretextos para que se continúen derramando las lágrimas de Dios.

62

63

MIGUEL-ANXO MURADOEscritor

PALESTINA DURMIDA

No folclore palestino, é un paxaro verde o que conta as historias. Antes de comezar o seu relato, o contador de contos invócao coas palabras “quul, yaa tair, quul”, “fala, paxaro, fala”; e a ave alza o voo, simbolizando a historia que comeza. Os espectadores imaxinan o paxaro dar voltas e máis voltas no aire, sobre eles, e ese é o conto que se desenlea coma unha madeixa de la.

A historia mesma do pobo palestino parece contada por ese paxaro verde das narracións populares, coas súas voltas e xiros. Mais é un paxaro que evoluciona na noite, porque esa historia é invisible para a meirande parte da xente. A historia dos palestinos é un testemuño silenciado, ignorado intencionadamente, suprimido dos libros. É outro de tantos roubos que padeceu este pobo e que serve de paso para xustificar os demais roubos. Non importa que a historiografía académica teña desbotado case todos os mitos desa amalgama de prexuízos relixiosos, xenofobia e falsificacións modernas que é a historia de Oriente Medio; eses mitos persisten na sociedade da información e do entretemento, en parte por ignorancia sincera e en moita maior medida por deshonestidade intelectual.

Hai xa moitos anos que sabemos que a Biblia non é un documento histórico, que nunca existiu un Reino de David (“desde o Nilo ao Éufrates”), que non houbo Templo de Salomón, que a Palestina anterior aos gregos era xa unha terra habitada por moitos pobos distintos e que a posterior aos gregos aínda o había ser máis. Hai moito xa que sabemos que, de haber un grupo humano que puidésemos considerar descendente dos antigos habitantes desta terra, (mais, que interese tería, despois de todo?), ese non había ser outro có palestino... Pero ben pouco importa. Que o proxecto de colonización de Palestina se revelase como unha impostura apenas muda nada. E non muda porque a impostura, o ouropel, a canción, o libro de historia non eran máis ca un adorno, un acompañamento estético para o que, no fondo, non é máis có que é: unha triste e prosaica campaña de desposesión.

PALESTINA DORMIDA

En el folclore palestino, es un pájaro verde quien cuenta las historias. Antes de comenzar su relato, el contador de cuentos lo invoca con las palabras “quul, yaa tair, quul”, “habla, pájaro, habla”; y el ave alza el vuelo, simbolizando la historia que comienza. Los espectadores imaginan al pájaro dar vueltas y más vueltas en el aire, sobre ellos, y ese es el cuento que se desmadeja como un ovillo de lana.

La historia misma del pueblo palestino parece contada por ese pájaro verde de las narraciones populares, con sus vueltas y giros. Pero es un pájaro que evoluciona en la noche, porque esa historia es invisible para la mayor parte de la gente. La historia de los palestinos es un testimonio silenciado, ignorado intencionadamente, suprimido de los libros. Es otro de tantos robos que ha padecido este pueblo y que sirve de paso para justificar los demás robos. No importa que la historiografía académica haya desechado casi todos los mitos de esa amalgama de prejuicios religiosos, xenofobia y falsificaciones modernas que es la historia de Oriente Medio; esos mitos persisten en la sociedad de la información y del entretenimiento, en parte por ignorancia sincera y en mucha mayor medida por deshonestidad intelectual.

Hace ya muchos años que sabemos que la Biblia no es un documento histórico, que nunca existió un Reino de David (“desde el Nilo al Éufrates”), que no hubo Templo de Salomón, que la Palestina anterior a los griegos era ya una tierra habitada por muchos pueblos distintos y que la posterior a los griegos aún lo habría de ser más. Hace mucho ya que sabemos que, de haber un grupo humano al que pudiéramos considerar descendiente de los antiguos habitantes de esa tierra (pero, ¿qué interés tendría, después de todo?), ese no sería otro que el palestino… Pero poco importa. Que el proyecto de colonización de Palestina se haya revelado como una impostura apenas cambia nada. Y no lo cambia porque la impostura, el oropel, la canción, el libro de historia no eran más que un adorno, un acompañamiento estético para lo que, en el fondo, no es más que lo que es: una triste y prosaica campaña de desposesión.

64

O moderno Estado de Israel, ao cabo, redúcese a algo ben elemental: unha inmensa empresa inmobiliaria privada que se apropia dun terreo, a terra dos palestinos, para recualificalo como un estado étnico. Posto que esa operación precisa dunha enorme cantidade de violencia, Palestina converteuse nun cárcere para os palestinos e nun cuartel para os seus carcereiros. Nese sentido, a presenza cetácea e inquietante das escavadoras D-9 do exército israelí (eses xigantescos monstros blindados de dentes de aceiro) é o símbolo perfecto, o resumo último, do que significa Israel. Esas escavadoras que andan a percorrer Palestina derrubando casas, arrastrando escombros e sepultando inocentes son a súa forma concreta, final e simplificada.

Mentres tanto, o paxaro verde segue a voar na escuridade, dando voltas e máis voltas. Ás veces miro as vellas fotografías que reuniu Walid Khalidi en Before their Diaspora, as imaxes fantasmais dun mundo que existiu, cheo de vida: a Palestina desaparecida na catástrofe de 1948. Unha rapaza que toca o piano na sala dunha casa, unhas irmás que teñen no colo as bonecas, uns rapaces que xogan ao fútbol en Xerusalén, labregos humildes, fábricas modernas, mulleres pobres, universitarios fachendosos... Intento ver se os seus ollos aínda reflicten algo do que debeu ser aquela Palestina que non puido ser. Que sería deles? Mortos, desterrados, deportados... O paxaro verde de Palestina voa sobre as tumbas e os campos de concentración, non coñece fronteiras nin ignora ningunha das formas da desgraza, é un corpo cativo mais ten unha historia moi longa.

Ás veces miro tamén o mapa que elaborou Suleiman Abu Sitta, con todas as aldeas e vilas destruídos durante aquel ano terrible: son centos de puntos, un arquipélago de matanzas, brutalidades e crimes... O escritor israelí Meron Benvenisti, cando aínda loitaba cos seus sentimentos de culpa, contaba en Sacred Landscapes o efecto que lle producía ese mapa secreto da desposesión: seu pai fora o cartógrafo encargado de darlles nomes hebreos aos núcleos de poboación dos palestinos. Benvenisti, que o acompañaba de neno, lembraba aínda o ben que os recibían aqueles campesiños cos que tomaban o té á sombra das oliveiras, sen saber que os seus convidados estaban debullando o mapa que os había excluír a eles e que lles levaría todo canto tiñan, destruíndo o seu mundo. En sucesivos capítulos do libro, Benvenisti vai relatando a maldade, o egoísmo e a estupidez coa que os colonos trataron a terra ata desfigurala como unha cara fermosa á que se lle bota ácido.

Palestina, en efecto, é como unha muller maltratada, desfigurada. Israel está feito, sobre todo, de cemento e a todo desafío da natureza lle dá sempre a mesma resposta de asfalto e cemento. Israel é un desexo enfermizo de trocar a paisaxe para reconstruír outra que non existe, unha negación da realidade do presente en función dun pasado imaxinario: é o triunfo da arqueoloxía sobre a natureza, o odio por un lugar castigado porque non é como o soñan os fanáticos.

El moderno Estado de Israel, al final, se reduce a algo bastante elemental: una inmensa empresa inmobiliaria privada que se apropia de un solar, la tierra de los palestinos, para recalificarlo como un estado étnico. Puesto que esa operación necesita de una enorme cantidad de violencia, Palestina ha sido convertida en una cárcel para los palestinos y en un cuartel para sus carceleros. En ese sentido, la presencia cetácea e inquietante de las excavadoras D-9 del ejército israelí (esos gigantescos monstruos blindados de dientes de acero) es el símbolo perfecto, el resumen último, de lo que significa Israel. Esas excavadoras que recorren Palestina derribando casas, arrastrando escombros y sepultando inocentes son su forma concreta, final y simplificada.

Mientras tanto, el pájaro verde sigue volando en la oscuridad, dando vueltas y más vueltas. A veces miro las viejas fotografías que reunió Walid Khalidi en Before their Diaspora, las imágenes fantasmales de un mundo que existió, lleno de vida: la Palestina desaparecida en la catástrofe de 1948. Una muchacha que toca el piano en la sala de una casa, unas hermanas que sostienen en el regazo a sus muñecas, unos jóvenes que juegan al fútbol en Jerusalén, labradores humildes, fábricas modernas, mujeres pobres, universitarios orgullosos… Trato de ver si sus ojos aún reflejan algo de lo que debió ser aquella Palestina que no pudo ser. ¿Qué habrá sido de todos ellos? Muertos, desterrados, deportados… El pájaro verde de Palestina vuela sobre las tumbas y los campos de concentración, no conoce fronteras ni ignora ninguna de las formas de la desgracia, es un cuerpo pequeño pero cuenta una historia muy larga.

A veces miro también el mapa que elaboró Suleiman Abu Sitta, con todas las aldeas y pueblos destruidos durante aquel año terrible: son cientos de puntos, un archipiélago de matanzas, brutalidades y crímenes… El escritor israelí Merón Benvenisti, cuando aún luchaba con sus sentimientos de culpa, contaba en Sacred Landscapes el efecto que le producía ese mapa secreto de la desposesión: su padre había sido el cartógrafo encargado de dar nombres hebreos a los núcleos de población de los palestinos. Benvenisti, que lo acompañaba de niño, recordaba todavía lo bien que les recibían aquellos campesinos con los que tomaban el té a la sombra de los olivos, sin saber que sus invitados estaban trazando el mapa que los excluiría a ellos y les quitaría todo, destruyendo su mundo. En sucesivos capítulos del libro, Benvenisti va relatando la maldad, el egoísmo y la estupidez con la que los colonos trataron la tierra hasta desfigurarla como una cara hermosa a la que se lanza ácido.

Palestina, efectivamente, es como una mujer maltratada, desfigurada. Israel está hecho, sobre todo, de cemento y a todo desafío de la naturaleza le da siempre la misma respuesta de asfalto y cemento. Israel es un deseo enfermizo de cambiar un paisaje para reconstruir otro que no existe, una negación de la realidad del presente en función de un pasado imaginario; es el triunfo de la arqueología sobre la naturaleza, el odio por un lugar castigado porque no es como lo sueñan los fanáticos.

65

Mais Palestina segue a subsistir e reaparece á menor oportunidade. Segue a subsistir nos campos de refuxiados, onde nunca se deixou de crer no regreso do éxodo, este non é unha lenda bíblica senón unha realidade contemporánea. Segue a existir na gran prisión de Gaza e Cisxordania, onde un país de nenos agarda o seu momento. Segue a existir en Galilea, en Jaffa, en Akka, en in-Nasra, en Asduud, en Biir is-Saba, na martirizada il-Lidd. Todos eses lugares esperan a gran resurrección dos nomes, que ten que chegar. Ás veces un pode chegar a crer que non sucederá, mais se un olla con atención a paisaxe no solpor detectará pequenos sinais dun mundo que se resiste a morrer: nos bosques plantados para ocultar o lugar onde estaban os campos de labranza brotan sos os restos dos vellos cultivos; nas escavacións nerviosas dos arqueólogos aparecen, unha e outra vez, os restos das casas, das igrexas, das mesquitas... Palestina está baixo terra, mais non está soterrada. Dorme e espera o seu momento. O paxaro verde pousarase algún día sobre ela e entón o gran narrador da historia, como nos contos tradicionais, declarará: “o paxaro pousouse” para indicar que o pesadelo, por fin, rematou.

Pero Palestina sigue subsistiendo y reaparece a la menor oportunidad. Sigue subsistiendo en los campos de refugiados, donde nunca se dejó de creer en el regreso del éxodo, éste no es una leyenda bíblica sino una realidad contemporánea. Sigue existiendo en la gran prisión de Gaza y Cisjordania, donde un país de niños espera su momento. Sigue existiendo en Galilea, en Jaffa, en Akka, en in-Nasra, en Asduud, en Biir is-Saba, en la martirizada il-Lidd. Todos esos lugares esperan la gran resurrección de los nombres, que ha de llegar. A veces uno puede llegar a creer que no sucederá, pero si mira con atención el paisaje al atardecer detectará pequeñas señales de un mundo que se resiste a morir: en los bosques plantados para ocultar el lugar donde estaban los campos de labranza brotan solos restos de los viejos cultivos; en las excavaciones nerviosas de los arqueólogos aparecen, una y otra vez, los restos de las casas, de las iglesias, de las mezquitas… Palestina está bajo tierra, pero no está enterrada. Duerme, y espera su momento. El pájaro verde se posará algún día sobre ella, y entonces el gran narrador de la historia, como en los cuentos tradicionales, declarará: “el pájaro se ha posado” para indicar que la pesadilla, por fin, ha terminado.

66

67

SAMI NAÏR Catedrático de Ciencias Políticas na Universidade de Paris 8 e Profesor-investigador na Universidade Pablo de Olavide de SevillaCatedrático de Ciencias Políticas en la Universidad de Paris 8 y Profesor-investigador en la Universidad Pablo de Olavide de Sevilla

O GERNIKA DOS PALESTINOS

Isto é o que o Goberno israelí reservou para o pobo palestino: a morte. Podemos emprender en pleno século XXI a agresión a poboacións civís, destruír as súas escolas, hospitais, casas, lugares de culto, campos de deporte. Podemos arrasar as súas aldeas, vilas, cidades. No maior silencio da boa conciencia... E tamén da covardía.

Podemos facelo se somos un Estado que dispón dun dos máis formidables arsenais militares de todos os tempos, que conta coa complicidade dos poderosos deste mundo, dos seus medios de comunicación, da horda de plumíferos sempre dispostos a xustificar o inxustificable co pretexto de combater o integrismo. Podemos facelo contra este pobo, sobre todo se este é musulmán.

Podemos facelo cando nos acostumamos a violar a legalidade internacional, as leis máis elementais da guerra, o simple principio de humanidade.

Os dirixentes israelís están en guerra. Están desde hai tempo, moito tempo. Con toda impunidade. Contan coa complicidade de todos: dos europeos, dos asiáticos, dos rusos, dos africanos e incluso de certos países árabes, desde hai tanto tempo axeonllados, envilecidos e envorcallados na lama do sometemento ó imperio estadounidense, que o permite todo e axuda incluso ás agachadas a perpetrar o crime. Pobre pobo palestino! Como non se vai volver tolo coa rabia? Algúns dos teus fillos convértense en terroristas que se fan saltar polo aire asasinando civís israelís. É un crime que hai que condenar, como o lanzamento de foguetes sobre a poboación civil israelí. Non é a resposta correcta á túa traxedia. Pero sabemos o que dicides en Palestina. ¿Qué pensarían os europeos se se instalasen na súa casa, lles confiscasen as terras e levantasen horribles e enormes muros nas súas propias cidades para encerralos nelas? ¿Que dirían se visen colonos alentados polo exército atacar os civís palestinos, arrincar as oliveiras, cortar a auga dos barrios que queren invadir, humillar a xente nos pasos fronteirizos?

EL GERNIKA DE LOS PALESTINOS

He aquí lo que el Gobierno israelí ha reservado al pueblo palestino: la muerte. Podemos emprender en pleno siglo XXI la agresión a poblaciones civiles, destruir sus escuelas, hospitales, casas, lugares de culto, campos de deporte… Podemos arrasar sus aldeas, pueblos, ciudades. En el mayor silencio de la buena conciencia… Y también de la cobardía.

Podemos hacerlo si somos un Estado que dispone de uno de los más formidables arsenales militares de todos los tiempos, que cuenta con la complicidad de los poderosos de este mundo, de sus medios de comunicación, de la horda de plumíferos siempre dispuestos a justificar lo injustificable con el pretexto de combatir el integrismo. Podemos hacerlo contra este pueblo, sobre todo si éste es musulmán.

Podemos hacerlo cuando nos acostumbramos a violar la legalidad internacional, las leyes más elementales de la guerra, el simple principio de humanidad.

Los dirigentes israelíes están en guerra. Lo están desde hace tiempo, mucho tiempo. Con toda impunidad. Cuentan con la complicidad de todos: de los europeos, de los asiáticos, de los rusos, de los africanos y aun de ciertos países árabes, desde hace tanto tiempo arrodillados, envilecidos y revolcados en el fango del sometimiento al imperio estadounidense, que lo permite todo y ayuda incluso a escondidas a perpetrar el crimen. ¡Pobre pueblo palestino! ¿Cómo no enloquecer de rabia? Algunos de tus hijos se convierten en terroristas que se hacen saltar por los aires asesinando a civiles israelíes. Es un crimen que hay que condenar, como el lanzamiento de cohetes sobre la población civil israelí. No es la respuesta correcta a tu tragedia. Pero sabemos lo que decís en Palestina. ¿Qué pensarían los europeos si se instalaran en su casa, les confiscaran sus tierras y levantaran horribles y enormes muros en sus propias ciudades para encerrarlos en ellas? ¿Qué dirían si vieran a colonos alentados por el ejército atacar a los civiles palestinos, arrancar los olivos, cortar el agua de los barrios que quieren invadir, humillar a la gente en los pasos fronterizos?

68

O Goberno israelí practica o cinismo político, intentando converter o pobo palestino na vítima expiatoria dos seus problemas políticos internos. Esta guerra emprendida de modo tan desproporcionado contra o pobo palestino obedece a sórdidos motivos electorais, na base dos cales está a idea de que o partido político que mate máis palestinos gañará as eleccións en Israel. Isto é un insulto para os israelís por parte dos seus cínicos dirixentes. Quérenlle facer crer ó pobo israelí que está ávido de morte? Este pobo que lle escapou á morte? ¿Quérese confirmar a idea de que estaría sedento de sangue palestino? O método consiste entón en facerlles pagar colectivamente ós civís palestinos os actos dun partido político concreto, non menos irresponsable, como é, neste caso, Hamás. O principio da responsabilidade colectiva está prohibido polo dereito da guerra. Coa liquidación dos Acordos de Oslo e a continuación dos “asasinatos selectivos” dos dirixentes de Hamás... cabía esperar que os islamistas quedasen cos brazos cruzados?

A intención, por último, de facer crer que actuando desta maneira o Estado israelí combate o integrismo... é unha xustificación tan lamentable e tan pobre! ¿Por que este réxime israelí, que organizou a democracia dentro das súas fronteiras, -salvo, todo hai que dicilo, para os árabes israelís que son tratados como cidadáns de segunda-, rexeita esta mesma democracia cando a practican os palestinos? Foi o pobo palestino na súa maioría o que elixiu democraticamente baixo supervisión internacional a Hamás. E estas eleccións, ¿non eran unha das esixencias da Folla de Ruta apoiadas polas potencias internacionais, entre elas Europa?

Non gusta o resultado? Pero entón, ¿por que se acepta que en Israel a extrema dereita relixiosa, fanática e racista estea no poder, impoña a súa chantaxe para levar a cabo unha guerra sen concesións e a construción dun Israel imperial? ¿Por que non se lles esixe ós israelís que neutralicen esta xente? Todos sabemos que mentres sigan tendo peso dentro da democracia israelí non haberá paz en Oriente Medio.

Acaso non se esixe porque se respecta a soberanía popular? Pois entón tamén hai que respectar a dos palestinos, xa que a soberanía dos pobos é indivisible e inalienable. Hai que someterse a ela, a menos que se desprecen os valores democráticos ós que se fai referencia con tanta demagoxia en Europa, Israel ou os EE UU.

En realidade, co bombardeo sobre Gaza e a súa posterior invasión, o Goberno de Israel fará florecer o islamismo en Palestina e no mundo musulmán. É a maneira máis irresponsable de alimentar o odio. Serán moitos os mozos palestinos que soñen coa vinganza. Serán moitas as vítimas inocentes israelís que paguen a loucura dos seus dirixentes.

Estas afrontas ós principios máis elementais da humanidade e da democracia son terribles. E imperdoables.

El Gobierno israelí practica el cinismo político, intentando convertir al pueblo palestino en el chivo expiatorio de sus problemas políticos internos. Esta guerra emprendida de modo tan desproporcionado contra el pueblo palestino obedece a sórdidos motivos electorales, en la base de los cuales está la idea de que el partido político que mate a más palestinos ganará las elecciones en Israel. Esto es un insulto para los israelíes por parte de sus cínicos dirigentes. ¿Se quiere hacer creer que el pueblo israelí está ávido de muerte? ¿Él que ha escapado a la muerte? ¿Se quiere confirmar la idea de que estaría sediento de sangre palestina? El método consiste luego en hacer pagar colectivamente a los civiles palestinos los actos de un partido político concreto, no menos irresponsable, como es en este caso Hamás. El principio de la responsabilidad colectiva está prohibido por el derecho de la guerra. Con la liquidación de los Acuerdos de Oslo y la continuación de los “asesinatos selectivos” de los dirigentes de Hamás, ¿cabía esperar que los islamistas se quedasen de brazos cruzados?

La intención, por último, de hacer creer que actuando de esta manera el Estado israelí combate el integrismo… ¡Qué justificación tan lamentable y pobre! ¿Por qué este régimen israelí, que ha organizado la democracia dentro de sus fronteras, -salvo, todo hay que decirlo, para los árabes israelíes que son tratados como ciudadanos de segunda-, rechaza esta misma democracia cuando es practicada por los palestinos? Fue el pueblo palestino en su mayoría, el que eligió democráticamente bajo supervisión internacional a Hamás. Y estas elecciones, ¿no eran una de las exigencias de la Hoja de Ruta apoyadas por las potencias internacionales, entre ellas Europa?

¿No gusta el resultado? Pero entonces, ¿por qué se acepta que en Israel la extrema derecha religiosa, fanática y racista esté en el poder y que imponga su chantaje para llevar a cabo una guerra a ultranza y la construcción de un Israel imperial? ¿Por qué no se exige a los israelíes que neutralicen a esta gente? Todos sabemos que mientras sigan teniendo peso dentro de la democracia israelí no habrá paz en Oriente Medio.

¿Acaso no se exige porque se respeta la soberanía popular? Pues entonces también hay que respetar la de los palestinos, ya que la soberanía de los pueblos es indivisible e inalienable. Hay que someterse a ella, a menos que se desprecien los valores democráticos a los que se hace referencia con tanta demagogia en Europa, Israel o EE UU.

En realidad, con el bombardeo sobre Gaza y su posterior invasión, el Gobierno de Israel hará florecer el islamismo en Palestina y en el mundo musulmán. Es la manera más irresponsable de alimentar el odio. Serán muchos los jóvenes palestinos que sueñen con la venganza. Serán muchas las víctimas inocentes israelíes que paguen la locura de sus dirigentes.

Estas afrentas a los principios más elementales de la humanidad y de la democracia son terribles. E imperdonables.

69

O enviado especial da ONU para os dereitos humanos en Palestina, Richard Falk, declarou que o que lle está facendo Israel ó millón e medio de palestinos de Gaza é “un crime contra a humanidade”. Dixo que o castigo colectivo infrinxido a este pobo é unha flagrante violación do artigo 33 da cuarta Convención de Xenebra. Pediu que se constitúa urxentemente unha corte criminal internacional para investigar e determinar as responsabilidades dos dirixentes civís e militares israelís e xulgalos.

Richard Falk é xudeu, xudeu americano. Para nós Richard Falk representa o honor dos xudeus porque defende, ante o intolerable, a humanidade no seu conxunto.

Ante estes bombardeos só nos queda indignarnos. Só temos as nosas bágoas para as bágoas destas nais que chían sobre os corpos despezados dos seus fillos. Ben sexan palestinas ou israelís. Só temos a nosa dor ante tanta dor. A comezos deste ano encontrámonos ante a guerra do forte contra o débil. E xa é a media noite do século para os palestinos. Como o foi onte para os pacíficos habitantes de Gernika.

El enviado especial de la ONU para los derechos humanos en Palestina, Richard Falk, ha declarado que lo que está haciendo Israel al millón y medio de palestinos de Gaza es “un crimen contra la humanidad”. Ha dicho que el castigo colectivo infligido a este pueblo es una flagrante violación del artículo 33 de la cuarta Convención de Ginebra. Ha pedido que se constituya urgentemente una corte criminal internacional para averiguar y determinar las responsabilidades de los dirigentes civiles y militares israelíes y juzgarlos.

Richard Falk es judío, judío americano. Para nosotros Richard Falk representa el honor de los judíos porque defiende, ante lo intolerable, a la humanidad en su conjunto.

Ante estos bombardeos sólo nos queda nuestra indignación. Sólo tenemos nuestras lágrimas para las lágrimas de estas madres que gritan sobre los cuerpos despedazados de sus hijos. Ya sean palestinas o israelíes. Sólo tenemos nuestro dolor ante tanto dolor. Al empezar este año, nos encontramos ante la guerra del fuerte contra el débil. Y ya es la medianoche en el siglo para los palestinos. Como lo fue ayer para los pacíficos habitantes de Gernika.

70

71

ILAN PAPPÉEscritor, catedrático de Ciencias Políticas da Universidade de Haifa e membro destacado dos Novos Historiadores de Israel.Escritor, catedrático de Ciencias Políticas de la Universidad de Haifa y miembro destacado de los Nuevos Historiadores de Israel.

OS DEMOS DA NAKBA

Israel negou durante moito tempo a súa responsabilidade nos acontecementos de 1948: a Nakba, a expulsión forzada do pobo palestino de Palestina baixo a ameaza das armas israelís. No entanto, agora, cando por fin se albiscaba o recoñecemento das inxustizas cometidas contra o pobo palestino en 1948, moitos políticos israelís defenden abertamente unha nova «opción de transferencia», escribe Ilan Pappe.--------------------------------------------------------------------------------

Nacín en Haifa, no seo dunha familia xudía a principios da década dos cincuenta, e de neno nunca escoitei a palabra Nakba (termo árabe que significa «catástrofe»), nin fun consciente do seu significado. A primeira vez que a oín foi no instituto. Na miña clase había tres alumnos palestino-israelís e todos xuntos faciamos excursións guiadas por Haifa e arredores. Daquela aínda quedaban restos da Haifa árabe na cidade vella: edificios fermosos, os vestixios dun bazar que fora destruído polos israelís en 1948, mesquitas e mais igrexas.

Moitas destas reliquias, testemuñas do pasado glorioso da cidade, desapareceron despois baixo a acción das escavadoras e baixo as ordes dun alcalde ambicioso que non dubidou en eliminar calquera elemento urbanístico que puidese revelar o pasado árabe da cidade. Daquela, porén, entre os modernos edificios de formigón amoreábanse moitas casas árabes que os guías das excursións escolares chamaban «Hirbet Al-Shaich»: unha vaga expresión para referirse a unha casa árabe dunha época indeterminada. Lembro que os meus compañeiros palestinos murmuraban que eran as casas que sobreviviran á Nakba, en 1948, malia que non se atrevían a desafiar os profesores nin a afondar máis no tema.

Máis adiante, mentres estaba a facer o doutoramento na Universidade de Oxford, decidín escribir a tese sobre 1948. En realidade pensaba centrarme na política británica durante ese ano, pero por casualidade descubrín información nos arquivos británicos e israelís e, cando a confrontei, entendín con toda claridade e por vez primeira qué fora a Nakba. Atopei probas sólidas da expulsión

LOS DEMONIOS DE LA NAKBA

Israel ha negado durante mucho tiempo su responsabilidad en los acontecimientos de 1948: la Nakba, la expulsión forzada del pueblo palestino de Palestina bajo la amenaza de las armas israelíes. Sin embargo, ahora, cuando por fin se empezaban a reconocer las injusticias cometidas contra el pueblo palestino en 1948, muchos políticos israelíes defienden abiertamente una nueva «opción de transferencia», escribe Ilan Pappe.--------------------------------------------------------------------------------

Nací en Haifa, en el seno de una familia judía, a principios de la década de los cincuenta, y de niño nunca escuché la palabra Nakba (término árabe que significa «catástrofe»), ni tampoco era consciente de su significado. No conocí el término hasta que llegué al instituto. En mi clase había tres alumnos palestino-israelíes y todos juntos hacíamos excursiones guiadas por Haifa y alrededores. En aquel entonces todavía quedaban huellas de la Haifa árabe en la ciudad vieja: bellos edificios, vestigios de un bazar que en 1948 había sido destruido por los israelíes, mezquitas e iglesias.

Muchas de estas reliquias, que daban testimonio del pasado glorioso de la ciudad, han desaparecido ahora bajo la acción de las excavadoras y bajo las órdenes de un alcalde ambicioso que no ha dudado en eliminar cualquier elemento urbanístico que pudiese revelar el pasado árabe de la ciudad. Sin embargo, en aquellos días había bastantes casas árabes apiñadas entre los modernos edificios de hormigón. Los guías de las excursiones escolares utilizaban el término «Hirbet Al-Shaich» para referirse a ellas: una vaga expresión para una casa árabe de un época indeterminada. Pero mis compañeros palestinos murmuraban que eran las casas que habían sobrevivido a la Nakba de 1948, aunque no se atrevían a desafiar a los profesores ni a profundizar en el tema. Más tarde, cuando hacía el doctorado en la Universidad de Oxford, escogí el tema de 1948 para la tesis. En realidad, había pensando en centrarme en la política británica durante ese año, pero descubrí por casualidad pruebas en los archivos británicos e israelíes que, al confrontarlas, me permitieron entender con total claridad y por vez primera qué había sido la Nakba. Encontré pruebas

72

sistemática dos palestinos de Palestina e abraioume especialmente a rapidez coa que se levara a cabo a xudaización das antigas aldeas e barrios palestinos; estas aldeas, das que o pobo palestino fora expulsado en 1948, cambiaron de nome e foron recolonizadas en cuestión de meses.

Este achado contrastaba claramente non só co que me aprenderan no colexio sobre 1948, senón tamén coa información que obtivera nos meus tempos de universitario, cando cursara Estudios sobre Oriente Medio na Universidade hebrea de Xerusalén. Sobra dicir que tamén me pareceron contraditorias as mensaxes que se me transmitiran, como cidadán de Israel, durante o período de iniciación no exército, en eventos públicos como o Día da Independencia e mais no discurso diario dos medios de comunicación sobre a historia do conflito palestino-israelí.

Cando volvín a Israel en 1984 para iniciar a miña carreira académica atopeime que no meu novo ambiente negábase a existencia da Nakba. En realidade, era un aspecto máis dun fenómeno moito máis amplo: a supresión xeral dos palestinos do discurso académico do país. Resultaba especialmente evidente e abraiante no eido dos Estudos sobre Oriente Medio onde iniciara a miña carreira como profesor universitario. Cara a finais dos anos oitenta e a consecuencia da Primeira Intifada, a situación mellorou un pouco: introduciuse unha materia lexítima sobre os palestinos nos Estudos sobre Oriente Medio. No entanto, mesmo esa concesión fíxose a través dos ollos de profesores universitarios que no pasado foran expertos dos servizos de intelixencia e que aínda mantiñan vínculos estreitos cos servizos de seguridade e as IDF (Forzas de Defensa Israelís). A ollada adoptada polo mundo académico israelí eliminaba así a Nakba como feito histórico, e evitaba o risco de que os profesores e os estudantes israelís puxesen en cuestión a supresión e a negación xeral da catástrofe fóra das torres de marfil universitarias.

Durante un curto período de tempo, a finais dos anos oitenta, varios teóricos (entre os que me contaba) chamamos a atención da sociedade coa publicación de libros de textos que poñían en dúbida a versión xeneralizada da Guerra de 1948. Nestes libros acusabamos a Israel de expulsar a poboación nativa e de destruír aldeas e barrios palestinos. Malia que as nosas primeiras obras eran vacilantes e cautelosas (as miñas nin sequera foron traducidas para o hebreo), permitían deducir que o Estado xudeu fora construído sobre as ruínas do pobo nativo de Palestina, cuxo sustento, vivenda, cultura e terra foran sistematicamente destruídos.

A reacción pública en Israel naquel momento oscilou entre a indiferenza e o rexeitamento absoluto ás nosas conclusións. Só nos medios de comunicación e a través do sistema educativo logramos que se lanzase unha ollada diferente cara ao pasado. Así e todo, desde as máis altas esferas, a clase dirixente non escatimou esforzos para acalar aqueles primeiros abrochos de conciencia propia israelí e de recoñecemento do papel de Israel na catástrofe palestina, un recoñecemento que lles axudaría aos israelís a entender mellor a situación de punto morto en que se atopa actualmente o proceso de paz.

sólidas de la expulsión sistemática de los palestinos de Palestina, y me asombró especialmente la rapidez con la que se había llevado a cabo la judaización de las antiguas aldeas y barrios palestinos. Estas aldeas, de las que el pueblo palestino había sido expulsado en 1948, se cambiaron de nombre y se recolonizaron en cuestión de meses.

Este descubrimiento contrastaba claramente no sólo con lo que había aprendido en el colegio sobre 1948, sino también con la información que había obtenido en mis tiempos de universitario, cuando cursé Estudios sobre Oriente Medio en la Universidad hebrea de Jerusalén, a pesar de que tenía varias asignaturas sobre la historia de Israel. Huelga decir que también me parecieron contradictorios los mensajes que se me habían transmitido, como ciudadano de Israel, durante el período de iniciación en el ejército, en eventos públicos como el Día de la Independencia, y en el discurso diario de los medios de comunicación sobre la historia del conflicto palestino-israelí.

Cuando volví a Israel en 1984, para iniciar mi carrera académica, me encontré que en mi nuevo entorno se negaba la existencia de la Nakba. En realidad, era un aspecto más de un fenómeno mucho más amplio: la supresión general de los palestinos del discurso académico del país. Resultaba especialmente evidente y sorprendente en el ámbito de los Estudios sobre Oriente Medio en donde había iniciado mi carrera como profesor universitario. Hacia finales de los años ochenta, y a consecuencia de la Primera Intifada, la situación mejoró un poco: se introdujo una asignatura legítima sobre los palestinos en los Estudios sobre Oriente Medio. Sin embargo, incluso esta concesión se realizó a través de los ojos de profesores universitarios que en el pasado habían sido expertos de los servicios de inteligencia y que todavía mantenían vínculos estrechos con los servicios de seguridad y las IDF (Fuerzas de Defensa Israelíes). Con la mirada adoptada por el mundo académico israelí, la Nakba desaparecía como hecho histórico, evitando el riesgo de que profesores y estudiantes israelíes pusiesen en tela de juicio la eliminación y la negación general de la catástrofe fuera de las torres de marfil universitarias.

Durante un corto período de tiempo, a finales de los años ochenta, varios teóricos (entre los que me contaba) llamamos la atención de la sociedad con la publicación de libros de texto que cuestionaban la versión generalizada de la Guerra de 1948. En estos libros, acusábamos a Israel de haber expulsado a la población nativa y de haber destruido aldeas y barrios palestinos. A pesar de que nuestras primeras obras eran vacilantes y cautelosas (las mías ni siquiera fueron traducidas al hebreo), permitían deducir que el Estado judío había sido construido sobre las ruinas de la población nativa de Palestina, cuyo sustento, vivienda, cultura y tierra habían sido sistemáticamente destruidos.

La reacción pública en Israel en aquel momento osciló entre la indiferencia y el rechazo rotundo a nuestras conclusiones. Sólo en los medios de comunicación y a través del sistema educativo conseguimos que se lanzase una mirada diferente hacia el pasado. Sin embargo, desde las más altas esferas, la clase dirigente no escatimó esfuerzos para acallar aquellos primeros brotes de

73

A batalla contra a negación da Nakba en Israel pasou entón ao plano político palestino no país. Desde a celebración do seu cuadraxésimo aniversario, en 1988, a minoría palestina en Israel empezou a asociar as memorias colectivas e individuais da catástrofe coa cuestión palestina en xeral e coa difícil situación na que se atopan en particular. Esta asociación manifestouse a través de numerosos xestos simbólicos como a celebración de funerais durante o día da conmemoración da Nakba, excursións organizadas a antigas aldeas palestinas abandonadas de Israel, seminarios sobre o pasado e a publicación en prensa de extensas entrevistas a superviventes da Nakba.

A través dos seus líderes políticos, ONG e medios de comunicación, a minoría palestina de Israel foi quen de lograr que a sociedade tomase conciencia sobre o significado da Nakba. O rexurdimento deste tema no debate público tamén se viu favorecido polo clímax das negociacións de Oslo e o Cumio de Camp David celebrado entre o daquela Primeiro Ministro de Israel, Ehud Barak, e Arafat no verán de 2000. A impresión (que resultou ser falsa) de que estaba a piques de lograrse a fin do conflito, colocou a cuestión da Nakba e a responsabilidade israelí nela na cabeza da lista das demandas do pobo palestino. No entanto, e malia o fracaso do cumio, por mor principalmente do desexo israelí de impoñer o seu punto de vista sobre a contraparte palestina, a catástrofe de 1948 centrou durante un tempo a atención do público do país, da zona e, ata certo punto, de todo o mundo.

Non só en Israel, senón tamén nos Estados Unidos e mesmo en Europa, cumpriu lles lembrar a todas as persoas preocupadas pola cuestión palestina, que neste conflito non só estaba en xogo o futuro dos territorios ocupados, senón tamén o dos refuxiados palestinos que foran forzados a abandonar a súas casas en 1948. Os israelís lograran anteriormente afastar a cuestión dos dereitos dos refuxiados dos Acordos de Oslo, un obxectivo facilitado pola mala xestión da diplomacia e a estratexia palestinas.

De feito, lograran manter o tema da Nakba fóra da orde do día do proceso de paz con tanta eficacia que cando, de súpeto apareceu, os israelís sentiron que a caixa de Pandora se abría ante eles. Os negociadores israelís temían especialmente a posibilidade de que a responsabilidade israelí pola catástrofe de 1948 se convertese nunha cuestión negociábel e o «risco» atallouse de contado. Nos medios de comunicación israelís e no Parlamento, a Knéset, chegouse a unha postura de consenso: non se permitía a ningún negociador israelí discutir nin sequera o dereito de retorno dos refuxiados palestinos ás casas que ocupaban antes de 1948. A Knéset aprobou unha lei neste sentido, e Barak comprometeuse publicamente a cumprila nas escaleiras do avión que había de levalo a Camp David.

Empregouse novo persoal nos medios de comunicación e outras institucións culturais para evitar que se fomentase o debate da Nakba e a súa importancia para o proceso de paz; e este era o estado de cousas cando me vin envolto no caso Tantura, que estourou despois de que un estudante da universidade na que eu traballaba, Haifa, sacase á luz unha masacre oculta ata

autoconciencia israelí y de reconocimiento del papel de Israel en la catástrofe palestina, un reconocimiento que habría ayudado a los israelíes a entender mejor la situación de punto muerto en que se encuentra actualmente el proceso de paz.

La batalla en contra de la negación de la Nakba en Israel pasó entonces al plano político palestino en el país. Desde el cuadragésimo aniversario de la Nakba, en 1988, la minoría palestina en Israel ha empezado a asociar las memorias colectivas e individuales de la catástrofe con la cuestión palestina en general y con su difícil situación en particular. Esta asociación se ha manifestado a través de numerosos gestos simbólicos, como la celebración de funerales durante el día de conmemoración de la Nakba, excursiones organizadas a antiguas aldeas palestinas abandonadas de Israel, seminarios sobre el pasado y la publicación en prensa de extensas entrevistas a supervivientes de la Nakba.

A través de sus líderes políticos, ONG y medios de comunicación, la minoría palestina de Israel ha sido capaz de forzar la concienciación de la sociedad sobre el significado de la Nakba. El resurgimiento de este tema en el debate público también se vio favorecido por el clímax de las negociaciones de Oslo y la Cumbre de Camp David celebrada entre el entonces Primer Ministro de Israel, Ehud Barak, y Arafat en verano de 2000. La impresión (que resultó ser falsa) de que estaba a punto de lograrse el fin del conflicto, colocó la cuestión de la Nakba y la responsabilidad israelí en ella en la cabeza de la lista de las demandas del pueblo palestino. No obstante, y a pesar del fracaso de la cumbre, debido principalmente al deseo israelí de imponer su punto de vista sobre la contraparte palestina, la catástrofe de 1948 centró durante un tiempo la atención del público del país, de la zona, y hasta cierto punto, de todo el mundo.

No sólo en Israel, sino también en los Estados Unidos e incluso en Europa, ha sido necesario recordar a todos aquellos a quienes preocupa la cuestión palestina que este conflicto no sólo giraba en torno al futuro de los territorios ocupados, sino también al de los refugiados palestinos que fueron forzados a abandonar sus casas en 1948. Los israelíes habían logrado anteriormente apartar la cuestión de los derechos de los refugiados de los Acuerdos de Oslo, un objetivo facilitado por la mala gestión de la diplomacia y estrategia palestinas.

De hecho, habían logrado mantener el tema de la Nakba fuera del orden del día del proceso de paz con tanta eficacia que cuando, de repente, apareció, los israelíes sintieron que la caja de Pandora se abría ante sus ojos. Los negociadores israelíes temían especialmente la posibilidad de que la responsabilidad israelí por la catástrofe de 1948 se convirtiese en una cuestión negociable y el «riesgo» se atajó de forma inmediata. En los medios de comunicación isralíes y en el Parlamento, la Knéset, se llegó a una postura de consenso: no se permitiría a ningún negociador israelí discutir ni siquiera el derecho de retorno de los refugiados palestinos a las casas que ocupaban antes de 1948. La Knéset aprobó una ley en este sentido, y Barak se comprometió públicamente a cumplirla en las escalerillas del avión que estaba a punto de llevarlo a Camp David.

74

aquel momento e, porén, unha das meirandes que se coñece, perpetrada durante a Guerra de 1948 por parte das forzas israelís na aldea palestina de Tantura. Este estudante foi procesado en decembro de 2000, acusado de difamación e posteriormente, en novembro de 2001, expulsado da universidade por se atrever a presentar aínda máis probas da responsabilidade de Israel na catástrofe palestina. Resultou que o sistema xudicial tamén estaba a participar por propia vontade no proceso da negación.

Este ano, cando boto a vista atrás e penso nos intentos que fixen, canda outros, por introducir a Nakba no debate público de Israel, teño unha imaxe ambivalente. Agora detecto fisuras no muro da negación e da represión que arrodea o tema da Nakba en Israel, como resultado do debate sobre a «nova historia» deste país e o novo programa político dos palestinos de Israel. A clarificación da postura palestina sobre o tema dos refuxiados cara a finais do proceso de paz de Oslo contribuíu a crear este novo ambiente. O resultado é que, agora, a mediados de 2002, tras máis de 50 anos de represión, resulta máis doado negar en Israel a expulsión e a aniquilación dos palestinos en 1948. No entanto, este relativo éxito tamén carrexou dúas reaccións negativas, que cristalizaron tras o estralo da Segunda Intifada.

A primeira reacción procede da clase política israelí, co goberno de Sharon e a través do seu ministro de educación, comezando pola retirada sistemática de calquera libro de texto ou currículo escolar que faga referencia á Nakba, aínda que sexa de forma sucinta. Os responsábeis dos medios de comunicación públicos recibiron instrucións semellantes. A segunda reacción foi máis perturbadora, se cabe, e implica a sectores máis amplos da sociedade: malia que un número moi considerábel de académicos, xornalistas e políticos israelís deixaron de negar o que aconteceu en 1948, tamén se mostraron dispostos a xustificar a catástrofe en público, non só retrospectivamente senón como fórmula para o futuro. A idea da «transferencia» calou abertamente no discurso político israelí por vez primeira, e lexitimouse como a mellor forma de abordar o «problema» palestino.

De feito, de ter que decidir cal é o aspecto que mellor caracteriza a resposta actual israelí á Nakba, subliñaría a crecente popularidade da opción da transferencia no pensamento e no ambiente público de Israel. A Nakba, é dicir, a expulsión do pobo palestino de Palestina, semella ser para moitas persoas que se atopan no centro do mapa político, unha consecuencia inevitábel e xustificábel do proxecto sionista en Palestina. De teren algo que lamentar é que a expulsión non fose completa. O feito de que mesmo un «novo historiador» israelí como Benny Morris apoie agora a postura de que a expulsión foi inevitábel e que debería ser máis completa, axuda a lexitimar os futuros plans israelís de continuar coa limpeza étnica. A «transferencia» é agora a opción oficial e moral recomendada por un dos centros académicos máis prestixiosos de Israel, o Centro de Estudos Interdisciplinarios de Herzelia, que asesora o goberno. Apareceu como proposta política en documentos presentados polos ministros máis antigos do Partido

Se empleó a nuevo personal en los medios de comunicación y en otras instituciones culturales para evitar que se fomentase el debate de la Nakba y de su importancia para el proceso de paz: en este estado de cosas, me vi envuelto en el caso Tantura. Este asunto estalló después de que un estudiante de la universidad donde yo trabajaba, Haifa, sacase a la luz una masacre oculta hasta la fecha, y sin embargo, una de las mayores que se conocen, perpetrada durante la Guerra de 1948 por parte de las fuerzas israelíes en la aldea palestina de Tantura. Este estudiante fue procesado en diciembre de 2000 acusado de difamación, y posteriormente, en noviembre de 2001, fue expulsado de la universidad por atreverse a presentar aún más pruebas de la responsabilidad de Israel en la catástrofe palestina. Resultó que el sistema judicial participaba por propia voluntad en el proceso de negación.

Este año, cuando echo la vista atrás y pienso en los intentos que he realizado, junto a otros, por introducir la Nakba en el debate público israelí, tengo una imagen ambivalente. Ahora detecto grietas en el muro de la negación y de la represión que rodea al tema de la Nakba en Israel, como resultado del debate sobre la «nueva historia» de Israel y el nuevo programa político de los palestinos de Israel. La clarificación de la postura palestina sobre el tema de los refugiados hacia finales del proceso de paz de Oslo ha contribuido a crear este nuevo ambiente. El resultado es que, ahora, a mediados de 2002, tras más de 50 años de represión, resulta más difícil negar en Israel la expulsión y la aniquilación de los palestinos en 1948. Sin embargo, este éxito relativo también ha acarreado dos reacciones negativas, que han cristalizado tras el estallido de la Segunda Intifada.

La primera reacción procede de la clase política israelí, con el gobierno de Sharon y a través de su ministro de educación, empezando por la retirada sistemática de cualquier libro de texto o currículo escolar que haga referencia a la Nakba, aunque sea de forma marginal. Los responsables de los medios de comunicación públicos han recibido instrucciones similares. La segunda reacción ha sido más perturbadora, si cabe, e implica a sectores más amplios de la sociedad: a pesar de que un número muy considerable de académicos, periodistas y políticos israelíes han dejado de negar lo que sucedió en 1948, también se han mostrado dispuestos a justificar la catástrofe en público, no sólo retrospectivamente sino como fórmula para el futuro. La idea de la «transferencia» ha calado abiertamente en el discurso político israelí público por vez primera, y ha ganado legitimidad como la mejor forma de abordar el «problema» palestino.

De hecho, si tuviese que definir el aspecto que mejor caracteriza la respuesta actual israelí a la Nakba, subrayaría la creciente popularidad de la opción de la transferencia en el pensamiento y el ambiente público de Israel. La Nakba, es decir, la expulsión del pueblo palestino de Palestina, parece ser para muchas personas que se encuentran en el centro del mapa político, una consecuencia inevitable y justificable del proyecto sionista en Palestina. Si hay algo que lamentar es que la expulsión no haya sido completa. El hecho de que incluso un «nuevo historiador» israelí como Benny Morris apoye ahora la postura

75

Laborista ao seu goberno. Profesores universitarios e analistas de medios de comunicación pechan filas en torno a ela, e son moi poucos os que se atreven a condenala. E, por último, o líder da maioría da Cámara de Representantes dos Estados Unidos apoiouna publicamente. E así, péchase o círculo. Cando Israel ocupou practicamente o 80 % de Palestina en 1948, fíxoo mediante a colonización e a limpeza étnica do pobo autóctono palestino. O país ten agora un primeiro ministro que goza de amplo apoio público e que quere determinar pola forza o futuro do 20 % restante. Ao igual que todos os seus predecesores, desde o Partido Laborista ata o Likud, recorreu aos asentamentos como o mellor modo de logralo, xunto coa destrución da infraestrutura independente palestina. Ten a percepción (e seguramente non se engane) de que o sentir xeral da sociedade en Israel lle permitiría mesmo ir máis aló, no caso de que quixese repetir a limpeza étnica non só dos palestinos nos territorios ocupados senón, de ser preciso, tamén do millón de palestinos que viven dentro das fronteiras israelís anteriores a 1967.

En Israel xa non se nega a Nakba, senón todo o contrario: apréciase. No entanto, aínda queda por lles contar a historia completa aos israelís, xa que pode haber algúns de entre eles que amosen sensibilidade pola conduta pasada e presente do seu país. Cómpre advertirlle a este sector da poboación que se ocultaron feitos terríbeis sobre as accións levadas a cabo por Israel en 1948, e tamén que estes feitos poderían repetirse facilmente de eles, e outros, non faceren nada por evitalo antes de que sexa demasiado tarde.

Artigo publicado no Al-Ahram Weekly- maio de 2002

de que la expulsión fue inevitable y que debería haber sido más completa, ayuda a legitimar los futuros planes israelíes de continuar con la limpieza étnica. La «transferencia» es ahora la opción oficial y moral recomendada por uno de los centros académicos más prestigiosos de Israel, el Centro de Estudios Interdisciplinarios de Herzeliya, que asesora al gobierno. Ha aparecido como propuesta política en documentos presentados por los ministros más antiguos del Partido Laborista a su gobierno. Profesores universitarios y analistas de medios de comunicación cierran filas en torno a ella, y son muy pocos los que se atreven a condenarla. Y, por último, el líder de la mayoría de la Cámara de Representantes de los Estados Unidos la ha apoyado públicamente.

Y así, se cierra el círculo. Cuando Israel ocupó prácticamente el 80 % de Palestina en 1948, lo hizo mediante la colonización y la limpieza étnica de la población autóctona palestina. El país tiene ahora un primer ministro que goza de amplio apoyo público y que quiere determinar por la fuerza el futuro del 20 % restante. Al igual que todos sus predecesores, desde el Partido Laborista hasta el Likud, ha recurrido a los asentamientos como el mejor modo de lograrlo, junto con la destrucción de la infraestructura palestina independiente. Tiene la percepción (y seguramente no se equivoque) de que el sentir general de la sociedad en Israel le permitiría incluso ir más allá, en el caso de que quisiera repetir la limpieza étnica no sólo de los palestinos en los territorios ocupados sino, si fuese necesario, también del millón de palestinos que viven dentro de las fronteras israelíes anteriores a 1967.

En Israel ya no se niega la Nakba, sino todo lo contrario: se aprecia. Sin embargo, todavía hay que contar la historia completa a los israelíes, ya que puede haber algunos de entre la población del Estado que muestren sensibilidad por la conducta pasada y presente de su país. Hay que advertir a este sector de la población que se le han ocultado hechos terribles sobre las acciones llevadas a cabo por Israel en 1948, y también que estos hechos podrían repetirse fácilmente si ellos, y otros, no hacen nada por evitarlo antes de que sea demasiado tarde.

Articulo publicado en Al-Ahram Weekly Mayo de 2002

76

77

MOHAMED SAFAOftalmólogo, conferenciante e activista palestino Oftalmólogo, conferenciante y activista palestino

PARA QUE NON NOS ABANDONE A HISTORIA

A nai dun soldado israelí prepara a comida e dille ao seu fillo: “Mira, fillo, vas, matas un inimigo e comes esta comida que che prepaei; unha vez que a acabes, volves e matas outro inimigo. Entón descansas e volves comer un pouco e así sucesivamente, pero tes que descansar entre un e outro”. A isto, o fillo contéstalle: “Pero mamá, ¿e se o inimigo aproveita e me mata mentres estou descansando?”. A nai israelí, incrédula, contéstalle: “Fillo, que podería ter contra ti para matarte?”.

Este relato que circula na sociedade israelí reflicte ata que punto se deshumaniza o inimigo.

O inimigo (o palestino, neste caso) carece de motivos e causas para a resistencia. A súa historia está amputada e empeza sempre co último acontecemento, así xustificaron as súas agresións, e tamén a máis recente, á Faixa de Gaza. Disto tradúcese que os palestinos practican a violencia por pracer, coma se a violencia tivese un compoñente xenético árabe exclusivo.

A dramática situación dos palestinos consiste en que a metade da poboación vive en campos de refuxiados e a outra metade está baixo a ocupación; de tal forma que, se o pobo palestino asume ser ocupado, Israel non ha intentar eliminalo. Agora ben, ó rexeitar esta situación convértense en terroristas a bater. Non hai moito Israel dicía que o problema era a OLP, máis tarde era a 1º Intifada, despois Arafat converteuse na súa besta negra -asediado ata a súa morte- e agora tócalle a Hamás… Independentemente de quen conduza o liderado palestino, o que non acaba de entender Israel é que a resistencia non é ideolóxica; un non loita porque sexa comunista, musulmán ou laico, senón que resiste como condición de cidadán ocupado que pretende conseguir a súa liberdade canalizando ese sentimento a través da ideoloxía que cre adecuada para alcanzar o seu obxectivo.

A relación de Israel cos palestinos é unha relación violenta. Desde a súa creación, o seu obxectivo é conseguir máis territorios e expulsar o maior número posible de palestinos. É un estado que viviu e vive pola colonización e a forza.

PARA QUE NO NOS ABANDONE LA HISTORIA

La madre de un soldado israelí prepara la comida y le dice a su hijo: “Mira, hijo, tú vas y matas a un enemigo y te comes esta comida que yo te preparé; una vez que la termines, vuelves y matas a otro enemigo. Entonces descansas y vuelves a comer un poquito y así sucesivamente, pero tienes que descansar entre uno y otro”. A esto, el hijo le contesta: “Pero mamá, ¿y si el enemigo aprovecha y me mata mientras estoy descansando?”. La madre israelí, incrédula, le contesta: “Hijo, ¿qué podría tener contra ti para matarte?”.

Este relato que circula en la sociedad israelí refleja hasta qué punto se deshumaniza al enemigo.

El enemigo (el palestino, en este caso) carece de motivos y causas para la resistencia. Su historia está amputada y empieza siempre con el último acontecimiento, así justificaron sus agresiones, y también la más reciente, a la Franja de Gaza. De esto se traduce que los palestinos practican la violencia por placer, como si la violencia tuviera un componente genético árabe exclusivo.

La dramática situación de los palestinos consiste en que la mitad de la población vive en campos de refugiados y la otra mitad está bajo la ocupación; de tal forma que, si el pueblo palestino asume ser ocupado, Israel no intentará eliminarlo. Ahora bien, al rechazar esta situación se convierten en terroristas a batir. No hace mucho Israel decía que el problema era la OLP, más tarde era la 1º Intifada, después Arafat se convirtió en su bestia negra -sitiado hasta su muerte- y ahora le toca a Hamás… Independientemente de quién conduzca el liderazgo palestino, lo que no acaba de entender Israel es que la resistencia no es ideológica; uno no lucha porque sea comunista, musulmán o laico, sino que resiste como condición de ciudadano ocupado que pretende conseguir su libertad canalizando ese sentimiento a través de la ideología que cree adecuada para alcanzar su objetivo.

La relación de Israel con los palestinos es una relación violenta. Desde su creación, su objetivo es conseguir más territorios y expulsar al mayor número posible de palestinos. Es un estado que vivió y vive por la colonización y la fuerza.

78

No mal chamado “Proceso de Paz”, os palestinos vían que a súa situación estaba cada vez peor, son moito menos libres ca antes, son moito máis pobres ca antes... porque Israel en lugar de desmantelar os piares da ocupación (o que axudaría á paz), aproveitou a oportunidade para afianzalos. A saber: o aumento dos colonos, a confiscación de territorios, a construción do muro, que supoñía xunto cos controis militares a fragmentación xeográfica e o roubo dos recursos naturais. O sentimento crecente da poboación é que este proceso non soamente é inútil senón que foi daniño para as aspiracións nacionais. A Faixa de Gaza, que foi sometida á última agresión o 27 de Setembro de 2008, non é nin un imperio nin un estado, é o campo de concentración máis grande do mundo onde habitan un millón e medio de palestinos asediados nunha zona xeográfica que non supera os 360 km2. Nesta agresión, Israel non perseguiu o palestino de Hamás, nin o cristián, nin o comunista… simplemente buscaba asasinar o palestino por ser palestino. Introducir o medo, o terror e a destrución como política de disuasión da poboación civil.

Calou na opinión pública a argumentación de que careciamos dun interlocutor válido resultado dun proceso democrático; feito realizado en xaneiro de 2006 cuxos resultados lle outorgaron á organización de Hamás a maioría do Consello-Parlamento Palestino. Isto supuxo o inicio dunha travesía dura e inhumana para os palestinos porque descubrimos que o que se esixía non eran eleccións senón resultados dunhas eleccións, cousa que non foi acorde co que eles esperaban. Se antes das eleccións tiñamos ocupación militar, a partir delas o embargo é o castigo. É a primeira vez na Historia que se castiga unha poboación civil ocupada e quizais tamén sexa a primeira vez que isto ocorre despois dunhas eleccións democráticas.

Na última guerra vimos unha exhibición do poder militar absoluto, evidenciando o ilimitado da súa crueldade, que minguou a pouca moralidade que lles quedaba; a forza dá un pracer sádico, insaciable e rápido.Israel teno todo: poder, desenvolvemento, forza... todo, menos o sentimento de estabilidade e seguridade.

Unha reflexión: unha sociedade con 200 cabezas nucleares, cun dos exércitos máis poderosos do planeta, con case todas as guerras gañadas militarmente, aínda así é o estado con menor sentimento de seguridade. Sería aclaratorio dicir que é un estado que nace da violencia e a súa existencia é pola forza.

O fracaso foi por agora o único resultado de todas as iniciativas de amaño do conflito.

Isto ábrenos unha reflexión: pártese dun diagnóstico erróneo que imposibilita un tratamento eficaz. En ocasións trátase coma se fose unha cuestión humanitaria e involúcranse en axudas económicas; noutro apartado, algunhas organizacións intentan organizar encontros entre as dúas partes, o conflito trátase como un problema psicolóxico aplicando terapia de grupo.Un exemplo diso é a última agresión na Faixa de Gaza. Os enviados da

En el mal llamado “Proceso de Paz”, los palestinos veían que su situación estaba cada vez peor, son mucho menos libres que antes, son mucho más pobres que antes... porque Israel en lugar de desmantelar los pilares de la ocupación (lo que ayudaría a la paz), aprovechó la oportunidad para afianzarlos. A saber: el aumento de los colonos, la confiscación de territorios, la construcción del muro, que suponía junto con los controles militares la fragmentación geográfica, y el robo de los recursos naturales. El sentimiento creciente de la población es que este proceso no solamente es inútil sino que ha sido dañino para las aspiraciones nacionales. La Franja de Gaza, que fue sometida a la última agresión el 27 de Septiembre de 2008, no es ni un imperio ni un estado, es el campo de concentración más grande del mundo donde habitan un millón y medio de palestinos sitiados en una zona geográfica que no supera los 360 Km2. En esta agresión, Israel no persiguió al palestino de Hamás, ni al cristiano, ni al comunista… simplemente buscaba asesinar al palestino por ser palestino. Introducir el miedo, el terror y la destrucción como política de disuasión de la población civil.

Caló en la opinión pública la argumentación de que carecíamos de un interlocutor válido resultado de un proceso democrático; hecho realizado en enero de 2006 cuyos resultados otorgaron a la organización de Hamás la mayoría del Consejo-Parlamento Palestino. Esto supuso el inicio de una travesía dura e inhumana para los palestinos porque descubrimos que lo que se exigía no eran elecciones sino resultados de unas elecciones, cosa que no ha sido acorde con lo que ellos esperaban. Si antes de las elecciones teníamos ocupación militar, a partir de ellas el embargo es el castigo. Es la primera vez en la Historia que se castiga a una población civil ocupada y quizás también sea la primera vez que esto ocurre después de unas elecciones democráticas.

En la última guerra hemos visto una exhibición del poder militar absoluto, evidenciando lo ilimitado de su crueldad, que mermó la poca moralidad que les quedaba; la fuerza da un placer sádico, insaciable y rápido.Israel lo tiene todo: poder, desarrollo, fuerza... todo, menos el sentimiento de estabilidad y seguridad.

Una reflexión: una sociedad con 200 cabezas nucleares, con uno de los ejércitos más poderosos del planeta, con casi todas las guerras ganadas militarmente, aún así es el estado con menor sentimiento de seguridad. Sería aclaratorio decir que es un estado que nace de la violencia y su existencia es por la fuerza.

El fracaso ha sido por ahora el único resultado de todas las iniciativas de arreglo al conflicto.

Esto nos abre una reflexión: se parte de un diagnóstico erróneo que imposibilita un tratamiento eficaz. En ocasiones se trata como si fuera una cuestión humanitaria y se involucran en ayudas económicas; en otro apartado, algunas organizaciones intentan organizar encuentros entre ambas partes, el conflicto se trata como un problema psicológico aplicando terapia de grupo.Un ejemplo de ello es la última agresión en la Franja de Gaza. Los enviados de

79

comunidade internacional que foron para ser testemuños do masacre apuntaban todos dúas cuestións: 1º destacar que foi unha catástrofe e 2º a necesidade dunha reconstrución.

Ben, o que pasou non foi unha catástrofe natural como un terremoto, senón un crime contra a poboación civil e polo tanto o tratamento non pode consistir en coidados paliativos, senón en esixir responsabilidades ó estado de Israel polo masacre cometido.

O conflito, para os que non o saben, non é económico, psicolóxico nin humanitario. Os palestinos padecen unha enfermidade: a ocupación militar. Poñer fin a esta situación ilegal e anómala implica que o pobo palestino recupere a súa liberdade. Os palestinos non pretenden ser un grande imperio senón unha nación libre.

la comunidad internacional que fueron a ser testigos de la masacre apuntaban todos dos cuestiones: 1º destacar que ha sido una catástrofe y 2º la necesidad de una reconstrucción.

Bien, lo que ha pasado no ha sido una catástrofe natural como un terremoto, sino un crimen contra la población civil y por tanto el tratamiento no puede consistir en cuidados paliativos, sino en exigir responsabilidades al estado de Israel por la masacre cometida.

El conflicto, para los que no lo saben, no es económico, psicológico ni humanitario. Los palestinos padecen una enfermedad: la ocupación militar. Poner fin a esta situación ilegal y anómala implica que el pueblo palestino recupere su libertad. Los palestinos no pretenden ser un gran imperio sino una nación libre.

80

81

MARUJA TORRESEscritora

CONTRA A INDIFERENZA E O ESQUECEMENTO

A palabra paz, que é inocente, acaba por manifestarse como indecente, a forza de sobala. Só en inglés ten uns catro millóns de entradas en Google, trescentos e pico en castelán, e… Ben, para que seguir? É unha marañada de paz que nunca conduce a nada. Polo tanto, só a vou volver nomear unha vez, agora mesmo, cando escriba que o que segue é o que eu entendo por paz, o que pode facerse e o que pode perderse. Sobre todo, o que se perdeu. Ocorreu en decembro pasado, durante o grande asedio israelí a Gaza. Ao outro lado da faixa, en zona exipcia, un xornalista amigo meu intentaba levar unha historia ao caderno. Coma a todos os informadores, o Exército de ocupación impediulle a entrada ao escenario do masacre. Daquelas matanzas soubemos, sobre todo, polos xornalistas palestinos que se encontraban no interior. Conseguiu a súa historia. Tiña xunto a el, por omisións e ausencia, unha especie de resumo do que a guerra, a inxustiza e o exterminio nos arrebatan. Un resumo da vida que puido ser. Un vello árabe, un habitante de Gaza clamaba ao seu lado, en terra exipcia; choraba con desesperación e berráballe ao xornalista que liscase: “Que queres? Ver como nos matan? Non tes abondo?”. Javier Espinosa tiña un nó na gorxa e a obriga de informar, precisamente entón máis ca nunca, e a pesar de todo. De modo que entendeu os insultos do home e fíxose coa súa historia. Despois, no seu xornal, déronlle pouco espazo. Adoita pasar. Pero eu lina e creo que é unha das que máis me conmoveron nos últimos anos. Aquilo polo que o home clamaba e vertía bágoas era o corpo do seu fillo, ao que quería darlle sepultura. O fillo –vinte e tantos anos- ía andando unha mañá camiño do seu traballo cando se iniciou un dos bombardeos israelís. A el tocoulle morrer, coma aos outros. Pero con el morreron máis cousas ca con outros: outras vidas. A vítima era médico e dirixíase ao hospital, a curar a outros. Todo iso morreu con el aquela mañá. Iso e todo o que é bo e honrado e decente morre cando falla esa palabra que non quero nomear, que non quero sobar, cuxo significado non me vou permitir ofender repetíndoa coma unha ladaíña ata que se converta nunha baeta sucia e usada.

ONTRA LA INDIFERENCIA Y EL OLVIDO

La palabra paz, que es inocente, acaba por manifestarse como indecente, a fuerza de manoseada. Sólo en inglés tiene unos cuatro millones de entradas en Google, trescientos y pico en castellano, y… Bueno, ¿para qué seguir? Es un batiburrillo de paz que nunca conduce a nada. Por lo tanto, sólo la volveré a nombrar una vez, ahora mismo, cuando escriba que lo que sigue es lo que yo entiendo por paz, lo que puede hacerse y lo que puede perderse. Sobre todo, lo que se ha perdido. Ocurrió en diciembre pasado, durante el gran asedio israelí a Gaza. Al otro lado de la franja, en zona egipcia, un periodista amigo mío intentaba llevarse una historia al cuaderno. Como a todos los informadores, el Ejército de ocupación le impidió la entrada al escenario de la masacre. De aquellas matanzas supimos, sobre todo, por los periodistas palestinos que se encontraban en el interior. Consiguió su historia. Tenía junto a él, por elusiones y ausencia, una especie de resumen de lo que la guerra, la injusticia y el exterminio nos arrebatan. Un resumen de la vida que pudo ser. Un viejo árabe, un habitante de Gaza clamaba a su lado, en tierra egipcia; lloraba con desesperación y le gritaba al periodista que se largara: “¿Qué quieres? ¿Ver cómo nos matan? ¿No tienes bastante?”. Javier Espinosa tenía un nudo en la garganta y la obligación de informar, precisamente entonces más que nunca, y a pesar de todo. De modo que entendió los insultos del hombre y se hizo con su historia. Luego, en su periódico, le dieron poco espacio. Suele ocurrir. Pero yo la leí y creo que es una de las que más me han conmovido en los últimos años. Aquello por lo que el hombre clamaba y vertía lágrimas era el cuerpo de su hijo, al que quería dar sepultura. El hijo –veintitantos años- iba caminando una mañana camino de su trabajo cuando se inició uno de los bombardeos israelíes. A él le tocó morir, como a los otros. Pero con él murieron más cosas que con otros: otras vidas. La víctima era médico y se dirigía al hospital, a curar a otros. Eso murió con él aquella mañana. Eso y todo lo que es bueno y honrado y decente mueren cuando falla esa palabra que no quiero nombrar, que no quiero manosear, cuyo significado no voy a permitirme ofender repitiéndola como una letanía hasta que se convierta en una bayeta sucia y usada.

82

¿Saben o que significa sobrevivir en Gaza o suficiente como para que o fillo dun chegue a médico? ¿Sabemos a de loitas e a de horrores que hai que soportar, ano tras ano, unha vida tras outra, para que os soños dun pai e os do seu fillo e os da familia enteira cheguen a bo porto? ¿Podemos imaxinar os obstáculos, non xa as traxedias, simplemente as dificultades cotiás, a suor, as humillacións, a falta de espazo, o amoreamento…? E finalmente triunfar, é dicir, triunfar non da maneira que triunfamos nós aquí, ou cremos que o facemos, –ter isto, conseguir o outro-, sen dármonos de conta de que basicamente o noso triunfo non é outro máis que ter… paz. Ó final díxeno. Ben, pois o home triunfou pese a non tela, e o seu fillo tamén, e salvaba vidas no seu hospital; non tiña un Mercedes nin un chalé acaroado, en realidade non tiña nin onde caer morto. E cando caeu, seu pai, que estaba ao outro lado da fronteira, encontrouse con que os soldados israelís lle impedían recoller o corpo. Esta é unha historia sobre o que a guerra arrebata. Pero non estamos falando, no caso palestino, dun conflito que estoupa subitamente. Falamos de ocupación, de colonización e de eliminación sistemática. Claro que Israel ten dereito a existir. Sobre todo porque xa non hai quen lle poña remedio. Claro que os palestinos terían que unirse para impedir darlle folgos ao inimigo. Claro que a vida era mellor cando pensabamos que o mundo se dividía en bos e malos. Pero se queremos atinxir a paz, todos, empezando polos que matan, terán que pensar en historias reais coma a que lles contei e da que informou de primeira man o meu amigo Javier Espinosa. E terán que dicir: nunca máis, nunca máis, nunca máis. É un dereito recoñecido pola Carta de Nacións Unidas, o dun pobo ocupado a defenderse polas armas. Pero, aínda que non estea escrito en ningunha parte, o Gran Día chegará cando todos, empezando polos que atacan, aparten as súas mans das armas. A paz –vale, estamos niso, nomeémola-, a paz que eu concibo foi violada nesta rexión do mundo durante décadas, case séculos. Escribo isto desde o meu apartamento de Beirut, non me separa de Palestina máis distancia da que hai entre Barcelona e o Ampurdán, entre Santiago e O Porto. E aquí mesmo, no Líbano –non maior ca Asturias-, onde case medio millón de palestinos viven amoreados en campos de refuxiados que teñen máis de 60 anos de antigüidade, esa noción pacífica como forma de vida é tamén algo ao que ninguén pensa que pode aspirar. Pero se existe un conflito que debe solucionarse sen dilación é este. Se existe un momento no que o mundo, menos ca nunca, pode permitirse outro erro, é este. Oriente Próximo non se calmará ata que haxa xustiza para a ferida palestina. E iso, mellor ca ninguén, o home negro que chegou a presidente desde abaixo, debería sabelo. Paz, logo. Paz urxente. Paz contra a indiferenza e o esquecemento.

¿Saben lo que significa haber sobrevivido en Gaza lo suficiente como para que un hijo tuyo se convierta en médico? ¿Sabemos la de luchas y la de horrores que hay que soportar, año tras año, una vida tras otra, para que los sueños de un padre y los de su hijo y los de la familia entera lleguen a buen puerto? ¿Podemos imaginar los obstáculos, no ya las tragedias, simplemente las dificultades cotidianas, el sudor, las humillaciones, la falta de espacio, el hacinamiento…? Y finalmente triunfar, es decir, triunfar no a la manera en que triunfamos nosotros aquí o creemos hacerlo –tener esto, conseguir lo otro-, sin darnos cuenta de que básicamente nuestro triunfo no es otro que tener… paz. Al final lo he dicho. Bueno, pues el hombre triunfó pese a no tenerla, y su hijo también, y salvaba vidas en su hospital; no tenía un Mercedes ni un adosado, en realidad no tenía ni dónde caerse muerto. Y cuando cayó, su padre, que estaba al otro lado de la frontera, se encontró con que los soldados israelíes le impedían recoger el cuerpo. Esta es una historia sobre lo que la guerra arrebata. Pero no estamos hablando, en el caso palestino, de un conflicto que estalla súbitamente. Hablamos de ocupación, de colonización y de eliminación sistemática. Claro que Israel tiene derecho a existir. Sobre todo porque ya no hay quien lo remedie. Claro que los palestinos tendrían que unirse para impedir dar fuelle al enemigo. Claro que la vida era mejor cuando creíamos que el mundo se dividía en buenos y malos. Pero si queremos alcanzar la paz, todo s, empezando por los que matan, habrán de pensar en historias reales como la que les he contado y que de primera mano reporteó mi amigo Javier Espinosa. Y tendrán que decirse: nunca más, nunca más, nunca más. Es un derecho reconocido por la Carta de Naciones Unidas, el de un pueblo ocupado a defenderse por las armas. Pero, aunque no esté escrito en ninguna parte, el Gran Día llegará cuando todos, empezando por los que atacan, aparten sus manos de las armas. La paz –sea, estamos en ello, nombrémosla-, la paz que yo concibo ha sido violada en esta región del mundo durante décadas, casi siglos. Escribo esto desde mi apartamento de Beirut, no me separa de Palestina más que la distancia que hay entre Barcelona y el Ampurdán, entre Santiago y Porto. Y aquí mismo, en Líbano –no mayor que Asturias-, en donde casi medio millón de palestinos viven hacinados en campos de refugiados que tienen más de 60 años de antigüedad, esa noción pacífica como forma de vida es también algo a lo que nadie piensa que puede aspirar. Pero si existe un conflicto que debe solucionarse sin dilación es éste. Si existe un momento en que el mundo, menos que nunca, puede permitirse un nuevo error, es éste. Oriente Próximo no se calmará hasta que haya justicia para la herida palestina. Y eso, mejor que nadie, el hombre negro que ha llegado a presidente desde abajo, debería saberlo. Paz, pues. Paz urgente. Paz contra la indiferencia y el olvido.

83

MARIO VARGAS LLOSAEscritor

A VITORIA DE BILIN

A Corte Suprema de Israel, por unanimidade, deulles a razón aos poboadores da aldea palestina de Bilin, en Cisxordania, e decretou que o muro que a estrangulaba se debe modificar en 1 quilómetro 700 metros do seu percorrido, a fin de que os campesiños do lugar poidan ter acceso ás 200 hectáreas de cultivos dos que “o muro de Sharon” os separou. O Goberno de Ehud Olmert fixo saber, a través dun portavoz, que “acatará puntualmente a sentenza”. Ao mesmo tempo que eu lía esta nova na prensa, recibía, por unha feliz coincidencia, o documental que Claudia Levin e Shai Carmeli-Pollak –ela produtora e el director- dedicaron a esta pequena aldea duns 1,600 habitantes –Bilin, My Love- que, desde o venres, 20 de febreiro de 2005, se convertera nun símbolo da loita dos pacifistas israelís contra a famosa “barreira de seguridade” de 650 quilómetros de longo que o goberno de Ariel Sharon mandou construír, co pretexto de impedirlles aos terroristas suicidas procedentes dos territorios ocupados acceder ás cidades de Israel. En verdade, esta espesa muralla de cemento armado e aramados electrificados, penetra profundamente nos territorios ocupados, parte en dous e ás veces en tres as localidades que atravesa, separa os veciños das súas granxas e rabaños, aos escolares das súas escolas, aos enfermos dos hospitais, incomunica as poboacións palestinas entre si e converte os desprazamentos, a través das súas moi espazadas portas, en indescritibles pesadelos. (Eu vivino). Os estragos do muro, en Bilin, foron máis brutais ca noutras partes. Para construílo, o Tsahal ou exército israelí, arrincou milleiros de oliveiras que tiñan centos de anos de antigüidade, e cortou a comunicación dos paupérrimos veciños coas súas pequenas sementeiras e os campos nos que pacían as súas cabras, condenándoos a unha morte lenta. Ao mesmo tempo, construíase nos arredores o complexo de Modiin Illit, de seis asentamentos de colonos, financiado por capitais canadenses que apoian os proxectos dos fanáticos relixiosos empeñados en construír o Grande Israel bíblico. Despois descubriríase que aquelas construcións se iniciaron de maneira ilegal, pois as

LA VICTORIA DE BILIN

La Corte Suprema de Israel, por unanimidad, ha dado la razón a los pobladores de la aldea palestina de Bilin, en Cisjordania, y decretado que el muro que la estrangulaba debe ser modificado en 1 kilómetro 700 metros de su recorrido a fin de que los campesinos del lugar puedan tener acceso a las 200 hectáreas de cultivos de los que el “muro de Sharon” los separó. El Gobierno de Ehud Olmert ha hecho saber, a través de un portavoz, que “acatará puntualmente la sentencia”. Al mismo tiempo que yo leía esta noticia en la prensa, recibía, por una feliz coincidencia, el documental que Claudia Levin y Shai Carmeli-Pollak –ella productora y él director- han dedicado a esta pequeña aldea de unos 1,600 habitantes –Bilin, My Love- que, desde el viernes, 20 de febrero de 2005, se había convertido en un símbolo de la lucha de los pacifistas israelíes contra la famosa “valla de seguridad” de 650 kilómetros de largo que el gobierno de Ariel Sharon mandó construir con el pretexto de impedir a los terroristas suicidas procedentes de los territorios ocupados acceder a las ciudades de Israel. En verdad, esta espesa muralla de cemento armado y alambradas electrificadas penetra profundamente en los territorios ocupados, parte en dos y a veces en tres las localidades que atraviesa, separa a los vecinos de sus chacras y rebaños, a los escolares de sus escuelas, a los enfermos de los hospitales, incomunica a las poblaciones palestinas entre sí y convierte los desplazamientos, a través de sus muy espaciadas puertas, en indescriptibles pesadillas. (Yo lo he vivido). Los estragos del muro, en Bilin, han sido más brutales que en otras partes. Para construirlo, el Tsahal o ejército israelí, arrancó millares de olivos que tenían cientos de años de antigüedad, y cortó la comunicación de los pobrísimos vecinos con sus pequeños sembríos y campos donde pastaban sus cabras, condenándolos a una muerte lenta. Al mismo tiempo, se construía en los alrededores el complejo de Modiin Illit, de seis asentamientos de colonos, financiado por capitales canadienses que apoyan los proyectos de los fanáticos religiosos empeñados en construir el Gran Israel bíblico. Después se descubriría que aquellas construcciones se iniciaron de manera ilegal, pues las empresas

84

empresas adquiriron eses terreos de modo fraudulento. O venres, 20 de febreiro de hai dous anos, grupos de israelís comezaron a manifestarse nas aforas de Bilin, solidarizándose coas protestas que levaban a cabo os palestinos do lugar. Desde entón, fixéronse estes mitins todos os venres; a eles, pouco a pouco, fóronse sumando voluntarios internacionais, organismos de dereitos humanos, xornalistas, institucións relixiosas e moitos mozos coñecidos en Israel baixo a enganosa definición de “anarquistas”, pois entre eles mestúranse hippies e punks con ecoloxistas, seminaristas, rabinos e vellos comunistas. O 9 de setembro de 2005, a miña filla Morgana e eu acompañamos algúns centos destes manifestantes israelís que intentaban ingresar en Bilin para unirse aos palestinos que celebraban alí outro mitin de protesta, pero só algúns grupos de mozos deron escorregado entre a barreira que os soldados do Tsahal montaran pechando todos os accesos á aldea. Entre o fume das granadas lacrimóxenas, unha moza acercóusenos a Morgana e a min e pediunos que a sacásemos de alí, para evitar que a detivesen. Fixémolo, grazas ás nosas credenciais de xornalistas, que os soldados respectaban. Tratábase de Claudia Levin, unha cineasta israelí de orixe arxentina que nos dixo, mentres a acercabamos a Tel Aviv, que levaba tempo facendo un documental sobre o drama desta aldea palestina e o movemento de solidariedade que espertara, no que ela mesma militaba. Xa a detiveran e a multaran varias veces, pero non a procesaran. O seu documental dura pouco máis dunha hora e está realizado en condicións moi precarias, con cámaras portátiles que, en razón das liortas nas que andan metidas case sempre –apedramentos, tiroteos, esparexemento de gases, confrontacións violentas - ás veces parece que voan en anacos, pero é profundamente conmovedor e deixa na memoria unhas imaxes que ilustran, da maneira máis vívida e persuasiva, a traxedia cotiá desas pobres familias palestinas despoxadas das súas miserables pertenzas e cercadas e condenadas, pouco menos que á extinción, por unha política inhumana que condena a todos os palestinos dos territorios ocupados a pagar polos crimes dos grupos de fanáticos de Hamás e a Jihad Islámica que, ó igual que os propulsores do Grande Israel, están convencidos de que o fin xustifica sempre os medios. Non hai demagoxia algunha nas arrepiantes imaxes do documental. Nárrano dous irmáns, dous israelís sen ideoloxía, que actúan movidos, máis que por principios políticos, por mera decencia, porque senten que o que está pasando en Bilin é algo sucio e innobre, un despoxo amparado no puro dereito da forza, e que privar dos seus miserables lotes de terras e as súas oliveiras e as súas cabras a esa pobre xente no nome sacrosanto da seguridade, ó mesmo tempo que, alí mesmo, se constrúen as poderosas instalacións nas que axiña virán a instalarse os colonos, é, ademais de cínico, un acto de colonialismo e conquista que está en contradición radical con todo aquilo que fixo posible o nacemento de Israel. A práctica do colonialismo é perversa, pois contamina de odio, violencia, racismo e prexuízos tanto a colonizadores como a colonizados.

adquirieron esos terrenos de manera fraudulenta. El viernes, 20 de febrero de hace dos años, grupos de israelíes comenzaron a manifestarse en las afueras de Bilin, solidarizándose con las protestas que llevaban a cabo los palestinos del lugar. Desde entonces, todos los viernes han tenido lugar estos mítines, a los que, poco a poco, se han ido sumando voluntarios internacionales, organismos de derechos humanos, periodistas, instituciones religiosas y muchos jóvenes conocidos en Israel bajo la engañosa definición de “anarquistas”, pues entre ellos se mezclan hippies y punks, con ecologistas, seminaristas, rabinos y viejos comunistas. El 9 de septiembre de 2005, mi hija Morgana y yo acompañamos a algunos centenares de estos manifestantes israelíes que intentaban ingresar en Bilin para unirse a los palestinos que celebraban allí otro mitin de protesta, pero sólo algunos puñados de jóvenes consiguieron escurrirse entre la barrera que los soldados del Tsahal habían montado cerrando todos los accesos a la aldea. Entre el humo de las granadas lacrimógenas, una joven se nos acercó a Morgana y a mí y nos pidió que la sacáramos de allí, para evitar ser detenida. Lo hicimos, haciendo valer nuestras credenciales de periodistas, que los soldados respetaban. Se trataba de Claudia Levin, una cineasta israelí de origen argentino que, nos dijo mientras la acercábamos a Tel Aviv, llevaba tiempo haciendo un documental sobre el drama de esta aldea palestina y el movimiento de solidaridad que había despertado, en el que ella misma militaba. La habían detenido ya varias veces y multado, pero no procesado. Su documental dura un poco más de una hora y está realizado en condiciones muy precarias, con cámaras portátiles que, en razón de las trifulcas en las que andan casi siempre metidas –pedreas, tiroteos, gaseamientos, violentas confrontaciones- a veces parecen volar en pedazos, pero es profundamente conmovedor y deja en la memoria unas imágenes que ilustran, de la manera más vívida y persuasiva, la tragedia cotidiana de esas pobres familias palestinas despojadas de sus miserables pertenencias y cercadas y condenadas poco menos que a la extinción, por una política inhumana que condena a todos los palestinos de los territorios ocupados a pagar por los crímenes de los puñados de fanáticos de Hamás y la Jihad Islámica que, al igual que los propulsores del Gran Israel, están convencidos de que el fin justifica siempre los medios. No hay demagogia alguna en las estremecedoras imágenes del documental. Lo narran dos hermanos, jóvenes israelíes carentes de ideología, que actúan movidos, más que por principios políticos, por mera decencia, porque sienten que lo que en Bilin está ocurriendo es algo sucio e innoble, un despojo amparado en el puro derecho de la fuerza, y que privar de sus miserables lotes de tierras y sus olivos y sus cabras a esas pobres gentes en el nombre sacrosanto de la seguridad, al mismo tiempo que, allí mismo, se construyen las poderosas instalaciones donde vendrán muy pronto a instalarse los colonos, es, además de cínico, un acto de colonialismo y conquista que está en contradicción radical con todo aquello que hizo posible el nacimiento de Israel. La práctica del colonialismo es perversa pues contamina de odio, violencia, racismo y prejuicios tanto a colonizadores como a colonizados.

85

¿Cumprirase o fallo da Corte Suprema de Israel que –ese é o seu sentido profundo- recoñece o dereito á supervivencia dos 1,600 habitantes de Bilin? Cabe cuestionarse isto pois a Corte Suprema israelí –unha institución que goza de gran prestixio e que deu moitas veces mostra da súa independencia fronte ao poder político- decretou hai xa un par de anos que o muro se rectificase en máis de 13 quilómetros pois asfixiaba innecesariamente a cidade de Kalkilia, seccionándoa en tres partes, e ata agora esa sentenza non se executou. Por outra parte, a sentenza, do 9 de xullo de 2004, do Tribunal Internacional de A Haia, declarando ilegal a construción do muro non a tiveron en conta os gobernos israelís. Deste modo, non é imposible que a agonía de Bilin se prolongue indefinidamente. ¿É imposible que algunha vez israelís e palestinos vivan coma bos veciños e se entendan e cooperen? Vexan o documental Bilin, My Love e convenceranse de que é posible. Paga a pena engadir unha nota ó pé: “ese documental, aínda que vostede non o crea, foi financiado integramente por institucións israelís e, entre elas, o Ministerio de Cultura de Israel!”. Entón non hai que perder as esperanzas.

fragmento do artigo publicado no diario el pais o 9 de setembro de 2007

¿Se cumplirá el fallo de la Corte Suprema de Israel que –ése es su sentido profundo- reconoce el derecho a la supervivencia de los 1,600 habitantes de Bilin? Cabe preguntárselo pues la Corte Suprema israelí –una institución que goza de gran prestigio y que ha dado muchas veces muestra de su independencia frente al poder político- decretó hace ya un par de años que el muro se rectificara en más de 13 kilómetros pues asfixiaba innecesariamente a la ciudad de Kalkilia, seccionándola en tres partes, y hasta ahora esa sentencia no se ha ejecutado. Por otra parte, la sentencia, el 9 de julio de 2004, del Tribunal Internacional de La Haya, declarando ilegal la construcción del muro no ha sido tomada en cuenta por los gobiernos israelíes, de modo que no es imposible que la agonía de Bilin se prolongue indefinidamente. ¿Es imposible que alguna vez israelíes y palestinos vivan como buenos vecinos, y se entiendan y cooperen? Vean el documental Bilin, My Love y se convencerán de que es posible. Vale la pena añadir una nota al pie: “ese documental, aunque ustedes no se lo crean, fue financiado íntegramente por instituciones israelíes y, entre ellas, ¡el Ministerio de Cultura de Israel!”. No hay que perder las esperanzas, pues.

fragmento del artículo publicado en el diario el país el 9 de septiembre de 2007

86

87

HERNÁN ZINXornalista, autor do libro “Chove sobre Gaza” Periodista, autor del libro “Llueve sobre Gaza”

TODOS CULPABLES MENOS TI

Cando escoitou nas novas que as tropas israelís volveran entrar na Faixa de Gaza e que se dirixían a Rafah, Juda Natur chamou por teléfono a seu irmán: “Asómate e, se non ves os tanques, ven correndo á casa”, díxolle el.

E así o fixo Juda, que vivía nunha humilde veciñanza. Colleu os seus fillos pola man con forza, mirou para un lado e para outro, e emprendeu a fuxida a través da noite, ata que un avión hebreo non tripulado lles lanzou un mísil. Foron os seus veciños, aqueles que os viron crecer, os que encontraron os corpos tendidos sobre o pavimento.

No ataque do día 6 de agosto de 2006, o Exército israelí volveu violar os Dereitos Humanos: os blindados Merkava destruíron oliveiras, granxas e fábricas; os soldados tomaron casas, encerrando as familias en cuartos para empregalas como escudos humanos; os francotiradores disparáronlle a todo o que se movía, xa fose persoal sanitario que se achegaba en ambulancias ou xornalistas que queriamos ser testemuñas do que estaba sucedendo.

A UCI do hospital Nasser encóntrase abarrotada de feridos. A maioría son nenos, aínda que despois Ehud Olmert declararía fronte ao parlamento que a operación militar, chamada Chuvia de Verán, acabara con “300 terroristas”.

Detéñome fronte a unha muller que está vendada desde os pés ata a cabeza. “Chámase Juda Natur. Dous dos seus fillos morreron e ao terceiro tivemos que amputarlle os brazos”, explícame un médico. “A metralla rebotou no chan e a ela desfíxolle o rostro. É demasiado doloroso, non cremos que vaia sobrevivir”.

Xunto á cama encóntranse varios familiares. “Miña irmá era unha muller moi valente. O seu marido abandonouna hai anos e sacou a familia adiante ela sola arando a terra”, explícame Salah, que ten 36 anos. “Pregúntome que pensaría, que sentiría o soldado israelí que controlaba o avión cando decidiu lanzarlle un mísil a unha muller con tres nenos”.

TODOS CULPABLES MENOS TÚ

Cuando escuchó en las noticias que las tropas israelíes habían vuelto a entrar en la franja de Gaza y que se dirigían a Rafah, Juda Natur llamó por teléfono a su hermano: “Asómate y, si no ves los tanques, ven corriendo a casa”, le dijo él.

Y así lo hizo Juda, que vivía en un humilde vecindario. Cogió con fuerza de la mano a sus hijos, miró a un lado y a otro, y emprendió la huída a través de la noche, hasta que un avión hebreo no tripulado les lanzó un misil. Fueron sus vecinos, aquellos que los vieron crecer, quienes encontraron los cuerpos tendidos sobre el pavimento.

En el ataque del día 6 de agosto de 2006, el Ejército israelí volvió a violar los Derechos Humanos: los blindados Merkava destruyeron olivos, granjas y fábricas; los soldados tomaron casas, encerrando a las familias en habitaciones para emplearlas como escudos humanos; los francotiradores dispararon a todo lo que se movía, ya fuera personal sanitario que se acercaba en ambulancias o periodistas que queríamos ser testigos de lo que estaba sucediendo.

La UCI del hospital Nasser se encuentra abarrotada de heridos. La mayoría son niños, aunque luego Ehud Olmert declararía frente al parlamento que la operación militar, llamada Lluvia de Verano, había terminado con “300 terroristas”.

Me detengo frente a una mujer que está vendada de pies a cabeza. “Se llama Juda Natur. Dos de sus hijos murieron y al tercero le tuvimos que amputar los brazos”, me explica un médico. “La metralla rebotó en el suelo y a ella le destrozó el rostro. Es demasiado doloroso, no creemos que vaya a sobrevivir”.

Junto a la cama se encuentran varios familiares. “Mi hermana era una mujer muy valiente. Su marido la abandonó hace años y ha sacado a la familia adelante ella sola arando la tierra”, me explica Salah, que tiene 36 años. “Me pregunto qué habrá pensado, qué habrá sentido el soldado israelí que controlaba el avión cuando decidió lanzar un misil a una mujer con tres niños”.

88

Ábrese a porta da UCI e entra un adolescente. É Yakup, o fillo maior de Juda. Uns días antes fora á cidade de Gaza para visitar uns amigos, por iso non estaba na casa cando entraron os tanques a Rafah. Yakup colle a man de súa nai. Esta reacciona, move a cabeza, coma se sentise a súa presenza. El chora. Os seus primos e os seus tíos abrázano e sácano da sala.

Media hora despois encóntroos nun corredor do hospital. Yakup, que ten 16 anos, non para de chorar. Conmocionado, fóra de si, Salah dime: “O peor de todo é que Yakup se sente culpable, cre que se non fose cos seus amigos, se quedase con súa nai e cos seus irmáns, non sucedería isto”.

O coche avanza de regreso ó hotel. Pola rúa cruzámonos con familias de refuxiados que seguen fuxindo da zona na que están os tanques israelís. De fondo, escóitanse as explosións que non deixan de sucederse. Máis feridos, máis mortos, máis familias encerradas nas súas casas, sen auga, sen comida. Pregúntome por que se sente culpable Yakup. ¿Séntese culpable de que hai sesenta anos os seus avós fosen expulsados das súas terras para acabar encerrados en Gaza? ¿Séntese culpable de que os descendentes das vítimas do Holocausto se convertesen agora nos verdugos da historia? ¿Séntese culpable das mentiras dos políticos? ¿Séntese culpable da dobre moral da comunidade internacional? ¿Séntese culpable da conivencia dos EEUU e o silencio covarde de Europa? ¿Séntese culpable do fantástico negocio que é a ocupación? ¿Séntese culpable do bloqueo de alimentos e menciñas sobre esa gran prisión que é Gaza? ¿Séntese culpable do negocio desas armas que se proban cos palestinos e que despois se venden ó resto do mundo? ¿Séntese culpable da morneza coa que nós, os que estamos ó tanto do que sucede en Gaza, en Cisxordania e en Xerusalén Oriental, apenas levantemos a voz para esixirlle ó noso goberno que faga algo?

Todos culpables, estimado Yakup. Todos culpables menos ti.

Se abre la puerta de la UCI y entra un adolescente. Es Yakup, el hijo mayor de Juda. Unos días antes se había ido a la ciudad de Gaza para visitar a unos amigos, por eso no estaba en su casa cuando entraron los tanques por Rafah. Yakup coge la mano de su madre. Esta reacciona, mueve la cabeza, como si sintiera su presencia. Él llora. Sus primos y sus tíos lo abrazan y lo sacan de la sala.

Media hora más tarde me los encuentro en un pasillo del hospital. Yakup, que tiene 16 años, no deja de llorar. Conmocionado, fuera de sí, Salah me dice: “Lo peor de todo es que Yakup se siente culpable, cree que si no se hubiese ido con sus amigos; si se hubiese quedado con su madre y sus hermanos, esto no habría sucedido”.

El coche avanza de regreso al hotel. Por la calle nos cruzamos con familias de refugiados que siguen huyendo de la zona en la que están los tanques israelíes. De fondo, se escuchan las explosiones que no dejan de sucederse. Más heridos, más muertos, más familias encerradas en sus casas sin agua, sin comida.

Me pregunto de qué se siente culpable Yakup. ¿Culpable de que hace sesenta años sus abuelos fuesen expulsados de sus tierras para terminar encerrados en Gaza? ¿Culpable de que los descendientes de las víctimas del Holocausto se hayan convertido ahora en los verdugos de la historia? ¿Culpable de las mentiras de los políticos? ¿Culpable de la doble moral de la comunidad internacional? ¿Culpable de la connivencia de EEUU y el silencio cobarde de Europa? ¿Culpable del fantástico negocio que es la ocupación? ¿Culpable del bloqueo de alimentos y medicinas sobre esa gran prisión que es Gaza? ¿Culpable del negocio de esas armas que se prueban con los palestinos y que luego se venden al resto del mundo? ¿Culpable de la tibieza con que nosotros, los que estamos al corriente de lo que sucede en Gaza, en Cisjordania, en Jerusalén Oriental, apenas levantemos la voz para exigir a nuestro gobierno que haga algo?

Todos culpables, estimado Yakup. Todos culpables menos tú.

90

91ARTE

ALI ALI

93

S.T. 2008

76x56 cm. Litografía 10/10

JOSÉ Mª BARREIRO GÓMEZ

95

El café Gijón de Madrid 1990

82,5x63,7cm. Serigrafía

MIGUEL CARBALLO

97

Baile no bosque 2005

38,5x46 cm. Acrílico

JOSÉ CARUNCHO

99

S. T.1989

57x57cm.Fotografía

XAQUÍN CHAVES

101

Variación para unha bimbeira 2008

116x81cm. Pigmentos sobre lienzo

RAMÓN CONDE

103

Boceto escultórico2009

40x50 cm.Acuarela sobre papel

ALFONSO COSTA BEIRO

105

Domus Aurea2001

81x65 cm.Serigrafía papel 17/125

FELIPE CRIADO

107

Especulación Gravitatoria (Estudio y proyecto, realizar en soporte mural de 260x700cm.)

2008 88,5x42,5cm.

Mixta sobre fibra hidrófoba

ÁLVARO DE LA VEGA

109

S.T. 2007

32,5x42cm. Mixta sobre cartón

MANUEL GALLEGO JORRETO

111

Lariño2009

30X21 cm.Apunte con rotulador

VICTOR LÓPEZ COTELO

113

Croquis vivienda estudio1976

30X21 cm.Lapiz sobre papel

ACISCLO MANZANO

115

S.T2009

45x35X25 cm. Refractario

S.T2009

21x23X12 cm. Refractario

DIN MATAMORO

117

S.T. 2009

70x50 cm. Collage

MARÍA MEIJIDE

119

Calle Perú, Buenos Aires 2007

23x18 cm. Mixta sobre papel

Más Calle Perú, Buenos Aires 2007

23x18 cm. Mixta sobre papel

RENATA OTERO

121

Imsomnio 2009

20x20 cm. Acrílico sobre tela

JORGE PETEIRO

123

S. T.2007

90X61,5 cm. Serigrafía

CÉSAR PORTELA

125

Manhattan 11988

30x30 cm. Fotografía

Manhattan 21988

30x30 cm.Fotografía

MARTA PRIETO

127

…Esperando…2009

50x35 cm.Fotografía

CHRYSOULA REPPANI

129

Ciclista en paisaje naranja2006

45,5x59,5 cm. Oleo sobre lienzo

SILVEIRO RIVAS

131

Na hora do Anxelus2009

13.5x85x9 cm.Bronze 6 /7

MANUEL SENDÓN A MEMORIA DO ÁLBUM

Que facía as veces da fotografía antes da intervención da cámara fotográfica? A resposta que un

agarda é: o gravado, o debuxo, a pintura. Pero a resposta máis reveladora sería: a memoria.

John Berger

A forma non selectiva de actuar da memoria, lembrando as vivencias gratas e esvaecendo as desagradábeis,ten a súa correspondencia na fotografía privada. Así os álbums fotográficos fórmanse partindo dunha escolmanon arbitraria de imaxes, de cara a construír unha historia baseada na idealización do pasado que se asumecomo propia.

Deste xeito o álbum ten mesmo vida de seu, sufrindo transformacións de forma continua ao incorporarnovas imaxes que decote rompen a temporalidade na que inicialmente se baseaba, e podendo chegar a seconverter nun auténtico palimpsesto. Porén o que frecuentemente chama a nosa atención non son estasincorporacións senón os baleiros deixadospor imaxes que desapareceron.

En ocasións a ausencia é debida a que a foto que ocupaba ese lugar xa non é consistente coa historia quese pretende construír, pero a súa pegada evócanos as vivencias que o filtro selectivo da memoria tampouco équen de anular totalmente.

Noutros casos as desaparicións non son intencionadas, senón simple consecuencia do envellecemento queco paso do tempo sofre o álbum como obxecto. Deterioro paralelo ao que experimentan tanto os corpos comoa memoria dos seus protagonistas.

As expresivas pegadas deixadas polas fotografías ao levaren consigo parte do material do álbum, como sese resistisen a deixar de formar parte del, evócannos a importancia da memoria tanto colectiva como individuale o drama que constitúe a súa perda.

Manuel Sendón, 2004

133

A Memoria do álbum2004

170x125 cm. Fotografía realizada sen cámara. Copia tipo C

ROSA ÚBEDA

135

S.T2009

38x46 cm.Acrílico e collage sobre tea

EDUARDO VALIÑA

137

S. T. (da seríe Desfollarse) 2000

44x30 cm. Fotografía dixital