antakya konferansı
DESCRIPTION
CONFERENCE with Prof. Berna Alpagut; January 17th 2001, Municipality of ANTAKYA and Association of Archeaological Friends of Hatay; “Conservation of Historical Assets of Antakya”, “Conservation, Urban Design And Urban Planning Relationships In Historic Environs: Cases Ankara And Konya Some Proposals For Antakya”.TRANSCRIPT
ANKARA ÜN VERS TES İ İ İSOSYAL B L MLER ENST TÜSÜİ İ İ
SOSYAL B L MLER ÇEVRE ANAB L M DALI İ İ İ İ
ETK NL KLER İ İ İ
Konferans
ANTIOCHEIA AD ORONTES (ANTAKYA) TAR HSEL KENT DOKUSU İ
ve KORUMA PLANLAMASI ÇALI MALARIŞ26 Mart 2001
Prof. Dr. Berna ALPAGUT Doç.Dr.Mehmet TUNÇER
Bu SUNUMUZUN ’nun amacı ;
“Dünya Kültür Mirası” çinde Önemli Bir Yeri İBulunan Antakya Tarihsel Kent Dokusu Ve Kültürel Çevresi’nin Korunması Ve Geli tirilmesi çin ;ş İ
Yapılmakta Olan Güncel Çalı maların şSunulması,
Sosyal Bilimler “Çevre” le “Kent Ve İÇevre” Anabilim Dallarının Kesi me şNoktasında Çözümler Önerilmesidir.
ÇA LAR BOYU ANTAKYAĞ
“..tabiatın yaratıcı gücü bu sevgili kenti zengin su kaynakları ve ya murlarla ğ
beslemektedir..” W.von Oldenburg 1211
YAZILI TAR H ÖNCESİ İ
TA ÇA LARI KÜLTÜRLERŞ Ğ İ
Alt Paleolitik Orta Paleolitik
Üst PaleolitikNeolitik
Kalkolitiklk Tunç Ça ıİ ğ
YAZILI TAR H SONRASIİ
Orta Tunç Ça ığ M.Ö. 1800Hitit-Hurri-Mittani M.Ö. 1595Mısır M.Ö.1490Hitit – Arami M.Ö.1000Asur M.Ö.XI. yyPers M.Ö. 540
A n t i o c h e i a A n t i o c h e i a a d a d O r o n t e sO r o n t e s
Di er Antiochiea’lar :ğ *Antiocheia – ad – Meandrum(Denizli – Nazilli – Menderes Nehri)** Psidia Isparta (Yalvaç)
ANTİK DÖNEM
A n t i o c h e i a a d O r o A n t i o c h e i a a d O r o
n t e sn t e s
Kurulu Tarihi ş 22 Mayıs 300, M.Ö.
Kurucu Seleucus I Nicator
Izgara Tipi Kent
Planı (Hippodamus
Planı)
Tyche Roma DönemiM.Ö. 64 – 396
ANTAKYA’NIN
ALTIN ÇA IĞ
Do unun Kraliçesi : ANT OCHğ İOrientis Apicem
Pulcrum
D.N.Wilber’in Antioch Planı
Drinking Contest
Hatay Arkeo lo j i Müzes i
Bin yıldır zeytin a açlarının altında saklanan ğantik hazinelerin ke fedilmesi (ş 1932-39)
Antik Ça da Biyolojik Çe itlilik ğ ş
arap Tanrısı : ŞDionysos
Trajan Su Kemeri
Semavi Dinlerin Bulu tu u Kent : ş ğANT OCHİ
Kutsal kent : ANT OCHİSt PierreKilisesi
Kutsal Yolda lk Adımlar : İ29 Haziran
2000
İNANÇ TURİZMİ
Bizans Dönemi M.S.396 – 638
Antakya Prensli i ğM.S. 1098 -1268
(Haçlılar Dönemi)
Haçlılar Dönemi Antakya’sı
Osmanlı Dönemi 1516 -1921
“..güzel binaları bulunan Antakya’nın a açları çok ve suları boldur..”ğ bn-i İBatuta Seyahatnamesi 1326
Antakya 1912
20.yy Ba larında ş
Hatay Devleti 2 Eylül 1938 - 29 Haziran 1939
TÜRK YE CUMHUR YETİ İ İ 1939 -
ANTAKYA’DATAR HSEL ÇEVREİ
VE KÜLTÜREL
DE ERLER N Ğ İKORUNMASI
S V L TOPLUM İ İÖRGÜTLER N N İ İ
ÇABALARI
HADDHatay Arkeo loj i Dost lar ı Derne iğ
“Per embe Söyle i l er i”ş ş
Antakya Çevre Koruma Derne i ğÇalı maları ş
YEREL YÖNET MLER N İ İÇABALARI:
HATAY VAL Lİ İĞİ
ve ANTAKYA BELED YESİ İ
ANTAKYA
TAR H KENT DOKUSU ÖZEL İ İPROJE ALANLARI
TAR H İ İKENTMERKEZ İ
ÇEVRE DÜZENLEME PROJES İ
1930’larda Tarihi Kent Merkezi
OSMANLI Döneminde Ahilik ilkelerine göre çalışan, lonca halinde örgütlenmiş bir esnaf teşkilatına, hanlar çevresinde her biri bir meslek grubuna ayrılmış sokakların oluşturduğu işlek bir çarşıya sahipti.
Bu çarşı halen işlevini sürdürmektedir, ancak ana sokaklar dışında bakımsız, sağlıksız durumdadır.
Hanlar, hamamlar ve ticari yapıların olduğu kesimler çöküntü bölgesi niteliğindedir.
“Yeni Merkez – Eski Merkez” ikili yapısı bulunmaktadır.
Yeni merkez, eski merkezden bağımsız, Asi Nehri’nin batısında gelişmiştir.
Ancak, İnönü, İstiklal, Kemalpaşa ve Kurtuluş Caddeleri üzerinde tarihi kent dokusu yeni yapılaşma baskısı altındadır.
Ulucamii ve Hükümet Konağı çevresi eski ve yeninin iç içe düzensiz bir şekilde yer aldığı korunmaya en değer kesimlerdir.
ÖZEL PROJE
ALANLARI
HÜKÜMET KONA I ÇEVRE ĞHÜKÜMET KONA I ÇEVRE ĞDÜZENLEME PROJES İDÜZENLEME PROJES İ
Koruma sorunlarının yoğunlaştığı ancak, koruma ve turizm amaçlı geliştirme projesinin hızlı ve kolay uygulanabileceği bir kesimdir.
İnanç turizmine yönelik, dinlerin kardeşliğini vurgulayan bir kentsel tasarım ve peyzaj düzenleme projesi yapılmalıdır.
Ulucamii ve Çevresi, Protestan ve Ortodoks Kilisesi çevrelerinin bütüncül bir uygulama ile ele alınması ve yayalaştırılması gereklidir.
Hükümet Caddesi, Saray ve Çakmak Caddeleri yayalaştırılarak çevrenin çekiciliği daha da arttırılabilir.
Bu bölgenin semavi dinler için bir kültür, inanç ve dinsel çekim merkezi olduğu göz önünde bulundurularak yapılacak düzenlemelerde dış parasal kaynaklar aranabilir.
ULUCAM ÇEVRE DÜZENLEME PROJES İİ İULUCAM ÇEVRE DÜZENLEME PROJES İİ İ
Çevresi kaçak veya ruhsatlı, tarihsel çevre ile uyumlu olmayan yapılarla dolmuştur. Camiinin mimari yapısı algılanamamaktadır.
Halbuki, bu kesim kentin en canlı, en korunmaya değer kesimlerinden biridir. Yeni Kent ile bağlantı ve geçiş noktasıdır.
UZUNÇAR I Ş olarak bilinen geleneksel çarşı kesim ile entegre edilerek “Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Projesi” hazırlanmalıdır. Cami, Vakıf eseri olduğundan Vakıflar ile eşgüdüm içinde ele alınması gereklidir.
Bu bölgede yer alan geleneksel el sanatlarının korunması ve geliştirilmesi gereklidir.
UZUNÇAR I ve MEYDAN ÇAR ISI (ARASTA Ş ŞUZUNÇAR I ve MEYDAN ÇAR ISI (ARASTA Ş ŞKES M ) DÜZENLEME PROJES İ İ İKES M ) DÜZENLEME PROJES İ İ İ
Antakya içinde en eski ve sayıca çok olan yapılar ticari HANLAR, HAMAMLAR ve ÇAR I’Ş lardır. Geçmişte yaygın olan geleneksel el sanatları teknolojik gelişmeler sonucunda ya terkedilmiş, ya da unutulmuştur.
Tarihi Kent Merkezi’nde kısmen de olsa yaşamakta olan sanat dalları (zanaatlar) aşağıdadır:
Semerciler, Bakırcılar, Dericiler, Fanusçular, Bıçakçılar, Yemeniciler, Tenekeciler, Demirciler, Kalaycılar, Ta çılar, Sedefçiler, pekçiler, ş İplikçiler, Bu day Sapından Tepsi, Sini Yapımcıları, Künefeciler, İ ğBörekçiler, Zeytinya cılar, Sabuncular, Hasırcılar, Baharatçılar, ğZücaciyeciler, Attarlar, Ayakkabıcılar vd..
Büyük kentlerde yok olmuş geleneksel nitelik taşıyan el sanatlarının bir bölümü halen bu kesimlerde süregelmektedir.
Yeni Cami – Katolik Kilisesi ile Ulu Camii üçgeninde arasında yer alan tarihi kent merkezinin bütüncül planlamalarla ele alınmalıdır. Ulaşım, servis, otopark sorunlarının çözülerek korunması ve ağırlıklı olarak yaya bölgesi haline getirilmesi gereklidir.
Göreceli olarak daha yeni kullanımların yer aldığı Kurtuluş Caddesi ile de bu çalışma kapsamında ilişkiler kurulması uygun olacaktır.
Ayrıca, yeni merkez ile görsel, yaya ve fonksiyonel açılardan bağlantı kurulmalıdır.
KURTULU CADDES Ş İDÜZENLEME PROJESİ
Omurga niteliğindeki bu eski sütunlu yol, Askeri Kışladan başlayarak, Katolik Kilisesi, Habibi
Neccar Camii, Yahudi Havrası, yeni Camii ve St.
Piyer Kilisesini birbirine bağlamaktadır.
Bu ana aks üzerinde işletilecek bir tramvay sistemi ile ağırlıklı olarak yaya aksı olarak düzenlenebilir.Her iki cephesi etüd edilerek cephe düzenlemesi çalışmaları yapılmalıdır.
ARKEOLOJ K S T ALANLARI ÖZEL İ İPROJELER İ
Dünyanın en önemli antik kentlerinden biri olan Antakya’nın Arkeolojik Sit Alanları’nın korunması ve geleceğe yönelik olarak özenle planlanması gereklidir.
Özellikle I. ve II. Derece Arkeolojik Sit Alanları öncelikli ve önemlidir. III. Derece Arkeolojik Sit Alanlarında da yapılaşmanın ve temel kazısının denetimi önem taşımaktadır.
Arkeolojik Sit Alanları’nın planlanmasında aşağıdaki konular özel projeler halinde ele alınmalıdır :
Antik kente geliş aksları ve giriş kapılarının düzenlenmesi (ulaşım, servis, otopark, tanıtım, bilgilenme, PTT, yeme-içme-dinlenme tesisi, banka, tuvalet, hediyelik eşya satış üniteleri vb)Antik kent içi düzenlemeler (tur güzergahları, ulaşım sistemi, dinlenme ve bakı noktaları, öncelikli ve önemli anıt eserlerin onarımı ve çevre düzenlemeleri)
SONUÇ ve GÖRÜ LER Ş
Önemli olan çevre, insan ve onun olu turdu u kültür ş ğbütünlü ünü ğkorumaktır...
Planlamanın her aşamasında, Antakya’ya özgünlüğünü, kimliğini veren çevre ve kültürel
değerlerin korunmasını ve geliştirilmesini sağlayan politikalar oluşturulmalı ve bunların
mekana yansıması sağlanmalıdır.
Kent planlaması ve kentsel korumanın en iyi ifade edileceği ölçek; kentsel tasarım kentsel tasarım
ölçeğidirölçeğidir.
“Yaşanabilir Mekanlar” oluşturmanın, çevresel ve kültürel değerleri korumanın ve yaşatmanın
ilkeleri planlamanın en üst ölçeklerinden itibaren ortaya konmalıdır.
Antakya’da önceliklerine göre özel proje alanları belirlenerek uygulamaya yönelik koruma amaçlı tasarımlar yapılmalı ve
uygulanmalıdır.
Kentsel Tasarım, Kent Planlama ve Kentsel Korumanın hedefine varmak için başvurduğu bir
araç niteliğinde karşımıza çıkmaktadır
Kentsel tasarımın disiplinler arası özelliği de bunu desteklemektedir.
Tarihsel Önemi Olan Bir Çok Kentte Koruma Planlarından Önce Yapılan Planlar Genel Olarak Korumayı Değil Yenilemeyi (İmarı)
Öngörmektedir.
Bu da pek çok değerin yok olmasına neden olmuştur.
Antakya’da yürürlükteki tüm planlar sürdürülebilir do al ve tarihsel çevre koruma ğ
ilkeleri do rultusunda yeniden gözden ğgeçirilmelidir.
Antakya Koruma Planları uygulama sorunları irdelenerek ve kentsel tasarım alanları saptanarak ele alınmalıdır.
Koruma Planlaması ve Onama Süreci Çok Uzundur. Planların Onanması Uzun Sürmekte, Planlar Güncelliğini Yitirmektedir.
Bu nedenle; Antakya’da Belediye eliyle bu planlar “Eylem Planı” ve “Yönetim Planı”
eklinde hazırlanmalıdır.ş
Koruma ile ilgili olarak Yerel Yönetimler teknik olarak yetersizdir, bilgi ve deneyim birikimi
oluşamamaktadır,
Yerel Yönetimin halkın planlama ve uygulamaya olumlu katkı ve katılımlarını
sağlamada yaşadığı zorluklar ve yetersizlikler bulunmaktadır,
Yerel Yönetim Politikaları Parti ve Kişiye Göre Değişkendir, Yönetimlerin Sık Sık Değişmesi, Politik Kimlikleri, Parasal Olanaksızlıklar Gibi
Nedenlerden Dolayı Kent Planlamanın Ve Kentsel Tasarımın Önemi Anlaşılamamaktadır.
Yerel Yönetimlerin Uygulama İçin Gerekli Finansman Kaynakları ya Yoktur, ya da Başka
Yerlerde Kullanılmaktadır.
Antakya Belediyesi, uygulama yapabilecek etkin bir birim olu turabilir. ş
Kaynak yaratıcı uygulama modelleri geli tirilmelidir. ş
Tarihi Çevrelerinin Korunabilmesi, Çağdaş Fonksiyonlar Kazandırılarak Yaşatılabilmesi,
Planlamanın Özel Boyutlar İçeren Bir Parçasıdır.
Bu Nedenle Bu Konu; Ülkesel Ölçekte Sürdürülebilir Kültürel, Yönetsel ve Ekonomik
Politikalar, Planlama Teknik ve Stratejiler, Kentsel Büyüme Dinamikleri Bağlamında
İrdelenmelidir
Gerek Planlama, Gerek Kentsel Tasarım Eylemleri Teori İle Pratik, Plan-Proje İle Uygulama
Arasındaki Bağları Kurmakla Sorumludur.
Kentsel Tasarım; “Ya anabilir şKentler” in Üretimini Hedef Olarak
Almalıdır.
Koruma Amaçlı Kentsel Tasarım Eylemi Aslında “Planlama Kararlarının Uygulamaya
Geçirilmesi”, Yani Bizzat Kentin Yapım Sürecidir..
Koruma, Yaşatma, Geliştirme İlkeleri Doğrultusunda, Yapısal ve Mekansal
Bütünleşmeyi Sağlayan Kararlar, Farklı Ölçeklerde İfade Bulacak Mekan ve Hatta Yapı
Tasarımlarına İhtiyaç Göstermektedir .
Koruma Planları, Tasarımdan Önce Gelen ve Onu Kısıtlayan Bir Plandan Çok, Tasarımdan
Sonra Gelen ve Tasarıma Sadece Hukuksal Bir Nitelik Kazandıran Bir Plan Türü Olmalıdır.
ANTAKYA’da Uygulama; Koruma Alanlarının En Korunmaya De er ğNoktasından Ba lamalı ve Etaplar ş
Halinde Yapılmalıdır.
ANTAKYA’da Tasarımın Uygulanmasında, Uygulamadan
Etkilenenlerin Tasarıma ve Uygulamaya Katılımı
Sa lanmalıdır.ğ
Ki ilerin Uygulamaya Katılımları Sa lanırsa ve ş ğOrada Yaratılacak Projeden De er Elde ğ
Edeceklerini ve O De eri Payla acaklarını ğ şBilirlerse; Kültür Politikalarının Yanı Sıra
Koruma Politikalarında da “Demokratikle me” şSa lanmı Olacaktır.ğ ş