valtion velanhallinta - valtiontalouden tarkastusvirasto · 2.1.2 kotimainen malli 17 2.2...

Post on 26-Aug-2020

0 Views

Category:

Documents

0 Downloads

Preview:

Click to see full reader

TRANSCRIPT

Valtiontalouden tarkastusviraston toiminnantarkastuskertomukset 179/2008

Valtion velanhallinta

Valtiontalouden tarkastusviraston toiminnantarkastuskertomus 179/2008

�������������������

��

������������ ������������������� �����

������������������� ������������������������� �����

�������������� �!"#$��%�������

Valtiontalouden tarkastusviraston toiminnantarkastuskertomus���&�'�(��(���

)�#��&���#&*�"�� ���%�$�*$+���$�&� &�� $*&������*�� ���%�$�*$$**����"#����$��$�$,#� �""��)�#��&�� +"#��-�##������ %&$%"�""�� ���%�$�*%$"��� .��%�$�*$� &���"-� ����%�$�*$+���$�&���&����������%�$�*%$"$�����������&-/""���*%��$"$����.��%�$�*%$"��0"�*$�""##�����%�$�*$+���$�&�&�������*�����%�$�*$%"��&�*%

$"�1�/&%��#,-"�"�,,��+�#��&+���������$�"��2##"�/��)�#��&%&���&��##"�$"%,���"�&%$��"�*$%*��������%�$�*$+�#�&%*���##"1�+�#��&+���������$�"��2##"�/��+�#��&+������3&���&##"���&�����&##"��.��%�$�*%$"��/,#%�$"*�����$$�����%�$�*$+���$�&��*#""�$"#+���,�,,�1���-���

�&��"�0��"�$�������%�$�*$%"��&�*%$"$$��"$��"�� /"��-*&��*�*$�"��/&-�&$���&��� -� �� ��4,#%�$"*�������"-�,,��+*&����������

!"#$��5�$$,�����0,�+,�,�/&*#*%**��������

6#�/&-��/��4���&��&*%���"��

.&����������%�$�*$0,,##�%%2�!���*�7�/��,%�

8$��$����9�+�#��&��+"#%�1�+�#��&��+"#��-�##����1���$%�"�-�##�����

Sisällys Tiivistelmä 7

Resumé 10

1 Johdanto 13

2 Tarkastusasetelma 16

2.1 Valtion velanhallinta tarkastuskohteena 16 2.1.1 Kansainvälisestä käytännöstä 16 2.1.2 Kotimainen malli 17

2.2 Tarkastuskysymykset ja -kriteerit 19 2.2.1 Tarkastuskysymykset 20 2.2.2 Tarkastuksen rajaukset 20 2.2.3 Tarkastuskriteerejä 21

2.3 Tarkastusaineisto ja -menetelmät 23

3 Tarkastushavainnot 25

3.1 Valtion velka 25 3.1.1 Suomen valtion velan kehitys viime vuosina 25 3.1.2 Valtion velan rakenne 27 3.1.3 Valtion velasta ja sen hallinnasta aiheutuneet kulut 30

3.2 Valtion velanhallinta 32 3.2.1 Valtion velanhallinnan tavoitteet 32 3.2.2 Valtion velanhallinnan tulossopimukset 32 3.2.3 Valtion velanhallinnan organisointi ja toteutus 33 3.2.4 Velanhallintastrategia 36

3.3 Velanhallintamalli 37 3.3.1 Kansainvälinen malli 37 3.3.2 Suomen velanhallintamalli 37

3.4 Velanhallinta riskienhallintanäkökulmasta 56 3.4.1 Markkinariskit 57 3.4.2 Luotto- ja vastapuoliriskit 57 3.4.3 Rahoitusriski 58 3.4.4 Operatiivinen ja järjestelmäriski 59

4 Tarkastusviraston kannanotot 61

Lähteet 66

Liitteet 71

��

Tiivistelmä

Valtion velanhallinta

)�#��&�� +"#��-�##������� %&-��$�*�""$$�� ���%�$�*%$"$$�� ��+�&�����1� �&���%&�+�#���*�+�#��&��+"#��-�##����$����"5���/��$���,�/&-�"��*�+"#��-�##�������&�"*�*$��##��$**����"##*$�����)�#��&��+"#��-�##������+�#����� ���%�$�*$%&-�""%$��&��0"�*$�*�*��+�#��&��

+"#��-�##������ +�#��&���#&*�"##�$""���"�%�� %$""�� /�� ���%�$�*$%&-�""$""��#���� +,,�� ��$%����� )"#��� ���"##�$��+&� &#�� '���������� �&��� ��1����#/������"*�&��� ���� �$"$��� +"#��� $*-�"� :�*��&%��$���*&��""$""�� &�� �"�%���,+,$����#"��*�*���)��%%��+"#��� ��$&�&�� #�$%"�*�1� ��$"�+"#%�$�#%*��$�$,#�2�&�� /��%*+����**�&%$"���#���"����"�� ��%"��"���� /��&�����$**%$���&���*&%���*��$"�"��*/�� ��+&���"���� /���**��*+��� &#&$*-�"���� +�$���+�%$���)�#��&�� +"#��-�##������ �&�"*�"����� 5#&:��#"�##�1� �/&������� �&0"�$��%��� +��-�"#"+�##�� ��-��/�� 0,,&�����%%��&�##��� )�#��&�� +"#��-�##����$$�� %,$��"##,,�� $"%,� %"���"���,�"��,�+*&$���$&##��$**����"*�&�,,��,��)"#���+�����&�$"%,�$��-"��#���� +,����-�+������&+����"�%���,+�,�+�#��&��:*�/"�����#&*�"���,%2%*#��$������%�$�"#��"$$���),-,��"�%�����$%���-�##��$"���&���&�"*�*���"��+&����-"*������"�%���,+�,�+�#��&���#&*�"##�$���*-%��������"�"� %$�,���)�#��&�� +"#%�$�#%%*� ;"#,,;� -*&�����+�$��� "�"��,�� %*��1� ���,� +"#���

�"��&�**�&%$�$���&��$*&�����0,,�"#�,+�$$,��.,�,�&��0,,&$���$"*��*$���+"#��� /,##""���-&��*%$"$��� /��+"#��-�##����$����)"#��-�##������ 0"������""�� /��$����"5�$"�� ��+&���""�� &���,,���"#� � +�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#��-�##����$����"5��$$����)�#��&��+"#��-�##����$����"5���&���,,���"#� �+�#��&+���������$�"��2��0,,

�2%$"$$,�+�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##����$����)"#��-�##����##�����%&��"����� +�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +�����-��%�����1� +�#��&�� %�$$�+��&/"�� $�/&������$��� $"%,� :*�/"�����#&*�"�� +"#%���� /�� +�#��&�� $�/&��������� %�$$�+��&�-���$�$,#� +�"�� ��$%�"�� /������"��-�##����$��� ��-"*�*+�"�� ��$%�"��-�##�������)�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##������ ��+&���""���&��� � ��,,�+�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� ��-&��*$���+"� /�� 0��,,���-�&##�$������ 0�"�"�,� +"#�$��� ��-"*�*+��� %*$����*%$"�� 0��%,##,� ��%�+,#�##,� - +,%$ ��,+,%$�� %��$&���+�##�� ��$%���$&##��� )"#��-�##������ $����"5��$$�� &�� %"$%"�$"$$,� �$"��$$��+"#���%&�%&��$%��$"�����+��%*������"���.&�$��#���+�#��&��#�����&��&�0 ���,,�� �&�"*����������-�&##�$������%*$����*$�"-&%%��$����)"#��-�##������$����"5��1���+&���""��/��%, �,��2��-�##�����&��"��%&-��$�"�����+�#��&���"��&+"#%������)�#��&�+"#���-�##������&��%"-��"�� �+���"�+*&$����"���$�,����%%���"-�&�

$"���%$������,�&��$���##��%"-��"�� ��,%2%*#��#�����$"%,��&��������-�&##�$**%$�#������&��0*&#�$"���%$�1�/&##&���+�#��&�+&��+"#��-�##����$$��- 2

��

� ��,,� #��/�$���0,,&�����%%��&�����4&-������$$&0��*%$���%, �"�,,��+�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#%����#���� +�"����$%�"��-�##���������)"#��-�##����$����"5���� �*%���� ��$%�"�-�##������ ��+&���""�� /�%�*�*+���

%�-�""��0,,&$�����6#"�$"�,���+&���""���&���*���$����+"#��-�##�������#���� +,����$%���"#��+�##��$"+����#���"��.�+&���""���&��� 2$��&������%���+�$"$�����$%�"�-�##�������+*##��+"#��-�##������&-/����$"%$��$��"�1�"��,�+"#%����#���� +,����$%���&��&�%"���+�#���*�/�����&��"��*��<�$,%$����$%�"����-�&##�$����+��%*�*%$���� �*#""� +���*�*��� �,�##,� ��+&���"�##�� 0 ���,,�� +,#��,�,,�� ��#���"���1�/&�$$�� "$��"�%�%$�� +"#��� %&�%&%*$����*%$"�� %�$+�+��� +�#��&�� ��#&*����*-%��+�##�� ��+�##�� ���� /&�$$�� +�#��&�� ��%$*+�#��*$� &#"����$"$��� +������**��.��%�$�*$+���$�&� %��$&&1� "��,� �,##,%,,�� ��##�##�� "�� +&���� �, $��� +,#��,,� #"�$����#��##�$�"�����%%�����$%�"���"�#�$&��*��$��1�+��%%������"��+��%*�*%$���+&��������$&�������<��/��%&�%&/"���&*$*�+��%*����������+"#��-&��&%*$����*%$�������*&�"�� +�#��&�� +"#��-�##������##�� %,$���,,� :*�/"�����#&*�"�� +�����-��

%�����1� %�$$��-�##�����1� ��$%�"�� -�##�����1� +"#��-�##������ $**�����"#*�1�+"#��-�##������ %&$%"+��� ��0&��&�����1� +"#��-�##������ %&$%"+��� ��/&���""��$"%,� +"#��-�##������ ���# $���##��� /�� +"#��-�##������ �"&�""���$"�� +"����#*$�#%*����.��%�$�*%$"�� 0"�*$�""##�� +&������ �&�"��1� "��,� +�#��&�� +"#��-�##����� &��

+���"� +*&$���� %"-��� � �� �"�%���,+,$$,� �,,���� � 2��"�$""�� $**�������)�#��&���"��&+"#���-�##�������0"�*$�*+��$����"5���&��#*&�*1�/��$��,�&���&�"*�"��*� $ $�"������$"$���� )"����#*$�#%*�� %, ��22�� 0"�*$�*+�� $����"5��� $&0���- +���%"-��� �"��"�� ��-&��*$���%%��&��"��&#&$*-�"�$�����)�#��&�"*+&$�&�� +�#��&+���������$�"��2���/��)�#��&%&���&����+,#��"��� 2�/�%&�&��$"#%" �"�� � �&���+�%$���)�#��&%&���&������-&��*$�&�����&$$��+"#��-�##�����&��&�5���$&��*��$����*%��$"$�����=, �2$$,� &#"+�� +"#��-�##������##�� &�� /&*�*�*�� "��� �$""�� �"$����1� %*��

%��$���+,#�$�##,���-&��*$���%%��&�##��&��"$���� � ���"�%���,+,,�"0,+�%�*����� .��%�$�*%$"�� 0"�*$�""##�� +&������ �&�"��1� "��,� +�#���*� ��$%"/,� %�����+���"��&+"#��-�##������##�� &�� &$&�����*�� �&���+**�"�$�� �,�$$,� -��$��+�$$��&#&$*-�"�$$���.��%�$�*%$"���*%����+"#��-�##��������>&������&/,�/"$�"#�,���*&�������

��"�&�� 0"�*$�""##�� +&��������+�&���1� "��,�)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��&�� �&����*��- +,%$ �� /"��+"#��-�##����&-/"��"���*%���� /�����$$,��,,���"#� /"����$%���/&/"��$�$,##,���)�#��&��+"#��-�##������$�$,��"��+�#+&����/����$%�"��-�##�����&��/,�/"$�"�� �

*$"��� "��� ��$&�� %&%&���$**�"%$��� .��%�$�*$+���$�&�� ��+�&�� �*%���� $"��*&����� +"#��-�##������ %����#��� &�%"��� /�� �����,+,,� ��"�&��� ��� %*��"�%���-*&�����+�1� "��,� ��-&��*$���%%����� /�� �&�$��#��� +�#��&�� +"#��-�##�������+"��**��*+��� /��%*+�$����.,$�,� $ $�,� ��"�&�$**���� /��&$����$��� "��#��$�"��+�

��

����-�##������#���"��"��/��+�����-�##����+,#��"��"����$%"�$�,�&��%&%&�+�#��&��+"#��-�##����&�5���$����&$$�� ##,0��"��,+,�/��%*+�$�����.��%�$�*$+���$�&����"#"$�,��*&�"��+�#��&��+"#��-�##����$����"5���/����$

%�"�-�##�����"�*$��+���%��$���+,#�$"$$,�+"����#*$$��+�#��&��"��0��-�����%, �,��"��,���"�$&0�+���- +���0�"�"���+&��"����#&*�"�����0"�$���1�/&%���&�����$**�"##�� +�#**����#*""##��� ! +,� +"#��-�##����� +,-"��,,� ����� -��+&���*+**������#&*�"##�$�$���/����-&��*$���%%���-,���2�$�,���

���

Resumé

Statens skuldhantering

)����"+�$�&�"���+�$���"�$�$%*#�-���"���5�5���$%��"$�&���"��+�#���$����"5���>2��$���"�$�$%*#�-���"���5�&3-��"��*�5?"��"�>�?���"��-,�#"�����&�"##"��>2��>2�+"�%#�5���"��+�$%*#�-���"���5�>*�5"����0?��+$"���$,����8���$���"�$�$%*#�-���"���5�-���+�#�$���##��"+�$�&�$&:/"%��-���:�$"����$�5�0?�

�"��$���$>����$�"##��:"� �"#$"���+�$���"�$�$%*#�-���"���5�&3-��"����$%�$&��,�� >2�"���� �"�� �"+�$�&�$&:/"%�"��� �%*#�"�$� �&���"##�� +,��"� +���'����������3���������#/���"��"*�&����$ ��"�-"��$%*#�:"#&00"����>2�-?##���"���##�:�*��&����&��#0�&�*%�"��-������$%����+$"+,����.�&�$�����$%*#���+?��-���$/*�%��1� *��"�5?�� $/,#+�� $%*#�0&��>2#/"�$� ���"-?##� $�,���5�� >2�,�����5�����"$$�$��*%�*��&3-�"5"�$%�0"��-���&�>&����$�>2������$+�����&���"�*00$�,##����?#$,�����5�����&3-�>2�,��"�#�5��>2�-?##���"��������"�$�$%*#�-���"���5�>2�+"�%#�5�$� 0?� �"�� 5#&:�#�1� ���+�$� &3%$?� $��::�� $%�>����"� 0"����5� &3-�%�0���#���%���"�������"�$�$%*#�-���"���5�-���$%�$��"��$�&���"*�&:"#&00�:?�"� $&��"�5?�5$0&$�"�� &3-� 0?� ?�$:�$�$��=�"���$�&3%"�� $���� �"� ��##� �"����%�*���� 0"����5$��2������� ,�� :"� ����"� *�� 0"�$0"%��+"�� >2�� $���"�$�:*�5"�"%&�&������� "�� &3%$?������"� ��$%� �"�#�$"��$� &:"-,�$%��� %��� �"��#"�����##�:"� ����"�$���$>����$�"##��-&��"##"��>2�#*$�"�������"�$� $%*#�0&��>2#/� ;#"+"�;�� 3%"���"��� ,��+�������%*��"� $#*��� $�5�

��##����"%���+�>2�,�����5����� ��$%*#�"�$��"��&:"#&00���"����,��-*+*�$�%#�5"�� "�� >2#/�� �+� $%*#�"�$� ">�"�>����$�"���5� &3-� $%*#�-���"���5"��� ����3�0"����&3-��"�$����"5�$%���?#$,�����5�����>2��$%*#�-���"���5"��-����">���"���$���$����"5���>2���"��$���#�5��:*�5"�"%&�&���$�$%*#�-���"���5�������"5��� >2�� $���"�$� $%*#�-���"���5� -��� >�$�$�,##�$� �� >����$����$�"��"�$�

:"$#*��&���"��$���#�5��:*�5"�"%&�&���$�$%*#�-���"���5��@"��$%*#�-���"���5��+$"$��"��$���#�5��:*�5"�"%&�&���$��"�"#��$%�>>���51�0#�3"���5"���+�$���"�$� %�$$��"�"#� $���� -���"���5"�� �+� �"� ��$%"�� $&�� ,�� >2�"���"��"��$%*#�"������:*�5"�"%&�&����&3-��"��+�$���"��0#�3"���"�%�$$��"�#"��&3-��"��$� :"-���#��5�� @?#$,�����5"�� >2�� $%*#�-���"���5"�� �� $���"�$� :*�5"�"%&�&��� ,�� ���� ��##5&�&$"� �"�� $���#�5�� :*�5"�"%&�&���$� >����$�"���5$:"-&+�$��������-?##���"��+�$%*#�"��&�$�%��"�%&$����"����$?�#?5��$&���2/#�5��&3-�0?�"����$%��+?�$&��%���:"���%��$�$&���33"0��:"#��A"����#����$����"5���>2��$%*#�-���"���5"��,��������+"�%��0?��,��"��$%"��+���$%*#�"���B�������$����� 5?$� ��� >2�� ���� +"�%$�,##�� $���"�$� *00#?���5� $?� %&$����$">>"%��+�� $&���2/#�5��������"5���&3-��?#$,�����5�����>2��$%*#�-���"���5"��$�����"�0��%��$%��������$�����+��?�5,��"������%��$����0?�$���"�$��"��&$%*#����

���

!���"���5"���+�$���$$%*#�"��-���0?�$"���"�?��*�+"3%#��$���##�����,5���*���##�� �"��� 0?� ���%���"�$� +�##%&��� �������5�� -��� �"�� *�+"3%#��$� �&�� �##��$�2��"��?�5$���5-"��+���:"��,>>�����>�##$+��%#���&3-�+"�%$��-"�$�2/#�5-"�"�1�$?�����$���"��%���*�� ��/��%�0���#���%���"��">>"%��+����$���$%*#�-���"���5���"��+��%&����%�� ��+,��$� >2��-���"���5��+��"� ��$%"�� $&��,�� >2�"���"��"��$%*#�"�����"��$���#�5��:*�5"�"%&�&�������#�5�� $����"5���>2�� $%*#�-���"���5"��,���?#$,�����5����� >2�� ��$%-���"�

��5"��*00�"#��"�0?��+?�-*+*�"#"�"�����"���##�,�����?#$,�����5"��,��������"���>�"����"��"��$%*#�-���"���5"��>2�"���"���$%"�����+$���"���?����"�#,5"�������?#$,�����5�,��&3%$?������5"����%��+���"��-/,#0��+���$%-���"���5"����$ >�"�����$� ���$%*#�-���"���5"��$?1������"��"��$%*#�"��>2�"���"���$%"����,���,���+�#���&3-����"�$�&�"���"���"$$*�&��:2������:"�"���$�5�0?���$%"���$�"+"��*"##��+"�%���5����@"���"$$���?#$,�����5���2�$%�������*��+�%��$��*���&�"�1��,��"C"�0"#+�$��,��"%&$����"����>2��$%*#�"��+,C"��0?�"���$,���$&��-&����$���$>����$"���1�"##"���,��$���"�$�#�%+����"��,+"�� ��$�+,$"��#�5���7"+�$�&�$+"�%"�� ��$"�� ���� �"�� ���"� -"##"�� �"�� �"���� �&�"##� -"#�� 5?�� ����*��+�%������5#&:�#�����%���$��$%"���"�#�$"��$1�,+"��&��">>"%�"�����+��"��%���*�/,���$�����$�&�$%�#�5�$�"5���5��+��,��&������+"�%����##����0?�%&$����"����>2��$%*#�"���$�$%2�$"#��@&�"##"��>2�� >��$%��$���"�$�$%*#�-���"���5� ���">������:*�5"�"%&�&���$�

�"�"#��$%�>>���51�%�$$�>2�+�#����51���$%-���"���51�0#��"���5��+�$%*#�-���"���5"�1���00&��"���5�&��$%*#�-���"���5"�1�:"5�,�$���5�����$%*#�-���"���5"��$����"���&�"##�>2�����# $��+�$%*#�-���"���5"��&3-�"���"&�"��$%�/,�>2�"#$"0&��>2#/���$%*#�-���"���5"����?�:�$�$��+��"+�$�&�"��%���%&�$���"��$1�����$���"�$�$%*#�-���"���5�0?�$"

���"�?��-���*�+"3%#��$��+$"+,��� ��0&$���+���%����5�����$����"5��$&��:�$"����$�5�-���"���5��+� $���"�$��"��&$%*#��-���*���:"���$1� &3-��"��-��� >2�+"�%#�5��$�$ $�"����$%������$����"5��$&��: 55"��0?�"��/,�>2�"#$"0&��>2#/�#,�0���$�5�+,#����"��*�+"3%#��"�>����$�"���5$���%���"�$�>2�-?##���"���8�:"�$>2��"#���5"���"##���$���$�?�"�� >����$����$�"��"���&3-�����$%&��&�"��-���%#��5/&��$� $?� ���� �"�� >*�5"����� �� ����$%&��&�"�$� >����$�"���5$+"�%$��-"�� -���$%*#�-���"���5"��&�5���$"���$�0?�"���,����?#$"�#�5��$,�����"�� ��##,�0��"��&�"##"��>2�� $%*#�-���"���5"��-���:#�+���*�$���� >2�� $,�

$%�#��0�&+1��,���+$"+,�����$��:�#��"��-���>2�"%&�����0?��"�����"�����&�"##��>����$�"���5$���%���"��� �?� :�$�$� �+� �"+�$�&�"�� %��� %&�$���"��$� ���� �"���&�"##�$&��-���+�#�$�>2��-���"���5��+��"��&$%*#�"�1�&3-�$&��*��+�%"����$%"�1�-���:"+�$���$���>*�%��&�$�*5#�5-"�����"$$��%�,+���"�>2�-?##���"���7"+�$�&�"��5"��+���-���"����������0?�:�$�$��+��"�*005�>�"��$&���#$���$�

�+�$%*#�-���"���5"�$���>&�����&�$$ $�"��%���$#*���$�5���##���������$%&��&�"�$�>����$�"���5$:���$3-�-����5"����"�#�5���"�5&�%,������$��*%��&�"����>2��$%*#�-���"���5"��&3-���&�����"��>2���"���$%5�,�$"��$&��-����">���"���$����"���

���

�"�����"����2+"�+�%���5"���+�$���"�$�$%*#�-���"���5�&3-���$%-���"���5�-��� &�����$� $&�� "�� -"#-"�� 0?� >#"��� &#�%�� ��+?"��� ��#�5�� �"+�$�&�$+"�%"�$�:"�2����5� �#$����� �"�� >�?�� $%*#�-���"���5"�$� $ �0*�%�� ��%��5�� &3-� ��##�,3%#�5��*005�>�"����"��:2��,��?��,�%�$1�����>����$�"���5$���%���"��&3-�?������� $����$� $���"�$� :"-&+� �+� $%*#�-���"���5� $�,���5�� >2�,����$�� �,�>2��:2���"�+"�"�-"�"��&3-�%*�$%�0"����&�� ��$%"�����"��&#�%��$��*���&�"�� ��$%*#�-���"���5"��&3-�&#�%��$%*#�-���"���5$��$��*�"���>&��5?"��"�*00�,��-?##�$���$���"�$�-"#��$%*#�-���"���5$&�5���$���&�����#�5�� �"+�$�&�$+"�%"�$� ?$�%�� �"0�"$"��"���� >��$%�� $���"�$� $%*#�-���"�

��5$$����"5��&3-� ��$%-���"���5�:,$���0��C�$�:#����$���"��+���"�� ���"�����&�"##�/,�>2�"#$"���"�#,�0���$�5�+,#�>2���"�>2�-���"�+�����"�:"-&+"����"��#��"�� 200"�� "%&�&��� $&�� >*�5"���� 0?� "��� $�&��� +�#*��&��?�"�� ��� 5&��$%*#�-���"���5�52��#���"�������"�$?�:����+���$�2����5���$&�����::���"%&�&����&3-�>����$���%���"����

��

�'�

1 Johdanto

)�#��&�� +"#%�$�#%%*� &�� *$"�$$�����$$�� $**���� %$���,��"�� >����$$�$�#%%*���"�%&&$�**�*$"���"��#��$�$�����-&��*$+,#��"�$�,1�/��$"�+&��&##����%"��""#������&���*�%���"�%�����"�+&���,���&##"���*&�&$����+�#��&���#&*�"##"��"�%���,+,����$"��$%����! +,�+"#��-�##�����+,-"��,,������-��+&���*+**������#&*�"##�$�$���/����-&��*$���%%���-,���2�$�,��! +,�+"#��-�##������*%""�� 2$���#&*�"##�$���%�$+*���.��%�$�*%$"$$�� +�#��&�+"#�##�� ���%&��"����� +�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#

%��1� /&%�� +&�� &##�� "*�&�,,�,�$�,� ���� *#%&����� +�#**����,,�,�$�,��� )"#%��+&��&##��0��%,�����# - ���%��$����)"#��-��%�����+&����0�-�*��"��#��$�##��0,,&���/����-����%%���+,#��"�##,��)"#��-�##����##�����%&��"�����+�#��&��:*�/"�����#&*�"��+�����-��%�����1�+�#��&��%�$$�+��&/"��$�/&������$���$"%,�:*�/"�����#&*�"�� +"#%���� /�� +�#��&�� $�/&��"��*�-��� %�$$�+��&�-��� $�$,#� +�"�� /������"�� -�##����$��� ��-"*�*+�"�� ��$%�"�� -�##������� ="$%"�$�,� ��$%"/,� &+���%&�%&��$%�1���-&��*$��$%��$"%,��&������##��"��/��&�%"*�"##��"����$%���)"#��-�##����$���+�$����"�*$%*������$"�����$$����/&�$$��/��+�#��&�"*+&$�&��+�#�**��������+�#��&+���������$�"��21�/&�%��&-/"��"���*%����/��+�#+&���$$��)�#��&%&���&��� $*&������� +"#��-�##������ %, �,��2�� �&��"��� )�#��&�� +"#��-�##����$$��&��% $ � $�0�&$"$$�$��1�/&%���&�����/��%*+�$��������$����"5�$"##��%*���&0"�����+�$"##����$&##����"�*$�*$#���� �'�(���������D9�����&�"������*%����+�#��&��#�����&�&��

�*#""� 0"�*$�*�� "�*$%*����� $*&$�*�*%$""�1� /&$��� �#�"�""� **�"�� #�����&�&�� ���� +�#��&�+"#��� "����,�$�,,�,�� ��*$%*���� 0,,���� +�#��&�"*+&$�&��#�����&��&+�#�**�"$��� $��"�1� "��,� ��������� �#%�"�� $���� ������ $&+"#��������&�$���$"%$�� +&���$$�� &#"+��� +�#��&�+"#��� "����,�$�,,�,,�� 0"�*$�*+���+�#�**������ ����"����� "�*$%*���� 0,,���'1� "��,� +�#��&�#���&/"�� ���"##�$��+&�$��$��&##���&�$���$"%$��"����,,���'���#/������"*�&��/�� �,$�,�+�#��&�� # - ���%���"�1�#���&/��&�"���"$$��"����,,�����%**%�*�"��0��*��"��+"#%��"����,,����� ��#/������ "*�&��� ����##�� "�*$%*���� ���&�� +�#�**�"�� +"#��-�##����$$�����+����+�"�� /&-������$$&0��*$�"�� �"%"��$""���)�#��&�� ��#&*$��+�&$��� ���"�*�� #���� ��'(����1� /,#/"�0,�,� ��#&*$��+�&#�%����*%���� +�#��&�� +"#��-&��&��/,�/"$�,��$"$�,�+&������$,,�,,�+�#��&�"*+&$�&���$"�*%$"##�����

�������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������� �������� ���� ����!�������� "������� �������� �#�!���$� ���� %���������� �����������"����!���$� �����&��������������������� ����� ����������������$��$�'����� �������$���(�)���!����*��

���

)"#��-�##������� #���� +�,�+�#��&�� �&�����-&�����)�#��&%&���&���+�#��&�"*+&$�&��0,,�2%$"���*%��$"$���$��"�1�%*���+�#��&+���������$�"��2����%"������,,�,,��)�#��&+���������$�"��2� ������ ��-&��*$�&��"�� �&�"*���+�##"�)�#��&%&���&��##"�+*&$��������������+����"$$��*$"�����%���+�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##������ /�� ��$%�"�-�##������ %&$%"+��� &-/"�$�*%$"���)�#��&+���������$�"��2��&-/"�$�*$��$"�������$%�"�-�##����##"�+���"%"- %$"��$"%,� ��+&���""��/�� ��/&��*%$"���)�#��&+���������$�"��2��,,����"#""�+"#��-�##����$$���&*���"���+��� #"�$0"������""�1�$�##��*��+"#��-�##����%"��&��$"%,���$%���/����)�#��&+���������$�"��2� +�#+&&� &-/"�$�*%$"���&*�������$��� /�� +"#��-�##������ �*#&%$"##�$**������6-�"�$+�#**���� "*�&�� %, ��22�&�&��� 2�,�� 2$� +�#��&�� +"#��-�##������

�&������ �0,��$�2��**��*���8�%��$"�0���� +�#**������"1����%%���1� #���� � ��%&�%&�/��+�#**���%*�$$�"0,+���**�"��+,-"��+,��&#"����$"$�����*�&�#*""��+�#��&��"��&:#�5����&���%%�����%�$+&�+���/��� 2$��*&�"��+�#��&##"��*#����-�&##�$"%$���&�"*�����+�����-��%�����$��%&%&�����&��$$��+�#**��$$���.,$�,�$"*��$�1�"��,�+�#��&����-&��*$�&��"��"�+,��+��%*���+�##��$"+����%&�����$""�����%%�����#���""$""���@ 2$%,,�� �*&�"�� ��#&*�"##�$"$��� ��#���""$���"����-"*�*�+�#��&��+�����-��%�������-"�/�$�*+���"0,+���**�����)�#��&��+"#����,,�,�&��"�"##""������#*+*���#*��+"#%����*��$"��$"*��*%$"��� %&�%"���)"#%����*��$�$�"� "#�� +"#��� $*-�"� :�*��&%��$���*&��""$""�� &��$"��$�/����#�$%"�*����#&*�"##�$"��%�$+*��/���"��&+"#���$*0�$�*��$"��+*&%$���.�#&*�"##�$"$��� ��#���""$��� ���00*������ +�#��&�� +"#��-�##������ �&�"*���

���"��"�"## ��,,�/��%*+�����#&*�"##�$"����#���""�����# $���/��$���,�$"*���+���+"#��-�##������#���""��$��*#&��������"���0�-�**�0,,0����"�$$,,��%*+�&�����*%��$"$$���$"�"#��$$���������

�����������

���

!�"#�$��������������������%����������������������&��&�������'����������������(������������������������

)�#��&��%*$����*$�"-&%�$�+"#��-�##�����"�"## ��,,�+�#��&+���������$�"��2���*%����+�����-��%������%"$%���,��$�,�-��+�#*%*�$����$�/&����/�"��%����#��������,+,��#�%+��"�-��1�%����",%&�%&�$����#���&�-����=*��+�#��&����-&��*$���+"�&��"�"##""�� $**��1� 0���&��**�+�����-��%����� /,##""���-&��*$��$%���-�##��$"��$"%$�� 0��%,��%��$���� #���&�-����@��%%��&��"�� %&�%&��%"��""$��� &�� $"*����*�1�"��,�0��%,��%���"��+�����-��%�����&��&##*��%*$����*%$�#�����# - ���%��$����%&�%&�-���$��&��*��#�����&��&��%�##���0����)"#��-�##������"��� �$"�,�-��$�""���&�� ##,0��,,�+"#%�%��/&/"��#��%%""##"#�$%*�&��������%��%�$$��+�#��&���#&*�"����#���"�$$���.��%�$�*%$"�� ��+&���""���&#�� $"#+���,,1� �&���%&�+�#���*�+�#��&��+"#��-�#

#����$����"5���/��$���,�/&-�"��*�+"#��-�##�������&�"*�*$��##��$**����"##*$����

VALTION TALOUSARVION TASAPAINO

KANSANTALOUDEN SUHDANTEET

muun muassa inflaation ja BKT:nkehitys

MARKKINATILANNE- korkojen kehitys

- valuuttakurssien kehitys

LASKELMAT- rahoitustarpeet

- valtion velkapapereidenliikkeeseen laskut

- velan koko ja rakenne velanhoitokustannukset

ALKUPERÄINEN VELKASALKKU

- velan koko- velan rakenne

VALTION VELKASTRATEGIA- velkaemissiot, koot, ajankohdat, välineet

- velkavaluutat- maturiteetit

- korkosidonnaisuus- ym.

LOPPUTULOS- salkun avainindikaattorit, mm.

- velanhallintakustannukset- velan koko ja rakenne

- liikkeellelaskuajankohdat- duraatio

��

2 Tarkastusasetelma

2.1 Valtion velanhallinta tarkastuskohteena

2.1.1 Kansainvälisestä käytännöstä

=��$���+,#��"��)�#**�����-�$�&� ���"�����&��#�@&�"��� ��*��1�/,#/"�0,�,�� 2$� �@����,,����"#""���$"�,�$"��+"#��-�##������0�&$"$$�%$�1� /&$$�� #���������/���&��""�0�������+�#��&��+"#��-�##������$����"5������+����+�����-&��*%$"��-��%%���$"%$����+&��"##*##����$%���$&##��/����+&��"##*���%*$����*%$����<�$,%$��%*�%��������-�##��*$�+&���$"�����+"#��-�##����$����"5��##""���*���%�����+&���"���������,�+&�+���&##��#,-���,�+�#��&��+"#%�%��/&/"���"-&%%���"�����%%��&��"�� ##,0��,���"�� /���&��0*&#�$"�� $�/&����/�%*����� ��+&�������"���<��/"�0����%&%&���$��#&*�"##�$""�� -�" �""���$"�"��*���+�#��&���*#""�0 �%�,�+����$������1�"��,�$"��+"#����,,�,�/��+"#���%�$+*�&+���%"$�,+,##,���$&##��/��"��,�+�#��&��+"#%���+&������-&�����"��#��$�$$����#&*�"##�$�$$����#���"�$$���$"�"��*/"����$%��/��%*$����*$��+&���"��"����/&�$$����)�#��&��+"#��-�##����$����"5���/��+"#��-�##�������$"$$,,��&���,�%",,��**��

�*�$$��$�%$�1�"��,�*$"���+�#��&��+"#%�$�#%%*�&��%��$����#&*�"��$**���� %$���,��"��+"#%�%&%&���$**$���"�&��*$"���� 2$���%"��""#������&���*�%���"�� /�� ��$%�0��&��"���)�#��&��+"#%�$�#%*��"0,&���$�*�*�����*���""���1� +�#**��������%&�%&��%"��"�&��*$"�$$�����$$����-"*����*��+�#��&���#&*�"����$�0���&�� -&�/*��$��� $"%,� +��%*����*�� &$�#����� #��/"�0�"�%��� ��#&*�"##�$�"��%���$�"��%"-��� ��$""����@����+�&�1�"��,���$%�0��&�$"��+"#��-�##����%, �,��2��%�$+����+�����#&*�"��-��+&���*+**������#&*�"##�$�##"�/����-&��*%$"##�$�##"�-,���2�##"1�+��%%��+�#��&���#&*�"$$��&#�$���$"�"��*��"�+""��/��- +,%$ ��,+,��%&%&���$��#&*�"##�$"����+&���""���.&�$��#���&���&�"��*1�"��,���%,#�� ��#&*$0&#������"����+&��"�$"������&��-*&�&�1�"��0"#%,$�,,��- +,�+"#��-�##�����0 $� �"$�,�,,��*-%��+���%���$"/,����@��&��#�����*��- +,��/*#%�$"��+"#��-�##������&-/""����"�0"�*$�*+���"���

����"��- +����%, �,��"�-�����-/"����&���@�9���*%������-""##�$���%, ��,,�%*�%��������+"#%���#���""��/��+"#��-�##�������0"��"���*%�����6-�,�/����

������������������������������������������������������+�,���������- �.�/��0�1�/��2��3� ����425����6 ���7����6��%�3��18��9�:���������:���, �����;�<� � ���/�- ���%��6 ���7���, �������%��4�� ������2��� ��5����. 3 � �-��� �� ���)�###*��

���

�&����%����+���/��&�%"����/*#%�$"��+"#��-�##������&-/"����"���@�9���*%����&#"�$ �,�0 �%�,�������������@��&�����+�$�,� ��+"#��-�##������$����"5�$"%$����+&���""%$��$"�1�"��,�/*#

%�$"�� +"#��� -�##������ 0,,��+&���""��� &�� +����$���1� "��,� +�#��&�� ��-&��*$���0""��/��$"����%$*+"#+&���""���*#"+���%"$%�0��%,##,�/��0��%,##,���%�+,#�##,������-&��"�*�%$��+��&+��$**$0"�����"�����&*�����"���#-��$"##����$%���$&##��/����-�&##�$�������#-��$���%*$����*%$����7�$%���$&�%&&$�**�*$"��������$%�%&%&���$**�"��/������"��"���&$�*#&��*+**%$�"�� -��$�"#�,$�,��="$%"�$�,���$%��#*"����&+������%%�����$%�1�/,##""���-&��*$��$%�1�#�%+����""�����$%�1�#*&��&��$%�1�$&0��*$��$%��/��&0"�����+��"����$%����

2.1.2 Kotimainen malli

��������"��+"#��-�##������##"�$���/��%&%"�*%$�$���&��$����+�$$���*�$��$�����"�&�� /�� "$��"�%%"/,�� )"#��-�##������ %&$%"+��� $"#&��"&�� /�� ���%�$�*%$"��%&$%"+��� *$"��� %&%&�+"#��-�##����$����"5���� ���� $���"��+���� /&��%��� +"#��-�##������&$��&�����&����-��+,#��"�$�2,����%%��/,�/"$�"#�,,1�/&##��+"#��-�##������ �&�"*�"������� �"#&��"%&/"�� ��>&������&�� /�� ���%�$�*$�"�� �*&�����"��$*&$��*$�"�� $&+"#�����"�� "$��"�%�%$�� �*&�"�� %�#���$""�� ��#&*�""�� &��*$"����"#%&�+��%"����.,�,� /&-�**� #,-���,�+�#��&��"��+,#�##,�+�##��$"+�$�����$���*��&���#�$�$��� /�� ��#&*�"##�$�$��� "�&�$���� �$��"�%�%$�� �*&��� &�� 0�"����+&��#&*$1� /&%�� �&����� $**�"##�� -�"�,�$"##,� +�#**����#*""##��� <�$,%$���*&�"�� +�#��&���#&*$� &�� #�/,,�,��"�� /�� +�#��&� &�� # -"��,� �� +"#%���$��0��"��,�� ��%���� )"#��-�##������ %����#��� /&*�**� �*&��� 0,,&$��� $&0"*�*�������-&��*$���%%��&��"��%&�%&�-��1��*����$"�+&��%*��"�%����, $�����$"�0,,��,,� +"#��-�##����$����"5��$����� /�� +�#���� +,#��""�� $"%,� �/��%&-���� $"���&�"*�����$"%$���=, �,��2$$,��*&��� %**#**� $��-"���"#%&� -��+�#*%*�$�"������"�� /&*%%&&�1� /&$��� #*&����� �$�� :"�3-���%� %, �,��2/,��*��"�1� +�$���+�"������"��+"#��-�##�����������

�������������������������������������������������������� '� ��������� ����������� �� � ������ ������ 425;� ������ ����� �������� �����%��������%���������� � ��������=�425������� ���#�"�� � ������7�0% � ��3�- �.�/��0�1�/��2��3� ���)�%��0����-�. ��3��*���###�� 6��%�3��� <���%��� �3� 4� ����������-� �����3��� <<�� ������ ��0�&%� ��"--�0��������-��%��>�?�@������1�/��2��3� ���A--�0���������6����3&�� ��� ,��������� - � .�/��0� 1�/�� 2��3� ��� <���//��0�� 4�������� ������< �������9������������,�� ���:00���/������A--�0��),:A*��1�/��2�&�3� ���<�� ������%����0 ��� ��-��%��' ���� ��2� 0%���������������6��%�3&���

���

�*&�"�� +�#��&�� +"#��� %"-�� %$"##"� "�� &#"� #������*� +��$����$"$��� ��$"�,�$�,�$����"5���1�+��%%�%���+"#����,,�,,�/���*&�"��+"#%����*��$�$�"����&��+���"�+*&$����0 ���� ��,,�,��"�&�$"$����#"���������@**���*�$$��0,,����$�"���@�����)��-�$"�����-�##��*%$"��&-/"#��$$��&���������*� ��+&���""%$��+"#%����*��$�$�""���#"������"���#���1�"��,�&#�$���$"�"��*��*�""��$�����+&��"�������)"#%��,,�,��%"-�� $�&��#&0*#���%*��"�%���$"*��*$����*�$���+�#��&���#&*�"�� /�� -�"�$%*���0&#����%���&$��#*"�##�� �"-� �$�,�0,,�2%$�$�,� $"%,� ��#&*�"##�$"���&������ �0,��$�2���**�&%$�$����)"#���%"-�� $�,�% ##,%���$"*������1���+�&������/��"��*$�"�����*$"�$$�� -�" %$�$$,�/���**���*�$$��+�#��&����#&*$��+�&�$$�������*&�"�� ��#&*$0&#����%���"�,,�,�%"$%"�$"�,�&-/"�*&�����&�� �*�+���� /*#

%�$"�� ��#&*�"�� %"$�,+ $�� �#"����$"��� �"%�/,�,� �,$$,� &�� &##*�� 0 �%�� $� #�/,,�,�$""�� /�� +�-+�$�*+���� +�#��&���#&*�""�1� /&##&��� +&������ +,-"��,,�+�#��&��+"#����,,�,,�$"%,��#"�����+"#%����*��$�$�"�����="- $0,,�2%$"$$,� +�#��&�� +"#��� �,,�,�� "��*$�"����� �#"�"+��� %"- $

%�*�"���#%*0*&#"##�1��*����%,,�� +,���&*$**��+*&����������)"#%����*��$�$�""�� ��+�&������ #�$%"+��� %&%&�%"- $%�*�"�� �/��1� /&$� ��#&*�"##��"��%�$+*� /��%**��!�##��*$&-/"#�����*%���� +�#��&���#&*�"�� �#�/,,�,� "�� "�"$�0&�%%"*%$"##�$"�� -"�%&$$�� ��#&*$%"-�� %$"$$,� $��� #���,,� �1�� 0�&$"������:�*��&%��$���*&��""$������)�#��&�+"#���%&�&��"�+,��%**#*�%"- $0,,�2%$"��0��������="- $0,,�2%$"$

$,�&��%*��"�%�����+�&��*�0,,#*&%���;+�#��&�+"#���%&�&�;��"�&/"��%"-�� $�,�%"- $%�*�"##���8�+�&���*%����+�#��&�+"#���+*&�*�$"��%&�%&%*#*��#�$%"+����&���������#/&&����"*�&��%�*�"##�1��*����&+���"�"##""��+*&����������*�$������������#/&&����"*�&���)*&�"�������+�-+�$�*�*�� #�/,,�,"��*$�"�&��%&�0"�$&��*�� ���%�$�"#*%�*�"�� �#*�� %&�%&��$&�� �&*$*�� +��%*�*$��� %&�%&�"�&�-����)�#��&� +"#%����*�� �&0"�$��� ����#*+*�� �#*�� #���+*&$����� � % ��"��

'������������&�����1����#/������"*�&��:*�/"�����#&*�"��+"#%��&��"�"##""��0,,�$��$$�� 0"�,�$��� �����&�$�$��� ��#&*$&�5"#��$����)"#��� ���"##�$��+&� &��$���*�+,-��"##"��#�$%"����1�/��"��� �$"$���+"#���$*-�"�:�*��&%��$���*&��""$""��&���"�%���,+,$����#"��*�*���)��%%��+"#�����$&�&��#�$%"�*��-����$��1���$"�+"#%�$�#%*�� $�$,#�2�&�� /��%*+����**�&%$"���#���"����"�� ��%"��"���� /��&�����$**%$���&���*&%���*��$"�"��*/����+&���"����/���**��*+���&#&$*-�"����+�$���+�%$���)�#��&��+"#%�$�#%%*�;"#,,;�-*&�����+�$���"�"��,��%*��1���

���������������������������������������������������������.�� ����� ��2�������%����44�%����������%��� ��������������������������������������������������� ������������=��������������������������������������� .�� ����� �� 2����� ��%���� 44� %���������� %��� ��� ��� ��� �������������� �����������%�����������������=B�������2��!��$!���������������

���

�,�+"#����"��&�**�&%$�$���&��$*&�����0,,�"#�,+�$$,��.,�,�&��0,,&$���$"*��*$���+"#���/,##""���-&��*%$"$���/��+"#��-�##����$����)"#��-�##������0"������""�� /�� $����"5�$"�� ��+&���""�� &���,,���"#� � +�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#��-�##����$����"5��$$���'�<�$,%$��+"#��-�##������+*&�*�$����&��������&��&-/���*�� +"#��-�##����$����"5��$��� /&-�"��*� )�#��&%&���&���� +"#��-�##������0*��"$**����"#�������)�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##������$����"5�$"��� ��+&���""���&��+�#

��&����-&��*$���0""��� � ��,���"��/��+"#�$�����-"*�*+���0��%,����%�+,#���%*$����*$�"�� �����&����� - +,%$ ��,+,##,� ��$%���$&##��� )"#��� -�##������%"$%"�$"�,�+,#��""�,�&��%, �"�� ������$��&��**��+"����#*$�#%%**��0"�*$�*+��� /,�/"$�"#�,,��)"#��-�##������� #���� +�,� ��$%"/,� &+��� %&�%&1� +�#**���1���-&��*$� /�� #*&��&��$%��� $"%,� �&������##�$"�� /�� &�%"*�"##�$"�� ��$%���� )"#���%*$����*%$����+&������+��%*�����"�$�$�/��$"$���+"#���%&�%&��$%��$"����+�#����##������)�#��&��+"#��� ��$%�"�-�##������ /�� $"*�������&��%"-��"�� � /��%*+�$����)�#

��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##������/��$��-"��#���� +,,���$%�"�-�##������%&$%"+�$$��+�#��&+���������$�"��2��&-/"�$�*%$"$$��"�����$%�"��-�##��������+&���""%$��&���$"�"��*�+"#���%*$����*$�"�������&�����+�#��*##����$%���$&##������-*&�����+�1�"��,��,##2���&��% $ � $���$%���&0���&����$���"�%,�$"��$*&��$��������&����$���� @*��"�� &$���$%�"�� ��+&���""�� &�� �,,���"#� � �&�$��1� $�##,�#*&��&��$%"/,1� &0"�����+�$��� ��$%�,� $"%,� &�%"*�"##�$��� ��$%"/,������&�������)"#��-�##�����&���$��� +�$���+�#��� )�#��&%&���&��#��� "�"## �"�,,�� �$����*%��$���/���&��������#��/**�"��-*&��&&��&���+���+"#��-�##�������#���� +�"���&������##�$�"����$%�"���*���$����$���/��-�##��������

2.2 Tarkastuskysymykset ja -kriteerit

)�#��&��+"#��-�##�������&�"*�"�����5#&:��#"�##�1��/&��������&0"�$��%���+��-�"#"+�##����-��/��0,,&�����%%��&�##���)�#��&��+"#��-�##����$$��%,$��"##,,��$"%,�%"�������$�%��&����"��,�+*&$���$&##��$**����"*�&�,,��,��)"#���+�����&�$"%,�$��-"��#���� +,����-�+������&+����"�%���,+�,�+�#��&��:*�/"�����#&*�"�%����,%2%*#��$��� ���%�$�"#��"$$��� ),-,��"�%��� ��$%��� -�##��$"���&�� �&�"*�*���"��+&����-"*������"�%���,+�,�+�#��&���#&*�"##�$���*-%��������"�"� %$�,��)"#��-�##��������$%��$"�"#���� /�����$�,�$"*���+���$*&/�*�*��$�&��"�0��""������������������������������������������������������������������ �� ����� ���)���+*���2�+!�!���+� ���������� �� ����� ���)����*���2��!�!������ �� ���C�������D���E�)���!�###*��$���(;�����C���$� "�� � ������ ����� ���=� ����%������������� ��� �������� ��� <�%����&�� ���������$�������<*&����*%$"##��"����+������������������� � ���������������������4����44�)����*��

���

+&�+��� &##�� +��$����&��*#&��"�$�����"� +&�+��� #�$,%$�� #*&��� **$��� ��$%��$"�"#�����7�$%�"��-�##�����&���%���+�$"��/����+&���""##�$"��+"#��-�##������%"$%"��"��*#&��*+**$��<�$,%$��+"#��-�##������#*&��""$���/&-�**1�"��,�&0"�����+�$�"���"-�,+�"���&�"*���/�##�� �*#""�&##��/&*$��+���/�� �����,+,��+�#�**�"���"-�,+�"�$,� �&�"*�����$""��� .,-,�� #���� � �&�$��#��� $"1� "��,� +"#��-�##������%��%%�"���&�����&/"���*#""�&##��$"#%",$���&-/"�$�"��*/��/���*&��"�$�"��*/���)"#��-�##�����&��-"�%%,�%&%&���$**$1�/&�%��-&������"��&���,�%",,�/����#&*�"##�$"$���-��$��+�����

2.2.1 Tarkastuskysymykset

.��%�$�*%$"��0,,% $ � $�&#�1� �&���%&�+�#���*�+�#��&��+"#��-�##����$����"5���/��$���,�/&-�"��*�+"#��-�##�������&�"*�*$��##��$**����"##*$�����.,�,�0,,% $ � $�,��, �"��"������$"*���+�##��% $ � %$�##,9�

− =���&�%&� +�#��&�� +"#��-�##������ %&$%"+�� &-/"�$�*$� %��%%�� &#"����$"��+"#��-�##�������#*""�E�

− .&���%&�)�#��&%&���&������-&��*$�&����#��+�#��&+���������$�"��2��+�#��&��+"#��-�##������&-/"��"���*%���E�

− =*��%��+�#��&��+"#��-�##������$�$,��"��+�#+&����/����$%�"��-�##�����/,�/"$�"�����E��

.��%�$�*$% $ � %$�,� %,$��"#����� $"%,� +�#��&+���������$�"��2��"��,�)�#��&%&���&������$&##��/���,%2%*#��$����

2.2.2 Tarkastuksen rajaukset

.��%�$�*%$"$$�� "�� %,$��"#� � +�#��&�� +"#%�$����"5���1� +���� ��/�*�*������ +"#��-�##����$����"5������.��%�$�*%$"$$��"��� 2$%,,��%,$��"#� � %$���,�$�,�+"#��-�##�������%��$*/�1�+"#��-�##����+,#��"��,��������##,��"-� /,�+"#��-�##�����&������.��%�$�*%$"$$�� "�� ���# $&��*� +"#��-�##������ �*#&$��1� /&$���)�#��&%&���&�����0&��&��%**%�*$�������/��+*&$�������+�#��&+���������$�"��2##"��.,�,� ��/�*$� 0"�*$�*�� $��-"�1� "��,� +"#��-�##������ ��+&���""��� "�� &#"� &##*�� �*#&%$"�� �"%"���"�� �,$$,� $*00"�$$�� ��"#"$$,� �,,���"#� �,�� .��%�$�*$� &��%&-��$�*�*��+*&$��������F�����/��&$����+*&����������)��%%�� +"#��-�##����$$�� &�� ���"�&����� % $ � $� +�#��&�� �"��&+"#���

-�##����$��1�"�� �,$$,����%�$�*%$"$$��+��$����$"$���%,$��"#� �+�#��&��%�$$�+��&/�� "�%,�����"�� $�/&������$��1� %&$%��)�#��&���#&*�"�� ���%�$�*$+���$�&� ���

���

%�$���$������%��$"$����,�,�����%�$�*%$"��%��$$��+�#��&��%�$$��-�##������/��&�������*��$���,����%�$�*$%"��&�*%$"����

2.2.3 Tarkastuskriteerejä

=��$�##�$�"�����%�$�*$+���$�&/"��%��$���+,#��"��/,�/"$�2���.��8��&���,,���"## ��/*#%�$"��+"#���/��+�#��&��+"#��-�##������0��-���"��%, �,��"��"��%���""�"/,�����"�#,-�""�%���""�"�$$,,��#��%%""##"� #"�$"$�,�/*#%�$"��+"#���0&#����%�$�������,�&����.��8����*%�����&�"*�"���+��+��&+��$**$0"�����"�����&*�����"���.,$�,�#,-�2%&-��$���&��#*&��+��$����"5��1�/&����&�"*�����##��$��+*�"����� ��-&��*%$"##�$"�� /�� #"�$"�� ��#&*$0&#�����$"�� ��+&���""�� -�##��$"��##��$���##����$%���/��%*$����*%$"���)�#��&��+"#���-�##�����%,$���,,�+�#��&��+"#���#��%%""##"#�$%*��"-�&��""��/��$&0��*%$��""�1�+�#��&��+"#��-�##������%&$%"+���$,,�2%$"�1�+"#���-�##�����&��������/��&�5���$����&�1�+�#+&�����/�����%�$�*%$"�����.��8�� /�%���+"#��-�##������"��%$""��$����"5�$"##"�/���&������##�$"##"�

��$&##"�� �����"5�$"%$�� ��$&%$�� $"��,,����"#""� $"�� &$���-�##���&�1� /&$$�� +�#��$�"##���� /�� $,,�"�,,�� +"#��� -�##������ %&$%"+��� $,,�2%$"�� $"%,� $**����"#���� /�� /&%�� &�5���$&�� +"#��-�##�����&����� �&�"*���+��� ��$&�� �&�����&�����.��8����*%����$����"5��"����$&��&�"*�����#,-���,�%&#�"���"-�,+,,9��− 0&#�����$����"-�,+,,1�/&$$��#*&�����%��$�##�$"��+"#��-�##������+&���""��/��

+"#��-�##����$����"5����− -�##���&##�$��� �"-�,+,,1� /&$$�� &�� % $ � $� +"#��-�##������ %&$%"+�"��

�&���"�� +�#��$�"#*$��� /�� "$���"# $�,� $"%,� +"#��-�##������ ���+��$"��"���"$*�$$�"��&$&������$"$���/��+"#��-�##�������&�"*�*$���%&$%"+�����>&������&��%"�,,��$"$�,�

− ��-���##�$"��&$����$"��/�����""##�$�"��+&���+��&/"�������,+ �"��-*&#"-����$�"-�,+,1� /&%�� +����$���1� "��,� +"#��-�##����$$�� &�� �����,+,�� /��&�%"����&�������"$*�$$����

�0"�����+��"�� ��$&�%&&$�**� ��.��8���- +�"��%, �,��"��"��0"������"��"���*%����%�-�"$����"-�,+,$�,9�− �%���+�$"$��� &$�$��1� /&%�� -&����� +"#��-�##������ "�"## ��,�,�� "��#��$"��

�"-�,+,��− 0�$$��+�$"$���&$�$��1�/&%��%"�,,1����# $&��/����0&��&����"�&��+"#��-�##��

���&���$����

��������������������������������������������������������������������%���������������������� �������� ���� �� ���� ������&������=!���=����� 4�� ������ A 3��F���� -� ��� � �� :����� 4��������� )4>'A�:4*;� .�/��0�1�/�;�,�� ���.��0�������7����. �0��0����7����:� ����������

���

��.��8����*%����+"#��-�##�����%&&$�**�%�-�"$���0"�*$�"%�/,$�,9�+"#��-�##����&�5���$����&$���/����"�&/,�/"$�"#��$�,���##�%$""��- +,��+"#��-�##����0"������""���*%���"��&��&�5���$����&���&�����&��/��$�$,��"��&�5���$����&� �,,���"#�,+,� ���%�$���� <�$,%$�� $���##�� &�� �,,���"#�,+,� +"#��-�##����� 2$$,����+����+��&$�����"��/��$"��$ + $����.��8����*%����- +,��+"#��-�##����&�5���$����&�� &�� %&&$�*���+�� /&-�&$��1� �&������ %$�%2$�,1� ��$�%�"�� +�#+&���� /�� ���# $&���� %$�%2$�,� $"%,� ��"�&/"�� %"�**1� $"#+���"# � /�����# $&���� %$�%2$�,��.&����%$""��%*��&##��&��+"#��-�##���� %$�%2��� 2��&#��+�� �,,�,�*&�&�$��� /�� - +��� �&%*�"��&��*��� G$"������ %"-��� �""������� /,�/"$�,+,�� +"#��-�##�����&��"�$�� �,��,� 0"�*$+�����*%$��� #��/��#��$"��������.��8�� "�"## ��,,� - +,#�,� +�#��&�� +"#��-�##����#��� � 2$� #,0��,%

+ ��,�/����#�+"#+&##�$**�������.��8��+��������,#�,�&$���=��$���+,#�$"��)�#**�����-�$�&��#���������#,0��,% + ��,�/����#�+"#+&##�$**����%&$%"+����0"������"�$������� �@��&��"$���,� �� %$�� �$%&-���$"$��1���##���"��+�#��&��+"#%���%&$%"+��� #���$,,�,��2�� �*#""� &##�� #��/**�"#����� /�� %����+**�"#����� $"%,���##��$"�� +�#��&�� +"#��-�##���� %$�%2�� +�#��1� +�$�**� /�� ��0&��&����$*-�"��"���*#""�&##����"�&��� 2$�"$���,� ��- +,��+"#��-�##���&��#,0��,% + �"��/�� ��0&��&������ %���""������� <,-�2%&-���$"$��� %��%�$��� $**����"#��$��1� �&��"�0��"�$�,1� ��$%"�$�,1� �*#&%$�$��� /�� +�$���+�$��� �*#""� ��0&��&���� #"�$2##"������,+,$$,�#��/**�"$$��&�%"���%*+���������$"%$��+�#��&��+"#��-�##����$����7�0&��&������ /*#%�$**����+&�� /&�#��%���&$��� ��/&������ $"##���"��+"#��-�##�������#���� +,���"�&1�/&%��+��%*��������%%���"-�&�$"$�����0�-�*+����+"#��-�##�����&��"�0��"�$�������.��8��� - +,�� +"#��-�##������ %, �,��2�� %���""�"�$$,� �,,���"##,,��

� 2$����00*���&����*#%&�$������%�$�*$���$"%,�$�$,�$�,����%�$�*$���%&$%"+���0"������"����� ��.��8��&�� %�������,� �� "��� �$�,� -*&��&���� ���0""$""�� ���%�$����+"#��-�##������-"�%�#2$�2�"$*�$$"�-���/�� �&�$��#�����"�&/,�/"$�"#�����#���� +�,���$%"/,���)"#��-�##������ /�� +"#��-�##������ ���%�$����$"�� 0��-����� %, �,��"��,�

%&$%"+����%���""��$�2�� #,-�"��,�%, �"������ �,$$,� ���%�$�*%$"$$�� ��.��8���/���@�9���*&�������&-/"���1�$*&$��*%$��1��*�%��*%$���/������%%"#"�����<�$,%$�����%�$�*%$"$$�� 0"�"-� ������ *$"��"�� ����"�� +"#��-�##����$����"5�&�-��� ��������"��+"#��-�##������0,,0����"�$�����)�#��&��+"#��-�##�������&�"*������+�&������+"������##��$��,�- +,%$ �� �

-���$**����"#�����/����+&���"�$�����.��%�$�*$%���""����/&-�"������"�*$%*�����

�������������������������������������������������������=�'%��8���-�,��. �0��0����' ���� �0����2��� �����5��0����.��&0���;�1�0�� ����-�. �0�������425��6��%�3��1�8����������2������5��0���' ���� �0���425��6��%�3��1�8���������#2������5��0���' ���� �0���425�� ���

�'�

�"%"��$�,� 0,,�2%$�$�,� #���$,,�,��2$�,�1� ��#&*$��+�&$��� /�� ����"�� ��*$�����"�$�&$��1�"�*$%*������*�$���%�����&�&�$��1�+�#��&�"*+&$�&���$"�����$���+"#��-�##����$����"5��$��1�+�#��&+���������$�"��2��+"#��-�##������&-/"�$��� /�� �&�������#*""�� �*#&$$&0��*%$�$���� <�$,%$�� ���%�$�*$%���""�"��,� /&-�"�������*��"��+�#��&��"��+"#��-�##����$���$����+�$���- +�$�,�+"#��-�##����%, �,��"�$�,��

2.3 Tarkastusaineisto ja -menetelmät

)�#��&��+"#���%"-�� $�,���+�&������+�#��&����#&*$��+�&��"��/����#��0,,�2$�"��0"�*$�""##���<�$,%$��%"$%"�$"�,����"�$�&���&#�+���+*&$�"������/�������+�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#��-�##����$����"5��� /�� $**����"#��� $"%,� +�#��&��+"#��-�##������ �"&�""���$"�� +"����#*$�#%*�� /�� ���# $���##��� %*+�*%$"���="$%"�$"�,� �&��������$"*��������"�$�&���%, �"������)�#��&%&���&�����*&������� +�#��&�� :*�/"���+"#��� ��$%�� /�� �*#&$��0&������� .��%�$�*$��� �*%"+�������"�$�&���&#�+���)�#��&%&���&����$�$,�$"�����%�$�*%$"����0&����1�/&�%��%&$%�+���)�#��&%&���&������-&��*$�&����#���$"%,��,��"�����%�$�*$�"��$"*�������0&������<�$,%$�����"�$�&���&#�+���+�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&���&���� �*#&$$&0��*%$"�� $"%,�)�#��&%&���&���� /�� $"�� ��-&��*$�&����#��� +,#�$"���*#&$$&0��*%$"��� )�#��&%&���&���� /�� ��-&��*$�&����#��� �&������%"��&�*%$���%, �"���������"�$�&���$�#�,�&$���%*������$$,�&����0&��&��*�+"#��-�##����$����.,�,� 0"�*$���"�$�&�� �, �"��"������)�#��&%&���&���� +"#��-�##�����&�����&�� $�$,�$�"�� � -��"�� 02 �,%��/&�##�� $"%,� ��0&��"�##�� /�� ���"�$�&##�1� /&%��$������� ���%�$�*%$"$$���$����*���/�-��$����"#*/"�� -�" �"$$,��)�#��&���#&*�"�� ���%�$�*$+���$�&�� ��#�����%�$�*%$"�� �&������ %$�%2�� �"%"�,�� )�#��&%&���&������#�����%�$�*$%"��&�*%$"��+,#���0&�����+*&$�#��������/������&#�+������%�$�*%$"$$��%, �"��,+�$$,��="$%"�$"�,� &$���� ���"�$�&�� -��%������ &#�+��� +�#��&+���������$�"��2�� /��

)�#��&%&���&����+"#��-�##�����$����*���/&��"��%**#"��$"���.��%�$�*$�$*&���"���������# $&���##��+"#��-�##����$����"5����/��$"���&�"*�

����$"$���%"��&+�����0&��&�������<�$,%$��0"�"-� ������+"#��-�##��������$%�%*+����/�����# $&��*�$���,��*&�"��*����"�&���.��%�$�*$%"��&�*$#*&��&%$"$��� 0 �"������ /�� $������� 0�#�*�"� +�#��&+�

��������$�"��2#�,�/��)�#��&%&���&��#��������*�0�#�*�"�&��&�"��*�-*&��&&���,�,� ���%�$�*$%"��&�*$��� #�������"$$��� .��%�$�*$%"��&�*$#*&��&$� &�� +����&���$�"�� �&�������� /*#%�$**�"$��� ���"�*�� ��(����1� /*#%�$**$#�%��� #������� D9�� ��� %&-���� �&/�##�� $�#�$$�� 0��"��,+,�� .,�,� ���%�$�*$%"��&�*$� &��/*#%��"���$��%��/����

���

.��%�$�*%$"�� �"%�� /&-��+�� �&����������%�$��/�1� � % �$��� �&����������%�$�*$0,,##�%%2�!���*�7�/��,%�1�/��$��,�&-/�$�+����&����������%�$�*$/&-��/�1�4*%%��=*#&�0�#&�/���&����������%�$�*$0,,##�%%2��$������#,���

���

3 Tarkastushavainnot

3.1 Valtion velka

)�#��&��+"#��-�##�����%&-��$�**�+��$����$"$���+�#��&���"��&+"#%���1�/&##&����%���+�$����+"#��-�##�����&��"�0��"�$����$�$,#� +,��� 2$�+�#��&��%�$$�+������)�#��&���#&*�"�� ���%�$�*$+���$�&� &�� ���%�$���*�� "��%$""�� +�#��&�� %�$$��-�##���������%$���,$$,�+"#��-�##�������%�$�*%$"$$��"��"��%$""��%,$��"#� �%�$$��-�##�������#���� +�,�% $ � %$�,1�+��%%��+�#��&��%�$$��$��,�$,�+��%*����%���+"#��-�##�����$"�"#�����/��+"#��-�##����$$��&��%&%&���$**�"$$����% $ � $�+�#��&���"��&+"#%��$"����-�##����$����

3.1.1 Suomen valtion velan kehitys viime vuosina

��

!�"#�$�����������&��������������������%��������))�����*'+,����-���(�����������.

��

/!,! #�$�������0��1��������������������������2���*��

mrd. € 2004 2005 2006 2007 2008

TP TP TP TP TA

Budjettitalouden velka 61,8 58,5 56,9 53,7 51,9

% BKT:stä 42,0 38,3 34,1 29,9 28,2

)�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#%���&��# -"��"�� �/��%*+�$������%�$�"#*%�*�"##���)�#��&��+"#%����*��$�$�"1� +"#���&$**$�%&%&���$�*&����&����+&$��1� &��#�$%"�*�� +�"#,��"�%���,+,������.�*#*%&$$�� �� "$��"�� ,� 0��"��,##,� �/��/�%$&##���**�&$�&��&##*��+�"#,��"�%���,+,�0���)"#%����*��$�$�"�&#������#*+*��0*&#�+,#�$$,�$"#+,$��� #����H���

/!,! #�$����������������������1������������1������������������2���*��

mrd. € 2004 2005 2006 2007 2008

TP TP TP TP TA

Pitkäaikaiset lainat, kuoletukset

6,7 3,8 9,1 8,4 7,2

Erääntyvät velka-sitoumukset ja lyhyt-

aikaiset luotot 28,3 15,9 9,8 13,0 5,3

Uusien lainojen nostot ml. emissiotappiot 35,6 15,9 17,8 18,6 10,6

8#"��*�""$���+"#�$���-*&#�������+�#��&��&$������$�0���&�$"������ #�/,,�,�$"�%��� +�#��&���#&*�"�� &#&�$$���"�%���,+,�� %&%&�$��� #���&/�����%%��&�#���*$"�$���"���$ �$�,��="$%"�$�,�&��"�,,�� +�"��# - ���%��$�"��/��0��%,��%��$�"��#���&/"��/,##""���-&�������"��/���&�$��#����%���+��"��+"#��-�##�������

���������������������������������������������������������E�%����������������������� � ������)'.*���������������� ����)':*������� �����%����������������������

���

3.1.2 Valtion velan rakenne

�"*���+�$$��&�� # - "$��� ���%�$�"#�*�+�#��&��+"#��� $�$,#�,"��:*�/"�����#&*�"��+"#���/����-�$�&��#&*�"��+"#������%"��"�����**������%"$%"�$"���"%�/,���+*##���)�#��&� &����� $"%,� 0��%,��%��$��� "��,� # - ���%��$��� #������� ���%,��%��$"##��

#����##�����%&��"�����#�����1�/&�%�������$��&��*�/*&%$*��%��&��0��"�0��%*��� %$��+*&$���< - ���%��$"##�����%&��"�����+�$���+�$���#�����1�/&�%��/*&%$*��%��&��%&�%"������� %$��+*&$���<���&/��+&�������&$����*$"�##��"��#��$�##����-&��*$���%%���+,#��"�##,��)�#��&��%, ��,��,�0��%,��%��$"��#�����&�&��+,#��"��,�&+���+���"�+*&$����&##""��"*�&�,,�,�$"�� #"�$2&:#�5����&�1�$��/�&:#�5����&�1��*&��&&:#�5����&�1��**�� #"�$2&:#�5����&�1��**��/&*%%&+"#%�%��/�#������/��"*�&�,,�,�$"��+"#%�%��/�#�������< - ���%��$���+�����-��%������&���"-� �+�#��&��+"#%�$��&*�*%$�##�1���-&��*$�&��$�*%$�##�1� # - ���%��$�##��#*&�&�##��$"%,���%��$��&$�&$&0��*%$�##�� �"0&#���&�##����<�����&��&��$,,�"#"+�,��&��"/��&��%,$��"#� �#*+*$$�����

/!,! #�$�������&������������1��%�%�������������'���$���

� ������'� �������� �������� ������� ��������

���%,��%���"��+"#%��

��1��

��1��

��1��

��1��

��1��

< - ���%���"��+"#%��

�1�

�1�

�1��

1��

1��

6-�""�$,� '1'� '1�� �1�� ��1�� �1��

/!,! #�$�������&������������1��%�%�������������'3(1������

� �����'� ������� ������� ������ �������

���%,��%���"��+"#%��

�1��

��1��

��1��

��1��

��1��

< - ���%���"��+"#%��

�'1�

��1��

�1��

��1'�

��1��

6-�""�$,� ���1�� ���1�� ���1�� ���1�� ���1��

��������������������������������������������������������� E�%��� �������� �� �%������ ����� 4�� ��&������� ��������� ��� ���� ��&�� ����������������������������������������������������/����������������&������ �%����������������

���

.�*#*%&�$$��'�/����&��"$��"�� �+�#��&��:�*��&+"#���%"-�� $�/�"��*���0��%,��%��$""�� /�� # - ���%��$""�� +"#%����� 4,##""���-&��*%$""�� #���� +�"�� ��$%�"��0�"�"��,��$"%$�� ���� +,#��,��$"%$��**�"�� #������&�"����� #""�$,�0��%,��%��$����� .,##,� 0 ���,,�� $��-"�1� "��,� +"#��� /,##""���-&��*$� /�%�*�**���-�&##�$������ ��$��$"$��� �*#"+�##"� +*&$�##"�� ���� �$"$��� ���%�$�*$/�%$&##�� 0��%,��%��$���#�����&��&��&��0*&#���*��� 2$�- +,$�,�#*&��&#*&%��*%$"$���'�/&-�*+��+�#��&�� $*-�""##��"�� %*$����*$"�*� 0��%,��%��$�"�� /&*%%&#���&/"�� ���%%��&�##������

��������������������������������������������������������� �� �� ��������� � ��������������� �� ����� ��������������� ��� � �����������������������5��0%G������2��G��4���� ��� ��0�G�����)2��G�*��������� ��H� . G������ )�H.*�� ������� �� ����� ��� ������� �� �� ������ ��������&���� ���%�� ������������ ��� ����������� E���������� ������%������ � ���������������%��&� ������������������������&� ������������� � ��������������/��3���������� �&%�����������%��� ������ ��������������� � ����� �%������ ������������ ���� E���&���������������� � ������� � ��������� �������� ��� ��������� �� ��� � ����&��������� ��������� :���������� � ������� �� ��� � �������� �����������������.� ��� � ����� � � � ����� ��������������� ���� ���� �� �� :;��� ):::*��E���������������������� ���%��� ������� �� ��%������� �����������������&���������%������������������%���������������������D�������������� �%����&��� ��� ��������������� ����� ��������� ������ ��� ���� ��%��� / �������&���������� ���� � ������ �� ������ ���� ����� ��������� ���������������� � ���&���������E���������������� ����������������������������� �%�������� ����&�������������������������������� ������� ��������������&%������������'�����%�������� �� �� ��������� � �� ����� ��� ������ ������������� ����� �� %���� �%������������������;������ ��H�. G��):::*��2��G��):��*������5��0%�<�&��3�G�����):::*��2������%�������������������������������� %���� �%���������

���

!�"#�$������������������������������+������������&�����������1������.�)$�$���*'���$�',����-��������������

=*+�&��'��*%����+�#��&��+"#�$��� "�,,�� ��&���+���"��"$���%$"���+�%$��$"*���+��� +*&�"�� ��%����� <,-"$� 0*&#"�� +"#�$��� &�� ���� +*&�"�� /�� �&���%&#����"$� #��+���"��+*&�"��������$����<*%*/�����%�$�"#��"$$��&��-*&�����+�1�"��,�% $ � $�&�� -�"��0,�+,����#���""$���/��"��,��**���*�$$��+"#��-�##�����&��"�0��"��"�� /�� **$�"�� #���&/"�� #��%%""##"#�$%*/"�� $"*��*%$"������*���""�����%"��"�+&���**��*��# - "$$,%����/�$$���"#%&�0�#/&���@��*���""�����%"��""##"�"�� %$�$�,,���$"�"�����+&��"��+&��������+&��"/�%�*�����)�#��&�� +�����-��%����� +&�� &##�� /&%&� +��-�*+�%&�%&�$��� ���� %����",%&�

%&�$�������%,��%���"��+�����-��%�������0�-�**� #""�$,� #�$%"��##��#��%%""$""��%����",%&�%&�$���/&*%%&+"#%�%��/&/���=, �"� $$,�+"#��-�##������##�$$��"��#���&/"��%&�%&$��&����$**�"##��+��-�*+����%&�%&�-�������%����"�$����%&�%&�-��� &#"� ��"����� %, �2$$,� &##""�� �&��������##��� %�#���$��� �"�%�� $�,��=&�%&$��&����$**�"�� $�/�$��� %&�%&��$%�,� %&$%"+�� +"#��-�##������ ��+&��"��,,���"##,,��%, ��,�,##,�+"#%�$�#%*��%"$%��,,�,�$�,�**�"##""�-���&���"#*/�%$&���<������+&������&�����%&%&�����&��$$��+�#**��$$��"#��"*�&�,,�,�$��,��#

���� +�#**���%*�$$���$%�,�� )�#��&�� ��#&*�"�� ��$�0���&�$**$� /�� "*�&�#*""$""�� %**#*���"�� &+��� ��-�&##�$���""�� �&�����$"�� ��"�0���� +"�����*���"���%&���+����$$��$"%,�+�%�����$$��+"#��-�##���� �0,��$�2$$,���

'��

3.1.3 Valtion velasta ja sen hallinnasta aiheutuneet kulut

)�#��&����#&*$��+�&��0,,#*&%�$$��'�%,$��"##,,��+�#��&�+"#���%&�%&/����,,#*&%%�� $�$,#�,,� +�#��&�+"#��� %&�&���� #�$,%$�� �**�� �"�&�� +�#��&�+"#�$��������,�&+����"�&��+�#��&��#�����&�&��/��+"#��-�##������+�#��$�"#*$��1�#���&/"�� &�����$"$��� /�� #��%%""$""�#�$%*$��1� #���&/"�� ��%��$����%$*$��� /�� /&-������$$&0��*%$�$��1� �$����*���/�� /���*�$��� 0�#%%�&�$��� $"%,��**$��� #�����&�&��/��+"#��-�##�������&�"*�����$"$����@*�����"�&/��+&�+���&##��� 2$�$"#+�� $� /����%$*/,�/"$�"#��"�� %*#*�� $"%,� # - ���%��$"�� ��#�0,�$��-&��*%$"�� -��%%���$"$��� ��-"*�*�""�� %*#*����� )�#��&�� +"#��-�##������ "�,�1� /&����&+��� "��$$�&� /�� 0,,&����00�&�� �"��&�1� $�$,#� +,�� ��#&*$��+�&�� 0,,#*&%%����'�� )�#��&�+"#���+,-"��,���"�����

�������������������������������������������������������$�'����� ���������=��������������+�'����� ���������=����������#��

'��

/!,! #�$���������������������1��������������������������������*'���1$�������

� ���������� ������������ �������������� ��������������� ���������������

)�#��&�+"#���%&�&�� �'��1�� ���1�� ���1�� ����1�� �'�'1��

@**���"�&��+�#��&��

+"#�$�����

��1��

��1��

�1��

��1��

��1��

���$$�&� /�� 0,,

&����00�&�� �"��&����

�1��

��1��

�1'�

�1��

��1��

)�#��&�+"#���%&�%&%*#*��&+���$�����$**�**$#*&%%���%*���0*&#*$�*$����$�"��2��$"%,�� 2�/��"#��%"��&����$�"��2��-�##���&��#&/"���"�&���)�#��&�+"#��� %&�&���*&�&$��+��� �1��� 0�&$"������ +�#��&�� +*&�"�� ����� ��#&*$��+�&���,,�,��-&/"��%&%&���$�,,�,$�,���)�#��&��+"#��-�##����� ��-"*������ 2$� �&������##�$���%*#*/����"�&+��� #,

-���,�-"�%�#2%*#*/��/���&�����#&�$�����-"*�*+���%*#*/��$"%,�+�#��&+���������$�"��2$$,� "��,� )�#��&%&���&��$$��� �,�,� %*#*�� &+��� +�#��&+���������$�"���2$$,�+,-,�$�,�"�%,�����,�&#"�%,$��"#� � �,$$,� ���%�$�*%$"$$��"��%$""���)�#��&%&���&���"��"����"#"�+�#��&��+"#��&�&��/��+"#��-�##������-"�%�#2$�2%*#*/����#��0,,�2%$"$$,�� �"�� $�/���� +�#��&�+"#��� �*#&$�#*""##"� &�� %&-��$�"��*� ���-"�%�#2� 2+*&�"�� � 20��&$1� /&%�� "�*$���� �&��� �"#/,,� 0�&$"������ )�#��&%&���&���� � 20��&%$"$��� $"%,� �&��� �"#/,��"$�,� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#���+*&�*�$"$���� 20��&%$"$������

������������������������������������������������������������������$B�����������������������������������������������������������������������������������������������=����������������� ����������E�%���>�� ���2 ���������#������=�E�%���>�� ���2 �����������#$������������#$�����#��������� ����������������������������

'��

3.2 Valtion velanhallinta

3.2.1 Valtion velanhallinnan tavoitteet

)"#��-�##��������+&���""���&��� � ��,,�+�#��&��:*�/"�����#&*�"����-&��*$���+"�%��%�$$��&#&$*-�"�$$����"�� #�$,%$��$"�� ��+&���""���&�������&����+"#�$�����-"*�*+��%*$����*$�0��%,##,���%�+,#�##,�- +,%$ ��,+,%$��%��$&���+�##����$%���$&##�����"##,�&#"+���#���$*����%&������%, �,��2$$,�#,-�2%&-���$�����$%�"�� +,#��,��$�,� +"#��-�##����$$�� *$"����##�� ��$%�"��&$��#*"�##���=&�%&��$%��� &$�#��� ��+&���""��� &�� +�#���� $"##���"�� %&�%&��$%��� ��$&1� /&�%�� $"*���*%$"��� +"#��-�##������ %*$����*%$"�� +&������ �����&����� 7�$%"�##,� ���%&��"����� ���%%�����$%"/,1� ��-&��*$��$%"/,1� #*&��&��$%"/,1� &�%"*�"##�$��� /���&������##�$��� ��$%"/,�� �"�*$��+&���""�� #�$,%$�� +"#��-�##����##�� +&�������,-�,�&#"+���� 2$��*������+&���"������"����+&���""���&�� ##,0��,,�/��%"-���,,�0,,&�����%%��&���� $"%,� ##,0��,,��*&�"�� �*��"��**����%��$���+,#�$�"��$�/&����/�"��0����$$,��.,-,��#���� "��+"#��-�##��������+&���""���&��0 �%�,��&��0*&#�$�������$��,�$�/&����/�0&-/��1� /&%��$�/&�������*&�"��+�#��&�� #���&�-�����$�#������,��"���*��"����+&���"��"���&�"*������"���*�+����*&�"��+�#��&�� #"�$�,���-&��*%$"��$����+**����0��%,##,���%�+,#�##,�/��+,-"��,,�%*##&��%���+�##��$"+�"����#&*�"##�$�"��&#&$*-�"��"��+��%*�*$�����-&��*%$"��$����+**�""���

3.2.2 Valtion velanhallinnan tulossopimukset

)�#��&+���������$�"��2�� � 2/,�/"$� %$"�� �*%���� ��-&��*$���%%���&$�$�&�+�#��$�"#""��**���*�$$�� �$���1� /&�%�� %&$%"+��� +�#��&�� #�����&�&�� /�� +"#��-&��&�� $"%,� %�$$�+��&/"�� $�/&������$"�� $����"5�$��� &-/�*$��� /�� +�#+&�����'��)�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&���&����+,#�$�$$,��*#&$��+&��"�$��%��/&�$$�� &�� +*&$������� $&+���*� +"#��-�##������ %&$%"+�$��� +��%*���+**$��+&���"�$���� �,�,� ��+&���""�� &�� /&-�"��*� %, �"��,+,$�,� +�#��&�� +"#��-�##������ +"����#*$�#%*$���'�� )�#��&%&���&���� $�$,�$"$$,� �*#&$$&0��*%$"$$�� &��+�#��&�� +"#��-�##����##"� �,,���"#� � ��#&*�"##�$**$� /�� �*&���+**$��+&���""��$"%,� +�#��&�� +"#��� -�##���&������ %*$����*%$"��� <�$,%$�� )�#��&%&���&��$$��&�� $&+���*� +"#��-�##������ �&������##�$"$��� �*#&%$"##�$**�"$���'�� )�#��&+�

���������������������������������������������������������������� �� ����� �������� �������)#��!���+*����� "�� � ������ �������� �� ���������������� ��� �������� ������ ������� ��& ����� ������$������������������� �������� �� �%������ ����� ���������������� ��� �������� �����������&��� ���+�$����������������

''�

��������$�"��2��/��)�#��&%&���&����+,#�$"$$,��*#&$$&0��*%$"$$���$"�"��*/"��+"#��-�##��������+&���"��"���&�"*�*��$"$���&����0&��&��*�)�#��&%&���&������#��0,,�2%$"$$,�� .&�������� #*&��""$��� /&-�*"�� �*#&$� &�� ��+�&���+�$$�� $"#�%",$���"*�&�,,�,�$��,��*#&$#*%*����''�)�#��&%&���&���� ��-&��*%$"�� /�� +"#��-�##������ +��%*���+**$� /�� �*#&$��

+&���""��$"%,�+"#���-�##���&������%*$����*$%"-�� $�&��"$��"�� �+�#��&��+*&�"�� ����� ��#&*$��+�&$$�� $"%,� +�#��&+���������$�"��2�� /�� )�#��&%&���&����+,#�$"���*#&$$&0��*%$"��#����""$$,�'���)*&�"������ �*#&$$&0��*%$"���*%����)�#��&%&���&����$����"5�$"��� ��

+&���""��� &�� �*&����� +�#��&�-�##���&##"� %*$����*$�"-&%%��$��� ��-&��*$0�#+"#*/���7�-&��*$�&����#�##��%"-��"�,,����$%�"�-�##������/����-&��*$�&�����&/"���*#&%$"##�$**$�����*$���������"5�$"$����,�%"���,%$��+"#���-�##�������*#&%$"%$��&#��$&+���*9�;7�-&��*%$"$$��+�#��&��+"#���%*$����*$�"��+,-"�"���"�� +�#��&+���������$�"��2�� �$"�����"�� ��$%���/&/"�� $�##���$$�� 0*���"�$$��$"%,� +�#��&�� #�����&�&�� %&�%&"�&�� 0 $ ���"�� 0�"�"�,� $*-�""$$���*�-���"*�&&00�#��$����+�#��&�-���/��$�/&����/�%*�����-*&�����+�� #��/"�"���"��/���&��0*&#�$�*���"�� *#%&���##��;� )�#��&�� +*&�"�� ����� ��#&*$��+�&�� �*%���� ��+&���""�� &#�+����**�&��� $����1��*���� $�/&����/�%*����� "�"## �"������0 $ +,��;� % �$"$$,�#��/**�"$$���;��)�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&���&����+,#�$"$$,�+*&�"�������*#&$

��+&��"�$��%��/�$$�� "$��"�,,�� $����"5�$"��� #��/�*%$"��1� "��,� %"$%"�$"�,� %"-���,��$"���#*""���&����$%�"�-�##�����/���"#*��#�$,,���"��$"%,���$%�"�-�##����+,#��"��"��/���"�"�"#��"�� ���/&����"���**���*�$$�� �&������##�$�"����$%�"�� -�##�������� <�$,%$�� ;-&��"���+������ &#"+��� ��-&��*$+���##�$**�"��&$�#���)�#��&%&���&��� %"-���,,� &���� �&�������$�� ��$%�"�-�##������ "�"##""�� -�"�$� 2$$,��&��"%$�����/�"�$��%��$$��;�)�#��&%&���&���� �&�������� +��%*���+**$��+&���""��� +*&�""�� ����� �"�

�"$$,�&�9�;)"#��-�##�����% "�,,��+*&$�������-&��������0��"���##����#&*�"##�$"##�� �*#&%$"##�� %*��� ���,� �&��"%$�����/��� 0,,��,�,� +"����#*$�#%%*�"�"## ��,,���$%�#��������0*���"�$$��;�

3.2.3 Valtion velanhallinnan organisointi ja toteutus

=*+�&$��� �� %, +,�� 0,,0����"�$$,,�� �#��� +�#��&�� +"#��-�##������ %&$%"+���0,,�2%$"��"%�/,��$"%,�+"#��-�##�����&��"�0��"��,��"%"+,�&�5���$����&���)�#��&��+"#��-�##�����&��&�5���$&��*����+��$���#,-��"��"�*$%*���$���/��/��

%*"���&��""�0��&+�#����/��#���$,,�,��2,�+�#��$�"#"+����+�#��&�"*+&$�&&������������������������������������������������������������������� ��������������������+������������������$��������� �� ���������������� ����������������������������E������;�'���&��� ������������� �������������

'��

$"%,�0,,� "��+��$����$���+"#��-�##�����&��"�0��"��,��"%"+,,��)�#��&%&���&������)�#��&+���������$�"��2�&$����+�#��&�"*+&$�&��&��"�*$%*�����+�#��&�"*+&$�&##"���������+�#�**�*%$"��0"�*$�""##��+�#�**����*��)�#��&%&���&�����&�"*��������+�#��&��#�����&�&��"�*$%*�����+�#�**�*%$"���*%��$"����<�$,%$��)�#��&%&���&���+&��&��������+����+�$$���,,����# - ���%��$���#������+�#��&�� ��%$*+�#��*�"�� �*�+����$"%$��� �"� +&�� � 2$� �"-�,� +"#��-�##�������#���� +,$$,� ��$%�"�-�##����$$�� ���+����+��� /&-������$$&0��*%$��� +�#��&+���������$�"��2���,,�,,��$$,�0*���"�$$���

��

35

KUVIO 4. Velanhallinnan päätöksentekotasot ja organisaatio pääpiirteissään, Laadit-tu Valtiontalouden tarkastusvirastossa.

Tarkastuksen perusteella velanhallintatoiminnon johtamisjärjestelmä on toimiva. Velanhallintaprosessin eri vaiheiden päätöksenteko- sekä toimin-tatasot on selkeästi määritelty. Suomen mallissa velanhallinta, kassanhal-

'�

#����� /�� +�����-��%����� &�� 0,,�"�� � &�5���$&���� +�#��&+���������$�"��2���#��$""��)�#��&%&���&�����/��$"����-&��*$�&����#����'��. 2/,�/"$� $��,,����"#""�)�#��&%&���&���� "��� �&������ %$�%%2/"�� �&�������� 0*���""�� /�� �&���+�##��� +���$�&$$��� 7�-&��*$�&����#�##�� +"#��-�##������ �&�������&-/�*$� /��0,,�2%$"��"%&� 0"�*$�**� �&�������� &-/��+�"�� /�� $**�����"#"+�"�� � -��"��- +,%$ �� �-��� /�� �&%*�"��&��*�-��� �&������0"������"�$����� �,�,� �&������0"������""�� %����+��� ��-&��*$�&����#��� /&-�&� -�,##"� ��0&��&�+��� +�����-�##������ &0"�����+�$"�� � -�,�1� &0"�����+�$"�� ��$%��� � -�,�1� #*&��&��$%�� -�,�� $"%,� %�*0��%, ���/,�/"$�"#�,�� 0,,%, ��,/�"�� � -�,�� �&���������4&-�&� -�,,�/&-�����&����#�/&-��/��'����)�#��&%&���&���� ��-&��*$ %$�%2�� +�#��&�+"#��-�##�����&�������� &�5���

$&������/���&��������/,�/"$�"# $�,�+&���������%�$�*%$"��0"�*$�""##�� #"�$"$�����+�&���1�"��,��&��������"�����$&��&��$"#%",$����,,���"#� ��)"#��-�##������+�#���/��+�$�**$*-�""��&+���$"#%",��/���&���+����6%$�%2���&��������&-/��+����&���&-/""��&+��������,+,��/���/�����$�##���6%$�%2���&�������&��#��/�$$��&-/"��"��%��$$�����$,�$�,�+�#+&����� %$�%2$$,�+&������0��,,������,+,�,�'��.,$$,1� ���%�$�*$+���$�&��$*&�������$$�����%�$�*%$"$$��-�+�������1�"��,�&�

5���$����&��$�$,��"����0&��&�����&��0"�*$�*�*���"��#���%��$����+"#��-�##����/,�/"$�"#��"���*&����������"�&�-��1�0,�+,�/��%**%�*$���0&���"�-�����"�&+���#��/**�"#�����/����"�&/"�� %$�� �$%&-���$**�"#�����/��$ + �"#�,,�������,+�,�%*+�������+"#��-�##������ ��#���""��$"%,� �"-� /"�� �&���"�� /�� ��+&���"��"��+,#�$"��$*-�""��$"%,��&���������*#&%$"##�$**�"���7�-&��*$�&����#���$�$,�$"��&0"�����+�$�"��� -��"���"-�,+,��&+���%�����""���**���*�$$��+"#��-�##�������"-�,+,�#*""����,��"��� -��"����0&��&�������&�����&�$$��-�+����*�-���0&�%%"������&��0**�*��*������,+,���"-&%%��$���/���&0"�$�����

3.2.4 Velanhallintastrategia

)�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#��-�##������ ��+&���""��� &�� � � ��,,� +�#��&��:*�/"�����#&*�"�� ��-&��*$���+"� /�� 0��,,� ��-�&##�$������ 0�"�"�,� +"#�$����������������������������������������������������������+� D������� ���������� � ���������� %��� ���������� ������ 3������� � ����&����������������������������������������� �������� �������� ��� �� ��%������ �� ��%����� ��� ������������� �������������������������� 7�0�� A--�0�� �� ����� �� �������� �������� �� ������� �� ������� ���������������������������������D���E�)���!�###*��$���(;��+�������������������� �%������ ��������B��� ��%����������������������%��������� ������������& ��������'� ������������444��E���� ���������D���E�)���!�###*��$���(;��+��������� �� ��%������ �%� �% �� ���������� ����� �� ��%������ �� ����������� ��� %������� ��� ��� ��� �� �������� �������� �� ������� �� ����������+�����������������������������D���E�)���!�###*��$���(;��+����

'��

��-"*�*+���%*$����*%$"��0��%,##,� ��%�+,#�##,�- +,%$ ��,+,%$��%��$&���+�##����$%���$&##��� )"#��� %*$����*%$���� /�� ����"�� +��-�"#*�-��� +��%*���+��� 0,,�$��$$��"*�&�#*""��%&�%&��$&� /�� $"���**�&%$"���.,$�,� $ $�,�+"#��-�##������$����"5��$$��&��%"$%"�$�,�+��%*�����+"#���%&�%&��$%��$"������.&�$��#���+�#��&�� #�����&��&� 0 ���,,�� �&�"*�������� ��-�&##�$������ %*$����*$�"-&%%��$����)"#��-�##����$$��&��&#"����$���$"1�"��,�+"#��-�##������$����"5��1���+&���""�� /�� %, �,��2�� -�##�����&��"�� %&-��$�"����� +�#��&�� �"��&+"#%�����)�#��&���"��&+"#�##�� ���%&��"�����:*�/"�����#&*�"��+"#%��1� /&$���&��+,-"��"�� � +�#��&�� %�$$�+����� �#�� ��-&��*$���%%��&�##"� $�/&��"��*� #�%+����""������)*&�"�������#*$��� #,-��"���"��&+"#%����"�� &#"� #*"��*�8$*��&��-�$�&�� /���*��"����-�$�&/"��%�$$�+��&/��"�%,�%,�"�$+�%**%$����)"#��-�##����$����"5���� ���%�$�"#����� $"%,�0��%,��%��$"��+�����-��%������

"��,���$%�"�-�##�������,%2%*#��$�����

3.3 Velanhallintamalli

3.3.1 Kansainvälinen malli

=��$���+,#�$"��+�#**�����-�$�&�� �@����*%����- +,�+"#��-�##����%, �,��2�%&&$�**�/&*%&$���&$��"%�/2��,���"�+&������/�%���+���""��0,,#*&%%���9���� $,,�2%$"�1�+�#�**�"��/��&�5���$����&��� $�#%*�-�##�����'� +�#��&��+"#���"�$�$�/��$���%%������� +�#��&��+"#���/,#%����%%������� +�#��&��+"#%�$�#%*��$����"5�$"���*��*$#*+*��/����#�$�&��"�&��'��

�,�##"�%*##"%����@��&���,,���"## ��/&*%&�� -�""�$,�'����**��*/��1�/&��"���*#�$��$�$,#� ,�+�#��&��+"#��-�##�������&��������##����$"��"��� ��$&�##�1� /&����% $"�$"�� +�#��&�� +"#��-�##������ +&����$���� %��$&�� �&*�����+��� - +,,� +"#��-�##������0����.��%�$�*%$"���*%�����*&�"��+�#��&��+"#��-�##������, ��,,�%, �,��2$$,��, $����,�,��@�9���,,����"#"�,��- +,��+�#��&��+"#��-�##������+���&�����$**�"���

3.3.2 Suomen velanhallintamalli

�*&�"�� +�#��&�� +"#��-�##������##�� %,$���,,� #*+*$$�� ������ "$��"� ##,� %�$$��-�##������ %&$%"+�##�� ��/�*%$"##��� +�����-��%�����1� %�$$��-�##������1�

�������������������������������������������������������=�425������� ���

'��

��$%�"�� -�##�����1� +"#��-�##������ $**�����"#*�1� +"#��-�##������ %&$%"+�����0&��&�����1� +"#��-�##������ %&$%"+��� ��/&���""�� $"%,� +"#��-�##������ ���# $���##���/��+"#��-�##�������"&�""���$"��+"����#*$�#%*���<�$,%$��+"#��-�##������ %&%&���$**�""�� %**#**� +"#��-�##������ �*#&$�����*$�� )"#��-�##���������%�$�"#*�&$��"%�/,���&�$�$�����"�&���"��&��/&$$�����,,������"#�+�#���$��1�%&$%��&$��"%�/,���*&�&$��+���%, �,��2$$,��&��"���&�$���$��+��%*���+������+���� +"�%&$�&�� /�� �&������##�$"�� %&%&���$**�"��� .,$$,� ���%�$�*%$"$$��%, �����%*��"�%����*&�"��+�#��&��+"#��-�##������##���0,,0����""��/������"���&���+**$�$"%,�����,�%&$%"+����0&��&�����#,+��$"�&$�����$���%�$�"#*�������"�"�,�"*�&�#*""��+�#��&����*&���+&��"�� ��,,���-&��*$��$%���/��%&�%&

��$%��� -�##������ %, ��,�,##,� - +,%$""�� "*�&�#*""�� #�%+��"/,� /&-������$���%%��&�����)�#��&�+"#���-�##������&��%"-��"�� �+���"�+*&$����"���$�,����%%���"-�&�

$"���%$��� ���,� &�� $���##�� %"-��"�� � �,%2%*#��#����� $"%,� �&��������-�&##�$**%$�#����� �&��0*&#�$"���%$�1� /&##&��� +�#��&� +&�� +"#��-�##����$$��- 2� ��,,� #��/�$��� 0,,&�����%%��&����� 4&-������$$&0��*%$��� %, �"�,,����%��$"�0����%���+�$"�����+�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#%����#���� +�"����$%�"�� -�##��������)"#%�$�#%*�� %&�%&�$"�����*&%%����$""�� %, �"�,,�� #,-���,� %&�&�+��-�&$&0��*%$��� /�� � 2$� %&�%&>*�**�"/��� 4&-������$$&0��*%$�$���+�#��&##"� ��-"*�**�%&�%&��$%���&-"##�� #*&��&��$%�,� $"%,�$&0��*$�"���"%"��$""��/��-�##���&�������#���� +,,��&������##�$�����$%�,���

�� ��%������� ���3���

)"#��-�##������ #"�$"�,� "�"## � %$"�,� &�1� "��,� +"#��-�##�����&��"�0��""��$&+��"����� -�""�� >����$$�0&#����%��� /�� ��-�0&#����%��� %��$$��� �,��� &##"��+"#��-�##����$���+�$���+�"��-"�%�#2��"���*#""� ��,��,,�"�����$��*�"��"����"%"��"�$,� +"#��-�##�����&��"�0��"��"�� +��%*�*%$"�� �**-*�� ��#&*�""���.&�$��#���+"#��-�##�����&��"�0��""���&�"*�"�����*$"��"�� #"�$"$�,���#&*�"##�$"$�����#�$���/&-�*+�"����/&���"��"��+�##��"$$����,��,�&+���%&���/��%��$���+,#�$�"��0,,&�����%%��&��"����#�1��,%"� $���#&*$0&#����%���+�����*%$�$��1� 0,,&�����%%��&���� %&$%"+�� $,,��"# 1������ #*&��&%"#0&�$**$#*&%��*$1������ ��#&*$0&#����%��� /��$���,� /&-�"�*��+"#%����*��$���%&$%"+��� ��+&���""��$"%,�� 2$� +"#��-�##������ %&$%"+�� ��-���##�$"�� &$����$"�� $"%,� %, �"��,�+�"��/,�/"$�"#��"��/���"%�&#&5������$&���=��%"��%��%%�����&�%"��+"#��-�##����$����"5���$"%,�$���,�/&-�"�*���&��"��

-�"$$,�&���$�*�""��>����$$�0&#����%���%��$$��+&�+��� �*&�����- +�,� ��#&*�"##�$��� �*#&%$��1� /&�%�� �#�"�"+,�� �#-��$"�0���� +"#��-&��&%*$����*%$���1�+�����-��%������0�"�"�0��,���$%�0�""��&����/������#��0����0��%��,�%&�%&����$"%,�0��"������&���+����0,,&�����%%��&�����)"#��-�##����$����"5���/��$"���&��""�0��&�&��0�#/&��+����/����+�#��&����#&*�"$$����"�+&��"0,

'��

&���$�*"$$����/&-����+"#�����$%�0�&>��#���-"�%%"�"��$""��/���&*$"+����+"#��-&��&%*$����*%$���1�/&�%��+&�+���0*&#"$������#��$����+�#��&���#&*�"����"�0��� "�"��,�� *#%&�$�##"� -,���2�##"1� +��%%�� +�#��&���#&*$� /�� ��#&*$0&#����%%��&#�$�+����**�"���"�+""##,�0&-/�##���)"#��-�##�������*#&%$���&���,$�,�$ $�,� ��+�&���+�� $*&�����$�"�� &0"�����+�$�"�� �*#&$�"�� &-"##��� 2$� %&%&���$��#&*�"##�$"$����,%2%*#��$�����)"#��-�##������+��%*�*$0�����+�#��&���#&*�""�1� ��#&*�""�� #""�$,%���$"

%,���#&*$0&#����%%����&��%����",��.,$�,�$ $�,�� 2$�+�#��&��+"#��-�##������%����+**�"��$*-�""$$��+�#��&%&�$"�������#&*�""���*#""�&##��#��/��/���&�$��#���%"$%��"� $���-&��"��*��=��$���+,#�$"$���0��"�,,��- +,�,1�"��,�+�#��&��+"#��-&��&� +"#��&��&�/��+"#��-&��&��&��&�5���$��&��$"$���%&%&���$**�"$$����%"$%��"�� � -�""��+"#��-&��& %$�%%22��'��)�#��&�"*+&$�&�&���$"����*��+�����-��%����##"�/&*%&��$����"5�$�����+&��

�"���1� /&�%�� ��+&*�*+��� -�""�� +"#��-�##������ %��$$�������$���,�$"�,� ��+&���""��� &�� ��-&��*$���0""�� �,,�,##��"�� /�� #���*##��"�� � � ��,���"���)�#��&�� ��#&*$��+�&��#&*�"�� +�����-��%������ ���%&��*%$"��� &�� � � ��,,�+�#��&��+*&$������"����-&��*$���+"��.,##,����%&��"������&������##�$��� ��-&��*$���+"���� "#�� +�#��&�� ��#&*$��+�&�� ��-�&##�$"�� �#�/,,�,�� ��-&������$���#�������##��$"%,�"�,,�� +�"����"�0�"�� #���&/"��/,##""���-&��*$����)�#��&����#&*$�&��&##*��+���"�+*&$���� #�/,,�,��"�1� /&##&���+�����-��%����$$��&��&##*�� % $ � $� "�,,�� +�"�� #���&/"�� /,##""���-&��*%$"$��� /�� +�#��&�� +"#����"��&�,,�,�$"$�,� # -"��,��$"$�,�� )�����-��%����� 0 ���,,�� �&�"*��������+�#��&+���������$�"��2��&-/""���*%��������1�"��,�$�##,�+�-+�$�"�����+�#��&��% % ,� $*&��*�*�� %��%�$$�� &#&$*-�"�$$�� ��%$*+"#+&���"�$����� %*$����*$�"-&%%��$���� .��%�$�*%$"�� 0"�*$�""##�� �,-,�� $�$,#� � 0"�����"1� "��,� +�#��&##��&�� &#��+�� ��%$*+"#+&���"�$���$�� �,-�"�� �����,+,1� &�%"���%���"�� $"%,� &�%"���-������"����-&��*$�%, �2$$,,���.&�$"���+�����-��%��������+&���""���&���*&�"��+�#��&���$"����+����$

�����"��+�����-��%�������%%��&�##��$��"�1�"��,��*&�"��+�#��&��*��"�����/����"�"�,,��$�/&����/�"��0����$$,�+����%$��/��+�%��%$��$�/&��*$%&-�""%$���.,�,�&��#�*$*��*�$��"�1�"��,�0��%,##,���%�+,#�##,�&��%"$%"�$�,��*�+������-&��*%$"��$����+**$� ##,0��,�,##,� +�#��*%$��� "��� +�����-��%����#,-�"��"�� - 2� ��,��$""���.��%�$�*%$"��0"�*$�""##���,�,����+&���""����*$��##��&���/��*$1�"��,��*&�"��+�#��&��&��+����$�"���+��&��$���0,�+,%&-���$"$�����#&*�"##�$"$�����#���""$���$"%,���-&��*$���%%��&��"����#���""$������00*���&��0��%,����%�+,#����&������% % �/����-&��*%$"��-��%����% % ��

�������������������������������������������������������#�425������� ���$�� ������ /�������������� ����%�������� ������� �� ����� ��� ������ ���������'� ������������44���:E:4>">��D���E�)���!�###*��$���(;�������

���

)�����-��%�����&��� 2$��&�"*�"���+������1�"��,�+�#��&##"�"��$ �� �#���##�$�����-&��*$%"$%��� ��,���,��,�%"$%��� ��,�&��0 ����,+,�+,#��,�,,��$"%,��/�##�$"$��� "��,� +�����-��%����#,-�"���,����.&�$��� $��&"�� #���&/"�� /*&%$*��%&/"���*#""�/�%�*�*��$��"�1�"��,�����"�� # -"��,���"�� ����0&�$��%$����"�� ��0�-�**���-�&##�$"�������$��$"$���0��"��,���/���%*#*"$$���)�����-��%����#,-�"�$���� 0"�*$�*+�� -�/�*������"�� �"�%��$""� ��-�&##�$������ #��/��� $�/&����/�0&-/���/��� 2$�"��#��$�"��+�����-��%����+,#��"��"��%, ��2,��)�����-��%����$����"5��$$����/������� 2$�+�#��&��#�����&�&$$���&*���"�

��+���#���&/"��"����,�$#������%����<�$,%$��+"#�����%"��"��,,���"##,,��$��"�1�"��,�+�����-��%������&�"*�"�����"���+*&$����0��%,��%��$"���/��%"$%�0��%,�,�+�����-��%�����������%,��%���"��/��%"$%�0��%,�+�����-��%������&�"*�"�����0,,�$��$$��#�$%"��##��#��%%""$""��+���"#���&/�1��*�����*��"�%����+�����-��%����+,#��"��"��%, ��2�"��&#"�0&�$$*#/"��*���)�����-��%����$����"5��$$��"��&#"�$��&*�*��*�0"#%,$�,,��"*�&�,,�,�$""��+�����-��%��������<���&/��+&������&������ 2$��**��+�#**����%*���"*�&���,,�,�$��,��.,##2���#������� #���� +,#�,� +�#**���%*�$$���$%�#�,� �*#""� $*&/�*�*�� #������ &�"���"$$����*&�"��+�#��&�&��+���"�+*&$����#�$%"�*��#��%%""$""��+,-,�$�,�0&�%%"*%$���#*%**��&���������"*�&�,,�,�$�,�#���&/���)���"�+*&$�����*&�"��+�#��&�&��#�$%"�*��#��%%""$""��% $ ��,���*%����

0�"�"-%2/,1� #,-���,� %&�����$"##"� #"�$2##"� $**�����*/�� �*&��&&:#�5����&"��,��)"#%�$����"5�����*%����+�����-��%��������%"��"�0 ���,,���,��� -�/�*�������� +�����-��%����#,-�"��"�� &$�#��� /�� #�$,%$�� �&�"*��������%*$����*$�"-&%�$� +�����-��%������ .*&��&&:#�5����&�##�� ��0�-�*+�� +�����-��%�����&���,,�,#�,,��$*-�""$$��+�#��&��%&%&���$+�����-��%�������#,-"$����5����#�$���� .&�"*�*�""�� #��%%""$""�� #�$%*�� &+��� /,,�""�� �,,�,#�,,��$**����"#�*��0�"�"���%$���

I����%�������

)"#��-�##����$����"5�����*%���� +�#��&� �*�+�����%$*+�#��*������ %�$$�+��&�##��/��$�/&��"�*##��#�%+����""��##,�����

<�����%�������

)"#��-�##����$����"5�����*%������$%�"�-�##��������+&���""��/�%�*�*+���%�-�""�� 0,,&$����� ��$���,%��� #"�$"�,� ��+&���""��� &�� �*���$���� +"#��-�##�������#���� +,����$%���"#��+�##��$"+����#���"��.&�$"�����+&���""���&���&������%���+�$"$��� ��$%�"�-�##������ �+*##�� +"#��-�##������ &-/����$"%$�� $��"�1� "��,�+"#%����#���� +,����$%���&��&�%"���+�#���*�/�����&��"��*��<�$,%$������"����-������������������������������������������������������$��������/������������������%��������������� �� ����� ��������� ���

���

�&##�$���� +��%*�*%$���� �*#""� +���*�*��� �,�##,� ��+&���"�##�� 0 ���,,�� +,#��,�,,����#���"���1�/&�$$��"$��"�%�%$��+"#���%&�%&%*$����*%$"��%�$+�+���+�#��&����#&*����*-%��+�##����+�##������/&�$$��+�#��&����%$*+�#��*$�&#"����$"$���+������**��)�#��&�� +"#��-�##����$����"5��� �*���$���� $"��$"�,�� +"#��-�##������ 0,,

��$%��#*"����� �"� &+��� +�#**���%*�$$���$%�1� %&�%&��$%�1� ��-&��*$��$%�1� #*&��&��$%�1��&������##��"����$%�1�&�%"*�"##��"����$%��/����##���$%���<�$,%$����-&��*$��$%��&��0,,�"�� � /�%���%�-�""�� ��$%��#*""$""��"#����%$*+�#��*$��$%����/��/,##""���-&��*$��$%�����)"#��-�##����$����"5��$$��&��#,-�2%&-�������$%�"�-�##������)"#��-�##����

$����"5���#,-"$� �%*��%�����$%�,�����1�"��,�$"�"�$����,,����"#""1����,�% $"�$"##,� ��$%�##,� �,$$,� -�" �"$$,� ���%&��"����� /����##��$���*#&��*+**%$��� $�##,�&��� �"�� /,#%""�� $"� �$"�����%*�%��� ��$%��� -�##����##"� ��+&���""���.�+&���""��+&�+���&##��#*&��""�$���*%�����:$&#**���$��1�����%*�"����-&��*$���%%��&�##��&��%, �,��2�,1��"�&+���*$"���$*-�""$$�� /&-&�%���:"�3-���%���������"���,,���"##,,��+,#��""��/���&��"�0��""�1�/&�##��%*��%�����$%�,�-�##�������<�$,%$�� &�� $���"��*� 0,,��,,� /&�-��%��� ��$%"�-��� #���� +�$�,1� /&�$��%��� "��� �$����%��$*�$����

����������%����������������� ������ ��

)�#��&�� +"#��-�##����$����"5��$$�� &�� �,,���"#� � +"#��-�##����$**�����"#*��0*���""���.,�,��,,����"# �%"$%��� �+�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&���&���� +,#�$""�� $**�����"#*0�&$"$$���1� �*���� $"� &�� % �%"�� � � 2$� +�#��&��%&%&���#&*$$**�����"#**����)�#��&��+"#��-�##������$**�����"#*��#,-�2%&-�����&�� #"��"�� ��#&*�"##�

�"����#���"�/��$���,�$"*���+��+�#��&���#&*�"����#��$"%,�$��-"��0"�*$�*+���,%"� $� +�#��&���#&*�"�� #�/,,�,�$ �"$�,� ���� �#�/,,�,�$ �"$�,�� )"#%���%&$%"+���,�,����$&����>&������&��#�"�""�+�#��&����#&*$��+�&"-�&�*%$"$���/�� ��#&*$��+�&$��1� ��-�&##�$�$��� #�$,��#&*$��+�&�$��� $"%,� +&���$$�� &#"+���%"- $%�*�"����$�0���&��+�&�$����)"#��-�##������ $**�����"#*�� �"-�,,�� $"%,� $����"5�$&0"�����+�$"##�� "��,�

0*-���$���&0"�����+�$"##����$&##��������"5�$&0"�����+�$"%$����$&%$���,$$,����%�$�*%$"$$�� �*#%������� +�#��&+���������$�"��2$$,� /�� $"�� ��-&��*$���%%���&$�$�&##�� �"-�,+,� +"#��-�##������ $**�����"#*�� )�#��&%&���&��$$�� /�� $"�� ��-&��*$ %$�%2$$,� $**����"##����+"#��-�##������&0"�����+�$��� �&������)"#��-�##������ $**�����"#*##"� &�� $"�� ��$&$��� ���00*������ #*&��""�&���$��� +�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&���&����+*&�&+��%*��"��"�1�/��%*+�� -�"�$� 2�+*&�"�����������)"#��-�##������ $**�����"#*� "�"�""� $��"�1� "��,� )�#��&%&���&���� ��-&��*$

�&����#�� +�#��$�"#""� %*#*+��� +*&�"�� %"+,,##,� �*#"+��� +*&�"�� +"#��-�#

���

#������0*��"$**����"#����%&$%"+���"-�&�*%$"�����)�#��&%&���&����&��������0*��"$**����"#���� +�#��&+���������$�"��2�� ��"�&%$��� .,�,�� 0*��"$**����"#����+�#��$�"#*�0"�*$�**�+�#��&+���������$�"��2��+�#��&��+"#��-�##������$����"5���� /�� "-�&�� $�$,#�,+,,�� &-/"%��/""$""���'� ��$,##2##�$"$��� $"� %������+�#��&��+"#%��1�%�$$��-�##�����1�+"#��-�##������%&$%"+����&��"��$"%,�����"���&�"*�����$"$$�� ���+����+��� /,�/"$�"#��,� %&$%"+��� $**����"#����� ����,� &��� 2$��,,���"#� � +"#��-�##����$**����"#���� �&�"*�*��$��� %&$%"+��� ��0&��&������ $�$,#�2�� .,�,�� #�$,%$�� $**����"#��$$�� +&������ "$���,,� �*���� �&��������� #���� +�,� $**����"#���1� %*�"�� +���"%$�� �*�&&0��� %"$%*$0��%�����%$*/"�+,#�� $/,�/"$�"#�,��.��5"��9��%, ��22�&�&��"�"## ��,�,��$**����"#������)�#��&%&���&��� �"%""� #""�$,� $ $%**�� #&00**���"��"$$,� +�#��&+�����

����$�"��2##"� "-�&�*%$"�� +&���$$�� &#"+���� +"#��-�##����&-/""$""�� -�#*���$������**�&%$�$���/���,$�"�� %$�$�,���-/"����0,�+���,"$$,,��+�#��&+���������$�"��2� &����� "-�&�*%$"�� -*&��&&�� $���,� �,,���� /�� $��"�� %*��� $"�%��$&&� ���%&��*%$"��*%��$"%$��� �,��� &##"�� +"#��-�##����$**����"#��� &��%��%�$$�� +��-"�$$���� ��>&������+��"��� )�#��&+���������$�"��2� "�� - +,%$ �+"#��-�##����$**����"#���1�/&%��"��� 2$%,,�� %$�� �$%&-��$$����&#"�$��&+���.&�$"���$**�����"#*����$&���&+���+�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&��

�&���� +,#��"�� �*#&$$&0��*$� $"%,� )�#��&%&���&���� $�$,��"�� $**�����"#*0�&$"$$���)�#��&%&���&��� &�� �*#&$&-/���*� +���$�&�� )�#��&+���������$�"��2�� /�� )�#

��&%&���&�����*#&$��+&��"�$��%��/�$$��+*&�"%$�������&��$&+���*�+"#��-�##����$���&$�����*#&$��+&���"���������,�&���$"�"��*�)�#��&%&���&���� -�"%$���&��������+��%*���+**$��+&���""%$�1�"��,�+"#��-�##����$$��0 ���,,��+*&$�������0��"�0������#&*�"##�$""���*#&%$""��%*����&��"%$�����/���0,,��,�,�+"����#*$�#%%*�"�"## ��,,���$%�#�������"��0*���"�$$������"��,##,����%�$�"#*/�%$&##��+"#��-�##��������#&*�"##��"���*#&$�&��0��"�0��%*����&��"%$�����/���+"����#*$�#%*�����.&������##�$"$����*#&%$"##�$**�"$���$&+��������*#&$$&0��*%$"$$��� 2$1�"��,� ��-&��*$�&����#�##��+�#��&��#�����&�&��%&�%&"�&�0 $ �0�"�"�,�$*-�""$$���*�-��� "*�&&00�#��$����+�#��&�-��� /�� "��,� #�����&�&$$��0 $ �,,��"*�&����"�� 0��-�����$�&$$��� .��%�$�*$-�+����&/"�� �*%���� �&������##�$��� ��+&���"���� &�� �$"�"��*�� 2$� $"##��$�##"� �$�&�##"1� /&�-���)�#��&%&���&����

������������������������������������������������������$�� "�� � ������ ����� ���=� ����%������������� ��� �������� �� �%����&�� ���������$��������� � ����������� ����E���� ����������$������� /�������������� ����%�������� ������� �� ����� ��� ���+�� �2�+!�!���+��'� ������������44���:E:4>">��D���E�)���!�###*��$���(;�������$$� �������� �� ���������������� ��� �������� ������ ������� �� ����� ������$�������

�'�

���� $"�� ��-&��*$�&����#�� "�1� ����%���� �, $��1� +&�� &���� �&����� +��%*���������-��� +��%*���+��� � 2$� �**�� ���%%���&$�0*&#"�� /�� ����"�� %,$�� %$"���*&�"�� +�#��&$��� #�����&���/����� <�$,%$�� �&*���"��*� ��#&*$0&#����%%�� +&��+��%*������,��"����+&���"��"��$��+*�����$""��"�"��,��%*���&0"�����+��"��+"#��&���/��0��-�����##�%�����&���##�����)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� �*#&$��+&��"�$��%��/�$$���� "$��"�,,��

%"$%"�$���,�� +*&�*�$"�� �&�������� �*#&$��+&���""��� �$��"�%�%$�� +*&�"%$������� ��-&��*$�&����#���"�"##,��������*��+"#��-�##������ �*#&$��+&��"����&���, �"��"�� � +�#��&�� +"#��� $�/&����/�0&-/��� #��/**���� %&$%"+�##�� +��%*���+**$��+&���""##��� �"�� �*%���� +"#��� $�/&����/�0&-/��� �*#""� &##�� �����,+,$���-�/�*�"��*� $"%,� ������"�""##�$"$��� "��,� $�/&����/�� 0"���,���� <�$,%$�� #����"��$$�&�$���$���*��$�/&����/��/���"���0�#�*��""���*#""�&##��0,,$&���� 2��"�$�,��.&������##�$����"-&%%**����/���*&���+**����&��$&0��*%$"$$����+&���"�$�"��*� $&0���##�1� "��,� )�#��&%&���&��� +�#��&�� +"#��-�##������ -&���/����"�*$����"*�&&00�#��$���-*�00*&$����$���/��#��/�$���- +,%$ �� ,�;:"$��0��3��3";� �&��������0����.�#&*�"##�$**$��+&���""%$�� &�� $&+���*��**���*�$$�1�"��,� +�#��&�� +"#��� -�##���&������ �&������%*$����*%$"�� 0 $ +,�� "�"##�$"��+*&�"�� ��$&##���7�-&��*$�&����#��� $**�����"#*$$��&��%������"�� �-*&��&���� 2$�-"�%�#2+&���+��&/"��-�##���������*%%&/"���"$*�$$�"�� �0,��$�2$$,���)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� $�$,�$"$$,� $**�����"#*$$�� %,$��"##,,��

%$���,�$�,�/��- +���%&�%�""���$���+"#��-�##�������#���� +�,��$�&������)��%*���+**�"�� ���"���*&�&$��+����*&�"��0�"��$**����"#��"���*%����+�#��&����%$*+�#��*�"���*�+�����"��$"%,�+"#%�$�#%*��-�##������7�-&��*$�&����#���,%""��&�$"%$��%"$%"�$"%$��+��%*���+**�"�$��$**���%$��+��%*�����$"��+�#��&����-&��*$���%&$%"+��������$�"��2��"��#��/�*%$�����.*&���+**�����&����#��%,$���"#""� %, �"�� /"�� -"�%�#2�"$*�$$�"�� �,%2%*#��$���� �"� �&�"��� $**����"#��$$���� �&���+��$�� "����,��� �$����*��"�*$���"�$��+�$"##,� �#*""##�1� /&##��-"�%�#2%*�����#���*��/��/��%*+**�"��+����$�����"��&���,�%",,��.��%�$�*%$"�� 0"�*$�""##�� +&������ �&�"��1� "��,� +�#��&�� +"#��-�##������

$**�����"#*/,�/"$�"#�,�&��%����+��/��$�##,�&���$��##�$���$ + ��,�%��%�##"�+"#��-�##�������#*"�##"��.*#&$$&0��*%$�$$��&��%*��"�%���$"�0����"1�"��,����,�%&�%"����##"� ��$&##"�-�"���%��$$���&*$����1� $��,��:$���%�����%$�� �*#&$��+&���""���**��*+�����,���&##"���*#&$�"��$��+*�����$"����+�&������ 2$�+��%"*�**� /�� �*#""� �&��$"#���"�$"��,%$��� 4&-���%&� $"� �����,+,�� /&*$��+�$������+����+���� �&������##�$���� �**�&%$���� -�"�$2$$,1� /&%�� �&����� ���%%���

������������������������������������������������������$+� �������� �� �%������ ����� ���������������� ��� �������� �����������&��� �� �+�$������� ������ ��������� �������� �� ����%����� ��� �%������& ������� �����%������$�� �� ��%������ �� ���3��� ��� �� ���������� �� ���=B������ �������� ��� �%�������������=�#�������

���

0&-/��$"$$��#��%"�&������ �0,��$�2$$,1��*����&��-�##���&##�$"$���-�"���%%��"��/*#%�$ -�"�$21�&���&��"��% $ � $��.,##��$"$���%��%�$���"���*##*�����%�$�*%$"�� -�" �"$$,��, ��2,��

����%��������������� �� �����

)"#��-�##������ %&$%"+�� ��0&��&����� 0"�*$�**� +�#��&+���������$�"��2�� +�#���&�� +"#��-�##������ %&$%"+���� 0,,�2%$""�� /�� $���,� "$��"�� �� $����"5�$""��#��/�*%$""��� ����,� &�� $"%,� +"#��-�##����$**����"#���� &$���� "��,� &�����%&-�������%,$��"#� �+"#��-�##����$���"�"## �"�� ,���0&��&�������<,-�2%&-�����&�1�"��,�)�#��&%&���&�����*#""���0&��&����%**%�*$�������+�#

��&+���������$�"��2##"� +"#��-�##����$����7�0&��&������ ��+&���""��� &�� �*&�������"�&�1�/&##��+�#��&+���������$�"��2�$"*����/��+�#+&&�+"#��-�##������&-/"�$�*%$"$$�� "$��"�� /"�� �&������0"������"��"�� �&�"*�*��$���� <�$,%$�� ��0&��&������"�"## �"�,,���*&���+�����"�&��+"#��-�##������&0"�����+�$"$����&������$��1�/&���&��"��� �$"$����$"�"��*/"��#�������"��/���*��"����/&���"��"��%, �2��$"*������$"%,�+"#��-�##�������*#&%$"##�$**$��8$���1� /&��"�� &�� �#�"��,+,� ��0&���$��1� &�� #*"�"#�*� %$�� �$%&-���$"$����

=**%�*$������� &�� ��0&��&���+�� +�#��&���#&*�"�� /�� :*�/"�����#&*�"�� :�*��&�,,�,��"�� +"#%�1� +�#��&�� %�$$�� /�� $�/&��"��*� #�%+����""���1� :*�/"�����#&*�"���"��&+"#%�1�+�#**���%*�$$���$%�1�+�����-��%������/�%�*�����+&��"/�%�*�����*%��$"$��1�+"#���%&�%&��$%��$"��1���%$*+�#��*$��$%�1�/,##""���-&��*$��$%�1� �*#&$� /�� +"#��� %*$����*$��)*&$�%&#����"%$�������)�#��&�%&���&���� &��#�$,%$���, �"��"��,+,�%**%�*$���0&��������$��"�1�"��,�$"�%"��&&��&������##�$�"��/��&�%"*�"##�$�"����$%�"��-�##����$���+�#��&+���������$�"��2##"��7�0&����� %$�� �$%&-����"����%"��"�/��$"1���##,�������"�##��"�"## �"� �$�,�

��"�&�$�����0&��&�����1�&��$&+���*�"��%$""��+�#��&+���������$�"��2��/��)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#���%"$%"����,�,����������%����+����&��0*&#�$"$���+�#��&+���������$�"��2��"�"## ��,�,��$"*�����%&-�""���)�#��&%&���&������-&��*$�&����#��� ����#"� &>>�3"�� �*&������� %**%�*$�� /�� %&#����"$+*&$���0&����� &+��� #*&��""#����� - +,,� /�� #��/��� ��-&��*$�#��� ��"�,� $�,�"�"## ��,+�,��$����*���/���0&���"/������"�$�$,#�,+,����"�&/�1�/&�$���$������$��&##��"�*��+�#��&��+"#%�0�0"�"�-���$�/&����+�##"���-&�##"������"�$������$�+���+��%*�����+�#��&��+"#��-�##�������$"�"#������.,$�,�$ $�,���0&����"��/�%"#*�/��%,$���"# �&��- +�����/���*���8$"�"#����+&������0��,,�$���,���"#"$$,�-�"����&�5"#��##�$"��1�"��,�+�#��&��+"#��-�##������%&$%"+����+�&�����/��%"$%*$�"#*�%, �,,��%, �,��2$$,�/��%*+�$����**����"��$��&/"���$����*���/&��"��%"$%"��� �������$�� &##�� $ �,� 0&-���1� ���+�����%&� ��-�&##�$"$��� *#%&0*&#�$���������������������������������������������������������$��"�� � ������7������������ ����&�������� �� ��������������������������� ���'� ������������444��E���� ����������D���E�)���!�###*��$���(;�������

���

���00*���&������-&��*$�#����$����*���/����"%"�,,���+�&������+�#��&��+"#��-�##����$���/��"��� �$"$���$��,�%&$%"+�$�����0&��&����$����.,�,��$"�"#�����+������)�#��&%&���&������-&��*$�&����#����**���0&��&��

����.,�,�+�#��&��+"#%���/��+"#��-�##������%&$%"+����0&��&�����&��$**�����*��&�$��#��� $�/&����/�##"� /�� �&�$��#��� $**�"##"� #"�$2##"� "#�� +"�&���%$�/�##"��6#"�$2##"�$**����*����0&��&������0,,+,#��""�,�&+���)�#��&%&���&������-&��*$�&����#������"��"�$�+*��$"%,�"��� �$"������"�.�"�$*� �$�+*������"�$�$,#�,+,��0,,�$��$$��%**%�*$��/��+*&$���$&����"�&��+�#��&��+"#�$��1�+�#��&��+"#��-�##����$���/����$%�"��-�##����$����<�$,%$�����"��"��$$,��#�"$� �;7�-&��*%$"��**��$%��/";��"#/,��"$+*&$��������.�"�&��&+���#*&��""#�����%&%&���$��"�&/�1�/&##&����"�"�+,��%*+��� %$���,�$�,��&��"�0��"��"��&�����$**%$�������+��%*�*%$�����"�����+���+�#��*##�� "$�� $��$&##�� �����,+,�� /��%����+���%*+���#��/"���##"� #"�$2##"�+�#��&��+"#���&�����$**%$�$���/��+"#��-�##�������&���+**�"$������/&����/� -�" �"��&+����,�%"��,�+�#��&��+"#��-�##����##"��="$%"�$"�,� -

�" �"�0��&+,#��""�,�&��/,�/"$�"#�,##��"��+"#%���#���""$���/���,% ��$�,���0&��&����� $�/&����/�##"�� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#�� �*&����� "��� �$"$�����-&����/�##"�$**�����*/��%��$�*%$����"#/,��"$+*&$���������"�&+���#*"���+�$$��� 2$� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� ���"��"�$�+*�#������ =��$�*%$"��$�$,#�,+,�� ��+�&����+�#��&�� ��#&*�"$��� /�� $"�� ��-&��*$���0""$��� #""�$,��<�$,%$�� ���$$,� $"#&$�"�����)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� �*&�"��0��� +�����-��%����� /�� +"#��-�##�����&������ =��$�*%$"�� $�$,#�,+,�� � 2$� +�#��&��+�����-��%������/��+"#��-�##�������*#"+��$**�"���,% ��,�/����+�&����+�#��&�� #,-��*#"+��$**�"�� �&��"�0��"�$�,� ��-&��*$���%%��&�##��� .,�,� ��0&��&����� �, �"�� �+�"#,�"��#��$"##���/��%&-���$� /����0�-�*��%&-���$"##��+�#��&�� +"#%��1� +�����-��%������ $"%,� +"#��-�##������ %&$%"+�##�� "$�� %$�##,��**���*�$$���$���&���$-&I��#��$**%$�$$��$"%,��*�$$��$�/&����/��/���$����*���/���0����$�$$���)�����-��%����� /�� +"#��-�##����� &+��� 0&-/����#����� ��>&������&�� -��

%�����1� ���# $&������ /�� "�""�0,��� +,#���,��$�,�� �#"����$"�� &$��� � 2$�,��*&�&$��+��� ��"�&/,�/"$�"#�,�� /�� %&$%"�*$0���������%%��&�-��� /�����%%���&$�0*&#����� =*�� +��$����$""�1� ���# ���$"�0���� ��0&��&������� #�$,�,,��/��%*+��/���&$���%���"�����%%�����"�&1�+&���������%�$�*%$"��0"�*$�""##��0��,,�)�#��&%&���&������-&��*$�&����#���+�#��&��+"#%���/��+"#��-�##������%&$%"+��� ��0&��&������ �����,+,�,� /�� &#"����$"�� +"#��-�##������� #���� +,�� �$����%����+����������� ��0&��&����%&%&���$**�"�� �*&�&$���� 0,,�2%$"��"%�/2�##"1� 0,,

�$��$$�� "�*$%*���##"1� $**�����*� +�#��&�� +"#%��� /�� +"#��-�##������ %&$%"+��������������������������������������������������������$=�>� ��������������������;�%���;!!???�� ���� �-�����-�!.�/��0!�$#��%���;!!???�� ���� �-�����-�!.�/��0!�

��

��0&��&�������"�$�$,#� �0,,�$��$$��+�#��&�� ��#&*$��+�&"$�� %$""��$"%,�+�#��&�� ��#��0,,�2$%"��&�*%$""��� ���$$,� ��0&��&����� #���� � �,,�,��-�"$�� %$����$"%,�$"#&��"%&&���,,�,��-&/"��%, �2$�,��.,�,���0&��&�����&��+"#��-�##������&0"�����+�$�"���$�&��"���,%2%*#��$���%&%&��&����������$&�$���/��$*����+�����$�� $��$&� �&*������� ��#&*$��+�&#�%��� /�� $���,� /&-�"��*/�� +�#��&����#&*$��+�&��/����#��0,,�2%$"����%"��"��������

����%���������������� ���������

)"#��-�##������ ��/&����+��� �$"�"�*�� ��$%���/��� $"%,� "�,,�� �**�� ��/&���""����*&��� &�� 0�"��� �+&��#&*$1� /&%�� %**#**� $**�""�� -�"�,�$""�� +�#**����#*""$""���.,�,��$"�"#��� %$��%"����$����+"#��-�##����$����"5����/��"��� �$"$��� $�##"� �$"�"���+��� ��/&���"����� �*&�"��+�#��&�� +"#��-�##����$����"5��$$��"�� ���+��$"� &����� "��� �$"$��� -*&��&&�� +�#**������%%��&��"�� /�� %*�$$�"����-"*������� ��/&���"���� "�%,� � 2$%,,�� +�#��&�� +�#**����,,�,�$"$�,� +"#��&�&$���/��$"��-�##����$�����-"*�*+���+��%*�*%$���%��$�##�$"����-�0&#����%��� ��+&���""��$"��"#**��� �$��"�%�%$�� �$&������������1� =��������� /��.��$%���'�+�#��&��"��+"#��-�##����$����"5�&�$$��&���,�,�#�$,��/&���""��&�"���+��-*&��&&����"�&$�#������&���*�%��$��+����&*���"���+���+"#��-�##������##������=**#*"$$����"*�&�#*""$""���*&�"��+�#��&�$����&������##�$���/��

������������������������������������������������������+�������� ������ ����������������� )����������� �*���������� �� � �&%���� ������ �������� ������ ������ � �� )� �� �� � �%�*� ��� �� ������ ������������� ��� ���� �����������������)� �� �� � �%�*��.�������������)���&�������� ��%��� ��*� ��������� �� � �%�� ���������� �������������� �������%���������.���������� �� � �%������������������������������&���������������� ������������������� �������������������������� � �������������� �������� ��� ����%���������� �� ����� ������� �� ����� ���%����&�������������������� ������������������� ������������ � ����������� ������ �%������� %�������� ������� � �������� ��� '������������ ����������� ��������������� ������ ��������� ������� �������� � � �������� ����� ����� ����&��������������������� ��������������������������������������;� ������=;���������&���� �������������� ���������������#;������������� �������������� �&�� ������������ �� ����� ������ ������ ��;�<�%����� ��� ������ ��������� ��� ������ ��;������������� ������������������� ����������������� ����+�1��E�3;� �1�/�� ��3� ���B�'%� �����. �0��0���9I�' ���� ��A00�&�����.��� �;�����E���###��+�1�/��2��3� ��� �� ���3�������������1��� � ��� -�5��0���8������A�&��?���������+�>������,�� ���7 ?�3����1�/���1� � ���>�����/����8��%�&3��������+$'� �������� ������� � ������:��� ������)<����2�����- ���� ��3�2��3�& ����:��� �����A--�0��-�5��0����2��3� ����8�/� �����$*��

���

��#&*�"##�$��� "�*�1� %&$%�� $"� +&�� �&�"*����� +"#��-�##������$�� %$��%"����$"���##��$����"5��##��/��+,-,�$"�������$%��"%�/2����)�#��&�+"#���-�##����$$��&��0��&$�"��*�"��� �$"$���%&�%&��$%���-�##��������

=&�%&��$%�##,� ���%&��"����� %&�%&�"�&/"�� 0&�%%"����� &�&�"�*�$��� %&�%&�"�&�$���0��%,##,���%�+,#�##,�$"%,��&�$��#���%&�%&�"�&/"��-����##�$���+��-�"#*�� ��#&*$��+�&%�*$�"��+,#�##,��)�#��&+���������$�"��2��&-/"�$�*$�)�#��&%&���&��##"� 0"�*$�**� $��-"�1� "��,� %&�%&��$%�,� %&$%"+�� ��+&��"��,,���"##,,��+"#���%"$%��,,�,�$�,�**�"##""�-���&���"#*/�%$&��- +,%$��%, ��,"���G*�"##""�-���&���"#*/�%$&� $��� +��-�"##�� ��"� �� ��+&��"��+&�� �0,��##,� �,,�,� �$$,���/&�$$���.&�$"�����/&��"%&%&���$**�"���&��"*�&�,,�,�$"��+"#����$���*&��&%, ��"��

$�$,�$�"�� %&�%&��$%�"�� ��/&�������"����� ���� �*&��&%, ��"�� $�$,�$"�� ��$%���$"*������/����/&�������"��0"�*$�*+���$*-�""##�$"��-����-"�%% �"��#�$%"�������*&��&%, ����,����G*$�� +�#**���%*�$$���$%�� &�� ��/&��"��*� %&%&����� 0&�$� +"#��-�##�����&�

�"�0��"�$�,��@�%$*+�#��*$��$%�,� ��/&��"����� �/��/�%$&%&-���$��� #�����"��1� /&�%�� %&$

%"+��� �"��&��%$*+�#��*$�$"����� <�������� %*+��+��� %*�%��� �/��/�%$&��$**������ $�##���*�� ��-&��*$+�/"�����=&$%����%$*+�#��*$��$%��&���,,���"#� ���-&��*$+�/""��1�&��$��,��, �"��"�� �+�����-��%����% % ,�%&$%"+�##��+���""##����"���*%������-&��*$+�/"�"��$���&##��$**�"�0��%*���)�#��&%&���&������+�&����+�����-��%����% % 1�+��%%��+�/"�&#�$����"������,,���"## ��#��������0*���"�$$���4,##""���-&��*$��$%�##"�&���$"�"��*�"����,�$��/&��"1�/&%��&����%����$��&�

�*�����1�"��,�$"�&��"��� -�"��+*&�"��%&-��##��%*���%�-�"��+*&�"��/��$��,�0��"���##,�/�%$&�##���<*&��&��$%�,�&��� 2$� ��/&��"��*� #�����"��� /��+�$��0*&#�+�����*%$��� $"%,�

+�%**$+�����*%$���� �,��,� ��/&���"���� &�� %,$��"#� � "�"��,�� +�#��&�� %�$$��-�##������%&$%"+�$$�� ���%�$�*$%"��&�*%$"$$����4&-������$�&������$$��- +,%$ ��,+�,� +�$��0*&#��� &+��� �G����� �#*""##�� �&���+��� ��-&��*$#���&%$"����

������������������������������������������������������++�'������ ����������� ���� � �� �������� ��� ��������������������I�� �� ��� ���%������ ����� ������>������ ��� �� �� �� ��� � ����� �������� ��&�� ����� ���������������J������ ��� ���������� ����� ��� � ������ �������%&��������� ������������ ��� �� �������� ������� ������������'������ �� ������������ �� ���������������������� � ����������������������� ����� � �&���� ���������� �������������� � ����������%�����������������+�������������%���������������������� �������� ������=!���=��+��"9&�+� ���;�7��3����"���������������4�&7 �������4 ������4�������4���������I �������E�K� /� 3��. ��3�����<������<��������������� �����'������

���

4&-������$�$��� ��-"*�*+��� #*&��&��$%�,� +,-"��"�,,�� +�%**%$�"�� �+*##���G$"��� �**�� +�#��&�� ��+&��� �*&�"�� +�#��&� &�� &����*�� %, ��22�� ���8$&0��*%$������%**#*+���+�%**$$&0��*%$��� A�81�A�"�����*00&���8��"C���)�%**$/,�/"$�"#�,$$,�+�$��0*&#���&��������+�#��&��$����+���+�%**�"%$����+&0�0"�"���� ���� %,�"�$�,�� )�#��&�� +�%**$$&0��*%$"�� &+��� %$�0*&#�$��1� /��+�%**�"�� �&��������$+"#+&##�$**$� %&$%""� ���&�$����� +�$��0*&#"��� �&���+���0��%%����! +,%$ ��,+�,�+�%**%$���&+��� #*&��&��$%���2��%$�� #*&%��"#�*/"��+�$��0*&#�"��$��&*�*%$"������%,�"�$+�%**$���<*&��&��$%�#�������� 0"�*$�*+��� $�/&��*$%&-�""�� #*&��&%"#0&�$**$#*&%��*%

$""���<*&��&%"#0&�$**$#*&%��*$�&��&#��+������%��� -�"#�,�%&#�"$���%"$%"�

������������������������������������������������������+=D%������������%������������ ��������%���������������������������������������4�1:�)4�� �������?�������1� ���������:��0�����40�*&�������� �����������������4�1:�8 ��������� ��:�K�&��� ���)8�:*��������&�� ������ ����������������� �������������������������� ����� ���������������&�����D%�������� ����������%�������������������������� ���������������&%��������������������������� ����������������4�1:&��� ������������������������ ������!������������ ������)8�:����8 ��������� ��:�K*�����&������������������������������������ ����%�������+������������������&������������������� ���������������������������������������� ���� �����&���������������������������������������� �������������>�����������&������������������� ����� ��&��������������������������� ����������������� �����%�������������������� ������� � ��������

�4�1:�� ���� ����� �� �%���� � ������ �������%���������4�1:��� �����&���������#=+��'�����%�����������%�������������=��������%�������+�� ��������4�1:����%���� ���� �������������%������������������ ������������ ����&�������%�������� ��������%��� ������������ �����%�������� �����%��&�� ������������ ���������������������������%�������� �����%����������������� ������� �������%���� ����I������������ ������� ������������� � ������4�� �������?������1� ���������:��0����������� �������%&������������ ����0&�%����������)4�1:�2���� �:3 �� ����##�*��7 ����%�7��� �G�:��0�������%������� ����� ������%������������������� ��������&��� �����������������������)4�� ������5 ��3�"K0%�3��2���� �:3 �� ����45"2:*�������������������)4�� ������8� �0��A����2���� �:3 �� ����48A2*�������%����� ��� ��� ��������)5 ?� ��<����:3 �� ���/��7 ����%�7��� �G�:��0������5<:77:*������.�/��0���0� ������:��0���������4�� �&�������0� ������2� ����:��0����������� ���������� ���� ����� ������&��� ����� ��������).�:!4�2:*���� ��.�����%������� ����������� �����&�� ������� ���������%�������� �������� ����"%������������������� ��&�����������������������������������������������������������������������&�������� ������� �������

���

$"#�,�#*&��&#*&%����/�#������)�#��&�&��0,,��,� �1���##���"��#*&%��*$�$"��%*##�%���+�$��0*&#"##��0��,,�&##���)�#��&�� :*�/"�����#&*�"�����"##�$��+&�$"##"� :�*��&�,,�,�$"##"� +"#�##"� &��

�$"�"��*�$"%,�0��%,��%��$"��"��,�# - ���%��$"��+"#���%������%&$%"+����+&��"/�%�*�����"�+&������� 2$�%��$&��+"#��-�##������%����#�����/&���""%$���)"#��-�##����$����"5���/��&-/"�$�$,#�,+,��$*-�""##�$"���&��*#&��"�$"��+"

#��-�##������/&���"��"�� /�� ��$%"/,� ��/&����+����,,����"# /"��%&%&���$**�"���.��%�$�*%$"��0"�*$�""##���,�,�&����0#"�"��&��*�+"#��-�##�������/����$%�"��-�##������������,+,$��������,�� 2$��*&�"����������,+,,���"�&�1�/&�%��0"�*$�""##��+&��������+�&�����&��������0 $ ��$�,���/&���"��"��$�$,##,���)�#��&��+"#��-�##����&-/""$$��&��+���*�*��*�$"##��$""��0&�%%"*$��#���""

$""�1� "��,� /&%��� ���� /&�%*�� +"#��� ��$%"/,� %&$%"+��� ��/&���""�� /&$����� $ $�,� #��� +,�� ���� �#���*+�����-/""���*%���� �,$�,� &�� $"*�����+�� %�%$�+��-"��"���&��"�0��"��)"#%�� ���� +"#��� ��$%��$"���&�� $&0"*�"���+�� �%���+�$��� �&�����+,#���2�,$��� ��%��$��� �$"�"��*�-��� ��/&���"�$����� .&�$"%$�� $ �� �""$�,� ��#���""$��� &�� "��%$""�� ��0&��&���+�� +�#��&+���������$�"��2##"�� .��%�$�*%$"$$��-�+�������1�"��,� �,##��$���&-/""�� ���%&�������� ��#���"����"��&#"� ���%�$�*$/�%$&##��$ �� � ���

����%������������� �������

)"#��-�##������� 2+,#��""%$��&����%"��"��*�+"#��-�##���������# $���##���8��# $���##��� ��+&���""��� &�� $��*#&��**�� %&�%&���"�$�&&�� 0"�*$�*"���*&����� ��"�&�� "��� +"#��-�##����$����"5�&��"�� %*$����*%$�$��� /�� ��$%"�$�,���,��"�� �"%�/2��"�� 0&-/�#��� "��� $����"5�&���� +&������ +"����##�� %"$%"�,,���@�##�##�� �*&�"�*�� ��>&������&�� ��+&���""��� &�� �*%"�� +�#��*�� +"#%�$�#%*��%&�%&� /�� ��-&��*$��$%�0�&>��#��� %&$%"+��� $����"5�$��� 0,,�2%$�,�� 8��# $���##��� ��%"������"�� &�� "�"## ��,� �� ��"�� /"�� #,-�2%&-��"�� %�������,��$�,�/��&#"�*$�"���"%"��$�,��8��# $���##�� ��$"$$,,�� &�� ��#�$�&���"�������"�� %&%&���$**$1� /&�%��

&$����&+���%&�%&$��*#����&�� /������"�� ��*$��##��&#"+���%&�%&��##��1� $I�0���5����#���##�1� ���# $"�$$,� %, �"��,+�"�� +"#��-�##����+,#��"��"�� +�#�%&���� /�� ����"�� %"$%��,,�,�$�"�� %*$����*$�"�1� +&#���#��""���� /�� %&��"#����&��"��#�$%"����%�$$�+����0&-/��$�"��%*$����*$�"��0&-/�#���$"%,���$"�&0���&����1�/&##���,,���"�,,��"���+"#��-�##���������"%$"�$�,�%&&$�*+���"�����$%�

������������������������������������������������������+#� �� �� ������ %������ ��� ������������� ��������������� ���� ���&�� H. ���2��G��4���� ���� ��0�����5��0%�<���3������:������ ������������%�������� ��������� ��������������������� ��<�&%������ ����� ������ '� ������������ 44�� �:E:4>">�� D���E� )���!�###*� �$��� (;�������

���

��$&/"�� �"-&%%���� $�#%*�� /�� �*��*$#*+*�1� /&�-����&/�*�*"�� �*#&%$��� ���%�$�"##����� )�#��&+���������$�"��2� &�� - +,%$ � �� �,�,�� &0���&����#,-"$� ��$��0���� 0"�*$�*+�����##��� +��-�&"-�&�$��� +"#��-�##����$����"5�&���� %&$%"+������# $���0&-/�%$����8��# $���##������"������$�"�����%��$*/"��0*�%���$���/����##���&�%""#

#�$**�"����+�&���$��������&��$����$���"��$�$,#� � ���,-,�����%�$�*%$""����8��# $����*#&%$"���,,����,+,�������$��&�*���"-&%%����+��-�&"-�&�$"��+"

#��-�##����$����"5����"�����$%���$&�##�1�/&�$���+�#��&+���������$�"��2�&��+�#���*�� &���� 0��-����� 0��,�,,�$,� ��$%�+��-�&"-�&�� +�$���+��� $����"5����� �"��,,����,,�"����*��*$#*%*/"���+*##��+�#��&��+"#�����+&���""##�$"��%&�%&��$%�0�&>��#��� /�� ��+&���""##�$"�� ��-&��*$��$%�0�&>��#���� .&�"##�$��� +"#%�$�#%%*��%&$%"+��� +"#��-�##�����&����� +"�������� �,-,�� �"&�""���$""�� +"����#*$�#%%**��+�#��*##���"�"��"# ��+�##���.�#���"����/��$"���**�&%$���%*+������/&*%&##�� ��#�$�&##�$��� �*��*$#*%*/��� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#�� ��0&��&��+�%�&$�$,#�2�$"$��� %**%�*$������� +�#��&+���������$�"��2##"� +"#��-�##��������+&���""��/���&�"##�$"����#���""��$*-�"*�"��*������+&���"�$������

����%�������� ������������

)"����#*$�#%*���+*##��&���,,���"#� �:*�/"�����#&*�"��+"#�##"���+&���""##��"��%&�%&��$%�0�&>��#��$"%,���+&���""##��"����-&��*$��$%�0�&>��#���<�$,%$��&���$"�"��*� %&�%&� /�� ��-&��*$��$%��$"����� $*-�"*�"�*�� #��������� )�#��&+���������$�"��2�&��� 2$��$"����*���,$�,##�$"$���+*&$����/��%**%�*$�����,,���"## ��+�#��&���"��&+"#%���%&$%"+���**�"##""�-���&���"#*/�%$&��%&$%"+�����+&���""���)"����#*$�#%*���&�������&���,,���"#� �$��"�1�"��,�$"���0�-�**�%, ��,�,##,�

- +,%$��+"#��-�##������"���&$��#*"�����=, �,��2$$,�+"����#*$�#%*���&��"���&*�����+��� +��$����"%���$��$��� �&��������0��� /�� %&$%"+��� +�����-��%������#�$,%$��%&�%&��$%���-�##��������,��"���&���"�����%&��*%$"���&���&�"*�����+�#���*��+�����-��%�����/��%&�%&��$%�$����"5�������)"����#*$�#%*�� -���&���"#*� $"�� "��� &$��#*"�#��� &�� %$�� �$%&-���$"$���

�,,���"#� �� @,,����"# � %������ ��$��*�"����%&-���$"$��� -���&���"#*�/��%&-���1� +���"%&-�""���,,����"# �1� /&�%�� -������� ��$��*�"����� -����� $��&����1�$"%,�-������"�&��#,-�""���!���&���"#*0"�*$�""��&���,,���"#� �+�#��&��+���"#���&�##"� /�� +"#%�$��&*�*%$�##"1� %&�&�+��-�&$&0��*%$�##"1� %&�%&"�&�"�����"�##"�$"%,���##"�*%$�##"��)"����#*$�#%*��/��%*+**�"��/��%"-���,��$"��%����#������+����+����&��"�

0��""��&���,,���"#� �$��&���%*���$"1�%"�%,�&+����,�$�,��&��"�0��"�$�,�+�$�������������������������������������������������������������%�������� ��������������������� ��<�%�����������'� ������������44��:E:4>">��D���E�)���!�###*��$���(;�������

���

�**$$��� )"����#*$�#%*�� ##,0��&$��� +�$���� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#�����$%�"�+�#+&����"#��&�5���$��&��$"$�������#"�&>>�3"��."&�""���$���+"����#*$�#%%*��**�"##""����+�&������+*&$��������)�$�**�$���,� ���+����+�����"�&���*&�����$"$���/�����# $&���$"$���&��)�#��&%&���&������-&��*$�&����#�##���)�#��&%&���&������-&��*$�&����#���"%""�+��-�&"-�&�$���+"#��-�##����$����"5�&����%&$%"+���"-�&�*%$���+�#��&+���������$�"��2##"��)�#��&+���������$�"��2�0,,��,,�)�#��&%&���&�����"%"��"��"-�&�*$�"��0&-/�#����"&�""���$���+"����#*$�#%%*�� /�� ���# $���##��� %&$%"+�$��� �**�&%$�$���� .��%�$�*%$"�� -�" �"$$,�"���*##*��"$�����"�%���,+�,�**$����+�*%$���+"#��-�##����$����"5�&�$$���)�#��&+���������$�"��2����+�&���*%����+"����#*$�#%%**��0"�*$�*+��+"#��-�##����$����"5��� &�� �&����*�� - +��1� $�##,� ����$�"��2�� #�$%"#��"�� �*%����+�#��*##��$����"5��##��&���#"��"��*��"�%���,+,$���+�#��&��+"#���%&�%&%*$����*%$�������� 2$� -*&�����+�1� "��,� � % ��"�� +"#��-�##������ #,-"$� ��$��0��&��&##*���, $�,,�,�$"$���%, �2$$,�+�$����&���%�%$��+*&�����

����%���������� ����������� ���������

)�#���*�+"#��-�##������ $����"5��� /��%, �,��2�� �&�"*�*$��##�� �*%"+���� 2$��*#&$�����*$������� -*&�����+�1� "��,� +"#��-�##������ �*#&%$"##�$**�"�� $"*������ %&$%""�)�#��&%&���&�����*���� "�� +�#��&+���������$�"��2�,��)"#��-�##������ ��+&���""##�$**�"�� #�$,,��$"%$��&��%"-��"�� �+"#��-�##������%+���������+��"���*#&$�����*$����##,�+&�������,,����,,�+�#��*��$�#%*��$*-�""##��"���*#&$��.*#&$�#�$%"�����$"%,��,,���"## ##"�"��,��&�"##�$"##"�+"#%�$�#%*##"��.*#&$�����*$��##�� ��-�&##�$���� +"#��-�##������ �*#&%$"##�$**�"�� ���%�$�"#*���$"�"��**��+"����#*$�#%%**���,-�"��"�����%�/,��"�##,��.*#&$�+&��&##��0,�+,�*#&$� ���� %*�*#����+��"�� %�#"��"��+*&�"�� �*#&$�� .*#&$#�$%"����� &-/"�$$��%&�&$�"����1� "��,� �*#&$�%"��&&�)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#���+"#��-�##������&���$�*��$"$���+�#��&+���������$�"��2���$"�����"��#�������"����/&�$$���.*#&$�����*%$"��&-/"�$$��&��%,$��"#� �+"#��-�##�������*#&%$""��+��%*���+����"%�/2��,���"�&��/�"��*�%&#�""��� -�,,�1�/&�$���%�%$��%,$���"#""�+��$����$����*#&%$""��+��%*���+����"%�/2��,9��*#&$+��%*�*%$"�1�/&�%��&+���$"*��*$��� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� ��"�&�$�$��� +"#��-�##�����&��"�0��"�$�,�$"%,��*#&$+��%*�*%$"�1�/&�%��&+���$"*��*$����*�$���%*���+��$����$�$���+"#��-�##����##�$�$��� �&��"�0��"�$�,�� <�$,%$�� ��##�$$�� &�� �"%�/2��,1� /&�%��+&�+�����-"*����� #��,,�,�$�,� �*#&$%"�� �,,���,�,������ $��&�*��I���>�##+��%*�*%$"�� 0 ���,,�� "#����&������)�#��&%&���&���� +"#��-�##������ �*#&%$"$�����.��%�$�*%$"��0"�*$�""##��&��%&�&$�"���+�1�"��,�% $ � %$"$$,�&���*#&%$"��

�"%��$"$�,� #�$%"���$��1� /&�%��+�#���*1� +"����#*$�#%%**��0"�*$�*+���"��&+"#��-�##������##����-�&##�$�����= $ � %$"$$,�"��&#"�$"1�"��,�+"#��-�##����##"� �$"�"����$���� +��$����$"$��� $*-�""##��"�� ���� "*�&�,,�,��"�� �*#&$��+&��"��

���

7�-&��*$�&����#��0 �%����*#&$$&0��*%$"�$���*%�����$"�"�*�$$����$%���/&�$$��+"����#*$�#%%*��0��"�0�����*#&%$""����.&�$��#��� ��-�&##�$**$� +��%*����� +"#��-�##������ �*#&%$""�� &$�#����� #�

$,��""� +"#��-�##������ �&�"*���+�"�� �$����*���/&��"�� �&��+����&��� � 2�,,��%&-�"�1� /�� �&�$��#��� �*#&$� %"��&&� -"��,�� &$����$"$������@�%,#�� +"#��-�##������ �*#&%$"�� /�� 0�#%��$"��$"�� +,#�##"� �/��"##���� ��"�0��� #��/"�0��� /���"�%���,+,�0,,� -�" ��,1��$����&��$ �,�0&-����0"�*$�""##�$"$����.,$$,��/���"#*$$��&��+��$����$"��+"#��-�##������ ��+&���""��0��"��,+,� $"#%",$��� "�$�$�/��$����/���*#&$��+&���""�1�/&$�����,�+,#���2�,$�������+,#�##�$"$����$"�"����1�&��0��"��,+,���/���*����/���&�$$�/��$�����.,�,�&���,�%",�,�� 2$1�%&$%��� % �$""�� +"#��-�##������ �*#&$#�$%"������ $�$,#� � ����%��� /&���%��� $��,�$,� 0"�*$�"#�*/��"#����&���"/�1�/&�%��+��%*���+����*#&$#�$%"�����#,0��,% + �""���.*#&%$"�� /�� 0�#%��� ���� 0�#%��$"��$"�� -�" $� &�� $ �,� +�#��$�"##�� 0"�*$�""##�$"$��1�+��%%��%�#0��#*�+"#��-�##������- +�$�,�&$��/�$���%���$� � /��%*+�$���/��+&���*&�&$����/&�%�����$&�$"��&0"�����+�$"��*-���+�#��&��+"#��-�##����##"��

����������%���������������������������������� �� ���� ���

)�#��&�� +"#��-�##����� &�� $**����"#��##�$��1� ��+&���""##�$��� /�� +�$�**�"��*���&���������.,$�,�$ $�,�&���,�%",,�$������&0"�$���/�� %$�%,$���"�$"$���%*+��%*##&�$"$��%��� +"#��-�##������#���""$��� ���� +"#��-�##����$$�� ��0�-�*�""$����**�&%$"$��� /�� ��0�-�*�"�$��� �**�&%$�$���� )�#��&�� +"#��-�##������ &-/"��"��#����""�,�&���,,���"#� �+"#��-�##����$$��%, �"��,+,���*��*$#*+*����.*��*$#*+*�� &�� /�&�"#�*� %&�%&��$%�,1� ��-&��*$��$%�,� /�� :*�/"���+"#%���

%&$%"+�%$��� =&�%&��$%�,� $"*������� %&#�"$��� �,%2%*#��$���� ="$%��,,�,��"��**�"##""�-���&���"#*�/��%&-��'�%*+���+*&$�$$���#���$�*����/��1�/&�%��%*#*"$$�� +�#��&�� +"#%�$�#%%*� %"$%��,,���� -���&��"##���� **�"##""��� �*-�""##�$"�� -����-"�%% �"�� �,%2%*#��$��� +"#%�$�#%*�� %&�%&��$%�,� ���%�$�"##�����*�����&##����<�$,%$���*&�"������*&��&%, ����,���"���"#� ,�%&�%&��$%���"�&��������*&��&%, ��"��+,#�$"����$%���$"*������0"�*$�**�$*-�""##�$"��-����-"�%% �"�� #�$%"������ �*&��&%, ����,���� 7�-&��*$��$%�,� $"*������� �*&��������������������������������������������������������������������%���������������������������������� �� ���� ������������ ��������'� ������������44��:E:4>">��D���E�)���!�###*��$���(;����������9���������������������������� ������ �3��-�K�3���$�1� ����������������� ���%��� ����� ���� ���2�������� ����� �����)�������� � �������*��������� � ���� ������"�� � ����������� ������+����� � &�������� ����� ����������� ��� %���� ������� +�L�� ��� � ������ ����� �%���� ������������� ������� ��� ��������� ����� ) � ����� *� ����������������� ��� %���� �������� '�������� ����� ��� %��� ������ � ������� ��3���������

�'�

����##����"�&��"�,,�� +�$�,�0,,&��%�$$�+���&�$�����*�/"���+"#%���$"*�������%�-�"##�� �*��*$#*+*##��� =&%&� +�#��&�� +"#��-�##������ &-/"�$�*%$"$$�� &��%"$%"��"��$**�"��"��&�,,�,��"��:*�/"���+"#%�����##,����%&��"�����+��$����$���:*�/"�����#&*�"��+"#%���$"%,�/&-������$$&0��*$�"��+�%**�"%$��$���*/"��+��&/"���*&�&$������+�%**$+"#%��� /�� #�$,%$�� ��#&*$��+�&��*#%&0*&#�$�"����-�$�&/"�� -� $��#�"�� $�#�&�� +,-"��"�� �,� %*�%��� -"�%"�� %�$$�+��&�##���<�$,%$�����%�$�"##���������$��&��*����$&��"��*���"��&+"#%�#*%*�1�/&���%, �"�,,�� "��� +"#%�$�#%%*/"�� �*#&$#�$%"���$$�1� %&$%�� $"� �*���$���� 0��"������**���*�$$��0 $ +,��,����$%��$"�����**�&%$"���.��%�$�*%$"��0"�*$�""##��+&�������&�"��1�"��,�+"#��-�##�������*��*$#*+*��

/������"��#�$%"���0"������""��&���&%*�"��&��*������,+,$���/�� %$�%,$���"�$"$���� �"� �*&���+���� 2$� &#"����$��� ��"�&�� +"#��-�##����$��� $�##"� �$"�"��*�-�����+&���"�$���� �,-�"��� .*��*$#*+*�� ��0&��&������ $&+��*$��� +"#��-�##������%&$%"+�$$����$%��/���*#&$��0&��"�$$���=&%&�+"#��-�##������#*&��""���*%��$"$��� � 2$� +"#��-�##������ �*��*$#*+*�� &+��� - +��� �$����*���/�%"$%"�$�,��)��%%��+"#��-&��&��0"������"����/��&-/"�$�*$���&���,$�"��"�� �/��&0"�����+�$��� +�#��*���� +�-+�$�"��*� #�$,,�,##,� )�#��&%&���&���� -"�%�#2$�2,� "��� �$"$��� ��$%�"�-�##������$"%,��**��+"#��-�##������ /�� $**�����"#*�� �"-�,+����/��%*��#�$,%$��&$��+"#��-�##��������"�&0&-/�$���&��0"�*$�"##*$���$�#��$��1�&��+�#��&+���������$�"��2##,� "��� ��"�� +�$�**� ��"�&$���� �,�,�� ��>&������&���*&�����$""��#���� +,�&0"�����+��"����$%���

���������� ����

)"#%�$��&*�*$�"�� /�� $��/�&:#�5����&��"�� $"#+�� $�&������� ��0�-�**� 8�+&0�0"��%"$%*%$"$$�� 8�=�� $"%,� %��$���+,#�$�$$,� $"#+�� $ -�"�$2�$$,��*�&3#"���$$,�/��A#"��$��"���$$,�����/�&:#�5����&��"��/��+"#%�$��&*�*$�"��#��%%""$""�#�$%*��0"�*$�"�����8�+&0�0"��%"$%*%$"$$��/���*&�"��#����0*���"�$$���)�#��&%&���&��$$��$"#+�� $�&������$���+�$������-&��*$�&����#���:�3%�&>>�3"��

E�����������%�������

)�#��&%&���&���� ��-&��*$ %$�%%2� +�$���� +�#��&�� #�%+����""���� -�##����$����=�$$��-�##�������,�%"��� �"-�,+,�&��+�#��&����%$*+�#��*�"��-&��&�/�� �*�+�����"��� <�%+����""���-�##������ �*%���� )�#��&%&���&��� /&%&� $�/&������%�$$�+��&/�� ���� &����� ��-&��*$���%%��&�#��� # - ���%��$��� #*&��&��� )�#��&%&���&��� $�/&������ %�$$�+��&/�� ��-&��*$���%%�����$��*�"���"�-��1� /&��"��/*&%$*�/��� +��-�"#"+��� -�"$�,� 0,�+,$�,� 0������ %**%�*�""��� ��"�*�� #*&�&��&+��� 0,,&$��� #�� 2�� #*&��&/��� ��/&��*$�&�������� $�/&��*$�"�� &�� &#��+����-�&##�$������ ��$%���2��,1� /�� ����"�� &�� &#��+�� +��+���&��$����**�"���

���

+�$$�� ��-�%$�� %*��"�%��� %*$����*$�"-&%%**$� -*&��&��"��� ��/&��*$�&�������� �,,�,�� %*�%��� ���%%���&$�0*&#"�� %��$$�� �,,�, � +,�� #*&��&#*&%��*%$"���*%��$"$�����

�����������%�������

)"#���%&�%&��$%�,�%&$%"+��$����"5��"����+&��"�&��+*&�"��������#*$����,,���"#� �+"����#*$�#%*���+*##���)�#��&%&���&���+&��0&�%"���+"����#*$�#%*��%&�%&��$%�0�&>��#�$���+�#��&+���������$�"��2���$"�����"��#�������"��0*���"�$$����=&�%&��$%��$"����-�##������%"$%"��"��0"�����"�&��"�� ��,,�0,,&$���/&-

������$��$��*�"��"��� �&�"*�"���+�� %&�%&��$%��� -�##����� +�����-��%����$����)�#���*�+"����#*$�#%%*�%*+���+"#��� ��+&���""##�$���%&�%&��$%�0�&>��#��1� /&%��+�#��*##����$%���$&##��0 �%��������&������+"#���&�&�"�*��%*$����*%$"��0��%,##,� ��%�+,#�##,�� ��#%*�-�##������ �"-�,+,�,� &�� -�##���� �&�"##�$"�� +"#���%&�%&��$%�,� �$"�"��*/"�� ��$%�#�������"�� 0*���"�$$�1� /&�%�� &���,,���"#� � $*-�""$$��+"����#*$�#%%**���8%���+�$����&������&�"*�"��*�0&�%%"����"��+"����#*$�#%*��%&�%&��$%��$"��$���0"�*$�**��,%"� %$"�&��&&�1�/��$"����+&���""���&��+"����#*$�#%%*��0��"�0����#&*�"##��"���*#&$���)"#%�$�#%*��-�##����$$��%, �"�,,��/&-������$$&0��*%$��1�/&�##���*&%�

����� +"#%�$�#%*�� %&�%&��$%��$"����� 4&-������$���� %, �"�,,�� #,-���,� %&�&�+��-�&$&0��*%$���� = $ � %$"$$,� &�� &##*�� %����",%&�%&�$�"�� #���&/"��%&�%&/"��%�$$�+������+��-�����"��+��-�*+�%&�%&�$"%$��%�$$�+����%$��$"%,��,-,�� #���� +�$�,� +�$��%%��$$**����$�$��� /&-������$�&��"�0��"�$�,1� /&�##��$�������%"$%��,,�,��"��**�"##""�-���&���"#*/�%$&�0��"�� ,��$"�"��*/"��#�������"��0*���"�$$�� /�� $��"��+�#��*��$����"5���� ��+&���""���*%��$"����)"#���%&�%&��$%��$"��##�����%&��"�����+"#%�$�#%*��%"$%��,,�,�$�,�**�"##""�-���&���"#*/�%$&����*&�"��+�#��&�+"#���%&�&�+��-�&�&��"�0��"��"����+&���""��&���$"�"��*�+"#��-�##����$����"5���� -�" �"$$,������"���&�"*�*��$���$"*������� %, �,��2$$,� /��%*+�$���� �0"�����+�$��� $"*�������"�&�� �*&�"����� #,-"$��"��#���%��$"$��1�/���*#&%$�$�����0&��&������+�%�&�*&�&�$"$���%**%�*$���������=��$���+,#�$"$$,� %"$%*$�"#*$$�� &�� +���"� ��%&���� %������"�� � -*&��&���

+"#��-�##����$$��%, �"�� /"��/&-������$�&��"�0��"��"��$"%,�� 2$�#���&/"����%��$��&$�&/"�� ��+&���"��"���$"��"#*��%"-���,��$""���� �@�9���*%����+"#��-�##������ ��+&���"���� &+��� +�#��&�� �#-��$"����� /�� ��$��$"����� +"#��-&��&%*$����*%$"�1� $*&/�*�*���"�� &�&�������&��#��� *#%&�$�#��� -,���2�#�,�$"%,�$"1�"��,�+"#��-�##������*%""��*������-&��*$���%%��&��"��%"-���,��$��+&���"������,�##,����%&��"������**���*�$$��%&�����$�"��0,,&�����%%��&��"�� %"-���,��$�,� /�� ##,0��,��$�,�� �,��"�� ��+&���"��"�� $��+*�����$"%$���������������������������������������������������������+� :� . � � � � ��� ��3� 1�/�� 7��/�0��� ��� �?����� 425� 6 ��3� .��� �)6.!��!+=*��6��%�3��18��9�:�������

���

%, �"�,,��+,#��"��,�+�#��&��+"#�����%��$��&$�&/��/��/&-������$�$���%&�&��/��+�#**���+��-�&$&0��*%$�����

.�� � �������������

)�#��&�� #�����&�&�� 0,,���%%�����%��/�0��%��� &+��� 0��%,$$,� #�����&�&$$��+�#��&�� �,�%"��,� -�"�$� 2%*�00��"����� �,,���%%�����%��/�������+��� �,�%"����##"�$��/�&:#�5����&�##"�"#��+�#��&��+���"#���&�##"�/,#%����%%��&�##��&$�&�/��� ���-���&/�����$�$�/��$���%%��&�##�����##,�&��&�%"*$�&$�##�$�*��)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� /,�/"$�,����� -**�&%�*00&�-����@ 2$� �����$��&��*�-��� $ ���%&��*�-��� #���&/"�� #��%%""##"#�$%*�-��� )�#��&%&���&��� &�� #""�$,� +�#���*�� 0,,/,�/"$�,/�%$�� 0,,���%%�����%��/����)�#��&##�� &�� �,##,�-"�%"##,�%&#�"�&�$���0,,���%%�����%��/��1�/&�%��&+����"�%���,+�,�%��$���+,#�$�,�0��%%"/����,��"��#�$,%$��+�#��&��&:#�5����&�##��&���*�������%%�����%��/��� "#"%��&��$"$$��@.�����#���� ���%%���0��%�$$�1� /&$$�� %, �,,��+�#��&��+���"#���&/"��/,#%����%%���%�*00����)�#��&�+&��� 2$�&$����#��%%""$""��#�$%"������#���&/����"��"���%��$"$�����%��$����,�#�,����%%��&�#���

E����������������

<���&/"����%��$��&$�&�##�����%&��"�����+"#��-&��&�&��"�0��"��,1�/&$$��+�#��&�&$���� ���%%��&�#��� ��%��$��� %"$%"�� /*&%$*��%��$�� #��%%""$""�� #�$%"����#�����$������ ��"� ���,,�,��$���,�"��"��+��$����$"��#������/*&%$*�/���0,,�� ��$�,�� <���&/"�� ��%��$��&$�&�##�1� %*�"�� � 2$� /&-������$�##�1� +&������+��%*����� +�#��&�� +"#��-&��&%*$����*%$����� ),#��2�� +,-"�� $� +"#��-&��&%*$����*%$�$���$ �� � #�����,,�,���#"�"��$"��� 2�,��<������ ��%��$��&$�&��%*$����*$+��%*�*$�"����+�&�����"�� #""�$,�&#"��,��� %$��%"����$�����.�%��$��&$�&� +&�� #���� ,� #��/"�0���� +"#��-�##����%&%&���$**�""�1� /&$$�� "$��"�%�%$����"�0��+"#%��%&�+������#�$%"��##��#��%%""$""�����"##�$��+&#�����$**�"�0�1��*��������#�%&�%&�$"�0��#����1�/&-&��+�"#,�#���� �%&�&�+��-�&$&0��*$�� .,##2��� �&��"�0��""�� +��%*�*%$"�� +"#��-&��&%*$����*%$���� ���00*+��� %&�%&%*$����*$�"�� �#�� $I�0$&0��*%$"�� %*$����*%$"��� $*-�""##�$"$����**�&%$"$�����"�0���� ��#���""$""���,-�"��$"%,�+"#���,,�,���**�&%$"$���� =&%&���$%*$����*$�"�� $"#+���,��$"%$�� �*#�$�� #�$,%$�� &����� -*&��&&�� &0"�����&&�� ��-�&##�$"$��� $��&*�*�"��"�� +��&/"�� +��-�&"-�&�$%*$����*%$"����,��,�%&%&���$%*$����*%$��������"��&- 2� /,�&��+"#��-�##���&�/�"�� %, �,��2$$,� +��%"���,,�,##�$"$��� %*+���� /����������@�-�&##�$��� &0"

��������������������������������������������������������� 2'�� 5��������� � ����������� ������ ��� ������ 4�� ��&���������%���;!!???� ��-�����0 !��

��

�����&����$**����"##"$$��&��%*��"�%���- +,�����%���#���*##�$"$�����+�&������#&*�"##�$���+��%*�*%$�����*&�"$$�� +�#��&�+"#��� "��"���%��$��� ��%��$��&$�&/�� &�� +���"� +*&$����

%, �"�� � +���� -��+&��� +"#��-�##����+,#��""�,�� �"� &+��� &##""�� �,,�,#�,,��+,-,�$�,�� �$��"�%�%$�� +"#��-�##����$**����"#��$$�� +*&$�%$�� ����� /�� �����#,-�"�,,��$���,1�"��,�@.�����#����$$��+&�������&�"*������+&���%%���� 00�$�,� +���"#���&/"�� ��%��$��&$�&/�� ��"� ��� "-�&����� )�#��&%&���&��� ��+�&��%*��"�%��1�"��,��,�,��&��������##��&��/,,�,$$,�+�$���$**�"$$�%���+�����"&�""���$"%$�� ��-�&##�$**�"%$�� �&����� ���%%��&�##��� � �,� &�� $"1� "��,� ��%��$��&$�&�$$��&#�$��% $ � $� #,-���,�0�"��##,�"��##,� ��0�-�*+�$���+"#��-�##�����&��"�0��"�$�,1�/&�%��&+����,�,��-"�%�$"$$,�+�#��&��+"#��-�##������#���""$$�� +��$����$�#��� +��%*�*%$�#����� �"-&��&���0��� %*��� "$��"�%�%$�� /&-������$�"�� %, ��2�� .��%�$�*%$"�� 0"�*$�""##�� +&������ +�#���*�� #��/��� 0��,,�0"�*$�"#�*����

3.4 Velanhallinta riskienhallintanäkökulmasta

)�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##������$����"5�$"�����+&���""���&��#��������0""�� � � ��,���"�� $"%,� +"#�$��� ��-"*�*+�"�� 0��%,�� ��%�+,#��� %*$����*$�"�������&�����- +,%$ ��,+,%$����+�&���+�$$��&#"+�##����$%���$&##���)"#���%*$����*%$""��+&������+��%*�����"�$�$�/��$"$���+"#���%&�%&��$%��$"����+�#����##�����7�$%�"�-�##������ ��+&��"�&�� �*���$���1����# $&���� /��-�##����+"#��-�##��

�����#���� +�,���$%"/,�/��$��"��&$�#�����+����$�����&��������-,���2�2��/��%*+**$�� ="$%"�$���,�� +"#��-�##������� #""�$,� #���� +,����$%��"%�/,�� &+��� ��-&��*$��$%�1�%&�%&�/��+�#**�����$%��$"%,�&0"�����+��"����$%���������

�����������������������������������������������������������������������%������������� ����������� ����� � ����������� &���� E���� ���������� ����� ��� ����� ���=� ����%������������� ��� �����&��� ����� � ����������� ����E���� �����������������=������������������� � ���������������������4����44����������������

���

3.4.1 Markkinariskit

Korkoriski��

)�#��&��+"#���%&�%&��$%�,�-�##������:*�/"�����#&*�"���"��&+"#���"#��+"#���/��%�$$�+��&/"�� �*&�&$������ %&%&���$**�"�� $*-�""��� )"#��� %&�%&��$%�,�%&$%"+��$����"5��"����+&��"�&��+*&�"��������#*$����,,���"#� �+"����#*$�#%*���+*##���)�#��&%&���&���+&��0&�%"���+"����#*$�#%*��%&�%&��$%�0�&>��#�$���+�#��&+���������$�"��2�� �$"�����"�� #�������"�� 0*���"�$$��� )"����#*$�#%%*���-�&##�$���� � 2$� +�#��&�� &0"�����+�$"�� +"#��-�##������ �*#&%$"�� ��������$"���=&�%&��$%��$"����-�##������%"$%"��"��0"�����"�&��"�� ��,,�0,,&$���/&-

������$��$��*�"��"��� �&�"*�"���+�� %&�%&��$%��� -�##����� +�����-��%����$����)�#���*�+"����#*$�#%%*�%*+���+"#��� ��+&���""##�$���%&�%&��$%�0�&>��#��1� /&%��+�#��*##����$%���$&##��0 �%��������&������+"#���&�&�"�*��%*$����*%$"��0��%,##,� ��%�+,#�##,�� ��#%*�-�##������ �"-�,+,�,� &�� -�##���� �&�"##�$"�� +"#���%&�%&��$%�,� �$"�"��*/"�� ��$%�#�������"�� 0*���"�$$�1� /&�%�� &���,,���"#� � $*-�""$$��+"����#*$�#%%**���8%���+�$����&������&�"*�"��*�0&�%%"����"��+"����#*$�#%*��%&�%&��$%��$"��$���0"�*$�**��,%"� %$"�&��&&��/��$"����+&���""���&��+"����#*$�#%%*��0��"�0����#&*�"##��"���*#&$��

Valuuttakurssiriski���*&�"��+�#��&�"��&���+�#**���%*�$$���$%�,�**$�$$��+"#��-�##�����&���$$�����)�#**���%*�$$���$%��&��$*#/"��*��, $���0&�$�/&-������$$&0��*%$�##���

3.4.2 Luotto- ja vastapuoliriskit

=�$$�+��&/"��$�/&������$"$���/��/&-������$$&0��*%$�$�����-"*�*+���#*&��&��$%�,��*&�"��+�#��&� -�##���&�� #�����"�##,� /�� -,� #�$,,�� +,$$,��,,���� �"%"�,##,�+�%**�"##�$���/&-������$$&0��*%$����)�$��0*&#�#�����+�#��&�"�"## ��,,� %&�%"��� #*&��&%"#0&�$**����� )�$��0*&#"�� #�������� �,,�, � � �,�,��#*&��&#*&%��*%$"�� �*%��$"$���� 4&-������$�$��� ��-"*�*+��� #*&��&��$%�,� +,-"��"�,,��+�%**%$�"���+*##���=*�"��#*+*$$��'�'���&��%*+���*1�*$"����**��+�#��&����+&����*&�"��+�#��&�&��&����*��%, ��22�����8$&0��*%$����%**#*+��� +�%**$$&0��*%$���� =�$$�$�/&��*%$���� #���� +,�� #*&��&��$%��� +,-"��,��$"%$�� &�� �#&��"��*� # - ���%��$�"�� $�/&��*$�"�� �"%"���"�� "�,��"�� �G

���

+�#��&��"�� $��&*�*%$����� )�%**$-�##����� &�� *#%&�$�"��*� �*�&3#"��� /��A#"��$��"���$"#+�� $��-&�##"����)"#��-�##����$����"5���� -�"�,�#,-�2%&-�����&���&������"��- +,%$ � ##,�

��$%���$&##���)�#��&���"��&+"#��-�##������%����#���&��%"$%"�$�,1�"��,�+�#��&��$�/&��*%$"��+&�������"-�,����%%��&�##"�$��"�1�"��,�����"����%��$��$����$""����-�&##�$"$���#���� +,���$%��&��"#����&��*�������, $���%*���$"����%%���&#&$*-�"�$$��&����-�&##�$����

3.4.3 Rahoitusriski

7�-&��*$��$%�� %&$%""� $"%,�0��%,��%��$��� /,##""���-&��*$��$%�,� "��,� # - ���%��$���#�%+����""�����$%�,���!�##���%$""��0��%,��%��$��� /,##""���-&��*$��$%�,��*&�"��+�#��&�-�/�*�����

+�����-��%�������!�/�*�����$"�� 0"�����"� $�$,#�,,� +�����-��%������ -�/�*�����$"�� /*&%$*�/&�#����1� ��$��*�"��"�#����� /�� $�/&����/�0&-/�#������)�����-��%�������"-�,,��$��"�1�"��,��/�##�$�����$%�%"$%��� ��,�"��0,,$"�$ �� �,,���)�#��&��+�����-��%������0"�*$���&�����%%����/��$�/&����/�#,-�2�$"$$,�+���"#�����*&�&�$"$$�� +�����-��%����$$��� �"� �*�+��� - +��%��� $**��"�� ��-&��*$���0"��"���"-&%%�����&�"*�*%$"���)�#��&�#�$%""�#��%%""$""��**$���+���"#���&/�1�/&�%��&+���/*&%$*�/&�#�����%"$%�0��%�,� �����+*&�����/��0��%�,� ������+*&�����$ ���%&��*�##��/,�/"$�"# �##,��<��%%""$""�#�$%*$����"5������+&��"�&����$���"�� /�� %"$%��� ��,� +,#��,+,� /,##""���%$*��%���*#*�� )�#��&� +&�� &$����+"#%���� 2$���%��$���/,##""���-&��*$��$%�,�+,-"��,,%$""����< - ���%��$�����-&��*$��$%�,� �##"����%%��-�##������ ##,0��,�,##,�$�/&��"�

�*�� #�%+����""���0*$%*���� /�� &�����##�� # - ���%��$��� +"#%���� <�%+����""����-�##����� 0"�*$�**� +�#��&+���������$�"��2�� ##,0��,�,,�1� %&%&� +�#��&$"%�&���� %�$$�"��*$�"/,�/"$�"#�,,��� ���*$�"��"�&/"�� 0"�*$�""##�� )�#��&%&���&���/&%&�$�/&������ #��,,�,�$�,�%�$$�+��&/������-�%""����%%��&�#���# - ���%��$�����-&��*$�����)�#��&+���������$�"��2�&���$"����*�� ��/&���"����"��*$�"��*/"��%��������&

��"����%$*/"��$**�**�""�����/&��*$0,,�2%$�,��"-�,"$$,�+�#��&� �,-�,,�#*&��&��$%���2����� +��-�&"-�&�-��1� "$��"�%�%$�� +�%**�"##�$""�� $�/&������$""��"�$�$�/��$"���+��-�&"-�&����.,�,����$%�,�%�����+����&��������+����"�%�� $�&�� %&�&$�*�*�� +���"� %**%�*$���1� %*�� *$"��� ��-&��*$���%%�����$���**��&��

�������������������������������������������������������#� "� 0��� � ��0� � ��������7 ���������� ����������� �%������������ ������ ������ ���������� ����� �������������&� ��� ���������� ������"� 0��� � �� ���&��� ��������7��3����������������???��� 0��� �0 ��8��� �� �� �4�� �������������1����0%��7� ���& �% ��������� ����� ���&�� ����� ��������&� ��� ������������������� ������ � �� ��+��� �����������???�0��� �� �� �0 �

���

&+����/�*�*�""����#&*�"##�$����&�5"#���������#���#��/*�$"����-&��*$���%%���%���$��� $"*��*%$"���� < - ���%��$���� +�����-��%�����*&�&���� &+����**���*�$$�� +�#��&�� +"#%�$��&*�*%$"�1� /&���� +&������ #�$%"�� #��%%""$""��$"%,�"*�&�"��,�6-� $+�#������&##����,,�,�$��,�/���**��# - ���%��$"�� #�������

3.4.4 Operatiivinen ja järjestelmäriski

�0"�����+�$"##����$%�##,����%&��"�����$��,���$%�,1���%,���-"*�**��&��������0&/"�1� -"�%�#2$�2�� ���� ��"�&/,�/"$�"#��"�� 0**��""##�$"$��� �&������$��� ���� �&�������&�**�"$���� ������ %&%&���$**�"����� &+��� "���$�"�$"�� �&��������%"$%" � ��$��$%����@ 2$� *#%&0*&#�$"�� *-��� "$���� $,-%2%��%&��� %**#*+���&0"�����+�$"����$%��-�##�������#*""##"���)�#��&%&���&������-&��*$�&����#��%, ��,,�J�##����""��� $�"�$��"#�I��"�

��3�9��� ���/&����� /�� ##,0��,�,,� $&+"##*$���%��$*����� �"���-�&##�$���� -�""����"�&%�������/���#*$�����0"�*$�*+���+�#��&��#�����&�&���&�"*�����$"�1�+"#��-�##������ $"%,� /&-������$�"��-�##������ /��� 2$�%�$$�+��&/"�� $�/&������$"������"5�&��*��/,�/"$�"#�,��%, ��2�&��#�$,�� ���&���������"-&%%**����/��+,-"��,� ��+"#��-�##������&0"�����+�$�����$%�,1�/&���$ �� ���**���*�$$����"�0�"��"��##�$�"��/,�/"$�"#��"����"�&/"�� -��$�"# $�,������##��/,�/"$�"#�,�&��0�������*���&����������0&��&������-�&##�$**%$����.,$$,� �0,��$�2$$,���0�-�*+���%, �,��2��+"#��&��&�/��+"#��-�##�����&�

�"��$"%,��&�"##�$���"��,�+"����#*$�#%%*��%&$%"+�����##���*%$"��/��#�$%"����"-�,+,���=, ��,�,##,� /,�/"$�"#�,,1� /&%�� &�� �&����#�##�� #��/�$$�� %, �2$$,1�)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� +&������ %��$&�� ����%��� ��/���""�� ��$"�/,�/"$�"#�,,��/��$"��%, �2��/��%*+**�""��#���� +,,�&0"�����+�$�����$%�,��4,�/"$�"#�,,�� #���� �%*��"�%��������+,-���,,��%�-�"�� ��$&�$��� �&������##�$�����$%�,��.&��"��#���� �"�"��,��/,�/"$�"#�,���"%��$"���&���+**�"���*�+����$""��- +��%���+��%"�$$��&#&�$$���)�#��&%&���&��$$��&���"-� �$**����"#���+"#��-&��&/,�/"$�"#�,�� /��%*+**�"�� �*�+����$"%$�� 0&�%%"*%$"##�$"�� +��%"�$$�� &#&$*-�"�$$���.&��"�� ��$%�� #���� � ��-���##�$""�� &$����$""�� /�� � 2+&����������,+ �""�����0"�����+�$"�� ��$%�"�-�##������ 0"�*$�"%�/2��,� &+��� ��$%"/,� %&$%"+��� ��"

�&��%"�**�/��$,,��2##��"����$%�"����+�&������.��%�$�*%$"��0"�*$�""##��+&������$��&�1�"��,�)�#��&%&���&������-&��*$�&����#���+"#��-�##�����%"�,,����+����+��� ��"�&�� �&�"*�*�"�$��� ��$%���0�-�*��$��� /�� �*�$��� �"�%���,+�$�,� ��0�-�*��$��1� /&�%��+��%*���+���&0"�����+�$""�� ��$%��������"�%,$��"##,,��%**���������������������������������������������������������'��� � ������������� � ������'%��' � �������'2����6����� ��������������"�� � �������������� ��<�%������' ���� ��A�<���� �% �������=M������������ ���)�:E:4>">��D���E�)���!�###*��$��(������*�

��

%�*$���������-&��*$�&����#���$�$,�$"$$,�&0"�����+�$"����$%���� -�,$$,��."-� /"��-�+����&/"��/,#%""��&��� -� �� ����+����+���1�+,#���2������&��"�0��"�$�����)�#��&�� +"#��-�##������ �&�"*����� �����������&��"�� �$����*���/�� -�,��

8+���-"�%�#2�-��� #���� +,,� �&������##�$��� ��$%�,� &�� 0 ���� � 0�"�"��,�,,����-�&##�$**%$�"���*%�����.&������##"�&��&�����$����$&����-�##�$"��%"����&��"�0��""�1�/&����"��%*��"�%����&#"�%�00�#"�,,�,�$"$���$���,��,,����%*���"$��"�%�%$��/&$$���� %$�� �$"��$"%�&������-&��*$#���&%$"����"�$*� $$,��.,$�,�$"*����&�5���$����&���"$*�$&�����,,�,��/��&0"�����+�$"����$%��-�##������+,#�$�,� ��$��0���"�����.&������##�$�$��� $ �$�,�"�������&#"�0"�*$�"���� �"%� �&����������&����-"�%�#2��,�%*���- +,���$%�"�-�##����0"�����"�"�"## ��,�$���.,�,��"-&%%����&�5���$����&��+�����*%$"�� /�� ��$%�"�-�##������ ��+&���"��"��+,#��"�� &�5"#��� &�� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� +"#��-�##����$$�� >�&���&>>�3"1�����#"�&>>�3"� /��:�3%�&>>�3"�� ��"�&$�"��*� /��0 ���� � ���%��$"�������0�*$%&-���$�##���&��"�0��"�##,��������%&%&���$**�"�$���&������##�$�$��� ��$%"�$�,��*&�&$��+���$&0��*$

��$%���� 7�-&��*$���%%����&������� &�� �&�$��#��� #*&����*%$""�� /�� �&�$��#������%%&�-���$"%,�#��/&�-���$&0��*%$����0"�*$�*+����&���������.,$$,����%�$�*%$"$$�� "�� 0"�"-� �� � +�#��&�� +"#��-�##������ $&0��*$&�%"*�"##�$���� % $ � %$����� 6#"�$"$��� &���"�� $&0��*$�$���� &�� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#�##��-&��"��*�- +,��:�3%�&>>�3"���+���"�"## ��,�,##,���+�##���

��

4 Tarkastusviraston kannanotot

.��%�$�*%$"����+&���""���&#��$"#+���,,1��&����%&�+�#��&��+"#��-�##�����$**����"##*$���/���*&�"����%&�$���,�$**�����"#*�1�$"*�������/��+�#+&�����%����#���&#"����$���/�������,+,,���"�&���.��%�$�*%$"��0,,% $ � $�&#�1��� ������&������ ������ ����%�������� ���3��� ��� ������ �%����������%������ ����&��� �����������������N�.��%�$�*$% $ � $�,�%,$��"#�����$"%,�+�#��&+���������$�"��2��"��,�)�#��&

%&���&������$&##��/���,%2%*#��$����)�#��&��+"#��-�##����$����"5���&���,,���"#� �+�#��&+���������$�"��2��0,,

�2%$"$$,�+�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##����$����)"#��-�##����##�����%&��"����� +�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +�����-��%�����1� +�#��&�� %�$$�+��&/"�� $�/&������$��� $"%,� :*�/"�����#&*�"�� +"#%���� /�� +�#��&�� $�/&��������� %�$$�+��&�-���$�$,#� +�"�� ��$%�"�� /������"��-�##����$��� ��-"*�*+�"�� ��$%�"��-�##�������)�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##������ ��+&���""���&��� � ��,,�+�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� ��-&��*$���+"� /�� 0��,,���-�&##�$������ 0�"�"�,� +"#�$��� ��-"*�*+��� %*$����*%$"�� 0��%,##,� ��%�+,#�##,� - +,%$ ��,+,%$�� %��$&���+�##�� ��$%���$&##��� )"#��-�##������ $����"5��$$�� &�� %"$%"�$"$$,� �$"��$$��+"#���%&�%&��$%��$"�����+��%*������"���.&�$��#���+�#��&��#�����&��&�0 ���,,�� �&�"*����������-�&##�$������%*$����*$�"-&%%��$����)"#��-�##������$����"5��1���+&���""��/��%, �,��2��-�##�����&��"��%&-��$�"�����+�#��&���"��&+"#%������)�#��&��+"#��-�##������&��%"-��"�� �+���"�+*&$����"���$�,����%%���"-�&�

$"���%$������,�&��$���##��%"-��"�� ��,%2%*#��#�����$"%,��&��������-�&##�$**%$�#������&��0*&#�$"���%$�1�/&##&���+�#��&�+&��+"#��-�##����$$��- 2� ��,,� #��/�$���0,,&�����%%��&�����4&-������$$&0��*%$���%, �"�,,��+�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#%���� #���� +�"�� ��$%�"�� -�##�������� )"#%�$�#%*��%&�%&�$"���� �*&%%����$""�� %, �"�,,�� #,-���,� %&�&�+��-�&$&0��*%$����*���� � 2$� %&�%&>*�**�"/��� 4&-������$$&0��*%$�$��� +�#��&##"� ��-"*�**�%&�%&��$%���&-"##��#*&��&��$%�,�$"%,�$&0��*$�"���"%"��$""��/��-�##���&�������#���� +,,��&������##�$�����$%�,���)"#��-�##����$����"5���� �*%���� ��$%�"�-�##������ ��+&���""�� /�%�*�*+���

%�-�""��0,,&$�����6#"�$"�,���+&���""���&���*���$����+"#��-�##�������#���� +,����$%���"#��+�##��$"+����#���"��.�+&���""���&��� 2$��&������%���+�$"$�����$%�"�-�##�������+*##��+"#��-�##������&-/����$"%$��$��"�1�"��,�+"#%����#���� +,����$%���&��&�%"���+�#���*�/�����&��"��*��<�$,%$����$%�"����-�&##�$����+��%*�*%$���� �*#""� +���*�*��� �,�##,� ��+&���"�##�� 0 ���,,�� +,#��,�,,�� ��#���"���1�/&�$$�� "$��"�%�%$�� +"#��� %&�%&%*$����*%$"�� %�$+�+��� +�#��&�� ��#&*����*-%��+�##�� ��+�##�� ���� /&�$$�� +�#��&�� ��%$*+�#��*$� &#"����$"$��� +������**��.��%�$�*$+���$�&� %��$&&1� "��,� �,##,%,,�� ��##�##�� "�� +&���� �, $��� +,#��,,�

��

#"�$����#��##�$��� ���%%�����$%�"�� �"�#�$&��*��$��1� +��%%�� ����"�� +��%*�*%$���+&��������$&�������<��/��%&�%&/"���&*$*�+��%*����������+"#��-&��&%*$����*%$�������*&�"�� +�#��&�� +"#��-�##������##�� %,$���,,� :*�/"�����#&*�"�� +�����-��

%�����1� %�$$��-�##�����1� ��$%�"�� -�##�����1� +"#��-�##������ $**�����"#*�1�+"#��-�##������ %&$%"+��� ��0&��&�����1� +"#��-�##������ %&$%"+��� ��/&���""��$"%,� +"#��-�##������ ���# $���##��� /�� +"#��-�##������ �"&�""���$"�� +"����#*$�#%*��� <�$,%$�� +"#��-�##������ %&%&���$**�""�� %**#**� +"#��-�##�������*#&$���������"����.��%�$�*%$"�� 0"�*$�""##�� +&������ �&�"��1� "��,� +�#��&�� +"#��-�##����� &��

+���"� +*&$���� %"-��� � �� �"�%���,+,$$,� �,,���� � 2��"�$""�� $**�������)�#��&���"��&+"#���-�##�������0"�*$�*+��$����"5���&��#*&�*1�/��$��,�&���&�"*�"��*� $ $�"������$"$���� )"����#*$�#%*�� %, ��22�� 0"�*$�*+�� $����"5��� $&0���- +���%"-��� �"��"�� ��-&��*$���%%��&��"��&#&$*-�"�$�����)�#��&�"*+&$�&�� +�#��&+���������$�"��2���/��)�#��&%&���&����+,#��"��� 2�/�%&�&��$"#%" �"�� � �&���+�%$���)�#��&%&���&������-&��*$�&�����&$$��+"#��-�##�����&��&�5���$&��*��$����*%��$"$�����&%*�"��&��*��&�5���$����&%*+�*%$"�1� �&������0"������""�1� &-/"$,,��2�1� %*+�*%$"�� ��0&��&����$*-�"�$��1� +�#�**%$�$��� /��+�$�*�$���$"%,��&�"��,%2�$����0&�%%"*$��#���"�$����+���*�*��$$**����"#����%����+���%, �,��2$$,�%&%&�+"#��-�##�������&���������.��%�$�*$+���$�&�� %,$�� %$"�� �*%���� +�#��&�� +"#��-�##����$����"5��� /��

��$%�"�-�##�����"�*$��+���%��$���+,#�$"$$,%���+"����#*$$��+�#��&��"��0��-�����%, �,��"��,���"�$&0�+���- +���0�"�"���+&��"����#&*�"�����0"�$���1�/&%���&����� $**�"##�� +�#**����#*""##��� )"����#*$�#%%**�� 0"�*$�*+�� �"��&+"#���-�##�����&�� #�$,%$�� ��+&���""##�$���� �"���-�&##�$���� +"#��-�##������ �*#&$��+�&������ �#���1� "��,� +"#��-�##����##"� �$"�"����� +��$����$��� �*#&$��+&��"�����.,�,�#�$,,�&�5���$����&���&������##�$����&��+����&�����.��%�$�*%$"��0,,% $ � $�/,$"��"������%&#�""��&$�% $ � %$""������$�,�

"�$���,��"��&#�1�������������������%���������������%���������������������������%��������������)�#��&��+"#��-�##������%&$%"+��&-/"�$�*$�"$��"�,,��&#"����$"#���&$���+�#

��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#��-�##�����$��%��/�$$�� /�� $"�� #����"�$$,�� .,�,� &-/"�$�*$��� �, �"��"�,,�� +�#��&+���������$�"��2�� /�� )�#��&%&���&���� +�#��&��+"#��-�##������%&$%"+�$$��+*&$�$**����"#��$$����.��%�$�*%$"���*%�����$��%��/��� /������"�� #����""�� $�$,#�,+,��%��%%��&#"�

���$"�� +"#��-�##�����&��"�� /�� ��$&��� =&$%�� % $""$$,� &�� ��-�$**�"�##�� ��0�-�*+���&������1�$�$,#�,,�&-/"�$�*$�� 2$��,,���"#�,��/��%*+�*%$"��%, �"��,+�$�,� �*��*$#*+*�$��1� ����"�� #�$%"���0"������"�$��� $"%,� %, �"��,+�$�,� %*+�*$�/�����# $���##"�$����)�#��&��+"#��-�##������&-/"�$�*$�&��%, �,��2$$,� - +��� %$�� �$%&-���$��1� ��+�&�����0�� $��,� +"#%�$����"5���1� ��$%�"�-�##�����������"��&+"#��-�##�������,%2%*#��$�����-/"�$�*$�&�� %$�� �$%&-���$**�"$$����� 2$� +"#��-�##������ �&�������� &-/��+��� /�� ��/��+���� <�$,%$��

'�

$"�%������+"#��-�##�������&�����&%"�/*������1�"��,�$**����"#���1���+&���""�1��&�������/���&���������*#&%$"��+&������$"#%",$��� -��$�,,��&�$���$����=, �2$$,�&#"+��+"#��-�##������##��&��/&*�*�*��"��� �$""���"$�����+���"%$��

%*#*�"��"�� %**%�*$�"�� ��%���1� %*�� %��$���+,#�$�##,� ��-&��*$���%%��&�##��&��"$���� � ���"�%���,+,,�"0,+�%�*�����)�#���*���$%"/,�%�����+���"��&+"#��-�##������##�� &�� &$&�����*�� �&���+**�"�$�1� +��%%�� "�,,�� +�#��&�� +�$��0*&#�%$""�� - +,%$ �,�� ��-&��*$#���&%$"�� &+��� %&-����""�� ��#&*�"##�$��� +��%"*%$���� )"#��-�##������##��� &-/"��"�� �*%���"�� �&������� &�� $*&/���*���*&�"��+�#��&���- +���+�$��0*&#���$%"�#�,��.&�$"��� &$�% $ � %$"�,� &#��� �� �������� �� �%������ �����

�� ���� ������� �� ����� ��� ��� ��� ������ ����%������ %���&��� ������)�#��&�� +"#��-�##����$����"5���� �*%���� +�#��&+���������$�"��2� ������

)�#��&%&���&��##"�+"#��-�##������%&$%"+���&-/""��$"%,�+�#+&&�$"���&*�������$�����-/"�$�*%$"$$���,,���"##,,���**���*�$$��+"#��-�##������ #"�$"��0"������""�� /�� ��+&���""�1� +"#��-�##����$$�� %, �"��,+,�� ��$��*�"����� $"%,��&*���"���+��� ��$%���/��� /���**�� ��/&���""���)�#��&�"*+&$�&�������"�*$%*���##"� +*&$������� ��#��0,,�2$%"��&�*%$"�1� /&$$�� ��0&��&������ �**�� &-"##��+�#��&���#&*�"����#�$���/��+�#��&+���������$�"��2��-�##���&��#����&���������*#&%$"##�$**�"$����)�#��&��+�����-��%����##��0 ���,,��+�-+�$�"�����+�#��&��% % ,�$*&��*

�*�� %��%�$$�� &#&$*-�"�$$�� ��%$*+"#+&���"�$����� %*$����*$�"-&%%��$���� ���"��,##,���%�+,#�##,� ��+&���""���&�� �*�+������-&��*%$"��$����+**$� ##,0��,�,##,� +�#��*%$��� "��� +�����-��%����#,-�"��"�� - 2� ��,��$""���)�����-��%������*#""��"-�,�+,#��,"��"��#��$�����-&��*$%"$%��� �,��$%"/,��7�$%�"�-�##������ ��+&���""��� &�� &-/���� +"#��-�##������ ����1� "��,� +"#%���� #���� +,����$%��� &�� �*���$�"��*1� +�#���*� /�� ���&��"��*� &�%"��� $"%,� +���*�*��*� ��$%�"����-�&##�$����+��%*�*%$�����)"#��-�##����&-/"��"�� �*%���� ��-&��*$�&����#��� �*#""� ��0&��&���� %**

%�*$������� +"#��-�##�����&��"�0��"�$�,� /�� ��#���""$��� +�#��&+���������$�"��2##"��.,�,�0"�*$��0&��&�������, �"��"�,,���"#/,��"$+*&$��������**���*�$$��&0"�����+�$�"��/��&�%"*�"##�$�"����$%�"����#���"��+�&�##���.�#���"%*+��� ##,0��,+,�� #�$,%$��/��%*+�� /��0,�+���,��"��+"#��-�##������&0"�����+��"�� ��>&������&� $"%,� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� /&-����$/,�/"$�"#�,���*&������� $,,��2##�$"�� "��� ��$%��"%�/2��,� %&$%"+��� 0&�%%"�����0&������ .��%�$�*%$"$$�� -�+�������1� "��,� -�+���*�� +,-,�$"�� /�� $��*����$"�� 0&�%%"������$"�"�*�$��� ��/&�$��� &�� ��0&��&��*� - +,%$ � �� %, �,��2�� �*%���� +,#���2�,$��� /�� ��-�&##�$"�� %&�/��+��� �&��"�0��""�� &�� �&�"*�"��*� �#���� +��+"��,��@ 2$�)�#��&%&���&���� $�$,��"�� ���%�$�*$� &�� �*&����*�� +"#��-�##������ �&��������0���/��&-/"��"���&*�������$���%&$%"+������%�$�*$��"�&����.��%�$�*$+���$�&�� %,$�� %$"���*%���� +"#��-�##������ ��>&������&/,�/"$

�"#�,���*&���������"�&��0"�*$�""##��+&��������+�&���1�"��,�)�#��&%&���&����

��

��-&��*$�&����#��&���&����*��- +,%$ �� /"��+"#��-�##����&-/"��"���*%����/�����$$,��,,���"#� /"����$%���/&/"��$�$,##,���.��%�$�*$+���$�&�%��$&&1�"��,�)�#��&�"*+&$�&�&��+���"�+*&$�����*&����*��

+�#��&����#��0,,�2$%"��&�*%$""��+�#��&��+"#�$���/��+"#��-�##������%&%&���$**�"$��� /�� $"�� +��%*���+**�"$��� +�#��&�� ��#&*$��+�&��#&*�""�� &�%"��� /�������,+,,���"�&�����)���"�$"�,�&$�% $ � %$"�,�&#�1�����������������%�������������

���������� ������%���������� �����������)�#��&�� +"#��-�##����� /�� $��-"�� #���� +�"�� ��$%�"�� -�##�����&�� 0&-/����#

����� ��>&������&�� %"�,,��$�,1� %,$���"# ,� /�� ���# $&�������="�� �""$�,� ��"�&$���&��$���"���"-�,+,�&�%"����/��&#""##�$���0,,�2%$�,�$"%,��&��""�0����+���"��<��/�$��� ��,��"� ��$�$,�$"��+�#+&�����/����$%�"��-�##������-��$�""���&��+����$���1�"��,�&�5���$����&�/��#��/�$��� ��,��"� ����"�&/,�/"$�"#�,��%,$���"#"+,��&#"����$��� ��"�&��$"%,� �*&���+���&�%"���%*+���+"#��-�##������ ��#�$���"���0,,�2%$"��"%&��$&�##"���)�#��&��+"#��-�##������ $�$,�$�,�+�#+&����� /�� ��$%�"��-�##������&��-�##��

�&$$�����%�$�"��*�*$"����$����,%2%*#��$������5���$��&��$"$���+"#��-�##������ +�#+&����� +�#��&�"*+&$�&�� ��$&##�1� ��$"� +"#��-�##������ &0"�����+�$"$$�� �0,��$�2$$,�)�#��&%&���&���� /&-����$/,�/"$�"#�,$$,� $"%,�)�#��&%&���&����$�$,�$"�����%�$�*%$"���&��"$����)�#��&�"*+&$�&��&$�#���+"#��-�##������&-/���/��+�#+&&�+�#��&+���������$

�"��2�� ��-&��*$���%%���&$�$�&�� �"� $"*���� /��%*+�$��� ������"�$�� &-/"��"���&�"*�*$����.��%�$�*%$"$$�� -�+�������1� "��,� �,�,� $"*������ /�� +�#+&���� &+����$����*��"+�����"�%"$%��� �+"#��-�##������$"%,�$"����$%�"��%����#���&#"����$����% $ � %$�����@ 2$�0�#�*�" -�" $�+�#��&+���������$�"��2$�,�&0"�����+�$��� +"#��-�##������ �&�"*���+���� )�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#���� /��$"�� %$�%2�-��� &�� +,#��2���)"#��-�##������ �$����*���/����"�$��+�$ �"�� /����"�&/"���*�+�#*&%��*$��$&��+*&%$������$�"��2$$,�+�#+&����/��#��/"����%���+"#��-�##������$����"5��"��/&-�����"��&��%"$%��� � ��+�����**����##"� %$���,�$�##"� -"�%�#2�##"��)��%%�� ��#���"� &�� ��"�&$�"��*1� �,�,� +&���*&�&$����/&##������%�+,#�##,�+"#��-�##������+�#+&�����/����+�&������%&$%"+�����$%����)�#��&�� +"#��&��&1� %�$$��� /�� +"#��-�##����� $"%,� ���-��� #���� +,�� �**��

�**���*�$$��/&-������$��1���$%�"�-�##�����1�$&0��*%$���/��$"#+���"# ,�%&$%"+����&�����&��&��/,�/"$�"�� �$&+"#�*+���&$���$��"��%*����"�+�$���+�$$����-&��*$���%%�����$���**��&�$$�� /,�/"$�"�,,��� .,�,� ���%&�������**���*�$$���$��,1� "��,� +��$����$"�� +"#��-�##������ &0"�����+�$"�� �&�����&�� /�� %��/��0��&1�+"#��-�##�����&��"�0��"��"�� $"#+���"# 1� �*#&%$"�� #�$%"���1� ��$%�"�� ���# $&�����$"%,����$�,���0&��&�����&��"�� �"�� �&��%$��"��##�$�%$���&�����&�%$""���=, �,��2$$,�%��%%��)�#��&%&���&����+"#��-�##�������&������ %$�%2���&���+���%*��"�%���0,�+���,������+��$$,�+*&�&+��%*�*%$"$$����.,$$,� -�"�$2$$,�&������#"�&>>�3"���"-�,+,�,��*&�����"��� �$"$�����$%�"�

-�##�������,%2%*#��$�����"�&�1�/&�%��0&-/�#���+&������+����$�*��$���,1�"��,�

��

+"#��-�##�������&�"*�"�����$����"5����/��$���,�/&-�"�*��+"#��-�##����$**����"#�����*%�����.��%�$�*%$"��0"�*$�""##�����%�$�*$+���$�&�+&����+�&���1�"��,�����#"�&>>�3"� �*&������$����*��"+�$���+"#��-�##������/��$��-"��#���� +�"����$%�"��%����#���&#"����$�����"�&����)�#��&��+"#��-�##�������&�������"�&���/&$$�����,,����%�*0�##�$"#���0&-

/�#����&���+�"�1�+�$���+�"�� %$�%2��"���&������$�����*&�"��+�#��&��+"#��-�##����##"�&��&##*��+���"�+*&$����&�����$��1�"��,�$"�&���&�"*����*����+&#����� $**�"-%&/�� %"����&��"�0��"��,1� /&���� &�� %�00�#"�,,�,�$"$��� +,-"��,����)�#��&��+"#��-�##������-&��"�����%*$����*$�"-&%%��$������+��##,��$����*�

��/�/&*%&##�����5���$����&�� &�� %*��"�%��� �, �"��,+,� ��"� �� � 2 -��$�"#��"�����00*����&�**����%&$%"+���+�����*%$"���.,##2���-"�%�#2�-��� /�� /,�/"$�"#��"��%, ��22��#���� +,��&0"�����+�$"����$%����$����*%���"��-&������"����-"*�����&�5���$����&&��%�$+*0���"���1�%*�� ���$� ��$"� �&�������+&������-&����� "��$� �"�##,� /,�/"$�"#��##,� /&%$""�%��� +,-,�$"##,� �$����*���/��,,�,##,��.��%�$�*$+���$�&�-�+���$�1�"��,�+�#��&+���������$�"��2�/��)�#��&%&���&���&+����*���$���""���,�,��$����*���/&�-���#���� +,����$%���$"%,����$�,���-�&##�$"$�����-"*�*+���*-���+�#��&��+"#��-�##���������)�#��&��+"#��-�##�������&���/&�-���#���� +,�,���$%��,� #""�$,%���/��� 2$�

��$%�"�� ���# $&�/�"�� &$�#���&�� $"1� "��,� �,�,� �&�������&�� +��$��� 5#&:��#����8$����*���/&��"��� 2���%%�����&+���#��/���/���+&��"��$"%,�%��$�##�$"$���"��,�%��$���+,#�$"$����.,$�,�+&��$"*������ 2$�+�#��&�+"#��-�##������&$��/����%&-��$�*+��� %�#0��#*��� .&������� +�#��&�� /�� ���%%���"-�&�$�"�� -�"�$2/"����/�0����$$�� +&�� "�"## ��,,� �*#"+��$**�"$$�� /&*$��+��0��� %, �,��2/,� �&������##�$�"����$%�"��-�##��$"��$"%$���)�#��&%&���&���� $�$,��"�� ���%�$�*$� ���%�$���� ��-&��*$�&����#��� +"#��-�#

#�����&��������%, �,��2/,���$%����# $��$,�0"�*$�""##����"�&���"%"��$$,,�����%�$�*%$�$$�� �&�"��*�� /&���%��� 0**��"���� /�� -*&��*�"���+��� %, �,��"��,��.��%�$�*$�"�� $"*������� 0"�*$�""##�� ���%�$�*$+���$�&� ��+�&�1� "��,� $�$,�$"�����%�$�*%$"��-�+����&��&��%,$��"#� � �$����*%��$"$��� /�� "��,�%&�/��+��� �&��"��&���"-� ����$,��"��+�#+&����/�����%�$�*$/,�/"$�"#�,��&�����%, �"��,+�$$,�&#"+����"$*�$$���-*&��&&��&���"�������,+,$����)�#��&��+"#��-�##������$�$,��"��+�#+&����/����$%�"��-�##�����&��/,�/"$�"�� �

*$"��� "��� ��$&�� %&%&���$**�"%$��� .��%�$�*$+���$�&� %��$&&� $"�� �*&���+���+"#��-�##������%����#���&�%"���/�������,+,,���"�&������%*��"�%���-*&�����+�1�"��,���-&��*$���%%�����/���&�$��#���+�#��&��+"#��-�##�������+"��**��*+���/��%*+�$����.,$�,�$ $�,���"�&�$**����/��&$����$���"��#��$�"��+�����-�##������#���"��"��/��+�����-�##����+,#��"��"����$%"�$�,�&��%&%&�+�#��&��+"#��-�##����&�5���$����&$$�� ##,0��"��,+,�/��%*+�$�����.��%�$�*$+���$�&����"#"$�,��*&�"��+�#��&��+"#��-�##�����1�$"��+�#+&�

����/����$%�"��-�##������&�5���$����&��/���&��������+����&*�����+�������,�#��/&/��/��0"������"���1�/&����0��"�,,��%��$���+,#�$"$���0��-�����%, �,��"��,����

Lähteet

1. Lait, asetukset ja normit

��*$%*����� +�$��*$� ���(����� +0�� -�##��*%$"�� "$�� %$""�� !�� �''(�����+�#��&�"*+&$�&��#�����&��&+�#�**�"���**�����$"$�������,,�2$%&%&"#������#&*$��+�&$��/��(�������.�#&*$��+�&#�%�����(�������)�#��&+���������$�"��2��� 2/,�/"$� $��(������

2. Muut kirjalliset lähteet

8��# $���##��/��+"#��-�##�������"&�""����"��+"����#*$�#%%*�������)�#��&%&���&��� ��-&��*$�&����#�1� .*�+�#*&%��"#�*� ��1� �8<8����1� 4*#%<� ��(�����������D9�����%��

8� ����"�� &�� �&+"�"�5�� �":�� �* :�3%$� ���� �I�0$�� J&�%��5� ��0"�� J�(��(��������"�����&��#�@&�"��� ��*����J�$-��5�&����A��������

��3%� �>>�3"� �&�����&/"�� ���%�$�*$�� )�#��&%&���&���� $�$,��"�� ���%�$�*$���������#�$$��0��"��,+,�4*#%<� ��(�����������D9�����%��

�"�3-���%��5� >&���*:#�3��":��@���5"�"��� �-"�3�$"�&>��&��*5�#���J�$-��5�&����A��������

�*�/"���+"#�����$%��/���*#&$��0&����1�%"$,%**/&*#*%**����1��������/&*#*%**�����1������%**�������)�#��&%&���&����!"#$��%�����1������/��������.*�+�#*&%��"#�*����1�<*&����*%$"##��"�1�4*#%<� ��(�����������D9�����%��

�":��@���5"�"���7"0&��$��&��-"��"3�"��� �&>��-"�.�"�$*� �@��3-�����/������1�G���"������"$�K&+"���"���833&*���:�#�� ��>>�3"� K8��1�J�$-��5�&����A���������

�":��@���5"�"��������"5 ������������"0����"���&>������3"1�����I�1�=������������

��

�>>"3��+"�"$$�&>� �-"��"I�L"�#�����":��@���5"�"����>>�3"��J"##��5�&���������

K�""�$0��1�8#����7"���%$�:">&�"��-"�J&�#�����%�K�&*0������-"����"�����&��#�@&�"��� ��*��1���&5����&>��"�����$1�J�$-��5�&����A��������

K*��"#��"$�>&���*:#�3��":��@���5"�"�������"�����&��#�@&�"��� ��*���/��J&�#�����%��J�$-��5�&����A�����'��

K*��"#��"$�>&���*:#�3��":��@���5"�"���7"0*::#�3�����#������@���$�� �&>������3"����# 1�7&&���������

<"&�51��&���9� ��":������5"�"��� F�.-"&� � �������3��3"��G=�.�"�$*� ��33�$�&��#���0"���9&�����<&��&&�������

@��*�#�&����$3�#�.���$0��"�3 �� ���"�����&��#�@&�"��� ��*����J�$-��5�&����A���������

����&��#�K&+"���"����&��&I��5������":���������%$�����&��#:��%��=220"�-�����������

�*:#�3��":�9�K"�"��#��&#�3�"$������"$�����3��3"$�����"�����&��#���5���M���&��&>��*0�"�"�8*������$���*��&�$� ��.��8�����*"�&$�8��"$������

�,,����$�"��� @����� )��-�$"�� ��� -�##��*%$"�� &-/"#��1� +�#��&�"*+&$�&��%��$#����!"#$��%��������

7�$%-���"���5� �� $���$$%*#�>2�+�#����5"��� 7�%$�"+�$�&�+"�%"��� .*%-&#���������

7�$%�@&�"#$� >&���&+"�"�5��@���5"�"����8*$���#�����>>�3"� &>������3��#�@���5"�"����A��:"����������

��$,��"��+�#+&������-&��*$�&����#�##��F�+�����-�##����1�#�%��$����/�� -�"�$"���&�����&��� ������ )�#��&%&���&���� .*�+�#*&%��"#�*� ���1� <*&����*%$"##��"��4*#%<� ��(�����������D9����1���%��

.-"�A&�"�&>�K&&�����3��3"$�&��.���$0��"�3 ����@&�"��� ����������3��#��&#�3�"$9� �"3#�����&�� &>� ����3�0#"$�� ���"�����&��#� @&�"��� � �*���� J�$-��5�&����A���������

��

)�#��&%&���&������-&��*$�&����#�1���"�$*� ��&0"�����+�$"����$%�� -�,��%&%&*$02 �,%��/���+*&$�#������F�������8<8����1�4*#%<� ��(�����������D���%��

)�#��&%&���&���� ��-&��*$�&����#��� �*#&$��+&��"�$��%��/�� +*&�"##"� ����1�)�#��&%&���&����!"#$��%��������

)�#��&%&���&������#��0,,�2$����1�!"#$��%��������

)�#��&%&���&������#��0,,�2$�����1�!"#$��%��������

)�#��&%&���&���� �*#&$��+&��"�$��%��/�� +*&�"##"� ����� )�#��&+���������$�"��2��!"#$��%�������

)�#��&%&���&���� �*#&$��+&��"�$��%��/�� +*&�"##"� ������ )�#��&+���������$�"��2��!"#$��%��������

)�#��&��:*�/"�����#&*�"��+"#��-�##�����+*&���������)�#��&+���������$�"��2� )@� �(�(����1� !"#$��%�� ������ .*�+�#*&%��"#�*� ��1� ��#���"�� 4*#%<� ��(�����������D9�����%��

)�#��&�� :*�/"�����#&*�"�� +"#��-�##����� +*&���� ����1� +�#��&+���������$�"��21� )@� �(�(���1� !"#$��%�� ����� .*�+�#*&%��"#�*� ��1� ��#���"�� 4*#%<� ��(�����������D9�����%��

)�#��&�� %�$$��-�##������ )�#��&���#&*�"�� ���%�$�*$+���$�&�� �&����������%�$�*$%"��&�*%$"����(������!"#$��%���

)�#��&���#&*�"�� ���%�$�"�*�� %"- %$"�� +*&$�##"� ����F������)@��(���(������!"#$��%��������

)�#��&����#&*$��+�&"$�� $�+*&�"##"�������!"#$��%�������

)�#��&����#&*$��+�&"$�� $�+*&�"##"�������!"#$��%��������

)�#��&����#��0,,�2$%"��&�*$�+*&�"#�������1�&$�����/������!"#$��%��������

)�#��&����#��0,,�2$%"��&�*$�+*&�"#�������1�&$�����/������!"#$��%�������

)�#��&����#��0,,�2$%"��&�*$�+*&�"#������1�&$�����/������!"#$��%���������

��

)�#��&�� +"#��-�##����$$�� %, �"��,+,�� �*��*$#*+*�� /�� �,,���"#�,��� )�#��&%&���&����!"#$��%�������.*�+�#*&%��"#�*�����8<8����1�4*#%<� ��(�����������D9�����%��

)�����-�##������/&-�&� -�,��+�$�**##��&#"+���+�����-�##������&0"�����+�$"�� �&��������&-/�*%$"��/��$"*������� ���%�$�*$��)�#��&%&���&����$�$,��"�����%�$�*$��!"#$��%����������#�$$��0��"��,+,�4*#%<� ��(�����������D9�����%��

)�����-�##������$����"5���/�� �&������$**����"#�������F����1�)�#��&%&���&��1���-&��*$�&����#���!"#$��%��������

)�����-�##������ �&�������&-/�*$� /�� 0,,�2%$"��"%&�� )�#��&%&���&���� 0,,�2$��!"#$��%��������

)"#��-�##������ +"����#*$�#%*��� )�#��&%&���&��� ��-&��*$�&����#��� !"#$��%�������.*�+�#*&%��"#�*�����8<8����1�4*#%<� ��(�����������D9�����%��

)*&�"�� ����� +"#��-�##����$**����"#���� )�#��&%&���&��1� ��-&��*$�&����#�1�+����&���$"���$��%��/���!"#$��%�������<*&����*%$"##��"���

)*&�"�� ����� +"#��-�##����$**����"#���� )�#��&%&���&��1� ��-&��*$�&����#�1�+����&���$"���$��%��/���!"#$��%��������<*&����*%$"##��"����III�3#"��$��"���3&���III�"*�&3#"���3&����III���$>��#����3&�(��III��"����>����III���"�$*� >��#����>�(�*:#�3(��III�+�#��&%&���&���>����������

���

3. Haastattelut

���������� )�#��&+���������$�"��21���-&��*$���%%���&$�$�&1� %$��-"�%�#2�'�������� )�#��&%&���&��1���-&��*$1�%**$��-"�%�#2,����������� )�#��&+���������$�"��21���-&��*$���%%���&$�$�&1� %$��-"�%�#2����������� )�#��&+���������$�"��21�:*�/"���&$�$�&1� %$��-"�%�#2����������� )�#��&%&���&��1���-&��*$1� %$��-"�%�#2������������ )�#��&+���������$�"��21�:*�/"���&$�$�&1� %$��-"�%�#2����������� )�#��&%&���&��1���-&��*$1�+��$��-"�%�#2,����������� )�#��&+���������$�"��21�:*�/"���&$�$�&1� %$��-"�%�#2����������� )�#��&%&���&��1�-�##���&��&-/�*$1� %$��-"�%�#2��'��������� )�#��&%&���&��1�$�$,��"�����%�$�*$1� %$��-"�%�#2������������ )�#��&%&���&��1�-�##���&��&-/�*$1� %$��-"�%�#2������������ )�#��&%&���&��1���-&��*$1�+��$��-"�%�#2,�'���������� )�#��&+���������$�"��21�:*�/"���&$�$�&1�%&#�"�-"�%�#2,������������ )�#��&+���������$�"��21���-&��*$���%%���&$�$�&1� %$��-"�%�#2���'������ )�#��&%&���&��1���-&��*$1� %$��-"�%�#2���'������ )�#��&+���������$�"��21���-&��*$���%%���&$�$�&1� %$��-"�%�#2��'�'������ )�#��&%&���&��1���-&��*$1� %$��-"�%�#2����'������ )�#��&+���������$�"��21���-&��*$���%%���&$�$�&1� %$��-"�%�#2�

���

Liitteet

Liite 1. Yhteenveto IMF:n Julkisen velanhallinnan ohjeen pääkoh-dista72

�� )"#��-�##��������+&���""��/��%&&����&������.�+&���""���=����+**$��=&&����&�������-��/��>����$$�0&#����%%����

��� <,0��,% + $�/����#�+"#+&##�$**$��"#+ $�+"#��-�##����$���+�$���+�"����-&��*$+����&���$�"��+,#�$�$�,�����"-�,+�$�,1�+�$�*�$���/����+&���"�$����)"#��-�##����0&#����%����*&�&�#*�� +�#��$�"#*���/����0&��&�������%&$%"+���0�&$"$$����+&��**$�)"#��-�##����0&#����%%���%&$%"+�����"�&�� #"��"��$����+**$�)"#��-�##����$���+�$���+�"��+����&���$�"����#�+"#+&##�$**$�/���+����$�*���"����"�&��&�%""##�$**�"$����'� .&������##��"��/,�/"$�"#�,�!�##���&�(�/&-�����"����$,�$�"���&��"�0��"��"��-�##�����/��/*�����"���&%*�"��&�������� )"#��-�##����$����"5���

��� 7�$%�"�-�##����/,�/"$�"#�,�8%���+�$"��-�##������%����+**$����#"+,��+"#����� )�#��&�� +"#%�%��/&/"�� �"-&%%���"�����%%��&��"�� %"-���,���"�� /���

##,0��,���"����#%*��-�/�*������"��/��+,#��"�$�2���$�$�/��$���%%�����4,#%����%%�����

����������������������������������������������������������425�)����*�� ���

Toiminnantarkastukset vuodesta 2004 lähtien

�(����� �,�"�# ��%, �2��+�#+&�����(����� !"�%�#2$�2��-��%�����+�#��&�-�##���&$$���(����� .*&�"�*�+�##�$**$+�#+&������(����� <"��&#�$,/,�/"$�"#�,�/�� -�" $#"��&�&��������*&#*$�*$

+&���$$����(����� <�$�"��/���*&��"��0$ %��������+�#��&��+*$�*$�"�"��"# ���(����� ���0�&�� 9���&��������'(����� !��$"#�� 9����%"��"/,�/"$�"# ��/�� -��2�&$����+�#��&��

-��%�����&��"��$����"5������(����� G#%&���#��$+���$�&���&�������

− lähinnä toimintaprosessien näkökulmasta tarkasteltuna ��(����� K"&�""���$"��#���&%$"���&��������(����� )����&���$�&�������-���������#&*�"��/����#&*$��%&##�$**�"��

�&�/*���$$����(����� =&��*0��&�� − riski kahdenvälisen kehitysyhteistyön tuloksellisuudelle ��(����� �&$���#��/���"�+" $����$�"��2��-�##���&��#���

�*#&%$"##�$**$��0&��&�����"�*$%*���##"���(����� ��%"*$����$�"��2��-�##���&��#����*#&%$"##�$**$��0&��&�����

"�*$%*���##"���(����� )�#��&�� ���/,�"-*&#�&��-�$�&���(����� =��$��&0�$�&/,�/"$�"#�,����(����� ���&+����+�$�"���&���"���#*""##�$"��&-/"#�����'(����� )�#��&��#��%"#���&%$���%&$%"+���*#&%$"##�$**$��0&��&�����

"�*$%*���##"���(����� 7"$*�$$�"��%, �2���*&���+**�"��-�##�������(����� 8#%&-&#�+�#+&�����(����� .*�%��*$�/��%"-���,��$�&�������#��%"��"�/��+�"$����,��

��$�"��2$$,���(����� 4,�"+"�&�*$���(����� )�#��&��+*$�*$#����&-/�*$+��%*�*$���(����� ���%�##�$"���&������� -�,�����$"*�*��%"-���,/��,���(����� =��$�##�$"���"�$,&-/"#�����&��""�0��&���(����� <*&��&��*%��$"���*&����&���*%"���"����(����� �G9��/,$"�+�#��&��"�����%�$�*$+���$�&/"�������%%��$���%�$�*$�

��%"��"��-�$�&/"��/,#/�� $%"�/*$����*%����� #*%�"����H9�����%�$�*$+"#+&##�$**$�

�'(����� =�-#�%*����+���$�&/"��/��0&#��$���"��##�$ %$�%2��"���&�����#�-��%%""��

��(����� �*&��$&�&���������*%"���"����(����� �"������%����"�$�2/"��%����"�$�2�-&��&0�#+"#*/"��-��%������� −�puitesopimus��(����� 8$����*���/�0�#+"#*��"��%, ��2�0*&#*$�*$-�##���&$$����(����� . 2+&���%&*#*�*%$"��� 2##�$ $+��%*�*%$"����(����� )"�&$����+�"��0"����,���"-&%%**$���(����� =&��*0��&��+�$���$�"���"%���$��"��$&+"#����$���%, �,��2��

%"-�� $ -�"�$� 2$$,����(����� !��+�%������$,,�"# /,�/"$�"#�,����(����� 6%$�� �$�"��$&$���#�0�#+"#*/"��+�#+&�������(����� )�#��&���$*��&��-�$�&��*#%&��"��+�����-��%�����+*&$�����

�����F����'���'(����� 8�����##�$"��%&*#*�*%$"��%���*$�*$��-�����(����� 8$*��&���%%�����"�&���*&������"��/��- 2� ��,���"��

−�kuntien asuntomarkkinaselvitykset asumisen tarjontatukien suuntaamisessa

���(����� �*&#*$�*$����$�"��2��-�##���&��#����*#&%$"##�$**$���0&��&�����"�*$%*���##"�

��(����� ="%$���2�&��������"��$�,��$""��� 2��"�� /"��+�#��&��+*$�*$�"��%, ��2�

���(����� 6�0,��$�2����$�"��2��-�##���&��#����*#&%$"##�$**$��0&��&�����"�*$%*���##"�

���(����� ."�+" $��"�""##�$"���*�%��*%$"��"��� �$+�#��&�&$**$����(����� . 2+&����&���$�&/"���"-�,+,��� 2��2� $"�**%$�"��

-�##���&����$$��/��+�#+&���$$�����(����� G#&$&�&����"�&/,�/"$�"#�,-��%"����(����� �*&�"��/��)"�,/,��+,#��"��+"#%�%&�+"�$�&����(����� . 2##�$�,��$�*%�"��� 2##�$ $+��%*�*%$"����'(����� @����#&*�"�� �0,��$�2�*"��"��� �$�*"�����(����� @��������*$#���&%$"�����������*$�&����*%$"�����(����� =*���"��-��%�����+����$�"����-&��*$�+*$�*$�"��� 2��,���"��

/��%, ��2���(����� . 2- +��+&�����+�#��&�-�##���&$$�����(���� 7�-��*�&�������+*$�*%$"��%��$��$����*%$�"��

"���#��"-%,�$ �����(���� )�#��&���"#"+�$�&�/������&��-�$�&����(���� �*&#*$�*$+&���"��"���%%&��%$*��

0*&#*$�*$���"����#�-��%���&�$$��

���(���� �,-%2�$�"���$�&����0�#+"#*/"��%"-���,���"��/*#%�$-�##���&$$�����(���� 6��� $�*%�"��+��%*�*$�"��0 $ + $����(���� �G$,,�2$"-�&�*$�"��%��$�##��"��%,$���"# �

−�erityisesti taloudellisten vaikutusten arvioinnin kannalta�

��'(���� =*���"�� -��$� ��$�+*$�*%$"�����(���� 8�����##�$"��"��%&�$&00�#���&%$"��/������"��%, ��2%*$����*$�"��

+�#��&�&$**$/,�/"$�"#�,����(���� =,�,/,&�%"*%$�"���*#&$&-/�*$�/��/&-�����"����(���� ."��"��%*��&$$�0��&���"#���&$**��$�*%$"��/,#%""�����(���� )"�&�*%$"�� -�"��*%��$**�"��"��$�,���"��+"�&-�##���&$$�����(���� )�#��&��&$�%%**$ -��2��/��+�#��&�+,-"���$�2&��$��/�������(���� )����&���$�"��+�#+&���+�#���0"���,��+�#+&�����%$*���'�(���� ��$,�$��������$�"��2��-�##���&��#����*#&%$"##�$**$��0&��&�����

"�*$%*���##"��'�(���� . 2����$�"��2��-�##���&��#����*#&%$"##�$**$��0&��&�����

"�*$%*���##"��'�(���� �*&�"��=��$�##�$�"���"����0"�*$%&�/�*$��''(�����=�����#&*�"���*&����&���/&��*$�&��"���'�(���� @��%*�����#����&/"���&&#����������� −�maakunnan kehittämisrahan sitomattoman osan käyttö �'�(���� 6�0,��$�2����$�"��2��-��%�����+����$"��+�#��&��+*$�*%$"��

)�0���)*&�&$�#��%%""##"��'(����� =&*#*�"�+" �"�-*&##&��#���*$*&$��*$��� −�suosituksen ohjausvaikutukset kuntien toimintaan �'�(���� �*�/"����*%��.��$����##"��'�(���� �G9�����%�$�*$+���$�&/"�������%%��$���%�$�*$�

��%"��"��-�$�&/"��"0,$,,��2��*%��$**%$�"���#�&������$�"�"��"# $�,�

�'�(���� .*�+�0��%%��"�"��"# �− turvapaikkaprosessin, turvapaikanhakijoiden vastaanoton ja pakolaisten kotouttamisen toiminnallinen kokonaisuus�

���(���������*��������+"�%&$�&��+�#��$�"#*����(������)"�&�*"���������������������−�tilivelvollisuuden toteutuminen ���(���������%�##�$"�� -�"�$� 2���,,�,��-������%�$�*$���'(������)��%����%*$�����"��������������������−�ohjausjärjestelmät ja taloudellisuus����(����� 4,,#*&%���/��+, #,��%$*��

���(����� �&#��$�1��*##��/����/�+����&+����&���$�"�� -�"�$�&�������� �.7 -�"�$� 2����erityisesti vakavan rikollisuuden torjunnassa

��(����� �*&��"��$ �/, � ��$"��"-%,�$ ����(����� !��%"��-&��*$�&-/�*$+,#��""�,����(����� <��%"��"�/��+�"$����,����$�"��2��-�##���&��#���

�*#&%$"##�$**$��0&��&�����"�*$%*���##"����(����� G#%&�$��������$�"��2��-�##���&��#����*#&%$"##�$**$��0&��&�����

"�*$%*���##"����(����� .*#&$&-/�*%$"����#��� ��Valtiontalouden tarkastusviraston tarkastushavaintojen

2002–2006 perusteella ���(����� �����$$��#����$����*���/�0�#+"#*-��%���������(����� 8#*"%"$%*$&-/"#�����&�"*�*$�+*&$��������F������'(����� �&�*%&%"�#*��+��%*�*%$"�����(����� )�#��&�"�$���,�/��%��+&$�&��������"��$�,/,�,����(����� =�#���#&*�"��%"-���,���"����(����� =*#*���/�-�##���&���&���+**$����(����� .N%��+�&�����&����������(����� 8#*""##�$�"����"�& -�"�$%*���-��%%"��"���&�"*�*$����(����� 7���+, #�"��%*��&$$�0��&���(����� ."�+" �"��"��$�,��$"���,,�,��-�##���&�"*�"���+���-��%%""����(����� .*���$�*$0�#+"#*��"��%"-���,���"��/��%, ��2�/*#%�$"$$���

-�##���&$$����(����� @"�$,-�##��*$��� −�liikelaitoskonsernina ja ympäristöministeriön ohjaamana

luonnonsuojelijana��'(����� ),,���%, �2%$"��+�#��&�-�##���&$$����(����� !*&#�&+���**$%"$%*$���(����� )�#��&���"%��##�$"���*�%��*$%"$%*%$"�� )..�����""��&����

&���$**�"�� ���"##"3�*�#���&0"�� �7�5-�$���7��%�*0�##��"��- 2� ��,���"��

�(����� �G9�����%�$�*$+���$�&/"�������%%��$���%�$�*$���%"��"��-�$�&&-/"#��"���*#&%$"##�$**�"$���� 2##�$ �"���#*""##��

��(����� !&��&��%**���(����� )�#��&��%�$$��-�##�������(����� !�##���&&�%"*�"�����(����� ="-�� $ -�"�$� 2��#,0�#"�%%��+�����+&���""��

���(����� =&*#*�*%$"���,,�,##��"��"���%&����1����&��*$�/��%&-�"������"��F�"��� �$%&-�""����*&��"��������##��"��0"�*$%&*#*�*$�

���(����� 8#*""##�$�"��%"-���,��$&-/"#��"��+��%*�*%$"����'(����� @���/���"�$,��#&*$����$�"��2��-�##���&��#���

&-/�*$/,�/"$�"#�,����(����� . 2�+,#�� %$"��0�#+"#*0�&$"$$������(����� @����#&*�"����+���"0,,$�2/"��+,-"��,���"����(����� )�#&��0,,##,��&-/&#�$$��� �&-/&�$����"��$,-%2-*&##&��+�#��*$ -�"�$� 2����(����� . 2�"�+" $-*&#�&�/���#%&-&#�-����&/"��"-%,�$ ����(����� �&#��$�����"�&-�##���&%"$%*%$"���#*""##�$�����"�����(����� )�#��&��+"#��-�##�����

VALTIONTALOUDEN TARKASTUSVIRASTO

Antinkatu 1, PL 1119, 00101 Helsinki

Puh. 09 4321, faksi 09 432 5820, www.vtv.fi

ISBN 978-952-499-074-5 (nid.)

top related