thema 18: brainwave 18.2 en 18.3. zenuwstelsel vs hormoonstelsel zenuwstelsel • vervoer via...

Thema 18: Brainwave18.2 en 18.3

Zenuwstelsel vs HormoonstelselZenuwstelsel• Vervoer via zenuwen• Werkt snel, maar kortdurig

Hormoonstelsel• Hormonen via bloed• Werkt langzaam, maar

langdurig effect

Zenuwstelsel

Centrale zenuwstelsel (CZ):• Grote hersenen• Kleine hersenen• Hersenstam• Ruggenmerg

Perifere zenuwstelsel:• Zenuwen (motorische en sensorische)

Indeling op basis van ligging:

Zenuwen vanuit het ruggenmerg

Werking CZPrikkel

Receptor (zintuig)

impuls via conductor (zenuw)

Centraal zenuwstelsel

impuls via conductor (zenuw)

reactie door effector (spier of klier)

Prikkel = invloed uit de omgeving van een organisme

Impuls = elektrisch signaal

Bouw van een zenuw

Axon (Neuriet) = uitloper die impuls van het cellichaam af geleidtDendriet = uitloper die impuls naar cellichaam toe geleidt

3 soorten zenuwcellen1. Sensorische zenuwcel- Van receptor naar CZ- 1 lange dendriet / 1 korte axon- Cellichaam ligt vlakbij CZ

2. Motorische zenuwcel- Van CZ naar effector- Meerdere korte dendrieten / 1 lange axon- Cellichamen in CZ

3. Schakelcellen- Geleiden binnen het CZ

schakelcel

Motorische zenuwcel

Sensorische zenuwcel

Bron: Biologie voor Jou

3 soorten zenuwenZenuwcellen liggen bij elkaar in zenuwen. Hier omheen ligt bindweefsel

1. Gevoelszenuw: alleen uitlopers van sensorische zenuwcellen

2. Bewegingszenuw: alleen uitlopers van motorische zenuwcellen

3. Gemengde zenuwen: bevat beide

ImpulsgeleidingImpuls = elektrisch stroompje

• ontstaat als prikkel sterk genoeg is – boven de prikkeldrempel

• impulssterkte is altijd gelijk

• bij sterkere prikkel worden meer impulsen per tijdeenheid doorgegeven - de impulsfrequentie neemt toe

• zenuwcel heeft na ieder impuls een korte herstelperiode nodig; kan dan niet geprikkeld worden = absoluut refractaire periode

• Impulsfrequentie neemt af als bepaalde prikkel lang aanhoudt (gewenning)

Zenuwcel in rust - lading aan binnenkant celmembraan

Actiefase binnenkant krijgt gedurende korte tijd + lading

Herstelfase celmembraan kan gedurende korte tijd geen impulsen geleiden

Door myelineschede sprongsgewijze impulsgeleiding

Cel van Schwann

Depolarisatie

Myeline schede

Axon

Cellichaam

Insnoering(van Ranvier)

Impulsgeleiding

Bron: Biologie voor Jou

Inzoomen opsynapsen

Synaps= contactplaats van zenuwcellen, waar

impulsen chemisch worden doorgegeven

INZOOMEN

Synaps

Rust:• Neurotransmitters in blaasjes opgeslagen

• Ca2+-poort dicht

Synaps

Actiepotentiaal komt aan:• Door depolarisatie membraan (impuls)Ca2+-poort open

• Ca2+ stroomt naar binnen

• Hierdoor smelten neurotransmitter-blaasjes samen met presynaptische membraan

Synaps

• Neurotransmitter komt in synapsspleeten bindt aan receptormoleculen

= exocytose

Synaps

• Membraanpotentiaal hersteld in axon

• Bij voldoende stimulatie receptoren genoeg natriumpoorten open impuls doorgegeven

Neurotransmitters• Stimulerend (exciterend) en remmend (inhiberend)• Drugs en veel pijnstillers werken op dit systeem!

Remmend: morfine, alcohol, cannabis

Stimulerend: nicotine, cocaine, XTC

Leidt soms tot gewenning ofverslaving