Biologie samenvatting Regeling SE2

1. Het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel en uit zenuwen. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de:- grote hersenen- kleine hersenen- hersenstam- ruggenmerg

De zenuwen verbinden het centrale zenuwstelsel met alle lichaamsdelen.

Zintuig = orgaan dat reageert op prikkels uit de omgeving.

Prikkel = invloed uit het milieu op een organisme.Voorbeelden:

- geluid- geur- licht- warmte

Impulsen = dat zijn elektrische signalen die door zenuwen kunnen woorden vervoerd.

In een zintuig zitten zintuigcellen maken impulsen (= elektrisch signaaltje) impuls wordt doorgegeven aan zenuw ruggenmerg en/of hersenen.

De functie van het zenuwstelsel: Het zenuwstelsel verwerkt impulsen afkomstig van zintuigen. Ook regelt het zenuwstelsel de werking van spieren en klieren.

Dat gaat als volgt:Zintuig impuls via zenuw ruggenmerg en/of hersenen impuls via zenuw spier of klier reageert.

2. Zenuwcellen en zenuwen

Het zenuwstelsel bevat miljoenen zenuwcellen. Elke zenuwcel bestaat uit een cellichaam en uitlopers.

In het cellichaam bevindt zich de celkern. Deze liggen vlak bij of in het centrale zenuwstelsel

Door de uitlopers worden de impulsen vervoerd. Er zijn uitlopers die impulsen naar het lichaam toe geleiden en uitlopers die impulsen van het cellichaam af geleiden. Uitlopers kunnen heel lang zijn.

Je hebt 3 typen zenuwcellen:1) Gevoelszenuwcellen: - Geleiden impulsen van zintuigen naar het centrale

zenuwstelsel.- Bevat 1 lange uitloper naar het cellichaam toe.- Cellichaam ligt vlakbij centrale zenuwstelsel.

2) Bewegingszenuwcellen: - Geleiden impulsen van het centrale zenuwstelsel

naar spieren of klieren.- Cellichamen liggen in het centrale zenuwstelsel.- Bevat 1 lange uitloper van het cellichaam af.

3) Schakelcellen:- Geleiden impulsen binnen het centrale zenuwstelsel.- Liggen in hun geheel in het centrale zenuwstelsel.- Schakelcellen zijn onderling verbonden d.m.v. uitlopers.

Uitlopers van zenuwcellen liggen gegroepeerd in zenuwen. Elke uitloper bevat een stevig beschermend isolatielaagje van bindweefsel bescherming van de zenuw.

Je hebt 3 soorten zenuwen:1) Gevoelszenuw- Alleen uitlopers van gevoelszenuwcellen2) Bewegingszenuw- Alleen uitlopers van bewegingszenuwcellen3) Gemengde zenuw- Zowel uitlopers van gevoelszenuwcellen als

bewegingszenuwcellen- Meeste zenuwen in je lijf

Ruggenmergszenuwen zijn zenuwen van de romp en ledematen naar het ruggenmerg.Hersenzenuwen zijn zenuwen van hoofd of hals die aankomen in de hersenstam.

halswervels

borstwervels

Lendenwervels

heiligbeen

3. Het ruggenmerg

Het ruggenmerg ligt goed beschermd in het wervelkanaal in de wervels. Het ruggenmerg begint bij de hersenstam en eindigt bij de lendenwervels onder aan de rug. Tussen twee wervels komt steeds aan iedere kant een ruggenmergzenuw uit het ruggenmerg.

In het merg (het vlindervormige gedeelte) ligt de grijze stof. Hierin liggen de cellichamen van schakelcellen en van bewegingszenuwcellen.

In de schors (het buitenste gedeelte) ligt de witte stof. Hierin liggen veel uitlopers van schakelcellen. de witte kleur wordt veroorzaakt door de isolerende laagjes die om de uitlopers heen liggen.

De uitlopers van gevoelszenuwen liggen bij elkaar in gevoelszenuwen die aan de rugzijde het ruggenmerg binnenkomen. De verdikkingen in deze zenuwen heten zenuwknopen.

In deze zenuwknopen liggen de cellichamen van de gevoelszenuwen.

4. Hersenen

De hersenen bestaan uit de hersenstam, de grote hersenen en de kleine hersenen.De hersenstam ligt in het verlengde van het ruggenmerg. De hersenstam geleid impulsen van het ruggenmerg naar de grote en kleine hersenen en in omgekeerde richting. Ook geleidt de hersenstam de impulsen afkomstig van de grote en kleine hersenen naar de spieren en klieren in hoofd en hals.

In de grote hersenen komen zeer veel impulsen aan, afkomstig van zintuigen. Pas als deze impulsen in de grote hersenen zijn verwerkt, word je je bewust van een prikkel.

De plaats waar impulsen in de grote hersenen aankomen en worden verwerkt, bepaalt de aard van de waarnemingen die je doet.

In de grote hersenen liggen de cellichamen van de schakelcellen in groepen bij elkaar hersencentra.

De meeste gevoelscentra liggen bij elkaar in de hersenschors achter de centrale groeve. De gevoelscentra voor gezicht, gehoor en reuk liggen apart in de hersenschors.

Doordat in de gevoelscentra van de grote hersenen binnenkomende impulsen worden verwerkt, vindt bewuste gewaarwording(waarneming) van prikkeling plaats.

De meeste bewegingscentra liggen bij elkaar in de hersenschors vóór de centrale groeve. De bewegingscentra voor schrijven en spreken liggen apart in de hersenschors.

In de bewegingscentra kunnen impulsen ontstaan. Deze impulsen kunnen via de hersenstam, het ruggenmerg en bewegingszenuwcellen naar spieren worden geleid. Deze impulsen veroorzaken bewegingen die je bewust maakt. bewuste of gewilde bewegingen.

Kleine hersenen Belangrijke rol bij coördinatie en evenwicht van spierbewegingen

Hersenstam Verbinding tussen ruggenmerg – grote/kleine hersenenRegelt lichaamstemperatuur, pupilreflex en ademhaling.

- De schors van de grote en kleine hersenen bevat grijze stof met de cellichamen van schakelcellen.

- In de merg van de hersenen ligt de witte stof die de uitlopers van schakelcellen bevatten.

Medicijnen, alcohol en drugs beïnvloeden werking van het zenuwstelsel.

5. De weg die impulsen afleggen

Je hebt twee soorten reacties:

1) Bewuste reacties: Impuls gaat via de grote hersenen en worden verwerkt in gevoelscentra. Daarna

beslis je in je bewegingscentra of je reageert.

2) Reflexen: Een reflex is een vaste, snelle, onbewuste reactie op een bepaalde prikkel. Andere voorbeelden van reflexen zijn de terugtrekreflex, de ooglidreflex en de

pupilreflex.

Route: zintuig gevoelszenuwcel schakelcel in ruggenmerg bewegingszenuwcel spier

Reflexboog = weg die impulsen afleggen bij een reflex.

6. Het hormoonstelsel

Het hormoonstelsel bestaat uit een aantal hormoonklieren. Een klier bevat cellen die bepaalde stoffen produceren. hormoonklieren produceren hormonen.

Hormonen = zijn stoffen die de werking van bepaalde organen regelen.

Klier = orgaan die bepaalde stoffen produceert

Je hebt 2 soorten klieren: Stoffen afvoeren via afvoerbuizen (speeksel, zweet en traanklier) Stoffen afvoeren via bloed (hormoonklier)

Hormoon Stof die werking van een bepaald orgaan regelt Vervoert via bloed Alleen werkzaam in weefsel/orgaan dat er gevoelig voor is Regelen langzame, langdurige processen

Belangrijke hormoonklieren: hypofyse, schildklier, eilandjes van Langerhans, bijnieren, eierstok en teelbal.

7. De hypofyse en de schildklier

De hypofyse ligt tegen de onderzijde van de hersenen, tussen de beide hersenhelften in.

De hypofyse produceert een hormoon dat de groei van de beenderen van het skelet regelt. Als de hypofyse te veel van dit groeihormoon produceert, ontstaat reuzengroei. Produceert de hypofyse te weinig groeihormoon, dan ontstaat dwerggroei.

Daarnaast produceert de hypofyse hormonen die de werking van andere hormoonklieren beïnvloeden. o.a. productie van geslachtshormonen in eierstok(follikels) of teelbal(zaadcellen).

Ook produceert de hypofyse een hormoon dat de schildklier stimuleert.

De schildklier ligt in de hals, voor het strottenhoofd, tegen de luchtpijp aan. Onder invloed van een hormoon uit de hypofyse produceert de schildklier het schildklierhormoon. Schildklierhormoon beïnvloedt de stofwisseling en de groei en ontwikkeling.

Schildklierhormoon stimuleert de verbranding in cellen. Te weinig hormoon: minder verbranding in cellen vermoeid. Te veel hormoon: veel verbranding in cellen vermagering.

Door tekort aan jood in voedsel kan struma ontstaan een kropgezwel van de schildklier

8. De eilandjes van Langerhans en de bijnieren

De eilandjes van Langerhans zijn groepjes cellen die tussen de cellen van de alvleesklier liggen. De alvleesklier is een verteringsklier.

De eilandjes van Langerhans produceren de hormonen: insuline en glucagon.

Deze hormonen houden het glucosegehalte van het bloed min of meer constant.

Het glucosegehalte van het bloed wordt ook wel de bloedsuikerspiegel genoemd.

De eilandjes van Langerhans produceren insuline. Onder invloed van insuline wordt in de lever en in spieren glucose omgezet in glycogeen. glycogeen is een reservestof die wordt opgeslagen in de lever en in spieren. Door het omzetten van glucose in glycogeen daalt het glucosegehalte van het bloed.

Alvleesklier bevat groepjes met cellen, de eilandjes van Langerhans produceren: Insuline: zet glucose om in glycogeen (opslag in lever en spieren) Glucagon: zet glycogeen om in glucose

Regelen samen je bloedsuikerspiegel, zodat deze constant blijft.Diabetes = suikerziekte.

Eilandjes maken te weinig insuline suikergehalte in bloed stijgt teveel “suiker in urine”.

Oplossing insuline spuiten.

Bijnieren Liggen als kapjes bovenop de nieren Produceren hormoon adrenaline

o Stimuleert omzetting van glycogeen in glucose in spieren en lever.o Versnelt hartslag en ademhaling.