sivas ta sehirsel gelisme the urban development of sivas
Post on 05-Jul-2015
829 Views
Preview:
TRANSCRIPT
T.C
ĐSTANBUL ÜNĐVERSĐTESĐ
SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
COĞRAFYA ANA BĐLĐM DALI
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
SĐVAS’TA ŞEHĐRSEL GELĐŞME
Celal TAŞABAT
2501980565
TEZ DANIŞMANI
Doç. Dr. Ayşe Nur TĐMOR
(Düzeltilmiş Tez) “
ĐSTANBUL 2006
iii
ÖZ “Sivas’ta Şehirsel Gelişmenin” incelendiği bu tezde, şehrin geçmişten
günümüze geçirdiği evreler incelenmiştir. Söz konusu çalışmada faydalanabilecek, eser
ve dokümanlar incelenmiş, gözlem ve analizlere geniş ölçüde yer verilmiştir. Şehrin
fonksiyon sahaları, mahalleler ve gelişimleri açıklanmış bunlarla ilgili sonuçlar ortaya
konmuştur. Geçmişte gelişmiş bir potansiyele sahip Sivas şehrinin günümüzde ise sahip
olduğu durağan yapısını kırmaya çalışan bir görünümde olduğu belirtilmiştir. Bu
durumda etkili olan faktörlerle şehri ayakta tutan ve daha da gerilemesini durduran
nedenlerden bahsedilmiştir. Sonuçta şehrin gelişmesi içinde yer alan tüm faktörler
dikkate alınarak, ne derece gelişim gösterdiği, sorunları ve yapılan çalışmaların ne
olduğu belirtilerek günümüzde ne durumda olduğu ortaya konmuştur.
ABSTRACT
In this dissertation which is titled by ‘The Urban Development Of Sivas’ will
have been examined the improving stages of Sivas from past to nowadays. In this thesis,
all official and usefull document have been examined. Also, observations and analysis
have taken places widely. Functional areas of the city, quarters, their development and
all results of this work have been presented. Sivas city which had a improved potential
in the past it is observed that the city tries to break its static structure in present days.
Then, the factors in this fact, reasons of proceed Sivas and reasons of stopped the city’s
falling. In conclusion, all the factors that have taken place in the development of Sivas,
the city’ s all improving stages, its problems and the solutions about those problems
have been seemed. Also, current difficulties of the city have been defined.
iv
ÖNSÖZ
Đstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bölgesel Coğrafya Ana Bilim
Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak yaptığım bu araştırmada “Sivas’ta Şehirsel
Gelişme” üzerinde durulmuştur.
2000 yılında öğretmen olarak atandığım bu şehirde, beş yılı aşan bir süre görev
yaptım. Tez konusunu seçmemde bunun büyük bir etkisi olmuştur. Diğer yandan gerek
bu şehirle ilgili gözlemlerimi somutlaştırmak gerekse öğrencilerime eğitimin her yaşta
faydalı olduğunu ispatlamak açısından benim için çok önemli bir çalışma olmuştur.
Şehirle ilgili geçmişten günümüze; Tarihsel, Mekânsal ve ekonomik açıdan ne
gibi değişimler gösterdiğini, gelecekte ne gibi değişiklikler beklendiğini ifade eden bir
çalışmadır. Bunu yaparken Belediye, Valilik, Cumhuriyet üniversitesinden yararlanmış
burada ki kaynaklar etkin bir şekilde gözden geçirilmiş Sivas ile ilgili en son veriler
yorumlanmıştır.
Çalışmalarım sırasında fotoğrafları çeken Bekir DOĞAN’a, Haritaların
hazırlanmasına yardımcı olan Đbrahim ALTINTAŞ’a Sivas Valiliği, Sivas Belediyesine,
Tarih Bölümü öğretim üyesi Ömer DEMĐREL’e, Tezle ilgili her türlü yardımlarından
dolayı kardeşim Gülsüm TAŞABAT’a teşekkür ederim.
Hayatta yapmayı çok istediğim bu tezi başarmamda gerektiğinde yardımını
esirgemeyen Prof. Dr. Nazmiye ÖZGÜÇ’e, Ayrıca çalışmalarımda uygulanacak yol ve
yöntemlerde, tezimin her aşamasında hatta son ana kadar şekillenmesinde yardımcı olan
Sayın Hocam Doç. Dr. Ayşe Nur TĐMOR’a en içten teşekkürlerimi sunuyorum.
v
ĐÇĐNDEKĐLER
Sayfa No:
ÖZ…………………………………………………………………............................iii
ABSTRACT………………………………………………………............................iii
ÖNSÖZ……………………………………………………………………………....iv
ĐÇĐNDEKĐLER……………………………………………………………………….v
TABLOLAR……………………………………………………………….………..vii
FOTOĞRAFLAR…………………………………………………………………...vii
HARĐTALAR……………………...…………………………………………..…...viii
ŞEKĐLLER…………………………………………………………………………viii
GRAFĐKLER…………….…………………………………………………………viii
GĐRĐŞ…………………………………………………………………………..……..1
BĐRĐNCĐ BÖLÜM
I.SĐVAS’IN GENEL ÖZELLĐKLERĐ ……………………………………………. A) KONUM VE DOĞAL ÖZELLĐKLER 1- Konum ……………………………………………………………..……...3 2- Doğal Özellikler.…………………………………………………………..5 B) KURULUŞ VE TARĐHSEL GELĐŞME………………………………………...7
ĐKĐNCĐ BÖLÜM
II. SĐVAS’TA NÜFUS VE YERLEŞME
A) NÜFUS 1- Nüfusun Geçmişteki Yapısı ve Özellikleri……………………………….11
2- Nüfusun Günümüzdeki Yapısı ve Özellikleri…………………………….11
vi
3- Göçler…………………………………………………………………….15 4- Nüfusun Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Özellikleri……………………...17
B)YERLEŞME 1- Tarihsel ve Mekânsal Gelişme 19 a) Geçmişte Sivas……………………………………………………20 b) Yerleşmenin Günümüzdeki Özellikleri…………………………..25 2-Arazi Kullanımı…………………………………………………………...49
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
III. EKONOMĐK FAALĐYETLER ……………………………......................
A) TĐCARET……………………………………………………………………...53 B) SANAYĐ ………………………………………………………………………55 C) TURĐZM ……………………………………………………………………....60 D) HABERLEŞME ……………………………………………………………....67 E) ULAŞIM ……………………………………………………………………....72 F) EĞĐTĐM………………………………………………………………………..76
G) SAĞLIK ……………………………………………………………………....82
SONUÇ VE ÖNERĐLER…………………………………...…………………….85
BĐBLĐYOGRAFYA…………………………………………………………..…..88
vii
TABLOLAR Sayfa
Tablo 1. Sivas’ın Nüfus Artış oranları ve Nüfus artış hızları 12
Tablo 2. Türkiye ve Sivas’ta Ekonomik Faaliyete Göre Đstihdam
Edilen Erkek Nüfus Oranı (12+ yaş) 2000 17
Tablo 3 Sivas Nüfusunun Đşgücü dağılımları (12 yaş ve üstü) 2000 18
Tablo 4 Sivas Nüfusunun Öğrenim durumları (12 yaş ve üstü) 2000 18
Tablo 5.Sivas Mahalleri Eski Đsimleri ve Günümüzdeki Adları 26
Tablo 6.Yeni Teşkil Eden Mahalleler 40
Tablo 7. Mahallelerin Sayısal Verileri 47
Tablo 8. Şehirdeki Ticari Meslek Kuruluşları 53
Tablo 9. Sivas Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı işyerlerinin meslek 54
Gruplarına göre dağılımı
Tablo 10.Sanayi Kuruluşlarının Sektörel Dağılımı 58
Tablo 11.Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklama ve Geceleme 60
Tablo 12.Turizm Enformasyon Bürosu Đstatistikleri 61
Tablo 13.Turizm Đşletme Belgeli Otel ve Moteller ve Kapasiteleri 62
Tablo 14.Turizm Đşletme Belgeli Seyahat Acenteleri 62
Tablo 15.Turizm Đşletme Belgeli Lokanta ve Kafeteryalar 62
Tablo 16.Sivas Posta Hizmetlerinin Yıllara Göre Dağılımı (Adet) 69
Tablo 17. Sivas’ın Bazı Büyük Şehirlere ve Limanlara olan mesafesi 73
Tablo 18. Seyahat Firmaları ve Güzergâhları 73
Tablo 19.Raylı Sistem ve Gidilen Güzergâhlar 74
Tablo 20. Sivas Şehrinde Đlköğretim Ve Ortaöğretim 77
Okullarında Mevcut Durum
Tablo 21. Sivas Sağlık Ocakları ve Düşen Nüfus Miktarları 82
FOTOĞRAFLAR Resim 1. Sivas Hükümet Meydanında Yapılan Bir Tören (1925) 7
Resim 2. Sivas’ın Simgelerinden Biri Kongre Binası 10
Resim 3. Đnönü Bulvarından (Đstasyon caddesi) Bir Görünüm (2005) 28
Resim 4. Hükümet Meydanından Bir Görünüm (1927) 29
Resim 5. Resim 5. Paşa cami ve Çarşıbaşı Mahallesinden bir görünüm 29
viii
Resim 6. Sularbaşı + Akdeğirmen Mahalleleri (Baldır Bazarı Mahallesi) 1927 30
Resim 7. Gök Medrese Mahallesinden Görünüm(1927) 32
Resim 8. Gök Medrese Mahallesinden Görünüm(2005) 32
Resim 9. Uluanak Mahallesi (1927) 33
Resim 10. Uluanak Mahallesi (2005) 33
Resim 11. Atatürk Caddesinden Bir Görünüm 34
Resim 12. Kızılırmak Mahallesi (1927) 35
Resim 13. Hayri Sığırcı Caddesinden Bir Görünüm 36
Resim 14. Yenişehir Mahallesinden Bir Görünüm 42
Resim.15 Karşıyaka Mahallesinden Bir Görünüm 44
Resim 16. Sivas Organize Sanayiden Bir Görünüm 55
Resim. 17. Çifte Minareli Medrese 64
Resim 18. Sivas Posta Telgrafhanesi (1925) 67
Resim 19. Sivas Şehrinden Bir Görünüm 72
Resim 20. Sivas Merkez Hastanesi(1925) 83
HARĐTALAR
Harita 1. Sivas’ta Nüfusun Dağılışı 14
Harita 2. Kuruluşlarına Göre Sivas Mahalleleri 27
Harita 3. Sivas Mahalleleri 46
Harita 4. Sivas Şehir Đçi Arazi Kullanımı 48
Harita 5. Sivas Şehir Planı 52
ŞEKĐLLER
Şekil 1. Sivas Mahalleleri (1450) 21
Şekil 2. Sivas Mahalleleri (1570) 22
Şekil 3. Sivas Mahalleleri (1600–1800) 23
Şekil 4. Sivas Mahalleleri (1800–1920) 24
GRAFĐK
Grafik 1. Sivas Şehrinde Bölgelere Göre Dağılımı 16
GĐRĐŞ
Anadolu’nun en eski yerleşim birimlerinden olan Sivas, tarihte pek çok
medeniyete beşiklik etmiştir. Altın çağını 1085’te Türklerin eline geçtikten sonra
Selçuklular zamanında yaşamıştır. Bu dönemde Sivas, nüfusuyla dünyanın en kalabalık
on şehrinden biri olmuş; özellikle şehirde bulunan dört medreseyle “Medreseler Şehri”
unvanını alarak fen, tıp ve sosyal bilimler konusunda zamanın en ünlü yerlerinden biri
haline gelmiştir.
Sivas, Moğollar tarafından bir dönem istila edilse de Osmanlı döneminde eski
ihtişamına kavuşmuştur. Özellikle önemli ticaret yolları üzerinde yer alması burayı
Anadolu’nun kavşak noktalarından biri yaparak, gerek eğitim gerekse ticari alanda üst
bir seviyeye ulaşmış olduğunu görmekteyiz. Bu durum Timur’un şehri yakıp yıkmasıyla
sekteye uğramışsa da bir süre sonra eski halini almıştır.
Eyalet-i Rumi’nin (Amasya, Çorum, Tokat, Malatya ve Kayseri) merkezi olduğu
dönemde nüfusu milyonu aşan bir eyaletin en önemli şehri olmuştur. O dönem
Anadolu’nun ticaret ve kültür merkezi halini almış, özellikle Kafkaslar’dan gelen
göçlerle birlikte nüfusu hızla artmıştır.
Sivas, Türk tarihi içersindeki mümtaz yerini kuşkusuz, “Cumhuriyet’in
temellerinin atıldığı” kongreye ev sahipliği yaparak almıştır. Atatürk’ün “Sivas’ta bir
milletin kurtuluşunu hazırlayan kararlar verilmiştir.” veciz ifadesiyle, ne derece önemli
bir görev üstlendiği anlaşılmaktadır.
Şehir, Cumhuriyet döneminde yaşadığı atılımları ve kurulan fabrikalarıyla
gelişme göstermiş ancak; II. Dünya savaşıyla birlikte bu durumun durduğu
gözlemlenmiştir. 1965’ten sonra şehir adeta çevre ilçelerden gelenlerle birlikte bir göç
dalgası yaşamış, bu göçle şehirden birçok insan Almanya ve diğer Avrupa ülkelerine
giderken, yurtdışına çıkmayan insanların çoğu, Đstanbul ve diğer büyük şehirlere göç
etmiştir. Sivas şehircilik açısından bu dönemlerden sonra kendi halinde yavaş gelişme
gösteren bir tarım şehri hüviyetine bürünmüştür.
2
Đçine kapalı bu Anadolu şehri genellikle, kamu sektöründe çalışanlar, askerler ve
öğrencilerin ekonomisini ayakta tuttuğu bir şehir haline gelmiştir. Ancak 2000 yılından
sonra yapılan yatırımlarla toparlanma eğilimine girdiği gözlenmeye başlamıştır.
Gelişmeler bu şekilde devam edebilirse gelecekte adından söz ettirecek bir şehir haline
gelecektir.
3
I. SĐVAS’IN GENEL ÖZELLĐKLERĐ
A) KONUM VE DOĞAL ÖZELLĐKLERĐ
1. Konum
Doğuda Hafik ve Zara, batıda Yıldızeli ve Şarkışla, güneyde Ulaş ve Kangal,
kuzeyde ise Tokat ili ile komşudur. Yüzölçümü 2.857 km² olan şehrin denizden
yüksekliği 1200 metredir. Arazi engebeli ve dağlıktır. Kızılırmak Vadisi ve Meraküm
Platosu önemli coğrafi unsurlardır.
Bugün şehrin bulunduğu yerin, ilk kuruluş ve yerleşim bölgesi olup olmadığı
hakkında farklı görüşler bulunmaktadır. Yapılan çeşitli kazı ve araştırmalarda ele
geçen buluntulara göre, şehrin ilk yerleşim yeri olarak kayda değer iki görüş
bulunmaktadır. Bu görüşlerden ilkine göre şehrin ilk yerleşim yeri, bugünkü şehrin
doğusunda ve 8 km. uzaklıkta ki Kızılkavraz Köyü bölgesi olduğu söylenmektedir.
Diğer bir görüşe göre ise ilk yerleşim yeri, yine Kızılırmak kenarındaki Hanyazı
bölgesidir. Kızılırmak’ın su taşkınlarından korunmak için halkın bu bölgeyi terk
ederek, bugünkü kalenin bulunduğu bölgeye yerleştikleri sanılmaktadır. Her iki
bölgede ve şehre yakın olan diğer bazı yörelerde ele geçirilen buluntulardan, ilk
çağlarda buralarda yerleşim merkezlerinin kurulduğunun izlerine rastlanmaktadır. Bu
nedenledir ki bu görüşlerin tamamı kendi başlarına doğru olmakla birlikte, zamanla
halkın bugünkü şehrin bulunduğu bölgede toplandığı ve yerleşim yerinin giderek
büyüdüğü bir gerçektir.1 Yerleşim yeri olarak özellikle bugünkü eski kale ve
çevresinin seçildiği daha sonra çevre alanlara yayıldığı, kale içindeki eserlerle kendini
belli etmiştir. Böylece baştan günümüze kadar olan devrede üçgen şeklindeki
görünümünü koruduğu belirtmek gerekir.
1 Đlk Çağlardan Günümüze Sivas Đli, Sivas, Kitap Matbaacılık,2003, s.102
4
2. Doğal Özellikler
a) Jeolojik Yapı
Sivas arazisi, farklı jeolojik dönemlerde oluşmuştur. Şehre yakın alanlarda
birinci jeolojik dönemden kalmış yaşlı kütleler yer alırken, çevresinde ki dağlar, üçüncü
jeolojik devirde Alp orojenezi ile belirginleşmiştir. Akarsu boylarında ise dördüncü
jeolojik dönemde oluşmuş birikintilere rastlanır. Şehir üçüncü dereceden deprem
kuşağında yer alırken, deprem sarsıntılarının daha zararsız geçtiği tehlikesiz bölgelerden
biridir ve şiddetli bir deprem geçirmemiştir.2
b) Yeryüzü Şekilleri
Sivas şehrinde, ortalama yükselti 1000 metrenin üstündedir. Dağlar, arasında
uzanan vadiler, çukurlarda oluşmuş ovalar ve yüksek platolar, Sivas'taki başlıca yeryüzü
şekillerini oluşturur. Alanı doğuya doğru gidildikçe yükselir. Merkez aşınmayla
yükseltilerini önemli ölçüde kaybetmiş dağlarla ve geniş platolarla kaplıdır. Aşınmış
dağlarda, platolarda, yükselti yavaş yavaş azaldığından, yüzey sularının akış hızları
düşüktür. Bu nedenle vadiler genellikle pek derin değildir. Şehrin doğusu, kuzeyi ve
güneydoğusunda kalan Hafik, Zara, Đmranlı, Koyulhisar, Suşehri, Gürün ve Divriği batı
ve orta kesimlere göre çok sarp ve diktir. Geniş alanlar kaplayan sıradağlara, derin sarp
ve uzun vadilere, buralarda rastlanmaktadır. Kızılırmak vadisi boyunca uzanan kıyı
düzlükleri dışında önemli düzlüğü yoktur. Güç geçit veren yüksek yörelerin kimi
kesimleri fundalıklarla kaplı olmakla birlikte buralar genellikle bitki örtüsünden
yoksundur. Batıya doğru yükselti hızla düştüğünden bu çıplak kesimde aşınım çok
şiddetlidir. 3
2 ARDOS, Mehmet, Jeolojik Temel Bilgiler, Đstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi,1996, s. 34–45 3 ATALAY, Đbrahim, Türkiye Coğrafyası, 4. Baskı, Đzmir, Ege Üniversitesi Basımevi,1994,s. 28–31
5
c) Đklim
Sivas çevre illere göre kendine has bir iklim karakterine sahiptir. Çevresine göre
bir mikroklima iklim bölgesidir. Bu özelliği sağlayan temel faktörler şunlardır: Çevre
alanlara göre daha yüksek oluşu, kuzey rüzgârlarına açık oluşu, engebeli bir yapıya
sahip oluşu, yıl içinde değişen basınç farkıdır.
Sivas’ta görülen iklim tipi karasal iklimdir. Yazları çok sıcak ve kurak olup, yaz
mevsimi oldukça kısadır. Kış ayları ise soğuk, uzun ve kar yağışlıdır. Bu durum, şehrin
tümünün beşeri ve ekonomik faaliyetlerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Sıcaklık değerlerinin O°C altına düştüğü gün sayısı ortalama 132 gündür.
Karasal iklim özelliğine sahip olan Sivas'ta, yağışlar kış, ilkbahar ve sonbahar
mevsimlerinde görülür. Yazları genellikle kuraktır. Yılık ortalama yağış miktarı 420
mm.dir. Sivas, iç Anadolu Bölgesi'nin en soğuk şehridir. Kış ayları dondurucu soğuk
olup, kış ortalama sıcaklığı O°C civarındadır. En soğuk ay ortalaması 4°C olurken,
zaman zaman -36,4 °C'ye düştüğü görülmüştür. Yaz aylarında sıcaklık genellikle 19°C
üzerindedir. Ancak sıcaklığın 38°C'yi aştığı görülür. Buradan da anlaşılabileceği gibi
yıllık sıcaklık farkı 74°C gibi büyük farklar bile gösterebilir.
Yağışların % 22'si sonbahar, % 36'sı ilkbahar, % 32'si kış ve % 10'Iuk bölümü
yaz aylarında düşer. Kış aylarında sıcaklığın düşük olması nedeniyle yağışlar genellikle
kar şeklinde, diğer mevsimlerde yağmur şeklindedir. Yağışlı gün sayısı 105'tir. Đlkbahar
sonu, yaz başlarında dolu görülür. Dolu yağışlı gün sayısı ortalama 4 gündür. Kar
yağışlı gün sayısı ortalama 30 gün olup, kar kalınlığı otalama 20 cm civarındadır.4
Sivas çevresinde ortalama basınç 653,2 milibardır. En düşük basınç 634
milibardır. Sivas şehri yaz aylarında bir alçak basınç merkezi olduğu için, özellikle
kuzey sektörlü rüzgârlara açıktır. Rüzgârların % 19,3' ünü karayel, % 16,8’ini poyraz, %
18,1’ini yıldız, ka1an bölümünü ise muhtelif rüzgârlar oluşturur.5
4 DÖNMEZ, Yusuf, Uygulamalı Klimatoloji, Đstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1996 5 Sivas Meteoroloji Müdürlüğü Verileri, Sivas, 2005
6
d) Doğal Bitki Örtüsü
Đklim ve yerşekilleri özellikleri bakımından Sivas, doğal bir orman alanı olması
gerekirken, yüzyıllar boyunca ormanların tahrip edilmesi nedeniyle, bugün Sivas
çevresinde orman alanı fazla geniş bir yer tutmaz. Şehrin güneyindeki Kardeşler Tepesi
üzerinde ufak bir çam ormanı yer alırken, Paşa Fabrikası denilen yerin çevresi, az
olmakla birlikte küçük bir koru bölgesidir. Bunun dışında şehrin çevresi kıraç ve
boşluktur. Şehrin toprakları arasında fazla geniş yer tutmayan bu orman alanları dışında,
Sivas'ın asıl önemli bitki örtüsünü (step) bozkırlar oluşturmaktadır.
Đlkbahar ayında yağışlarla canlanan, çoğunlukla boyları 20–25 cm'yi geçmeyen,
yaz aylarında yağış yetersizliği nedeniyle çoğunlukla kuruyup kaybolan, bozkır bitkileri
içinde kısa ömürlü olan, çiğdem, navruz (kar çiçeği), gelincik, üvez türünden bitkiler
yetişmektedir. Ayrıca kuraklığa dayanıklı, kökleri derine kadar inen, keven,
sığırkuyruğu, çoban döşeği, sütleğen, dağ yoncası, kekik, yavuşan gibi bitkiler geniş bir
yer tutar. Ancak yakacak sıkıntısı çekilen kimi bölgelerde bu bitkiler yakacak olarak
kullanıldığı için hızla azalmaktadır. Şehirde ayrıca ormanların azalmasından doğan
yakacak odun ve kereste ihtiyacının karşılanması için kavakçılık da yapılmaktadır.
7
B) KURULUŞ VE TARĐHSEL GELĐŞME
Sivas'ta, tarihin ilk dönemlerinden zamanımıza kadar çeşitli medeniyetler ve
devletler hâkimiyetlerini sürdürmüşlerdir. Bir yerleşim bölgesi olarak tarihi ilk çağlara
kadar uzanan Sivas'a geçmişte; Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Romalılar ve Bizanslılar
hâkim olmuştur. Alparslan'ın Anadolu'yu fethiyle birlikte Türklerin eline geçerek
bugünlere kadar gelmiştir. 1071sonrası hiçbir zaman yabancı bir ülkenin esaretinde
kalmayan Sivas, Türk devletleri olarak zamanla Danişmentliler'in, Selçukluların, Kadı
Burhaneddin'in ve Osmanlıların yönetimine girmiştir. Milli Mücadele ile birlikte
Sivas'ta Cumhuriyet dönemi başlamıştır. Tarihi seyir içerisinde çeşitli devletlerin
egemenliğine giren Sivas, bu devletlerin birçoğuna da başkentlik yapması yanında;
askeri, siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan önemli ve büyük bir şehir hüviyetine sahip
olmuştur.
Resim 1. Sivas Hükümet Meydanında Yapılan Bir Tören (1925)
8
Sivas'a farklı dönemlerde hâkim olan devletler, şehre kendilerine özgü değişik
isimler vermişlerdir. Bunlar; Sebaste, Sipas, Megalopolis, Kabira, Diaspolis (Tanrı
Şehri), Talaurs, Danişment ili, Eyalet-i Rum, Eyalet-i Sivas ve Sivas isimleridir.
Bugün kullanılan Sivas isminin kaynağı hakkında ise farklı görüşler
bulunmaktadır. Bunların içinde, Yunanca’da Ogüst şehri anlamına gelen "Sebaste"
adının verildiği sanılmaktadır. Sebaste'nin zamanla şehrin günümüzdeki ismine
dönüştüğüdür. Yine bir diğer görüş de, Şehrin isminin "üç göze" anlamına gelen
"Sipas"tan kaynaklandığı ve zamanla bugün kullandığımız "Sivas"a dönüştüğü ileri
sürülmektedir.6
Sivas'ın M.Ö. 2000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişe sahip olduğunu, Eti
hâkimiyetinin sınırları içerisinde kaldığını görmekteyiz. Sivas ve çevresi daha sonra
Medler'e kaldı. Persler M.Ö. 550 yılında Med egemenliğine son vererek Sivas'ı ele
geçirdiler. Makedonya Kralı Büyük Đskender’in M.Ö. Anadolu'ya yaptığı akınlar
sonucunda Sivas bir müddet Makedonyalı subaylardan Sabistes'in yönetiminde
kalmıştır.
M.S. 17'de Sivas, Roma imparatorluğu egemenliğine girmiş ve "Eyalet-i Rum"
olmuştur. Şehrin ismi de Diospolis olarak değiştirilmiştir. 395 yılında Roma
imparatorluğu yıkılınca Sivas Bizans toprağı olarak anılmaya başlamıştır. Şehir Bir
dönem Abdulvahabigazi egemenliğine girse de tekrar Bizans’ın eline geçmiştir.
1075 yılında Danişment Gazi, Sivas'ı alarak başkent yaptı. Sivas, 1174 yılında
Danişmentli Devleti’nin yıkılmasıyla Anadolu Selçuklu Devleti'nin yönetimine girdi.
Sivas, tarihindeki en görkemli dönemini Anadolu Selçuklular zamanında yaşamıştır.
Ticaret, ilim ve politik güç açısından, Konya'dan sonra ikinci konuma gelerek nüfusu
100.000’i aşan bir ticaret ve kültür şehri haline gelmiş, tarihte altın çağını bu dönemde
yaşamıştır.
6 YALÇIN, Seniha, “ Sivas’ta Yer Adları”,Revak 4, Esnaf Matbaası, 1992, s. 78
9
Sivas'ta bir de Beylikler Döneminin yaşandığını görmekteyiz. 1343 Eratna
Beyliği, 1380’de Kadı Burhaneddin beylikleri yönetimine girmiştir. Son Olarak 1398’de
Osmanlı hâkimiyetine giren şehir, 1402 yılında Ankara savaşıyla yönetim boşluğu
yaşamışsa da, Cumhuriyete kadar Osmanlı devleti hâkimiyetinde kalmıştır.
Osmanlı döneminde Sivas'a atanan valilerden Halil Rıfat Paşa'nın gayretli
çalışmaları, bayındırlık alanında Sivas'a önemli eserler kazandırmıştır. Sivas Vilayet
Konağı, Jandarma Alay Komutanlığı binaları, Eğri Köprü bu devrin eserleridir. Diğer
yandan, Paşa Fabrikası ve Un Değirmenleri önemli icraatlarındandır.
Mondros Mütarekesi sonrasında Sivas, Đtilaf güçlerince işgal edilemeyen
Anadolu şehirlerinden biri olmuştur. 19 Mayıs 1919’da Atatürk’ün Samsun’a
çıkmasıyla başlayan Kurtuluş Savaşı tarihinde Sivas’ın önemli bir yeri vardır. 22
Haziran 1919’da yayımlanan Amasya genelgesi’ndeki bir madde Sivas’ın Kurtuluş
savaşındaki önemini vurgulaması açısından son derece anlamlıdır. Genelgede
“Anadolu’nun her yönden en güvenli yer olan Sivas’ta milli bir kongrenin toplanması”
öngörülmüştür. Bu da Sivas halkının esir yaşamaktansa, “Đstiklal Mücadelesi”
verilmesinin gerekliliğine inanmasındandır.
Mustafa Kemal, Sivas’ın her bakımdan güvenilir olduğunu, 27 Haziran 1919’da
şehre geldiği ilk gün, Sivaslı’nın coşkulu karşılama töreninde bir kez daha anlaşılmıştır.
Mustafa Kemal, Erzurum Kongresi’ni tamamladıktan sonra, bu kongrede oluşturulan
“Temsil Heyeti” ile 2 Eylül 1919’da Sivas’a gelmiş. Sivas Kongresi,4 Eylül 1919
Perşembe günü saat: 14.00’te, Mustafa Kemal’in açılış konuşmasıyla başlamış ve
vatanın düştüğü durumu açıkça ifade etmiş, 10 maddelik sonuç bildirgesi yayınlanarak
son bulmuştur. Yani Sivas kurtuluş savaşının kazanılmasında önemli bir mihenk taşı
olmuştur.7 Sivas Kongresi, Türk tarihinin dönüm noktalarından biridir. Bu kongrede
alınan karalar, Türk ulusunu Hür ve bağımsız Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri “Ya
Đstiklal Ya Ölüm” parolasıyla manda ve himaye, Sivas kongresinde tamamen
reddedilmiştir. Zaten toplanış amacı Ulusal bir Kongre olması diğer yapılan bütün
kongrelerden burayı farklı ve özel kılmasına sebep olmuş, küçücük bir sınıfta koca ülke
7 GÜNAYDIN, Necip, Milli Mücadelede Sivas ve Mustafa Kemal Paşa, Sivas, 2000, s. 37
10
kurtarılmıştır.( Bu sınıfın olduğu bina hem Kongre müzesi hemde Sivas Arkeoloji
müzesi olarak kullanılmaktadır.) Şehrin girişinde ki yazı da bunu doğrular niteliktedir.
“Cumhuriyetin Temellerini Sivas Şehrinde attık” sözü en doğru şekilde bunu ifade
etmektedir. Diğer taraftan, yine ilk büyük yatırımların Cumhuriyet döneminde atıldığını
söylemek yerinde olacaktır.
Resim 2. Sivas’ın Simgelerinden Biri Kongre Binası
Bütün bu tarihçeye bakıldığında, geçmişte Sivas’ın günümüzdeki görünümünden
çok farklı olduğunu görmekteyiz. Özellikle Selçuklu döneminde geldiği konum her
halde bunun en açık göstergesidir. Mustafa Kemal’in milletin kaderini belirleyecek bir
Kongre için bu şehri seçmesinde, Sivas’ın tarihi özellikleri ve stratejik konumunun
etkili olduğunu son söz olarak söylemek yanlış olmaz.
11
II. SĐVAS’TA NÜFUS VE YERLEŞME
A) NÜFUS
1- Nüfusun Geçmişteki Yapısı ve Özellikleri
Sivas, Osmanlı Devleti'nde Amasya, Çorum, Yozgat, Divriği, Samsun ve
Arapkir yerleşim yerlerini kapsayan Eyaleti Rumi’nin merkezi olmuştur. Önemli yol
kavşağında bulunması kenti geçmişte yoğun nüfuslu bir alan yapmıştır.
Sivas’ın 1825’te 90.000 olan nüfusu, 1831 yılında yapılan sayımda 97.253’ü
Müslim ve 18.537’si gayrimüslim olmak üzere toplam 115.790 rakamına ulaşmıştır.
1850 yılı sayımlarında 98.000 bulan şehir nüfusu, 1919’da ise Sivas Vilayeti 1.169.443
kişiye kadar yükselmiştir. Bu sayımda Sivas şehrinin nüfusu 43.000 olarak verilmiştir.8
2- Nüfusun Günümüzdeki Yapısı ve Özellikleri
1927–1935 yılları arasındaki 8 yıllık süre içerisinde nüfus % 15,55 oranında
artarak 1935 yılında 34.325’e ulaşmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarındaysa nüfus
hareketliliğini sağlayan en önemli faktör olarak savaşlar sonucu ortaya çıkan göçler
görülmektedir. Bütün bunlarla beraber, 1935 yılına kadar Kafkasya'dan Sivas'a
gelenlerin sayısı 11.000; Balkanlar'dan gelenlerin sayısıysa, 6.600'e ulaşmış, böylelikle
şehirdeki nüfus artışında göçmenlerin payı % 5,1’lik bir pay oluşturmuştur.
1935–1940 döneminde yapılan yatırımlarla ve ülkede savaş ortamının iyiden
iyiye etkisini azaltmasıyla birlikte nüfus, % 23,03 artış sağlayarak önemli sayılabilecek
bir yükseliş elde etmiştir. Tabi ki bu dönemde özellikle Kars’tan göçen insanların
sayısında artış olmasının bunu tetiklediği söylenebilir.
1940–1950 döneminde, ülkenin tamamında görülen etkiler burada da
yaşanmıştır. Bu dönemde artış oranının az olmasının sebebi II. Dünya Savaşı’nın patlak
8 Sivas 2000,Ankara, Sivas Valiliği Yayını, 2000, s. 225
12
vermesidir. Birçok insanın silâhaltına alınması ve ekonomik şartların etkisiyle nüfusun
artış hızı %0 37’lerden %0 12’lere kadar gerilemiştir.
Tablo 1. Sivas’ın nüfus artış oranları ve hızları
Yıl Nüfus Artış Oranı (%) Artış Hızı (%0)
1927 29.706
1935 34.325 15,55 16,5
1940 42.231 23,03 37,9
1945 45.000 6,56 12,3
1950 52.234 16,08 28,7
1955 67.542 29,31 44,9
1960 93.368 38,24 51,4
1965 108.967 16,71 28,6
1970 133.979 22,95 45,1
1975 149.745 11,77 24,0
1980 172.864 15,44 27,3
1985 196.384 13,06 23,7
1990 223.115 13,61 23,9
2000 251.776 12,19 12,9
(Kaynak: Devlet Đstatistik Enstitüsü 2000)
1950–1960 döneminde, ülkenin tekrar düzene girmesiyle, birbirini takip eden
dönemlerde % 30’lara varan artışlar gözlenmiş, tarım sektöründe yaşanan bazı
teknolojik gelişmeler ürün miktarını artırmış; Sivas da bir tarım şehri olması sebebiyle
bu gelişmelerden olumlu olarak etkilenmiştir. Diğer taraftan sağlık şartlarının düzelmesi
bebek ölümlerinin azalmasına sebep olmuş, dolayısıyla nüfus artışı hızlanma eğilimine
girmiştir.
1960–1980 döneminde, sanayileşme süreci ile birlikte kırsal kesimden kente
doğru büyük bir nüfus hareketliliği yaşanmıştır. Bu süreci sanayileşmiş ülkeler
geçtiğimiz yüzyılda yaşamışken, ülkemizde 1950 yılından sonra bu tür bir nüfus
hareketi gözlemlenmeye başlamıştır. 1960 yılından sonraysa Batı Avrupa ülkelerine
işgücü göçü olmuş, iç ve dış göçlerden en büyük pay alan şehirlerimizin başında Sivas
gelmiştir. Bu dönemde Đstanbul’a büyük bir göç yaşanmış, bunu Ankara, Đzmir ve
13
Kocaeli takip etmiştir. Böylece şehir bir göç basamağı haline gelerek önce köyden
Sivas’a, sonra başka yerlere göç başlamıştır. Bu tarihte şehirde yaşayan insan sayısının,
dışarıda yaşayan Sivaslılardan çok az olması, bunun en önemli kanıtı olarak
gösterilebilir. Bir de buna sanayi yatırımlarının az olması ve aynı dönemde ülkenin
yaşamış olduğu, çalkantılı dönemin etkisiyle, nüfus artışı % 40 gibi oranlardan % 15
gibi oranlara gerilemiştir. Bunun etkisi sonraki dönemlerde de devam etmiştir.
1985–2000 yılları arasında, Sivas’ın nüfus artışı belirli bir düzeyi aşamamış,
büyük şehirlere ve yurt dışına göçler devam etmiştir. Şehrin nüfusunun artması da çevre
ilçe ve köylerden şehre olan göçün artmasıyla meydana gelmiştir. Bu da sonraki yıllarda
özellikle 1990 sonrasında mahallelerin yeniden düzenlenmesine neden olmuş ve bu
şekilde yeni mahallelerin ortaya çıkması gözlenmiştir. Bir diğer sonucu da özellikle
inşaat sektöründe meydana gelen değişmelerdir. Göçün bu şekilde devam etmesi arazi
ve bina fiyatlarını etkilemiş, merkez güneye doğru genişlemeye başlamıştır.
Nüfusun dağılışıysa, 2.857 km² yüzölçümüne sahip Sivas şehrinde birim alana
108 kişi düşerken hane başına nüfus 5,3 kişi olarak belirlenmiştir. Şehirde 2000 yılı
sayımına göre 251.776 kişi yaşarken, bunun 127.389’u erkek, 124.387’sini kadın nüfusu
oluşturmaktadır9. Nüfus yoğunluğuna bakıldığında, şehrin en yoğun nüfuslu alanlarının
merkez mahalleler olduğu gözükmektedir. Diğer taraftan özellik kenar mahallelerde
nüfus yoğunluğunun az olduğu görülürken, bunun temel sebebinin yüzölçümlerinin
büyük, nüfusunun az olmasından kaynaklandığını belirtmek gerekir. Yalnız
yapılaşmanın yoğun olduğu şehrin güneybatısındaki alanda nüfusun yoğun olduğu
söylenebilir. Sonuçta Sivas’ın ticari alanları ile sık konutların bulunduğu alanlarda
nüfus yoğunlaşırken, özellikle yeni kurulmuş ve yapılaşmanın seyrek olduğu yerlerde
nüfus yoğunluğu azalmıştır.
9 Devlet Đstatistik Enstitüsü, Nüfus Sayımı Sivas Verileri, Ankara, 2000
14
15
3- Göçler
a) Đç Göçler
Sanayileşme süreci ile birlikte kırsal kesimden, kentsel kesime büyük bir nüfus
hareketi yaşanmıştır. Bu süreci sanayileşmiş ülkeler geçtiğimiz yüzyıllarda yaşamışken,
ülkemizde 1950'lerden sonra göçler hızlanmıştır. 1960 yılından sonra Batı Avrupa
ülkelerine işgücü göçü olmuştur. Sivas da iç ve dış göçlerden en fazla etkilenen
merkezlerden birisi olmuştur.
Cumhuriyetin ilk yıllarında, Sivas ekonomisi tümüyle tarla tarımına ve
hayvancılığa dayanmaktayken, 1930'ların ikinci yarısında ve 1940'larda Sivas şehrinde
işletmeye açılan sanayi kuruluşları pek çok kişi için yeni çalışma alanlarının ortaya
çıkmasına sebep olmuş, artan iş olanakları Sivas’a göçü hızlandırmıştır. Ancak çalışmak
üzere gelenler, bir süre ailelerini şehre getirememiş, bu nedenle 1950'lere kadar nüfus
artışı yalnızca işçi sayısına bağlı kalmıştır. 1950–1960 arasında ise bu göçe ailelerin
tamamı katılmıştır. Buna yüksek doğurganlık oranları da eklenince, Cumhuriyet sonrası
Sivas şehir nüfusunun en hızlı arttığı yıllar 1950–1960 arası olmuştur. Ancak, izleyen
yıllarda hızlı nüfus artışına karşın şehrin ekonomisinde çalışma olanakları pek
değişmemiş, dolayısıyla çalışma olanağı bulamayanlar şehir dışına göç etmeye
başlamışlardır. Özellikle 1965–1970 yılları arasında bu olay çok fazla artmış, 1975'e
gelindiğinde Sivas'ta doğmuş olup da başka yerlerde yaşayanların sayısı, şehir
nüfusunun % 39'unu oluşturmuştur. Sivas'ta göçe katılanların arasında erkek nüfusun
payı biraz yüksek olmakla birlikte genelde ailelerin tamamının göç ettiği görülmüştür.
Sivas'tan göç eden nüfusun geneli Đstanbul, Ankara, Đzmir, Kocaeli, Mersin ve
Bursa gibi sanayileşmiş bölgelere göç etmişlerdir. Bu dönemde Đstanbul'a büyük bir göç
yaşanmış, bunu Ankara, Đzmir ve Kocaeli takip etmiştir. Göçün bölgelere göre
değerlendirildiğindeyse; Sivas şehri en fazla % 56,02 ile Marmara ve % 24.24 ile Đç
Anadolu Bölgemize göç vermiş, bunu % 8.58 ile Ege Bölgesi izlemiştir. En az göç ise
% 3.95 Doğu Anadolu, % 1,94 Güneydoğu Anadolu Bölgelerimize olmuştur.
16
Göç edenlerin büyük çoğunluğu 15–64 yaş gurubunda yoğunlaşmaktadır.
Sivas'tan göç edenlerin % 19,88'i 5–14 yaş grubu, % 20,07'si 65 + yaş grubunu, geri
kalan ise çalışma çağı nüfusu oluşturmaktadır. Aynı dönemde kırdan kente göç eden
nüfusta 5–14 yaş grubu % 31,35, 15–24 yaş grubu % 29,71 ve 25–44 yaş grubu ise %
27,28'dir. Diğer yaş grupları düşüktür. 25–44 yaş gurubundaki oranıyla Sivas Türkiye
ortalamasının üzerinde bir oranla karşımıza çıkmaktadır.10
b) Dış Göçler 19. yy sonlarında diğer Anadolu şehirlerinde olduğu gibi Sivas'a da Kırım Savaşı
sonucunda Anadolu'ya gelen Türk göçmenlerinin bir bölümü yerleşmişti. O yıllarda
Sivas'ta Müslüman Türklerle, Hıristiyan Ermeni ve Rumlar birlikte yaşamışlardır.
Cumhuriyetlin ilk yılarında Lozan Antlaşması gereğince Sivas'ta yaşayan azınlığın
büyük bölümü Türkiye'den göç etmiş, onların yerine Balkan ülkelerinden Türk
göçmenleri gelmiştir. 1935'e kadar Sivas'a Kafkasya'dan gelen göçmen sayısı 11.000'e,
Balkan ülkelerinden gelen göçmen sayısı ise 6.600'e ulaşmıştır. 1960'dan sonra göçün
bir bölümü de yurt dışına yönelmiştir. 1970'lerin ortalarına kadar resmi kanallarla yurt
dışına yaklaşık 16.000 kişi gönderilmişken, gayri resmi göçün bundan çok daha fazla
olduğu muhtemeldir. Dış göçün büyük bir bölümü Batı Avrupa ülkelerine olmuş,
özellikle Almanya bunda en önde gelen ülke olmuştur.
10 AKKUŞ, Ayhan, Sivas Đlinin Nüfusu, y.y, 1997, s. 18
Grafik 1:Sivas'tan dışarıya göçün bölgelere göre dağılımı(%) (1980-1985)
Marmara
Doğu Anadolu
Akdeniz
Đç Anadolu
Ege
Karadeniz
17
4- Nüfusun Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Özellikleri Şehrin faal nüfusu, toplam nüfusun % 41,8’ini oluşturmaktadır. Đktisaden faal
nüfusun tarımdaki payı % 1,0’dır. Sanayi iş kolundaki pay ise (madencilik + imalat
sanayi + elektrik gaz ve su) % 16'dır. Đnşaat Sektörü şehrin lokomotif sektörü olup %
8,9 oranla önemli bir yer tutmaktadır. Hizmet sektörüyse % 74,0’la en fazla orana sahip
sektördür. Tüm bu oranların ışığında şehrin bir üretim merkezi konumunda değil,
hizmet sektörünün ağırlıklı olması sebebiyle, bir tüketim nüfusu olduğunu
görmekteyiz.11
Tablo 2. Türkiye ve Sivas’ta Ekonomik Faaliyet kollarında Đstihdam Edilen Nüfus,
Nüfus Oranı (12+ yaş) 2000
Đstihdam Edilen Toplam Nüfus
Tarım Sektörü
Sanayi Sektörü
Đnşaat Sektörü
Hizmet Sektörü
TÜRKĐYE Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Đl
Merkezleri 6.631.062 86.3 91.116 1.4 1.783.259 26.9 567.528 8.6 4.174.633 63.0
SĐVAS 49.506 86.2 507 1.0 7.912 16 4.417 8.9 36.644 74.0
Son olarak eklemek gerekirse şehrin asıl kurtarıcı sektörünün sanayi değil,
hizmet ve inşaat sektörü olduğunu görmekteyiz. Tarımdaki nüfus ise çevre köylerde
yapılan tarımla uğraşan insanlardır. Bu da daha çok geçim tarımı türünde yapılan bir
faaliyettir. Đş gücüne katılma oranı 1980–2000 döneminde sürekli bir azalma göstermiş,
kadın işgücü şehirde zaten fazla olmamakla birlikte değişim göstermemiştir. Đstihdam
edilen erkek nüfusunda yıllık artış %0 1,3 olmuştur. Böylece fazla olan işsizlik artış
hızının da %0 7,3 olduğu belirtirsek, işsizliğin doğal bir sonuç olarak ortaya çıkacağı
aşikârdır. 2000 yılında çalışanların % 47,3’ü ücretsiz aile işçisi, % 28,5’i ücretli ve %
22,9’u kendi hesabına çalışırken, % 1,3’ü işveren olarak çalışmaktadır. Đşgücüne dâhil
olmayan nüfusun yıllık artış hızı %0 22,5 olmuştur.12
Tablo 3 Sivas Nüfusunun Đşgücü Dağılımları (12 yaş ve üstü) 2000
11 Ekonomik Rapor, Sivas, y.y. ,2005, s. 53 12 Devlet Đstatistik Enstitüsü, Nüfus Sayımı Sivas Verileri, Ankara, 2000
18
ERKEK KADIN Đstihdam Edilen 49.506 6.996 Đşsiz 7.938 2.912
Đşgücünde Olmayan 39.846 85.627
Bilinmeyen 1 1
Toplam 97.291 95.536
Đşgücü Toplamı 192.827
Tablo 4 Sivas Nüfusunun Öğrenim Durumları (12 yaş ve üstü) 2000
TOPLAM ERKEK KADIN Okuma Yazma Bilmeyen 18.205 2.903 15.302 Okuma Yazma Bilen 174.617 94.388 80.229
Bir Okul Bitirmeyen 21.135 9.602 11.533
Bir Okul Bitiren 153.475 84.786 68.689
Đlkokul 66.407 29.224 37.183 Đlköğretim 8.375 4.572 3.803 Ortaokul 19.106 12.841 6.225 Lise 45.491 28.829 16.662 Yüksek öğretim 14.096 9.320 4.776 Okuma yazma bilenlerin oranı % 91’dir. En az ortaokul mezunu olanlarsa
erkeklerde % 54, kadınlarda % 23 oranında olduğu; buna dayanarak erkeklerin
kadınlara oranla daha eğitimli olduğu ortaya çıkmaktadır. Yükseköğretim mezunu
insanın az olması ancak bir çoğununda çalışması dikkat çekicidir. Bunda kamu kesimi
çalışanının fazla olmasının etkisi belirtmek gerekir.
Doğurganlık oranlarına gelince; 15–49 yaş arasındaki kadınlar 2,06 çocuk
doğururken, doğurganlık hızı %0 2,76 olmuştur. Ölüm oranı, erkek bebeklerde %0 48,
kızlarda %0 44 dolayında gerçekleşmiş, 2000 yılından günümüze kadar, bu oran
sağlıktaki gelişmelerle paralellik göstererek azalmaların meydana geldiği söylemek
yerinde olacaktır.
19
B) Yerleşme 1- Tarihsel ve Mekânsal Gelişme
Şehir dediğimiz sosyal topluluk, yerleşmiş bütün toplumların çekirdeğini
meydana getirmektedir. Dolayısıyla siyasi, ekonomik, kültürel ve dini açıdan en yoğun
faaliyetler geçmişten günümüze bu merkezlerde toplanmıştır. Belirtilen faaliyetlerin
icrası açısından bazı unsurlar gereklidir. Bunlar, yönetim savunma binaları, dini ve
kültürel yapılar, çarşı pazar gibi ekonomik yapılar, bölge ihtiyacını karşılayan evler,
yollar, yeşil alanlar ve tabiî ki mahaller şehrin önemli birimleridir.13
Sivas’ta mahalle adlarının nasıl ve nereden meydana geldiği konusunda resmi
makamların bir etkisi olup olmadığı tam olarak kesinlik kazanmamakla birlikte
mahallelere isim verme konusunu, şu sebeplere dayandırabilmek mümkündür:
1-Mahallede oturanların geldikleri yerlerin isimleri,
2- Derviş ve şeyh isimleri,
3-Şair ve âlim isimleri,
4- Esnaf isimleri,
5- Çarşı ve Pazar isimleri (Saman pazarı, At pazarı),
6- Cami, medrese, türbe ve imaret isimleri,
7- Bulunduğu coğrafi mekândan kaynaklanan isimler,
8- Şehre hizmet etmiş devlet adamlarının isimleri şeklinde toplayabiliriz.
Fakat genelde kültürel ya da ekonomik unsurların, şehirlerin fiziki yapılarının
şekillenmelerinde ana etken olduğunu söyleyebiliriz. Bu bakımdan cami, mescid,
zaviye, medrese vb. eserlerin bulunduğu mahallerin, şehrin kültürel coğrafyasını,
bedesten, çarşı, han, hamam ve pazar gibi mekân ya da yapıların şehrin ekonomik
coğrafyasını oluşturduğu görülür.
13 GÖNEY, Süha, Şehir Coğrafyası, C. 1, 3 Bs, Đstanbul, Đstanbul Üniversitesi Yayını, 1995, s. 6–14
20
a) Geçmişte Sivas
Çeşitli kaynaklara göre Sivas’ın mahalleri; Osmanlı öncesinde 13, Fatih
döneminde 16 (10 Müslüman–6 Müslüman olmayan), Yavuz döneminde 20, (14
Müslüman–6 Müslüman olmayan), Kanuni döneminde 32 (26 Müslüman–6 Gayri
Müslim), Evliya çelebi seyahatnamesinde ise 40 mahalle olarak gözükmüştür.
1700’lerde 55, 1800’lerde 59 mahalle adı kaynaklarda yer almaktadır.14
1- 1400–1600 arası dönemde:
Sivas Timur istilasında, önemli ölçüde nüfus kaybına uğramış, özellikle mimari
yapı bakımından şehir büyük bir tahribat yaşamıştır. Şehir daha sonra Osmanlı
hâkimiyetinde bir imar ve iskân alanına dönüşmüştür. Fatih döneminde, şehirde 10
Müslüman Mahallesi yer almaktadır.(Hoca Ulu Bey, Hoca Đmam, Emir Mahmut, Hoca
Hüseyin, Paşa Bey, Mescid-i. Cami, Mescid-i Tokmak, Mescid-i Palaslı, Mescid-i
Medrese, Gök Medrese), yine aynı dönemde 6 adet gayri Müslim halkın yer aldığı
mahalle vardır.(Dülger, Palas, Bazar Kapısı, Keşiş Mastar, Nurmuş Keşiş, Meksat ve
Gariban mahalleleri)
Bunlardan Ulu Camii Mahallesi daha sonra Camii Kebir ismini almış
Cumhuriyetin ilk yıllarındaysa Uluanak ismini alarak günümüze kadar ulaşmıştır. 1831
yılına ait sayımda 25 Müslüman, 72 Müslüman olmayan hane olduğu görülmüştür.
Mahalle nüfusunda Müslüman olmayanların artma sebebiyse, yeni yerleşmelerle
mahalle sınırının genişlemesi sonucunda oluşmuş bir durum olduğu kayıtlarda yer
almıştır.
Diğer mahaller ise ileri gelen devlet, din adamları yahut zengin kimselerin
yaptırmış olduğu mescitlerle anılmıştır. Mescid-i Tokmak adı verilen mahalleyse yan
yana bulunduğu Paşabey mahallesiyle birleşerek, Paşa Bey ismini alarak bugüne kadar
14 DEMĐREL, Ömer, Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Ankara, T.T.K Yayınevi,2000, s.18–45
21
gelebilmiştir. Günümüzdeki Paşa Bey Mahallesi Osmanlı dönemindeki Köhne Civan
mahallesini içine aldığı sanılmaktadır.
Şekil 1. Sivas Mahalleleri (1450)
Hoca Đmam Mahallesi, varoşta yer alan ve çarşılara bitişik bir mevkide yer alan,
Sivas’ın en kalabalık mahallesi konumunda olduğu, yalnız bu dönemden sonra inişli
çıkışlı bir seyir takip ettiği kayıtlarda yer almıştır. Bu dönemde 35 hane olan mevkiinin
hane sayısının 1831’de 71 haneye yükselmesi, sınırlarının genişlemesi olarak
açıklanmıştır. Bu dönemin bir diğer mahallesi, bugün Mahkeme Çarşısı olarak bilinen
yerin çevresinde Tokmak ve Paşa Bey mahalleri arasında yer almıştır. Bu mahalle daha
sonraki zamanlarda tamamen ortadan yok olmuştur.
Sivas şehrinin tespit edilen ilk mahallerinden birisi de Palaslu mahallesidir.
Adını şehrin güneydoğusunda yer alan dış sur kapısından almıştır. Mahallenin biri
Müslüman, diğeri gayrimüslim olmak üzere iki tane olduğu rivayet edilmiştir. Bu
mahalle son olarak 1637’lerden sonra adı Demircilerardı ve Kırcuk ismiyle anılmıştır.
Demircilerardı Mahallesi ise daha sonra Sivas’ın ilk mahallerinden Hoca Hüseyin
Mahallesiyle birleşerek, varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. Yine ilk mahallerden
Hacı Emir Mahmud Mahallesi hane sayısı az olduğu için ortadan yok olmuştur. Zilkar
22
Mahallesiyse Cumhuriyet döneminde Gök Medrese Mahallesiyle birleşerek bu
mahallenin adını almıştır. Gayri Müslim mahallerden Bazar Mahallesiyse Cumhuriyet
devrinde Kale-i Atik ile birleşip Eski Kale Mahallesi adını almıştır.15
15 yüzyılda şehre bakıldığında Selçuklu, ĐlhanlıEratna ve Osmanlı devrinde;
bugünkü Kayseri Kapısı, Hükümet Meydanı ve Erzurum Yolu üzerindeki Mısmıl Irmak
Köprüsü arasında bir üçgen şekilde yerleşilmiş olduğu görülür. Bu üçgen içinde ve
dışında iskânın artarak devam ettiği görülmüştür. Sivas şehir merkezinde 216
Müslüman, 351 Müslüman olmayan, olmak üzere 567 hane kaydedilmiştir. Ancak nüfus
bakımından pek fazla olduğu söylenememektedir.
Şekil 2. Sivas Mahalleleri (1570)
16. Yüzyılda ise şehir için önemli bir dönüm noktası teşkil eder. Dönemin
başında 20 mahalle olan şehir coğrafi üçgenin dışına çıkarak 32 mahalleye çıkmış, yeni
kurulan bu mahallerde camii merkezli olarak, bu yapıların etrafında teşekkül etmiştir.
Sivas’ta Müslüman mahalleler ve Müslüman nüfus artarken, Müslüman olmayan
mahalleler sabit kalmış, ancak nüfusları artmaya devam etmiştir. Şehir imar ve iskân
açısından da 16. yüzyılın ilk yarısında gelişimini sürdürmüştür. Bu gelişme ikinci yarıda 15 Bakınız Madde 8
23
da devam etmiş, bu dönemde Sivas’taki mahalle sayısı 41’e ulaşmış ve şehir nüfusunun
yaklaşık 1000 hanede yaşadığı tespit edilmiştir. Şehirleşmede bu yüzyılda iskânda
Đslamlaşma, siyaseti ön planda tutularak gelişimini sürdürmüştür. Sivas şehir nüfusunda
önemli bir artışın görüldüğü bu dönemde 1291 Müslüman ve 2085 Müslüman olmayan
haneye ulaşılmıştır. Bu dönem Osmanlı hâkimiyetinin Sivas’a damgasını vurduğu bir
dönem olarak karşınıza çıkar. Zira şehir için önemli sayılabilecek önemli eserler bu
dönemde verilmiştir. Bunun yanında kültürel, ekonomik ve sosyal açıdan şehrin imarı
ve halkın ihtiyacı karşılanmaya başlanmıştır.
Şekil 3. Sivas Mahalleleri (1600–1800)
2- 1600- 1800 arası dönem:
17 ve 18. Yüzyıllarda ise Sivas şehrinin iskânı klasik dönemdeki hızıyla devam
etmiştir. Kurulan 17 mahalleden 2 tanesi, şehrin dış çevresini meydana getiren mahaller
olmuşlardır. Günümüzde dahi bu çerçeve muhafaza edilmektedir. Yeni mahallelerin bir
kısmının çevre köylerden gelenler tarafından kurulduğu, bir kısmı da özellikli isimler
24
taşıdığı, fakat büyük bir çoğunluğunun yine eski dönemlerde olduğu gibi cami
isimleriyle adlandırıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca şehrin en kalabalık mahallerinin bu
dönemde kurulanlar arasında bulunması, bir bakıma şehirdeki nüfus yoğunluğunun,
merkezden dışa doğru kaydığı izlenimini vermektedir. Burada belirtilmesi gereken bir
diğer husus da kenar mahallelerin iskân sahasının, merkezdeki mahallere göre daha
fazla olduğu coğrafi bir gerçektir. Yine 16. asırdaki 40 mahalle sayısı, bu dönemde 50
ve daha yukarısına yükselmiştir.
Şekil 4. Sivas Mahalleleri (1800–1920)
3- 1800- 1920 arası dönem:
19. yüzyılda sürekli artış gösteren mahalle sayısı bu dönemde 83’e ulaşmış,
aralarında Cumhuriyet dönemine kadar gelen Osman Paşa Mahallesi, Örtülüpınar
Mahallesiyle birleşerek, bu isimle anılmaya başlamıştır. Hacı Mahmut Ağa Mahallesi
Sofu Himmet ve Hacı Mehmet Mahalleriyle birleşerek Mısmılırmak ismini almıştır.
25
Kale-i Cedid ve Kale-i Atik Mahalleri, Sivas şehrinin iki iç kalesinin çevrelediği,
ilki bugünkü Toprak Tepe çevresini, ikincisi ise, Şifaiye, Buriciye ve Kale Camiini içine
alan bölgede teşekkül etmişlerdir. Bu alanlarda Sivas'ın önde gelen insanlarının,
yöneticilerinin ve üst düzey askerlerin yerleşim alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kale-i Atik, Hoca Đmam ve Bazar Mahalleriyle birleşip, Eski Kale ismiyle günümüze
gelirken, Kale-i Cedid, Kaleardı Mahallesiyle birleşerek bu isimle günümüzde varlığını
sürdürmektedir. Sivas çarşılarının toplandığı şehir merkezinde yer alan Hamardı
Mahallesi, Cumhuriyet dönemine kadar varlığını sürdürmüş, daha sonra Sarışeyh
Mahallesiyle birleşip, bulunduğu mevkiye izafen Çarşıbaşı ismini almıştır.
Sivas’ın şehirsel gelişmesine bakıldığında 16. yüzyılın sonlarından itibaren, 19.
yüzyılın sonlarına doğru şehirdeki mahalle sayısındaki artışla, nüfusun artışı arasında
bir paralellik göstermek zordur. Zira aradan geçen 300 yıllık dönemde hane sayısı
3376’dan 3833 haneye yükseldiği kayıtlarda yer almaktadır. 1831 nüfus sayımındaysa
hane sayısının 3643’e düştüğü görülmektedir.16
b) Yerleşmenin Günümüzdeki Özellikleri
1- Cumhuriyet Sonrası Sivas
1870’te 83 olan mahalle sayısı, birtakım değişiklikler ve birleştirmelerle 1935’te
28’e inmiş, 1965’te 32’ye ve 1989’da 44’e yükselmiştir. Günümüzde, şehrin iskânı önce
batı istikametinde gelişmiş, daha sonra kısmen kuzeydoğu yönüne kaymış ve son
yıllarda güneye doğru yayılmaya başlamıştır. 1987 yılına kadar, şehrin gelişimi
güneyde, eski surların dışına çıkmamıştır.
Sivas’ın mekânsal gelişimine bakıldığında, şehrin orta kısmında yer alan
mahallelerin gelişmesiyle başladığı görülmüştür. Bu mahallelerin tamamına yakını
Cumhuriyet öncesi kurulmuş, bazıları isim değiştirmiş, bazılarının da birleşerek bir
mahalle adı altında toplandığı görülmüştür. Bir veya iki mahalle, isimlerini aynen
muhafaza ederken, bazı mahalleler ise tamamen ortadan kalkmıştır. Şehrin çekirdeğini
16 Bakınız Madde 8
26
meydana getiren bu mahalleler, Osmanlı Devleti’nden günümüze kadar varlıklarını bu
şekilde devam ettirmişlerdir.
Tablo 5.Sivas Mahalleri Eski Đsimleri ve Günümüzdeki Adları
ESKĐ ADLARI GÜNÜMÜZDEKĐ ADI Kösedere-i Müslim Kösedere-i Zimmı
ÇAYYURT
Akdeğirmen Küçük Bengiler
AKDEĞĐRMEN
Ağcabölge (Ağcabüke) Örtülüpınar Osman Paşa
ÖRTÜLÜPINAR
Kilise YOK Bab-ı Kayseri Kurt Mescidi
KAYSERĐ (SELÇUK)
Çavuşbaşı ÇAVUŞBAŞ Ece ECE Baldırbazarı, Üryan-ı Müslüm, Zimmi SULARBAŞI Kale-i Atik, Bazar ESKĐ KALE Hoca Đmam, Kale-i Cedid KALEDĐBĐ Abdulvahab Gazi YUKARI TEKKE Kılavuz KILAVUZ Hacı Mahmud, Hacı Mehmed, SofuHimmed
MISMILIRMAK
Hacı Veli, Hacı Zahidi YĐĞĐTLER Ali Baba, Gökçebostan ALĐBABA Bahtiyarbostan, Oğlan Çavuş BAHTĐYARBOSTAN Hamamardı, Sarı Şeyh ÇARŞIBAŞI Güdük Minare GÜDÜK MĐNARE Temrücülerardı DEMĐRCĐLERARDI Frehadbostan, Hamurkesen, Keçibula FERHATBOSTAN Paşabeğ, Tokamakkapı, Köhnecivan PAŞABEY Billur, Ganem BĐLLUR Yahyabeğ, Abdülkerim, Hoca Hüsam YAHYABEY Cami-i Kebir, Veled Beğ ULUANAK Gök Hüsam, Zilkar GÖKMEDRESE Kabalı, Đmaret KIZILIRMAK Gökmedrese, Kaleardı, Şeyh Çoban KALEARDI Üçlerbey, Ali Çavuş, Şemsi Ferraş ÜÇLERBEY
27
28
Çarşıbaşı Mahallesi şehrin merkez kısmında yer alan fonksiyonu itibariyle
önemli bir mahalledir. Hamamardı ve Sarı Şeyh Mahallerinin birleşmesiyle günümüze
kadar varlığını devam ettirmiştir. Bundaki temel sebep buranın şehrin ticari
faaliyetlerinde önemli bir yer tutmasıdır. Bu nedenden dolayı konut diye yer alan
yerlerin birçoğunda bürolar yer almaktadır. Bu iş yerleri, kömür şirketleri, avukatlık ve
mühendislik büroları gibi birçok çeşitlilik kazanmıştır. Mahalle Hikmet Işık Caddesine
paralel üç sokak ve ona bağlı dikine Afyon Sokağıyla küçük ama düzenli bir görünüme
sahiptir.
Resim 3. Đnönü Bulvarı’ndan (Đstasyon Caddesi) Bir Görünüm (2005)
Sularbaşı Mahallesi yine merkezi kısımda yer alan, Baldırbazarı, Üryan-ı
Müslüm, Zimmi Mahallelerinin yerini almıştır. Bu mahallenin şekillenmesinde devlet
kurumlarının ve ticari işletmelerin önemi büyüktür. Zira Hükümet meydanının da bir
kısmını kaplayan mahallede, Valilik Binası, Merkez Postahanesi, Belediye Binası,
Adliye, Nüfus Müdürlüğü, Zabıta Müdürlüğü, Merkez Telekom Binası gibi şehrin en
önemli kurumlarının yer almasıyla en gelişmiş mahalle diyebiliriz. Özellikle en büyük
caddelerin yine bu mahalleye açılması dikkat çekicidir.
29
Resim 4. Hükümet Meydanı’ndan Bir Görünüm (1927)
Resim 5. Paşa cami ve Çarşıbaşı Mahallesi’nden bir görünüm
Paşabey Mahallesi, Sivas’ın en eski mahallerindendir. Bu yüzden yapılan yüksek
binaların birçoğu eskidir. Ayrıca birkaç tane ahşap bina da mevcut olup yerleşim,
30
dağınık ve yüksek binalar şeklindedir. Tarihi olduğunu ismini aldığı Behrampaşa
Hanı’nın burada olması, ayrıca Meydan Hamamı, Meydan Cami, Öğretmen Evi
karşısındaki tarihi hamamıyla belli etmektedir. Meydan caminin bulunduğu alan
mahallenin en geniş yerini kaplamaktadır.
Eskikale mahallesi, şehrin en eski yerleşim alanlarındandır. Mahallenin bir
bölümü tamamıyla sit alanıdır. Bu alan içersinde mahallenin de ismini aldığı Sivas’ta
yer alan tek Osmanlı eseri olan Kale Camii’dir. Şifahiye Medresesi, Buriciye Medresesi
burada yer almaktadır. Bu alan korunma altına alınmış park haline getirilmiştir. Bir adet
hamam kalıntısı da bulunmaktadır. Fonksiyonu açısından turistik bir alan
görünümündedir.
Resim 6. Sularbaşı + Akdeğirmen Mahalleleri (Baldır Bazarı Mahallesi) 1927
Eski ismini korumuş yerlerden biri de Akdeğirmen Mahallesi’dir. Küçük bir
mahalle olmasına rağmen yakın çevresinde Ethem Bey Parkı, Belediye Nikâh Salonu,
Paşabahçe dinlenme ve piknik yeri, Orman Fidanlığı, Trafik Tescil Şubesi, Ziyabey
Kütüphanesi, Dumlupınar Kütüphanesi ve Đnönü Müzesi yer almaktadır. Mahallenin en
31
önemli özelliğinden biri çevre mahallerden birçok öğrencinin burada yer alan 4
ilköğretim okulu, bir normal lise (Atatürk Lisesi) ve bir kız lisesinde eğitim almak üzere
buraya gelmesidir. Hatta bu haliyle 2005 yılı itibariyle kampüs sistemi denilen bir
sisteme geçilmiştir. Eğitim açısından şehre katkısı büyük olmuştur.
Örtülüpınar Mahallesi ise yakın çevresinde, Sivil Savunma Müdürlüğü, Sivas
Lisesi, Gazi Osman Paşa Đlköğretim Okulu, Tekel Başmüdürlüğü, Sosyal Sigortalar
Kurumu ve Hastanesi, Vergi Dairesi, Ordu evi, Kongre ve Arkeoloji Müzesi gibi
kuruluşları olan gelişmiş bir yerdir. Özellikle yüksek katlı ve sık konut yapısıyla bu
gelişmiş özeliğini devam ettiren mahallerden biri olmuştur.
Ece Mahallesi şehrin merkezi sayılabilecek bir noktada olmasından dolayı
düzenli bir mahalledir. Hafif kuzeye doğru eğimli bir yüzeyde kurulmuştur. Halil Rıfat
Paşa Caddesi’nin üst kısmını kapsayan bu küçük mahallede binalar blok şeklindedir.
Ancak yeni bloklar olsa da birçoğunun yapımı 30 yılı geçmiştir. Daha çok konut amaçlı
gelişme göstermiştir.
Yahyabey, Pulur, Üçlerbey Mahalleleri eski olmalarına rağmen günümüzde
tarihi görünümünü kaybetmiştir. Özellikle konut alanı olarak kullanılan bu mahaller
ticari fonksiyon açısından gelişime etki etmemişlerdir.
Şehrin eski yerleşmeleri arasında yer alan Küçük Minare, Bahtiyar Bostan,
Yiğitler, Mısmılırmak ve Ferhatbostan mahalleleri yine Osmanlı döneminde kurulmuş
isimleri değişmiş eski mahallerdendir. Ancak yerleşme açısından dar alanlara
sıkıştıklarından gelişme gösterememiş, bu durum ticari işletmeleri de etkileyerek sadece
konut alanları olarak kullanılmalarını sağlamıştır.
Uluanak, Gök Medrese, Kaleardı mahalleleri özellikle isimlerini aynen
korumuşlardır. Tarihi eserleriyle de görünümlerini, büyük ölçüde muhafaza etmiş
yerlerdir. Bu alanlar genellikle yerleşim alanı olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda
turistik özellikleriyle önemli yer tutmaktadırlar.
32
Resim 7. Gök Medrese Mahallesi’nden Görünüm(1927)
Resim 8. Gök Medrese Mahallesi’nden Görünüm(2005)
33
Resim 9. Uluanak Mahallesi (1927)
Resim 10. Uluanak Mahallesi (2005)
34
Demircilerardı Mahallesi eski ismini muhafaza etmiş yerlerden birisidir. Sivas’ın
en fazla ticarethane ve işyeri yeri olan 2. mahallesidir. Bunun temel sebebi mahallenin
güneyinde sanayi sitesinin yer almasıdır. Mahalle şehir merkezinde yer alması
nedeniyle düzenli bir görünüme sahiptir. Ancak yer alan binaların yarısı yeni, yarısı
eskidir. Binaların tamamına yakınının alt katları, ticarethane olarak kullanılmaktadır.
Tek katlı evlere pek rastlanmayan mahallede, mevcut olanlarınsa birkaç yıla kadar
yerlerini çok katlı binalara bırakması beklenmektedir. Mahallenin gelişmesinde
çevrenin büyük caddelerle çevrili olması önemlidir. Özellikle Atatürk Bulvarının etkisi
büyük olmuştur.
Resim 11. Atatürk Caddesinden Bir Görünüm
Kuruluşları eski olarak gözükse de Alibaba, Kızılırmak, Kılavuz Mahalleleri
günümüzde yeni gelişim gösteren alanlar halinde kendini belli etmiş, özellikle konut
yerleşimi açısından sürekli aşama göstermiş alanlar olarak dikkat çekmektedir. Ancak
kenar mahalle hüviyetini günümüzde de korumaktadırlar.
35
Resim 12. Kızılırmak Mahallesi (1927)
2- 1960 Sonrası Sivas
Bu dönemde, gelişme gösteren Sivas yerleşme açısından büyük değişiklerin
yaşandığı gözlemlenmiştir. Örneğin Ferhatbostan Mahallesi’nin büyümesi dolayısıyla
bir muhtarlıkla idare olunması mümkün olmamış ve Mısmılırmak civarına yapılan
evlerin sıklığı nedeniyle bir kısmının Ferhatbostan’dan ayrılarak müstakil bir mahalle
olması ve bu kısmın Dedebalı olarak isimlendirilmesi 1968 tarihinde uygulanmıştır.
Günümüzde ufak olan bu mahalle, konut alanı olarak geçmişteki durumunu muhafaza
etmektedir.
Şehrin Kılavuz Mevkii’nde yaptırılan kooperatif evlerinin, hangi mahalleye
bağlı bulunduğunun bilinmemesi ve bu mahalleye bir ad verilmesi talebi üzerine, 1973
yılında Gülyurt Mahallesi kurulmuştur. Sınırları küçük olan mahalle konut alanı olarak
kullanılmaktadır.
1979 yılında, mevcut mahalle sınırları tespit edilirken, belediye kararıyla,
Haziran ayında, Sivas'ta bulunan mahallelere yenileri eklenmiştir. Altuntabak,
Aydoğan, Çiçekli, Çayyurt, Dört Eylül, Emek, Gökçebostan, Đnönü, Halil Rıfat Paşa,
36
Kadıburhaneddin, Mehmetpaşa, Yenimahalle, Yenidoğan, Yüceyurt, Yeşilyurt, Yapı,
Mahalleleri eklenen yeni yerleşmeler olarak belirlenmiştir.
Altuntabak Mahallesi, eskiden kalaycılık çok ileri olduğundan bu ismi almıştır.
1960 yılından sonra yerleşim hızlanmış alt ve üst yapısı imar planına göre hazırlanmış,
fakat eğimli bir arazide kurulan bu mahallede, betonarme bloklar arasında bahçeli tek
veya iki katlı konutlarla, yıkılması gereken ancak yıkılmayan binaların yer almasıyla
girift bir yapıda olduğu göze çarpmaktadır.
Aydoğan Mahallesi, son yıllara kadar gelişme göstermemiş, ancak Hayri Sığırcı
Caddesi’nin buradan geçmesiyle, yapılaşma açısından genişlemiş geniş bir konut alanı
haline gelmiştir.
Resim 13. Hayri Sığırcı Caddesinden Bir Görünüm
Çiçekli Mahallesi, arazisi bozuk ve eğimli bir yerdedir. Düzensiz bir yapıya
sahip binaların çoğu tek veya iki katlı olup bakımsızdır. Ayrıca her sokakta bir veya iki
tane ahşap ama kullanılmayan bina mevcuttur. Geri kalan binalar 4–5 katlı betonarme
binalardır. Ancak bunlar da eski ve bakımsızdır. Şekillenmesini göçler sağlamıştır. Yeni
binaların yapımıyla mahalle halini almıştır.
37
Eski bir yerleşim yeri olan Çayyurt Mahallesi önceden piknik alanıymış, bunu
da büyük bir parkın mahallede olmasıyla anlayabiliyoruz. 1970 yılında çeşitli konutların
yapılmasıyla yamaç şeklinde olan bu arazi gelişmeye başlamış, özellikle mahalle
yakınında bulunan kışla burayı geliştirmiştir. Ayrıca mahallenin can damarı sayılan
Rahmi Günay Caddesi üzerinde; Numune Hastanesi, Endüstri Meslek Lisesi, Selçuk
Anadolu Lisesi, Yarı Açık Cezaevinin bulunması da mahalleyi etkileyerek buranın
gelişmesini sağlamıştır.
Dört Eylül Mahallesi ise eğimli bir yamaca kurulsa da gelişmiştir. Özellikleri
itibariyle Kümbet Mahallesi’ne benzemektedir. Çevrenin gelişmesinde Barbaros
Bulvarı’na ve şehir stadına yakın olması etkili olmuştur. 1 ve 2 katlı evler yerini giderek
kooperatif tarzı bloklaşmalara bırakmaktadır. Çocuk parklarının sayısı da giderek
artmaktadır. Buranın hem caddeye yakınlığı hemde şehre ulaşımın çok kolay olması
gibi nedenlerle sürekli bir gelişim göstermektedir.
Emek Mahallesi’nin çevresi 1960’lı yıllarda yerleşime açılmış, bu yıllara kadar
tarım arazisi olarak kullanılmış alanda, ağıllarda hayvan beslenerek şehrin bu ihtiyacı
karşılanmış olmakla beraber, halen birkaç aile bu işe devam etmektedir. Mahallenin
güneyinden çevre yolu geçmekteyken, kuzeyi Meraküm Tepeleriyle çevrilidir. Son
yıllarda belediye alt yapı ve üst yapıya daha önem verse de, gecekondu şeklindeki
yapılarla çarpık kentleşme şeklinde gelişmiştir. Buna rağmen özellikle işçi kooperatifine
ait binalar geniş yer tutmakta, son yıllardaki yapılaşmasıyla dikkat çekmektedir.
Gökçebostan Mahallesi fazla gelişim gösterememiş, daha ziyade bir konut alanı
halinde kalmış olup; yakınında Sosyal Hizmetler Müdürlüğü, Trafik Şube Müdürlüğü,
Dokuma Sanayi, Verem Savaş Dispanseri gibi kuruluşlar yer almaktadır.
Đnönü Mahallesi adını Đsmet Đnönü’nün bir dönem yaşadığı konaktan alır.
Sokakları düzgün, altyapı sorunu olmayan bir alandır. Binaların birçoğu yeni
yapılmıştır. Ayrıca bir veya iki katlı bahçeli binalar da rastlanmaktadır. Đnönü
Konağı’nın karşısında Sivas’ın en büyük Đmam Hatip Lisesi yer almaktadır.
38
Halil Rıfat Paşa Mahallesi gelişimini Đstasyon Caddesinin yakının kurulması
belirlemiştir. Özellikle Đstasyon Caddesi üzerinde yer alan 9’ar katlı binalar ve Polis
lojmanları konut sayısını artırmıştır. Düzenli bir şehircilik planlaması yapılan mahallede
alt ve üst yapı sorunu görülmemektedir. Yeni binalar yapılsa da arsa ihtiyacı fazladır.
Mehmet Paşa Mahallesi adını Sivas’a hizmet etmiş bir validen almıştır.
Mahallede yerleşme eskidir. Sokakları oldukça dar, evleri bitişik nizamlı olup çoğu
ahşap yapıdır. Son yıllarda bu durum değişmiş eski yapıların yerini yüksek betonarme
binalar almıştır. Eski evler genellikle tek veya iki katlı olup, ön ve arka cephesinde
bahçe bulunmaktadır. En önemli yapısı Sivas Lisesi ve Behram Paşa Đlköğretim
Okulu’dur.
Kadı Burhaneddin Mahallesi, hayli geniş bir mahalle olup, çeşitli cadde ve
sokakları planlı bir mahalle görünümündedir. kamu kuruluşları olması mahalleyi
geliştirmiştir. Çevrede, 4.Đşletme Baş Müdürlüğü, Tüdemsaş Genel Müdürlüğü, MTA
Bölge Müdürlüğü, GAR Müdürlüğü, Selçuk Polis Karakolu, Gençlik ve Spor Đl
müdürlüğü (Stad) , Ticaret Lisesi, Halil Rıfat Paşa ilköğretim Okulu, Süleyman Sami
Kepenek Đlkokulu, TCDD Hastanesi, Meteoroloji Müdürlüğü gibi kamu kuruluşlarının
bulunması mahallenin gelişmesini sağlamıştır.
Yenimahalle, Yenidoğan, Yüceyurt, Yeşilyurt, Mahalleleriyse yapılaşmalarıyla
dikkati çekmiştir. Bu dönemde bina yapımının artmasıyla kenar kısımda yer alan bu
yerleşmeler, 1979 tarihinde ki düzenlemeyle mahalle haline gelmiştir. Bugün halen
konut alanı olarak kullanılmaktadır. Yenimahalle, Yenidoğan, isimlerinin, yeni ile
başlaması bunun en önemli kanıtıdır.
Yapı Mahallesi şehir sınırında olmasına rağmen imar planına uygun olarak
yapılmış, görünüş itibariyle düzenli, geniş cadde ve sokaklara sahip bir alanda
kurulmuştur. Binaların tamamına yakını betonarmedir. Kooperatif ve lojman tipi binalar
geniş yer tutmaktadır. Çevre bütün ihtiyaçlar gözetilerek düzenlenmiş yeterli sayıda
park ve bahçe mevcuttur. Güneyinde Kızılırmak'a kadar olan arazide büyük bir askeri
39
alanın mevcut olmasıyla önü açıktır. 1987 yılında adı Mimar Sinan Mahallesi olarak
değiştirilmiştir.
1985 yılında, Esentepe ve Gültepe Mahalleleri kurulmuştur. Bunlardan Esentepe
Mahallesi, göçler sonucunda oluşmuş geniş bir mahalledir. Bunun sonucunda imar
planına uymayan, kaçak yapılaşmasıyla hızla büyümekteyken, tek katlı bahçeli evler
yaygındır. Bunların dışında düzenli yapılaşma olarak Türkiş Blokları, Kooperatif evleri
ve belediyenin yaptırmış olduğu sosyal konutlar gibi ufak çaplı düzenli bina tipleri
görülmektedir. Gültepe Mahallesi yerleşim nedeniyle değil, sanayi sebebiyle
kurulmuştur. Konut sayısı azdır. Toptancılar Sitesi, büyük sebze ve meyve hali, devlet
kuruluşu olarak da büyük kömür tevzii buradadır. Keresteciler Sitesi, Demirciler
Sitesi gibi sanayi işletmeleri yer alırken diğer bütün dükkânlar bu işyerlerine
hizmet etmektedirler. Araba muayene istasyonu da yine bu alan içerisinde yer
almaktadır. Yapımı bitmiş ancak faaliyete geçmemiş olan galericiler sitesinde bu
mahalle sınırları içindedir.
1990 tarihinde, Merkez Çayboyu Köyü'nün Belediye sınırları içine alınarak, bir
süre sonra mahalle olmuştur. Burası bugün hala bir mahalleden çok köy görümünü
devam ettirmektedir.
Bu dönemde yapılan son değişikliklerse, Cumhuriyet alanından Kümbet ve
Karayolları üst geçidine kadar olan kısma Đnönü Bulvarı, Sivas lisesinden Ulu Camiye
kadar açılan 20 metrelik yola Gürsel Paşa Caddesi, Ulu Cami’den Kepçeli’ye kadar olan
kısma Kurşunlu Caddesi isimlerinin verilmesidir, diyebiliriz.
3- 1990 Sonrası Sivas
Sivas'ta yerleşim yerlerinin sınırlarını ve isimlerini belirleyen düzenlemelerin en
geniş kapsamlı olanının 1993 yılında yapılmış olduğu kayıtlarda bulunmuştur. 1994
Mahalli Seçimleri öncesinde, seçmen yazımı esas olmak üzere, mahallelerin sınırlarının
büyük bölümünün karışık olması, cadde, sokak ve kapı numaralama sisteminin sağlıksız
olması, yapılaşmanın yoğun olduğu bölgelerde nüfusun hızla artmakta oluşu gibi
40
nedenlerle başlatılmıştır. Sonuçta, aksaklıkların giderilmesi, seçim, sayım ve diğer bir
takım idari işlemlerin daha sıhhatli yapılmasının hedeflenmiş olduğu anlaşılıyor. Bu
çalışma kapsamında tüm mahallelerin sınırlarını teşkil eden cadde ve sokaklara isim
verilmiş olduğunu; karışık ve belirsiz olan sınırların daha belirgin cadde ve sokaklara
kaydığını ve nüfusu yoğun olan mahallelerin bölünerek, yeni mahalleler teşkil edildiğini
görüyoruz. Çayboyu'nun katılımıyla 44 olan mahalle sayısı bu düzenleme ile 61'e
ulaşırken, cadde sayısı yeni isimlendirmeler sonucu 44’ ten 155'e yükselmiş bulunuyor.
Şehir içerisinde artan nüfusa paralel olarak kalkınmasının, sosyal, teknik, idari
hizmetlerine çözüm getirmek ve hizmetlerin daha kolaylaştırılmasını sağlamak
amacıyla, Belediye’ye bağlı mevcut 44 mahallenin nüfusu fazla olan ve gelişmeye
müsait bulunan bir kısım yerleşme alanlarına 17 adet yeni mahalle ihdası ile bir kısım
mahallelerdeki sınır düzeltmesinin yapılığını belirtmek gerekir. Son olarak Esenyurt
Mahallesi katılarak mahalle oluşumu şimdilik tamamlanmıştır.
Tablo 6.Yeni Kurulan Mahalleler Sıra No
Mahallenin Đsmi Ayrıldığı Mahalle
1 Mevlana Mahallesi Çayyurt + Akdeğirmen Mah 2 Seyrantepe Mahallesi Gökçebostan + Alibaba Mahallesi 3 Abdulvahabigazi Mahallesi Đnönü Mah. + Mısmılırmak Mah. 4 Orhangazi Mahallesi Đnönü Mahallesi 5 Huzur Mahallesi Kılavuz Mahallesi 6 M. Akif Ersoy Mahallesi Yeşilyurt Mahallesi 7 Sanayi Mahallesi Yeşilyurt Mahallesi 8 Kardeşler Mahallesi Yeşilyurt Mahallesi + Kızılırmak 9 Yenişehir Mahallesi Üçlerbey Mahallesi 10 Đstiklal Mahallesi Altuntabak Mahallesi+ 4Eylül 11 Yunus Emre Mahallesi Esentepe Mahallesi 12 Fatih Mahallesi Yenidoğan Mahallesi 13 Selçuklu Mahallesi Emek Mahallesi 14 Kümbet Mahallesi Emek Mahallesi 15 Tuzlugöl Mahallesi Emek Mahallesi 16 Diriliş Mahallesi Mimar Sinan Mahallesi 17 Danişmentgazi Mahallesi Mimar Sinan Mahallesi
Bu mahallerden Mevlana Mahallesi şehrin en gelişmiş mahallerinden biridir.
Düz bir arazi üzerine kurulmuştur. Mevlana Caddesi adı verilen cadde üzerinde her iki
yanda yaklaşık 500 metre boyunca ortalama 8 katlı binalar uzanmaktadır. Arsa ve konut
fiyatlarının en yüksek olduğu mahallerden biridir. Bunda mahalle sakinlerinin çoğunun
41
şehrin ileri gelen memurları, yüksek gelirli esnaf, asker gibi geliri yüksek insanların
oturması cazip hale getirmiş, böyle olunca düzenli, hiçbir alt yapı sorunu bulunmayan
bir mahalle hüviyetini kazanmıştır. Cadde boyunca mahalle gelişmiştir. Nüfusu
kalabalık mahallelerinden biridir. Özellikle son yıllarda yapılan yüksek katlı bloklar
bunu tetiklemiştir. Tabi ki bunda merkezin deprem riskinin çok yüksek olmaması,
zeminin sert kayaçlardan oluşması etkili olmuştur.
Abdulvahabigazi, Seyrantepe, Orhangazi Mahalleleri, kenar mahalleler olması
sebebiyle pek gelişmemiş olan yerleşim yerleridir. Aslında merkeze fazla uzak
olmaması nedeniyle yapılaşmaya müsait alanlardır. Bu nedenle şehrin artan arsa
ihtiyacına yönelik olarak, ileriki yıllarda kesinlikle boş arazinin kalmayacağı bir yer
olabilecektir.
Huzur Mahallesi yeni yerleşime açılmış, hızla yapılaşarak göç alan bir
mahalledir. Kenar mahalle olarak nitelendirilebilir. Son on yıl içinde kalabalıklaşmaya,
son iki üç yılda daha yeni yeni belediye hizmetleri almaya başlamıştır. Mahalle merkez
köyler, Hafik, Zara, Kangal ilçelerinden göç almış ve almaya devam etmektedir. Arsa
çokluğu ve ana yollara (Erzincan-Erzurum çevre yolu) yakın olması nedeniyle yapı
kooperatiflerinin artmaya başladığı gözlemlenmiştir.
Mehmet Akif Ersoy Mahallesi, geniş bir alanı kaplayan mahalle 10–15 yıl
öncesine kadar kullanılmayan bir alan halindeymiş. Sonradan çevre ilçelerin
köylerinden gelen insanların yerleşmesiyle bir gecekondu bölgesi haline gelmiş; ancak
son yıllarda mahalle bir değişim sürecine girmiş ve çevre düzenlemeleri yapılmaya
başlanmıştır. Sivas etrafı tepelik ve engebeli bir arazidir. Bu yüzden şehir her yöne
gelişememektedir. Đşte bu noktada mahalle hem arazi genişliği ve düzlüğü hem de
çevresinin önemli yollarla çevrili olması nedeniyle inşaat sektörünün geliştiği bir alan
olmaya başlamıştır. Ata Sanayi Sitesi’nin burada yer alması, şehir merkezine ulaşımın
kolay olması da bu alanın sonraki yıllarda çok daha farklı bir görünüm kazanacağı
ihtimalini güçlendirmektedir.
42
Şeyh Şamil Mahallesi, aslında Sanayi Mahallesi adıyla da anılmaktadır. Bu
mahalle planlanırken sanayi bölgesi olarak açılmış hatta Sivas’ın I. Organize Sanayi
Sitesi burada yer almaktadır. Ancak sonra çevre ilçe ve köylerden gelen göçlerle birlikte
yapılaşmanın başlamış olduğu bir alan olarak karşımıza çıkar.
Kardeşler Mahallesi ise, Đşhan, Bingöl, Karayün Köylerine giden asfalt yolun her
iki yanında bulunan tek veya iki katlı bahçeli evlerden oluşmuştur. Hemen kıyısında
kooperatif blokları yapılmış ve halen yapılmakta olduğu görülmektedir. Semtin
kuzeyinde Erzincan-Erzurum Ankara-Samsun, E–5 karayolu geçmektedir. Ayrıca şehrin
tek ormanlık alanı sayılabilecek Özel Đdare Orman Sahası bu mahalle sınırları içerisinde
yer almaktadır.
Resim 14. Yenişehir Mahallesinden Bir Görünüm
Yenişehir Mahallesi şehirleşme açısından belki de tek planlı yeri olduğu
söylenebilir. Çünkü mahallenin tamamı onar katlı binalardan oluşmakta bunlar arasında
bahçe ve çocuk parkı yer almaktadır. Mahallenin siteler halinde olması, düzenli bir
görünüm sağlamıştır. Bir meydan ve o meydanı çevreleyen yollar şeklinde yapılmış
olan mahallede yollar asfaltlı olup, hiçbir üst ve alt yapı problemi gözükmemektedir.
43
Mahallenin ismine şehir denilmesinin sebeplerine gelince; 2 km ötede hem Cumhuriyet
Üniversitesi ve hastanesine yakın olması buralardan hizmetleri daha kolay almasını
sağlamıştır. Önemli çevre yollarının etrafından geçmesi burayı iyice geliştirmiştir. Diğer
taraftan otogarın mahalle sınırları içerisinde yer alması buraya otel yapılmasına zemin
hazırlamıştır. Ayrıca üniversiteli geçlere hizmet için burada bir adet yurt yapılmasına da
imkân tanımıştır.
Đstiklal ve Yunus Emre Mahalleleri yapılaşmayla birlikte yeni teşkil eden
mahalleler arasındadır. Ancak yapılaşma çok düzenli olmamış, çarpık bir şehirleşme
gözükmektedir. Diğer yandan yeni blokların sayısında son yıllarda artış meydana
geldiği ve bununla doğru orantılı olarak nüfusun da arttığı gözlemlenmektedir. Aynı
özelliği gösteren Fatih Mahallesi de yerleşme alanın genişliği itibariyle yapılaşmanın en
fazla olacağı mahallerden biridir.
Selçuklu Mahallesi, Sivas’ın yeni ve düzenli şehirleşmiş mahallerinden biridir.
Mahallede yapılaşmanın tamamı betonarme ve site şeklinde gelişmiştir. Konut sayısı
fazladır. Son derece güzel görünümlü bir birimidir. Ayrıca mahallede subayların kaldığı
genişçe bir arazide askeri lojmanlar yer almaktadır. Buranın karşında askeri levazım
birliği de bulunmaktadır. Barbaros Bulvarı üzerinde; Telekom binası, Bayındırlık
Müdürlüğü ve lojmanları, Belediye otobüsleri garajı ve Sivas Su ve Kanalizasyon
Müdürlüğü yer alarak gelişime katkıda bulunmuşlardır.
Kümbet Mahallesi, adını eskiden yol üzerinde bulunan ve mimari bir özelliği
olmayan basit bir mezarlıktan almıştır. Kümbet mevkisi, 1960’lı yıllardan itibaren
yerleşim yeri durumunda olması ve şehrin bu yöne doğru büyümesi, işçi yerleşim
bölgesi olması, toplu konut alanı halini alması gibi sebeplerle büyümüştür. 35.000’i
aşan nüfusuyla önce Emek Mevkii ve mahallesiyken, daha sonrada idari taksimata göre
Emek, Kümbet ve Tuzlugöl Mahalleleri şeklini almıştır. Yeni yerleşim merkezi olması
sebebiyle planlama daha düzgün yürütülebilmektedir. Bu durum mahallenin genel
görüntüsünde kendisini hissettirmektedir.
44
Diriliş Mahallesi 1960’lı yılların sonlarından itibaren Almanya’dan gelen işçi
ailelerin yerleşmesiyle, hızlı bir gelişme göstermeye başlamış, bu durum 1980’lere
kadar devam etmiştir. Daha sonra subay lojmanları, devlet lojmanları ve kooperatif
evlerinin yapılmasıyla nüfus artmış kenar bir mahalle olmasına rağmen, düzenli
sayılabilecek bir gelişme göstererek, günümüzde nüfus itibariyle Sivas’ın en kalabalık
mahallesi halini almıştır. Ayrıca gerek minibüs gerekse otobüs seferlerinin bu
mahalleye sık aralıklarla gelmesi bunda önemli bir faktör olmuştur.
Danişment Gazi Mahallesi yeni teşkil edilmiş bir mahalledir. Ancak burası
oluşturulurken, seçim sırasında oy kullanmada kolaylık sağlanması için oluşturulmuş,
mahalleden çok mezra görünümünde bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.
Resim.15 Karşıyaka Mahallesi’nden Bir Görünüm
Karşıyaka Mahallesi, önceleri köy olan bu alan yeni gelişme imkânı bulmuştur.
Özellikle son yıllarda Sivas’ın sayfiye merkezi olmak üzeredir. Bunda geniş bir yeşil
alana sahip olması etkili olmuştur. Bu alanda bir de yapımı devam etmekte olan
huzurevi bulunmaktadır.
45
Son olarak şehir mekânsal gelişimini Esenyurt Mahallesi’yle tamamlamıştır.
Karşıyaka Mahallesi içinde yer almış bu alanın tarihçesi hakkında kesin bir bilgi
bulunmamakla birlikte, Selçuklulardan bu yana burada yerleşimin olduğu bilinmektedir.
Çok eskiden buranın Ermeni köyü olduğu ve Ermenilerin yaşadığı anlatılmaktadır.
Daha sonra çeşitli bölgelerden ve yörelerden buraya göçün olduğu bilinmektedir. Şimdi
yaşayanların hepsi müslümandır. Köyün eski adı Şimkürek’tir. 1995'ten sonra ise
mahalle olmuş ve Esenyurt adını almıştır.
46
Tablo 7.Sivas’ta Mahallelerin Bazı Verileri
47
No Yüzölçümü
(Ha) Nüfus (kişi)
Kişi/ha Bina Âdeti
Konut Âdeti
Đşyeri Âdeti
Okul Âdeti
Resmi Tesis Âdeti
1 98 6.247 63,74 1.070 1.729 58 1 1 2 27 6.172 228,59 989 1.914 148 1 1 3 80 5.966 74,58 654 1.876 69 6 10 4 24 3.711 154,63 669 1.192 67 2 - 5 15 2.774 184,93 255 681 8 - - 6 10 2.089 208,90 207 707 81 - 1 7 9 2.258 250,89 203 770 900 1 1 8 40 752 18,80 199 223 3 2 - 9 12,6 3.4598 274,52 285 1.040 47 - - 10 14,4 3.168 220,00 478 970 56 1 - 11 5,72 1.575 275,35 308 483 18 - - 12 46 6.208 134,96 794 1.979 94 3 1 13 24,6 2.271 92,32 415 832 1.114 1 1 14 400 10.057 25,14 496 2.610 80 2 1 15 60 304 5,07 142 124 32 - 5 16 188 5.154 27,41 849 1.273 47 1 - 17 11,44 928 81,12 165 175 3 1 - 18 62 6.556 105,74 439 1.802 99 5 2 19 14,8 3.739 252,6 295 1.182 102 - - 20 7,2 928 121,8 181 328 1.365 - 5 21 9 1.886 209,8 290 574 57 1 - 22 350 7.562 21,6 1.178 1.803 26 3 - 23 27,2 2.438 89,63 537 972 45 2 - 24 145 2.129 14,68 664 443 1.303 3 5 25 11,88 3.111 261,87 276 899 40 1 - 26 6,24 1.222 195,83 171 403 25 1 - 27 18 4.100 227,78 576 1.179 61 2 2 28 394 6.174 15,67 483 1.573 85 2 3 29 11,44 3.141 274,56 190 1.071 129 - 4 30 60 4.114 68,57 471 1.240 49 2 3 31 16 4.521 68,57 388 1.517 204 2 3 32 94 6.43 68,43 212 1.859 72 3 5 33 9,2 2.198 238,91 304 609 9 - - 34 35 7.213 206,09 570 2.202 132 3 4 35 121,5 6.224 51,23 1.042 1.552 805 3 5 36 19,2 2.497 130,05 358 790 16 2 1 37 67,65 1.905 28,16 342 616 47 1 3 38 9 2.559 284,33 190 804 421 2 - 39 295 3.621 12,27 499 1.063 27 3 3 40 123 4.373 35,55 184 1.341 84 4 10 41 289 3.566 11,53 727 828 26 2 4 42 311 2.461 7,9 387 584 21 1 1 43 57 6.074 106,5 783 2.021 102 1 6 44 16 2.280 142,5 264 631 23 - - 45 17,46 5.359 306,93 256 1.899 293 2 4 46 7,8 1.791 229,62 123 613 602 1 - 47 20,16 1.962 97,32 231 561 386 1 3 48 78 2.552 32,78 291 747 35 3 - 49 35,18 4.590 130,47 813 1.175 38 1 - 50 55 6.813 123,87 462 2.224 94 2 5 51 12,6 2.993 237,54 264 1.027 936 - 11 52 121 4.041 33,40 642 1.020 27 1 - 53 6,4 2.252 351,88 135 762 286 - - 54 9 1.937 215,22 248 569 51 1 1 55 41 8.656 211,12 912 2.338 158 2 2 56 32 6.547 204,59 1.221 2.026 112 1 - 57 7 1.089 155,57 178 347 24 - - 58 365 1.862 5,10 339 401 7 1 1 59 6,28 1.097 174,68 208 348 40 1 - 60 11,24 4.111 36,30 780 1.130 49 4 3 61 220,46 6.726 30,51 142 1.913 119 6 4 62 36 5.549 154,14 460 1.351 45 3 1
48
2-
49
Arazi Kullanımı
a) Yeşil alanlar
Şehirde yeşil alan fazla bulunmamaktadır. Öncelikle ormanlık diyebileceğimiz
en önemli alan Kardeşler Mahallesi ve Yenişehir Mahallesi arasında çok büyük
sayılamayacak bir arazi orman arazisi olarak yer alırken, diğer yeşil alanların birçoğu
şehir içindeki (çayır ve birkaç ağaçtan ibaret) Mezarlık arazisi (Alibaba, Halfelik, Yuları
tekke ve Aydoğan) olduğunu belirtmek gerekir. Bir diğer yeşil alan Çayyurt
Mahallesi’nde yer alan Ethem Bey Parkı ve buranın kuzeyinde yer alan tarım arazisi ve
şehir içinde yer alan parklar dışında yeşil alan mevcut değildir.
b) Açık ve Boş Alanlar
Bu alanlar en fazla Diriliş, Fatih, Tuzlugöl mahalleleri arasında kalan konut
yapımına müsait, boş ve engebesiz bir bölgeye teşkil ettiği için ayrı bir alan olarak
gösterilmiştir. Buna ek olarak Kızılırmak’ın her iki tarafında böyle boş ve açık alan
mevcuttur. Ancak burası akarsu havzası içersinde yer alması dolayısıyla sürekli boş
kalacak bir alandır.(Birkaç yıl içinde sadece turistik amaçlı bazı tesislerin yapılma
ihtimali belediyece belirtilmiştir.)
c) Đş ve Ticaret Alanları
Ticaret alanlarının en yoğun olduğu bölge şehrin kalbi sayılabilecek, Atatürk ve
Đstasyon Caddelerinin kesiştiği ve bunların yanında yer alan yan caddelerdir. Kısacası
şehrin tam göbeğini kapsayan bir yeri kaplamıştır. Şehirde akla gelebilecek her türlü
ticari faaliyet haritada da işaretlenen bu alanda gerçekleşmektedir. Çarşıbaşı,
Örtülüpınar, Sularbaşı mahallerinin kesiştiği bir noktada şehrin ticari açıdan en canlı
alanı haline gelmiştir. Gösterilen bu alan dışında şehrin en geniş ticari alanı ise Gültepe
Mahallesi’nde yer alan, Toptancı hali ve Kömür tevziine ayrılan geniş bir bölge
gösterilebilir.
50
d) Sanayi alanları:
Şehir arazisinde yer alan en büyük sanayi alanı şehrin kuzeybatısında yer alan
bir bölgede planlanmış, hatta buraya Sanayi Mahallesi adı verilmiştir. Ancak bu alanın
büyük bir kısmı da konut alanı olarak kullanılmaktadır. Yinede şehrin en önemli sanayi
kuruluşlarından iki tanesi bu alanda yer almaktadır. Diğer sanayi alanları ise Kadı
Burhanettin Mahallesi’nde yer alan demiryolları fabrika sahası, Gültepe Mahallesi’nde
yer alan iki adet küçük sanayi tesisi; Demircilerardı ve Mehmet Akif Ersoy
Mahallelerinde birer adet küçük sanayi alanı yer almaktadır.
e) Rekreasyon Alanı
Bu alanın ayrılmasının sebebi kesin hatlarla, turistlerin en yoğun olarak ziyaret
ettiği tarihi eserlerin burada yoğunlaşmasıdır. Burası Uluanak, Eski kale ve Kaleardı
mahallerinin içinde yer alan bir bölgedir. Burada Buriciye ve Şifahiye medreseleri,
Kongre müzesi, Kale ve Kale Cami, Ulucami, Gök medrese gibi Osmanlı ve Selçuklu
dönemine ait eserlerin toplanmış olmasıdır. Dolayısıyla bu alan kullanım itibariyle bir
sit alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.
f) Askeri Alanlar:
Şehirde yer alan en geniş askeri alanlar Mimar Sinan ve Selçuklu mahalleleri
içersinde, Barbaros Bulvarının güneyinde yer alan, levazım kışlasının bulunduğu yer en
geniş askeri tesis alanıdır. Bir diğer askeri alan Şehrin kuzeyinde Mevlana ve Fatih
Mahalleri arasında yer alan, Temel tepe kışlası adıyla anılan askeri bölgedir. Bir diğeri
Dört Eylül Mahallesi içerisinde askeri dikimevi, son olarak belirtmek gerekirse Mehmet
Paşa Mahallesi’nde yer olan orduevi de yine askeri alanlara ekleyebileceğimiz
yerlerdendir.
51
g) Konut Alanları:
Sivas arazi kullanımına bakıldığında en fazla alanın konut arazisine ayrıldığını
görmekteyiz. Yapılaşma şehir merkezine yakın alanlarda çok katlı binalar şeklinde
kendini göstermekteyken, bu durum kenar kısımlara gidildikçe, hem kat sayısında hem
de binanın yapım malzemesinde bazı değişiklikler görülmektedir. Diğer taraftan şehrin
doğu ve batı kesimlerinin neredeyse tamamına yakının konut alanı olarak kullanıldığı ve
ayrıldığını görmekteyiz. Diğer taraftan konutların en yaygın olduğu tarafın şehrin batı
kesimlerinin olduğunu da belirtmek gerekir. Ancak konut sayısı fazla olmayan alanlar
da mevcuttur. Özellikle Fatih ve Diriliş mahalleleri arazileri çok geniş olmaları
sebebiyle konut yoğunluğunun fazla olmadığı alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Belirtilmesi gereken bir diğer konuda; Konut arazilerinin birçoğu birbirine
benzemeyen binalar oluşturmasıdır. Şehrin özellikle Kümbet, Selçuklu, Diriliş,
Yenişehir, Mimar Sinan Mahalleleriyle, Đnönü, Barbaros Bulvarına bakan yerlerde tek
tip konutlarda diyebileceğimiz kooperatif türü konutların geniş yer tuttuğunu
görmekteyiz. Özellikle burada asker, polis ve işçi kesimine ait lojmanların geniş yer
tutması bu şekilde bir arazi kullanımını ortaya çıkarmıştır.
52
53
III. EKONOMĐK FAALĐYETLER A. TĐCARET
Ticaret, Sivas ekonomisinde en büyük sektördür. Yapılan ticari faaliyet, daha
ziyade iç tüketime yönelik gıda ve diğer ihtiyaç maddeleri ticaretine dayanır. Đç ticarete
konu olan malların büyük bir kısmını, şehrin çevresinde üretilen bitkisel ve hayvansal
ürünler ile şehir dışından gelen sebze, meyve ve diğer tüketim malları oluşturur. Satılan
tarım ürünleri arasında un, bulgur, yeşil mercimek, süt, yoğurt, peynir, tereyağı, bal ve
peskütan yer alır. Şehirde yer alan Tugay düzeyinde askeri birliğin bulunması, yine
15.000’i geçen öğrenci sayısı ile Cumhuriyet Üniversitesi’nin varlığı, şehirde tüketime
dayalı bir ticarete canlılık sağlamaktadır.
En fazla ticari ilişkinin kurulduğu şehirler, özellikle sebze ve meyve alımının
yapıldığı Adana, Mersin, Tokat, Amasya, Samsun, sanayi ağırlıklı ürünlerin alındığı
Kayseri, Ankara ve Đstanbul’dur.
Tablo 8. Şehirdeki Ticari Meslek Kuruluşları
Kuruluşlar Sayısı Ticaret ve Sanayi Odası 1 Ziraat Odası 1 Ticaret Borsası 1 Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği 1 Esnaf ve Sanatkârlar Odası 44
Sivas dışından satın alınan mallar; yaş meyve ve sebze, akaryakıt, makine ve oto
yedek parçaları, tekstil ürünleri, inşaat malzemeleri ve plastik gibi ürünlerdir. Sivas’ın
ihraç ettiği ürünler arasında hububat, canlı hayvan, deri, yün ve sakatat gibi tarımsal
ürünler, el sanatlarına dayalı hediyelik eşyalar, bazı madenler, metal ve plastik ürünler
yer almaktadır.
Sivas’ın ticari hayatı şekillendiren en önemli yerse özellikle Đstasyon Caddesi ve
Atatürk Caddesi’dir. Şehrin can damarı sayılan bu iki caddede her türlü alışveriş
merkezi yer almaktadır. Genel itibariyle mağazalar, beyaz eşya dükkânları, gıda üzerine
54
marketler yine bu alanda yer almaktadır. Bir diğer önemli cadde Fevzi Çakmak
Caddesi’dir. Bu cadde boyunca ticari hayat canlıdır. Birbirine yakın iki adet sebze hali,
baharatçıların bulunduğu bir çarşı burada yer almaktadır. Burada Kunduracılar Çarşısı
denilen bir binada, ayakkabı dükkânları, giyim mağazaları, terzilerin yer aldığı, 6 katlı
Sivas’ın en büyük çarşılarından biri yer alır. Yine aynı caddede Taşhan denilen tarihi
binada çantacılar ve kahvehaneler yer almaktadır.
Tablo 9. Sivas Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı işyerlerinin meslek gruplarına göre
dağılımı
Đşletme Sayısı Đşletme Sayısı Hububat ve Bakliyat 52 Toptan Bakkaliye 133 Perakende Bakkaliye 111 Gıda Maddeleri Đmalatı 104
Et mamulleri ve besiciler 71 Sebze Komisyoncuları
35
Manifaturacıları 45 Tuhafiye Konfeksiyon 68
Deri Mamulleri 33 Sarraflık, Sağlık Hizmetleri 204
Kitap-Kırtasiye-Matbua 59 Mobilya 175 Oto yedek Parça 125 Akaryakıt 143 Katı Yakıt Mamulleri 40 Kereste 60 Đnşaat Malzemeleri 180 Elektrik Malzemeleri 103 Yapım Đşleri 201 Sanayiciler 188 Nakliye
67 Bankalar-Sigortacılar-eğitim Hizmetleri
198
Đstirahat ve Eğlence Yerleri 54 Kooperatifler 243 Sivas’ın muhtelif yerlerinde, özellikle Atatürk Caddesi’nde kuyumcu dükkânları
yer alsa da, Paşa Caminin hemen altında kuyumcu ve gümüşçülerin yer aldığı bir çarşı
mevcuttur. Kepenek Caddesi denilen caddenin en önemli özelliği, üzerinde çok sayıda
kırtasiye-kitap satış noktasını bulundurmasıdır. Demircilerardı Mahallesi’nde 1 adet
buğday pazarı; Pulur Mahallesi’nde ve sebze halinin karşısında ikinci el eşya
dükkânları; Behram Paşa Hanı’nda mermer atölyesi, süs eşyaları ticareti; Belediye
arkasında ise matbaalar sayılabilecek başlıca önemli ticari mekânlardır. Sivas genel
itibariyle gıda ticaretinin yoğun olduğu bir şehirdir. Bundan dolayı 2002 yılından sonra
süpermarket zircilerinin açılışında büyük artış olmuştur. Bunun temel sebebi özellikle
hazır tüketici grup olan öğrenci, memur ve asker ağırlıklı bir yer olması ve bunların
ihtiyaçlarını bu tür marketlerden karşılanmasıdır.
55
B. SANAYĐ
Merkezde sanayi istenilen seviyede gelişmemiştir. Sanayileşme, devletin
öncülüğünde 1930’lu yılların sonunda başlamıştır. 1939 yılında Cer Atölyesi
(Tüdemsaş), 1943 yılında Çimento Fabrikası, 1946 yılında Askeri Dikimevi ve 1955
yılında Divriği Madenleri Müessesi Cumhuriyet dönemi önemli sanayi tesisleri olarak
kurulmuştur.
Resim 16. Sivas Organize Sanayiden Görünüm
Sivas şehri görünüm itibariyle bir memur ve işçi şehri halinde karşımıza
çıkmaktadır. Özellikle işçilerin kamu sektöründe çalışması şehrin tamamen bir tüketici
şehri hüviyeti kazanmasına yol açmıştır. Nüfusun hızlı artmasıyla birlikte şehirde
işsizlik oranı çok fazla hale gelmiştir. Dolayısıyla merkez bir sanayi şehri olmaktan çok
hazır tüketen bir alan haline geldiği görülebilir. Zaten sanayi için gereken hammadde ve
sermaye gibi temel unsurlar olmadığı gibi, bunlarla ilgili gerekli çalışma da
yapılmamıştır.
56
Sivas I. Derecede Kalkınmada öncelikli iller arasında yer almaktadır. 2005 yılı
itibariyle çıkarılan yasalarla birlikte ucuz kredi olanakları ve enerjide yapılan indirimler
ile birlikte canlanmaya başladığı söylenebilir. Buna rağmen merkezde Türkiye çapında
bahsedilebilecek şirket yâda sanayi kuruluşu yoktur. Hâlbuki önemli yol kavşağı
üzerinde yer almasına ve çevresinde sanayisi gelişmiş şehirler var olmasına rağmen, bu
konuda gelişmediği söylenebilir.
Şehir sanayi bakımından gelişmemiş olduğuna daha önce değinmiştik. Kamuya
ait 8 sanayi kuruluşu mevcut olup bu işyerlerinde 5.327 personel çalışmaktadır. Özel
sektöre ait ise 76 tesis yer alırken bu işyerlerinde 4.320 kişi çalışmaktadır. Kamuya ait
önemli sanayi kuruluşları; Beton Travers Fabrikası, Tüdemsaş (Demiryolları makineleri
sanayi), Askeri Dikimevidir. Özel sektöre ait önemli sanayi kuruluşları; Çimento
Fabrikası, Et balık Kombinası, Sidaş, Sihaz,Estaş, ve Kümsan’dır. Bu kuruluşların
birçoğu orta ölçeklidir. Dolayısıyla ülkede söz sahibi olan kuruluş sayısı azdır. Ayrıca
istihdama katkıda bulunsalar bile bu yeteri miktarlarda değildir. Ayrıca işçi alımı pek
fazla yapılmamaktadır. Kamu kurumlarındaysa kadrolu işçi sayısı giderek azalmaktadır.
Sanayi kollarında yer alan önemli Tesislerden biri Tüdemsaş’dır. Sivas’ın kayda
değer ilk sanayi kuruluşudur. 1939 yılında faaliyete geçen Sivas Cer Atölyesi’dir.
Demiryolu ulaşımının gelişmesine paralel olarak atölyenin üretim ve istihdam kapasitesi
artırılmıştır. Tesis, 1958’de “Sivas Demiryolları” adıyla faaliyetini sürdürmüştür.1960’lı
yılların başında kömürlü lokomotif üretimine başlamıştır. Bu dönemde 5.000 kişiye iş
sağlayan fabrika; 1975 yılında faaliyet sahası genişleterek, motorlu lokomotif, vagon ve
döküm kısımları kurulmuştur. Adı değişmiş SĐDEMAS (Sivas Demiryolu Makinesi
Sanayi Müessesi) olmuştur. Günümüzde TÜDEMSAŞ (Türkiye Demiryolları
Makineleri Sanayi Anonim Şirketi ) adını alarak bünyesinde hala 2.400 kişiyi istihdam
etmektedir.
SETAŞ, 1992 yılında kurulmuştur. 30 işçinin çalıştığı fabrikada yılda 500 ton
çelik ve pik döküm imal edilmektedir.
57
AKTES Isı adındaki fabrika, 50 işçiyi istihdam etmekte olup, kalorifer kazanı
imalı üzerinde faaliyet göstermektedir.
Sivas Alüminyum, Profil imal eden fabrikada 20 işçi çalışmaktadır. Bu iş
kolundaki diğer işletmeler: Bak çivi, Alpan Profil, Aydoğan Demir ve Doğusan
Emaye’dir.
Tekstil Sanayinde son yıllarda gelişme yaşanmakta ve özellikle Đstanbul’da
tekstil işiyle uğraşan Sivaslılar’ın yatırımları giderek artmaktadır. Yüce tekstil, Yıldırım
Çorap, Birgül Çorap, Önyıldız Çamaşırları, Sivas Tekstil, Yü-Teks, Anadolu Tekstil,
Acar Çorap, Ak Teks tekstil üzerine faaliyet gösteren firmalar bulunmaktadır.
Çimento Fabrikası, Orta Anadolu’nun çimento ihtiyacını karşılamak üzere
1943’te faaliyete geçmiştir. 1954’te fabrika sahasında tuğla, kiremit fabrikası kurulmuş
olup 1992’de özelleştirilmiştir. 300 kişi çalışmakta yılda 320.000 ton çimento
üretmektedir.
Beton Travers Fabrikası 1976 yılında Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı olarak
kurulmuştur. Demiryollarının travers ihtiyacını karşılamak için kurulan fabrikada 100
işçi çalışmaktadır. Bu iş kolundaki diğer işletmelerse; Özbelsan Hazır Beton, Sivas
Kireç Sanayi, Alpaysan kireç, BMT, Ak Mermer, Aşkın Mermer.
Mobilya Sanayisinde, Yunus Kanepe, Özde kanepe, Tuğra Kanepe, Đkbal
Kanepe, Zeki Mobilya, Aslı Mobilya, Aras Mobilya önemli kuruluşlar olarak
gösterilebilir.
Sivas 1. Organize Sanayi Bölgesi, Kent merkezine 6 km. mesafede Erzincan
karayolu üzerinde 180 hektarlık bir alan üzerinde bulunmaktadır. 40 hektarlık alan Sivas
Belediyesi tarafından hafif endüstri sahası olarak 1989 yılında kamulaştırılmıştır. Buna
ilave olarak 1994 yılında 33 hektarlık bir alan kamulaştırılarak toplam 73 hektarlık bir
organize sanayi bölgesi teşekkül etmiştir. Sivas-Merkez 1. Organize Sanayisi Bölgesi
58
Müdürlüğünde 1 kontrol mühendisi,1 muhasebeci,1 hizmetli olmak üzere 3 kişi görev
yapmaktadır.
Sanayi yatırımcılarının yoğun isteği üzerine Organize sanayi Bölgesi müteşebbis
heyeti bu bölgeye 107 hektarlık bir kısım kamulaştırılarak ilave etmiş, imar ve
parselasyon planları tamamlanmış ve de 1997 yılı sonunda müteşebbislere sunmuştur.
Organize Sanayi Bölgesi’nde üretime geçmiş sanayi tesislerinde halen 912 kişi istihdam
edilmektedir. Tahsis edilen parsellerle birlikte ilgili sanayi kuruluşlarının tamamının
faaliyete geçmesi ile birlikte, bu sayı yaklaşık 4000 kişiye ulaşması beklenmektedir. Bu
durum Sivas şehrinin gelişmesinde ve işsizliğin çözümünde önemli yol kaydedileceği
manasına gelmektedir.
Tablo 10. Sanayi Kuruluşlarının Sektörel Dağılımı
Makine Đmalatı 12 Madencilik 5 Tekstil 7 Plastik ve PVC 7 Gıda 13 Mermer 4 Yem 4 Mobilya 7 Demir çelik-Alüminyum Profil 4 Đnşaat Sanayi 5 Isıcam 2 Kalorifer Kazanı Đmalatı 4 Diğerleri 10 Toplam 84
1997 yılında artan arsa taleplerini karşılamak üzere Sivas–Kayseri yolu üzerinde
bulunan Türkiye Demir Çelik Fabrikaları Genel Müdürlüğü Sahasında 850 hektarlık
alan II. Organize Sanayi Bölgesi olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca belirlenmiş
olup, Devlet Planlama Teşkilatınca da onaylanarak 1997 yılı yatırım programına
alınmıştır. Bu alan için teşebbüs halen devam ettirilmekte olup Türkiye demir-çelik
işletmelerine ait olan 528 hektarlık alanın satın alınmasıyla ilgili olarak bu genel
59
müdürlükle görüşmeler devam etmektedir. Ayrıca, 72 işyeri kapasiteli Ahşap Đşleri
Sanayi Sitesi’nin inşaatı bitmek üzeredir17.
Merkezde 4 adet Küçük Sanayi Sitesi bulunmaktadır. Bunlar;
Merkez 1 Küçük Sanayi Sitesi : 127 Đşyeri
Merkez 1 Küçük Sanayi Sitesi : 310 Đşyeri
100. Yıl Küçük Sanayi Sitesi : 95 Đşyeri
4 Eylül Küçük Sanayi Sitesi : 500 Đşyeri
Sivas kenti sanayi sektörü faal nüfus için önemli bir gelir kaynağıdır. Fakat
yeterli değildir. Çünkü kuruluşların birçoğu küçük ve orta ölçekli olduklarından, en ufak
bir ekonomik krizden kolaylıkla etkilenebilen kırılgan bir yapıya sahiptir. (1994 krizi–
1999 krizi) Ancak yapılan çalışmalar yinede şehrin gelişmesinde umut verici olarak
gözükmektedir. Özellikle ucuz kredi, enerji ve alan tahsisi bakımından gelişmeler ilgi
çekicidir. Özellikle Đstanbul gibi büyük şehirlerdeki Sivaslı iş adamlarının bu konudaki
yardımları şehir halkınca beklenmekte olup, böyle bir yardımın gelmesiyle birlikte en
azından şehir kendini idare edebilecek bir konuma gelebilir, sonuçta işsizliğin
azalmasıyla göç oranının azalması beklenebilir. Hatta büyük şehirlerdeki Sivaslı’lar (Bu
miktarlar bazı illerimizde milyonlarla ifade edilmektedir.) geri dönerek büyük şehirlerin
üzerindeki nüfus yükü azalabilecektir. Çünkü bir şehrin gelişebilmesinde öncelik
sanayinindir. Böylece şehrin görüntüsü, kamuda çalışan işçi, memur ve öğrenci şehri
imajından kurtulacaktır. Tüketen bir şehir olmaktan çok üreten, ürettiğini tüketen
fazlasını satarak şehre girdi sağlayacak, bir şehir görünümü kazanacaktır. Bu da göçü
durdurarak şehrin bir taşra görünümünden kurtulmasını, belki gelecek yıllarda sanayi-
turizm hatta ve hatta bir bilim ve sanat merkezi olmasını sağlayabilecektir.
17 Ekonomik Rapor, Sivas, y.y, 2005, s. 12
60
C. TURĐZM
Sivas, Anadolu'nun en eski tarih ve kültür merkezlerinden biridir. M.Ö.2000
yıllarında Hititler’le başlayan yazılı tarihine Frigyalılar, Lidyalılar, Romalılar,
Selçuklular, Osmanlılar konuk olmuş, 04 Eylül 1919'da Büyük Atatürk'ün
başkanlığında toplanan Sivas Kongresi ile yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin temeli de
Sivas'ta atılmıştır.
Turizmin tür ve şekillerinin birçoğuna sahip olan şehir, 4000 yıllık yazılı tarihi
ile açık hava müzesi gibi kültürel zenginlikleriyle kültür turizmi, şifalı sularıyla
(kaplıcalarıyla) sağlık turizmi, doğal güzelliklerinden Paşabahçesi, Kardeşler Tepesi,
v.b. günü birlik olanaklarıyla doğa turizmi, türbeleriyle inanç (dinsel) turizmi, kış
şartlarının elverişli oluşuyla kış turizmi açısından büyük bir potansiyel arz etmektedir.
Tablo 11.Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklama ve Geceleme
YILLAR 2001 2002 2003 2004 2005 Yabancı 307 1.009 1.028 829 1.352 Yerli 21.364 30.747 35.994 52.135 53.424
Konaklayan Kişi
Toplam 21.671 31.756 37.022 52.964 54.776 Yabancı 359 1.520 1.307 1.298 2.177 Yerli 25119 55.316 63.998 92.214 96.770 Geceleme Toplam 25478 55.836 65.305 93.512 98.947
Şehir; son yıllarda ülkemizde hareketlenen turizm potansiyelinden yeterli olmasa
bile payını almaktadır. Büro ve konaklama istatistiklerine bakıldığında, şehir ziyaret
eden turistlerin % 95'i yerli, % 5'i yabancı olduğu görülmektedir. Ortalama kalış süreleri
yerli 1.36, yabancı 1.20 gündür. Ülke toplamıyla karşılaştırıldığında şehrin payının %
0.36 olduğu ve yabancı turist pazarından aldığı payın ise % 0.58 olduğu
görülmektedir18. Bu rakamların Türkiye değerlerinin altında olduğu bir gerçektir. Bu
alanda gelişimin sağlanabilmesi için konaklama tesislerine yatırımın yanı sıra, yerli ve
yabancı turiste şehrin tanıtılması gerekmektedir. Çünkü şehir birçok insanın bilmediği
özelliklere sahiptir. Bu sağlandığında gerekli olan tesislere yatırımda artarak, bu tarihi
18 Turizm Enformasyon Bürosu Đstatistikleri, Sivas, y.y. , 2005
61
şehir hak ettiği yere gelebilecektir. Söz konusu turizm aktivitelerinin, ekonomik
kalkınmasıyla paralel olarak geliştirilmesi, turizm yatırımlarının da bu doğrultuda
yaygınlaştırılması, şehrin turizm hareketliliğini daha da arttırabilecek, şehrin folklorik
değerleri de şehre ayrı bir canlılık kazandırabilecektir.
Tablo 12.Turizm Enformasyon Bürosu Đstatistikleri
YILLAR Yerli Yabancı Toplam 2000 6.892 1.203 8.095 2001 7.201 1.563 8.764 2002 9.228 2.014 11.242 2003 8.325 1.814 10.139 2004 11345 2416 13.761 2005 12450 3825 16275
Genellikle günü birlik bir özellik arzeden Sivas turizmi, mevsim olarak haziran,
temmuz ve ağustos aylarında yoğunlaşmaktadır. Şehrin özelliğine uygun olan termal,
kongre, inanç ve kış turizmi yılın on iki ayına yayılabilirse, turizm potansiyelinin
harekete geçmesi sağlanabilir.
Sivas şehri, Orta Anadolu ile Doğu Anadolu ve Karadeniz ile Güneydoğu
Anadolu illeri arasında bir geçiş noktası üzerinde bulunmaktadır. 1930'larda demiryolu
ve sonrasında karayollarının geliştirilmesi sonucunda şehir, konumu itibariyle ulaşım
ağı üzerinde bir kavşak merkezi oluşturmuştur. Yük taşımacılığında demiryolu, yolcu
taşımacılığında karayolu ağırlıklı olmak üzere çevre illerle ve ülkenin diğer illeriyle
ulaşım kolaylıkla sağlanmaktadır. Son yıllarda hızla gelişen havayolu taşımacılığı şehir
ekonomisine ayrı bir canlılık kazandırmıştır.
Şehir Türkiye genelinde tüm illerle karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Yük
taşımacılığında, tır ve kamyonların önemli bir yeri olup, yolcu taşımacılığı ise şehirdeki
otobüs şirketleri ve çevre illere ait şehir üzerinden geçiş yapan otobüs firmalarınca
sağlanmaktadır.
Şehir merkezinde bulunan oteller, şehir mevcut ziyaretçi potansiyelini
karşılayacak sayıda ve çoğunluğu nitelikli otellerdir. Şehir merkezinde 5 adet turizm
işletme belgeli, 20 adet de mahalli idarelerden belgeli otel, motel ve konaklama tesisi
62
vardır. Turizm işletme belgeli otellerin yatak kapasiteleri 558’dir. Bunun yanında birçok
kuruluşun misafirhaneleri de mevcuttur. Otellerin toplam yatak kapasitesi 667'dir.
Kentte turizm işletme belgeli hizmet veren oteller Sivas Büyük Otel, Köşk, Sultan ve
Madımak otelleridir. Ayrıca Taştanlar Motelde yer almaktadır.
Tablo 13.Turizm Đşletme Belgeli Otel ve Moteller ve Kapasiteleri
Tesisin Adı ve Niteliği
Kuruluş Tarihi
Oda Sayısı Yatak Sayısı
Restoran (Kişi)
1.Sivas Büyük Otel (****)
16.09.1988 114 234 270
2.Köşk Otel (**) 15.04.1966 63 118 70 3.Sultan Otel 04.05.1977 27 57 50 4.Madımak Otel 05.04.1995 38 69 5.Taştanlar Motel 19.10.2004 19 41 Tablo 14.Turizm Đşletme Belgeli Seyahat Acenteleri
Grubu Acentenin Adı Adresi
(A) 1.Gazi Turizm Seyahat Acentesi Yeni Çarşı Cad. Subaşı Đş hanı K:1 No:30
(A) 2.Kayadır Turizm Seyahat Acentesi Evliya Cad. Anadolu Apt. Altı No:7
(A) 3.Haydar Turizm Seyahat Acentesi Atatürk Cad. Terziler (A) 4.Eslem Turizm Seyahat Acentesi Atatürk Cad. Terziler (B) 5.Sivas Turizm Seyahat Acentesi Atatürk Cad. Terziler
(B) 6.Aydınlar Turizm Seyahat Acentesi Đstasyon Cad. 50. Yıl Altı No:7–8
Tablo 15.Turizm Đşletme Belgeli Lokanta ve Kafeteryalar
Tesisin Adı Kapasite
1.Sarayhan Restoran 120
2.Akalan Kafeterya 125
Sivas 4000 yıllık tarihi ile adeta bir kültür ve sanat şehridir. Özellikle Selçuklu
eserleri görülmeye değerdir. Kent merkezinde bulunan tarihi eserlerin başlıcaları:
Ulu Camii: Sivas Müzesinde bulunan kitabesine göre 1196–1197 yılında
Kılıçarslan bin Đbrahim tarafından yaptırılmıştır. 31x54 m. iç ölçülerinde ve yaklaşık
1674 m²'lik bir alana oturan dikdörtgen planlı camiinin üst örtüsü düz dam şeklindedir.
63
Güney duvarına dik olarak uzanan 11 sahanlı asıl ibadet alanında toplam 50 yığma ayak
bulunmaktadır. 13.yüzyılın ilk yarısında inşa edilen tuğla örgülü silindirik gövdeli
minaresine 116 basamakla çıkılmaktadır. Sekizgen kaidesinde kufi yazı şeritleri, firuze
renkli sırlı tuğladandır. Camii; zamanla eğilen minaresiyle olduğu kadar kuşlara yem
vakfı ile de ünlüdür. Bu vakfiye gereğince geçmişte kış mevsimlerinde kuşlar için yem
serpilmesi güzel bir gelenek olarak sürdürülmüştür.
Kale Camii: Sivas Merkezinde, Selçuk Parkı içerisindedir. Giriş kapısı üzerinde
yer alan kitabesine göre, III. Murat Sultan'ın vezirlerinden Sivas Valisi Mahmud Paşa
tarafından 1580 yılında yaptırılmıştır. Sivas'ta Osmanlı dönemi camilerinin ve
eserlerinin en güzelidir. Asıl ibadet alanı kare planlı ve üzeri kurşunla kaplı tek kubbe
ile örtülüdür. Cami duvarında, kaybolan eşyalar için "Buluntu Yeri" vardır. Cami
önünde de sadaka taşı bulunmaktadır. Kare planlı asıl ibadet alanının üzerini örten
oldukça yüksek olan kubbeye geçişler; dıştan oniki gen tanbur ve üzerinde onaltıgen
kasnak yer almaktadır. Caminin beden duvarları kasnak ve tarıburo kesme taştan inşa
edilmiştir. Ayrıca mihrap ve minberi mermerden olup, stalâktitlerle süslenmiştir.
Kuzeybatı köşesinde camiye bitişik ve dışa taşıntılı olarak inşa edilen minare kaidesi ve
pabuç kısmı taştandır. Pabuç üzerinde yükselen tuğla örgülü minare gövdesi
onaltıgendir. 6 sıra kirpi dizeli şerefe altına sahip minarenin korkuluğu taşlarla
çevrelenmiş, tuğla örgülü petek kısmının üzeri dıştan kurşunla kaplı sivri bir külahla
sonuçlandırılmıştır. Plan tertibi; mimarı üslubu, süsleme elemanları ve ince uzun zarif
minaresi ile Osmanlı dönemi camilerinin bütün güzelliklerine sahip bir eserdir.
Meydan Camisi: 1564'te Sivas’ta, Koca Hasan Paşa yaptırmıştır. Kesme taştan
dikdörtgen planlı yapı, eğimli çatı ile örtülüdür. Minaresi tek şerefelidir.
Aliağa Camisi: 1589'da Behram Paşa'nın oğlu Mustafa Bey tarafından yaptırılan cami,
kubbeli ve yalın bir yapıdır. Üçlü yonca biçiminde kemerle çevrili mihrap nişi,
mukarnas bezemelidir.
Alibaba Camisi.: 1792'de yapılan cami; dıştan ahşap çatı, içten kubbe ile örtülüdür.
Dıştan minare tek şerefelidir.
64
Resim 17. Çifte Minareli Medrese
Çifte Minareli Medrese: Đlhanlı veziri Şemseddin Mehmet Cüveyni tarafından 1271
yılında yaptırılmıştır. Hadis ilmi okutulan medresenin sadece doğu yönündeki asıl
cephesi ayakta kalmıştır. Ön yüz, ortada iki minareli taçkapı, iki yanda pencere ve köşe
kuleleri ile kompoze edilmiştir. Böyle bir uygulama ile daha canlı hareketli, ışık-gölge
oyunlarını kuvvetlice hissettiren bir cephe elde edilmiştir. Kesin olmamakla birlikte
eserin mimarının Kelük bin Abdullah olduğu sanılmaktadır.
Gök Medrese: Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından 1271 yılında
yaptırılmıştır. Mimarı Konyalı Kaluyan'dır. Taç kapı üzerinde yükselen tuğla örgülü iki
minaresindeki mavi çinilerden dolayı Gök Medrese adını almıştır. Plastik sanatların
şaheserlerinden olan taç kapıda mermer malzeme kullanılmış olup, Taç kapısının üst iki
köşesinde iç içe girmiş hayvan motifleri vardır. Medreseye girişte sağda mescit, solda
ise Darül Hadis bölümü mevcuttur. Avlunun kuzey ve güneyinde altı sütun üzerine inşa
edilmiş kemerli bir revak bulunmaktadır. Bu revakın gerisinde küçük kapılardan
hücrelere geçilir.
65
Şifaiye Medresesi: Selçuklu parkı içerisinde, Çift Minareli Medrese’nin tam
karşısındadır. 1217 yılında Selçuklu Sultanı I.Đzzeddin Keykavus tarafından
yaptırılmıştır. Anadolu Selçuklu Tıp sitelerinin ve hastanelerinin en eski ve en büyük
boyutlarındandır. 1220 yılında vefat eden I.Đzzeddin Keykavus, vasiyeti üzerine çok
sevdiği Sivas'taki Şifaiye Medresesi'nin güney eyvanındaki türbede ailesi ile birlikte
yatmaktadır.
Buriciye Medresesi: Anadolu Selçuklu Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında
dönemin ileri gelenlerinden Hibetullah Burucerdi oğlu Muzaffer tarafından 1271 yılında
yaptırılmıştır Taç kapıdaki taş işçiliği ile girişin solunda yer alan türbe çinileri
önemlidir. Dört eyvanlı ve ortası açık avlulu güzel bir Selçuklu medresesidir.
Behram Paşa Hanı: 1576 Yılında Sağır Behram Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kesme
taştan iki katlı ve- ortası açık avlulu, etrafına odalar yerleştirilerek inşa edilen hanın bir
de ahır kısmı mevcuttur. Güney yönünde dışa taşıntılı, sivri kemerli bir giriş cephesi,
girişin üzerinde üç dilimli kemere sahip iki penceresi yer almaktadır. Pencerelerin sağ
ve solunda aslan motifi işlenmiştir
Taşhan: iki katlı, ortası açık avlulu kesme taştan inşa edilmiştir. Kitabesi bulunmayan
Taşhan'ın mimari üslubu bakımından 19.yy. yapıldığı sanılmaktadır. Üzeri açık olan iç
avlu ortasında çift başlı aslan başlarının ağzından su akan bir taş havuzu bulunmaktadır.
Đç avluya doğu, kuzey ve güney 'yönlerinde bulunan kapılardan girilmektedir. Đç
avlunun kuzey ve güney yönleri revaklı olup, revak gerilerinde dükkânlar sıralanmıştır.
Alacahan:17.yüzyıl Osmanlı dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Đpek Yolu (Sivas-
Malatya) üzerindedir. Siyah beyaz kesme taşlarla almaşık olarak örülmüştür. Cami, han
ve sur duvarlarından oluşmaktadır. Merkezinde Subaşı Hanı vardır. Eski Malatya-Sivas
yolu üzerinde bulunan Selçuk Hanı vardır.
Kurşunlu Hamam: Sivas’ın en büyük hamamıdır. 1576 yılında Behram Paşa
tarafından yaptırılmıştır. Kadın ve erkek bitişik çifte hamam olarak inşa edilmiştir.
Klasik Osmanlı hamamlarının tüm belirgin özellikleri görülür.
66
Meydan Hamamı: Meydan Camisi yakınındadır. 16. yüzyıl yapısı olup, Osmanlı
hamam mimarisinin özellik ve güzelliklerini bir arada taşımaktadır.
Eğri Köprü: Sivas'ın 3 km. güneydoğusunda, Sivas-Malatya eski karayolu ve
Kızılırmağın üzerinde 18 kemerli bir köprüdür. Uzunluğu 179,60 m. eni 4.55 m.dir. En
büyük kemer açıklığı 7.70 m.dir. Aynı doğrultuda olmadığı için eğri köprü denilmiştir.
Köprünün kitabesi olmadığı için hangi tarihte ve kim tarafından yaptırıldığı
bilinmemektedir.
Kesik Köprü: Sivas'ın 10 km. güneybatısındadır. 13. Yüzyıl Selçuklu yapısıdır.
Boğaz Köprü: Sivas'ın 10 km. doğusundaki köprü, ortaçağa tarihlenmektedir. Sivri
kemerli, altı gözlüdür.
Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi: 4–11 Eylül 1919'da Sivas Kongresi'nin
yapıldığı binadır. 1981 yılına kadar okul (lise) olarak kullanılan bina; onarım ve teşhir
tanzimi gerçekleştirilerek, 1990 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.
Đnönü Konağı: Đsmet Đnönü’nün ortaokulunu okuduğu yıllarda ikamet ettiği evdir.
Geçmiş yıllarda Sivas Belediyesi tarafından müze haline getirilen konak, 2000 yılında
Sivas Valiliği Özel Đdare imkânlarıyla satın alınarak "Müze Ev" olarak yeniden
düzenlenmiştir.
D. HABERLEŞME
1- Telekomünikasyon Hizmetleri
Dünyada yaşanan iletişim teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak
ülkemizde ve dolayısıyla Sivas’ta da 1980’li yıllarda sabit telefonlar için yapılan
yatırımlarla telekomünikasyon alanında tam anlamıyla devrim yaşanmış ve yıllardır
bekleyen telefon talepleri karşılanmıştır. Sivas’ta ilk otomatik telefon santrali 1949
yılında 2.000 hat olarak verilmiştir.
Resim 18. Sivas Posta Telgrafhanesi (1925)
2003 ve 2004 yılı içerisinde yapılan versiyon değişiklikleri tüm santrallere
uygulandığı belirtilmiştir. Sivas merkezinde 10 adet telefon santrali yer alırken
(EWSD, EWSDR, AXE, S–12, SI–2000, Elif1, Elif2, Dicle, Fırat Levent, SI-2000R
tipi santral olarak dağılım göstermektedir) santral sayısallaşma oranı % 82’dir.
Bunlardan Elif ve Fırat tipi santrallerde ayrıntılı fatura ve abone kullanım kolaylıkları
(çağrı yönlendirme, telefon kilitleme, uyandırma v.b.) hizmetleri verilmektedir.
68
Sivas’ta hizmet veren jetonlu ankesör sayısı 6, manyetik kartlı ankesör sayısı
35, smart (kredi kartlı) ankesör sayısı ise 797’dir.
Kablosuz Telefon Sistemi ve Abone Sayısı, 1986 yılında uygulamaya
konulan bu hizmet, kablosuz telefon sisteminden faydalananların sayısı ise 2.134'dür.
Sabit Telefon Kontör Değerleriyse Sivas şehrinde 2003 yılı için bir abonenin
aylık kontör ortalaması 350, 2004 yılında 330 kontör olup, 2005 yılında ise aylık
kontör ortalaması 324 olarak gerçekleşmiştir. 2003–2005 döneminde aylık kontör
ortalamasında bir düşme görülmektedir. Bu düşüşün en büyük nedeni cep telefonu
kullanımının yaygınlaşmasıdır.
Sivas’ta sabit telefon abone oranı % 21 olup, yaklaşık 5 kişiye bir telefon
düşmektedir. Türkiye’de abone yoğunluğu % 28 iken, Sivas’ta abone yoğunluğu %
21’dir.
NMT Mobil Telefon Sistemi, 2003 yılında 192 olan NMT abonesi, 2004
yılında 171, 2005 yılında 140 olmuştur. Bu konuda ülke genelinde görülen düşüş,
Sivas için de geçerli olmaktadır. Bu düşüşün en büyük nedeni ise GSM’lerdeki (cep
telefonları) hizmet çeşitlilikleri ve kullanıcılara yönelik yapılan indirimli tarifelerle
birlikte kullanıcıların cep telefonlarına yönelmeleridir19.
Sivas’ta GSM cep telefonu sayısının 250.000 civarında olduğu tahmin
edilmektedir.(Değişkenlik göstermektedir kesin kayıt bulunamamıştır.)
2- Posta Hizmetleri
Posta hizmetleri Sivas şehrine bağlı Lokal Merkezler 5.Er Eğitim Tugayı,
Sivas Posta Đşleme Merkezi ve Sivas PTT Merkez Müdürlükleridir. Sivas merkez ve
8 şubesi Aydoğan, Cumhuriyet Üniversitesi, Halil Rıfat Paşa, Karşıyaka, Kümbet,
Otogar, Sanayi, Sivas-Gar, olarak şubeleri bulunmaktadır.
19 Sivas Türk Telekom Verileri, Sivas, 2005
69
Tablo 16.Sivas Posta Hizmetlerinin Yıllara Göre Dağılımı (Adet)
2002 2003 2004 2005
Mektup Posta Gönderileri
Yurtiçi 155.189 186.287 193.571 185.337 Kayıtlı Mektup Kabulü
Yurtdışı 11.434 11.701 27.856 17.320
Yurtiçi 2.560.193 2.328.010 1.683.092 1.283.632 Kayıtsız Mektup Kabulü
Yurtdışı 104.264 113.720 153.111 120.481
Yurtiçi 1.900 3.138 1.801 3.347 Küçük Paket Kabulü
Yurtdışı 322 408 512 798
Yurtiçi 226.829 95.405 131.291 160.593 Basılmış Kâğıt Kabulü
Yurtdışı 20.816 1.739 2.351 5
Acele Posta Gönderileri
Yurtiçi 55.621 53.750 46.018 49.367 APS Kabul
Yurtdışı 706 479 615 860
Tebliğ Đşlemleri
Tebligat Kabulü Yurtiçi 182.785 186.737 170.823 231.159
Koli Hizmetleri
Yurtiçi 5.048 5.409 5.355 5.075 Koli Kabulü
Yurtdışı 71 104 126 163
Kaynak: Sivas PTT. Başmüdürlüğü, 2005
Sivas 2002–2005 yıllarında verilen posta hizmetleri incelendiğinde mektup ve
acele posta gönderileri genel olarak düşme eğiliminde olup yıllar itibariyle
azalmaktadır.
Tebligat kabulü işlemlerinde özellikle 2004 yılında büyük bir artış olurken,
koli hizmetlerinde fazla olmasa da bir azalma görülmektedir. Telgraf kabul
hizmetlerinde ise teknolojinin gelişmesine bağlı olarak 2005 yılında 2001 yılına
oranla yüzde 40’lara varan düşüşler yaşanmıştır. En fazla azalma ise PTT’nin yaptığı
telefon faturası tahsilâtlarında olmuştur. Bunun nedeni, PTT’nin 1995 yılında
Telekom’dan ayrılması ve Türk Telekom’un 2001 yılında fatura tahsilâtı yapma
yetkisi bulunan Türk Telekom bayilerini açmasıdır. PTT bu eksikliği diğer GSM
şirketleri ile anlaşarak gidermeye çalışmıştır. Son yıllarda bankacılık işlemlerinin,
Tedaş ve su fatura tahsilâtlarının da PTT tarafından yapılabilmesi nedeniyle tahsilât
işlemlerinde de önemli artışlar olmuştur. Ayrıca söz konusu dönemde havale kabulde
de artış görülmüştür. Havale işlemlerindeki artışın nedenleri bankalardan farklı
70
olarak havaleleri alıcıların adreslerine teslim etmeleri ve hemen hemen tüm
işyerlerinde otomasyona geçilmesi ile havale ve çek trafiğinin hızlı bir şekilde
sunulmaya başlanmasıdır. Otomasyona açık tüm merkezlerde uluslararası hızlı para
transferi işlemleri gerçekleştirilmektedir.
Şehir içi veya şehirlerarası her türlü ulaştırma aracı kullanmak suretiyle
kargoları göndericinin talimatı çerçevesinde alıcısına ulaştırmak amacıyla, adresten
alma ve adrese teslim hizmeti de dahil olmak üzere, her türlü hizmeti sunan ve bu
amaçla yeterli düzeyde örgütlenerek, personel, araç ve gereci bünyesinde ihtiva eden
gerçek veya tüzel kişiler tarafından organize olmuş bir şekilde düzenli seferlerle ve
belli zaman süreci içinde sigorta güvencesi altında gerçekleştirilen kargo taşımacılığı
hizmeti veren özel kargo şirketlerinden oluşmaktadır. Yurt Đçi, Aras, Horoz, Kargo,
Đhlâs, MNG, Huzur, Kargo and Kargo olmak üzere toplam sekiz kargo şirketi hizmet
vermektedir.
Sivas’ta ilk radyo yayıncılığı 1992 yılında şu anki ismi Radyo Güneş olan
Anadolu FM ile ilk TV yayıncılığı ise 1995 yılında SRT ile başlamıştır. Şehir
merkezinde 3 TV yayını, 9 radyo yayını bulunmaktadır. Şehir merkezinde hizmet
veren radyolardan Lider FM, Hilal FM ve Sivas FM ile radyo yayıncılığı
yapılmaktadır
Şehirde 11 adet günlük gazete yayınlanmakta olup, Hakikat Gazetesi 1949,
Anadolu Gazetesi 1953 yılından itibaren yayınlanan en eski, Demokrat, Gazete
Sivas, Pusula Haber, 4 Eylül Güneşi ise 2005 yılında yayına başlayan en yeni günlük
gazetelerdir. Akşam, Güneş, Tercüman, Sabah ve Dünya gazetelerinin de
temsilcilikleri bulunmaktadır. Anadolu Ajansı başta olmak üzere 5 haber ajansı
Sivas’ta faaliyet göstermektedir. Ayrıca ulusal basından beş televizyonun
temsilcilikleri de bulunmaktadır.
Türkiye genelinde evinde ve işyerinde Internet erişimine sahip insanların
toplam nüfusa oranı yüzde 5 civarındadır. Ülkemizdeki Internet nüfusuna ilişkin
71
yapılan araştırmalar, çelişkili rakamlar ortaya koymakta ve bu sayı 1,5 milyon ile 5
milyon arasında değişmektedir. Türkiye genelinde 3,7 milyon Internet nüfusu
bulunmaktadır. Bu durumda Internet nüfusu, ülke nüfusunun yüzde 5,5’ini
oluşturmaktadır. Toplam sayıyı nüfusa oranladığımızda Sivas’ta Internet kullanıcısı,
nüfusun yaklaşık yüzde 8’ini oluşturmaktadır.
2005 yılında ADSL kullanıcı sayısı 2.016’ya ulaşmıştır. Diğer taraftan
noktadan noktaya bağlantılı data transferi sağlayan Frame-Relay abonelerinin
sayısında da büyük artışlar gözlenmektedir.
Posta yoluyla haberleşmeye ilişkin toplumsal talepte genelde bir azalma
olmuştur. (Telefon iletişim alt yapısının gelişmesi, haberleşmede kullanılan diğer
araçların kullanımını azaltmıştır).
Posta ve telefon hizmetlerinin birlikte yürütülmesi nedeniyle, çok sayıda şube
ve acente açılmıştır. Ancak sonradan ortaya çıkan gelişmelerle, birçok işyeri gelirleri
giderlerini karşılayamayacak durumda kalmıştır. Zarar eden bu işyerlerinin
kapatılması gerekmektedir. Fakat yöre sakinlerinin girişimleri ile çoğu zaman bu
mümkün olamamakta, mesai kısıtlaması yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Yerel
gazetelerin nitelikli personel gereksinimi, malzeme temini, muhabirlerine yeterli
bilgi verilmemesi ve okuma alışkanlığının olmaması karşılaştıkları sorunların
başında gelmektedir.
Hizmet veren radyo ve televizyonların başlıca sorunları kalifiye eleman
yetersizliği, finansman sıkıntısı, meslekte birliğin olmayışıdır. Şehir halkının
ekonomik seviyesinin genel ortalamalara göre orta ve düşük olması, bilgisayar
sahipliği ve Internet’e erişimi olumsuz yönde etkilemektedir. Internet kullanan ev
kullanıcıları oldukça azdır. Kamu kurum ve kuruluşlarında bilgisayar ağı tasarruf
tedbirleri nedeniyle yeterince yaygın değildir. Şehirde bulunan Internet kafelerin
çoğu oyun amaçlı hizmet vermektedir. Bilgi için yeterince kullanılmamaktadır.
72
E.ULAŞIM
Sivas, coğrafi konumu itibariyle, doğu-batı, kuzey-güney arasında bir köprü
konumundadır. Sivas deprem riski en az olan 4. derecede deprem kuşağında yer
almaktadır. Gerek komşu illere gerekse büyük şehirle karayolu ile ulaşım imkânı
konusunda her hangi bir problem bulunmamaktadır.
Resim 19. Sivas Şehrinden Bir Görünüm
En önemli Karayolları Ankara- Đstanbul karayoludur. Bu yol özellikle Doğu
Anadolu’yu batıya bağlayan en önemli karayoludur. Zaten şehir eski dönemlerde de
bu yüzden önemli bir geçiş yolu kavşağı üzerinde yer almasından dolayı birçok istila
ve savaşa sahne olmuştur. Diğer önemli yollar Erzincan-Erzurum karayoludur.
Ayrıca Sivas’ı Samsun’a bağlayan karayolu şehrin ticaretinde önemli bir yer
tutmaktadır. Zaten şehrin gıda ihtiyacının büyük birçoğu bu hat üzerinden yapılan
ticaretle geçekleşmektedir. Bu bağlamda şehrin önemli bir yol kavşağında
bulunduğunu ispatlamış oluruz. Çünkü Ülkemizden geçen gerek demiryolu, gerekse
karayolu açısından önemli sayılabilecek hatlar buradan geçmektedir.
73
Tablo 17. Sivas’ın Bazı Büyük Şehirlere ve Limanlara olan mesafesi
Sivas - Ankara 443 km Sivas - Đstanbul 893 km
Sivas – Đzmir 1023 km Sivas – Bursa 825 km
Sivas - Trabzon 471 km Sivas – Đskenderun 580 km
Sivas – Sinop 490 km Sivas - Mersin 497 km
Sivas – Gaziantep 425 km Sivas – Kayseri 194 km
Kaynak: Sivas Karayolları Bölge Müdürlüğü, 2005
Şehir içinde fazla miktarda araç trafiğe çıkmadığından dolayı fazla bir trafik
problemi yaşanmamaktadır. Yolların büyük bölümü asfaltlıdır. Kent içinde ulaşım
problemi yoktur. Bütün mahallelere rahatlıkla ulaşılabilmektedir. Ancak bazı
kesimlere otobüs daha az sayıda sefer yapmaktadır. Ancak Sivas’ın yol yükünü
birkaç ana caddenin çekmesi ileride büyük sorunların yaşanacağının bir
göstergesidir. Bunu şuradan anlamaktayız en ufak kaza ve yol kesiminde büyük
tıkanıklıklar yaşanmaktadır.
Tablo 18. Seyahat Firmaları ve Güzergâhları Firmalar Gidilen Güzergâh Otogar Müdürlüğü Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Antalya
Metro Turizm Mersin, Adana, Tokat, Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Antalya, Kayseri
Sivas Tur Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Yalova, Bandırma, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Samsun, Antalya, Kayseri, Mersin, Adana, Đskenderun, Hatay
Huzur Turizm Ankara, Đstanbul, Đzmir, Bursa, Yalova, Bandırma, Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Samsun, Antalya, Kayseri, Mersin, Adana, Đskenderun, Hatay
Kızılırmak Seyahat Hatay, Kayseri; Mersin, Adana, Osmaniye, Đskenderun
Sivas şehri, Orta Anadolu ile Doğu Anadolu ve Karadeniz ile Güneydoğu
Anadolu illeri arasında bir geçiş noktası üzerinde bulunmaktadır. 1930'larda
demiryolu ve sonrasında karayollarının geliştirilmesi sonucunda şehir, konumu
itibariyle ulaşım ağı üzerinde bir kavşak merkezi oluşturmuştur. Yük taşımacılığında
demiryolu, yolcu taşımacılığında karayolu ağırlıklı olmak üzere çevre illerle ve
74
ülkenin diğer illeriyle ulaşım kolaylıkla sağlanmaktadır. Son yıllarda hızla gelişen
havayolu taşımacılığı şehir ekonomisine ayrı bir canlılık kazandırmıştır.
Şehir Türkiye genelinde tüm illerle karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Yük
taşımacılığında tır ve kamyonların önemli bir yeri olup, yolcu taşımacılığı ise
şehirdeki otobüs şirketleri ve çevre illere ait şehir üzerinden geçiş yapan otobüs
firmalarınca sağlanmaktadır. Bu bakımdan şehir doğuyu iç kesimlere bağlayan bir
durak görevi gördüğünü de söyleyebiliriz.
Sivas’ın otogarı küçüktür. Ancak ihtiyaçlara cevap verebilmektedir. Şehirde
ileride ticari bir canlanma olursa ancak genişletilir. Ayrıca otogarın yanında bir de
köy garajı bulunmaktadır. Bu garaj köylerden gelen servis araçlarına hizmet
etmektedir.
Tablo 18.Raylı Sistem ve Gidilen Güzergâhlar
Đstikamet Gün
Erzincan, Erzurum, Kars Her gün Doğu Ekspresi
Kayseri, Ankara, Đstanbul Hergün
Güney Ekspresi
Malatya Diyarbakır, Kurtalan'
Pazartesi, Çarşamba
Cuma
Malatya, Elazığ, Muş, Tatvan Salı, Pazar Van Gölü Ekspresi
Kayseri, Ankara, Đstanbul Salı, Cumartesi
4 Eylül Mavi Treni Malatya, Elazığ
Cuma, Salı,
Perşembe
Posta Yolcu Treni Samsun Hergün
75
1930 tarihinden beri faal olan demiryolu ulaşımı şehirdeki, yük ve yolcu
taşımacılığında önemli bir yere sahiptir. Sivas merkezinin yakın ilçelerle 491 km. ana
hat 171 km. tali hat olmak üzere 662 km demiryolu ağı vardır. Her gün Doğu
Ekspresi ile Kars ve Đstanbul yönüne; Güney Ekspresi ile Tatvan, Kurtalan ve
Đstanbul yönüne; Mavi Tren ile Malatya, Kayseri ve Ankara yönüne, haftanın belirli
günlerinde Malatya ve Diyarbakır yönüne karşılıklı tren seferleri, Samsun
istikametine her gün posta treni vardır. Bütün bu verilerin ışığında Đstanbul-Tatvan
arasında ki güzergâhta en önemli noktadır diyebiliriz. Buraya gelen trenler için bir
aktarma merkezi haline gelmiştir. Tabi ki bu durumun şehrin ticaretine da katkıda
bulunmakta olduğunu söyleyebiliriz. Yakın geçmişte hızlı tren projesi Ankara-
Đstanbul arasında yapılırsa şehir ayrıca önem kazanacak, hatta her alanda görünümü
değişebilecektir.
Şehir merkezine 23 km. mesafede sivil ve askeri amaçlı bir havaalanı
bulunmaktadır. Yıllık yolcu kapasitesi 620.000 yolcu/yıldır. Beton kaplama olan
pistin uzunluğu 3810 m. genişliği 30 m. olup, gece uçuşları için de aydınlatma sitemi
bulunmaktadır. Terminal binasında gelen ve giden yolcu salonları, vip salonu ve idari
kısım bulunmaktadır20.
Havaalanından haftanın 2 günü Erzurum bağlantılı Đstanbul uçak seferleri
yapılırken bir ara havaalanı kapanmışsa da 2005 yılında T.H.Y’nın uçaklarının yanı
sıra özel havayolu şirketleri Đstanbul ve Ankara seferlerini başlatmıştır.
20 Devlet Hava Yolları Meydanları Đşletmesi Verileri, 2005
76
F. EĞĐTĐM
Sivas Đç Anadolu Bölgesi’nde tarihinin vermiş olduğu avantaj ve önemli yol
kavşağı üzerinde olması asabiyle eğitim alanında tarihte gelişmiş olduğunu
görmekteyiz. Gerek Danişmentliler gerekse Selçuklular döneminde bunun belirtileri
görülmektedir. Özellikle Buriciye Medresesi ve Çifte Minareli Medreseler yörenin
eğitim alanında tarihte geliştiğini bize göstermektedir. Ancak Osmanlı Döneminde
pek yatırırım yapılmadığı bu dönemde geçmişteki değerlerin devam ettiği
gözlemlenmiştir. Bu rağmen şehir geçmişte eğitim ve kültür merkezi konumunu
devam ettirmiştir.
Cumhuriyetimizin temelinin atıldığı Sivas’ta, Türk Milli Eğitiminin temel
amaçlarına uygun, kalkınma planlarında belirlenen hedefler doğrultusunda, etkili
çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar 1990–2005 yılları arasındaki süreç içerisinde en
yüksek seviyesine çıkmıştır. Yapılan bu çalışmalar ile çağımızın bilim ve teknoloji
alanındaki yeniliklere ulaşma gayreti sürdürülmektedir. Merkezde yeni okullar
açılması, 1974 yılında Cumhuriyet Üniversitesi'nin hizmete geçmesi, eğitim ve
kültürümüze önemli katkılar sağlamıştır.
Sivas Şehrinde;
3 özel lisede 23 derslikte 40 öğretmen 309 öğrenciye
3 Özel Eğitim okulunda 232 öğrenciye 26 derslikte 63 öğretmen
3 Özel Đlköğretimde 50 derslikte 71 öğretmen 643 öğrenciye
1 YĐBO(Yatılı Đ.Ö.O)’da 12 derslikte 23 öğretmen 304 öğrenciye
1 PĐO(Pansiyonlu Đ.Ö.O )da 32 derslikte 39 öğretmen 921 öğrenciye Hizmet
götürülmektedir.21
21 Sivas Đl Milli Eğitim Müdürlüğü Raporu, Sivas, y.y, 2005, s.36
77
Tablo 20. Sivas’ta Đlköğretim Ve Ortaöğretim Okullarında Mevcut Durum
1990 yılından itibaren yapılan yatırımların neticesinde, merkez genelinde 8
yıllık kesintisiz zorunlu temel eğitim uygulamasında önemli sorunlar yaşanmamıştır.
Şehirde 2000'li yıllarda çağ nüfusunun, okullaşma oranının, ülkemiz için hedeflenen
ortalama değerlere ulaşması için kamulaştırma, yatırım, onarım çalışmaları artan bir
hızla devam edildiği görülmektedir.
2005 yılında eğitim-öğretim kadrosunda norm kadro uygulamasıyla personel
dağılımında tutarlı bir denge oluşması sağlanmış, Sivas genelinde eğitim-öğretim,
eski klasik tip küçük okul modeli yapımından çağdaş eğitim yapılarına geçilmiş ve
mevcut okulların çoğunluğunun fiziki yapıları ve donanımları modernize edilerek
hizmete sunulmuştur. Yeni yatırımlarla, yeni okulların hizmete sunulmasına devam
edilmektedir.
Özel idare, genel bütçe halk katkıları ile tüm imkânlar seferber edilip, modern
ve çağdaş okul yapıları şehre kazandırılarak, okul sorunu büyük ölçüde giderilmiştir.
Böylece derslik başına düşen öğrenci şehir genelinde ortalama 30 olması
sağlanmıştır.
Okul Adları Anaokulu Đlköğretim Genel Lise Meslek Lisesi
Sayı 3 69 16 10
Öğrenci Say. 554 42243 13324 4406
Öğretmen Say. Sınıf 22 873 - -
Öğretmen Say. Branş - 821 647 273
Derslik Say 11 1126 287 169
Öğretmene Düşen Öğrenci Sayısı
25 24 20 26
78
Eğitim-Öğretim ve kültür hizmetlerinde ileri düzeyde ve çağdaş anlamda
gelişmeler kaydedilmiştir. Lise ve dengi okullardan mezun olup, bir yüksek öğretim
programına yerleşme: 1993 yılında % 13.53, 1997 yılında % 14.63, 1998 yılında %
19.97, 1999 yılında 19.44 oranında 2005 yılında 19.52 oranında gerçekleşmiştir.
1993 yılında Anadolu liselerini kazanma oranı % 8,9 iken 2005'de 37.54'e, Fen
liselerini kazanma oranı 1993'te % 5.54. iken 2005'de 37.54'e yükselmiştir.
Ortaöğretim Yerleştirme Sınavlarında, şehir merkezi 2004 yılında Türkiye genelinde
26. ve 27 sıralara, 2005 yılında Türkiye sıralamasında 23. sıraya yükselmiştir.
Verilenler ışığında son yıllarda öğretmen atamalarıyla birlikte eğitim alanında
şehrin geçmiş yıllara oranla gelişmekte olduğu görülmüş özellikle Cumhuriyet
üniversitesinin şehrin gelişmesinde önemli bir paya sahip olduğu gözlemlenmiştir
ekonomik manada öğrenciler şehre büyük katkı sağlamıştır. Bu manada evlerin
değeri artmış aynı zamanda ticari olarak da şehrin gelişmesine katkı sağlamıştır.
Şehir taşra sayılmasına rağmen eğitim ve öğretime verilen önem gün geçtikçe
artmaya başlamıştır. Sona yıllarda dershane sektörünün merkezde hızla gelişmesi
bunun önemli bir kanıtı olarak sayılabilir. Sivas'ta 39+3 olmak üzere 42 ilköğretim
okulu Milli Eğitim Bakanlığı'nca bilgisayar Laboratuarına kavuşturulmuştur. Ayrıca
29 okulun bilgisayar laboratuarına kavuşması için gerekli planlamaları yapılmıştır.
Şehirdeki diğer eğitimle ilgili kurulularsa aşağıda sırasıyla belirtilmiştir.
1- Halk Eğitim Merkezleri: Şehir merkezindeki 4 Halk Eğitimi Merkezi'nde 2005–
2006 öğretim yılı içerisinde düzenlenen 188 kursa toplam 2250 kursiyer katılmıştır.
Bu kurslarda kursiyerler biçki-dikiş, makine nakışı, el sanatları (makrome, kumaş
boyama, seramik, folklorik bebek), trikotaj, hazır giyim, sanayi makineleri kullanım
kursu, halıcılık, bayan kuaförlük, bilgisayar, daktilografi, muhasebe, ayakkabıcılık,
ateşçi yetiştirme, elektrikli ev aletleri bakım onarım kursu, anne çocuk eğitimi, pasta
bisküvi, halk oyunları, masa tenisi, arıcılık, bağlama, teknik resim, motor, Đngilizce,
üniversiteye hazırlık, Anadolu liselerine hazırlık, bilgisayarda on parmak yazım
kursu, yazışma kuralları, ilk yardım, okuma-yazma branşlarında eğitim görmüşlerdir.
79
2- Çıraklık Eğitimi Merkezleri: Çıraklık Eğitimi Merkezi 1983 Yılında Endüstri
Meslek Lisesi bünyesinde açılmış olup, 1985 yılında müstakil müdürlük
kurulmuştur. 1995 yılında yaptırılan modern binasına taşınmış ve okula "Dr. Sadık
Ahmet Çıraklık Eğitimi Merkezi Müdürlüğü" adı verilmiştir.
Bu Okula 2005–2006 Eğitim Öğretim yılında 1018 (916+102) çırak öğrenci devam
etmiştir. Dr. Sadık Ahmet Çıraklık Eğitimi Merkezi'nde ustalık eğitimine 351
öğrenci katılmıştır.
3- Rehberlik ve Araştırma Merkezi: Sivas Rehberlik Araştırma Merkezi 1972
yılında kurulmuş ve faaliyete geçmiş Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde hizmet
vermekte olan bir birimdir.
Özel eğitime muhtaç çocukların tespiti, teşhisi, yerleştirilecek kurumların
seçimi ve bu çocuklar için gerekli rehberliğin yapılması ruhsal, duygusal ve sosyal
yönden uyum sağlamayan çocukların durumlarını düzeltmek amacı ile yapılacak özel
terapi hizmetlerinin planlanması, koordinasyonu, izlenmesi ve okullardan gelen
vakaların incelenmesi Rehberlik Araştırma Merkezi tarafından yapılır. Rehberlik
Araştırma Merkezi'nde 1 müdür, 1 müdür yardımcısı, 6 rehber öğretmen, 3 hizmetli,
1 memur görev yapmaktadır.
4- Eğitim Araçları ve Donatım Merkezi (A.S.O):Amacı; eğitim teknolojilerinin
bilimsel veri ve metotlarından yararlanarak, eğitim. Kurumlarının. Program ve
yönetmenliklerine uygun olarak her çeşit eğitim aracı ile eğitim öğretimi
desteklemek, verimliliği artırmak olan Eğitim Araçları ve Donatım Merkezi (A.S.O)
Müdürlüğü il merkezinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
Đlk defa 15 Ekim 1951 tarihinde "Öğretici Filmler Merkezi" adı altında
Ankara'da kurulan merkezin Eğitim Araçları Üretim Merkezi ile okullar arasında bir
köprü görevi yapmakta, üretilen araçların okullarda kullanılmasını sağlamaktır. 1
müdür, 2 müdür yardımcısı, 8 öğretmen, 1 memur, 1 teknisyen ve 3 yardımcı
hizmetli personelle çalışmalarını sürdüren merkezimizin faaliyetleri şöyledir: 1-
80
0kulların ders araç ve gereç ihtiyaçlarını tespit etmek, 2-Kurs ve seminerler
düzenlemek,3-Gösteri işleri, 4-0kullara ödünç malzeme verme, S-Dağıtım ve ikmal
işleri, 6-Ses kayıt ve video bandı transferleri.
5- Açık Đlköğretim ve Açık Lise: Bilindiği gibi her türlü okul dışı bitirmeler
kaldırılmış olup hem işinde hem de okumak isteyenler için Ankara'da Eğitim
Teknolojileri Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak Açık ilköğretim Okulu ve Açık
Öğretim Lisesi kurulmuştur. Türkiye genelinde her ilde bulunan Eğitim Araçları ve
Donatım Merkezi (A.S.O.) Müdürlükleri de Açık ilköğretim ve Açık Öğretim
Lisesi'nin irtibat büroları olarak görevlendirilmiştir
Merkezde bu iki okula kayıtlı bulunan 2808 öğrencinin her türlü kayıt, kayıt
yenileme, öğrenci belgesi, öğrenci kimliği ve kitap dağıtım işleri yapılmaktadır.
6- Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü: Görev yapan öğretmenlerin
morallerini yükseltmek ve hizmette verimliliklerini artırmak için hizmetçi eğitim
faaliyetleri düzenlenmektedir. Yaz tatillerinde çeşitli dinlenme kamplarından
yararlanmaları sağlanmaktadır. Mahalli hizmet içi eğitim faaliyetleri ile hazırlayıcı
ve temel eğitim kurslarından bu gün kadar toplam 6217 personelin geçirilmesi
sağlanmıştır. Şehir merkezinde 1 öğretmen evi ve öğretmen lokali ile öğretmenlere
konaklama, barınma ve çeşitli sosyal faaliyet hizmetleri sunulmaktadır.
.
1981 yılında Atatürk Lisesi işlik binasında hizmete açılan öğretmen evi, 1984
yılında Behrampaşa ilköğretim Okulu bahçesine, 1992 yılında da yeni binasına
taşınmış olup, 178 yatak kapasiteli otel hizmeti, dinlenme ve okuma salonu, 60
kişilik toplantı salonu, lokal ve bilardo salonu, bay ve bayan kuaför salonu, 300
kişilik yemek ve düğün salonu, çay bahçesiyle ve ayrıca bünyesinde yardımlaşma
sandığıyla da üyelerine hizmet vermektedir.
1995 yılında Öğretmenevi Müdürlüğü'ne "Akşam Sanat Okulu" unvanının
verilmesi sebebiyle, 1996 yılı Mart ayında başlamış olan Meslek Kursu Yetiştirme
Programı ile resepsiyon, servis, mutfak ve kat hizmeti kursu ile mesleki bir kurum
81
haline gelmiş olup, 1999–2000 öğretim yılında 74 kursiyer öğrenci ile faaliyetine
başlamıştır
7- Ziya Bey Kütüphanesi:1908 yılında Ziya Bey tarafından yaptırılmış.18000
civarında eser bulunmakta; Bu eserlerin704 âdeti nadir bulunan el yazması
kitaplardan oluşmaktadır. Bu kütüphanenin birinci katında Dumlupınar Çocuk
Kütüphanesi yer almaktadır.
8- Đl Halk Kütüphanesi: Üç katlı ve geniş okuma salonu bulunan bir binada
1967’den beri hizmet vermektedir. 30.000’e yakın kitap bulunmamaktadır. Bu
kütüphanenin birinci katında Atatürk Çocuk Kütüphanesi bulunmaktadır. Fevzi Paşa
Đlköğretim okulunun zemin katında Fevzipaşa Çocuk Kütüphaneside yer almaktadır
9- Cumhuriyet Üniversitesi
Üniversite, Cumhuriyetin 50. yıldönümünün anısını bilimsel bir anıtla
sonsuza dek yaşatabilmek amacıyla 9 Şubat 1974 tarihinde çıkarılan 1788 sayılı
kanunla kurulmuştur. Üniversite kampüsü Sivas merkezinin 7 km güneyinde
Kızılırmak kıyısında 11.000 dönüm arazi üzerinde bulunmaktadır. 02.11.1975
tarihinde temeli atılan binaların büyük bir çoğunluğu tamamlanarak kapalı alanlar
toplamı 247.000 m²'ye ulaşmıştır.
247.000 m² kapalı alanda 8 Fakülte (Tıp, Fen-Edebiyat, Mühendislik, ilahiyat,
iktisadi ve idari Bilimler, Eğitim, Diş Hekimliği ve Güzel Sanatlar), lisans eğitimi
veren 3 Yüksekokul (Sağlık, Hemşirelik ve Beden Eğitimi ve Spor), Önlisans eğitimi
veren 12 Meslek Yüksek okulunda 16.533 öğrenci eğitim-öğretim görmektedir.
Araştırma ve Uygulama Hastanesi, 1992 yılında hizmete açılan ve 1999 yılında
projesi tamamlanan, Araştırma ve Uygulama Hastanesi toplam 88047 m²'lik
kullanma alanına sahiptir. 7 bloktan oluşan hastane binası 14 katlı olup sağlanan
yıllık ödenek ve dış kredilerle modern tıbbi cihazlarla donatılmıştır. Ayrıca her türlü
araştırmaya açık merkezi laboratuarları bulunmaktadır.
82
G. SAĞLIK
Merkezde 6 hastane, 23 sağlık Ocağı, 27'si binalı olmak üzere 42 sağlık evi, 1
Verem Savaş Dispanseri, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi
bulunmaktadır. Hastanelerden; Numune Hastanesi, Doğum ve Çocuk Bakımevi
Hastanesi, Göğüs Hastalıkları Hastanesi, Sosyal Sigortalar Kurumu Hastanesi,
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi ayrıca 100
yatak kapasiteli Askeri Hastane bulunmaktadır. Yataklı tedavi kurumlarında 73
uzman hekim, 45 pratisyen hekim, 8 diş hekimi, 2 eczacı, 157 hemşire, 97 ebe, 10
sağlık memuru, 103 teknisyen görev yapmaktadır.22
Şehir Sağlık fonksiyonu açısından yeterli gözükmektedir her türlü aşama
sağlık hizmetleri verilmektedir. Son yıllarda özellikle özel sağlık hizmetlerinin
artmasıyla birlikte gelişimini sürdürmektedir. Özellikle Üniversite hastanesi birçok
alanda önemli sayılabilecek gelişmeler göstermektedir. Ancak bazı eksiklik olan
alanlarda vardır bunun içinde genellikle Ankara ve yakınındaki Kayseri şehirleri
kullanılmaktadır. Sağlık Ocakları da şehrin her noktasında gerekli hizmeti
vermektedir.
Tablo 21. Sivas Sağlık Ocakları ve Düşen Nüfus Miktarları
SAĞLIK OCAĞININ ADI NÜFUS Alibaba Sağlık Ocağı 26.248 Aydoğan Sağlık Ocağı 34.756 Çayyurt Sağlık Ocağı' 21.262 Emek Sağlık Ocağı 44.278 Esentepe Sağlık Ocağı 29.306 Çarşıbaşı Sağlık Ocağı 2.590 Kızılırmak Sağlık Ocağı 43.278 Kılavuz Sağlık Ocağı 22.182 Şeyhşamil Sağlık Ocağı - . 15.768 Mimar Sinan Sağlık Ocağı 21.189 Karşıyaka Sağlık Ocağı 6.752 TOPLAM 267.609 Kaynakça: Đl sağlık Müdürlüğü 2005
22 Ekonomik Rapor, Sivas, y.y,2005, s.32
83
Sağlık ocaklarında ise 63 pratisyen hekim, 36 hemşire, 77 ebe, 20 sağlık
memuru ve 9 laboratuar teknisyeni bulunmaktadır. Şehir merkezinde bulunan sağlık
ocakları ve hizmet götürülen nüfus aşağıda belirtilmiştir.(Hizmet ettiği nüfusun fazla
olma sebebi yakın köylerden gelenlerin olmasıdır.) ayrıca; 4 Tıp merkezi,3
Poliklinik,1 Diyaliz merkezi,1 Güzellik merkezi, 4 güzellik salonu,1 Saç ekim
merkezi, 14 Laboratuar, 15 sağlık kabini, 75 Muayenehane mevcuttur23.
Verilen bu bilgiler ışığında personel başına düşen nüfus şu şekilde
aksetmektedir; Uzman Hekim başına 6537, Pratisyen Hekime 6750,Diş tabibine
34.449, Hemşireye 1929, Ebeye 4140,Sağlık teknisyenine 2849 kişi düşmektedir.
Resim 20 Sivas Merkez Hastanesi(1925)
Yataklı tedavi merkezlerindeki bu oranlar ortalama olarak yeterli gözükmekle
birlikte yapılan yatırımlarla açılan özel sektör kuruluşlarıyla daha da ileri
gidebileceği ve şehir için yeterli hale geleceği tahmin edilmektedir. Verilen bu
23 Đl Sağlık Müdürlüğü Raporu, 2005
84
hizmetlerin dışında diğer sağlık çalışmaları da giderek yaygınlaşmış bunlar arasında
gıda kontrolü, çöplük kontrolü, Klor kontrol çalışmaları, Su kontrolü çalışmaları için
çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca son yıllarda Aile planlamasına da önem verilmiş ve
bu konuda büyük gelişmeler şehir merkezinde kaydedilmiştir. Artık köy kökenli
ailelerde bile 3 çocuktan fazlası yapılmamaktadır. 2004 yılından sonraysa gerek özel
muayenehane gerekse özel polikliniklerin sayılarında artma meydana gelmiştir.
Böylece şehir içinde kendine yetebilen bir konumda olduğu söylenebilir ancak çevre
ilçeler ve köylerden gelen insanlar şehrin yükünü artırmaktadır. Buda sağlık
tesislerinin ve doktor sayısının yetersiz kalmasına sebep olmuştur.
85
IV. SONUÇ ve ÖNERĐLER
Doğuyu iç kesimlere, Güneyi Kuzeye bağlayan önemli bir yol kavşağı
üzerinde yer alan Sivas şehri bu özelliği nedeniyle tarihte çok önemli bir ticaret ve
kültür şehri olma özelliği göstererek, dönemin en gelişmiş yerleşim alanlarından biri
haline gelmiştir.
Birçok medeniyetin yerleşme, bir çoğununda geçiş alanı olan, bu şehrimiz
özellikle Selçuklular devrinde altın çağını yaşamıştır. Sonradan Osmanlının en
önemli Eyaletlerinden birinin merkezi halini almış, zamanın en fazla nüfusa sahip
alanlarından biri olmuştur.
Şehri tarihi açıdan önemli kılan bir diğer sebep de Türkiye Cumhuriyetinin
temellerinin atıldığı bir mekân olmasıdır. Özellikle Mustafa Kemal’in burada bir
kongre düzenlemesi, şehri tarihi açıdan önemli bir alan haline getirmiştir.
Tarihi açıdan parlak bir gelişim gösteren bu şehir, Cumhuriyetin
başlangıcında gösterdiği bu büyük aşamayı, ileriye götüremediği gözlemlenmiş,
özellikle II. Dünya savaşından sonra hızlı bir duraklamaya girmiş ve her alanda
sürekli bir gerileme gösterdiği dikkat çekmiştir. Sanayileşen dünyada sanayileşmeye
önem verilmemiş, Bir tarım şehri özelliği göstermiştir. Tarımda da iklimin verdiği
zorluklar nedeniyle ürettiklerini kendi tüketen bir alan haline gelmiştir.
Sivas şehrinin en önemli özelliği bir göç basamağı olarak kullanılmış, Birçok
insan çevre ilçe ve köylerden buraya, daha sonrada büyük kentlere yâda Avrupa
ülkelerine göç etmek zorunda kalmıştır. Bunun temel sebebiyse şehrin sanayi ve
ticarete fazla yatırım yapamaması nedeniyle, artan işsizliğin büyük göçlere yol
açmasıdır. Göçler o kadar fazla miktarlara ulaşmış ki şehirde yaşayan Sivaslılar,
dışarıda yaşayan Sivaslı nüfusun çok çok altında miktarlarda kalmıştır. Göçlerin
şehrin şekillenmesinde en önemli faktörlerden biri olduğunu kesinlikle söyleyebiliriz.
86
Şehrin gelişmesini etkileyen, hatta durma noktasına getiren en önemli
nedenlerden biride 1993 yılında yaşanan Madımak otelinin yanma olayıdır. Bu olay
sonucunda şehir çalkantılı bir döneme girmiş 2000’li yıllara kadar toparlanamamış,
hatta zaten fazla olan dışarıya olan göçleri tetiklemiştir.
Sanayi ve Ticarette fazla gelişmiş olduğunu söyleyemeyeceğimiz bir şehirdir.
Özellikle son yıllarda atılım yapılmaya çalışılsa da daha fazla yatırıma ihtiyacı
oduğunu belirtmeliyiz, bu iki fonksiyonu dışında eğitim, sağlık, haberleşme, turizm
(Özellikle gelişmeye en açık fonksiyonudur), ulaşım gibi fonksiyonları sürekli
gelişme gösteren alanlardandır. Ancak başta belirttiğimiz iki fonksiyonun gelişim
göstermesi çok daha önemlidir. Çünkü şehrin en önemli ve temel sorunu işsizliktir
bununda çözümü kesinlikle bu iki alanın gelişmesine bağlı gözükmektedir. Eğer bu
şartlar yerine gelirse, ileride göçün tersine dönenerek şehrin en azından kendine
yetebilen, büyük bir şehir olma yolunda önemli aşama katedebilir. Bunun
olabileceğinin en önemli göstergesi çevresinde Malatya, Kayseri gibi şehirlerin aynı
yerde olmalarına rağmen daha gelişmiş olmaları gösterilebilir. Yinede tüm alanlarda
ülkenin az gelişmiş şehirlerinden biridir Sivas.
Şehri ayakta tutan ve gelişmesini orta seviyelerde tutan en önemli faktörlerse;
burada bulunan kamu kurumlarında çalışan işçi ve memurlar, Askeri kışlalar ve
Bunların mensupları ve tabiî ki üniversite öğrencilerinin mevcudiyetidir. Bu
saydığımız gurup tüketiciler şehrin en önemli gelir gruplarıdır ve bu sayede ekonomi
azda olsa canlılık göstermektedir. Bu bağlamda Sivas üretici bir şehir görünümünden
çok tüketici bir görünüm göstermektedir. O kadar ki bazı yerlerde gerek kira gerekse
ev fiyatları bu grupların ihtiyaçları doğrultusunda olmaktadır. Hatta bunu için ikinci
bir üniversite açılma çalışmaları bile yapılmaktadır. Kendi üretimi çok azdır,
neredeyse bütün şehir ihtiyacı çevre şehirlerden karşılanmaktadır. Burada ulaşımın
kolay olması önemli bir faktördür. Özellikle meyve ve sebze ihtiyacının tamamına
yakınının dışarıdan karşılanması en önemli göstergesi sayılabilir.
Sivas 2000 yıllardan sonra en hızlı gelişme gösterdiği sektörse inşaat sektörü
olmuştur. Özellikle mahalle sayılarının artmasına sebep olan bu durum şehrin
87
genişlemesine de neden olmuştur. Son yıllarda şehir merkezinde arazi fiyatlarının
hızlı artışı, arazi azlığı nedeniyle, güney kesimlerinde hızlı bir toplu konut artışı
meydana gelmiş, bu olay aynı zamanda inşaat işçilerinin dışarıda değil, kendi
memleketlerinde çalışmalarına olanak sağlamıştır.
Sivas, sanayi yatırımlarının biraz daha artış göstermesi, Đşsizliğin azaltılması,
tüketen değil, üreten bir şehir görünümüne kavuşursa, görüntüdeki bu gelişimini
(Yapısal açıdan) diğer fonksiyon alanlarında da gösterebilir, elindeki potansiyeli
kullanabilirse geçmişin parlak günlerinin tekrar yaşayabilecektir.
88
BĐBLĐYOGRAFYA
ACUN, Hakkı.: “Sivas ve Çevresi Tarihi Eserlerin Listesi” , Vakıflar
Dergisi, Ankara, 1985.
ALKAN, A. Turan.: “Birinci Dünya Harbinde Sivaslı Bir Zabitin Hatıra
Defterinden”, Revak, Sivas, 1991.
ASLANOĞLU, Đbrahim.: Her Yönden Sivas, Kamil Kitabevi, Sivas, 1979
ASLANOĞLU, Đbrahim.: Her Yönden Sivas, Kamil Kitabevi, Sivas, 1994
AYAN, Đsmail.: Sivas’tan Đstanbul’a Göç Eden Ailelerin Göç Nedenleri
ve Đstanbul’daki Sosyo-Ekonomik Durumları, 1975
AYVAZOĞLU, Beşir.: “Eski Fotoğraflara Bakarken”, Revak 4, Esnaf
Matbaası.1993
BAŞEL, Fahrettin.: Sivas Bülteni, Kamil Kitabevi, Sivas, 1935.
BAŞARA, Rıfkı.: Đlimiz Sivas, Vural Matb, Ankara, 1968
BĐLGET, Burhan.: Sivas Anıt Mezarları, Kültür Bakanlığı, Yayını,
Ankara, 1993.
ÇUBUKÇU, Necmettin.: Sivas Đli, Sivas 1978.
ÇUBUKÇU, Necmettin.: Sivas Đli Yakın Çevre Đncelemesi, Ankara, 1968
DEMĐREL, Ömer.: Osmanlı Dönemi Sivas Şehri ve Esnaf
Sivas Belediyesi Yayını, Sivas 1998.
89
DEMĐREL, Ömer.: Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Ankara ,
1991
DENĐZLĐ, Hikmet.: Sivas Tarihi ve Anıtları, Özbelsan Yayınları.
Sivas, 1997.
DÖNMEZ, Yusuf: Uygulamalı Klimatoloji, Đstanbul, 1996
EKEN, Galip.: “Tanzimat Döneminde Sivas’ın Sosyo-Ekonomik
Yapısı Üzerine Bazı Bilgiler”, Revak, Sivas, 1999.
GÜLDEN, Mediha, Sivas Merkez Kaza Monoğrafyası, Ankara 1965
GÜNAYDIN, Necip.: Milli Mücadelede Sivas ve M. Kemal Paşa,
Sivas 2000.
GÜRBÜZ, Adnan.: “XV-XVI. Yüzyıllarda Sivas Şehrinde Đdari ve
Ekonomik Yapı”, Vakıflar Dergisi, Ankara, 1997.
HAKKI, Đsmail.: Sivas Şehri, Yayına Hazırlayan Recep Toparlı,
Erzurum, 1992.
Hakikat Gazetesi.: “Atatürk’ün Sivas’a ilk gelişi”, 1982.
ĐPSĐLELĐ, Mehmet.: Adım Adım Sivas, Emek Matb, Sivas, 1980.
KARAMAN, Fikri.: Salname-i Vilayet-i Sivas 1308, Sivaslılar Eğitim .
Kültür ve Dayanışma Vakfı Yayını, Đstanbul 2001.
KOLGU, Niyazi.: “Evliya Çelebi Sivas’ı Anlatıyor”, Sivas, 1973
90
MAHĐROĞULLARI, Adnan.: Seyyahların Gözüyle Sivas, Sivaslılar Eğitim Vakfı
2001.
ÖNDER, Kemal.: Sivas Đli Yakın Çevre Đncelemesi, Nam Matbaası,
Ankara, 1970.
VURAL, Sebahattin.: “Ekonomik Rapor” Sivas Ticaret ve Sanayi Odası,
2005
Sivas Valiliği.: Đl Kültür ve Turizm Envanteri. 2005.
Sivas Valiliği.: Sivas 2002, Ankara 2002.
Sivas Valiliği.: Milli Eğitim Müdürlüğü 2005-2006 Öğretim Yılı Raporu
Sivas Valiliği Yayını.: Sivas Đlinin Ana Sorunları, Sivas, 1987
Sivas Valiliği Yayını.: Sivas Đlinin Ana Sorunları, Sivas, 1987
ŞĐMŞEK, Mustafa.: Uygun Yatırım Alanları Araştırması Sivas, Türkiye
Kalkınma Bankası Yayını, Ankara, 2003
TÜMERTEKĐN, Erol, ÖZĞÜÇ, Nazmiye: Beşeri Coğrafya Đnsan. Kültür.
Mekân, Çantay Kitabevi, Đstanbul, 1998
YALÇIN, Seniha.: “Sivas’ta Yer Adları”, Revak 4, Esnaf Matb, 1992
YASAK, Đbrahim.: Sivas Đli, Seyran Yayınları, Sivas 1997.
YULARKIRAN, Cevdet.: Hatıralar, SĐSKAV Yayını, Sivas, 2001
YURT Ansiklopedisi, Sivas Maddesi, 128. Fasikül, Đstanbul, 1983
top related