kök ek yapım ekleri

ABDULLAH KÜÇÜKABDULLAH KÜÇÜK

TÜRKÇE ÖĞRETMENİTÜRKÇE ÖĞRETMENİ

Dersimiz.ComDersimiz.Com

KökKök Bir sözcüğün üzerinde bulunan Bir sözcüğün üzerinde bulunan bütün ekler atıldığında anlamlı olarak bütün ekler atıldığında anlamlı olarak kalabilen en küçük parçaya “kök” kalabilen en küçük parçaya “kök” denir. denir. Örnek : Bal, kaş, göz, elÖrnek : Bal, kaş, göz, elDilimizde sözcük kökleri genel olarak Dilimizde sözcük kökleri genel olarak tek hecelidir; ancak iki ya da üç tek hecelidir; ancak iki ya da üç heceli olan sözcük köklerine de heceli olan sözcük köklerine de rastlanır. rastlanır. Örnek : Otur, yürü, çiçek, emek, sarı, Örnek : Otur, yürü, çiçek, emek, sarı, kelebekkelebek

EkEk Sözcük kök ve gövdelerine Sözcük kök ve gövdelerine getirildiğinde onların anlamlarını getirildiğinde onların anlamlarını değiştiren, kimi zaman değiştiren, kimi zaman anlamlarıyla birlikte türlerini anlamlarıyla birlikte türlerini değiştiren ya da sözcüklerin değiştiren ya da sözcüklerin cümle içindeki görevini cümle içindeki görevini belirleyen hece ve seslerdir.belirleyen hece ve seslerdir.Örnek: Gel-di, Yat-ak, Sil-gi, Örnek: Gel-di, Yat-ak, Sil-gi, Kitap-çı Çalış-kan, Ağaç-lar, Kitap-çı Çalış-kan, Ağaç-lar, Anne-m, Oku-yor-um, Sınıf-ımızAnne-m, Oku-yor-um, Sınıf-ımız

Dersimiz.ComDersimiz.Com

İşlevlerine göre ekler İşlevlerine göre ekler ikiye ayrılırlar:ikiye ayrılırlar:

1- Yapım ekleri:1- Yapım ekleri: Sözcüğün anlamını Sözcüğün anlamını veya türünü değiştiren veya türünü değiştiren eklere “yapım eki” eklere “yapım eki” denir.denir.

ÖRNEKLERÖRNEKLERSimit Simit KökKök Simit- Simit-çiçi Yapım ekiYapım eki

Kir Kir Kök Kök Kir-Kir-li li Yapım eki Yapım eki

Yaz Yaz KökKök Yaz- Yaz-ı ı Yapım ekiYapım eki

Sil Sil KökKök Sil- Sil-gigi Yapım ekiYapım eki

Baş Baş Kök Kök Baş-Baş-la la Yapım eki Yapım eki

UYARIUYARIYapım eki almış sözcüklere Yapım eki almış sözcüklere “gövde” denir.“gövde” denir.Örnek:Örnek:

Bat Bat KökKök Bat-ı Bat-ı Yapım ekiYapım eki““Batı” sözcüğü yapım Batı” sözcüğü yapım eki almış ve artık eki almış ve artık gövdedir.gövdedir.

uyarıuyarıYapım eki almış sözcükler yapı Yapım eki almış sözcükler yapı bakımından “türemiş sözcük” olarak bakımından “türemiş sözcük” olarak adlandırılır.adlandırılır.Örnek:Örnek:

Yat Yat Kök Kök Yat- Yat-akak Yapım ekiYapım eki

““Yatak” sözcüğü yapım eki Yatak” sözcüğü yapım eki aldığı için yapı bakımından aldığı için yapı bakımından “türemiş sözcük” olur.“türemiş sözcük” olur.

sorularsorular1- Aşağıdaki kelimelerden 1- Aşağıdaki kelimelerden

hangisi kök değildir?hangisi kök değildir?a)Kaşık b) Bilgi c) Küpe d)Balıka)Kaşık b) Bilgi c) Küpe d)Balık

CEVAP: b şıkkıCEVAP: b şıkkıBil-gi Bil-gi Bu kelime yapım eki Bu kelime yapım eki

almıştır. Kök durumunda almıştır. Kök durumunda değildir.değildir.

2- Aşağıdaki sözcüklerin hangisi 2- Aşağıdaki sözcüklerin hangisi yapım eki yapım eki almamıştır?almamıştır?

a) Ölü b) Kızgın c) Balta d) Yolcua) Ölü b) Kızgın c) Balta d) Yolcu

CEVAP: c şıkkıCEVAP: c şıkkıa) Öl-ü (Almış) b) Kız-gın (Almış)a) Öl-ü (Almış) b) Kız-gın (Almış) c)Balta (Almamış) c)Balta (Almamış) d) Yol-cu (Almış)d) Yol-cu (Almış)

3-Aşağıdakilerden hangisi 3-Aşağıdakilerden hangisi gövde değildir?gövde değildir?

a)Vatan b) Doğu a)Vatan b) Doğu c) Durak d) Askıc) Durak d) AskıCEVAP: a şıkkıCEVAP: a şıkkı““Vatan” kelimesi yapım eki almamış; yani Vatan” kelimesi yapım eki almamış; yani

kök halindedir.kök halindedir.

Dersimiz.ComDersimiz.Com

4-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde 4-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük türemiş altı çizili sözcük türemiş değildir?değildir?

a)Büyüklerimize a)Büyüklerimize saygısaygı gösteririz. gösteririz.b)b)ZamanZaman en değerli hazinedir. en değerli hazinedir.c)Markete beş c)Markete beş işçiişçi daha aldı. daha aldı.d)Öğretmenimiz d)Öğretmenimiz evlievli değilmiş. değilmiş.

CEVAP: b şıkkıCEVAP: b şıkkıa)Say-gı (Türemiş)a)Say-gı (Türemiş) b)Zaman b)Zamanc)İş-çi (Türemiş) d)Ev-li (Türemiş)c)İş-çi (Türemiş) d)Ev-li (Türemiş)

5- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım 5- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım eki almış sözcük nesne olmuştur?eki almış sözcük nesne olmuştur?

a)Arka sokaktaki binayı yıktılar.a)Arka sokaktaki binayı yıktılar.b)Çocuk, arkadaşına saat almış.b)Çocuk, arkadaşına saat almış.c)Otobüs burada yolcu indirmiş.c)Otobüs burada yolcu indirmiş.d)Okulumuza yeni derslik yapıldı.d)Okulumuza yeni derslik yapıldı.

CEVAP: c şıkkıCEVAP: c şıkkı yol-cu yol-cu (Türemiş sözcük)(Türemiş sözcük) NesneNesne

Dersimiz.ComDersimiz.Com

6-Aşağıdakilerden hangisi 6-Aşağıdakilerden hangisi gövde değildir?gövde değildir?

a)Kaçak b)Yangına)Kaçak b)Yangınc)Vergi d)Kuşakc)Vergi d)Kuşak

CEVAP: d şıkkıCEVAP: d şıkkıa)Kaç-ak(Gövde) b)Yan-gın(Gövde)a)Kaç-ak(Gövde) b)Yan-gın(Gövde)c)Ver-gi(Gövde)c)Ver-gi(Gövde) d)Kuşak(Kök)d)Kuşak(Kök)

Dersimiz.ComDersimiz.Com