emekli Öğretim Üyesi -...

ethem derman Emekli Öğretim Üyesi

Evet, mecazi anlamda “sayıların dili var”

deriz...

Niçin?

Somut kavram içerdiğinden dolayı...

Örnekliyelim...

Rakamların Dili Var Mı?

Rakamların Dili Var Mı?

Fenerbahçe’nin 25 000 000 taraftarı var...

Kişi başına yıllık gelir 3 000 $ ...

Fizik sınavında bir kişi 100 aldı...

Ahmet Altan’ın kitabı 15 000 sattı...

Spor-Loto bu hafta 1 trilyon TL veriyor...

Meryem Uzerli en güzel sinema sanatçısıdır!...

Rakamların Dili Var Mı?

Konu Gökbilim olunca maalesef sayıların dili kalmıyor,

rakamlar konuşamaz oluyor...

“AHRAZ”

Sağır ve dilsizler için eskiden

bu terim kullanılırdı..

Rakamların Dili Var Mı?

Bize yaşam olanağı veren Güneşimizi ne kadar tanıyoruz??

İyi biliriz....

Nesini biliyorsunuz? Uzaklığını...

Çapını...

Rakamların Dili Var Mı?

Güneş ile Dünyamız arasındaki ortalama uzaklık

149 500 000 KiloMetre’dir.

Güneşin çapı ise

1 400 000 KiloMetre’dir

Bu sayılar size ne ifade ediyor?

Rakamların Dili Var Mı?

Bana bir şey ifade etmiyor?

Doğal olarak size de bir şey ifade etmiyor.

Yani bu sayı konuşmuyor...

Bu sayıyı nasıl konuştururuz?

Sorusunu sorduğumuzda beynimiz devreye girer ve

bildiği bir takım bilgilerle karşılaştırmaya başlar.

Rakamların Dili Var Mı?

Biraz basit matematik yapalım.

Otobüs ile Güneş’e gitmeye karar verelim.

Yolda herhangibir ihtiyaç molası vermeyelim.

Yemeyelim, içmeyelim ve tuvalete gitmeyelim.

Sürücü uyumasın, sürekli sürsün ve otobüs hiç durmasın.

Ne kadar zamanda Güneş’e varırız?

Rakamların Dili Var Mı?

Biraz daha daha matematik....

150 000 000 / 100 = 1 500 000 saat.

1 500 000 / 24 = 62 500 gün

62 500 / 365 = 171 yıl

Şimdi iyi bir karşılaştırma yapabiliriz.

Sayıyı biraz daha iyi anlayabiliriz.

Rakamların Dili Var Mı?

Beynimiz bu tür kavramları kolayca algılasın

diye genellikle model, maket yaparız.

Bunlardan en basiti haritalardır. Örneğin 20 000

kez küçültülmüş yeryüzünün haritasını çıkarırız

ve 1/20000 ölçeklidir deriz. Ev planları ve

maketleri de aynı kategoriye girer.

Model veya maket yaparken en önemli kavram

ÖLÇEK’tir

Rakamların Dili Var Mı?

Gelin hep beraber Evrenimizin modelini yapalım.

Bunu yapmadan önce gökbilimde uzaklıkların ve

cisimlerin boyutlarının ne denli büyük olduğunu

unutmayalım.

“Astronomik bir rakam” terimini hep biliriz...

Rakamların Dili Var Mı?

Biraz daha2 matematik yapalım...

Güneşimizin çapı = 1 400 000 km’dir.

Bunu 10 cm çaplı bir portakal

büyüklüğüne getirmek için kaç kez

küçültmeliyiz? Önce km’yi cm’ye çevirelim.

1 400 000 km= 1 400 000 000 m

=140 000 000 000 cm. Sonra 10 cm’e bölelim.

140 000 000 000 / 10 = 14 000 000 000

Kısaca 14 milyar kez küçülmemiz gerekiyor.

Rakamların Dili Var Mı?

Evrenin modelini yapmak için ölçeğimizi saptadık.

Her cismi ve her uzaklığı 14 milyar kez küçülteceğiz.

Örneğin Güneş-Dünya uzaklığı modelimizde nedir.

150 000 000 km / 14 000 000 000 = 0.0107 km.

0.0107 km = 10.7 metre.

Rakamların Dili Var Mı?

Dünya’mızın çapı 12 750 km.

12 750 km = 12 750 000 m = 1 275 000 000 cm.

1 275 000 000 / 14 000 000 000 = 0.09 cm .

Bir başka deyişle 0.9 milimetre.

İri bir kum tanesi diyebiliriz.

Şimdi sadece Dünya için değil güneş sistemimizde

bulunan tüm gezegenler için benzer hesapları

Yaparsak ve bir çizelgede bunları gösterirsek...

Rakamların Dili Var Mı?

Gezegenler Uzaklıkları Büyüklükleri

Merkür 4.07 m 0.3 mm

Venüs 7.72 m 0.8 mm

Dünya 10.7 m 0.9 mm

Mars 16.3 m 0.5 mm

Jüpiter 55.6 m 10 mm

Satürn 102 m 9 mm

Uranüs 205 m 4 mm

Neptün 322 m 3.4 mm

Pluto 421 m 0.2 mm

Rakamların Dili Var Mı?

Büyüklük ve uzaklıkları daha iyi kavramak için

Modelimizi bir harita üzerine yerleştirelim.

Bir çok açıdan bu harita işimize yarayacak.

Portakalımızı (pardon güneşimizi) Ankara’da Kızılay

meydanının ortasına koyalım.

Dünya iri bir kum tanesi büyüklüğünde Gima’nın

yanındaki meşhur büyük postahanenin önündedir.

Rakamların Dili Var Mı?

Rakamların Dili Var Mı?

En Yakın Yıldız Nerede?

Güneş sistemimizin modelini

yaptığımıza göre artık bu modele

yıldızları da koymamız gerekir.

(Gökyüzünde yalnız gezen yıldızlar...)

En yakın yıldız Proxima Centauri

Üçlü bir sistemin en sönük üyesi

Uzaklığı 4.24 Işık yılı

Bu yıldız bizim modelimizde

acaba nerede?

Ankara’dan Antalya’ya

gelirken Genel Kurmay,

Milli Kütüphane,

ODTÜ, Bilkent,

Hacettepe ....

Acaba Nerede?

En Yakın Yıldız

Nerede?

Rakamların Dili Var Mı?

Bu soruya herkes yanıt verebilir...

Vereceğiniz yanıtlar sadece sizin beklentilerinizdir.

4.24 Işık yılı çok küçük bir rakam

ama uzaklık da gerçekten çok mu küçük?

Rakamların dili var mı?

Bu sorunun yanıtı da yine biraz

Matematikle ilgili....

Rakamların Dili Var Mı?

Biraz daha5 matematik yapalım....

Bir ışık yılı, ışığın bir yılda aldığı yol...

Işık bir yılda ne kadar yol alır?

Işığın hızı saniyede 300 000 km

olduğunu doğduğumuzda(!!!) öğreniyoruz

Bir yılda aldığı yolu bulabilir miyiz? EVET

Bir Işık Yılı Ne Kadardır?

Işığın Hızı Saniyede 300 000 km

O zaman bir dakikada ne kadar yol alır?

1 Dakikada 300 000 * 60 = 18 000 000 km

O zaman bir saatde ne kadar yol alır?

1 Saatde 18 000 000 * 60 = 1 080 000 000 km

O zaman günde ne kadar yol alır?

1 Günde 1 080 000 000 * 24 = 25 920 000 000 km

O Zaman bir yılda ne kadar yol alır?

1 Yılda 25 920 000 000 * 365 = 9 460 800 000 000 km

Demek ki yaklaşık 9.5 trilyon km

En Yakın Yıldızın Uzaklığı

Proxima Centauri 4.24 IY uzaklıktaydı.

9 460 800 000 000 * 4.24 = 40 113 792 000 000 km

En yakın Yıldız Yaklaşık 40 Trilyon km. Bu uzaklığı modelimize koymak için daha önce

Yaptığımız gibi belirli bir ölçeğe indirgememiz gerekiyor, yani

14 milyara bölmemiz gerekiyor

40 113 792 000 000 / 14 000 000 000 = ???? km

En Yakın Yıldızın Uzaklığı

Proxima Centauri 4.24 IY uzaklıktaydı.

9 460 800 000 000 * 4.24 = 40 113 792 000 000 km

En yakın Yıldız Yaklaşık 40 Trilyon km. Bu uzaklığı modelimize koymak için daha önce

Yaptığımız gibi belirli bir ölçeğe indirgememiz gerekiyor, yani

14 milyara bölmemiz gerekiyor

40 113 792 000 000 / 14 000 000 000 = 2 865 km

En Yakın Portakal Nerede?

Bizim Kızılay meydanındaki portakaldan

Ne kadar uzak olduğunu anlamamıza yaradı mı?

Bizim portakalımıza en yakın portakal biraz dolaşa

dolaşa gittiğimizi varsayarsak Barcelona’da oluyor

Samanyolu sisteminde bu portakallardan

çok var mı?

Ne kadar?

Gökada Kümeleri

Gökada Kümeleri

Rakamların Dili Var Mı?

200 milyar tane gökada sistemi var.

Evrende kaç tane portakal var? Biraz

matematik...

200 000 000 000 * 100 000 000 000

=

20 000 000 000 000 000 000 000

Dünyamızdaki toplam kum sayısından 50 kat

daha fazla olduğunu biliyor musunuz?

Gelelim işin felsefesine...

ÖTEGEZEGENLER

”Çok sayıda güneşler var; çok sayıda dünyalar bu

güneşlerin çevresinde dolanıyorlar, aynı bizim güneş

sistemimizde güneşin çevresinde dolanan yedi gezegen gibi.

Bu dünyalarda yaşayanlar vardır.."

- Giordano Bruno, onaltıncı yüzyılda yaşamış İtalyan keşişi

Kaç Tane Dünya Var?

Kepler Teleskopu verilerinden hareket eden

gökbilimcilere göre Samanyolu'nda

en az 100 milyar Dünya benzeri gezegen* olmalı?

* Dr. Phil Yock, Auckland Üniversitesi Fizik Bölümü, 2013

Kaç Tane Dünya Var?

Peki bunlar

nerede?

Son yıllara kadar 2 yıldızdan birinin

gezegenleri olduğunu anladık

Şu anda Samanyolu’nda 300 milyar

yıldız ve her iki yıldızdan birinin 1 ila

10 gezegeni olduğunu biliyoruz…

Sadece bizim

gökadamızda trilyonlarca

gezegen var

Gökadamızda her yıl ortalama 10

yeni yıldız oluşmakta…

~Yılda yeni 5 gezegen sistemi

oluşmakta…

~Her yıl yeni 5-50 gezegen sistemi.

Güneş

Sistemi

Nasıl

Oluştu?

Teknolojimiz

Mevcut teknolojimiz çok ileride görülse de

gökbilimcilerin istediği kadar değil.

Parlak bir yıldızı ancak nokta kadar görebiliyoruz.

Yıldızdan çok küçük ve

sönük olan gezegeni

bulmak için büyük çaba

sarfediliyor.

Kepler, Corot, Hubble gibi

uzay teleskopları bile

istenileni karşılayamıyor.

KEŞİF YÖNTEMLERİ

1) DİKİNE HIZ

2) ASTROMETRİ

3) GEÇİŞ

4) MİKROLENSİNG

5) GÖRÜNTÜLEME

Çekim kuvvetinin savaşı

Dikine hız: Yıldızın bize yaklaşması ve uzaklaşması

sonucu tayfında ortaya çıkan Doppler kayması

Astrometri: Yıldız görüntülerinde yakalanan gökyüzü

düzleminde bir yandan diğer yana yıldızın hareketi.

Gezegenlerin yıldızını örtmesi sonucu ışıkta azalma

Işık eğrisinde bu parlaklık azalmasının saptanması.

Arka planda bulunan bir yıldızın ışığının bükülmesi

sonucu ışık şiddetinin artmasına gezegenin katkısı

Işık eğrisinde bu küçük artmanın saptanması.

Gezegen yıldızının ışığını yansıtması sonucu görünmesi

Çok Zor: Yıldızın ışığının kesilmesi gerekir.

GEZEGEN SİSTEMLERİ BİR DÜZLEMDE BULUNURLAR

edge-on - yüksek eğim (yukarıdaki şekil gibi)

Verilen bir gezegen sisteminin eğimi, düzleminin bize tam bakıyor (face-on)

hali ile o düzlemi kenarından (edge-on) görüşümüze kadar değişir.

face-on - düşük eğim (sağdaki şekle benzer)

demek ki eğim tanımı neymiş?

GEÇİŞ YÖNTEMİ

(ötegezegenin örtmesi sonucu parlaklık değişimi)

…. Güneş sistemimizde gezegenlerin Güneş’e göre büyüklükleri.

Geçiş Yöntemi

(ötegezegenin örtmesi sonucu parlaklık değişimi)

Ötegezenin yörünge düzlemi bakış doğrultusunda

olmalıdır.

Bu küçük ışık değişimini saptayacak ışık ölçümü aleti.

Unutma eğer güneş sistemini gözlüyorsan 10 yıllarca

beklemen gerekir.

Güneş lekesine benzer bir leke olmadığından emin

olman gerekir.

Geçiş Yöntemi

(ötegezegenin örtmesi sonucu parlaklık değişimi)

Geçiş Yöntemi

(ötegezegenin örtmesi sonucu parlaklık değişimi)

KEPLER UZAY

TELESKOBUNUN

BULDUĞU

GEÇIŞ

GÖSTEREN

GEZEGENLER

GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ (Yıldız ışığını yansıtan ötegezegenin keşfi)

129 ışık yılı uzakta Kanatlıat takımyıldızında bulunan ve 30 milyon yıl yaşındaki

genç HR 8799 yıldızının çevresindeki 4 ötegezegen görüntüleme yöntemi ile saptandı.

GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ

GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMİ

KEŞİFLERİN YILLARA GÖRE DAĞILIMI

7 Nisan 2014

9 Temmuz 2018 TOPLAM SAYI

3801 Ötegezegen keşfedildi

2842 Gezegen sistemi

633 Çoklu gezegen sistemi

Birkaç bin gezegen adayı var

Samanyolunda en az 100 milyar Dünya benzeri

gezegen*

* Dr. Phil Yock, Auckland Üniversitesi Fizik Bölümü, 2013

YAŞANABİLİR BÖLGE

YAŞANABİLİR BÖLGE

ESI, YERE BENZERLİK İNDEKSİ

ÖTEGEZEGENLERİN

KİMYASAL YAPILARINA

GÖRE KÜTLE - YARIÇAP

İLİŞKİSİ

ÖTEGEZEGENLERİN YAPILARI VE BOYUTLARI

YAŞAM VAR MI?

(Su ve Ozon önemli)

Simulated Spectrum

Model of Earth

Data

Venüs, Dünya ve Mars CO2 içeriyor

Yer ise ayrıca H2O ve O3

Tüm bu tayflar kırmızıöte bölgede (unutmayın!)

ÇOK GEZEGENLİ SİSTEMLER

ÇOK GEZEGENLİ SİSTEMLER

ÇOK GEZEGENLİ SİSTEMLER

Ötegezegen Nasıl Bulunur

Trappist-1 Gezegenleri

Trappist-1 Gezegenleri

Trappist-1 Gezegen Özellikleri

Şimdi O Dünyalarda Yaşasaydık!!!

Ötegezegen Sistemleri

ÇOK GEZEGENLİ SİSTEMLER

ÖTEGEZEGENLERİN AYLARI VAR MI?

Kepler 22b’de ilk kez uzun zamandır aranan öteay bulundu. Ötegezegen

Yaşanabilir bölgedeydi ve yarıçapı yerin 2.4 katı. Gezegen büyük olduğu

için en azında ayında yaşam olabilir

ÖTEGEZEGENLERİN ÖKSÜZ VEYA YETİM OLANI DA VAR

2006 ve 2007 yıllarında Samanyolu

üzerinde gerçekleştirilen bir tarama

ile 10 serbest gezegen keşfedildi.

Bu gezegenler sistemlerinden

kovulmuş, adeta bir yetim gibi

kendi başlarına kalmışlar. Bu

gezegenleri fark etmek ise hiç

kolay değil.

Gecenin zifiri karanlığında en az 10

km ileride uçan bir kara sineği

görmek gibi..

Yeni keşfedilen böylesi bir gezegen

ise 10 000 ile 20 000 ışık yılı

arasında bir uzaklıkta yer alıyor.

YER BENZERİ ÖTEGEZEGEN ÇOK MU?

Bir grubun taraması sonucu 22 yıldız çevresinde dolanan 33 ötegezegen buldu.

Bunların kütle dağılımları.

Resmi Yazı

Seydişehir UFU’su

Seydişehir UFO’su

Uyutmaya Devam

Uzaylılar Türkçe

Konuşuyor

Uzaylılar Müslüman mı?

Uzaylılar Müslüman mı?

Gökten Düşen Yeşil Buz

Gökten Düşen Yeşil Buz

Gökten Düşen

Yeşil Buz

Gökten Düşen Yeşil Buz

Gökten Düşen Yeşil Buz

Sabah Gazetesi 06.09.2003

Gökten bir yeşil buz düştü... Gölbaşı'nda uzaydan geldiği sanılan yeşil buz, uçak tuvaleti atığı çıktı

Ankara'nın Gölbaşı İlçesi'ne bağlı Yavrucak Köyü'nde hafta başından

bu yana büyük bir heyecan yaşanıyordu. Gökyüzünden yemyeşil bir

buz parçası düşmüştü ve kimse bu buzun ne olabileceği hakkında bir

fikre sahip değildi. Hemen Maden Tetkik Arama Enstitüsü'ne haber

verildi. Uzmanların biri gelip biri gidiyordu. Ankara

Üniversitesi'nden de Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri

Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ethem Derman buz üzerinde araştırmalarına

başladı. Köylülerin uzaydan geldiğini iddia ettiği, buzdolabında

saklayıp tadına bile baktığı yeşil renkli buz parçası enine boyuna

incelendi. Ve dün araştırmalar ilk sonuçlarını verdi.