başlıca veri toplama araçları

AnketGörüşmeGözlemBelge (Doküman)

2

3

Bilim kuramsal yapı ve gözlem yoluyla üretilen veriler olmak üzere iki temel sisteme dayanır.

Matematik ve sembolik mantık gibi alanlarda gözleme dayalı veri yoktur.

Fizik, psikoloji, sosyoloji gibi bilimler ise hem kurumsal hem de gözleme dayalı verilere sahiptir.

Bilimde kuramsal yapılarla deneysel yapılar arasındaki ilişki, ölçme yoluyla kurulur.

4

Ölçme; bir niteliğin gözlenip gözlem sonucunun sayı veya başka sembollerle gösterilmesi olarak tanımlanabilir.

Birey ya da nesnelerin ölçülen özelliklerine ilişkin elde edilen ölçme sonuçlarının belli matematiksel nitelikleri vardır. Bu matematiksel nitelikler, ölçülen değişkenlerin ölçme düzeylerini (ölçek türlerini) gösterir.

5

SINIFLANDIRMA ÖLÇEĞİBu ölçekle elde edilen puanlar miktar göstermez.Sadece kişi ya da nesneyi tanımlamak için

kullanılır.Nesnelerin belirli bir yönde birbirine benzeyip

benzemediklerine bakılarak ayırmada kullanılır.Örneğin; illere verilen plaka numaralarına

bakılarak illeri plaka numaralarına göre ayırmak, cinsiyete göre ayırmak.

6

SIRALAMA ÖLÇEĞİBir değişken bu ölçek kullanılarak ölçüldüğü

zaman puanlar sıra dizisini gösterir.Bu ölçekte karşılaşılan ilişki tipleri daha büyük,

daha kötü, daha sağlıklı şeklindedir.Örneğin; on kişinin boyunu sıralarsak, sıralamaya

yeni katılan bir birey bu on kişilik grubun başlangıç noktasını değiştirebilir.

7

ARALIK ÖLÇEĞİBir değişken aralıklı bir ölçek kullanılarak

ölçüldüğü zaman her puan bir miktarı gösterir ve her miktarı ayıran eşit ölçme birimi vardır.

Örneğin sıcaklık aralıklı bir ölçek ile ölçülür ve burada sıfır derecelik bir ölçüm sıcaklığın olmadığı anlamını vermez.

8

ORAN ÖLÇEĞİSadece bu ölçekte elde edilen puanlar değişkenin

gerçek miktarını yansıtır.Çünkü puanlar gerçek miktarları ölçer ve sıfır

değeri gerçekten ilgili olan değişkenin sıfır miktarıdır.

Bu gerçek sıfır miktarına gerçek sıfır ya da mutlak sıfır denir.

Bu ölçekle diğer ölçeklerde yapılamayan çarpma ve bölme işlemleri yapılabilir.

Diğer ölçeklerden daha fazla bilgi içerdiği için daha çok tercih edilir.

Örneğin;Metre, kilogram, litre.

9

Ölçme sonuçlarına;Ölçme aracı,Ölçmeyi yapan kişi,Ölçme koşulları gibi pek çok kaynağa bağlı olarak

hata karışmış olabilir.Gözlenen bir özelliğin gerçek değerine ölçmeye

karışan hatalar nedeniyle ulaşılamadığından gerçek değer, gözlenen puanlara bakılarak tahmin edilmeye çalışılır.

10

Klasik test teorisi (KTT), gerçek değerin tahmininde kullanılan istatistiksel modellerden biridir.

KTT’ ye göre evrenden yansız olarak seçilen bir birey için;X: gözlenen puanı, T: gerçek puanı, E: hata puanını göstermek üzere “X=T+E”

eşitliğinde kullanılmaktadır. Bu eşitlikte hata puanı azaldıkça gözlenen puan gerçek puana yaklaşacaktır.

11

Ölçme sonuçlarına karışan ve gözlenen puanların gerçek puanlardan uzaklaşmasına neden olan hatalar üçe ayrılır;SabitSistematikTesadüfi hatalardır.

12

Ölçmede sabit hata; hata miktarı ölçümden ölçüme değişmez. Hata miktarı her ölçme işleminde aynı orandadır. Hatanın miktarı, yönü ve kaynağı bellidir.

Puanların aritmetik ortalamasını değiştirirler fakat standart sapmasını değiştirmezler.

Örneğin;Bir para sayma makinesinin tüm para

destelerini bir eksik sayması.Normalinden 1cm eksik olan bir metre ile

yapılan ölçümlerde oluşan hata sabit hatadır.

13

Hata miktarı ölçümden ölçüme belli oranda artar ya da azalır.

Sistematik hata ölçmecinin yanlı davranması sonucu ortaya çıkar.

Bir testin sistematik hatalardan arınması o testin geçerliliğini arttırır.

14

Örneğin;Öğretmenin kız öğrencilere 20 puan fazla

vermesi,Öğretmenin sadece dersine gelenlere 10 puan

fazla vermesi,Yazısı güzel olanlara 5 puan vermesi,Sınıf katılımını göz önünde bulundurarak tüm

öğrencilere fazla puan vermesi gibi.

15

Hata miktarı kuralsız olarak artar ya da azalır.Sabit ve sistematik hatalar kontrol edilebilirken,

ölçme sonuçlarına pozitif ya da negatif yönde karışabilen tesadüfi hata kontrol edilemez.

Kaynağı, yönü ve derecesi belli değildir. Ölçmeyi yapan kişi tarafından yapılan sabit ve

sistematik hatalar bilinçli, tesadüfi hatalar ise bilinçsiz olarak yapılır.

16

Örneğin;Uykusuz olan öğretmenin sınav kağıtlarını

okurken puanları yanlış toplaması,Öğrencinin girdiği çoktan seçmeli testte beş

soruyu şansla doğru yapması,Aynı öğretmenin aynı cevap kağıdına farklı

zamanlarda farklı puanlar vermesi.

17

Bireylerin çeşitli özelliklerini ölçme amacıyla kullanılan araçlar test olarak tanımlanmaktadır.

Testler ölçülen niteliğe göre;Güç testleri: Akademik başarı, zeka, yetenek gibi

bilişsel davranışların ölçüldüğü testlerdir.Tipik davranış testleri: Kişilik, ilgi, tutum gibi

özelliklerin ölçülmesini konu alan testlerdir.

18

Anket; cevapları sürekli olmaktan çok süreksiz kategorileri kullanarak elde edilen ve sınıflama düzeyindeki ölçmeleri yansıtan sorulardan oluşan bir ölçme aracıdır.

19

Araştırmacının ölçme aracını kendisinin oluşturabilir.

Ya da başka kültürlerde oluşturulmuş, geçerlik ve güvenirlik bakımından tatmin edici olan bir test uygulanabilir.

20

Testin amacının belirlenmesiTest ile ölçülecek özelliklerin belirlenmesiÖlçülecek özelliğe en uygun madde

türlerinin seçilmesi, yazılması ve madde havuzunun oluşturulması.

Oluşturulan soruların ölçmedeki yeterliği ve dil anlaşılırlığının incelenmesi.

Uzman görüşüne başvurulması.Madde analizleri yapılarak teste son

şeklinin verilmesi.

21

Ölçülen kavram ve kültür ilişkisinin incelenmesi.Uyarlama yapılan dile sahip bir uzmanla gerekli

adımların incelenmesi ve tamamlanması.Dilsel eşdeğerliği sağlayabilmek için iki farklı

gruba test uygulanmalı.Uyarlamalar sonucunda geçerlilik ve güvenirlik

çalışmaları yapılır.

Temel KavramlarBir ölçme aracı neyi ölçüyorsa ya da neyi ölçmek

için hazırlanmışsa onu kararlı bir şekilde ölçebilmesi, testin hatalardan arınmışlık derecesi olarak tanımlanabilir.

Güvenirlik ile ilgili olarak yapılmış bazı tanımlar aşağıdaki gibidir. Güvenirlik, ölçme sonuçlarının tesadüfi hatadan

arınmasının bir ölçüsüdür. (Turgut 1990) Güvenirlik, belli bir özelliği ölçmek için yapılan ölçmelerin

bireyler üzerinde benzer şartlarda tekrar edilebilirliğidir.( Croker ve Algina 1986)

Güvenirlik, bir ölçme aracında bütün soruların birbiri ile tutarlılığını, ele alınan oluşumu ölçmede türdeşliğini ortaya koyan bir kavramdır. (Özdamar, 1999)

22

Tanımları incelersek güvenirlik kelimesi içerisinde üç noktanın vurgulandığını görürüz. Bu kavramlar duyarlılık, tutarlılık ve kararlılıktır.Güvenirlik duyarlılık anlamında kullanıldığında,

duyarlılık ölçme sonucunun veya ölçme aracının biriminin büyüklüğü ile ilgilidir. Ölçme birimi küçüldükçe duyarlılık artacaktır.

Bir özellik aynı araçla birden çok ölçüldüğünde ölçme sonuçlarında birbirine yakın sonuçlar ortaya çıkması, ölçme sonuçlarının kararlılığını gösterir.

Bir testi oluşturan maddeler ile testin bütünü arasındaki uyum tutarlılığı gösterir. Tutarlılığın artması güvenirliği de artırır.

23

Korelâsyon katsayısı, değişkenler arasındaki ilişkinin düzeyini ve yönünü açıklayan bir değer olup, değişkenlerin özelliklerine uygun farklı teknikler kullanılarak hesaplanır. Korelasyon sonuç değerleri -1.0 ile 1.0 arasındadır. 0.0 değerinden pozitif veya negatif yönde uzaklaştıkça ilişki mükemmel hale gelir.

24

Güvenirlik indeksi; bir testten elde edilen gerçek ve gözlenen puanlar arasındaki ilişkinin derecesini açıklayan korelasyon katsayısıdır.

Güvenirlik katsayısı; paralel testlerden elde edilen puanlar arasındaki korelasyondur. Güvenirlik katsayısı 0 ile 1 arasındaki değerleri alır. Sonuçların 1’e yakın olması hata faktörünün o derecede az olduğunu gösterir.

Güvenirlik katsayısının hesaplanmasında pek çok yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemler puanların elde edildiği duruma göre iki başlıkta toplanmıştır.

25

Ölçme aracının bir kez uygulanmasından elde edilen puanlar kullanılarak güvenirlik katsayısının hesaplamasında iki yöntem vardır.Madde varyansına dayalı yöntemler

Madde varyansına dayalı yöntemlerde Kuder-Richardson, Cronbach Alpha ve Hoyt’ un Varyans Analizi şeklinde üç yöntemdir.

Eşdeğer yarılar(testi yarılama)Testi yarılama yönteminde ise Brown veya Rulon

yöntemleri kullanılır.

Tek uygulamaya dayalı yöntemlere aynı zamanda iç tutarlılık yöntemleri de denir.

26

Kuder- Richardson (KR 20- KR 21)KR 20 formülü bir test maddesinde verilen

cevaplar 1 ve 0 ile puanlandığında kullanılır. Bu durumda testin bir maddesine ait Varyans p(1-p)’e eşit olur.

Burada p madde güçlük katsayısıdır. Test maddelerinin güçlük katsayılarının eşit

olduğu durumlarda KR 21 formülü kullanılır. Bu yolla güvenirlik hesaplaması daha kolaydır. KR 20 formülünün sonucuna eşit yada daha düşük bir değer ortaya çıkacaktır.

27

Test cevaplarının değerlendirme ölçeğinden elde edildiği çok seçeneklerin bulunduğu testlerin güvenirliklerinin hesaplamasında kullanılır.

Bu yöntemde maddelere ait puanlar ile test puanlarının tutarlılığı da ölçülmüş olur.

28

Güvenirlik değeri, pratikte, bireylere ait kareler ortalamasının hata kareler ortalamasından farkının bireylere ait kareler ortalamasına bölünmesiyle de elde edilir.

29

Bu yöntem testin eş iki yarısından elde edilen puanlar arasındaki korelasyona dayalı güvenirlik tahmini yapılmasında kullanılır.

Üç aşamada gerçekleşir. İlk aşamada test iki yarıya ayrılır. Bu ayırma işlemi;

maddelerin test numaralarının tek veya çift olmasına göre, yansız atama yoluyla, madde güçlüklerine göre ya da ölçülen davranışlar dikkate alınarak yapılabilir.

İkinci aşamada ise her iki yarı için elde edilen puanlara göre korelasyon hesaplanır. Bu işlem yapılırken Pearson momentler çarpım korelasyon katsayısı kullanılır. Bu testler için bir güvenirlik tahmini oluşturur.

Son aşamada ise testin tümüne ait güvenirlik katsayısı Spearman-Brown veya Rulon yöntemi kullanılarak hesaplanır.

30

Spearman-Brown veya Rulon formülüyle elde edilen güvenirlik bir yarının güvenirliğinden yüksek çıkacaktır.

Bu yüzden hesaplanan güvenirliğe yükseltilmiş güvenirlik de denilmektedir.

31

Eşdeğer (paralel) Formlar YöntemiAynı özelliği ölçmek için hazırlanan iki teste

eşdeğer formlar adı verilir. Aynı özellikleri ölçmelerinin yanında

standart sapmaları ve ortalamaları eşit olmalıdır.

Hesaplanabilmesi için Pearson korelasyon katsayısı formülü kullanılır.

Korelasyonun yüksek veya düşük çıkması her iki testinde güvenirliği konusunda yorum yapmamızı sağlar.

Eşdeğer formlar aynı gruba aynı zamanda veya iki farklı zamanda uygulanabilir.

32

Bir testin aynı gruba belli aralıklarla uygulanmasından elde edilen puanlar arasında Pearson’un momentler çarpım korelasyon katsayısı ile hesaplanan korelasyon, puanlarının test tekrar test güvenirliğini verir.

Güvenirlik 1 e yaklaştıkça iki uygulamadaki puanların birbirine yaklaştığını; uzaklaştıkça arasındaki farkın arttığını görürüz. Bu nedenle test tekrar test yöntemine kararlılık katsayısı da denir.

33

Çok sayıda objenin belli bir özelliğe ne derecede sahip olduğuna ilişkin iki veya daha fazla bağımsız gözlemcinin verdiği puanların güvenirliğini incelemede kullanılır.

Gözlemciler arasındaki uyumun düzeyi Kendall’ın uyuşum katsayısı ve tekrarlı ölçümler için Varyans analizi ile incelenebilir.

34

Ölçmenin standart hatası ölçme sonuçlarının güvenirliğinin değerlendirilmesinde güvenirlik katsayılarının yanı sıra kullanılan bir başka istatistiktir.

Ölçmenin standart sapması grup değişikliğinden az etkilenir.

Ölçmenin standart hatası belli güven düzeyleri için testten alınan puanların gerçek puandan olan sapma miktarını hesaplamada kullanılır.

Sapma miktarının bilinmesi ile gerçek puanın alt ve üst sınırı bulunabilir. Bu değerler gerçek puanın güven aralığını gösterir.

Standart hata arttıkça güven aralığı genişleyecektir.

35

Güvenirliği etkileyen faktörleri üç başlık altında toplayarak incelemek mümkündür.

Ölçme Aracına İlişkin Faktörler Testin uzunluğu Madde sayısı Testin uygulama yönergesi ve maddelerin ifadesi İçerikte homojen madde dağılımı Puanlamadaki nesnellik

Testi alan birey ve gruba bağlı faktörler Bireylerin sınav esnasındaki motivasyonları, tutumları,

kaygıları, sağlık problemleri, uykusuzlukları puanlarını etkiler. Grubun homojen bir grup olması

Uygulama koşulları ve zaman Sınav koşullarının standart olması Sınavın yapıldığı yerin fiziksel koşulları ve sınav zamanının tüm

bireyler için eşit olması Sınav uygulamasının etkili yönetilememesi Sınav süresi

36

Kullanılan ölçüm aracının ölçülmek istenen

özelliğe uygun olması

Tema, ölçümün kurallara uygun olarak doğru yapılıp yapılmadığı

Tema, ölçüm verilerinin gerçekten ölçülmek istenen özelliği yansıtıp yansıtamadığıdır.

37

Geçerlik ölçü aracına ilişkin bir nitelik değildir, aracın verdiği sonuçlara ilişkilidir.

Geçerlik bir seviye-derece gösterir. -1 ile +1 arasında değer alır.

Geçerlik bir amaca özgüdür. Bir ölçme aracı hangi maksat için geliştirilmişse onun için kullanılabilir. Her maksat için kullanılamaz.

38

Kapsam (İçerik) GeçerliğiÖlçme aracında bulunan soruların

(maddelerin) ölçme amacına uygun olup olmadığı, ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediği ile ilgilidir.

Örneğin; tarih sınavında 10 konu işleyen bir öğretmenin 5 konuyla ilgili soru sorması kapsam geçerliliğini düşürür.

39

Yapı Geçerliği Testle ölçülmek istenen değişkeni oluşturan

maddelerin (soruların)birbiriyle ilişkili olması ve aynı yapıyı oluşturmasıyla ilgilidir.

Yapı geçerliğini artırabilmek için;Uzman kişiler tarafından incelenebilir.Aynı özellikleri ölçen ve daha önceden

geçerliği saptanmış ölçme araçları ile karşılaştırılabilir.

Faktör analizi yapılabilir.(Aynı faktörü ölçen maddelerin bir araya getirilip incelenmesidir.)

40

Ölçüt Geçerliği Bir ölçüt yardımıyla ölçütle alakalı

bilinmeyen durum hakkında tahmin etmedir.Örneğin; matematik dersinde başarılı olan bir öğrencinin fizik dersinde de başarılı olabileceği tahmin etmek.Ölçüt matematik dersinde başarı..

41

Görünüş GeçerliğiBir testin, ne ölçüyor göründüğü o testin

görünüş geçerliliğidir. Örneğin; bir testin yönergesinde kimya testi yazıyorsa ve o test kimya dersiyle ilgili sorular içeriyorsa görünüş geçerliği yüksektir.

42

GüvenirlikGeçerlilik için güvenirlik gereklidir fakat yeterli değil,geçerli sonuç her zaman güvenilir olmalı ama güvenilir olan her sonuç geçerli olamayabilir.

Ölçme yöntemi ve madde sayısıMadde sayısı arttıkça ölçmek istenen

davranışları,konuları kapsama olasılığı da artacaktır.

Hatalar

43

Yapılan bütün hatalar geçerliği düşürürken (sabit,sistematik,tesadüfi)kaynağı belli olmayan tesadüfi hatalar güvenirliği düşürür.

Güvenilir geçerlilik için ön koşuldur.Güvenilir olan her araç geçerli olmayabilir.

44

45

Beli kişilerin yada grupların bir konu üzerindeki duygu, düşünce ve deneyimlerini anlamak için belli bir plana göre hazırlanmış olan soru listesidir.

Thomas (1998) anketi (questionnaire) insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimleye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyali olarak tanımlamaktadır.

46

Anket, sistematik bir veri toplama yöntemidir. Veriler önceden belirlenmiş insanlara bir dizi

soru sorularak elde edilir. Anket yöntemi ile çok farklı türden veri

toplamak mümkündür. İnsanların davranışları, iş performansları, bilgi

düzeyleri, tercihleri, tutumları, inançları, duyguları bunlardan sadece birkaçıdır.

47

Anketler ölçülmek istenilen özelliklere göre bölümlere ayrılır yada her amaç için farklı bir anket hazırlanır. Anketlerde, ölçülen özelliğe göre 4 farklı soru grubu kullanılabilir.1.Cevaplayıcının demografik özelliklerini (cinsiyeti,

yaşı, mesleği eğitim düzeyi, ailenin sosyoekonomik göstergeleri, bir eğitim programına katılma durumu vb.) betimlemeye dönük olgusal sorular,

2.Cevaplayıcıların bir konuda( sosyal, ekonomik, politik vb.) ne bildiklerini ve bilgiye ulaşma kaynaklarını belirlemeye yönelik bilgi soruları,

3.Bir konu veya objeye ilişkin davranışlarını belirlemeye yönelik davranış soruları,

4.Bir konu veya objeye ilişkin duygularını ve görüşlerini belirlemeye yönelik inanç ve kanı soruları

48

Tüm ölçme araçlarında olduğu gibi anket sonuçlarının da geçerli ve güvenirli olması beklenir.

Anketi geliştirmede hangi aşamaların izleneceği araştırmacılar için önemli bir sorundur. Bu sorunların minimize edilmesi için izlenmesi gereken bazı aşamalar mevcuttur.

Bu aşamalar:1.Problemi tanımlama aşaması-Amaç ve soruları

belirleme2.Madde yazma-Taslak form oluşturma3.Uzman görüşü alma ve ön uygulama formu

oluşturma4.Ön uygulama analizler ve ankete son şeklini

verme

49

Geçerli bir anket geliştirebilmek için araştırma probleminin iyi tanımlanması , ve araştırmanın amaçlarının kesin ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesi gerekir.

Problem tanımlamada incelenecek temel değişken ve ilgili değişkenler kuramsal çerçeve ve ilgili araştırmalardan yararlanılarak belirlenmeye çalışılmalıdır.

Değişkenlerin belirlenmesi hem araştırmanın hem de hazırlanacak anketin sınırlarını belirlemeye yardımcı olur.

Problemi tanımlamaya çalışması, olası anahtar sözcüklerini kullanarak geniş bir literatür taraması ile başlanılması uygun olacaktır.

50

Problemi tanımlama ne kadar sistematik yapılırsa araştırmanın genel amaç ve alt amaçlarının oluşturulması o kadar kolay olur.

Problem tanımlamanın sonunda araştırmacı, çalışmanın amacını ve cevaplarını öğrenmek istediği soruları oluşturur.

51

Araştırmacı alt problemlerde yer alan değişkenlerden yola çıkarak ihtiyaç duyulan verilerin toplanmasına yönelik maddeleri yazar.

Madde yazımı konuya ilişkin literatürün taranmasını gerektirir.

Konuyla ilgili kuramsal çerçevenin bilinmesi ve daha önce yapılan benzeri araştırmalara ulaşılması maddelerin tasarlanmasında ve yazılmasında önemli kaynaklık eder.

Özellikle, tutum, kanı, inanç gibi kavramların ölçülmesinde hedef kitleye açık uçlu sorulara dayanan bir kompozisyon yazdırılması araştırmacının bu verilere dayanarak bir içerik analizi oluşturması ve buna göre soru ifadelerini oluşturmasında önemli katkı sağlar.

52

Anket soruları cevap seçeneklerinin belirgin olma durumuna göre ;

1. Açık uçlu sorular a)Yorumlama sorularıb)Listeleme sorularıc)Boşluk doldurma soruları

2. Kapalı uçlu sorular a)Sınıflama sorularıb)Sıralama soruları c)Dereceleme soruları

Olarak ayrılır.

53

Katılımcılarda serbestçe cevap vermelerinin istenmesi durumunda tercih edilir.

Bu soru tipinde katılımcı dilediğince ve istediği kadar cevap verebilir.

Bu tür soruların avantajları araştırmacının beklemediği veya planlamadığı cevapları da alabilmesi,

Dezavantajı ise cevaplandırmada geçen sürenin uzun olması ve cevapların değerlendirmesinin güç olması olarak sayılabilir.

54

a) Yorumlama soruları; Belli bir konu ile ilgili daha yansız ve ayrıntılı cevapların toplanmasını amaçlar.

Bu tür sorularda cevap için sorunun hemen altında boş bir yer bırakılır

Örnek: Size göre zihinsel engelli çocukların kaynaştırma uygulamalarında karşılaşılan sorunlar nelerdir? Lütfen yazınız.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

55

b) Listeleme soruları;Açık uçlu sorulara verilen cevapların bir düzen içinde sunulmasına olanak verir.örnek: size göre akademik başarısızlığın nedenleri nelerdir? Lütfen yazınız.1. ...........................................................................2. ………………...………………………..

Anketi hazırlayan kişi cevaplayıcıdan önem sırasına göre yazmasını isteyebilir. Bu güvenirlik açıdan uygun olsa dahi analiz edilmesi güçtür.

Bu açıdan her zaman geçerli bir çözüm değildir.

56

c) Boşluk doldurma soruları;Cevabın bir veya birkaç sözcükle verilebilen sorularda, cevaplayıcıya uygun bir boşluk bırakılarak yöneltilen sorulardır.

Boşluk doldurma cevap kategorileri sınırlı olan sorular için uygun değildir.

Örnek: Kaç yıldır öğretmenlik yapmaktasınız? Lütfen yazınız.

…………….. Özellikle yaş gibi değişkenlerin bu tür sorularla

sorulması veriyi kategorize etme açısından bir avantaj olarak sayılabilir.

57

Kapalı uçlu sorular, cevaplayıcıya olası cevap seçeneklerinin verildiği soru türüdür.

Bu soru tiplerinin en büyük avantajı, cevaplayıcı güvenilir ve hızlı bir şekilde cevaplar, hazırlayıcıda aynı şekilde hızlı ve güvenilir bir şekilde analiz eder.

58

a) Sınıflama soruları;Cevapların sadece seçenek bazında sınıflandırılması amacıyla yapılandırılır. Örnek: sizce öğrenci disiplin suçlarının en önemli nedeni nedir?

1. Öğretmen öğrenci iletişimindeki yetersizlik.2. Okul yönetiminin baskıcı tutumları3. Aile içi sorunlar4. Akademik başarısızlık

Bu tür sorularda dikkat edilmesi gereken temel nokta, olası cevap seçeneklerinin kapsanıp kapsanmadığı konusudur.

Bazı araştırmalarda katılımcıya birden fazla seçeneği işaretleme olanağı verilebilir.

59

b) Sıralama soruları;

Bazen cevaplayıcıdan cevap seçeneklerini önem derecesine göre sıralama istenebilir. Bu tür sorular sıralama soruları olarak bilinir.

Böyle durumlarda iki yol izlenilebilir: birincisi tüm seçenekleri önem sırasına göre dizmeleri istenebilir. İkincisi önemli gördüğü birkaç seçeneği işaretlemesi istenebilir.

Örnek: Okullarda var olan yeni teknolojilerin etkin kullanılamamasının nedenlerini önem derecesine göre işaretleyiniz.(1=en önemli)

Öğretmenlerin bilgi eksiği Öğretmenlerin olumsuz tutumları. Yöneticilerin ilgisizliği Öğrencilerin bu konuda bilgisizlikleri. Öğrencilerin bu konuya inanamamaları.

Bu tür sorularda güvenirliği düşürmemek için cevap seçeneklerinin olabildiğince az(en fazla 10 seçenek…) tutulması gerekir.

60

c) Dereceleme soruları; Bu tür sorular bir derecelendirme ölçeğine tabi tutulur.

Anket hazırlayıcı soruyu yazar ve bu soruya en uygun derecelendirme ölçeğini seçer.

Her cevap için sadece bir tane seçeneğin işaretlenmesi istenir.

Cevaplayıcı kendisine en uygun seçeneği işaretler.Örnek: Türkiye’de BİT araçları eğitimi yeterli seviyede veriliyor.

Kesinlikle katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle katılmıyorum.

Ankette yer alan maddelerin hedeflenen verilere ulaşmak için yeterli olup olmadığını anlamak için uzman görüşüne ihtiyaç duyarız

Uzman Değerlendirme Formu yardımıyla kapsam geçerliliği belirlenir

Uzman için yöneltilen sorularda uygun/geçerli ve uygun değil/geçerli değil şeklinde iki cevaplı formatlar kullanılabilir

Uzmanın verdiği cevaplar ve yönergelerle anket tekrar gözden geçirilip düzeltilir.

61

Soruların Farklı Özellikleri ÖlçmesiBireylerin farklı davranış, görüş ve bilgilerini

ölçmeyi amaçlayan sorularda soruların tek olarak anlaşılırlığı, cevaplanabilirliği ve güvenilirliği incelenir

Örneklem büyüklüğünün %5 i kadar bir gruba uygulanarak yapılabilir

Cevapların güvenilirliği ankette aynı amaca yönelik hazırlanmış değişik ifade edilmiş sorulara verilen cevaplarla kontrol edilebilir.

62

Soruların Aynı Özelliği ÖlçmesiBireylerin belirli bir konuya ilişkin tutumları

saptamaya yöneliktir.Büyük grup üzerinde yapılacak olan anket

öncesi bir ön uygulama yaparak soruların cevaplanma süresi, anlaşılırlığı, cevaplanma süresi değerlendirilebilir

63

1. Kapak sayfası ve sunuş sayfası Anketin adı, uygulayan kişinin kimlik bilgileri,çalışmanın

amacı, gizliliğe önem verilip verilmediği vb. belirtilir

2. Anketin cevaplama yönergesi Anketin cevaplanmasına ilişkin kurallar yönergeler belirtilir

3. Anket soruları Aynı konuya ait sorular bir bölüm başlığı altında verilmeli Kişiye ait özel soruları anketin sonuna saklamak daha

uygundur. Daha basit sorular önce verilmeli Olumlu ve olumsuz cevaplı sorular karışık sırada verilmeli Anket uygulamasına olanak sağlayan izin belgesi ankete bir ek

olarak verilebilir.

64

Yüz yüze GörüşmeBu uygulama biçiminde araştırmacının uygulamayı

kontrol etmesi artar, maliyet ve zamandan tasarruf sağlanır.

grup uygulamasıÖğrencilere sınıfta anket uygulamak

Bireysel uygulamaBirebir uygulamalarda

anketör gerekli olduğu için zaman ve maliyetten kayıp olur.

65

Posta ile UygulamaAvantajı daha geniş alanlarda uygulama

olanağı olmasıDezavantajı ise kontrolde zorluk çekilir

Anketi dolduranın başkası olabilmesiSoru sıralamasına uyulmamasıAnketin farklı zamanlarda doldurulması

Geri dönüşün sağlanması içinGeri dönüş için pullu ve üzerinde geri dönüş adresi

yazan boş bir zarf Kurum adına yapılıyorsa kurum yöneticisinin imzasıEn son ulaştırılma tarihi

66

Telefonla Yüz yüze ile benzerdir Açıklamalar ve sorular net bir şekilde ifade edilmeli

( sözcüklerde vurguya dikkat edilmeli) Telefonla uygulama cevaplama oranını artırır.

Bilgisayarla İnternet aracılığı ile büyük bir kesime ulaşılabilir Maliyeti düşüktür zamandan kazanç vardır Sınırlılıkları

Uygulamanın sadece bu teknolojiyi kullanabilenlerce gerçekleştirilebilmesi

Katılımcıyı güdülemek güç olabilir

67

Ankette sağlıklı yorum yapabilmek için geri dönüş oranının %70-80olması gerekir fakat araştırmalar dönüş oranlarının %40-60 olduğunugösteriyor.

Anketin dönüş oranını etkileyen faktörler : Anketi cevaplama süresi 30 dakikayı geçmemeli Uygulayıcılar iyi seçilmesi Posta ile uygulamada pullu geri dönüş zarfının

bulundurulması Anket gönderildikten sonra telefon veya posta ile

izleme çalışması yapılması 1. hatırlatma %20 2.hatırlatma %10 3. hatırlatma %5 Toplamda %35 artış olduğu

görülmektedir Anket sonunda bir promosyon vermek

68

Anket kısa ve öz olmalıSorular tek bir amaca yönelik

olmalıXX firmasını başarılı ve güvenilir

buluyor musunuz (başarılı? Güvenilir?)

Yoruma açık sorular sormayınÇok fazla teknik terim kullanmayınKişisel ve gizlilik gerektiren hassas

soruları anketin sonunda sormayınCevapları belirli bir mantıkla verinUygun bir kategori dili ve mantığı

seçin

69

Tutum, kaygı, güçlük gibi psikolojik özellikleri ölçerken olumlu ve olumsuz sorulara yer verin

Açık uçlu sorulardan ve “diğer” seçeneğini kullanmaktan kaçının

Kategorileri gereksiz yere çoğaltmayın

Ölçek noktalarını çoğaltmayınOrta noktası (tarafsız) olan ölçekleri

dikkatli kullanınSıralama istemekten kaçının,

kullanmanız gerekiyorsa 5 den fazla kullanmayın

Sorularınız cevaplayıcıyı yönlendirmesin(yanlı olmasın)

70

71