คู่มือwaterlily.rmutto.ac.th/data/data01.pdf · 2019-08-01 ·...

การจดจ าแนก และความหลากหลาย ทางพนธกรรมของบว จากกจกรรมการจดการความร (Km)

ประจ าปการศกษา 2561

สถาบนบวราชมงคลตะวนออก

คมอ

Kingdom Plantae

การจ าแนกพชสกลบว

2. โรคหนอนพบใบ เกดจากผเสอกลางคน Nymphula sp. มาวางไขไวเมอฟกเปนตว โดยหนอนจะกดใบเปนชนมาประกบอยดานบนของใบบวและตวหนอนจะอยภายใน การควบคมโดยใชยาฆาแมลงชนดดดซม

3. โรคเพลยออนของบว Rhopalsiphum nymphaea จะพบอยบนใบบวทลอยแตะนาหรอกานใบ กานดอก ทยกชขนเหนอผวนาการปองกนเพลยออนสามารถทาไดโดยการใชนาฉดพนอยเสมอ

4. ลกออดเขยด จดเปนศตรทรายแรงอกชนดหนง ลกออดจะทางายใบบวออนใตนาเหลอแตกานใบ ทาใหตนออนบวออนแอและตายในทสด การควบคมโดยการตรวจตราไขของเขยดทมลกษณะฟองอากาศเหนยวเกาะอยตามขอบอางหรอกงไมสงเหนอนา ควรเกบทาลายกอนทไขจะฟกเปนตว

22 1

4. ระดบน า ความลกของนาเปนอกหนงปจจยทจะใหบวทปลกสวยเดนเพยงได บวแตละพนธตองการความลกของนาทแตกตางกน บวขนาดเลกตองการนาลกเพยง 30 เซนตเมตร บวขนาดกลาง อาจชอบนาประมาณ 50-60 เซนตเมตร และบวขนาดใหญควรไดรบระดบนาลกประมาณ 1 เมตร บางชนดจะสามารถปลกลงในสระทมความลก 1.5-2 เมตร เชน บวสายบานกลางคน เปนตน

บวสายทปลกเปนไมประดบจะมศตรทสาคญอยไมมากนก แตบางชนดกจดเปนศตรทรายแรงมาก จาเปนตองมการควบคมโดยรวดเรว ศตรทสาคญ ไดแก

1.โรคใบจด เกดจากเชอรา Cercospors sp. มกทาลายใบแกของบวในชวงทมความชนสง เชน ฤดฝนและเมอบวเรมขาดปย การควบคมโรคน คอ การเดดใบทเปนโรคทง ใสปยเพมโดยเลอกทฟอสฟอรสสง ถารนแรงอาจตองใชสารเคมกาจดเชอรา

ศตรของบว

2 21

วงศ Nelumbonaceae ปทมชาต (บวกานแขง)

1. Nelumbo nucifera

2. Nelumbo Lutea

วงศ Nelumbonaceae หรอ ปทมชาต (บวกานแขง) เปนบวจาพวกบวหลวง มทงหมด 2 ชนด คอ

วธการปลก

ท ประเภทบว วธการปลก

1 บวฝรง ปลกโดยใหรอยตดหรอบาดแผลอยชดขอบภาชนะ ใชดนทบเหงาโดยอยาใหโดนยอด

2 บวญปน

3 บวผน ปลกตนบรเวณกลางภาชนะปลก โดยฝงตนใหถงคอทเหนใบออน หรอยอด

4 บวยกษ

5 บวสาย

6 บวหลวง ปลกโดยใชไหลวางในภาชนะ แลวคอยๆใชดนทบลงไป

2. แสงแดด แสงเปนสงจาเปนมากในการปลกบว โดยทวไปแลวบวตองการแสงไมตากวา 5 ชวโมง จงจะทาใหบวสมบรณเตมท แตกมบางพนธทตองการแสงมากหรอนอยกวานน ถาไดแสงแดดตอนเชาจะยงดมาก เพราะแสงจะชวยในการบานของดอกบวได

3. ปย บวเปนพชทมการเจรญเรวมาก บวทอยในภาชนะปลกขนาดเลกจะตองการปยทบอยกวาในภาชนะใหญ แตตองการครงละไมมากนก การใชปยเคมสตรเสมอเพยงพอตอการเจรญเตบโตของบวทวไป แตไมควรใหปยมากเกนไปเพราะอาจทาใหมรการเจรญผดปกตได ควรหลกเลยงการใสปยทโคนเพราะอาจเกดอนตรายได ควรใสปยบรเวณขอบกระถาง

20 3

วงศ Nymphaeaceac อบลชาต (บวกานออน)

วงศ Nymphaeace หรอ อบลชาต (บวกานออน) มทงหมด 4 สกล คอ

บวกระดงจดเปนบวทมขนาดใหญทสดในโลก ขยายพนธดวยเมลดเทานน ลาตนเจรญเตบโตแนวตง สามารถจาแนกออกไดเปน 2 สปชส คอ Victoria amazonica (บวกระดงเขตรอน) และ Victoria cruziana (บวกระดงเขตหนาว) นอกจากนนยงม บวกระดงลกผสมซงเกดจากการปรบปรงพนธ โดยใชสกลทงสองชนดขางตน ไดแก V. ‘Longwood (V. cruziana™ x V.amazonica) and V. ‘Adventure’ (V. amazonica™ x V. cruziana).

1. สกลบวกระดง (Victoria)

การปลกเลยงบวประดบ

1. วสดปลก สาคญมากในการปลกบว โดยจะตองเปนทยดเกาะของรากบวใหแขงแรงไมหลดลอยงาย และตองมแรธาตอาหารพอเพยงตอการเจรญเตบโต โดยหลกการแลวดนอะไรกสามารถใชปลกดนได แตดนเหนยวจะเปนวสดปลกทดทสด

การปลกเลยงบวใหงามมดอกตามทตองการนนไมใชเรองยาก หากแตวาผปลกจะตองเขาใจอปนสยของบวแตละกลมเสยกอน เชน ลกษณะการเจรญเตบโตขนาดของพนธ ตลอดจนความดกซงเปนนสยประจาพนธ เมอเขาใจลกษณะดงกลาวแลวจงตดสนใจวาตองการปลกพนธใด และตองการภาชนะปลกใหเหมาะกบบวพนธนนๆ การปลกบวเพอใชประดบอาจทาได 3 แบบใหญๆ คอ 1. การปลกลงในภาชนะขนาดเลก แลวยกลงแชในอางหรอบอปลกทมขนาดไมใหญนก 2. การปลกในภาชนะหรออางใหญโดยใสดนปลกลงในอาง 3. การปลกลงในคคลองหรอสระขนาดใหญ ซงสามารถปลกลงในสระไดโดยตรง

ปจจยส าคญในการปลกบว

4 19

1.1 Victoria amazonica (บวกระดงเขตรอน)

Victoria amazonica ตองการสภาพอากาศทรอน ในการเจรญเตบโต ขอบใบยกตงขน หลงใบ สแดง กลบเลยงสนาตาลแดง และมหนาม

3. ดอก เปนดอกเดยว สมบรณเพศ ประกอบดวย กลบเลยง กลบดอก เกสรเพศผ และเกสรเพศเมย รปทรง ขนาด และสสน มความแตกตางกนไปตามชนดและพนธ

รปทรงดอกตม

1) ทรงเรยวแหลม

2) ทรงปอม (โคน+ปลายเรยว ตรงกลางกวาง)

3) ทรงไข (โคนกวางปลายเรยว)

ลกษณะการบานของดอกบว

ดอกบานคอนวงกลม

ดอกบานครงวงกลม

ดอกบานรปถวย

18 5

1.2 Victoria cruziana (บวกระดงเขตหนาว)

Victoria cruziana ตองการสภาพอากาศทเยนในการเจรญเตบโต ขอบใบยกตงสงกวา V. amazonica หลงใบ สเขยว กลบเลยงสเขยวอมนาตาลแดง และไมมหนาม

ผวใบ ผวใบสวนใหญของบวมลกษณะเรยบเปนมน ยกเวนบวในบางสกลมหนามแหลมคมเกดตามเสนใบทผวดานใตใบ บางสกลมหนามเกดขนทงสองดาน

ขอบใบ 1. ขอบใบเรยบ (entire) ไดแก บวหลวง บวฝรง บวญปน

2. ขอบใบจกมนไมเปนระเบยบ (crenate) ไดแก บวผน บวเผอน

3. ขอบใบจกแหลมเปนระเบยบ (dentate) ไดแก บวกนสาย

6 17

2. สกลบวถาด (Euryale) มอย 1 ชนด

บวถาด มถนกาเนดในเอเชยใตและเอเชยตะวนออก แผนใบแผราบ ไมยกขอบ มหนามบนใบ ดอกมขนาดเลกกวาบวกระดงดอกมไดหลายส เชน มวง ขาว ขาวขลบมวง เปนตน เมลดสามารถทานได

Euryale ferox

- รปกลม (obicular) ไดแก ใบบวฝรง บวหลวง เปนตน

- รปไข (ovate) ไดแก ใบบวผน-เผอน

- รปใบหอก (lanceolate) ไดแก บวญปน

16 7

3. สกลบวญปน (Nuphar) ประมาณ 20 ชนด

- กระจายพนธในเอเชยตะวนออก ยโรป และอเมรกาเหนอ

4 . สกลยอยบวสาย (Subgenus Nymphaea)

สกลยอยบวสาย (Subgenus Nymphaea) เปนบวทมดอกขนาดใหญ รปทรงและสสนสวยงามมาก จงไดรบความนยมใชปลกเปนไมประดบ เปนทแพรหลายกนทวโลก ปจจบนไดมการจาแนกบวในสกลนออกเปน 6 กลม ไดแก

1.2 หว (tuber) เปนหวทมการเจรญเตบโตในลกษณะแนวดง เกดใบ และดอก บรเวณสวนยอดของหว หวมรปทรงคอนขางกลม หรอยาวร เชน หวทพบในบวผน-เผอน บวสายบานกลางคน และบวยกษออสเตรเลย เปนตน

2. ใบ ใบ เปนใบเดยว ออกจากตามขอและตาบรเวณปลายยอดของลาตน ใบออนขอบใบมวนเขาหากน รปทรงใบมหลายแบบ

8 15

4.1 บวยกษออสเตรเลย เปนบวทมดอกขนาดใหญทสดในกลม กานชดอกชพนนาสงมากถง 50 เซนตเมตร กลบดอกกวาง มหลายส เชน สขาว สฟา สชมพและสมวงเปนตน ขยายพนธดวยหว มถนกาหนดในทวปออสเตรเลยตอนบน

4.2 บวยกษเมลดเลกเปนกลมบวทมกลบดอกคอนขางแคบปลายกลบแหลม มกลนหอม กานเกสรตวผจานวนมากเปนเสนฝอย ไมมชองวางระหวางกลบดอกและเกสรตวเมย บวยกษเมลดเลกพบในตอนบนของทวปออสเตรเลย และบางสวนในนวกน

ลกษณะทางสณฐานวทยาของบว

บว เปนพชลมลกท ม อายนบหลายป ล าตนมท งหมด 2 แบบ คอ

1.1 เหงา (rhizome) จะเจรญในแนวนอนเลอยไปตามผวดนมขอปลองเหนไดชดเจน ไดแก ลาตนทพบในบวหลวง บวฝรง และบวญปน

1. ล าตน

14 9

4.3 บวสายบานกลางวนเขตรอน เปนบวทมจานวนมากทสด มถนกาหนดในเขตรอนอาจพบในทวปอาฟรกา เอเชย และอเมรกา มกลบดอกคอนขางเรยวยาว ปลายกลบแหลม ขอบใบมกมรอยหยกไมเปนระเบยบ ขยายพนธดวยหว

4.4 บวสายบานกลางคนเขต บวกลมนพบทวไปในเขตรอน เชน ทวปอาฟรกา เอเชย และออสเตรเลย เปนดอกบวทจะเรมบานหลงมดสนทและจะบานไปจนถงเชาวนรงขนและจะคอยๆหบในตอนสายดอกมลกษณะแบนกวาง มใบใหญขอบใบมรอยหยกแหลมเปนระเบยบคลายฟนเลอย

4) สตตบรรณ (Nymphaea rubra)

3) บวกนสาย (Nymphaea pubescens)

10 13

สกลบวสาย (Genus Nymphaea)

สกลบวสาย (Genus Nymphaea) ทพบในประเทศไทยมอย 4 ชนด

1) บวผน-บวเผอน (Nymphaea nouchali) ม 2 สหลก คอ สขาว และสฟา

2) บวขาบ (Nymphaea cyanea)

4.6 บวสายยนตนหรอบวฝรง บวกลมนสามารถอยขามฤดหนาวในเขตหนาวได ในขณะทบวกลมอนจะตายหมด เพราะเปนบวทมถนกาหนดในเขตอบอนหรอเขตหนาว คนไทยจงนยมเรยกกนวา บวฝรง ใบมลกษณะรปรางคอนขางกลม ขอบใบไมมรอยหยก ดอกลกษณะปอมรปถวยโดยปกตจะมการเจรญเตบโตในแนวนอน มเหงาเจรญไปตามผวดนและแตกออนตามขอ

4.5 บวสายบานกลางคนอเมรกา เปนกลมบวทพบในอเมรกากลางและอเมรกาใตเปนสวนใหญ ทกชนดจะมอายการบานของดอกสนมาก คอ ประมาณ 2-3 ชวโมง หลงมด สวนใหญสดอกจะเปนสขาวหรอสขาวอมเหลอง เปนบวทขยายพนธงายทงจากเมลดหรอการสรางตนใหมบนดอก

12 11