18 razvojni poremecaji apr 2007

RAZVOJNI POREME AJI

Neuropsihologija sa reedukativnim metodama 2006/07 April 2007

Kognitivni domen: JEZIK (1/2)Znaci poreme ajaDete neta no interpretira jezi ke naloge/daje neta ne odgovore u konverzaciji, poku ava da prati pokrete usana sagovornika ili tra i ponavljanje naloga (normalni slu ni prag) Izbegava verbalnu komunikaciju ( esto otpor i iritabilnost), dok adekvatno reaguje u neverbalnoj sredini (razume zna enje slika, situacija ili dogadjaja primereno uzrastu). Ne poku ava da ita sa usana, ima lo kontakt o ima, preferira neverbalne aktivnosti. Ima te ko e u formulisanju re i i re enica. Spontani govor je nefluentan i krt. Produkcija pojdinih re i podjednako pogo ena kao i re enica; suprotno, automatska produkcija frekventnih fraza mo e biti adekvatna. Kod mladjeg deteta spontani govor fluentantan ali nerazumljiv. Ima dobru gestualnu komunikaciju, esto muca, naro ito u stresnim situacijama. Izostavlja delove re i; nerazumljivost ve a u re enici nego kod izolovanih re i. Kod starijih govor razumljiv, ali uglavnom izostavljaju delove te ih re i.

Bazi ni deficitPrijem re i

Dg.Fonolo ko sintaksi ki sindrom, fonemska disfazija

Razumevanje re i

Verbalna auditivna agnozija; razvojna disfazija Vernike tipa; dislogija

Formulisanje/ produkcija re i

Verbalna dispraksija; razvojna disfazija Brokinog tipa

Provodjenje re i

Deficit fonemskog programiranja

Kognitivni domen: JEZIK (2/2)Znaci poreme ajaRadije pokazuje nego to imenuju objekte. Ne u iva u jezi kim igrama ( na slovo... ). Starija deca koriste kratke re enice (2-3 re i). Te ko izra avaju misli, elje i ose anja, sa dugim pauzama u govoru dok se 'bore' da nadju re . U koli bolji na zadacima multiplog izbora Okolina ih obi no defini e kao akcioni a ne verbalni tip Ima te ko e u verbalnoj komunikaciji, npr. da odgovori na verbalni zahtev ili da se izrazi re ima. Za razliku od dece prethodne grupe, ponudjeni izbor odgovora mu ne poma e.

Bazi ni deficitNala enje re i

Dg.Disnomija; leksi ko sintaksi ki sindrom

Re nik

Disfazija sladi tenja re i

Dete zaostaje ili ne uspeva da nau i da ita uprkos redovnoj obuci. U koli uspe no na usmenim zadacima. Obi no ne u iva u igrama sa re ima.

Skladi tenje grafema

Disleksija; dissimbolija za slova

Dominira problem u obuci pisanja. Ovo je obi no pra eno i drugim jezi kim smetnjama, naj e e disleksijom. U pisanju starije dece, este su gre ke po tipu spajanja re i i omisije manje zvu nih delova re i

Prizivanje grafema

Disortografija

Kognitivni domen: semantika (van jezika)Znaci poreme ajaKod mladje dece prime uju se te ko e odredjivanja veli ina vezanih za broj (ve e-manje), iako brojeve mogu imenovati. Kod starijih, te ko e ra unanja, naro ito kod operacija sa vi ecifrenim brojevima (znatno bolji kada se oslanjaju na kalkulator) Te ko e sa jezi ki postavljenim matemati kim zadacima primerenim uzrastu. Pred kolska deca mogu gre iti kod prebrojavanja objekata. Na mladjem kolskom uzrastu se oslanjaju na kori enje prstiju, ne uspevaju da zapamte tablicu mno enja. Generalno, gre e u primeni odgovaraju ih aritmeri kih operacija. Te ko e u reprodukovanju nizova (brojanje, azbuka, meseci u godini i sl) neprimerene uzrastu. Dete ima lo u orijentaciju desno-levo. U pisanju zamenjuje redosled grafema, u ra unanju ima problem sa operacijama slo enim iz vi e koraka (svaki pojedina no uredan), razumevanje pro itanog bolje kod itanja u sebi, u crte u zamenjuje pozicije/orijentaciju elemenata.

Bazi ni deficitPojam broja

Dg.Diskalkulija; dissimbolija za brojeve

Aritmetika

Diskalkulija

Sekvenciranj ei orijentacija simbola

Razvojna disgnozija; razvojni Gertsmanov sindrom

Kognitivni domen: praksija i vizuoprostorne sposobnostiZnaci poreme ajaDete pi e slova i brojeve kao u ogledalu. Ima problem grafomotornog izraza (lineacija, razmak, relativna veli ina slova). Radije koristi tampana nego pisana slova, rukopis generalno ne itak. Te ko savladava izvodjenje finih manuelnih aktivnosti (zakop avanje, vezivanje pertli) uprkos uobi ajenoj obuci. Grafomotorni izraz (pisanje, crte ) podjedanako nezgrapan. Grip (zahvat) olovke, escajga i sl. naj e e ispod o ekivanog za uzrast Dete je nespretno u igrama i sportovima, proma uje cilj u akcijama, sapli e se o predmete. Grip generalno lo , polo aj tela i ekstremiteta u prostoru u neskladu sa zahtevima aktivnosti koju poku ava da obavi. Te ko e vizuoprostorne organizacije ograni ene su na crte i konstruisanje modela (kocke, tapi i i sl). Crte ili siroma an sa lo e lociranim/orijentisanim detaljima, ili prepun detalja ali dezoganizovan; u oba slu aja te ko ama je naj e e obuhva eno i pisanje (disgrafija).

Bazi ni deficitGrafomotorna organizacija

Dg.Disgrafija

Senzomotorn a organizacija

Dispraksija; sindrom nespretnog deteta; objektna dispraksija Dispraksija u u em smislu; posturalna dispraksija Konstruktivna dispraksija

Vizuoprostorn a organizacija

Vizuoprostorn a organizacija

Kognitivni domen: socijalna kognicijaZnaci poreme ajaDete nedovoljno reaguje na izraz lica i gestove u neverbalnoj komunikaciji. Retko posmatra lica, ali ih rado ispituje prstima. esto ponavlja re i sa vidljivim naporom da pove e zna enje sa onim to vidi. Neka deca imaju kompulzivnu potrebu da redjaju objekte u nizove. Jezi ka produkcija bogata, ali sadr aj esto van konteksta ili fokusiran na naizgled irelevantne detalje. Naj e e udru eno sa vidljivim socijalnim povla enjem Mo e postojati razlika izmedju verbalne (boja glasa) i neverbalne (komunikativni gestovi) ekspresije, ili su obe podjednako o te ene. Karakteristi no rezultiraju socijalnom izolacijom, naro ito od vr njaka. Kod poreme aja provodjenja, spontana produkcija emocionalnog izraza je uredna. Kod poreme aja formulacije/produkcije (eventualno prizivanja ) komunikacionih obrazaca/shema akcije mogu se ispoljiti dva razli ita obrasca: hiperekspresija prozodije ( van konteksta , preterani emocionalni odgovori, neobi ne verbalne formulacije) i hipoekspresija prozodije (emocionalno povu eni, malo se vezuju za druge sem roditelja, otpor socijalnim situacijama, skloni depresiji)

Bazi ni deficitPrijem/razume vanje neverbalne prozodije

Dg.Pervazivni poreme aj; socioemocionalne smetnje u enja

Provodjenje/ produkcija verbalne /neverbalne prozodije

neverbalne smetnje u enja (kada je poreme aj kombinovan sa dispraksijom i diskalkulijom); Aspergerov sindrom...

Kognitivni domen: pa nja i egzekutivne funkcijeZnaci poreme ajaPa nja

Bazi ni deficit

Dg.

esto deluje otsutno, sporo zavr ava zadatke; najlo ije na zadacima sa vremenskim ograni enjem. Pa nja usmerena pre na unutra nje nego spoljne sadr aje; sa te ko om se fokusira na zadatak; kada uspe, pa nja je preusko orijentisana i nedovoljno flesibilna. esto anksiozni kada se zahteva brzina. Egzekutivne funkcije

Orijentacija pa nje

Hiperfokusirana pa nja; primarni defict vigilnosti; poreme aj pa nje bez hiperaktivnosti.

Pa nja usmerena na spolja i biva lako ometena raznovrsnim spoljnim (irelevantnim ali izra enim) signalima. Dete ima te ko e koncentracije, naro ito pri ve em mentalnom naporu, u aktivnostima stalno ska e sa jednog sadr aja na drugi. Ishitreno, impulsivno reagovanje, u pona anju dominira obilna i uop teno nesvrsishodna motorna aktivnost. Pona anje neorganizovano, potrebna stalna kontrola da bi zavr ilo zadatke u koli ili kod ku e, nedovoljno samostalno u igri, zaboravlja obaveze, neistrajno u aktivnostima, nesposobno da izvr i nalog koji nije detaljno preciziran (pona anje kao kod prethodnog, bez dominacije motorne hiperaktivnosti.

Kontrola pa nje i aktivnosti (inhibicija)

Razvojni hiperkinetski sindrom

Organizacija i kontrola aktivnosti

Globalni poreme aj sekvenciranja