ÇaĞirma ve bİldİrİm tesİsatlarihbogm.meb.gov.tr/mtao/3elektriktesisatbilgisi/unite06.pdf ·...

6. ÜNİTE

ÇAĞIRMA VE BİLDİRİM TESİSATLARI

KONULAR1. ÇEŞİTLİ ZİL TESİSATLARI VE KULLANIM ALANLARI

2. NUMARATÖR TESİSATLARI

3. KAPI OTOMATİĞİ TESİSATLARI

4. REFKONTAK TESİSATLARI

5. DİYAFON TESİSATLARI

6. TELEFON TESİSATLARI

7. YANGIN VE HIRSIZ BİLDİRİM (ALARM) TESİSATLARI

111

3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞIELEKTRİK TESİSAT BİLGİSİ

6.1 ÇEŞİTLİ ZİL TESİSATLARI VE KULLANIM ALANLARI

6.1.1. Zil Tesisatı Kabloları

6.1.1.1 Standart İletken Kesitleri

Elektrik tesislerinde kullanılan iletkenler standart kesitlerde imal edilmektedir. Bu kesitler şöyledir: 0,5-0,75-1-1,5-2,5-4-6-10-16-25-35-50-70-95-120-150-185-240-300-400-500 mm2

Piyasada zil, kapı otomatiği, refkontak ve numaratör gibi zayıf akım tesisat-larında kullanılan kablolara zil kablosu veya zil teli denir. Genellikle bakır iletkenin üzeri kalaylanmış olup çeşitli renklerde yalıtkan ile kaplanmasından meydana gel-miştir. Kesitleri 0,50 mm2 ve 0,75 mm2dir. 100 metrelik toplar hâlinde satılmaktadır.

Apartman zil tesisatında kablolar, sıva altındaki boruların içinden değişik renkli olarak çekilir. Tesisatın bağlantısında kolaylık olması bakımından renkli kablo-lar tercih edilir. Böylece devre takibi kolaylaşmış olur.

6.1.1.2 Kablo Sembolleri ve Özellikleri, İletken Kesitleri

Resim 6.1 Çeşitli zil telleri

H05V-U: 0,50 mm2 – 1,0 mm2 300 / 500 V PVC izoleli, kılıfsız, tek damarlı esnek iletkenli kablolar; kuru yerler de, boru içerisinde, sıva altı ve üstü tesislerde, sıva altı ve sıva üstünde boru içinde, kroşeler üzerinde, kumanda panosu, mutfak cihazları ile elektromekanik, elektrik ve elektronik montaj uygulamalarında tesisat kablosu olarak kullanılır. Bu kablolar 2 x 0,50 -3 x 0,50- 5 x 0,50-10 x 0,50 mm2’lik kesitlerde imal edilir. Aşağıdaki resimlerde çağırma tesisatlarında kullanılan çeşitli zil kabloları görülmektedir. Kablo sayısı kullanılacak yere göre seçilmektedir.

112


Yassı kablolar 2 x 0,5- 2 x 0,75- 2 x 1,5 mm2 kesitlerinde üretilir. Beyaz veya şeffaf renkli PVC dış kılıf kapalı ve kuru yerlerde, sabit tesislerde, dağıtım tabloların-da, sıva altı ve sıva üstünde boru içinde, kroşeler üzerinde, dağıtım tablolarındaki irtibatlarda kullanılır.

Resim 6.2 Yassı kablo

Resim 6.2’de ve Resim 6.3’te H03VH-H ince çok telli, bakır iletkenli PROTODUR yalıtkanlı, yassı fleksibıl kablolar görülmektedir.

Resim 6.3 Yassı fleksibl kablolar

6.1.2 Zil Trafosu

6.1.2.1 Yapısı

Transformatör, sargılarından birine uygulanan alternatif gerilimi elektroman-yetik indüksiyon yolu ile diğer sargılarında aynı frekansta fakat değişik gerilime dönüştüren ve hareketli parçası olmayan elektrik makinesidir. Küçük güçlü trans-formatörlere zil transformatörü denilmekte ve 220/3-5-8 volt, 220/4-8-12 volt ve 220/24 voltluk standart gerilimlerde üretilmektedir. Güçleri ise 10-20-50 watt olarak değişmektedir. Zayıf akım trafosu, demir nüve ve sargılar olmak üzere iki bölümden meydana gelmiştir. Demir nüve, 0,35 -0,5 mm kalınlığındaki birer yüzeyleri yalıtıl-mış ince silisli sacların paketlenmesi ile yapılmıştır. Sargılar primer ve sekonder sargı olmak üzere iki adettir. Alçaltıcı trafolarda birbiriyle elektriki bağlantısı olmayan bu iki sargıdan ince kesitli iletkenle çok sipirli olarak sarılan birinci sargıya primer sargı, kalın kesitli iletkenle az sipirli olarak sarılan ikinci sargıya ise sekonder sargı denir. Zil, kapı otomatiği, refkontak ve numaratör kapı otomatiği zayıf akım trafo çıkışına bağlanır.(4-8-12 volt)

113


Resim 6.4 Transformatör

6.1.2.2. Çalışma Prensibi

Transformatör prensip şemasında primer sargıya alternatif gerilim uygulandı-ğında bobinden alternatif akım geçer. Bu akım, demir nüve üzerinde zamana göre yönü ve şiddeti değişen bir manyetik alan meydana getirir. Devresini sekonder sar-gının bulunduğu ayak üzerinden tamamlayan değişken manyetik alan kuvvet çiz-gileri, sekonder sargı iletkenlerini keserek bir EMK (elektro motor kuvvet) endükler. Bu şekilde aralarında hiçbir elektriki bağ olmadığı hâlde, primer sargıya uygulanan alternatif gerilimin etkisi ile sekonder sargıdan aynı frekanslı, düşük gerilim elde edilir. Transformatörün, sekonder sargısından düşük değerli alternatif gerilim uygu-larsak bu defa diğer sargısında aynı frekanslı yüksek gerilim alırız. Fakat fazla akım çekilemez.

6.1.2.3 Transformatör Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar Çağırma tesisatında kullanılacak transformatör seçilirken aşağıdaki hususlara

dikkat edilir:

• Giriş ve çıkış gerilimleri

• Kullanılacağı kat sayısına göre transformatörün gücü

• Monte edileceği panoya göre raylı veya vida bağlantılı

• Bulunduğu ortamın sıcaklığından etkilenmesine göre açık veya kapalı tip

6.1.3 Ziller Elektrikli haberleşmenin çağırma ve bildirim devrelerinde genellikle zil kulla-

114


nılır. Ziller yapı bakımından mekanik ve elektronik olarak ikiye ayrılır. Mekanik zilde elektromıknatısın çekip bıraktığı tokmak çana vurarak ses çıkarır. Elektronik zillerde ise zilden çıkması istenen sese göre elektronik devre ve hoparlör bulunur.

Çeşitleri:

• Mekanik zil

• Elektronik zil

• Radyo frekanslı fişli zil

6.1.3.1 Mekanik Zil

Bobin, nüve, palet, tokmak, çan gibi elemanların birleşmesinden oluşmuş devre elemanıdır. Zilin bobin uçlarına 4-8-12 voltluk gerilim uygulandığında bobin etrafında bir manyetik alan oluşarak nüveyi mıknatıslar. Mıknatıslanan demir nüve, paleti çeker ve tokmak çana vurur. Palet çekildiği anda Resim 6.5’te görülen zilin kontağı açıldığından bobinin enerjisi kesilir. Bu durumda demir nüve mıknatıslığını kaybederek paleti bırakır. Palet normal konumuna döndüğünde ise kontak tekrar kapanarak bobine yeniden akım verir. Bobine kesik kesik uygulanan akım çanda ses oluşturur.

Resim 6.5 Mekanik zil

6.1.3.2 Elektronik Devreli Zil

Direnç, kondansatör, transistor, entegre, hoparlör gibi elemanlar kullanılarak yapılan gereçlere elektronik devreli zil denir. Melodili zillerin, kanarya sesi, ding

115


dong, bim bam, müzik, insan sesi gibi sinyaller üreten modelleri vardır. Çok yaygın olarak kullanılan kanarya sesli ziller sönümlü osilatör devresinden meydana gelmiş-tir. Resim 6.6’da kanarya sesli zil görülmektedir.

Şekil 6.1 Kanarya sesli kapı zili devresi

6.1.3.3 Radyo Frekanslı Fişli Zil

Radyo frekansı ile çalışan bu zil kablosuz olarak üretilmektedir. Zil ile buton arasında kablo bağlantısı yoktur. Zilin iç yapısında bir elektronik devre vardır. Zil evin içerisinde istediğiniz bir prize takabilirsiniz. Zilin üzerinde işitme engelliler için kırmızı renkte flaşör vardır.

6.2 NUMARATÖR TESİSATLARIResmi kurum, okul, hastane, büro veya iş merkezi gibi birden fazla çağırma

yeri olan birimlerde, çağrıyı yapanların birden fazla olması, çağrılanı zor durumda bırakabilir. Çağrı yapılan bireyin kimin tarafından çağrıldığını bilmesi için numaratör olarak adlandırılan cihazlar kullanılır.

Numaratör; çağrının hangi birimden yapıldığını rakamlarla gösteren devre elemanıdır. Numaratörler; çok daireli binalarda, otellerde, büro ve resmi dairelerde kullanılır.

Numaratörler, çağrı yapılan yerleri düşen numaraları ile gösteren bir cihazdır. Bir zil sesi ile çağrı yapılan bireyi ikaz eder. Numaratörün çağrı işlemi için yeniden hazırlanması için düşen numara levhalarının çağrı yapılan birey tarafından tekrar

116


eski konumuna getirilmesi gereklidir. Bu işlem mekaniki veya mağnetik olarak iki farklı biçimde yapılır. Mekanik düzeltme bir kolun hareketi ile, mağnetik düzeltme ise numara levhalarının bir düzeltme bobini sayesinde yapılır. Düzeltme işlemi bu iki yöntemden birisi ile yapıldıktan sonra numaratör yeni bir çağrıya hazır hale gelir. Piyasada mekanik veya manyetik numaratörlerin dışında, son yıllarında dijital çağır-ma sistemleri geliştirilmiştir. Otel, Hastane, Okul, Fabrika vb. gibi büyük tesislerde di-jital çağırma sistemleri 3 aboneye kadar olan standart sistemlerden 10.000 aboneli sistemlere kadar çeşit ve fonksiyon zenginliği içerir. Üzerinden kurmalı (resetlemeli) çağırma panelleri ile, çağrı gelen bölgenin numarası 4 ikaz sesiyle birlikte dijital sis-temin ekranından izlenir. Çağrı sonunda sesli ikaz kesilir ve panel göstergesi üzerin-de çağrı yapılan bölgenin numarası reset tuşuna basıncaya kadar ışıklı ikaz korunur.

Dijital çağırma sistemleri 1-99 aboneye kadar modüler olarak genişleyebilme özelliğine sahiptir.

Numaratörler yapı olarak, bir elektromıknatıs bobin ile bu bobinin karşısında bulunan tırnaklı ve yaylı bir paletten meydana gelir. Üzerinde rakam yazılı olan ma-deni levha, palet tırnağı tarafından tutulur. Palet bobin tarafından çekilince üzerin-de numara yazılı olan madeni levha tırnaktan kurtulur.

Şekil 6.2 Dijital numaratör devresi

117


Resim 6.6 Dijital numaratör

6.3 KAPI OTOMATİĞİ TESİSATLARI

6.3.1 Çeşitleri • Elektromekanik zincirli kapı otomatiği

• Zincirsiz akıllı kapı otomatiği

Apartman veya diğer binaların ana giriş (cümle kapı) kapılarının, ısı kaybı ve güvenlik açısından kapalı tutulması gerekir. Bu amaçla kapı, genelde hidrolik bir kol düzeneği ile sürekli kapalı tutulur. Dışarıdan gelen kişiye kapının otomatik olarak açılmasını sağlayan elektrikli elemana kapı otomatiği denir. Kapı otomatiği üzerin-de gergi zincirleri vardır, bu gergi zinciri ayarlanarak iyi bir açılma sağlanmaktadır. Yeni yapılan kapı otomatiklerinde bu zincir düzeneği kaldırılmıştır, kapı otomatiğine enerji geldiğinde direk kapı açılmaktadır.

6.3.2 Yapısı Kapı otomatiği çok katlı konutlarda ana giriş kapısını otomatik olarak açma-

da kullanılan araçtır. Yapı olarak bobin, nüve, palet, yay, kurma kolu gibi parçaların birleşiminden oluşur. Kapı otomatiğinin bobinine AC 8-12 Volt uygulandığında bu eleman elektromıknatıs hâline gelerek paleti çeker. Paletin hareket etmesi tırnak düzeneğini çalıştırarak sert yaylı açma düzeneğiyle kapıyı açar.

118


Şekil 6.3 Kapı otomatiğinin iç yapısı

Resim 6.7 Zincirli kapı otomatiği

Resim 6.8 Elektrikli kapı otomatiği

• Çalışma voltajı: 12V-24V AC

• Kapı otomatiği üzerinde bulunan kırmızı buton ile tek dokunuşla kapı

119


kilidini açabilirsiniz.

• Özel gergi aparatı ile sağ ve sol kapı, köşeli ve düz duvarlara kolaylıkla monte edilebilir.

• Çalışma voltajı: 12V-15V AC

• Üç fonksiyon: Kapı otomatiği, kapı kilidi ve kapı topuzu

• Zincir gerektirmez.

• Açma butonuna basıldığında kapı kilidini açar, bir süre sonra kilidi kendiliğinden kapatır.

• Kilidin, zincir, dil vs. ile kurulmasına gerek yoktur.

• Aktif olduğunu belirten ikaz ışığı vardır.

• Tutma topuzu ile kapıyı ve kilidi rahatça açabilirsiniz.

• Apartman kapınız davetsiz misafirlere her zaman kapalıdır.

6.3.3 Kapı Otomatiği Montaj ve Bağlantılarının Yapılması

6.3.3.1 İşlem Sırası

• Kapı otomatiğinin kapağını tornavida ile sökünüz.

• Kapı otomatiğini elinizle kapının üzerinde tutarak duvara bağlayacağınız gerdirme zincirinin uzunluğuna göre kapı otomatiğinin delikleri için ölçü alınız.

• Uygun matkap ucunu seçerek kapı üzerine aldığınız işaretleri deliniz.

• Uygun sac vidaları kullanarak kapı otomatiğinin montajını yapınız.

• Gerdirme zincirini takacağınız sac parçasının montajını duvara yapınız.

• Zinciri çekerek bir tarafını duvardaki sac parçasına diğer tarafını kilide takınız.

• Zincirleri kontrol ederek çok gergin veya çok gevşek ise zincir ayarlarını tekrar yapınız.

• Kapı otomatiği için daha önce çekmiş olduğunuz kablonun uçlarını uygun şekilde açınız.

• Kapı otomatiğinin üzerindeki klemensin vidalarını gevşeterek uçlarını

120


açtığınız kabloları klemense yerleştiriniz ve vidaları sıkınız.

• Kapı otomatiğinin kapağını kapatınız.

• Katlardaki herhangi bir kapı otomatiği butonuna basarak kapı otomatiğinin çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz.

6.3.3.2 Dikkat Edilecek Hususlar

• Kabloları kapı otomatiğinin klemensine bağlarken vidaları fazla sıkmayınız, kablolar kopabilir.

• Kapı otomatiğinin montajını kapının üzerine düz olarak yapmaya dikkat ediniz.

• Kapıya ve duvara deleceğiniz deliklerin büyük olmamasına dikkat ediniz.

6.4 REFKONTAK TESİSATLARI

6.4.1 YapısıRefkontak devreleri daha çok resmî kurum, hastane, otel vb. gibi yerlerde kul-

lanılır. Sessizliğin istendiği yerlerde tercih edilen refkontak tesisatı, telefon ve di-yafonun yaygınlaşmasıyla kullanım alandan kalkmıştır. En basit refkontak tesisatı, röle, iki sinyal lambası, çağırma butonu ve söndürme butonundan oluşur.

6.4.2 Çalışma Prensibi Refkontak tesisatı, röle, çağırma butonu, söndürme butonu ve iki adet sinyal

lambasından meydana gelmektedir. Role ve söndürme butonu çağrıyı yapan kişi-nin odasında, çağırma butonu kişinin hemen yanında bulunur. Sinyal lambaların-dan biri, çağrıyı yapan kişinin odasının koridora bakan kısmının üstüne, diğeri ise çağrılan görevlinin beklediği yere konulur. Görevli çağrılmak istendiğinde çağırma butonuna basılır. Bu durumda role bobinine enerji uygulanır ve akım geçerek karşı-sındaki paleti çeker. Palete bağlı kontak kapandığından refkontak lambaları yanar. Butondan basınç kaldırıldığında bobin enerjisi kesilerek paleti bırakır, fakat palet tırnağa takılı bulunduğundan kontak açılmaz ve dolayısıyla lambalar yanmaya de-vam eder. Görevli kişi bulunduğu yerdeki lambanın yandığını görünce koridora çı-kar. Hangi kapının üzerindeki lamba yanıyorsa o odadan çağrıldığını anlar ve odaya gider. Oda içerisine girerek görevini yaptıktan sonra, yine oda içerisinde bulunan söndürme butonuna basar, palet tırnaktan kurtulur. Böylece sinyal lambaları söner ve role tekrar ilk çalışma durumuna döner

121


Resim 6.9 Refkontak

6.4.3 Montaj ve İletken Bağlantılarının Yapılması

6.4.3.1 Refkontak Tesisatında Kullanılan Elemanlar

Refkontak tesisatında iki sinyal lambası, röle, çağırma ve söndürme butonları kullanılır. Birden fazla abone kullanımında çağırma yapan kişinin odasında eleman-lar aynı şekilde kullanılırken çağrılan kişinin odasına abonelerin tamamı için ortak tek bir lambanın kullanılması yeterlidir.


• Refkontağın montajının yapılacağı yerleri belirleyiniz.

• Röle, lamba, çağırma ve söndürme butonlarının üst kapaklarını dikkatlice sökünüz.

• Röle, lamba, çağırma ve söndürme butonları için monte edilecekleri yerlerde delinecek delikler için işaretlemeleri yapınız.

• İşaretlemeden sonra röle, lamba, çağırma ve söndürme butonlarının montajını yapınız.

• Röle, lamba, çağırma ve söndürme butonlarının iletken bağlantılarını yapınız.


• Röle, lamba, çağırma ve söndürme butonlarının üst kapaklarını sökerken dikkatli olunuz, neyi nereden söktüğünüzü iyi belirleyiniz. Söktüğünüz parçaları, kaybolmamaları için uygun bir yerde muhafaza ediniz.

122


• Kablo uçlarını çok fazla açmayınız. Kabloları vidalara taktığınızda açıkta iletken kısım kalmamasına dikkat ediniz.

• Vidaları çok fazla sıkmamaya dikkat ediniz. İletken ve diğer elemanlara zarar verebilirsiniz.

6.5 DİYAFON TESİSATLARIDiyafon tesisatı; iletişimi sesli olarak sağlayan, bas konuş, bırak dinle şubeler-

den oluşan, karşılıklı konuşularak çağırma yapılan dahili konuşma sistemidir.

6.5.1 Elemanları ve Yapılarıİş yeri diyafonla haberleşme sisteminde bir merkez diyafonla, şube diyafon-

larla konuşur. 1-8 şube butonlu merkezler olduğu gibi 2,4,6 ve 8 şube butonlu mer-kezler de mevcuttur. şubeler merkezi ses ve ışık ikazı ile arar, isterse merkez şubeyi dinleyebilir. Her şube için merkeze iki tel çekilir.

Resim 6.10 Büro tipi diyafon sistemi

6.5.2 Çalışma Esasları Diyafon tesisatında konuşma tek hatlı telsiz konuşma sistemine benzer. Konuşma ünitesi üzerinde bulunan butona basıldığında konuşulur, buton bırakıld,ığında ise dinleme durumuna geçilir. Konuşma bittikten kısa bir süre sonra da otomatik olarak kapanır. Paralel bağlantı da yapılarak şube sayısı artırılabilir.

6.5.3 Bağlantı Prensip Şeması

Şekil 6.4 Diyafon bağlantı şeması

123


6.5.4 Montaj ve İletken Bağlantılarının Yapılması

6.5.4.1 Diafon Tesisatında Kullanılan Elemanlar

• Konuşma ünitesi (şube)

• 1 Adet merkez diyafon (merkez)

• Tesisat ölçüsü kadar diyafon kablosu


• Bağlantı şeması incelenir.

• Kullanılacak kablo seçilir.

•İletkenler çekilir.

•İş yeri diyafon sistemi elemanları yerlerine montajı yapılır.


• Bağlantıları yaparken kablo uçlarını gerektiğinden fazla sıyırmayınız.

• Bağlantı şemasında gösterilenden başka kablo bağlamayınız (şema üzerindeki uyarıları göz önüne alınız.).

6.6 TELEFON TESİSATLARIHaberleşme sistemleri içerisinde en çok yaygın olanı, kullanılanlar arasında

doğrudan doğruya anlaşma imkânı sağlayan telefon olmuş ve bu yüzden de büyük önem kazanmıştır.

Telefonun amacı, birbirinden uzakta olan kimseler arasında, sözlü haberleş-meyi sağlamaktadır.

6.6.1 Telefon KablosuAbonelerin birbirleri ile haberleşmelerini sağlamak amacıyla kullanılan özel

olarak tasarlanmış kablolardır.

Telefon kablosunun içinde birçok telefona hizmet verebilecek sayıda tel çifti (per) mevcuttur. Telefon kabloları 10, 20, 30, 50, 100’den 1800 pere kadar yükselebi-len telefon kabloları mevcuttur. Telefon kabloları genellikle bakırdan yapılmaktadır. Bilindiği üzere bakır, fiyatına oranla en iyi iletkenlerden biridir. Bakır telin etrafı oksit-lenmeye karşı kalayla kaplanır. Günümüzde kalaysız kablo zaten pek tercih edilme-mektedir. Kalay kaplı bakır daha sonra PVC veya polietilen (PE) ile izole edilmektedir.

Dahili tesisat için dahili tesisat telefon kablosu kullanılır. Harici kablolar ise ye-

124


raltına gömme kablolar ve askı telli havai hat kabloları olarak iki temel gruba ayrılır. Harici kablolarda ekstra izolasyon mevcuttur. Örneğin alüminyum folyo koruyucu kullanılabilir.

Askı telli kabloda normal kabloya bitişik olarak bir çelik askı halatı mevcuttur. Havaî hat çekilirken kabloyu bu halat taşır. Kablo tipleri P,D, A, V gibi spesifikasyon-larla gruplandırılır.

6.6.2 Telefon PriziTelefon makinesinin bina içi telefon tesisatına irtibatlandırıldığı yere telefon

prizi denir. Bina içine kadar gelen telefon tesisatının dağıtımına kolaylık ve güvenlik sağlamak amacıyla kullanılır.

Telefon prizlerinin bina içi telefon kablo bağlantı uçları dışında kalan temas ve dış yüzeyleri yalıtkandır. Gövdesi üzerinde akım taşıyan iletken kısımları ve parçala-rı sert bakırdan veya bakır alaşımlı sert malzemelerden, gövdeleri ise porselenden veya bakalitten yapılmıştır (Resim 6.8).

Resim 6.11 Telefon pirizi

6.7 YANGIN VE HIRSIZ BİLDİRİM (ALARM) TESİSATLARI

6.7.1 Yangın Alarm Sistemleri

Resim 6.12 Yangın alarm sisteminde kullanılan kablolar

125


6.7.1.1 j-SH(St)SH FE180 E30/E90 Yangın Alarm Kablosu

Resim 6.13 j-SH(St)SH FE180 E30/E90 yangın alarm kablosu

Yangın Şartları altında (750°C ısı ve alev altında) sabit çalışmak koşuluyla (FE-180) 180 dakika enerji iletimini sürdürebilen, aleve dayanıklı, halogen free kablolar-dır. Bu kablolar yangın alarm sistemlerinde, yangın halinde çalışması gereken cihaz, asansör ve makinelerin kumanda kabloları olarak, yangın alarm sistemlerine bağlı havalandırma sistemlerinde besleme kablosu olarak, kablonun yangın esnasında yanarak zehirli gaz çıkarmasının istenmediği ortamlarda hastane, iş merkezlerinde okullarda, vb. yerlerde kullanılırlar.

KABLOYAPISIİletken : İnce çok telli elektrolitik bakırİzolasyon : Silikon kauçuk kompoundDamartanımlama

: VDE 0815

Çift : İki damar bir çift oluşturacak şekilde bükülürBüküm : Çiftler sabit adımda katlar halinde bükülürAyrıcı : Polyester bantEkran : Toprak teliyle birlikte alüminyum polyesterDış kılıf : Çok yüksek ısıya ve yangın şartlarına dayanıklı

özel halogen free silikon kauçuk kompoundDış kılıf rengi : Turuncu

Tablo 6.1 j-SH(St)SH FE180 E30/E90 yangın alarm kablosu yapısı

TEKNİKÖZELLİKLERStandart VDE 0815’e göreİzolasyon direnci >100 MΩ x kmEfektif kapasite (800 Hz) 120 nF/kmÇalışma gerilimi 300VTest gerilimi (AC 50 Hz) 800VÇalışma sıcaklığı -60°C / +180 °CMin. Bükülme yarıçapı 7,5 x Kablo çapıAlev test IEC 332,1 & IEC 332.3Izolasyon devamlılığı (FE 180) IEC 331 (TS 3164 Ex-Proof)

Tablo 6.2 j-SH(St)SH FE180 E30/E90 yangın alarm kablosu teknik özellikleri

126


6.7.1.2 jE-H(St)H FE180/E30 HFFR Yangın Alarm Kablosu

Resim 6.14 jE-H(St)H FE180/E30 HFFR yangın alarm kablosu

Endüstriyel tesisler, büyük oteller, hastaneler, alışveriş merkezleri, enerji sant-ralleri, kültür merkezleri, konutlar, havaalanı, metro gibi insan sayısının çok olduğu, yangın tehlikesi olan tesislerde akım iletiminin devamını sağlamak için otomatik kontrol, güvenlik ve yangın alarm sistemlerinin donanımlarında analog ve sayısal sinyallerin iletiminde kullanılır. Bu tip kablolar, yangın esnasında alevi iletmezler, du-man yoğunluğu çok düşük korozyona elverişli ortamlar yaratmaz ve de insan sağlı-ğını etkileyecek zehirli gazlar çıkarmaz.

KABLOYAPISIİletken İnce çok telli elektrolitik bakırİzolasyon Halojensiz elastomer kompoundDamar tanımlama VDE 0815Çift İki damar bir çift oluşturacak şekilde bükülürBüküm Çiftler sabit adımda katlar halinde bükülürAyrıcı Polyester bantKoruyucu bant Cam elyaf tekstil bantEkran Toprak teliyle birlikte AL-PES bantDış kılıf HFFR kompoundDış kılıf rengi Turuncu

Tablo 6.3 j-SH(St)SH FE180 E30/E90 yangın alarm kablosu teknik özellikleri

TEKNİKÖZELLİKLERStandart VDE 0815İzolasyon direnci > 100 Mohm.kmEfektif kapasite (800 Hz) 120 nF/kmÇalışma gerilimi 300 VTest gerilimi (AC 50 Hz) 1200 VÇalışma sıcaklığı -30 °C / +70 °CMin. bükülme yarıçapı 15 x Kablo çapıAlev testi IEC 332-1 & IEC 332-3Izolasyon devamlılığı (FE 180 IEC 331, TS 3164

Tablo 6.4 jE-H(St)H FE180/E30 HFFR yangın alarm kablosu teknik özellikleri

127


6.7.1.3 jH(St)H...Lg HFFR Yangın Alarm Kablosu

Resim 6.15 jH(St)H...Lg HFFR yangın alarm kablosu

Bu halojen içermeyen ekranlanmamış kontrol ve iç bağlantı kabloları enstrü-mantasyon ve kontrol mühendisliğinde; endüstriyel elektronikte, bilgisayarlarda, ofis makinelerinde; tüm iletişim sistemlerinde, ses frekans iletiminde, veri transfe-rinde ve elektronik amaçlı bilgi iletişiminde ve de yangın ihbar kablosu olarak kul-lanılmaktadır. Bu tip kablolar, yangın esnasında alevi iletmezler, duman yoğunluğu çok düşük korozyona elverişli ortamlar yaratmaz ve de insan sağlığını etkileyecek zehirli gazlar çıkarmaz.

KABLOYAPISIİletken Mono telli elektrolitik bakırİzolasyon HFFR kompoundDamar tanımlama VDE 0815Çift İki damar bir çift oluşturacak şekilde bükülürBüküm Çiftler sabit adımda katlar halinde bükülürAyrıcı Polyester bantEkran Toprak teliyle birlikte AL-PES bantDış kılıf HFFR kompoundDış kılıf rengi Kırmızı

Tablo 6.5 jH(St)H...Lg HFFR yangın alarm kablosu yapısı

TEKNİKÖZELLİKLERStandart VDE 0815izolasyon direnci > 100 Mohm.kmEfektif kapasite (800 Hz) 120 nF/kmÇalışma gerilimi 300 VTest gerilimi (AC 50 Hz) 800 VÇalışma sıcaklığı -30 °C / +70 °CMin. bükülme yarıçapı 15 x Kablo çapıAlev testi IEC 332-1 & IEC 332-3

Tablo 6.6 jH(St)H...Lg HFFR yangın alarm kablosu teknik özellikleri

128


6.7.1.4 Yangın Algılama ve İhbar Sistemleri Kablo Çekiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Bir yangın algılama ve alarm sisteminin istenildiği gibi çalışmamasının en önemli sebeplerinden biri kablolamanın doğru ve düzgün yapılmamasıdır.

Kablolamada gerek tasarım gerekse montaj aşamasında aşağıdaki noktalara çok dikkat edilmelidir.

• Detektörlerin bulunduğu zon (yangın bölgesi) kabloları, üretici firma önerilerine uygun seçilmelidir.

• Kablo kesitleri hesaplanmalıdır.

• Üretici firma zon (yangın bölgesi) uzunluklarına uyulmalıdır.

• Kablo yükü hesapları yapılmalıdır.

• Bağlantılar mukavim bir biçimde ve doğru yapılmalıdır.

• Kablo güzergâhları, müdahale edilebilecek şekilde seçilmelidir.

• Kablo güzergâhlarında su ya da çok yüksek nem olmamalıdır. Eğer olacak ise bu şartlara uygun kablo kullanılmalıdır.

• Kablo ekranlaması, standartlara ve yönetmeliklere uygun biçimde topraklanmalıdır.

6.7.2 Hırsız Bildirim Tesisatı

6.7.2.1 Hırsız Alarm Sistemi Kablosu

Bina içi sabit tesisatlarda sinyal ve data iletişiminde kullanılan esnek kontrol ve iç bağlantı kablolarıdır. Enstrümantasyon ve kontrol mühendisliğinde; endüstri-yel elektronikte, bilgisayarlarda, ofis makinelerinde; tüm iletişim sistemlerinde, ses frekans iletiminde, veri transferinde ve elektronik amaçlı bilgi iletişiminde kullanıl-maktadır.

Resim 6.16 Hırsız alarm sistemi kablosu

6.7.2.2 Kablo Standartları

VDE standartlarına göre elektronik kontrol kabloları üreticiler tarafından LIYY

129


– LIYY TP – LIYCY – LIHCH gibi isimlendirilir. Dış kılıflarının üzerinde kablo üreticisinin ismi, kablo cinsi ve 1 metre aralıklı olarak uzunluğu yazılır. Sizlerin bu kabloları; ça-lışma gerilimi, çalışma sıcaklığı, minimum bükülme yarıçapı, iletken yapısı gibi özel-likleri dikkate alarak projelerinizde kullanmanız gerekmektedir. Bazı kablolar gerekli kısa mesafeli ve küçük bükülme yarıçapının kullanılması gerektiren dar alanlarda kontrol kabloları olarak da kullanılırlar. Bu kablolar dışarıda ve direkt toprak altına gömülerek kullanılmazlar. Elektrolitik tavlı bakır iletkeni olan yarı sert PVC izolasyon-lu, çok damarlı, grup büküm üzerine ayırıcı olarak polyester bant bulunan, PVC kılıflı, kılıf ve ayırıcı arasında kalaylı bakır örgü ekran bulunan kablolardır.

6.7.2.3 Hırsız Alarm Sistemi

Basit anlamda bir alarm sistemi işyerinizin veya oturduğunuz meskenin içeri-den dışarıdan veya her iki yönden de korunmasını ve yetkisi (şifresi) olmayan kişile-rin içeri girmesine izin vermeyen elektronik sistemlerdir. İyi bir alarm sistemi hırsızın veya sabotajcının içeriye girmesine izin vermemeli, ayrıca bu tip durumlarda telefon hattı vasıtası ile telefon arama cihazı veya güvenlik merkezi (AHM) kanalından dış dünya ile irtibat halinde olmalı, ayrıca sisteme bağlı doğru yere yerleştirilmiş güçlü bir sirenle de yakın çevreyi uyarmalıdır.

6.7.2.4 Hırsız Alarm Sistemleri

•Güvenlik Panelleri Gelişen teknoloji ile beraberinde yalnızca hırsıza karşı önlem alan cihazlardan

çıkıp insan güvenliğini tehdit eden diğer unsurları da kontrol eder hale gelmiştir ( Sağlık-yangın gibi).

Resim 6.17 Güvenlik paneli

Alarm panellerini başlıca 2 gruba ayırmak mümkündür.

• Tip alarm panelleri; merkeze bağlanabilen (Kominikatörlü). • Tip alarm panelleri; merkeze bağlanamayan (Kominikatörsüz).

130


Merkeze bağlanabilen alarm panelleri üzerlerinde dijital bir kominikatöre sa-hip olup, merkez tarafından günün 24 saati kontrol altında tutulan (Bilgisayar or-tamında) müdahale durumunda bu merkezce gerekli önlemler alması gereken ileri teknoloji ürünü alarm panelleri.

Merkeze bağlanamayan alarm panelleri; genellikle küçük iş yeri ve evlerde lo-kal amaçlı, yalnızca caydırıcı ve uyarıcı niteliği bulunan panellerdir.

Alarm panelleri içerisinde bulundurduğu özellikleri kullanabilmesi için bazı ürünlere ihtiyaç duymaktadır. Bu ürünlerden bazıları şunlardır.

•Manyetik Kontak Genellikle kapı ve pencere gibi açılıp kapanabilen yüzeylere takılan kapı ve

pencerenin izinsiz olarak açıldığını alarm paneline bildirir.

Resim 6.18 Manyetik kontak

•Pır Dedektör İçeriye giren canlıların hareketlerini tespit edip alarm paneline bildiren göz.

Resim 6.19 Pır dedektör

•Cam Kırılma Dedektörü CAM kırılmasını anlayıp alarm paneline bildiren ürün.

131


Resim 6.20 Cam kırılma dedektörü

•Harici Siren Dış alanlara monte edilebilen, su almayan, akülü, temperli yüksek ses çıkışına

sahip flaşörlü siren.

Resim 6.21 Harici siren

•Dahili Siren Bina içerisinde kullanılan harici sirene göre daha az ses çıkışına sahip siren.

Resim 6.22 Dahili siren

132


•Telefon Arayıcı Sizin kaydedeceğiniz sesli mesajı sizin belirlediğiniz 6 numaraya otomatik ola-

rak bildirir. Bu işlemi telefon numarasını bulamaması durumunda 4 kere tekrarlar.

Resim 6.23 Telefon arayıcı

133


ÖZET:Elektrik tesislerinde kullanılan iletkenler standart kesitlerde imal edilmektedir.

Bu kesitler şöyledir: 0,5-0,75-1-1,5-2,5-4-6-10-16-25-35-50-70-95-120-150-185-240-300-400-500 mm2

H05V-U: 0,50 mm2 – 1,0 mm2 300 / 500 V PVC izoleli, kılıfsız, tek damarlı esnek iletkenli kablolar; kuru yerler de, boru içerisinde, sıva altı ve üstü tesislerde, sıva altı ve sıva üstünde boru içinde, kroşeler üzerinde, kumanda panosu, mutfak cihazları ile elektromekanik, elektrik ve elektronik montaj uygulamalarında tesisat kablosu olarak kullanılır

Yassı kablolar 2 x 0,5- 2 x 0,75- 2 x 1,5 mm2 kesitlerinde üretilir

Transformatör, sargılarından birine uygulanan alternatif gerilimi elektroman-yetik indüksiyon yolu ile diğer sargılarında aynı frekansta fakat değişik gerilime dö-nüştüren ve hareketli parçası olmayan elektrik makinesidir.

Transformatör prensip şemasında primer sargıya alternatif gerilim uygulandı-ğında bobinden alternatif akım geçer. Bu akım, demir nüve üzerinde zamana göre yönü ve şiddeti değişen bir manyetik alan meydana getirir. Devresini sekonder sar-gının bulunduğu ayak üzerinden tamamlayan değişken manyetik alan kuvvet çiz-gileri, sekonder sargı iletkenlerini keserek bir EMK (elektro motor kuvvet) endükler.

Elektrikli haberleşmenin çağırma ve bildirim devrelerinde genellikle zil kulla-nılır.

Zil Çeşitleri;

• Mekanik zil

• Elektronik zil

• Radyo frekanslı fişli zil

Numaratör; çağrının hangi birimden yapıldığını rakamlarla gösteren devre elemanıdır. Numaratörler; çok daireli binalarda, otellerde, büro ve resmi dairelerde kullanılır.

Kapı Otomatiği tesisatı

• Elektromekanik zincirli kapı otomatiği

• Zincirsiz akıllı kapı otomatiği

Refkontak devreleri daha çok resmî kurum, hastane, otel vb. gibi yerlerde kul-lanılır. Sessizliğin istendiği yerlerde tercih edilen refkontak tesisatı, telefon ve di-

134


yafonun yaygınlaşmasıyla kullanım alandan kalkmıştır. En basit refkontak tesisatı, röle, iki sinyal lambası, çağırma butonu ve söndürme butonundan oluşur.

Refkontak tesisatı, röle, çağırma butonu, söndürme butonu ve iki adet sinyal lambasından meydana gelmektedir.

Refkontak tesisatında iki sinyal lambası, röle, çağırma ve söndürme butonları kullanılır.

Diyafon tesisatı; iletişimi sesli olarak sağlayan, bas konuş, bırak dinle şubeler-den oluşan, karşılıklı konuşularak çağırma yapılan dahili konuşma sistemidir.

Diyafon tesisatında konuşma tek hatlı telsiz konuşma sistemine benzer. Ko-nuşma ünitesi üzerinde bulunan butona basıldığında konuşulur, buton bırakıldığın-da ise dinleme durumuna geçilir. Konuşma bittikten kısa bir süre sonra da otomatik olarak kapanır. Paralel bağlantı da yapılarak şube sayısı artırılabilir.

Bir yangın algılama ve alarm sisteminin istenildiği gibi çalışmamasının en önemli sebeplerinden biri kablolamanın doğru ve düzgün yapılmamasıdır.

Basit anlamda bir alarm sistemi işyerinizin veya oturduğunuz meskenin içeri-den dışarıdan veya her iki yönden de korunmasını ve yetkisi (şifresi) olmayan kişile-rin içeri girmesine izin vermeyen elektronik sistemlerdir. İyi bir alarm sistemi hırsızın veya sabotajcının içeriye girmesine izin vermemeli, ayrıca bu tip durumlarda telefon hattı vasıtası ile telefon arama cihazı veya güvenlik merkezi (AHM) kanalından dış dünya ile irtibat halinde olmalı, ayrıca sisteme bağlı doğru yere yerleştirilmiş güçlü bir sirenle de yakın çevreyi uyarmalıdır.

135


DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi zil tesisatlarında kullanılan araçlardan değildir?a) Zil b) Zil trafosuc) Buton d) Lamba

2. Aşağıdakilerden hangisi tesisatta kullanılan zil çeşitlerinden değildir?a) Diyafon b) Mekanik zil c) Melodi zili d) Elektronik zil

3. Aşağıdakilerden hangisi sıva üstü zil butonu çeşitlerinden değildir?a) Blok buton b) Normal butonc) Işıklı buton d) Yuvarlak buton

4. Aşağıdakilerden hangisi yangın ve hırsız bildirim sistemlerinde kullanılan araçlardan değildir?

a) Hareket Dedektörüb) Duman Dedektörüc) Sabit Detektör d) Cam kırılma Dedektörü

5. Bireylerin can ve mal güvenliğini istenmeyen kişilere karşı korumak amacıyla yapılan tesisatlara ne denir?

a) Hırsız bildirim b) Diyafonc) Yangın bildirim d) Numaratör

ÇaĞirma ve bİldİrİm tesİsatlarihbogm.meb.gov.tr/mtao/3elektriktesisatbilgisi/unite06.pdf ·...

Documents