acute and chronic inflammation -...
TRANSCRIPT
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
AACCUUTTEE AANNDD CCHHRROONNIICC IINNFFLLAAMMMMAATTIIOONN
อ.นพ. พรยทธ สทธไชยากล
ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
บทนา
การอกเสบ (inflammation) เปนกระบวนการทรางกายตอบสนองตอสงททาใหเนอเยอของรางกาย
ไดรบบาดเจบ เชน เชอโรค การตายของเซลลจากการขาดเลอดหรอขาดออกซเจน โดยการตอบสนองโดย
กระบวนการอกเสบประกอบดวย การเปลยนแปลงของหลอดเลอด การเขามาของเซลลเมดเลอดขาว และ
ผลกระทบทเกดกบรางกายทงระบบ (systemic effect)
กระบวนการอกเสบจดเปนกลไกสาคญในการปองกนสงแปลกปลอม หรอสงทจะทาใหเซลลหรอเนอ
เยอของรางกายไดรบบาดเจบ ผลของการอกเสบจะทาใหเกดการกาจดสงแปลกปลอมหรอเชอโรคออกไป
นอกจากนยงกาจดเซลลทไดรบบาดเจบหรอตายจากการเขามาของสงแปลกปลอมดงกลาว หากไมม
กระบวนการอกเสบเกดขน รางกายจะไมสามารถกาจดสงแปลกปลอมนนออกไปได เนอเยอจะเกดการบาดเจบ
โดยทไมมการซอมแซม ทาใหการทางานของเนอเยอนนๆ ผดปกตไป อยางไรกตามกระบวนอกเสบมผลเสย
เกดขนไดดวยเชนกน หากเกดการอกเสบมากเกนไป หรอเกดการอกเสบแบบเรอรงเปนเวลานาน จะเกดการ
ทาลายเนอเยอทาใหเกดการทางานของเนอเยอนนผดปกตไดเชนกน
กระบวนการอกเสบประกอบดวยการปฏกรยาของเนอเยอหลกๆ 2 ชนด นนคอ การเปลยนแปลงของ
หลอดเลอด และการตอบสนองของเซลลชนดตางๆ ไดแก เซลลอกเสบ และเซลล fibroblasts ซงพบในเนอเยอ
เกยวพน การเปลยนแปลงของหลอดเลอดและเซลลดงกลาวจะไดกลาวถงในรายละเอยดตอไป กระบวนการ
อกเสบสามารถแบงไดเปน 2 ชนด คอ การอกเสบเฉยบพลน (acute inflammation) และการอกเสบเรอรง
(chronic inflammation) การอกเสบแบบเฉยบพลนจะเกดขนรวดเรว ภายในระยะเวลาเปนวนาทหรอเปนนาท
หลงจากไดรบสงกระตนและคงอยประมาณ 2 ถง 3 วน แตมกไมเกน 1 สปดาห ลกษณะสาคญของการอกเสบ
เฉยบพลน คอ การบวมของเนอเยอ (edema) มสารนาซงมโปรตน (exudate) ภายในเนอเยอ และพบเซลล
อกเสบชนด neutrophils สวนการอกเสบแบบเรอรงนนจะเกดนานกวา อาจเกดตามหลงการอกเสบแบบ
เฉยบพลน หรอเกดจากรางกายตอบสนองตอสงแปลกปลอมบางชนดกได ขนกบปจจยหลายๆ ดาน ลกษณะ
สาคญของการอกเสบเรอรง คอ มการสรางเนอเยอพงผดขน (fibrosis) มการสรางหลอดเลอดขนจานวนมาก
และพบเซลลอกเสบชนด macrophages และ lymphocytes
การเปลยนแปลงของหลอดเลอดและเซลลทพบในการอกเสบทงชนดเฉยบพลนและเรอรง เกดจากการ
กระตนจากสารเคม ซงสารเคมนนอาจพบในกระแสเลอดอยแลวหรอจากเซลลตางๆ หลงออกมา หลงจากเกด
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
2
กระบวนการอกเสบและกาจดสงแปลกปลอมนนออกไปแลว รางกายจะมกลไกยบยงเพอปองกนไมใหเกดการ
อกเสบมากเกนไป ซงอาจจะทาอนตรายใหกบเนอเยอได
ลกษณะทางคลนกของการอกเสบ โดยเฉพาะการอกเสบเฉยบพลนจะประกอบอาการหลก 4 อาการ
คอ ปวด (pain, dolor), บวม (swelling, tumor), แดง (redness, rubor) และรอน (heat, calor)
ACUTE INFLAMMATION OVERVIEW OF ACUTE INFLAMMATION
กระบวนการอกเสบเฉยบพลน
ประกอบดวยลกษณะสาคญ 3 ประการ คอ
1) การเปลยนแปลงของหลอดเลอด ทา
ใหเกดการไหลเวยนของเลอดมายงบรเวณทไดรบ
บาดเจบมากขน
2) การเปลยนแปลงทางโครงสรางของ
หลอดเลอดขนาดเลก ทาใหสารนา โปรตนและ
เซลลเมดเลอดขาว รวออกมาภายนอกหลอดเลอด
3) การเคลอนทของเซลลเมดเลอดขาว
มายงบรเวณทไดรบบาดเจบ และไดรบการกระตน
เพอใหสามารถกาจดสงแปลกปลอมตางๆ ได
จากผลทเกดขนจะทาให permeability
ของหลอดเลอดสงขน สารนาและโปรตนจงรว
ออกมาในชองวางระหวางเซลล (intercellular
space) และชองวางตางๆ ในรางกาย ไดแก ชองใน
เยอหมหวใจ (pericardial cavity) ชองปอด
(pleural cavity) และชองทอง (peritoneal cavity)
ไดงาย สารน าท ม โปรตนปรมาณสงดงกลาว
เรยกวา exudate ซง exudate ทมเซลลเมดเลอด
ขาวโดยเฉพาะ neutrophils เปนจานวนมาก จะ
เรยกวา หนอง (pus) หรอ purulent exudate สวน
สารน าท มป ร มาณโปรตนปร มาณต า เ ร ย ก
transudate
ภาพแสดงการเปลยนแปลงของหลอดเลอดและ
เซลลอกเสบในการอกเสบเฉยบพลน (Kumar V, Abbas
AK, Fausto N, eds. Robbins and Cotran Pathologic
Basis of Disease. 7th ed. Philadelphia: Elsevier
Saunders, 2005: 51.)
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
3
STIMULI FOR ACUTE INFLAMMATION สงทสามารถกระตนใหเนอเยอของรางกายเกดการอกเสบแบบเฉยบพลน คอ
- เชอโรคชนดตางๆ รวมทงสารพษทสรางจากเชอโรคเอง
- อบตเหตซงทาใหเกดการบาดเจบของเนอเยอ
- สารทางกายภาพและสารเคม เชน ความรอน ความเยน และสารรงส เปนตน
- การตายของเนอเยอ (tissue necrosis)
- สงแปลกปลอม (foreign body)
- ปฏกรยาทางภมคมกน (immune reaction) เชน hypersensitivity reactions
VASCULAR CHANGES การเปลยนแปลงของหลอดเลอด เปนหวใจหลกและเปนจดเรมตนของกระบวนการอกเสบเฉยบพลน
การเปลยนแปลงทพบ คอ
CHANGE IN VASCULAR FLOW AND CALIBER หลงจากเนอเยอไดรบบาดเจบ จะเกดการเปลยนแปลงของการไหลเวยนภายในหลอดเลอด รวมทง
ขนาดของหลอดเลอดในบรเวณนน สรปไดเปนขนตอนดงน
- หลอดเลอดขยายตว (vasodilation) เปนเหตการณแรกทพบหลงจากเนอเยอไดรบบาดเจบ
อยางไรกตามในการบาดเจบบางกรณ อาจพบการหดตวของหลอดเลอดอยชวขณะ (transient
vasoconstriction) กอนทจะมการขยายตวของหลอดเลอด การเปลยนแปลงดงกลาวจะเรมเกดใน
หลอดเลอด arteriole กอน จากนจงเกดในหลอดเลอดฝอย (capillaries) ตามมา การขยายตว
ของหลอดนเปนผลมาจากสารเคมหลายชนด เชน histamine และ nitric oxide เปนตน ทาใหเกด
การคลายตวของกลามเนอเรยบรอบหลอดเลอด
- เกดการเพม permeability ของหลอดเลอด ซงจะเกดตามหลงการขยายตวของหลอดเลอดอยาง
ทนท ทาใหสารนาและโปรตนภายในกระแสเลอดรวออกมานอกหลอดเลอด ความเขมขนของ
เลอดในหลอดเลอดจงสงขน และเลอดจะไหลไดชาลง (stasis)
- เมดเลอดขาวโดยเฉพาะ neutrophils จะไปสะสมรวมกนทผนงดานในของหลอดเลอด จากการท
เลอดไหลไดชาลง จากนนเซลลเมดเลอดขาวจะแทรกผานผนงหลอดเลอดออกสชองวางระหวาง
เซลล (intercellular space)
INCREASED VASCULAR PERMEABILITY (VASCULAR LEAKAGE) ภาวะท permeability ของหลอดเลอดสงขน จะทาใหสารนาและโปรตนรวออกจากหลอดเลอดไดงาย
ขน การเปลยนแปลงดงกลาวทาใหความดนออสโมตกภายในหลอดเลอด (intravascular osmotic pressure)
ลดลง ในขณะความดนออสโมตกภายในของวางระหวางเซลล (interstitial osmotic pressure) เพมขน
นอกจากนความดนไฮโดรสเตตกภายในหลอดเลอด (intravascular hydrostatic pressure) สงขน เนองจาก
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
4
หลอดเลอดขยายตวทาใหมปรมาณเลอดสงขน จากผลดงกลาวทาใหเกดการรวของสารนาออกมาสทชองวาง
ระหวางเซลล เรยกภาวะดงกลาววา ภาวะบวมนา (edema) นนเอง
กลไกทสารนาและโปรตนเกดการรวผานผนงหลอดเลอด เชอวามหลายกลไก เชน
- Formation of endothelial gaps in venules
- Direct endothelial injury
- Delayed prolonged leakage
- Leukocyte-mediated endothelial injury
- Increased transcytosis
- Leakage from new blood vessels
โดยทวไปพบวาในการบาดเจบของเนอเยอ จะเกดการรวของสารนาและโปรตนโดยอาศยหลายๆ กลไก
ดงทกลาวมา
CELLULAR EVENTS: LEUKOCYTE EXTRAVASATION AND PHAGOCYTOSIS หลงจากทเซลลเมดเลอดขาวรวมตวกนทผนงหลอดเลอดในเนอเยอทไดรบบาดเจบ จะแทรกผานผนง
หลอดเลอดเขาไปในเนอเยอ เรยกกระบวนการดงกลาววา extravasation เพอจะเตรยมตวทาลายสงททาใหเกด
การบาดเจบตอไป เชน เชอโรค สารแปลกปลอม และเกบกนเซลลตายทเกดขน
กระบวนการ extravasation เกดหลงจากหลอดเลอดขยายตว สามารถแบงเปนขนตอนได คอ
1) Margination เกดหลงจากทเกด stasis ของการไหลเวยนของเลอด เซลลเมดเลอดจงไปสะสมท
ผนงหลอดเลอดดานใน
2) Rolling หลงจากเซลลเมดเลอดขาวมารวมกลมกน จะเกาะกนอยางหลวมๆ
3) Adhesion เซลลเมดเลอดขาวจะจบกบเซลลเยอบผนงหลอดเลอดแนนขน
4) Transmigration (diapedesis) เซลลเมดเลอดขาวยนไซโตพลาสซม (pseudopod) ผานรอยตอ
ของเซลลเยอบผนงหลอดเลอด แทรกผานผนงหลอดเลอดออกมา
5) Migration หลงจากเคลอนออกจากหลอดเลอดแลว เซลลเมดเลอดขาวจะเคลอนไปสบรเวณทม
การบาดเจบของเซลลหรอเนอเยอ
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
5
ภาพแสดงการเคลอนตวของเซลลเมดเลอดขาวจากหลอดเลอดเขาสเนอเยอทมการอกเสบ (Kumar V, Abbas AK,
Fausto N, eds. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 7th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders, 2005: 53.)
LEUKOCYTE ADHESION AND TRANSMIGRATION กระบวนการ adhesion และ transmigration เปนกระบวนการทถกควบคมโดยสารซงอยบนเซลลเยอบ
ผนงหลอดเลอดและเซลลเมดเลอดขาว เรยก adhesion molecules รวมทงสารเคมอนๆ ซงควบคมการทางาน
ของ adhesion molecule โดยทวไป adhesion molecule สามารถแบงออกไดเปน 4 กลม คอ
Selectins แบงออกเปนหลายชนด เชน E-selectin พบบนผวเซลลเยอบดานในผนงหลอดเลอด P-
selectin พบบนผวเซลลเยอบผนงหลอดเลอดและเกลดเลอด L-selectin พบบนผวเซลลเมดเลอดขาว
Immunoglobulin family ทสาคญม 2 ชนด คอ ICAM-1 (intercellular adhesion molecule 1) และ
VCAM-1 (vascular cell adhesion molecule 1) พบบนเซลลเยอบผนงหลอดเลอด ทาหนาทยดเกาะกบ
integrin ซงอยบนเซลลเมดเลอดขาว
Integrins พบในเซลลหลายๆ ชนด ทาหนาทจบกบ integrin ligand (ICAM-1, VCAM-1) ซงอยบน
เซลลเยอบผนงหลอดเลอด เซลลเมดเลอดขาว และ extracellular matrix
Mucin-like glycoprotein ตวอยางเชน heparan sulfate พบไดทงได extracellular matrix และบนผว
เซลลหลายชนด ทาหนาทจบกบ CD44 ซง adhesion molecule บนเซลลเมดเลอดขาว
กลไกทรางกายชกนาใหเมดเลอดขาวเขามาในเนอเยอท มการบาดเจบ ตองอาศยการทางานของ ad-
hesion molecules ดงกลาว โดยเกดหลงจากทรางกายหลงสาร histamine, thrombin และ platelet activating
factor (PAF) จะกระตนให Weibel-Palade body ปลอย P-selectin ซงสะสมอยภายในใหออกมาปรากฏทผว
เซลล นอกจากนเซลล macrophages, mast cells และเซลลเยอบผนงหลอดเลอดในเนอเยอทไดรบการบาดเจบ
จะหลงสาร tumor necrotic factor (TNF) และ interleukin-1 (IL-1) ซงสามารถกระตนเซลลเยอบผนงหลอด
เลอดทอยขางเคยงใหสราง E-selectin ขนบนผนงเซลล สวนเซลลเมดเลอดขาวจะสราง selectin ligand ซงจะ
จบกบ selectin ทอยบนผวเซลลเยอบผนงหลอดเลอด ทาใหเซลลเมดเลอดขาวสามารถจบกบเซลลเยอบผนง
หลอดเลอด นอกจากน TNF และ IL-1 จะกระตนใหเซลลเยอบผนงหลอดเลอดสราง integrin ligand ไดแก
VCAM-1 และ ICAM-1 ทาหนาทจบกบ integrin บนผวเซลลเมดเลอดขาว รวมทงมสารเคมอกหลายชนดท
สงเสรมใหการจบกนของ integrin กบ VCAM-1 และ ICAM-1 มความแนนหนามากขน
หลงจากทเซลลเมดเลอดขาวจบกบเซลลเยอบผนงหลอดเลอดอยางสมบรณแลว (adhesion) เซลลเมด
เลอดขาวจะเรมเคลอนแทรกผานรอยตอของเซลลเยอบผนงหลอดเลอด ซง adhesion molecule ซงมบทบาทใน
กระบวนการดงกลาว คอ platelet endothelial cell adhesion molecule (PECAM-1 หรอ CD31) หลงจากท
เซลลเมดเลอดขาวเขามาใน extracellular matrix จะเกดการสราง integrin และ CD44 ทาใหเมดเลอดขาว
สามารถจบ extracellular matrix ไดมนคงยงขน
การพบเมดเลอดขาวในรอยโรคจะมความแตกตางกน ตามระยะเวลาของการเกดการบาดเจบ นนคอ
ในชวง 6 ถง 24 ชวโมงแรก เซลล neutrophils จะเขามาในบรเวณรอยโรค หลงจากนนจะถกแทนทดวยเซลล
monocytes และ macrophages แทน สาเหตเนองจากเซลล neutrophils มจานวนมากในกระแสเลอดจงเขามา
ในบรเวณทมการบาดเจบไดรวดเรวกวา แตเซลล neutrophils มอายคอนขางสน หลงเขามาในรอยโรคแลวจะ
เกด apoptosis ใน 24 ถง 48 ชวโมง ในขณะท monocytes มอายยาวนานกวา อยางไรกตามในการบาดเจบของ
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
6
เนอเยอบางชนดอาจพบเซลลอกเสบทแตกตางออกไป เชน ในการตดเชอแบคทเรยกลม Pseudomonas อาจพบ
เซลล neutrophils ไดถง 4 วน การตดเชอไวรสอาจพบเซลล lymphocytes เปนเซลลชนดแรก หรอในปฏกรยา
ทางภมคมกนบางชนด (hypersensitivity reaction) เซลลทมบทบาทอาจเปน eosinophils
CHEMOTAXIS เปนกระบวนการทเซลลเมดเลอดขาวเคลอนตวไปยงเนอเยอทเกดการบาดเจบ ภายหลงทไดเคลอน
ผานผนงหลอดเลอดออกมาแลว กระบวนการดงกลาวจาเปนตองอาศยสาร หรอปจจยตางๆ ในการชกนาให
เซลลเมดเลอดขาวเขามาในเนอเยอนน (chemotactic stimuli) ซงอาจเปนสารจากภายนอกของรางกาย (exo-
genous stimuli) เชน เชอโรค หรอเปนสารทพบอยภายในรางกาย (endogenous stimuli) ซงไดแก
1) Complement ไดแก C5a
2) สารทเกดจากกระบวนการ lipoxygenase pathway เชน leukotriene B4 (LTB4)
3) Cytokine
Chemotactic stimuli เหลานจะจบกบ receptors ทอยบนผวเซลลของเมดเลอดขาว กระตนใหเซลล
เมดเลอดขาวสราง actin มากขนซงสารดงกลาวทาหนาชวยใหเมดเลอดขาวเคลอนไปยงเนอเยอทมการบาดเจบ
LEUKOCYTE ACTIVATION เปนกระบวนการกระตนเซลลเมดเลอดขาว ใหสามารถทาลายสงแปลกปลอมทเขามาทาความบาดเจบ
แกเนอเยอ กระบวนการ leukocyte activation ประกอบดวย
- การสรางสารจาก arachidonic acid
- การหลงเอนไซมจากไลโซโซม (lysozomal enzyme) จากเซลลเมดเลอดขาว
- การหลง cytokines เพอควบคมกระบวนการอกเสบ
- การสราง adhesion molecule บนเซลลเมดเลอดขาว
PHAGOCYTOSIS กระบวนการเกบกนและทาลายสงแปลกปลอม แบงเปนขนตอนยอย 3 ขนตอน คอ
Recognition and attachment เปนกระบวนการทเซลลเมดเลอดขาวเขาจบกบเชอโรคหรอสง
แปลกปลอม โดยอาศย receptors ทอยบนผวเซลลเมดเลอดขาวจบกบสารซงเปนสวนประกอบของผนงเซลล
เชอโรค กระบวนการนอาศย mannose receptors และ scavenger receptors นอกจากนสารจาพวก opsonin
ยงมสวนรวมใหเซลลเมดเลอดขาวจบกบเชอโรคไดงายขน
Engulfment เปนกระบวนการทเซลลจบเชอโรคใหเขามาภายใน โดยการยนสวนของไซโตพลาสม
เรยกวา pseudopods เขาโอบลอมเชอโรคหรอสงแปลกปลอม เกดเปน phagosome ใหเขามาในเซลล หลงจาก
นน phagosome จะรวมเขากบ lysosome เกดเปน phagolysosome สารจาก lysosome จงเขาทาลายเชอโรค
หรอสงแปลกปลอมดงกลาวภายใน phagolysosome กระบวนการนสวนใหญอาศยการทางานของ actin ดงนน
จงอาศยสารเคมและ receptors ทคลายกบกระบวนการ chemotaxis
Killing and Degradation กระบวนการนอาศยปฏกรยาทางเคมซงใชออกซเจน (oxygen-dependent
mechanism) ทาใหเกดการสราง reactive oxygen intermediates (ROIs) หรอ reactive oxygen species เขา
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
7
ทาลายเชอโรคหรอสงแปลกปลอมภายใน phagolysosome นอกจากนเซลลเมดเลอดขาวอาจใชปฏกรยาซงไม
ตองอาศยออกซเจนกได (oxygen-independent mechanism) เชน การใชเอนไซมชนดตางๆ หรอ bactericidal
permeability increasing protein (BPI) เปนตน
ภาพแสดงกระบวนการ phagocytosis ของเซลลเมดเลอดขาว (Kumar V, Abbas AK, Fausto N, eds. Robbins
and Cotran Pathologic Basis of Disease. 7th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders, 2005: 60.)
RELEASE OF LEUKOCYTE PREDUCTS AND LEUKOCYTE-INDUCED TISSUE INJURY ในขณะทเซลลเมดเลอดขาวทาลายหลงสารชนดตางๆ เขาภายใน phagolysosome เพอทาลายเชอ
โรคหรอสงแปลกปลอมภายใน จะเกดการหลงสารชนดอนๆ อกออกมานอกเซลลได เชน lysosomal enzymes,
reactive oxygen intermediates และสารกลมซงเปลยนแปลงมาจาก arachidonic acid ทาใหเกดการ
บาดเจบของเนอเยอ และสงผลใหเกดอาการทางคลนก โรคและความเจบปวยตามมาได
DEFECT IN LEUKOCYTE FUNCTION จะเหนไดวาการทเซลลเมดเลอดขาวจะเขาจบกบเชอโรคหรอสงแปลกปลอมไดนน จาเปนตองอาศย
กระบวนการตางๆ หลายขนตอน เมอมความผดปกตของกระบวนการดงกลาวดงกลาว ยอมทาใหเกดความ
ผดปกตของการกาจดเชอโรคหรอสงแปลกปลอมดงกลาว ตวอยางเชน
- Defects in leukocyte adhesion สวนใหญจะทาใหเกดอาการตดเชอซาซาก แบงเปน leukocyte
adhesion deficiency type 1 (LAD1) ซงมความผดปกตของ integrin และ leukocyte adhesion
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
8
deficiency type 2 (LAD2) ซงมการขาด sialyl-Lewis X-modified glycoprotein ซงเปน
receptor ททางานรวมกบ E-selectin
- Defect in phagolysosome function ตวอยางเชน Chédiack-Higashi syndrome เปนโรคทม
ความผดปกตของกระบวนการ degranulation นนคอมความผดปกตของการหลง lysosomal
enzyme เขาส phagosome ทาใหทาลายเชอโรคไดคอนขางชา นอกจากนยงพบวาผปวยมเมด
เลอดขาวในเลอดตาดวย โรคนถายทอดทางพนธกรรมแบบ autosomal recessive
- Defect in bactericidal activity เชน chronic granulomatous disease มความผดปกตของ
เอนไซม NADPH oxidase ทมความจาเปนตอการสราง reactive oxygen intermediate
- Bone marrow suppression เปนสาเหตซงไมใชโรคทางพนธกรรมทสาคญทสดททาใหเกดความ
ผดปกตของการทางานของเมดเลอดขาว เชน ในผปวยทไดรบการฉายแสง ไดรบยาเคมบาบด
หรอผปวยทมการแพรกระจายของเซลลมะเรงเขามาในไขกระดก
CHEMICAL MEDIATORS OF INFLAMMATION
ในกระบวนการอกเสบจะประกอบดวยขนตอนตางๆ ทซบซอน ซงตองอาศยเซลลและเนอเยอหลาย
ชนด รวมทงสารเคมซงทาหนาทเปนสอ (chemical mediator) ในการชกนาใหเซลลหรอเนอเยอเกดการ
เปลยนแปลงขน คณสมบตทสาคญของสารเคมซงทาหนาทเปนสอในกระบวนการอกเสบ สรปได คอ
- Chemical mediator พบไดทงในพลาสมาและในเซลล โดยในพลาสมา จะอยในสภาพทยงไม
สามารถทางานได ตองไดรบการกระตนกอน เชน complement proteins และ kinin สวนทสราง
มาจากเซลล เชน histamine, prostaglandins และ cytokines สารเหลานสรางไดจากเซลลหลาย
ชนด เชน เกลดเลอด เซลลเมดเลอดขาว เซลลเยอบผนงหลอดเลอด เซลลกลามเนอ เซลล
fibroblasts เปนตน
- Chemical mediators เหลานสามารถถกกระตนใหสรางขนโดยเชอโรคหรอสงแปลกปลอมทเขา
มาในรางกาย หรอจาก chemical mediators ชนดอนๆ
- Chemical mediators สวนใหญจะออกฤทธโดยการเขาจบกบตวรบ (receptor) ทจาเพาะในเซลล
เปาหมาย ทาใหเกดการเปลยนแปลงภายในเซลล
- Chemical mediators สามารถกระตนใหเซลลสราง chemical mediators อนๆ ออกมาได ซงจะ
ชวยให chemical mediators ชนดแรกทางานไดดยงขน
- Chemical mediators แตละตวจะออกฤทธจาเพาะตอเซลลเปาหมายชนดใดชนดหนง แตบาง
ชนดสามารถออกฤทธไดกบเซลลหลายๆ ชนด อยางไรกตามผลทเกดขนจะแตกตางออกไป
- หลงจากถกสรางหลงออกมา chemical mediators จะมอายคอนขางสน เนองจากจะถกกลไก
อนๆ ของรางกายทาลายอยางรวดเรว เพราะหากปลอยใหสารเหลานออกฤทธมากเกนความ
จาเปน มกจะมผลเสยตอเนอเยอมากกวา
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
9
โดยสรป chemical mediator สงผลตอการเปลยนแปลงในกระบวนการอกเสบ สรปไดดงตาราง
ตารางแสดงหนาทของ chemical mediators ชนดตางๆในกระบวนการอกเสบ Action
Mediator Vascular leakage
Chemotaxis Others
Histamine and
Sertonin
Bradykinin
C3a
C5a
Prostaglandins
Leukotriene B4
Leukotriene C4, D4, E4
Oxygen metabolites
PAF
IL-1 and TNF
Chemokines
Nitric oxide
+
+
+
+
Potentiate
others
-
+
+
+
-
-
+
-
-
-
+
-
+
-
-
+
+
+
+
Pain
Opsonin
Leukocyte adhesion, activation
Vasodilation, pain, fever
Leukocyte adhesion, activation
Bronchoconstriction, vasoconstriction
Epithelial and tissue damage
Bronchoconstriction and leukocyte priming
Acute-phase reactions, endothelial activation
Leukocyte activation
Vasodilation, cytotoxicity
ตารางแสดงการเปลยนแปลงของเนอเยอในกระบวนการอกเสบและ mediators ทเกยวของ
Effect Mediators
Vasodilatation Prostaglandin
Nitric oxide (NO)
Histamine
Increased vascular permeability Vasoactive amines
C3a and C5a
Bradykinin
Leukotriene C4, D4, E4
Platelet activating factor (PAF)
Substance P
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
10
Effect Mediators
Chemotaxis, leukocyte recruitment and activation C5a
Leukotriene B4
Chemokine
Tumor necrotic factor (TNF)
Interleukin-1 (IL-1)
Bacterial products
Fever Tumor necrotic factor (TNF)
Interleukin-1 (IL-1)
Prostaglandins
Pain Prostaglandins
Bradykinin
Tissue damage Neutrophil and macrophage lysosomal enzymes
Oxygen metabolite
Nitric oxide (NO)
OUTCOME OF ACUTE INFLAMMATION
หลงจากเกดกระบวนการอกเสบเฉยบพลนอยางสมบรณแลว ผลทเกดขนในเนอเยอนนๆ สามารถแบง
ได 3 ชนด คอ
1. เนอเยอกลบมาเปนปกต หลงจากไดกาจดเชอโรคหรอสงแปลกปลอมนนออกไปแลว (complete
resolution) มกพบในกรณทมการบาดเจบของเนอเยอปรมาณนอย หรอเกดการบาดเจบในชวง
ระยะเวลาสนๆ โดยหลงจากกาจดสาเหตออกไป permeability ของหลอดเลอดจะกลบมาเปน
ปกต เซลล neutrophils จะเกดการตายแบบ apoptosis สารนาและโปรตนทรวออกมาจะถกดด
ซมกลบทางหลอดนาเหลอง เซลล macrophages ทาหนาทเกบกนสงแปลกปลอมและเซลลตาย
2. ถกแทนทดวยเนอเยอพงผด (healing by connective tissue replacement or fibrosis) เกดใน
กรณทมการบาดเจบรนแรง มการทาลายโครงสรางพนฐานของเนอเยอ ทาใหเกดหนองซงม
ไฟบรน (fibrin) อยจานวนมาก รางกายจะไมสามารถกาจดสารดงกลาวออกไปได เนอเยอ
เกยวพนจงเขาไปแทนท
3. เกดกระบวนการอกเสบเรอรง (chronic inflammation) เกดขนในกรณทรางกายไมสามารถกาจด
สงแปลกปลอมนนใหออกไปจากรางกายไดหมด
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
11
ภาพแสดงผลทเกดขนภายหลงการเกดกระบวนการอกเสบเฉยบพลน (Kumar V, Abbas AK, Fausto N, eds.
Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 7th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders, 2005: 75.)
MORPHOLOGIC PATTERN OF ACUTE INFLAMMATION
โดยทวไปในกระบวนการอกเสบเฉยบพลน จะพบพยาธสภาพหลก คอ การเปลยนแปลงของหลอด
เลอด และพบเซลลเมดเลอดขาวแทรกซมเขาไปในเนอเยอนน อยางไรกตามรายละเอยดสวนอนๆ อาจมความ
แตกตางกนบางขนกบสาเหต ลกษณะเนอเยอ และอาการทางคลนก
SEROUS INFLAMMATION เปนกระบวนการอกเสบซงมสารนา (serous fluid) สะสมในเนอเยอหรอชองวางตางๆ ภายในรางกาย
โดยอาจเกดจากการรวของพลาสมา เชน บาดแผลไฟไหมซงมตมนาบรเวณผวหนง หรออาจเกดจากเซลล
mesothelium หลงสารนาออกมาสะสมในชองเยอหมหวใจ (pericardial cavity) ชองในเยอหมปอด (pleural
cavity) หรอชองทอง (peritoneal cavity) เกดเปน effusion
FIBRINOUS INFLAMMATION เกดในการบาดเจบทรนแรง ทาใหเกดการรวของสารนาและโปรตนจานวนมากเขาสเนอเยอดงกลาว
โดยเฉพาะ fibrinogen ซงจะเปลยนแปลงเปน fibrin เมอรวมกบเซลลอกเสบ จงเกดเปน fibrinous exudate การ
อกเสบชนดนมกเกดในชองวางซงเซลลเยอบอย เชน ภายในเยอหมสมอง ชองเยอหมหวใจ หรออาจเกดใน
เนอเยอซงสามารถสรางหรอสงเสรมกระบวนการการแขงตวของเลอดได เชน บรเวณทมเซลลมะเรงซงมสารทม
ฤทธเปน procoagulant stimulus
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
12
การอกเสบชนดนหากเกดขนในปรมาณนอย รางกายจะสามารถขจดไฟบรนใหหมดไปได (resolution)
แตหากเกดในปรมาณมากจะเกดการแทนทดวยเนอเยอเกยวพน และสดทายจะเกดเนอเยอพงผดเขาแทนท
(fibrosis) และหากเกดในชองวางตางๆ ของรางกาย เชน ชองเยอหมหวใจ ชองปอด และชองทอง อาจสงผลให
อวยวะตางทางนผดปกตได จากการเกดเนอเยอพงผดขน
SUPPURATIVE OR PURULENT INFLAMMATION เปนการอกเสบทมหนอง (pus หรอ purulent exudate) ในเนอเยอ ซงหนองดงกลาวประกอบดวยเซลล
อกเสบชนด neutrophils เซลลตาย และสารนา การอกเสบชนดนมกเกดจากเชอแบคทเรยชนด pyogenic
bacteria ตวอยางทพบบอย เชน การอกเสบของไสตง (acute appendicitis)
ในบางกรณ หากเกดการอกเสบชนดนเปนเวลานาน จะเกดกอนฝหนองขน (abscess) ซงจะพบเซลล
อกเสบและเนอเยอทตายอยบรเวณกลางรอยโรค ถดออกมาจะพบเซลลอกเสบ neutrophils สวนชนนอกสดจะ
พบการการคงของหลอดเลอด (hyperemia) และเนอเยอเกยวพน
ULCERS หมายถง รอยโรคซงมการตายของเซลลบรเวณผวของเนอเยอหรออวยวะ ทาใหเกดการหลดลอกของ
เนอเยอบรเวณดงกลาว ในระยะแรกจะพบเซลลอกเสบชนด neutrophils บรเวณขอบแผลซงอยใกลกบบรเวณท
มการหลดลอกของเนอตาย และพบการคงของหลอดเลอด หากเกดเรอรงจะพบเนอเยอเกยวพนบรเวณขอบและ
พนของแผล พบเซลลอกเสบชนด lymphocytes, macrophages และ plasma cells
CHRONIC INFLAMMATION
OVERVIEW OF CHRONIC INFLAMMATION
กระบวนการอกเสบเรอรง หมายถงการอกเสบทเกดขนเปนเวลานานเปนสปดาห หรอเปนเดอน
ลกษณะการเปลยนแปลงในเนอเยอจะพบเซลลอกเสบหลายๆ ชนด มการทาลายเนอเยอบางสวน และจะเกด
กระบวนการซอมแซมเนอเยอควบคกนไป
การอกเสบแบบเรอรงจะพบในกรณตอไปน
1. การตดเชอบางชนดซงเชอโรคสามารถคงอยในรางกายไดเปนเวลานาน เชน Mycobacterium,
Treponema pallidum เชอไวรส เชอรา และเชอปรสตบางชนด ซงเชอโรคเหลานจะกระตนให
รางกายตอบสนองแบบ delayed type hypersensitivity และเกดการอกเสบชนด
granulomatous inflammation ขน
2. การสมผสกบสารแปลกปลอม ซงเปนอนตรายตอรางกายเปนระยะเวลานาน ตวอยางเชน ซลกา
ซงรางกายไมสามารถยอยสลายได ทาใหเกดโรคทมการอกเสบเรอรง คอ silicosis นอกจากนอาจ
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
13
เกดจากสารทมอยภายในรางกายเอง เชน สารไขมนทผดปกตซงสะสมอยบรเวณผนงหลอดเลอด
ทาใหเกดการอกเสบเรอรง เรยก atherosclerosis
3. การตอบสนองของระบบภมคมกนทผดปกตตอเนอเยอของรางกาย (autoimmune reaction) ทา
ใหเกดโรคกลม autoimmune diseases ตวอยางเชน rheumatoid arthritis และ systemic lupus
erythematosus (SLE) เปนตน
MORPHOLOGIC FEATURES OF CHRONIC INFLAMMATION
ดงทไดกลาวไปแลววาการอกเสบเรอรงจะพบการเปลยนแปลงของเนอเยอ คอ พบเซลลอกเสบหลายๆ
ชนด เกดการทาลายเนอเยอบางสวน และเกดกระบวนการซอมแซมเนอเยอ ซงแตกตางจากการอกเสบชนด
เฉยบพลน ซงจะพบการเปลยนแปลงของหลอดเลอด การบวมของเนอเยอ และเซลลอกเสบชนด neutrophils
ลกษณะของการอกเสบเรอรง ประกอบดวย
1. พบการแทรกซมของเซลลอกเสบชนด mononuclear cells ไดแก macrophages, lymphocytes
และ plasma cells
2. พบการทาลายเนอเยอ (tissue destruction) เนองจากมการหลงสารกระตนจากเซลลอกเสบชนด
ตางๆ
3. พบกระบวนการซอมแซมเนอเยอ มการสรางเนอเยอเกยวพนเขามาแทนท (connective tissue re-
placement)
MONONUCLEAR CELL INFILTRATION เซลลทมบทบาทมากทสดในกระบวนการอกเสบเรอรง คอ macrophages ซงเปนเซลลทอยใน mono-
nuclear phagocyte system สามารถพบเซลลเหลานไดทงในกระแสเลอด (blood monocytes) และในเนอเยอ
ของอวยวะตางๆ เชน Kupffer cells ในตบ sinus histiocytes ในมามและตอมนาเหลอง alveolar macro-
phages ในปอด osteoclasts ในกระดก เปนตน เซลลเหลานจะพฒนามาจากเซลลตนกาเนดในไขกระดก
จากนนจะเขาสกระแสเลอด และเนอเยอตางๆ ตอไป การเปลยนแปลงดงกลาวจะถกควบคมดวยสารเคมจานวน
มาก รวมทงเซลลอกเสบชนดอนๆ ดวย
ดงทไดกลาวไปแลววาในกระบวนการอกเสบเฉยบพลน จะพบเซลล macrophages ในรอยโรคได
ภายใน 48 ชวโมง กระบวนการดงกลาวจะอาศยการกระตนจากเซลลและสารชนดตางๆ คลายกบทพบในเซลล
neutrophils ตวอยางสารเคมทกระตนเซลล macrophages เชน IFN-γ ซงสรางมาจาก T lymphocytes และ
NK cells นอกจากนสารประกอบของเชอแบคทเรย และสารเคมบางชนด สามารถกระตนเซลล macrophages
ไดเชนกน หลงจากไดรบการกระตน เซลล macrophages จะเกดการเปลยนแปลง คอ มการเพมขนาดเซลล เพม
ปรมาณของ lysosomal enzyme เพมความสามารถในการเกบกนสงแปลกปลอม เพมการสรางสารเคมหลายๆ
ชนดภายในเซลล เมอมการหลงสารเหลานออกมาจานวนมากโดยไมมกลไกการควบคม จะทาใหเกดการทาลาย
เนอเยอเกดเปนพยาธสภาพตามมาได
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
14
ภายหลงทกระบวนการอกเสบเฉยบพลนสามารถกาจดเชอโรคหรอสงแปลกปลอมออกไปแลว เซลล
macro-phages จะคอยๆ หายไปจากบรเวณนน โดยทางหลอดนาเหลอง และตอมนาเหลอง จงไมเกดการ
อกเสบเรอรง แตหากมปจจยใดๆ กตามทมกระตนใหเซลล macrophages คงอยในบรเวณนน จะทาใหเกด
กระบวนอกเสบเรอรงตามมาได กลไกททาใหเซลล macrophages ยงคงอยในบรเวณนน คอ
- มการสรางสารเคมทง adhesion molecules และ chemotactic stimuli ใหเซลล monocytes
จากกระแสเลอดเขามาในบรเวณรอยโรคมากยงขน สารททาใหเกดกระบวนการดงกลาวเชน C5a,
platelet-derived growth factor (PDGF) และ transforming growth factor-α (TGF-α)
- มการเพมจานวนของเซลล macrophages ในบรเวณนน (local proliferation)
- มกลไกบางอยางทควบคมเซลล macrophages ใหคงอยในบรเวณนน ภายหลงจากทไดกาจดสง
แปลกปลอมออกไปแลว (immobilization of macrophages)
หากเซลล macrophages คงอยในรอยโรคนานเกนไป จะทาใหเกดการหลงสารซงสามารถทาลาย
เนอเยอได เชน reactive oxygen and nitrogen intermediates และ protease นอกจากนยงหลงสารซงทาให
เซลลอกเสบ และเซลลชนดอนๆ เชน fibroblasts และเซลลเยอบผนงหลอดเลอด เขามาในบรเวณนน และเกด
การเพมจานวนขน จากเหตผลดงกลาวจงทาใหเกดการทาลายเนอเยอ การอกเสบซาซอน และการซอมแซม
เนอเยอ เกดเปนการอกเสบแบบเรอรงขน
ภาพแสดงบทบาทของเซลล macrophages ในการอกเสบเรอรง (Kumar V, Abbas AK, Fausto N, eds. Robbins
and Cotran Pathologic Basis of Disease. 7th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders, 2005: 80.)
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
15
OTHER CELLS IN CHRONIC INFLAMMATION นอกจากเซลล macrophages แลว เซลลชนดอนทมบทบาทสาคญในกระบวนการอกเสบเรอรง คอ
Lymphocytes Lymphocytes และ macrophages สามารถสรางสารออกฤทธกระตนซงกนและกนได โดยเซลล
macrophages สามารถสราง cytokines หลายชนด โดยเฉพาะ interleukin-12 ไปกระตน T lymphocytes และ
T lymphocytes ทไดรบการกระตนแลวจะสามารถสราง cytokines อกหลายๆ ชนดเชนกน โดยเฉพาะ IFN-γ ซง
จะกระตนเซลล macrophages กลบไดอกเชนกน
B lymphocytes ทผานการกระตนแลวจะกลายเปน plasma cells ซงทาหนาทสรางแอนตบอดคอยดก
จบกบแอนตเจนซงเปนสงแปลกปลอม ในปฏกรยาการอกเสบเรอรงบางชนดอาจเกดสะสมของเซลล macro-
phages, lymphocytes และ plasma cells จานวนมาก จนเกดเปน lymphoid follicle เชน ใน synovium ของ
ผปวย rheumatoid arthritis
ภาพแสดงกลไกการกระตนซงกนและกนของ macropahges และ lymphocytes (Kumar V, Abbas AK, Fausto N,
eds. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 7th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders, 2005: 82.) Eosinophils พบมากในปฏกรยาการอกเสบซงมการหลงแอนตบอดชนด IgE และในการตดเชอปรสต เนองจาก
เซลล eosinophils มสาร major basic protein ซงสามารถทาลายเชอปรสตได กลไกการแทรกซมของ
eosinophils จากกระแสเลอดเขาสเนอเยอจะคลายกบเซลลอกเสบชนดอนๆ สารทมบทบาทในการชกนาเซลล
eosinophils คอ eotaxin
Mast cells พบไดในเนอเยอเกยวพนทวไป มบทบาททงในกระบวนการอกเสบเฉยบพลน และการอกเสบเรอรง
mast cells มหนาทในการหลงสาร histamine และ arachidonic acid metabolites นอกจากนยงสามารถหลง
cytokines ซงทาใหเกดเนอพงผดในกระบวนการอกเสบเรอรง
GRANULOMATOUS INFLAMMATION เปนการอกเสบเรอรงซงมรปแบบเฉพาะ คอ พบเซลล macrophages ซงมการเปลยนแปลงรปรางจน
คลายกบเซลลเยอบ (epithelial-like or epithelioid appearance) สามารถพบไดในการตดเชอบางชนด เชน
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
16
tuberculosis, cat-scratch disease, leprosy, syphilis, lymphogranuloma venereum และการตดเชอบาง
ชนด นอกจากนอาจพบในการตอบสนองของรางกายตอสงแปลกปลอมบางชนดได
ลกษณะสาคญของการอกเสบชนดน คอ การพบ granuloma ซงจะพบเซลล macrophages ทมการ
เปลยนแปลงเปน epithelioid histiocytes ดงทไดกลาวไปแลว นอกจากนเซลล epithelioid histiocytes ดงกลาว
อาจรวมตวกน เกดเปนเซลลขนาดใหญและมหลายนวเคลยส เรยก multinucleated giant cells ลกษณะอนๆ
คอ พบเซลล lymphocytes ลอมรอบ รวมทงอาจพบ plasma cells ไดบาง
Granuloma สามารถแบงออกไดเปน 2 ชนด ขนกบกลไกการเกด คอ
1. Foreign-body granulomas เปนการตอบสนองของรางกายตอสงแปลกปลอม เชน ฝนผงบาง
ชนด ไหมเยบแผล ซงจะพบสงแปลกปลอมเหลานบรเวณตรงกลางของ granuloma เซลล giant
cell ทพบจะมนวเคลยสจานวนมากและเรยงตวไมเปนระเบยบ เรยก giant cells ชนดนวา
foreign body-type giant cell
2. Immune granulomas มกเกดในการตดเชอซงถกกาจดไดยาก ทาใหเกดกาตอบสนองของระบบ
ภมคมกนชนด cell-mediated โดยเซลล macrophages จะเกบกนสงแปลกปลอม และกระตน
เซลล T lymphocytes จากนน T lymphocytes ทผานกระตนจะสรางสาร IL-2 กระตน T
lymphocytes อนๆ และสรางสาร IFN-γ กระตนเซลล macrophages ใหเกดการเปลยนแปลงเปน
epithelioid histiocytes ลกษณะของ giant cells จะมนวเคลยสเรยงตวกนเปนรปเกอกมาบรเวณ
ขอบของเซลล เรยก Langhans-type giant cells การเกด granulomas ชนดนพบไดในการตด
เชอดงทไดกลาวมาแลว โดยเฉพาะ tuberculosis จะพบลกษณะสาคญ คอ เกดการตายของ
เนอเยอชนด caseous necrosis บรเวณตรงกลาง granuloma สวนการตดเชอชนดอนจะพบ
central caseous necrosis ไดยาก
LYMPHATICS IN INFLAMMATION หลอดนาเหลองเปนทอซงมเซลลเยอบ และ basement membrane บาง ไมมชนกลามเนอ ยกเวนใน
หลอดนาเหลองขนาดใหญ ในกระบวนการอกเสบ หลอดนาเหลองมบทบาทเกยวกบการดดซมสารนา โปรตน
เซลลอกเสบ และเซลลตายออกจากบรเวณทมการอกเสบ
ในการตดเชอทรนแรง เชอโรคอาจแทรกซมเขาหลอดนาเหลอง ทาใหเกดกระบวนการอกเสบในหลอดา
เหลอง เรยก lymphangitis และอาจผานเขาไปถงตอมนาเหลองเกดการอกเสบไดเชนกน เรยก lymphadenitis
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
17
SYSTEMIC EFFECTS OF INFLAMMATION
อาการทางคลนกซงพบในขณะทมการอกเสบ เชน ขณะทเปนไขหวด หรอมฝหนองขนในบรเวณตางๆ
ทาใหเรารสกไมสบาย การตอบสนองของรางกายดงกลาว เรยก acute phase responses หรอ systemic
inflammatory response syndrome (SIRD) ซงเปนผลจาก cytokine และสารตางๆ ซงมการหลงในระหวางทม
การอกเสบเกดขน การตอบสนองของรางกายดงกลาวประกอบดวย
FEVER อาการไข หมายถง ภาวะทอณหภมของรางกายมคาสงขนกวาปกตประมาณ 1 ถง 4 องศาเซลเซยส
เปนหนงในอาการทพบไดบอยทสดอาการหนง สารททาใหเกดอาการไข คอ pyrogens ซงแบงออกเปน 2 ชนด
คอ exogenous pyrogens เชน lipopolysaccharide ในแบคทเรย ซงจะไปกระตนใหเซลลเมดเลอดขาวสราง
endogenous pyrogens ไดแก interleukin-1 และ tumor necrotic factor ซงสามารถกระตนเอนไซม
cyclooxygenases ใหเปลยนแปลง arachidonic acid เกดเปน prostaglandins ขน โดยเฉพาะ prostaglandin
E2 ซงจะไปกระตน hypothalamus ใหปรบอณหภมของรางกายใหสงขน
ACUTE-PHASE PROTEIN ในกระบวนการอกเสบ จะมกลไกกระตนใหอวยวะบางอวยวะ เชน ตบ สรางโปรตนบางชนดมากขน
กวาปกต ตวอยางเชน C-reactive protein (CRP), fibrinogen และ serum amyloid A protein (SAA) การสราง
โปรตนในตบเหลาน เกดจากเซลลตบไดรบการกระตนจาก interleukin-6 ใหสราง C-reactive protein และ
fibrinogen สวน serum amyloid A protein ไดรบการกระตนจาก interlukin-1 และ tumor necrotic factor
Acute-phase protein หลายๆ ชนด เชน CRP และ SAA สามารถทาหนาทเปน opsonins และจบกบ
complement proteins ได fibrinogen ทมปรมาณสงขนจะทาใหเลอดมความเขมขนมากขน ทาใหเมดเลอดม
อตราการตกตะกอน (sedimentary rate) เรวขน จากลกษณะดงกลาวจงมประยกตนาไปใชในการตรวจทาง
หองปฏบตการทวดอตราการตกตะกอนของเลอด เรยก erythrocyte sedimentary rate (ESR) ซงหากมคาสงขน
จะบงบอกวามกระบวนการอกเสบเกดขนในรางกาย
กระบวนการอกเสบทเกดขนอาจทาใหมการสรางสาร SAA จานวนมากและรวมกลมกนเกดเปนภาวะ
amyoidosis
LEUKOCYTOSIS ภาวะเมดเลอดขาวในเลอดสง เปนภาวะทมเมดเลอดขาวในกระแสเลอดมากกวา 10,000 เซลลตอ
ลกบาศกมลลเมตร (คาปกตประมาณ 5,000 ถง 10,000 เซลลตอลกบาศกมลลเมตร) พบไดบอยในกระบวนการ
อกเสบ เนองจากมการหลง cytokines หลายชนด โดยเฉพาะ IL-1 และ TNF จะไปกระตนเซลลเมดเลอดขาวใน
ไขกระดกใหออกสกระแสเลอด และกระตนใหมการสรางเซลลเมดเลอดขาวในกระดกมากขน ในภาวะทมการ
อกเสบบางชนดอาจกระตนใหเซลลเมดเลอดขาวในกระแสเลอดเพมสงขนมากกวาปกตมาก คอ 40,000 ถง
100,000 เซลลตอลกบาศกมลลเมตร เรยก leukemoid reaction เนองจากมลกษณะทคลายกบมะเรงเมดเลอด
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
18
ขาวชนด leukemia ภาวะเมดเลอดขาวในเลอดสงอาจพบวามเซลลชนดใดชนดหนงสงมากขนกวาปกต ซงจะ
สมพนธกบสาเหตบางอยาง สรปไดคอ
Neutrophilia เปนภาวะทมเซลลเมดเลอดขาวชนด neutrophils สงขนกวาปกต สาเหตสวนใหญเกด
จากการตดเชอแบคทเรย
Lymphocytosis เปนภาวะทมเซลลเมดเลอดขาวชนด lymphocytes สงมากขนกวาปกต มกมสาเหต
มาจากการตดเชอไวรส
Eosinophilia เปนภาวะทมเซลลเมดเลอดขาวชนด eosinophils สงมากขนกวาปกต พบในการตดเชอ
ปรสต และผปวยทมภาวะภมแพ เชน หอบหด (bronchial asthma)
ในภาวะทมการอกเสบบางชนด อาจพบเซลลเมดเลอดขาวในเลอดตาลง เรยกวา leukopenia พบใน
การตดเชอไวรส rickettsiae และโปรโตซวบางชนด นอกจากนยงพบในการตดเชอทมความรนแรงมาก เชน วณ
โรคระยะทมการแพรกระจายของเชอทวรางกาย หรอในผปวยมะเรงขนรนแรง
OTHER MANIFESTATIONS ลกษณะอนๆ ทพบในการอกเสบ เชน ความดนโลหตสงขน ชพจรเตนไวขน เบออาหาร (anorexia) งวง
ซม (somnolence) มอาการเมอยตามรางกาย (malaise) สาเหตเชอวาเปนผลมาจาก cytokines ชนดตางๆ ทม
การหลงในระหวางกระบวนการอกเสบ
CONSEQUENCES OF INFLAMMATION
DEFECTIVE INFLAMMATION ในภาวะทกระบวนการอกเสบขาดความสมบรณ ยอมทาใหรางกายไมสามารถกาจดเชอโรค หรอสง
แปลกปลอมออกไปจากรางกายได นอกจากนจะทาใหรางกายไมสามารถซอมแซมเนอเยอภายหลงไดรบการ
บาดเจบได เนองจากกระบวนการอกเสบเปนกลไกในการกาจดเนอเยอทตายออกไป
EXCESSIVE INFLAMMATION ภาวะทมการอกเสบมากเกนไป จะทาเกดทาลายเนอเยอของรางกาย ทาใหเกดพยาธสภาพของเนอเยอ
เกดโรคหรอความเจบปวยขนในรางกาย ตวอยางเชน โรคกลม autoimmune diseases นอกจากนกระบวนการ
อกเสบยงมบทบาทตอการเปลยนแปลงตางๆ ทพบในโรคนนๆ เชน มะเรง ภาวะไขมนสะสมในผนงหลอดเลอด
นนๆ (atherosclerosis) โรคหลอดเลอดหวใจ (ischemic heart disease) และกลมโรคทมการเสอมของเนอเยอ
(degenerative diseases) เชน Alzheimer disease
เอกสารประกอบการสอนรายวชาพยาธวทยาทวไป (405313) ปการศกษา 2554 เรอง Acute and Chronic Inflammation
อ.นพ.พรยทธ สทธไชยากล ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
19
REFERENCE
Fantone JC, Ward PA. Repair, Inflammation. In: Rubin E, eds. Essential pathology. 3rd ed.
Philadelphia: Lippincort Williams & Wilkins, 2001: 23-46.
Kumar V, Abbas AK, Fausto N, eds. Robbins and Cotran pathologic basis of disease. 8th ed.
Philadelphia: Elsevier Saunders, 2010.
Kumar V, Cotran RS, Robbins SL. Robbins basic pathology. 7th ed. Philaldelphia: W.B. Saunders,
2003.
Murphy HS, Ward PA. Inflammation. In: Rubin E, et al, eds. Rubin’s Pathology: Clinicopathologic
Foundation of Medicine. 4th ed. Philadelphia: Lippincort Williams & Wilkins, 2005: 40-83.