สภร ทมทอง

คำนำ

หนงสอ “ สจจะแหงชวต” น มงอธบายความจรง

แหงชวต โดยอาศยคำสอนของพระพทธองคเกยวกบเรอง

รปนาม ขนธ ๕ และอรยจ ๔ มาอธบายเชอมโยงกน เพอให

มองเหนภาพรวมของชวตตงแตตนจนจบ มองเหนภาพความเกด

ของชวตและดบสนทของชวต ทำใหรจกตวชวต เหตเกด

ของชวต ความดบสนทของชวต และขอปฏบตใหถงความดบ

สนทของชวต

ในเลมน ไดรวมเรอง “ปฏจจสมปบาท ตอน วงวนชวต

วงวนแหงทกข” ซงมงแสดงปฏจจสมปบาทในแบบขามภพ

ขามชาต แสดงการเวยนวายตายเกด ซงเปนการวนเวยน

อนมดมวและนากลวทสด การออกจากวงจรน จงเปนภาระ

อนสำคญทสดและใชเวลายาวนานทสดของเราทงหลาย

บรรดาสรรพความรทงหมดในโลกนและในสงสารวฏน

ความรทมคณคาทสด ควรเปนความรเกยวกบชวตตวเอง

ซงพระสมมาสมพทธเจาไดทรงประกาศเอาไวดแลว

ขออนโมทนาผทเกยวของในการทำหนงสอเลมน และขอ

ขอบคณญาตธรรมทงหลายทม เมตตาตอผ เขยนเสมอมา

หากมความผดพลาดประการใด อนเกดจากความดอย

สตปญญาของผเขยน กขอขมาตอพระรตนตรยและครบา

อาจารยทงหลาย และขออโหสกรรมจากทานผอานไว ณ

ทนดวย

สภร ทมทอง

ผเขยน

๑๗ ตลาคม ๒๕๕๔

สารบญ

สจจะแหงชวต ๕ ปฏจจสมปบาท ๔๑

สจจะแหงชวต

ชวตเปนสวนประกอบของรปกบนาม เปนไปในลกษณะ

เคลอนไหวเปลยนแปลงไมมการหยดนง เกดดบเปลยนแปลง

สบทอดกนไปในรปกระบวนการแหงเหตปจจย จะไปหาตวตน

ทเทยงแทถาวรทจดใดจดหนงนนไมม เมอมรปนามประชม

รวมกนขนและเปนไปตามเหตปจจยเชนน กสมมตเรยกสงท

เกดขนจากเหตปจจยนนวา เปน นาย ก นาย ข ผหญง

ผชาย หมา แมว มนษย เทวดา พรหม และสมมตเรยก

ปรากฏการณทเกดขนในระหวางกระบวนการนนวา คนเกด

คนแก คนตาย เปนเดก เปนผใหญ สตวเกด สตวตาย

มคำวา “เรา” “ของเรา” “คนอน” “ของคนอน” เกดขน

เหมอนการรวมกนของลอ ตวถง เครองยนต โครง ประตหนา

ประตหลง คำวา “รถ” จงมขน

สจจะแหงชวต 6

เพอแสดงใหเหนถงความไมมตวตนอนถาวรของชวต

สามารถแยกสวนประกอบของชวตออกมากลาวไดเปน ๕ สวน

เรยกวา ขนธ คอ

๑. รปขนธ

๒. เวทนาขนธ

๓. สญญาขนธ

๔. สงขารขนธ

๕. วญญาณขนธ

รปขนธ เปนสวนทไมรบรอารมณ รวมขนมาเปน

รปรางกาย อนมอวยวะตาง ๆ ประกอบอยมากมาย มรปท

เปนประธาน ๔ รป ไดแก ธาตดน ธาตนำ ธาตไฟ ธาตลม

ธาตดนมลกษณะทแขง-ออน เปนทต งของธาตอน ๆ

กนเนอทและมนำหนก ธาตนำมลกษณะเอบอาบเกาะกม

ยดสวนประกอบตาง ๆ เอาไวดวยกน ธาตไฟมลกษณะ

เยน-รอน ทำใหเกดความอบอนและยอยอาหาร ธาตลมม

ลกษณะไหว-ตง ทำใหเกดการเคลอนทไปมาได นอกจากนน

ยงมอปาทายรปมาองอาศยอย เชน จกขปสาท โสตปสาท

ฆานปสาท ชวหาปสาท กายปสาท ความเปนหญง ความเปนชาย

เปนตน รปขนธนนมทงสวนทเกดจากกรรม จต อต และ

อาหาร เปนสงไรแกนสาร เหมอนกอนฟองนำ รวมตวกนขน

สจจะแหงชวต 7

เปนรปเปนรางแลวลอยไปตามกระแสนำ สกหนอยกแตก

ทำลายไป

รปท เปนมหาภตรปทง ๔ สามารถพจารณาไดตาม

พระพทธพจนดงตอไปน

รปชนดใดชนดหนงซงเปนอปาทนนกรป ทเปนภายใน เปนของเฉพาะตน เปนของแขนแขง เปนของหยาบ คอ ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน

กระดก เยอในกระดก ไต หวใจ ตบ พงผด มาม ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม อาหารเกา หรอ

รปชนดใดชนดหนงซงเปนอปาทนนกรป ทเปนภายใน เปนของเฉพาะตน เปนของแขนแขง เปนของหยาบ นเรยกวา ปฐวธาตทเปนภายใน๑

อปาทนนกรปทเปนภายใน เปนของเฉพาะตน

เปนของเอบอาบ มความเอบอาบ คอ ด เสลด หนอง เลอด เหงอ มนขน นำตา เปลวมน นำลายนำมก ไขขอ มตร หรอรปชนดใดชนดหนง ทเปนอปาทนนกรปท เปนภายใน เปนของเฉพาะตน เปนของเอบอาบ มความเอบอาบ นเรยกวา อาโปธาต

ทเปนภายใน๒

สจจะแหงชวต 8

อปาทนนกรปทเปนภายใน เปนของเฉพาะตน

เปนของเรารอน มความเรารอน ไดแก ธรรมชาต ทเปนเครองทำรางกายใหอบอน ธรรมชาตทเปนเครองทำรางกายใหทรดโทรม ธรรมชาตทเปนเครองทำรางกายใหเรารอน ธรรมชาตทเปนเครองยอยสงทกนแลว ดมแลว เคยวแลว และลมรสแลว หรอรป

ชนดใดชนดหนง ทเปนอปาทนนกรปซงเปนภายในเปนของเฉพาะตน เปนของเรารอน มความเรารอนนเรยกวา เตโชธาตทเปนภายใน๓

อปาทนนกรปทเปนภายใน เปนของเฉพาะตน เปนของพดไปมา มความพดไปมา คอ ลมทพดขนเบองบน ลมทพดลงเบองตำ ลมในทอง ลมในลำไส

ลมทแลนไปตามอวยวะนอยใหญ ลมหายใจเขา ลมหายใจออก หรอรปชนดใดชนดหนง ซงเปนภายใน เปนของเฉพาะตน เปนของพดไปมา มความพดไปมา

นเรยกวา วาโยธาตทเปนภายใน๔

อก ๔ สวนเปนนามขนธทมาอาศยเกดดบอย ใน

รางกายน เปนสงทสามารถรบรอารมณได ไดแก เวทนา

สญญา สงขาร วญญาณ

เวทนาขนธ เปนความรสก สข ทกข และอทกขมสข

เกดจากผสสะเปนครง ๆ เมอกระทบผสสะชนดทจะทำให

สจจะแหงชวต 9

เกดสข สขเวทนากเกดขน กระทบผสสะชนดทจะทำให

เกดทกข ทกขเวทนากเกดขน กระทบผสสะชนดทจะทำให

เกดอทกขมสข อทกขมสขเวทนากเกดขน เกดขนเปนครง ๆ

ตามเหต ดจดงตอมนำในหนองนำท เกดขนตอนฝนตก

เกดขนแลวแตกไป เปนสงไรแกนสาร เปนสงลม ๆ แลง ๆ

เทานน

สญญาขนธ ความจำได ความกำหนดหมาย สเขยว

สแดง สเหลอง คน สตว หญง ชาย เปนทหมายรสำหรบ

สอสารกน เกบไวเปนขอมล แตขอมลโดยมากทเกบเอาไว

ผดพลาดมาก เชน นจจสญญา จำหมายวาเทยง สขสญญา

จำหมายวาสข อตตาสญญา จำหมายวาตวตน เปนตน

สญญานนเปนสงไรแกนสาร คอยหลอกลวงวามจรงจง

ดจพยบแดดทเกดบนถนน เมอมองดเหมอนมนำอยขางหนา

แตโดยความเปนจรงแลว หามนำอยไม

สงขารขนธ เปนสภาวะทปรงแตงจตใหมอาการแตกตาง

กนไป ใหเปนกศลบาง อกศลบาง มทงฝายโสภณะ ฝายไมด

และฝายทเขากบใครกเปนอยางนน เชน โลภะ โทสะ โมหะ

มจฉรยะ วจกจฉา นเปนฝายไมด ศรทธา สต หร โอตตปปะ

ปญญา นเปนฝายโสภณะ เจตนา วรยะ ปต นเปนฝายทเขา

กบใครกเปนอยางนน เขากบฝายดกดดวย เขากบฝายไมดก

สจจะแหงชวต 10

ไมดไปดวย เจตนาดกเปนกศล เจตนาไมดเปนอกศล เปนตน

สงขารนนถงจะมความหลากหลายอยางน แตกเปนสงอน

ไรแกนสารเหมอนกบขนธอน ๆ ดจตนกลวยทมกาบมากมาย

แตกไมมแกนอยขางใน หากคนตองการแกนไม ไปลอก

กาบกลวยออกหาแกน ทายทสดแลว กไมมแกนพอจะเอาไป

ทำบานเรอนได

วญญาณขนธ เปนประธานในการรแจงอารมณทางทวาร

ทง ๖ ไดแก จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ

ชวหาวญญาณ กายวญญาณ และมโนวญญาณ เปนสงทเกด

ขนเมอมการกระทบอารมณ ตา กระทบ รป จกขวญญาณ

กเกดขน ห กระทบ เสยง โสตวญญาณกเกดขน จมก

กระทบ กลน ฆานวญญาณกเกดขน ลน กระทบ รส ชวหา

วญญาณกเกดขน ใจ กระทบ ธรรมะ มโนวญญาณกเกดขน

เปนกระบวนการทรวดเรวและเปนอตโนมต ไมไดเปนเรองม

ตวตนอะไร เมอมองเหนทางตาแลว ใจกรบชวงตอ คดนก

เกยวกบเรองทเหนนนทนท วญญาณเกดดบรวดเรวอยางน

จงหลอกคนใหหลงได ดจนกมายากลทมความเรว หลอกให

คนดงงงวยหรออศจรรยใจ เพราะความรวดเรวของเขา

รปนาม ขนธ ๕ นองอาศยกนและกนอย ดงทพระพทธองค

ตรสวา

สจจะแหงชวต 11

กายของเรานคมกนเปนรปราง ประกอบขน

จากมหาภตรป ๔ เกดจากบดามารดา เจรญวยเพราะขาวสกและขนมสด ไม เทยงแท ตองอบ ตองนวดเฟน มอนแตกกระจดกระจายไปเปนธรรมดา

วญญาณของเราอาศยและเนองอยในกายน๕

ขนธทง ๕ นเปนสงทไมมตวตนอนถาวรใด ๆ ไมมผม

อำนาจใหญอยในน มนไมอาจจะบงคบควบคมเอาตามใจ

ปรารถนาได ยอมจะเปนไปตามเหตปจจยอยเสมอ เหตปจจย

บบบงคบใหมนเปนอยางนน มนจงเปนอยางอนไปไมได

หากขนธ ๕ เปนอตตาตวตนแลวหรอมอตตาอยในขนธ ๕

นแลว เรากคงสามารถบงคบใหมนเปนไปอยางใจปรารถนาได

เชนวา ขอใหรปจงหนมและแขงแรงอยอยางน อยาไดแก

ขอใหเวทนาจงสข อยาเปนทกข ขอจงจำแตเรองทด เรองท

ไมดอยาไดจำ ขอจงคดแตเรองด ๆ เรองไมดอยาคด ขอจง

รบรแตสงทชอบใจ สงทไมชอบใจอยาไดรบร ความจรง

เราไมอาจทำเชนนนได ขนธยอมเปนไปตามเหตของมน ไมวา

เราจะอยากใหมนเปนอยางนน หรอไมอยากใหมนเปน

อยางนนกตาม ดงพระพทธพจนวา

ภกษทงหลาย รปเปนอนตตา ถารปนจกเปน

อตตาแลวไซร รปนไมพงเปนไปเพออาพาธ และบคคลพงไดในรปวา รปของเราจงเปนอยางน รปของ

สจจะแหงชวต 12

เราอยาไดเปนอยางนน กเพราะรปเปนอนตตา ฉะนน รปจงเปนไปเพออาพาธ และบคคลยอมไมไดในรปวารปของเราจงเปนอยางน รปของเราอยาไดเปนอยางนน

แมเวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กโดยทำนองเดยวกน๖

พระพทธองคทรงแสดงธรรมเทศนาเกยวกบขนธ ๕

เพอแสดงใหเหนถงความไมมตวตนอนถาวร ชวตหรอสงท

สมมตเรยกวา “สตว” “ตวเรา” “ตวเขา” นนเปนเพยงขนธ ๕

ทรวมกนขน มลกษณะไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวน

เปนธรรมดา จะไดเลกเหนผด และเลกยดมนถอมนในขนธ

ทง ๕ นน ดงพระพทธพจนทพระองคสอนใหพจารณาอย

เสมอวา

ภกษทงหลาย เธอทงหลายจะเขาใจความขอนนวาอยางไร รปเทยงหรอไมเทยง

ไมเทยง พระพทธเจาขา กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเปนทกข พระพทธเจาขา

กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรผนเปนธรรมดา ควรหรอทจะพจารณาเหนสงนนวา นนของเรา

เราเปนนน นนเปนอตตาของเรา

ขอนนไมควรเลย พระพทธเจาขา

สจจะแหงชวต 13

ภกษทงหลาย อรยสาวกผไดสดบ เหนอย อยางน ยอมเบอหนายแมในรป ยอมเบอหนายแมในเวทนา ยอมเบอหนายแมในสญญา ยอมเบอหนาย

แมในสงขาร ยอมเบอหนายแมในวญญาณ เมอ เบอหนายยอมคลายกำหนด เพราะคลายกำหนดจตยอมหลดพน เมอจตหลดพนแลว กรวา หลดพนแลว รชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำกจทควรทำเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางน

อกตอไป๗

สรปความไดวา ชวต รปนาม กายใจ เปนสงทเกดขน

จากสวนประกอบ ๕ สวน ทเรยกวาขนธ ๕ นน เปนสง

เปลยนแปลงเคลอนทอยเสมอ ไมมสวนไหนเทยงแทถาวร

ไมมสวนไหนเปนตวตนและไมมตวตนในขนธ ๕ นน ไมอาจ

บงคบควบคมเอาตามใจปรารถนาได มนเปนสงอนไรแกนสาร

เอาเปนทพงไมได

ชวตนนโดยธรรมชาตเปนทกข เปนธรรมะฝายสงขาร

เกดจากสงทไมเทยงหลาย ๆ สงมาประชมรวมกน ถงจะ

ดนรนตอสดวยความยากลำบากสกเพยงใด มนกไมอาจจะ

คงทนอย ในสภาพเดมได เปนปญหาโดยตวของมนเอง

เปนสงทดแลวนาสงเวช นาสลดหดหใจ เพราะไมอาจจะหา

แกนสารจากตวมนได มการเกดรวมตวกน ปรากฏขนเพยง

สจจะแหงชวต 14

ชวคราว มการแกและตายไป แตกสลายแยกออกจากกน

แลวกเกดใหม แลวตายใหม วนเวยนเปนวงกลมไปอยางน

ไมมการหยด เปนวงกลมของชวตทหมนไปเรอย ๆ หาจดเรม

ตนและจดสนสดไมได ชวตทวนเวยนเชนน จงเปนทกข

ทรมานโดยตวของมนเอง ถกไฟเผาอยเสมอ คอ ชาต ชรา

มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาสะ การเกดและ

ดบไปนเปนทกขทงนน ดงพระพทธพจนวา “ทกขนนแล

เมอเกดขน ยอมเกดขน ทกขเมอดบ ยอมดบไป”๘

เมอขนธรวมกนขน ไดมชวต เปนความเกด แนนอนวา

ความแกและความตายยอมตามมา ความจรงอนโหดรายอน ๆ

กรวมลงในชวตน นอกจากนน ยงเปนทกขเพราะกเลส คอ

ตณหาอปาทานเพมขนมาอก ทำใหดำเนนชวตไปดวยความทกข

ยากทรมาน

ช วตจ ง เปนผลพวงแห ง เหตป จ จยอนหลากหลาย

ไหลเรอยไปอยในรปกระแสของสงอนไรแกนสาร เปนผลรวม

ของขนธทง ๕ ซงแตละขนธกลวนเปลยนแปลงและเปนไป

ตามเหตปจจยอยเสมอ ความจรงจงไมมตวเราเกด ไมมสตว

บคคลเกด ไมมเราตาย ไมมสตวบคคลตาย มแตกองทกขท

เปนไปตามเหตปจจย เปนความเกดขนของกองทกข และเปน

ความดบไปของกองทกขเทานน ดงคาถาของวชราภกษณวา

สจจะแหงชวต 15

เมอขนธทงหลายมอย การสมมตวาสตวกมได เหมอนคำวารถมไดเพราะประกอบสวนตาง ๆ

เขาดวยกน

อนง ทกขเทานนเกดขน

ทกขเทานนดำรงอยและแปรผนไป นอกจากทกข ไมมสงอนเกดขนนอกจากทกข ไมมอะไรอนดบไป๙

ทกขท เกดขนนนม เหตปจจยทหนนเนองกนมาไมม

การขาดสาย และสบเนองไปไมมการหยด ไมอาจจะวงวอน

รองขอใหหยดทกขไดแมสกเสยววนาท ดจดงเปลวไฟของ

ตะเกยงทตดอยตลอดเวลา เปลวไฟเกดจากนำมนและใส

มผเตมนำมนและใสอยเสมอตดตอกนไปไมไดขาด ไฟจง

ลกโพลงไมมการดบลง เปลวไฟนนเกดจากเหตปจจยทสบ

เนองกน ดเหมอนเปนอนเดม แตไมใชอนเดม กระแสชวตก

โดยทำนองเดยวกน สบตอเปนกระแสเดยวกน แตเปนคน

ละชวต เปนคนละรปคนละนาม หมนวนเวยนเปนวฏฏสงสาร

วายวนไมมทางสนสดเพราะความไมรอรยสจ ดงทพระพทธองค

ตรสวา “ภกษทงหลาย เพราะไมรแจงแทงตลอดอรยสจ ๔

ประการ เราและเธอทงหลายจงเทยวเรรอนไปตลอดกาลยาวนาน

อยางน”๑๐

สจจะแหงชวต 16

แตเพราะความเขาใจผด ไมรความจรงของขนธ ๕ น

สตวทงหลายจงหลงรก หลงยดถอ เพลดเพลนยนดในชวต

เปนเหตใหเกดทกขวนเวยนซำแลวซำเลาไมมการหยด เปน

เรองของทกขทรมานและเอาแนเอานอนไมได นาเหนดเหนอย

เหลอเกน การจะพนวฏฏะ พนจากการวนเวยนอนแสน

โหดรายน ตองไมหลงรกขนธ ๕ อนเปนทกข จะไมหลงรกได

ตองมปญญาเหนความจรง เมอใดเหนดวยปญญาอนชอบตาม

ความเปนจรง กจะเบอหนาย คลายกำหนด หลดพนจากมนได

เหตใหเกดกระแสชวตอนเปนทกข ไดรปและนามขน

มาใหม เปนชาต ไดชรา และมรณะ วนเวยนเปนวฏฏะอย

เสมอน เปนเพราะความไมรอรยสจ ไมรจกชวตดพอ ไมรวา

ชวตเปนทกข เปนสงไรแกนสารทมาจากเหตปจจยอนมากมาย

บรหารยากลำบาก นาเหนดเหนอยและทกขทรมาน จงหลง

เขาใจผดและยดถอวาเปนตวเปนตน เปนตวเราเปนของเรา

เกดตณหาอปาทาน รกตวเอง รกทกข ยนดเพลดเพลนอย

กบทกข กไมอาจพนจากทกขไปได

หากรความจรงของชวต เหนชวตเปนความทกข เลกรกทกข

กพนทกขไปได ทงตวทกข ทงเหตใหเกดทกข ทงความดบ

สนทของทกข ทงหนทางขอปฏบตเพอใหถงความดบสนท

ของทกข เปนความจรงแหงชวตนเอง ดงทพระพทธพจนวา

สจจะแหงชวต 17

เทพบตร เราไมกลาวทสดแหงโลก ทสตว ไม เกด ไมแก ไมตาย ไมจต ไมอบตวา พงร พงเหน พงถงไดดวยการไป เราไมกลาววา การท

บคคลยงไมถงทสดแหงโลกจะทำทสดแหงทกขได

อน ง เราบญญต โลก ความเกดแหงโลกความดบแหงโลก และขอปฏบตท ใหถงความดบ แหงโลก ในรางกายทมประมาณวาหนง มสญญา

มใจนเอง๑๑

ความจรงแหงชวต กคอ อรยสจ ๔ ทพระพทธองค

ทรงแสดงใหเหนถงความจรงของตวชวตอนไมนาเพลดเพลน

ยนด มแตความทกขยากทรมาน นาสลดสงเวช แสดงสาเหต

ททำใหกระแสชวตสบตอเนองกนยาวนานไมสนสด แสดงจด

สนสดแหงชวต และแสดงหนทางใหถงจดสนสดแหงชวต

คำวา อรยะ แปลวา ประเสรฐ กได แปลวา หางไกล

จากกเลส หางไกลขาศก กได สวนคำวา สจจะ นนแปลวา

ความจรง

อรยสจ แปลวา เปนความจรงอนประเสรฐ เพราะจรงแท

ไมแปรผน มนเปนความจรงอนสงสด เปนความจรงอนเลศสด

เปนความจรงอนเดดขาด เปนความจรงทไมมการเปลยนแปลง

ทมนเปนอยางนนเพราะมนไมสามารถจะเปนอยางอนไปได

สจจะแหงชวต 18

ดงทพระพทธองคตรสวา “ขอท ว า นทกข นทกขสมทย

นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา เปนของแท ไมผด ไมเปนอยางอน”๑๒

ความจรงทประเสรฐนน เปนความจรงท ไมมการ

เปลยนแปลง ยงคงเปนจรงอยเสมอ พระพทธเจาพระองค

นกตรสรความจรงน แลวกสอนเรองน พระพทธเจาทงหลาย

ในอดตกตรสรความจรงน สอนเรองน พระพทธเจาทงหลาย

ทจะมอกในอนาคต กจะตรสรความจรงน แลวกสอนเรองน

แมเหลาอรยสาวกทงหลายผทศกษาและปฏบตตาม เมอฝกฝน

จนพบเหนความจรง กเหนความจรงน เหนสงเดยวกนน

ความจรงนนมมาก พระพทธเจาเปนผมปญญามาก

มสพพญญตญาน ทรงรอบรทกสงทกอยาง ความรทพระองค

นำมาบอกสอนและเปดเผยนน คอ เรองอรยสจ เพราะความร

เรองอรยสจนนมประโยชน เปนสงจำเปน และเพยงพอสำหรบ

คนหนง ๆ ในชาตหนง ๆ ทจะศกษาเรยนรใหเกดความเขาใจ

แลวทำตนเองใหพนจากทกขได ถงแมพนทกขไมทงหมด

แตกไดใชชวตอยางประเสรฐ ชนดท เรยกวาพรหมจรรย

เปนชวตทเปนไปดวยความเบาสบาย ปลอดโปรง ราบเรยบ

พระองคทรงอปมาวา ความรทพระองคตรสรนน

เหมอนกบใบไมบนตนไม แตทนำมาแสดงนนเหมอนกบ

สจจะแหงชวต 19

ใบไมในกำมอ เพราะวามนจำเปนและเพยงพอแลวสำหรบ

คน ๆ หนงในชาตหนง ๆ เปนเบองตนของการประพฤต

พรหมจรรย เปนไปเพอความรยง เพอการตรสร เพอความ

สงบระงบของกเลส เพอพนทกข และเพอถงพระนพพาน

ดงทพระองคตรสสรปวา

สงอะไรเลาทเราบอกแลว คอ เราไดบอกวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา เพราะเหตไร เราจงบอก เพราะสงนมประโยชน เปนจดเรมตนแหงพรหมจรรย เปนไปเพอ

ความเบอหนาย เพอคลายกำหนด เพอดบ เพอสงบระงบ เพอรยง เพอตรสร เพอนพพาน๑๓

อกอยางหนง อรยสจ แปลวา ความจรงททำใหบคคล

เปนผหางไกลจากกเลส เปนผทหางไกลจากขาศก กลายเปน

พระอรยเจา หางไกลจากตณหา คอ ความอยากได

ความตองการดวยความไมร หางไกลจากทฏฐ คอ ความเหน

ผดวามตวตน วามตวเรา วามของเรา วามคนอน วามของ

คนอน หางไกลจากขาศกคอกองทกขทงหลาย ไมตองไดขนธ

มาใหทรมาน ไมตองถกหลอกใหหวหมนวนเวยนไปตามรป

เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ อกตอไป

สจจะแหงชวต 20

อรยสจมอย ๔ ขอ ไดแก

ขอท ๑ ทกขอรยสจ

ขอท ๒ ทกขสมทยอรยสจ

ขอท ๓ ทกขนโรธอรยสจ

ขอท ๔ ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ

ขอท ๑ ทกขอรยสจ ความจรงอนประเสรฐคอทกข

คำวา ทกข ในอรยสจน หมายถง สงทเปนของวางเปลาจาก

ตวตน ปราศจากแกนสารทจะไปยดถอเปนตวปนตนได

เปนสงทองอาศยเหตปจจยเกด สงตาง ๆ ทเกดขนตามเหต

ตามปจจย มนถกปจจยทำใหเปนไปอยางนน มนไมเปนตว

ของตวเอง มองดแลวกนาสงเวช เปนภาระหนกสำหรบเรา

ทงหลายทตองบรหารจดการใหมนพอเปนไปได และเปนทตง

ของความทกขใจสำหรบบคคลผไมรเทาทน

โดยตวของมนเอง ชวตเปนตวทกข เปนสงขารทกข

เปนทกขในแบบสงขาร เพราะมนลวนแตองอาศยปจจยเกด

เกดมาแลวกเปนภาระ ตองดแล ตองบรหารจดการใหมนพอ

เปนไปได เมอวาโดยประเภทของทกขอรยสจแลว พระพทธเจา

ทรงจำแนกใหเหนอาการของทกข มคำวา ชาตป ทกขา

เปนตน ดงพระพทธพจนวา

สจจะแหงชวต 21

ทกขอรยสจ เปนอยางไร

คอ แมชาต (ความเกด) กเปนทกข แมชรา (ความแก ) กเปนทกข แมมรณะ (ความตาย) ก เปนทกข แม โสกะ (ความโศก) แมปร เทวะ

(ความครำครวญ) ทกข (ความทกขกาย) โทมนส (ความทกขใจ) อปายาส (ความคบแคนใจ) กเปนทกข ความประสบกบสงท ไมเปนทรกกเปนทกขความพลดพรากจากส งอน เปนท รกก เปนทกขปรารถนาสงใดไมไดสงนนกเปนทกข โดยยอ อปาทาน

ขนธ ๕ เปนทกข นเรยกวา ทกขอรยสจ๑๔

ชวต หรอรปนาม หรอขนธ ๕ ทไดมานนเปนทกข

เปนสงทเปนปญหาโดยตวของมนเอง เพราะมนเปนสงขาร

ธรรมทเกดขนและเปนไปตามเหตปจจย มทงทกขโดยตรง

ทตองไดอยางแนนอนเสมอไมวาจะเกดในภพภมใด ไดแก

ชาต ชรา มรณะ ไมวาเกดในภพภมใดกตองแกและตองตาย

ทงนน แมเกดเปนเทวดาหรอพรหม ซงเปนภพภมทมความสข

มาก แตกตองแกและตายเชนเดยวกน การเกดทกคราวกเปน

ทกขทกคราวไป ดงพระบาลทวา ทกขา ชาต ปนปป น

ตวชวตจงเปนทกขและถกไฟคอชาตชรามรณะเผาอยเสมอ

ไมอาจจะเปลยนแปลงใหเปนสข เปนทกขทสตวทกหมเหลา

ไมสามารถหลกหนไปได

สจจะแหงชวต 22

และยงมทกขโดยออม ซงจะมมากหรอนอยกแลวแต

การดำเนนชวตวามความถกตองหรอผดพลาด หากผดมาก

กทกขมาก หากผดนอยกทกขนอย ไดแก โสกะ ปรเทวะ ทกข

โทมนส อปายาสะ เมอเกดมาแลว กยอมมเรองใหเศราโศก

ครำครวญ ไมสบายกาย ไมสบายใจ คบแคนใจ ไปตามสวน

และยงมทกขทเกดมาจากตณหา ไดแก ทกขเพราะ

พลดพรากจากสงทรกทพอใจ ทกขเพราะประสบกบสงไมเปน

ทรกทพอใจ ทกขเพราะปรารถนาแลวไมไดสมปรารถนา

พระพทธองคทรงแจกแจงใหเหนภาพโดยชดเจนวา

ทกขนนคออะไร ความเกดนนมจรง เปนทกขจรง แตไมม

คนเกด ไมมสตวเกด ไมมผหญง ไมมผชาย ไมมหมา

มแมวอะไร แตความเกดนนเปนทกขจรง เปนภาระจรง

เกดมาแลวกไดรปไดนามทเรยกวา ขนธทง ๕ เปนตวทกข

นนแหละเกด

ความแกนนกมจรง ๆ เปนทกขจรง ๆ ความแกมน

นำมาซงภาระมากมาย เพราะโดยตวของมนเอง มนเปน

ตวทกข และเปนทตงของความทกข ความตายกมจรง ๆ

เหมอนกน เปนทกขจรง ๆ เปนทตงของความทกข และกอให

เกดความทกขใจแกผพบเหน นาอเนจอนาถเหลอเกน

อตสาหแสวงหาเงนทอง แสวงหาชอเสยง แสวงหาการยอมรบ

สจจะแหงชวต 23

ไดสงนนสงนมามากมาย บางครงกไปทำทจรตเพอใหไดมา

ทายทสด ตายแลวกเอาอะไรไปไมไดสกอยางเดยว อนนเปน

ทกขทแนนอน ตองประสบกบทกคน และเกดในทกภพชาต

สวนโสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาสะ นกเปนทกข

บางคนมาก บางคนนอย ในบางภพภมอาจจะไมมเลยกได

ความประสบกบสงทไมเปนทรกกเปนทกข เชน พบหนา

คนทไมชอบ ตกงาน บานเมองไมสงบ ความพลดพรากจาก

สงอนเปนทรกกเปนทกข เชน พลดพรากจากพอแม ทรพย

สนเงนทองทหามาไดถกคดโกงไป ลกเมย ญาตพนองตาย

จากไป ปรารถนาสงใดไมไดสงนนกเปนทกข เชน ไมอยาก

ปวยกปวย ไมอยากเครยดกเครยด อยากจะมแตความสขก

ยงไดประสบกบความทกขอยบอย ๆ

ทกขมนมากมายเหลอจะนบ ไมใชเฉพาะตวเราคนเดยว

ทเปนทกข คนอน ๆ สตวอน ๆ กเปนทกข ยงสตวทเกด

ในอบาย พจารณาดแลวจะเหนวาเปนทกขอยางแสนสาหส

เหลอเกน หรอแมเทวดาและพรหม ทเหนวาสขสบาย แตทาย

ทสดกตองจบชวตเชนนนลงอยางนาเสยดาย และตองไดชวต

ใหมในทอนเอาแนเอานอนไมไดอยางนาหวาดเสยว

วาโดยรวบยอแลว อปาทานขนธทง ๕ คอ รปขนธ

เวทนาขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ วญญาณขนธ อนเปนผล

สจจะแหงชวต 24

ท ไดมาจากความยดมนถอมนเดม ๆ และเปนทต งของ

ความยดมนถอมนใหม ๆ นเปนทกข ชวตทถกความยดมน

ถอมนชกพาใหไปทำสงตาง ๆ พสจนตนเอง หานนหาน

มากมาย ทแทจรงเปนแคตวทกขเทานน

ดงนน การไดรปไดนาม ไดขนธทง ๕ มา มนเปน

ภาระหนกตามกฎธรรมชาต ตองบรหารใหมนพอเปนไปได

สำหรบคนทยงไมร มนเปนทต งของความทกขใจและ

ความยากลำบากเพมขนอก ทำใหเกดความเครยด ความวตก

กงวล ความหวงใย หงดหงด เปนทกข เจบปวด ขนมาใน

ชวตมากมาย เพราะเขากลวความเปนจรง กลวจะพลดพราก

กลวจะเสยตำแหนง กลวสามจะทง กลวจะหมดเงน กลวจะ

เจบปวย กลวจะตาย กลวคนจะดา กลวจะถกนนทา กลวจะ

ตกงาน กลวอะไรตาง ๆ มากมาย ทง ๆ ทสงทเขากลว

ทงหมดนนคอความจรง สรปวา กลวทกข แตความจรงกาย

กบใจมนคอตวทกข

ทกขอรยสจนพระพทธเจาบอกความจรงใหทราบวา

ความจรงมนเปนธรรมดา เปนธรรมชาตของมนอยางนน

ตวทกขนน มนมจรง แตตวเราผเปนทกขนน มนไมม

ความเกดนนมจรง เปนทกขจรง แตตวเราผเกด เปนสตว

ทเกด เปนหญง เปนชาย ไมมจรง ความตายนนมจรง

สจจะแหงชวต 25

เปนทกขจรง แตตวเราผตายนน มนไมม ใหเรามองเหน

ความจรงวา สงตาง ๆ ทงหลายทงปวงนน มนเปนแค

ปรากฏการณทเกดขนตามเหตตามปจจย ทกขเปนสงทควรร

ดงทพระพทธพจนวา “จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลว วชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวแกเรา ในธรรมทงหลายทไมเคยไดฟงมากอนวา ทกขอรยสจนควร

กำหนดร”๑๕

สรปวา ชวต รปกบนาม กายกบใจ ขนธทง ๕ นน

เปนสงทมขนและเปนไปตามเหตตามปจจย มาจากความ

เปลยนแปลงแลวกเปลยนแปลงไปเรอย ๆ ตามกระบวนการ

แหงปฏจจสมปบาทฝายเกดทกข สวนตวเราจรง ๆ นน

ไมม สงใดทเกดจากเหตปจจย เหตปจจยททำใหมนเกดลวน

แตไมเทยง สงทเกดจากเหตปจจยทไมเทยง จะใหมนคงท

คงทนอยตลอดไป ใหมนดำรงอยอยางสมบรณแบบ ยอมทำ

ไมได มนจงมทกขอยในตวของมนเอง สงขารทงหลายทงปวง

เหลาน เปนตวทกข ลวนแตไมมตวไมมตน มนเปนอนตตา

ไมสามารถบงคบบญชาเอาได

ขอท ๒ ทกขสมทย แปลวา เหตใหเกดทกข โดยทวไป

พระพทธองคทรงแสดงวา ไดแกตณหา เพราะตณหาเปนตว

ออกหนา แสดงตวได เดนชดทสด ดงพระพทธพจนวา

สจจะแหงชวต 26

“ภกษทงหลาย ขอนเปนทกขสมทยอรยสจ คอ ตณหาอนทำใหเกดอก ประกอบดวยความเพลดเพลนและความกำหนด มปกต

ใหเพลดเพลนในอารมณนน ๆ คอ กามตณหา ภวตณหา

วภวตณหา”๑๖

เมอไมรอรยสจ ไมเขาใจความจรงของสงทงหลายทงปวง

กมความอยาก มความตองการ คาดหวงวา ถาไดรป เสยง

กลน รส สมผส มตำแหนง ไดรบการยอมรบ แลวจะทำใหม

ความสข คดวาสงตาง ๆ ทเราไดมา รป เสยง กลน รส

สมผส ชอเสยง การยอมรบของสงคม อะไรตาง ๆ เหลานน

ลวนเปนเครองประดบ ทำใหเรามหนามตา ดด ทำใหเรา

เปนสข นเปนความอยากชนดหนงเรยกวากามตณหา แตโดย

แทจรง สงทงหลายทงปวงนนมนเปนภาระ ขนาดตวเรานยง

เปนตวทกขเลย มภาระใหตองดแลมากมาย สงทเราเขาไป

เกยวของ รป เสยง กลน รส สมผส เงนทอง ตำแหนง

หรอการยอมรบ กลวนเปนภาระทงนน เรามอะไรขนมาเปน

อะไรขนมา กลวนแตเปนภาระ ใหตองจดแจง ตองจดการให

มนพอเปนไปได ลวนแตตองเหนอยไปกบมนทงนน มนไมใช

เครองประดบ หรอไมใชสงทจะทำใหเราเปนสขไดจรง

ภวตณหา ความอยากม อยากเปนอยางนนอยางน

อยากใหมนถาวร คงท คงทน ตายตว แนแนอน อยางนน

ตลอดไป เกดกบสสสตทฏฐ ความเหนผดวาเทยง บางคนเขา

สจจะแหงชวต 27

ฌาณแลวกชอบอยางนน คดวา อยางนประสบความสำเรจแลว

ดแลว นงแลว สบายแลว นกเปนภวตณหา ความอยากม

อยากเปน อยากใหเปนสภาวะอยางใดอยางหนง พอไดมได

เปนแลว กอยากจะทำใหมนคงทอยอยางนนนาน ๆ

วภวตณหา เปนความอยากท เกดกบอจเฉททฏฐ

ความเหนผดวาขาดสญ ความเหนวามนไมม มนไมเปน

อยางนนอยางน พอใจความไมม พอใจความไมเปนนน

ความอยากเหลานทงหมด ลวนเกดมาจากความไมรทกข

ตามความเปนจรง ไมรวาสงตาง ๆ มนเปนภาระ ใหความสข

จรง ๆ ไมได กคดวามนเปนเครองประดบ คดวาเปนตวด

ตววเศษ ตวทจะทำใหเราเปนสขได กเกดกามตณหา

ไมรความจรงวา สงทงหลายทงปวงนนลวนแตองอาศย

ปจจยเกด มนเกดขนเมอมนมเหต กเหนผดวามนขาดสญ

เมอใดเหนตามความเปนจรงวา สงทงหลายทงปวงเกดขน

เมอมเหตปจจย ความเหนผดวาขาดสญกหมดไป

ไมรความจรงวา สงทงหลายทงปวงนนลวนดบไปเมอ

หมดเหต กเหนผดวาเทยง เมอใดทเหนตามความเปนจรงวา

สงทงหลายทงปวงนนลวนดบไปเมอหมดเหต ความเหนผด

วาเทยงกหมดไป

สจจะแหงชวต 28

ถากลาวถงเหตใหเกดทกขอยางเตมรปแบบ ทกขอนไร

ตวตนน เกดจากกระแสแหงเหตปจจยในปฏจจสมปบาท

ฝายสมทยวาระ ดงพระพทธพจนวา

ทกขสมทยอรยสจ เปนอยางไร คอเพราะอวชชาเปนปจจย สงขารจงม

เพราะสงขารเปนปจจย วญญาณจงม เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม เพราะนามรปเปนปจจย สฬายตนะจงม เพราะสฬายตนะเปนปจจย ผสสะจงม เพราะผสสะเปนปจจย เวทนาจงม

เพราะเวทนาเปนปจจย ตณหาจงม เพราะตณหาเปนปจจย อปาทานจงม เพราะอปาทานเปนปจจย ภพจงม เพราะภพเปนปจจย ชาตจงม

เพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาสจงม

กองทกขทงมวลนมความเกดขนดวยอาการอยางนนเรยกวา ทกขสมทยอรยสจ๑๗

จากกระบวนการน เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขาร

คอ การทำกรรมดบาง ไมดบาง และกรรมททำเอาไวแลวกกอ

ใหเกดวญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะ เวทนา เมอม

สจจะแหงชวต 29

ความรสกตออารมณตาง ๆ แลว เนองจากขาดสตปญญา

กเกดตณหา อปาทาน ไปกระทำเพอตวเอง เปนภพ แลวได

ชาต ชรามรณะ และทกขอน ๆ ตดตามมา วนเวยนเปน

วงกลมอยอยางน หาทางออกจากวงกลมไมได

เพราะไมรไมเหนตามความเปนจรง กเกดความอยาก

เลยเปนเหตใหเกดทกขวนเวยน พากายพาใจนไปทำสงตาง ๆ

ดวยอำนาจตณหาอปาทาน กอภพ กอชาต กอกองทกขขนมา

ไมสนสด วนเวยนไปเรอย ๆ ไดกายไดใจ อนเปนกองทกข

มาใหม ๆ เกดซำแลวซำเลา เกดมาแลวตาย เกดมาแลวตาย

ซำ ๆ ซาก ๆ ประสบทกขทรมาน ตายทบถมแผนดนกนมา

ยาวนานเหลอเกน เหตแหงทกขนจงควรละเสย ดงพระพทธพจน

วา “จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลว

วชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวแกเราในธรรมทงหลาย

ทไมเคยไดฟงมากอนวา ทกขสมทยอรยสจนควรละ”๑๘

สรปวา เหตใหเกดชวตอนเปนทกขน มหวหนาหลก ๆ

อย ๒ อยาง คอ อวชชา ความไมรอรยสจ ไมรขอเทจจรง

ของชวตอยางครบถวนทกแงทกมม พอไมรจกชวตดพอ

กทำใหหลงเขาใจผด ไปเหนวา เปนตวเปนตน เปนเรา

เปนของเรา เปนของด ของว เศษ ของสข ของนาเอา

และ ตณหา ความเพลดเพลนยนด เมอเกดความหลง

สจจะแหงชวต 30

เพลดเพลนยนดในชวต ยนดในทกข รกทกข กเปนเหตใหเกดความยดถอในทกข ไมยอมปลอยทกข กอใหเกดการ

กระทำเพอใหไดทกขทมรปรางหนาตาตาง ๆ กนออกไป

วนเวยนไปเรอย ๆ

ขอท ๓ ทกขนโรธ แปลวา ความดบทกข ความไมมทกข สภาวะไรทกข โดยสภาวะไดแกพระนพพาน โดยทวไป ไดแก ความดบโดยการสำรอกใหหมดโดยไมมสวนเหลอ ซงตณหานนแหละ ตามพระพทธพจนวา “ภกษทงหลาย ขอน

เปนทกขนโรธอรยสจ คอ ความดบตณหาไมเหลอดวยวราคะ

ความสละ ความสละคน ความพน ความไมอาลยในตณหา”๑๙

นโรธนกลาวโดยการขยายความแยกเปน ๕ อยาง ตามท ท านพระสารบตรแสดงไว ในคมภ ร ข ททกนกาย ปฏสมภทามรรค ซงมชอหลายอยาง เปนวเวก ๕ บาง วราคะ ๕ บาง นโรธ ๕ บาง โวสสคคะ ๕ บาง ไดแก

๑. วกขมภนนโรธ แปลวา ดบดวยการขมไว หมายถง การขมกเลสไวไมใหเกดขนดวยกำลงของจตขณะททำสมาธ ในฌานระดบใดระดบหนง ตงแตปฐมฌานจนถงจตตถฌาน

๒. ตทงคนโรธ แปลวา ดบดวยเหตนน ๆ หมายถง ดบกเลสตณหาไดในตอนทจตเปนสมาธแลวเจรญวปสสนา

กเลสไมเกดขนเปนครงคราว

สจจะแหงชวต 31

๓. สมจเฉทนโรธ แปลวา ดบโดยเดดขาด หมายถง

การตดกเลสใหสนเชงดวยอรยมรรคในขณะทมรรคจตเกดขน

กเลสใดทตดไดดวยมรรคแลว กจะไมเกดขนอกเลย จน

กระทงสงสดเปนอรหตตมรรค ตดกเลสไดทงหมด

๔. ปฏปสสทธนโรธ แปลวา ดบโดยสงบระงบ หมายถง

ผลจากการตดกเลสไดในผลจต ไดรบผลตอมาจากมรรคจต

โดยไมมระหวางคน

๕. นสสรณนโรธ แปลวา ดบโดยสลดออกไปเสยได

หมายถง พระนพพานซงเปนสภาวะทออกไปพนจากกองทกข

ออกไปพนจากนามรป พนจากความเกด ความแก ความเจบ

ความตาย

ในทกขสมทยอยางเตมรปแบบนน ไดแก ปฏจจสมปบาท

ฝายสมทยวาระ หากแสดงทกขนโรธในทางตรงขามกบ

ทกขสมทย กไดแก ปฏจจสมปบาทฝายน โรธวาระ

ดงพระพทธพจนวา

ทกขนโรธอรยสจ เปนอยางไร คอ เพราะอวชชาสำรอกดบไป สงขารจงดบ

เพราะสงขารดบ วญญาณจงดบ เพราะวญญาณดบ นามรปจงดบ

เพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบ

สจจะแหงชวต 32

เพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบ เพราะผสสะดบ เวทนาจงดบ เพราะเวทนาดบ ตณหาจงดบ

เพราะตณหาดบ อปาทานจงดบ เพราะอปาทานดบ ภพจงดบ เพราะภพดบ ชาตจงดบ

เพราะชาตดบ ชรา มรณะ โสกะ

ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาสจงดบ กองทกขทงมวลนยอมมความดบดวยอาการอยางน

นเรยกวา ทกขนโรธอรยสจ๒๑

ทกขนโรธตามทพระพทธเจาตรสเอาไว ตงแตเรมตน

คอ เปนความสนกเลสตณหา ทำตณหาใหหมดสนไปดวย

มรรค ถาแบบสงสดโดยสภาวะกเปนพระนพพาน ทกขนโรธ

นเปนสงทควรกระทำใหแจง ดงพระพทธพจนวา “จกษเกดขนแลว ญาณเกดขนแลว ปญญาเกดขนแลว วชชาเกดขนแลว แสงสวาง

เกดขนแลวแกเรา ในธรรมทงหลายทไมเคยไดฟงมากอนวาทกขนโรธอรยสจนควรทำใหแจง”๒๒

สรปวา ทกขนโรธ ไดแก ความสนอวชชา ความสน

ตณหา ความดบใหสนไปไมเกดอกดวยอรยมรรค อวชชาและ

ตณหาดบหมดสนไมมเชออกดวยอรหตตมรรค โดยสภาวะ

ไดแกพระนพพาน

สจจะแหงชวต 33

ขอท ๔ ทกขนโรธคามนปฏปทา แปลวา ขอปฏบตท

ทำใหถงทกขนโรธ คอการประพฤตพรหมจรรย ตามหลกอรย

มรรคมองค ๘ ประการ อนทำใหเกดดวงตา ทำใหเกดญาณ

ปญญา ทพระพทธเจาประกาศเอาไว ไดแก สมมาทฏฐ

สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ

สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ

สมมาทฏฐ คอ ความเหนถกตอง เหนสอดคลองกบ

อรยสจทง ๔ รวา อปาทานขนธ ๕ นเปนทกข ตณหานเปน

ทกขสมทย พระนพพานนทกขนโรธ อรยมรรคมองค ๘ น

ทกขนโรธคามนปฏปทา

สมมาสงกปปะ คอ ความดำรถกตอง ความคดท

ถกตอง คดจะพรากตนเองออกมาจากสงทเคยยดถอเอาไว

ไมคดพยาบาท ไมคดเบยดเบยน

สมมาวาจา คอ คำพดถกตอง งดเวนการพดวจทจรต

งดเวนจากการพดโกหก งดเวนจากการพดคำหยาบ งดเวน

จากคำพดสอเสยด งดเวนจากคำพดเพอเจอ

สมมากมมนตะ คอ การกระทำทางกายถกตอง งดเวน

จากการฆาสตว งดเวนจากการลกทรพย งดเวนจากการ

ประพฤตผดในกาม

สจจะแหงชวต 34

สมมาอาชวะ คอ การเลยงชวตทถกตอง ทำอาชพทเหมาะสม สำหรบฆราวาสกละอาชพทผด งดเวนอาชพคาขายสตว คาขายมนษย คาขายยาพษ คาขายอาวธ คาขายของ

มนเมา สำหรบพระภกษกงดเวนการแสวงหาทไมเหมาะสมตาง ๆ มการหลอกลวง การเปนหมอด ทำนายทายทกเปนตน แสวงหาดวยการบณฑบาตเลยงชพ

สมมาวายามะ คอ ความเพยรถกตอง เพยรปองกนกเลสทยงไมเกด เพยรละกเลสทเคยเกดขนแลว เพยรทำให

กศลเกด และเพยรทำใหกศลเจรญงอกงามยง ๆ ขนไป จนเตมสมบรณ

สมมาสต คอ ความระลกถกตอง ใหมสตระลกรอย ทกายทใจของตนเอง ตามรกาย ตามร เวทนา ตามรจต ตามรธรรม

สมมาสมาธ คอ ความตงใจมนถกตอง ทำจตใจใหมสตทตอเนอง สงดจากกามคณ สงดจากอกศลธรรมทงหลาย มความปตและสขทเกดจากวเวกอย เขาปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน จตตถฌาน

อรยมรรคมองค ๘ ประการน เปนขอปฏบตททำใหถงทกขนโรธ ไมมทกขอกตอไป ถาสงสด อรยมรรคสมบรณ จบพรหมจรรยแลว กเปนพระอรหนตหมดทกขไปโดยสนเชง

สวนผทยงไมสมบรณ ก เปนพระอรยเจาระดบตาง ๆ

สจจะแหงชวต 35

กองทกขกยงเหลออยบาง แตกนอยมาก พระโสดาบนมาเกดในกามภมไดอกอยางมาก ๗ ชาต พระสกทาคามมาเกดในกามภมในอก ๑ ชาต พระอนาคามไมมาเกดในกามภมอกเลย ทานไปเกดในพรหมโลกแลวจะปรนพพานในทนนนนเอง ทกขนโรธคามนปฏปทาน เปนธรรมทควรเจรญใหมขน ดงพระพทธพจนวา “จกษ เกดขนแลว ญาณเกดขนแลว

ปญญาเกดขนแลว วชชาเกดขนแลว แสงสวางเกดขนแลวแกเรา

ในธรรมทงหลายทไมเคยไดฟงมากอนวา ทกขนโรธคามนปฏปทา

อรยสจนควรเจรญ”๒๔

อรยมรรคมองค ๘ นเปนมชฌมาปฏปทา ทางสายกลางทเขาไปในความสดขว ๒ ดาน คอ ไมหลงมวเมาหมกมนอยในกามคณ และไมฝนพยายามทำตนใหลำบากโดยเปลาประโยชน เปนขอปฏบตทเปนไปเพอใหเกดจกษ กอใหเกดญาณ เปนไปเพอสงบระงบ เพอรย ง เพอตรสร เพอนพพาน๒๕

นอกจากพระพทธเจาจะทรงแสดงจำแนกใหเรารวา อะไรคอทกข อะไรคอทกขสมทย อะไรคอทกขนโรธ อะไรคอทกขนโรธคามนปฏปทาแลว พระองคยงบอกกจหนาท หรอ

สงทตองกระทำตออรยสจแตละขอ ๆ เอาไวดวย ซงผปฏบต

ธรรมตองพยายามฝกฝนใหร และทำกจใหถกตองตออรยสจ

แตละขอ ดงน

สจจะแหงชวต 36

ทกขอรยสจเปนปรญเญยยธรรม ธรรมทควรรอบร

ควรทำความเขาใจใหแจมแจง ให เหนวามนเปนตวทกข

มนไมมตวไมมตน ใหรจกมนตามทเปนจรงวา มนเปนเพยง

แตนามกบรป กายกบใจ ขนธทง ๕ มเหตปจจยพรอมกเกด

เกดแลวกดบไป เปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

ควรทจะเบอหนาย คลายกำหนดจากมน ควรรจกมนตามท

เปนจรง เรยกวาปรญญากจ

อวชชาและตณหาอปาทาน นเปนธรรมะทควรละ เรยกวา

ปหาตพพธรรม ละไดโดยการฝกฝนใหเกดความร รความจรง

ของทกข เมอรความจรงของทกขแลว ความปรารถนาหรอ

ความอยากดวยความไมร กจะหมดไป ถกละได ทำปหานกจ

ไมไดละทกข แตละทกขสมทย คอละตณหา ละความอยากได

ละความตองการ ละความหวงผลดวยความไมร

ทกขนโรธนนเปนสจฉกาตพพธรรม ธรรมะทควรกระทำ

ใหแจง ทำใหใจไดไปสมผส ไปรบร ใหเปนอารมณของจต

เปนสจฉกรยากจ

สวนอรยสจขอท ๔ คอ ทกขนโรธคามนปฏปธา

ขอปฏบตทจะทำใหถงทกขนโรธ คอ อรยมรรคมองค ๘ นน

เปนภาเวตพพธรรม ธรรมะทควรฝกฝนทำใหเกดขน ถาเกด

ขนแลวกทำใหเจรญกาวหนาจนเตมสมบรณ ทำภาวนากจ

สจจะแหงชวต 37

ส ม ม า ท ฐ ก บ ส ม ม า ส ง ก ป ป ะ เ ป น อ ง ค ฝ า ยป ญญ า

แตปญญาจะเจรญงอกงามจนสมบรณได กตองอาศยพนฐาน

ทด คอศล ไดแก สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ

ศลนเปนเหมอนแผนดน เมอมแผนดนแลว จะปลกขาวหรอ

ทำกจการงานใด ๆ กเปนไปได แตถาไมมแผนดนกทำไมได

เพราะไมมทยน ไมมทต ง สวนองคฝายสมาธ ไดแก

สมมาวายามะ สมมาสต และสมมาสมาธ นเปนกำลงของจต

จะชำระจตใหบรสทธ ปลอดพนจากนวรณตาง ๆ ทำใหจตนน

มความเบกบาน ผองใส เบาสบาย ปลอดโปรง เปนจตทไมม

อปกเลส ออนโยน ซอตรง เหมาะสำหรบนำมาใชงานใน

ดานปญญา ดงทธมมทนนาภกษณกลาวตอบวสาขอบาสกวา

พระผมพระภาคไมทรงจดขนธ ๓ ประการ

เขาในอรยมรรคมองค ๘ แตทรงจดอรยมรรคมองค

๘ เขาในขนธ ๓ ประการ คอ

๑. สมมาวาจา สมมากมมนตะ และสมมาอาชวะ ทรงจดเขาในสลขนธ

๒. สมมาวายามะ สมมาสต และสมมาสมาธ

ทรงจดเขาในสมาธขนธ

๓. สมมาทฏฐ และสมมาสงกปปะ ทรงจด

เขาในปญญาขนธ๒๖

สจจะแหงชวต 38

สรปความวา คำสอนเรองอรยสจ ๔ ทำใหรจกความจรงของชวตทครอบคลมตงแตตนจนจบ เปนความจรงทบอกใหทราบวา ชวตมาไดอยางไร ชวตหมดไปไดอยางไร ทกขเกดไดอยางไร ทกขดบสนทไป ไมเกดอกไดอยางไร และไดรจกวธการปฏบตทถกตองตอความจรงแตละอยาง เปนธรรมะทเบองตนของการปฏบต อนเปนเหตใหเกดปญญาสมมาทฏฐ

ทำใหถงความสนไปแหงทกขทงปวงในทสด

สรปสจจะแหงชวต

จากทไดกลาวถงชวต รปนาม ขนธ ๕ และอรยสจ พอสรปความสมพนธไดวา ชวตเปนสวนประกอบของรป กบนาม แยกแยะใหเหนความไมมตวตนโดยขนธ ๕ ไดแก รปขนธ เวทนาขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ วญญาณขนธ ซงเปนกองแหงสงอนไรแกนสาร เปลยนแปลงเคลอนไหว อยเสมอ เปนไปตามกระแสปฏจจสมปบาทฝายสมทยวาระ หมนเปนวงกลมวนเวยน เกด แก ตาย และมปรากฏการณขนมาตาง ๆ นานา เปนความหมนเวยนไปของทกขลวน ๆ ทมเหตปจจยคออวชชาและตณหา ชวตจะหมนเวยนเปนวงกลมไปเรอย ๆ หาจดเบองตนและเบองปลายไมได จนกวาจะถงพระนพพาน ซงเปนจดดบของชวตและดบเหตใหเกดชวต การจะกระทำใหแจงนพพานได กตองดำเนนชวตให

ถกตองตามหลกอรยมรรคมองค ๘

สจจะแหงชวต 39

ความจรงทเกยวของชวต ตงแตเรมตนจนกระทงจบสนชวต

ทกขเกดเพราะมอวชชาเปนปจจย ทกขดบเพราะสำรอกอวชชา

ใหหมดไปไมใหเหลอ พระพทธองคทรงจำแนกใหเหนชด

ในแนวอรยสจ ๔ ดงน คอ

๑. ทกข คอ ตวชวตนนเอง เปนทกข ใหรจก

มองเหนความจรงแลวยอมรบ

๒. ทกขสมทย คอ อวชชาและตณหาอปาทาน เปนเหต

ใหเกดทกข ทำใหไดเกด ไดตายวนเวยนไปเรอย ใหละมนเสย

๓. ทกขนโรธ คอ นพพาน สภาวะทดบทงทกขและ

เหตใหเกดทกข ใหทำใหแจง

๔. ทกขนโรธคามนปฏปทา คอ อรยมรรคมองค ๘

ใหฝกฝนใหมขน เปนทางดำเนนของจต จะพาจตขามจากฝงน

ทเตมไปดวยทกข มแตเกด ๆ ตาย ๆ ถงฝงโนนคอนพพาน

อนเปนอมตะ

•

ปฏจจสมปบาท

ตอน วงวนชวต วงวนแหงทกข

กระแสชวตนนไดเกดดบสบทอดตดตอกนมายาวนาน

และจะสบตอไปอกเรอย ๆ หาจดเรมตนและจดสนสดไมได

แตสตวทงหลายมนยนตามดบอดและมมมองทจำกด ทำให

มองไมเหนกระแสนน เหนแตปรากฏการณแหงชวตทเกดเปน

ครง ๆ แลวกหลงยดถอจรงจงไปตามความเหนของตน

มองไมเหนภาพรวมแหงชวตทเปนทกข บรหารยากลำบาก

เตมไปดวยความยงยากนานาประการ พยายามหาสงปลอม ๆ

มาหลอกตวเองและหลอกกนเอง ทำวน เดอน ป และ

ชาตหนง ๆ ใหหมดไปโดยเปลาประโยชน บางครงไมใชเปลา

ประโยชนเพยงอยางเดยว ยงไดโทษเพมขนมาอกดวย

สจจะแหงชวต 42

โดยธรรมชาตแลว ตวชวตเองมนเปนทกขและเปนทตง

แหงทกขอนหลากหลาย ไดมาแลวมภาระมากมายใหทำ

วนเวยนซำแลวซำเลา มเหตการณอยางเดม ๆ เวยนกลบมา

ครงแลวครงเลา ซำ ๆ ซาก ๆ สตวทงหลายพากนพยายาม

ดนรนหนทกข หาความสขปลอม ๆ มาปกปดความจรงไปวน ๆ

แตเมอทกขเดนทางมาถง ความสขทวานนกไมอาจชวยอะไร

แมแตนอย ผคนเปนอนมาก หลอกตวเองวา ยงจะมชวตอย

อกนาน แตเมอความตายมาเยอน กไมอาจชวยอะไรได

หลอกตวเองวายงหนมสาว ยงแขงแรง เมอความแกมาเยอน

เจบปวยเกดขน กพากนหนความจรงไปไมพน

ชวตอนไมคงทนถาวร ปรากฏขนและดำรงอย เพยง

ชวครงชวคราว แมในขณะดำรงอย ความเสอมกปรากฏ

ไลตามหลงมาเรอย ๆ ทำใหดำรงอยดวยความยากลำบาก

ความเปนเดกกไมดำรงอยนาน ความเปนหนมสาว ความสข

เสยงหวเราะ ความอบอนในทามกลางออมกอดของญาตพนอง

สงเหลานมาแลวกไป ไมเคยอยนานเลย สงทอยไมนาน

กไมนาจะใหความเพลดเพลนเจรญใจได

แตดวยความมดบอดแหงอวชชา ทำใหไมอาจรความจรง

ทอยตรงหนา รผดพลาดไปจากความจรงอยางตรงกนขาม

เหนวา ชวตเปนส งนาพอใจ เดกนอยนารก ความสข

ปฏจจสมปบาท 43

เสยงหวเราะ เปนสงนาเพลดเพลน เกดความพอใจตดของ

จมอยกบทกข หลงวนเวยน เพราะกเลสหลก ๆ คอ อวชชา

และตณหา ดงทพระพทธองคตรสวา

ภกษทงหลาย สงสารนมเบองตนและเบอง

ปลายรไมได ทสดเบองตน ทสดเบองปลายไมปรากฏแกเหลาสตวผถกอวชชากดขวาง ถกตณหาผกไว วนเวยน ทองเทยวไป๑

จากพระพทธพจนน แสดงใหเหนวา สำหรบเหลาสตว

ผมกเลสสองอยางเปนมลฐาน คอ อวชชานวรณ อวชชา

กดขวาง ตณหาสญโญชน ตณหาผกไว จงมการเกดตายวน

เวยนทยาวนาน หาทสดเบองตนและเบองปลายไมได

ความไมรขอเทจจรงแหงชวต ไมรวาชวตเปนทกข

เปนความมดทครอบงำทวมทบสตวโลกไว นบเปนความมดมน

อนใหญหลวง ทำใหเหลาสตวพากนหลงรกสงทไมควรจะหลงรก

แสวงหาในสงทไมควรแสวงหา ไดในสงทไมควรได ประสบ

ในสงทไมควรประสบ ความรไมจรงและความทะยานอยากน

ผลกใหเหลาสตวกาวไปขางหนาไปในทางทเตมไปดวยอนตราย

และไมรจดหมายปลายทาง ตองประสบกบเรองเลวรายนานา

ประการ หมนวนกลบไปกลบมา

สจจะแหงชวต 44

ชวตของมนษยและสตว เรมตนดวยความยากลำบาก

และทกขทรมานของพอแม และจบลงดวยความเศราโศก

อยางนาสงเวช ชวตในชาตถดไปกเรมตนขน และจะจบลงใน

แบบเดยวกน นานแสนนานมาแลวทเปนอยางนและจะเปนไป

อกนาน จำนวนชาตทไดเกดมาแลวมากเกนกวาจะนบได

พระพทธเจาผทรงรแจงโลกไดตรสเปรยบเทยบเอาไวใน

พระสตรมากมาย จะยกมาแสดงเปนตวอยางบางพระสตร

เปรยบเหมอนบรษตดหญา ทอนไม กงไม ใบไม ในชมพทวปน แลวรวมเปนกองเดยวกน

ครนรวมกนแลวจงมด มดละ ๔ น ว วางไว สมมตวานเปนมารดาของเรา นเปนมารดาของมารดาของเรา มารดาของมารดาแหงบรษนนไมพงสนสดสวนหญา ทอนไม กงไม ใบไม ในชมพทวปนพงหมดสนไป๒

เปรยบเหมอนบรษพงปนมหาปฐพนใหเปนกอนกอนละเทาเมลดกระเบาแลว วางไว สมมตวานเปน

บดาของเรา นเปนบดาของบดาของเรา บดาของบดาแหงบรษนน ไมพงสนสด สวนมหาปฐพนพงหมดสนไป๓

นำตาทหลงไหลของเธอทงหลายผวนเวยน ทองเทยวไป ครำครวญรองไหอย เพราะประสบกบ

ปฏจจสมปบาท 45

สงท ไมนาพอใจ เพราะพลดพรากจากสงทพอใจ โดยกาลนานนแหละมากกวา สวนนำในมหาสมทร ทง ๔ ไมมากกวาเลย

เธอทงหลายไดประสบความตายของมารดามาชานาน นำตาทหลงไหลของเธอทงหลายผประสบ

ความตายของมารดา ครำครวญรองไหอย เพราะประสบกบสงทไมนาพอใจ เพราะพลดพรากจากสงทพอใจนแหละมากกวา สวนนำในมหาสมทรทง ๔ ไมมากกวาเลย

เธอทงหลายไดประสบความตายของบดา ...

ของพชายนองชาย . . . ของพสาวนองสาว . . . ของบตร ... ของธดา ... ความเสอมของญาต ... ความเสอมแหงโภคะ ... ความเสอมเพราะโรคมา ชานาน นำตาทหลงไหลของเธอทงหลายผประสบ

ความเสอมเพราะโรค ครำครวญรองไหอย เพราะประสบกบสงทไมนาพอใจ เพราะพลดพรากจากสงท

พอใจนแหละมากกวา สวนนำในมหาสมทรทง ๔ ไมมากกวาเลย๔

นำนมของมารดาทเธอทงหลายผวนเวยนทอง

เทยวไปโดยกาลนานนดมแลว นแหละมากกวา สวนนำในมหาสมทรทง ๔ ไมมากกวาเลย๕

สจจะแหงชวต 46

โครงกระดก รางกระดก กองกระดกของบคคลคนหนง ผวนเวยนทองเทยวไปตลอด ๑ กป ถานำ

กระดกนนนำมากองรวมกนได และกระดกทกอง รวมกนไว ไมสญหายไป พงใหญเทาภเขาเวปลละน๖

โลหตทหลงไหลของเธอทงหลายผถกตดศรษะวนเวยนทองเทยวไปโดยกาลนานน นแหละมากกวา

สวนนำในมหาสมทรทง ๔ ไมมากกวาเลย เมอเธอทงหลายเกดเปนโค ซงถกตดศรษะมาชานาน โลหต ทหลงไหลนแหละมากกวา สวนนำในมหาสมทร ทง ๔ ไมมากกวาเลย

เมอเธอทงหลายเกดเปนกระบอ ซงถกตดศรษะมาชานาน โลหตทหลงไหลนแหละมากกวา . . .

เมอเธอทงหลายเกดเปนแกะ ... เกดเปนแพะ ... เกดเปนเนอ ... เกดเปนสกร ... เกดเปนไก ...

เมอเธอทงหลายถกจบตดศรษะดวยขอหาวาเปนโจรฆาชาวบานมาชานาน ... ถกจบตดศรษะดวย

ขอหาวา เปนโจรปลนในทางเปลยว ... ถกจบตดศรษะดวยขอหาวาเปนโจรประพฤตผดในภรรยาของ ผอนมาชานาน โลหตทหลงไหลนแหละมากกวา

สวนนำในมหาสมทรทง ๔ ไมมากกวาเลย๗

ปฏจจสมปบาท 47

จากอปมาทยกมาแสดงเปนตวอยาง กพอมองเหนภาพรวมของชวตแลววา ไดเกดตายวนเวยนมานานนกหนาแลว ผทไมรความจรงของชวตและถกความทะยานอยากในชวต

อยากไดชวต อยากมชวตตอ ๆ ไป ผกเอาไว การเกดวนเวยน

ของเขา ไมอาจจะสนสดลงได จะตองวนเวยนไปเรอย ๆ นานแสนนานไมมจดสนสด เหมอนทไดดำเนนมาแลว นานจนหาจดตงตนไมได

ตวชวตนนไมมจดหมายในตวมนเอง มนเปนไปตามเหตตามปจจย ผทไมรความจรงของมนและหลงรกมน เพลดเพลนกบมน ทำเพอมน รกษามน หวงแหนมน ตงจดหมายในชวตผดพลาด พยายามพสจนตวเอง ทำตวเองใหเปนทรจก และ

ทำใหตวเองพงพอใจดวยวธตาง ๆ บางกหาเงน หาชอเสยง หาการยอมรบ ทำตามผอนทไมรจรง เขากจะไดชวตใหม มาอก ไดเสวยทกข ไดความยงยากลำบาก และตายทบถม

แผนดนไปเรอย ๆ หากกลาวตามความจรงแลว ชวตเปนสงทไมนาปรารถนา เปนสภาพทควรจะเบอหนาย และควรหลกหนออกไปใหเรวทสด

พระพทธองคทรงแสดงความนากลวและรายกาจของ รปนาม ขนธ ๕ น ใหเหนดวยอปมาหลายประการ เชน

ธาตทง ๔ เปนดจงพษทเรานอนกอดอย หากมนไมพอใจกจะ

ฉกเราใหตายหรอปางตาย อปาทานขนธ ๕ เปนดจนายเพชรฆาต

สจจะแหงชวต 48

ทเงอดาบตามหลงมาไมไดหาง หากสบชองเมอไหรกฟนเรา

ใหตาย ทง ๆ ทเรายงไมปรารถนาจะตาย นนทราคะ คอ ความเพลดเพลนยนด เปนดจโจรสายลบทมาคอยหาชอง

ทำรายใหเจบปวดไปเรอย ๆ จนกระทงตาย อายตนะ ๖ เปนดจโจรปลนบานท เผาบานใหวอดวายและฆาคนท ไร กำลงทง สวนคนทมกำลงกจบเอามาเปนขาทาสรบใช๘

ผทชาวพทธทมความเชอมนเรองการเกดตายวนเวยน มกพดกนเรองการเวยนเกดเวยนตายทยาวนาน โดยใช คำสำหรบนบจำนวน คอ คำวา “กป” แตคำจำกดความเรองกปกอาจยงเขาใจไมชดเจนนก เกยวกบความยาวนานของกปและจำนวนกปทไดผานไปแลวนน พระพทธองคไดแสดงโดยอปมาหลายประการ เชน

ภกษ เปรยบเหมอนภเขาศลาแทงทบลกใหญมความยาว ๑ โยชน กวาง ๑ โยชน สง ๑ โยชน ไมมชอง ไมมโพรง บรษพงเอาผาแควนกาสลบภเขานน ๑๐๐ ปตอครง ภเขาศลาลกใหญนนพงหมดสนไปเพราะความพยายามนยงเรวกวา สวนกปหนงยงไมหมดสนไป กปนานนกหนาอยางน บรรดากปทนานนกหนาอยางน เธอไดทองเทยวไป มใช ๑ กป ม ใ ช ๑๐๐ ก ป ม ใ ช ๑ ,๐๐๐ ก ป ม ใ ช ๑๐๐,๐๐๐ กป ขอนนเพราะเหตไร เพราะวา

สงสารนมเบองตนและเบองปลายรไมได๙

ปฏจจสมปบาท 49

เปรยบเหมอนนครทสรางดวยเหลกมความยาว๑ โยชน กวาง ๑ โยชน สง ๑ โยชน เตมดวย

เมลดผกกาด รวมกนเปนกลมกอน บรษพงหยบเมลดผกกาดออกจากนครนน ๑๐๐ ปตอ ๑ เมลด เมลดผกกาดกองใหญนนพงหมดสนไป เพราะความ

พยายามนยงเรวกวา สวนกปหนงยงไมหมดสนไปกปนานนกหนาอยางน๑๐

ภกษทงหลาย เปรยบเหมอนสาวก ๔ รปในธรรมวนยน มอาย ๑๐๐ ป มชวตอย ๑๐๐ ป หากเธอเหลาน นพ งระลกยอนหลงไปไดวนละ๑๐๐,๐๐๐ กป กปทเธอเหลานนระลกไปไมถง

ยงมอย ตอมาสาวก ๔ รป มอาย ๑๐๐ ป มชวตอย ๑๐๐ ป พงมรณภาพไปทก ๑๐๐ ป กปทผานพนไปแลวมากนกหนาอยางน มใชเรองงายทจะนบกปเหลานนวา เทานกป เทาน ๑๐๐ กป เทาน

๑,๐๐๐ กป หรอวาเทาน ๑๐๐,๐๐๐ กป๑๑

พราหมณ เปรยบเหมอนแมนำคงคานเรมตน

จากทใด และถงมหาสมทร ณ ทใด เมดทราย ในระหวางนไมงายทจะนบไดวา เทานเมด เทาน

๑๐๐ เมด เทาน ๑,๐๐๐ เมด หรอวาเทาน

๑๐๐,๐๐๐ เมด กปทงหลายทผานพนไปแลว มากกวาเมดทรายเหลานน มใชเรองงายทจะนบกป

สจจะแหงชวต 50

เหลานนวา เทานกป เทาน ๑๐๐ กป เทาน

๑,๐๐๐ กป หรอวาเทาน ๑๐๐,๐๐๐ กป๑๒

สงสารวฏ คอ การเวยนเกดเวยนตายของกองทกขนน หาทสดเบองตนและเบองปลายไมได และจำนวนกปทเกด ผานมากมากมายเหลอจะนบ ดงอปมาทไดยกมาแสดงแลว บคคลผทสามารถกลาวไดเชนน ตองเปนผทรความจรงของโลกอยางทะลปรโปรง เปนพระสมมาสมพทธเจา ผเปนโลกวท อยางแทจรง สำหรบผมปญญานอย มความรและมมมองทจำกด มองไมทะลกจะตดตนอยทใดทหนง ทำใหเหนวาม จดเรมตน มผสราง มตวมตนทเปนผยงใหญขนมา

หากพจารณาเรองการเวยนเกดเวยนตาย แลวยอนกลบมามองทตนเองแลว เราจะเหนวา มมมองของเราทมองเหนแคชวตเดยวและเหนเหตปจจยแคบางสวนนน เปนมมมองทคบแคบและไมนาเชอถอแมแตนอย เราไมรจกตวเอง ไมรจกชวตและไมรจกขอจำกดของชวตเอาเสยเลย หากจะมเรอง นาเศราทสดในโลกใบน กนาจะเปนเรองนนนเอง

สตวทงหลายนน นอกจากจะเคยเกดมายาวนานนบชาตไมถวน ผานไปหลายกปจนนบไมไหวแลว ในการไปเกดนนกไมแนนอน ไมใชวาจะไดเกดเปนมนษยเสมอไป เกดเปนสตวนรกบาง สตวเดรจฉานบาง เปรตบาง อสรกายบาง มนษยบาง

เทวดาบาง พรหมบาง เปลยนแปลงไปตามกรรมของตน ๆ

ปฏจจสมปบาท 51

และแมในชาตทเกดเปนมนษยกสลบหนาท สลบตำแหนง

วนเวยนกนไป เปนพอ เปนแม เปนลก เปนพ เปนนอง

กลบไปกลบมาอยเสมอ ดงพระพทธพจนวา

เปรยบเหมอนทอนไมทบคคลโยนขนไปบนอากาศ บางคราวตกลงทางโคน บางคราวกตกลงทางขวางบางคราวกตกลงทางปลาย อปมานฉนใด อปไมยกฉนนน สตวทงหลายผถกอวชชากดขวาง ถกตณหา

ผกไว วนเวยนทองเทยวไป บางคราวจากโลกนไปสโลกอน บางคราวกจากโลกอนมาสโลกน๑๓

เธอทงหลายเหนบคคลผมความทกขมมอและเทาไมสมประกอบ พงสนนษฐานบคคลนวา แมเราทงหลายกเคยเสวยความทกข เชนนมาแลวโดย กาลนาน๑๔

เธอทงหลายเหนบคคลผเพยบพรอมดวยความสข มบรวารคอยรบใช พงสนนษฐานบคคลนวา แมเราทงหลายกเคยเสวยความสขเชนนมาแลวโดยกาลนาน๑๕

สตวผไมเคยเปนมารดาโดยกาลนานน มใชหาไดงายเลย๑๖

สตวผไมเคยเปนบดาโดยกาลนานน มใชหาได

งาย๑๗

สจจะแหงชวต 52

สตวผไมเคยเปนพชายนองชายโดยกาลนานนมใชหาไดงาย๑๘

สตวผไมเคยเปนพสาวนองสาวโดยกาลนานนมใชหาไดงาย๑๙

สตวผไมเคยเปนบตรโดยกาลนานน มใชหา ไดงาย๒๐

สตวผไมเคยเปนธดาโดยกาลนานน มใชหา

ไดงาย๒๑

ทนากลวยงขนไปกวานน คอ การเกดในสคตภมนน

เปนเรองยากอยางยง สวนการเกดในอบายภมเปนเรองงาย

เปนเหมอนบานเกา เปนทอยอนคนชนของสตวทวไปผอยดวย

ความประมาท มนษยและเทวดา หลงจากตายไปแลว

โดยสวนมากไปเกดในอบาย ไมจำเปนตองกลาวถงสตว

ในอบาย เมอตายแลว กตองเกดใหมในอบายนนเอง ซำแลว

ซำเลา จนกวาจะหมดวบากของกรรมชว นานแสนนาน จงจะ

มโอกาสหลดจากอบายแลวมาเกดในสคตภม เปรยบดง ฝนท

ชอนขนมาทปลายเลบมปรมาณนอย เมอเทยบกบปรมาณดน

ในแผนดน เหลาสตวทไปเกดในสคตโลกสวรรค เมอเทยบกบ

เหลาสตวทไปเกดในอบาย กมจำนวนนอยอยางนน ทเปนเชน

นกเพราะความไมรอรยสจ๒๒

ปฏจจสมปบาท 53

ถงแมวา ไดมาเกดเปนมนษยแลว การทเปนมนษยทม

คณธรรม มความกตญญกตเวท เคารพเชอฟงผมอาย

มากกวา มความออนนอมถอมตน มศล มสมาธ มปญญา

กมจำนวนนอยเหลอเกน โดยมาก เปนผทไรคณธรรม

ไมมความกตญญกตเวท ไมเคารพเชอฟงผมอายมากกวา

ไมออนนอมถอมตน เปนคนทศล ดงพระพทธพจนวา

สตวทกลบมาเกดในมชฌมชนบท มเพยงเลกนอย สวนสตวทกลบมาเกดในปจจนตชนบทในหมชาว มลกขะผโงเขลา มจำนวนมากกวา๒๓

สตวทประกอบดวยปญญาจกษอยางประเสรฐมจำนวนนอย สวนสตวทตกอยในอวชชา ลมหลง

มจำนวนมากกวา๒๔

สตวทเวนขาดจากการดมนำเมาคอสราและเมรยอนเปนเหตแหงความประมาท มจำนวนนอยสวนสตวทไมเวนขาดจากการดมนำเมาคอสราและ

เมรยอนเปนเหตแหงความประมาท มจำนวนมากกวา๒๕

สตวทเกอกลแกมารดา มจำนวนนอย สวน

สตวทไมเกอกลแกมารดา มจำนวนมากกวา๒๖

สตวทเกอกลแกบดา มจำนวนนอย สวนสตว ทไมเกอกลแกบดา มจำนวนมากกวา๒๗

สจจะแหงชวต 54

สตวทเกอกลแกสมณะ มจำนวนนอย สวนสตวทไมเกอกลแกสมณะ มจำนวนมากกวา๒๘

สตวท เกอกลแกพราหมณ มจำนวนนอยสวนสตวทไมเกอกลแกพราหมณ มจำนวนมากกวา๒๙

สตวทออนนอมตอบคคลผเจรญทสดในตระกล

มจำนวนนอย สวนสตวทไมออนนอมตอบคคลผเจรญทสดในตระกล มจำนวนมากกวา๓๐

สตวทเวนขาดจากการฆาสตว มจำนวนนอยสวนสตวท ไมเวนขาดจากการฆาสตว มจำนวน มากกวา๓๑

สตวทเวนขาดจากการลกทรพย มจำนวนนอยสวนสตวทไมเวนขาดจากการลกทรพย มจำนวน มากกวา๓๒

สตวท เวนขาดจากการประพฤตผดในกาม มจำนวนนอย สวนสตวทไมเวนขาดจากการประพฤต

ผดในกาม มจำนวนมากกวา๓๓

สตวทเวนขาดจากการพดเทจ มจำนวนนอย

สวนสตวท ไม เวนขาดจากการพดเทจ มจำนวน มากกวา๓๔

ปฏจจสมปบาท 55

สตวทเวนขาดจากคำสอเสยด มจำนวนนอยสวนสตวท ไม เวนขาดจากคำสอเสยด มจำนวน มากกวา๓๕

สตวท เวนขาดจากคำหยาบ มจำนวนนอยสวนสตวทไมเวนขาดจากคำหยาบ มจำนวนมากกวา๓๖

สตวทเวนขาดจากคำเพอเจอ มจำนวนนอยสวนสตวท ไม เวนขาดจากคำเพอเจอ มจำนวน มากกวา๓๗

สตวทเวนขาดจากการโกงดวยตาชง ดวยของปลอม และดวยเครองตวงวด มจำนวนนอย สวนสตวทไมเวนขาด จากการโกงดวยตาชง ดวยของ

ปลอม และดวยเครองตวงวด มจำนวนมากกวา๓๘

สตวทเวนขาดจากการรบสนบน การลอลวง

และการตลบตะแลง มจำนวนนอย สวนสตวทไมเวนขาดจากการรบสนบน การลอลวง และการตลบตะแลง

มจำนวนมากกวา๓๙

ทกลาวพรรณนามายดยาว และไดยกคำแหงองค

พระสพพญญสมมาสมพทธเจามาประกอบน กเพอจะตเตยน

ความเกด ทนำทกข โทษ ภย อนตราย ปญหา ความพลดพราก

และสงทไมนาพงพอใจ มาใหแกเหลาสตวนานนกหนาแลว

สจจะแหงชวต 56

ผทไมรอรยสจ ไมรตามความเปนจรงวา ขนธทง ๕

ทเปนผลมาจากอปาทานเกา ๆ และเปนอารมณใหเกดอปาทาน

ใหม ๆ นเปนทกข ไมรตามความเปนจรงวา ตณหา คอ ความเพลดเพลนยนด ความรกตว อยากมตว น เปนทกขสมทย ไมรตามความเปนจรงวา นพพานเปนทกขนโรธ และไมรตามความเปนจรงวา อรยมรรคมองค ๘ เปนหนทางททำใหถงความสนทกข พากนเพลดเพลนยนดและปรงแตงเพอความเกดอก เพอความแก และความตายอก เมอปรงแตงแลว กยอมตกไปสเหวคอความเกด ตกไปสเหวคอความแก เหวคอความตาย อนเปนเหวใหญทนากลวทสด เขาไมอาจพนจากชาต ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาส๔๐

ความเพลดเพลนยนดและปรงแตงเพอความเกดอกน เปนความเรารอนทรนแรงยง กวาปรฬาหนรกเสยอก เพราะเมอปรงแตงแลว ยอมเรารอนเพราะความเรารอนคอชาตบาง ยอมเรารอนเพราะความเรารอนคอชราบาง ยอมเรารอนเพราะความเรารอนคอมรณะบาง ยอมเรารอนเพราะความเรารอน คอ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาสบาง เขายอม ไมพนจากชาต ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาส และชอวาไมพนจากทกข๔๑ และเปนความมดมนอนธการยงกวาโลกนตนรก เพราะทำใหตกไปสความมดคอชาตบาง ความมดคอชราบาง ความมดคอมรณะบาง เปนตน๔๒

ปฏจจสมปบาท 57

ความยนดพอใจในชวตนน ทำใหเกดความทะยาน อยากไดชวตใหม จงเกดการกระทำกรรม กอภพชาตตามกำลงอปาทาน ทำใหไดกองทกขมาไมสนสด เพราะมการเตมเชออย เสมอ เปรยบเหมอนประทปนำมนพงตดไฟได เพราะอาศยนำมนและไส มคนเตมนำมนและใสไสในประทป

นำมนนนทก ๆ ระยะ เมอเปนอยางน ประทปนำมนนน ไดอาหารอยางนน ไดเชออยางนน พงลกโพลงตลอดกาลนาน๔๓ ความเพลดเพลนยนดจงเปนเหตทำใหเกด ดงทพระพทธองคตรสเปนบาลวา ตณหา ชเนต ปรส ตณหาทำใหคนเกด๔๔

การเวยนเกดเวยนตายนน เปนไปตามกระแสแหงเหตปจจย เพราะอวชชาคอความไมรอรยสจเปนปจจย กรรมเกาอนเปนสงขารกกอใหเกดวญญาณ กอนามและรป จนเปนรปเปนรางในภพใหม มการเกดในภพใหม ชาตแลวชาตเลา ซงคนโดยทวไปทไมเหนจดเชอมตอน อาจจะงนงงสงสยวาเปน

ไปไดอยางไร ในเรองน สามารถพจารณาไดจากพระพทธพจน

ตอไปน

อานนท ขอทเรากลาวเชนนวา “เพราะวญญาณเปนปจจย นามรปจงม” เธอพงทราบเหตผลท

วญญาณเปนปจจย นามรปจงม ดงตอไปน กถาวญญาณ จกไมหยงลงในทองมารดา นามรปจะ

กอตวขนในทองมารดาไดหรอ”

สจจะแหงชวต 58

ท านพระอานนท ท ลตอบว า “ ไม ไ ด เ ลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา “กถาวญญาณหยงลงในทองมารดาแลวลวงเลยไป นามรปจกบงเกดขนเพอความเปนอยางนไดหรอ”

ท านพระอานนท ท ลตอบว า “ ไม ไ ด เ ลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา “กถาวญญาณเดกชายหรอเดกหญงผ เยาววยจกขาดความสบตอนามรปจกเจรญงอกงามไพบลยไดหรอ”

ท านพระอานนท ท ลตอบว า “ ไม ไ ด เ ลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคจงตรสวา “อานนท เพราะ เหตนน เหต ตนเหต เหตเกด และปจจยแหงนามรป กคอวญญาณนนเอง”๔๕

วญญาณนยอมกลบมา ไมพนจากนามรป ดวยเหตเพยงเทาน โลกจงเกด แก ตาย จต และ

อบต๔๖

ครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผม

พระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนง ณ ท

ปฏจจสมปบาท 59

สมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา “ขาแตพระองคผ เจรญ พระองคตรสเรยกวา ภพ ภพ ดวยเหตเพยงไร ภพจงมได พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสถามวา “อานนท ถากรรมทอำนวยผลใหในกามธาต จกไมมแลว กามภพ

พงปรากฏไดบางไหม”

พระอานนทกราบทลวา “ไมพงปรากฏเลย พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา “อานนท เพราะเหตนแล กรรมจงชอวาเปนไรนา วญญาณจงชอวาเปนพชตณหาจงชอวาเปนยางเหนยว วญญาณดำรงมน

อยได เพราะธาตอยางหยาบของสตวทมอวชชาเปนเครองปดกน มตณหาเปนเครองผกใจ การเกดในภพใหมจงมตอไปอกดวยประการฉะน” ... รปภพ ...

อรปภพ ...๔๗

การเวยนเกดเวยนตายมายาวนานน แทจรงแลว

กเปนการเกดดบเปลยนแปลงไปของรปนาม ขนธ ๕ ทสบตอ

กนไปอยางไมมการขาดสาย ไมใชการเกดตายของสตว

บคคล ตวตน ใด ๆ ทงสน เปนความเกดขนของกองทกข

ลวน ๆ ไมมอะไรอนมาแทรกอยในนนเลย เมอเกดกทกขเกด

สจจะแหงชวต 60

เมอดบกทกขดบ ไมมใครเปนผทกข เปนเพยงแตทกขทเกด

ขนและเปนไปตามกระแสปฏจจสมปบาท ทไหลเรอยไปเพราะ

อวชชาเปนปจจย ตงแตอดตอนนตชาตมาแลวและกจะเกด

ตายตอไป เปนการหมนวนซำไปซำมา ของสภาวะอนไรตวตน

ไรแกนสาร ทสบทอดเปนกระแสเดยวกน ไมมการหยดและ

ไมมการขาดชวง

ในคมภรขททกนกาย ปฏสมภทามรรค ทานพระสารบตร

ไดแสดงแยกแยะใหเหนองคแหงปฏจจสมปบาททสบทอดกน

จากชาตอดต มาสชาตปจจบน และจะตอไปสชาตอนาคต

ดงขอความวา

ในกมมภพกอน ความหลงเปนอวชชา กรรมเปนเครองประมวลมาเปนสงขาร ความตดใจเปนตณหา ความยดมนเปนอปาทาน เจตนาเปนภพ

ธรรม ๕ ประการนในกมมภพกอน ยอมเปนไปเพราะปจจยแหงปฏสนธในภพปจจบนน

ในภพปจจบนน ปฏสนธเปนวญญาณ ความกาวลงเปนนามรป ปสาทะเปนอายตนะ สวนทถกตอง

เปนผสสะ การเสวยอารมณเปนเวทนา ธรรม ๕ ประการนในภพปจจบน ยอมเปนไปเพราะปจจยแหง

กรรมททำไวในภพกอน

ปฏจจสมปบาท 61

เพราะอายตนะทงหลายในภพนสกรอบ ความหลงเปนอวชชา กรรมเปนเครองประมวลมาเปนสงขารความตดใจเปนตณหา ความยดมนเปนอปาทานเจตนาเปนภพ ธรรม ๕ ประการนในกมมภพน

ยอมเปนไปเพราะปจจยแหงปฏสนธในอนาคตกาล

ปฏสนธในอนาคตกาลเปนวญญาณ ความกาวลงเปนนามรป ปสาทะเปนอายตนะ สวนทถกตองเปนผสสะ การเสวยอารมณเปนเวทนา ธรรม ๕ ประการนในภพปจจบน ในอนาคตกาล ยอมเปนไป

เพราะปจจยแหงกรรมททำไวในภพน๔๘

จากขอความทยกมาน แสดงใหเหนปฏจจสมปบาทแบบ

ครอมกนทง ๓ ชาต ชาตอดต ชาตปจจบน และชาตอนาคต

เปนกระแสแหงการเวยนวายตายเกดทสบทอดกนไปไมม

การหยด จากชาตหนงไปสอกชาตหนง ไมมสตว บคคล

ตวตนใด ๆ ไปเกดทชาตนนชาตน อกทงไมมขนธใดขนธหนง

ในบรรดาขนธ ๕ กระโดดจากภพนขามไปสภพใหม เปนแต

กระแสแหงปฏจจสมปบาททใหลไปเรอย ๆ

อธบายกระแสสบตอโดยยอไดวา การทำกรรมในภพ

กอน ๆ ดวยอำนาจของอวชชาและกเลสตาง ๆ กอใหเกดการ

สบตอของขนธ มขนธใหมเกดขนตอจากขนธเกาทดบไปใน

ชาตทแลว จดเชอมตอในชาตนคอปฏสนธวญญาณ เมอม

สจจะแหงชวต 62

วญญาณหยงลง นามรปกสมบรณขน กอใหเกดอายตนะเปน

อปกรณสำหรบเชอมตอกบโลกปจจบน กระทบอารมณแลว

ทำใหความรสกเกด เมออายตนะใชการไดแลว มการกระทบ

อารมณในชาตปจจบน หลงไปตามความเคยชน เพราะอวชชา

ยงไมถกถอนขน กไปทำกรรมตามอำนาจกเลส กรรมททำให

ปจจบนนกเปนปจจยทำใหเกดการใหมในภพหนาตอไปอก

เพอใหเขาใจประเดนนชดเจนขน พระอรรถกถาจารย

ทานไดจดองคปฏจจสมปบาททง ๑๒ องค ในแงมมตาง ๆ

คอ สงเขป ๔ กาล ๓ สนธ ๓ อาการ ๒๐ ดงน

สงเขป ๔ เปนการนำองค ๑๒ มาจดเปนกลม เหตใน

อดตกลมหนง ผลในปจจบนกลมหนง เหตในปจจบน

กลมหนง ผลในอนาคตกลมหนง ไดแก (๑) อดตเหต คอ

อวชชาและสงขาร เรยกวา เหตสงเขป (๒) ปจจบนผล คอ

วญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะ เวทนา เรยกวา

ผลสงเขป (๓) ปจจบนเหต คอ ตณหา อปาทาน ภพ เรยกวา

เหตสงเขป (๔) อนาคตผล คอ ชาต ชรามรณะ โสกะ

ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส เรยกวา ผลสงเขป

กาล ๓ เปนการนำองค ๑๒ มาจดตามชวงเวลาทเกด

ในชวตทไหลเรอยมาเปนกระแสเดยวกนอยางยดยาวนน

แบงออกเปน ๓ ชวงเวลา ไดแก (๑) อดตกาล คอ อวชชา

ปฏจจสมปบาท 63

สงขาร (๒) ปจจบนกาล คอ วญญาณ นามรป สฬายตนะ

ผสสะ เวทนา ตณหา อปาทาน ภพ (๓) อนาคตกาล คอ

ชาต ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส

สนธ ๓ เปนการแสดงจดเชอมตอระหวางเหตกบผล

เปนขวตอททำใหกระแสชวตไมขาดออกจากกน ยงสบตอเปน

กระแสเดยวกนไปเรอย ๆ ทง ๆ ทเปนสภาวะทแตกตางกน

แตกเชอมโยงเปนสายเดยวกน ดจขอโซคนละขอกน แตคลอง

เปนสายโซเสนเดยวกน ม ๓ ขวตอ ไดแก (๑) ขวตอ

ระหวางอดตเหตกบปจจบนผล เรยกวา เหตผลสนธ (๒) ขวตอ

ระหวางปจจบนผลกบปจจบนเหต เรยกวาผลเหตสนธ

(๓) ขวตอระหวางปจจบนเหตกบอนาคตผล เรยกวา เหตผลสนธ

อาการ ๒๐ เปนการกระจายองคประกอบทเขากน

ทงหมด อวชชาเขากนไดกบตณหา อปาทาน สงขารเขากนได

กบภพ ดงนน เมอกลาวถงอดตเหตกเพมตณหา อปาทาน

และภพ รวมเขามาดวย แทนทจะเปน ๒ กรวมเปน ๕

ปจจบนผล ๕ ปจจบนเหต ๕ และอนาคตผล ๕ เพราะชาต

ชรามรณะ กคอ วญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะ เวทนา

นนเอง จงรวมเปนอาการ ๒๐ ประการ แจกแจงไดดงน

(๑) อดตเหต ๕ ไดแก อวชชา สงขาร ตณหา อปาทาน ภพ

(๒) ปจจบนผล ๕ ไดแก วญญาณ นามรป สฬายตนะ

สจจะแหงชวต 64

ผสสะ เวทนา (๓) ปจจบนเหต ๕ ไดแก อวชชา สงขาร

ตณหา อปาทาน ภพ (๔) อนาคตผล ๕ ไดแก วญญาณ

นามรป สฬายตนะ ผสสะ เวทนา๔๙

สำหรบวธการออกจากวงวนแหงทกข ไมตองกลบมา

เวยนวายตายเกดซำ ๆ ซาก ๆ อกตอไป พระพทธองคทรง

แสดงขอปฏบตเอาไวอยางชดเจนแลว ไดแก อรยมรรคมองค

๘ ประการ ยอลงเปน ปญญา ศล สมาธ หรอ สมถะ

วปสสนา แจกแจงขยายเปนโพธปกขยธรรม ๓๗ ประการ

และไดทรงแสดงเทคนควธการตาง ๆ เอาไวอยางหลากหลาย

เพอให เหมาะสมกบจรตอธยาศยของเวไนยสตว ในทน

จะกลาวเทคนคเอาไวอยางยอ ๆ เปนการปฏบตโดยการ

ปองกนทองคปฏจจสมปบาท

๑. อวชชา เปนขนสงสดและเดดขาดทสด คอ ปองกน

ไมใหอวชชาเกด ดบดวยการถอนอวชชาออกไปดวยมรรค

สงสดกเปนอรหตตมรรค อวชชาหมดโดยสนเชง ไมมการเกด

อกตอไป หากระดบอน ๆ อวชชาหมดไปบางสวน กระแส

ทกขกหมดไปตามลำดบ เรมจากพระโสดาบน กระแสทกขท

จะไปเกดในอบายกหมดสน และมเกดในสคตภมไดอก

อยางมาก ๗ ชาต พระสกทาคาม เกดในกามสคตภมไดอก

๑ ชาต พระอนาคาม ไมมาเกดในกามสคตภมอกเลย

ปฏจจสมปบาท 65

ทานเกดในพรหมโลกและจะปรนพพานในพรหมโลกนน

สำหรบผทไมใชพระอรยเจา หากสามารถปองกนอวชชาไมให

เกดได ดวยสตและปญญาระดบตาง ๆ กทำใหไมมทกข

เกดไดเปนครง ๆ ไป

๒. ผสสะ เปนการสำรวมระวงการใชงานอายตนะทง ๖

ใชใหไดรบประโยชน เรมตงแตการรบรอารมณ อารมณใด

เปนเหตใหเกดบาปอกศลธรรมกงดเวน อารมณใดเปนเหตให

เกดกศลธรรมกให เสพ ทำใหคนเคย จนกระทงถงม

สตสมปชญญะ รวดเรว เทาทน เมอมการกระทบผสสะ

ทำใหไมเกดกเลสตาง ๆ

๓. เวทนา เปนการระวงไมใหเกดความหลงยนดยนราย

ตดอก ตดใจ บนถง ตอนทมการกระทบอารมณแลวเวทนา

เกดขน

๔. ตณหา เปนการระวงความอยากใหอยในขอบเขต

จำกดดวยสตปญญา เรมตงแตไมทำตามความอยากทถงกบ

ทำทจรต ควบคมใหอยในศล แลวละตณหาทละเอยดขนไป

เรอย ๆ ตามลำดบของสตปญญาทเพมขน

•

บรรณานกรม

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล

ฉบบมหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๐๐.

______ . พระไตรปฎกภาษาไทย. ฉบบมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

______ . อรรถกถาภาษาบาล. ฉบบมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

วญญาณ.

เชงอรรถ สจจะแหงชวต

๑ ม.ม. ๑๓/๑๑๔ มหาราหโลวาทสตร ๒ ม.ม. ๑๓/๑๑๕ มหาราหโลวาทสตร ๓ ม.ม. ๑๓/๑๑๖ มหาราหโลวาทสตร ๔ ม.ม. ๑๓/๑๑๗ มหาราหโลวาทสตร ๕ ท.ส. ๙/๒๓๔ สามญญผลสตร ๖ ส.ข. ๑๗/๕๙ อนตตลกขณสตร ๗ ส.ข. ๑๗/๕๙ อนตตลกขณสตร ๘ ส.น. ๑๖/๑๕ กจจานโคตตสตร๙ ส.ส. ๑๕/๑๗๑ วชราสตร ๑๐ ส.ม. ๑๙/๑๐๙๑ปฐมโกฏคามสตร๑๑ ส.ส. ๑๕/๑๐๗ โรหตสสสตร ๑๒ ส.ม. ๑๙/๑๐๙๐ ตถสตร ๑๓ ส.ม. ๑๙/๑๑๐๑ สสปาวนสตร ๑๔ อ.ตก. ๒๐/๖๒ ตตถายตนสตร ๑๕ ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๑๖ ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๑๗ อ.ตก. ๒๐/๖๒ ตตถายตนสตร ๑๘ ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๑๙ ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๒๐ ดรายละเอยดใน ข.ป. ๓๑/๒๔ มคคงคนทเทส๒๑ อ.ตก. ๒๐/๖๒ ตตถายตนสตร ๒๒ ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๒๓ ดรายละเอยดใน ท.ม. ๑๐/๔๐๒ มหาสตปฏฐานสตร ๒๔ ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๒๕ ดรายละเอยดใน ส.ม. ๑๙/๑๐๘๑ ธมมจกกปปวตตนสตร ๒๖ ม.ม. ๑๒/๔๖๒ จฬเวทลลสตร

เชงอรรถ ปฏจจสมปบาท

๑ ส.น. ๑๖/๑๒๔ ตณกฏฐสตร ๒ ส.น. ๑๖/๑๒๔ ตณกฏฐสตร ๓ ส.น. ๑๖/๑๒๕ ปฐวสตร ๔ ส.น. ๑๖/๑๒๖ อสสสตร ๕ ส.น. ๑๖/๑๒๖ ขรสตร ๖ ส.น. ๑๖/๑๓๓ ปคคลสตร๗ ส.น. ๑๖/๑๓๖ ตงสมตตสตร ๘ ดรายละเอยดใน ส.สฬา. ๑๘/๒๓๘ อาสวโสปมสตร ๙ ส.น. ๑๖/๑๒๘ ปพพตสตร ๑๐ ส.น. ๑๖/๑๒๙ สาสปสตร ๑๑ ส.น. ๑๖/๑๓๐ สาวกสตร ๑๒ ส.น. ๑๖/๑๓๑ คงคาสตร๑๓ ส.น. ๑๖/๑๓๒ ทณฑสตร ๑๔ ส.น. ๑๖/๑๓๔ ทคคตสตร๑๕ ส.น. ๑๖/๑๓๕ สขตสตร ๑๖ ส.น. ๑๖/๑๓๗ มาตสตร ๑๗ ส.น. ๑๖/๑๓๘ ปตสตร๑๘ ส.น. ๑๖/๑๓๙ ภาตสตร ๑๙ ส.น. ๑๖/๑๔๐ ภคนสตร๒๐ ส.น. ๑๖/๑๔๑ ปตตสตร ๒๑ ส.น. ๑๖/๑๔๒ ธตสตร ๒๒ ดรายละเอยดใน ส.ม. ๑๙/๑๑๓๑ อญญตรสตร และ

สตรอนๆ ในวรรคเดยวกน๒๓ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๒ ปจจนตสตร

๒๔ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๓ ปญญาสตร ๒๕ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๔ สราเมรยสตร ๒๖ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๖ มตเตยยสตร ๒๗ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๗ เปตเตยยสตร ๒๘ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๘ สามญญสตร ๒๙ ส.ม. ๑๙/๑๑๓๙ พรหมญญสตร ๓๐ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๐ ปจายกสตร ๓๑ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๑ ปาณาตปาตสตร ๓๒ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๒ อทนนาทานสตร ๓๓ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๓ กาเมสมจฉาจารสตร ๓๔ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๔ มสาวาทสตร ๓๕ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๕ เปสญญสตร ๓๖ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๖ ผรสวาจาสตร ๓๗ ส.ม. ๑๙/๑๑๔๗ สมผปลาปสตร ๓๘ ส.ม. ๑๙/๑๑๖๔ ตลากฏสตร ๓๙ ส.ม. ๑๙/๑๑๖๕ อกโกฏนสตร ๔๐ ดรายละเอยดใน ส.ม. ๑๙/๑๑๑๒ ปปาตสตร ๔๑ ดรายละเอยดใน ส.ม. ๑๙/๑๑๑๓ มหาปรฬาหสตร ๔๒ ดรายละเอยดใน ส.ม. ๑๙/๑๑๑๖ อนธการสตร ๔๓ ดรายละเอยดใน ส.น ๑๖/๕๓ สงโยชนสตร ๔๔ ส.ส. (บาล) ๑๕/๕๕ปฐมชนสตร๔๕ ท.ม. ๑๐/๑๑๕ มหานทานสตร ๔๖ ส.น. ๑๖/๖๕ นครสตร๔๗ อ.ตก. ๒๐/๗๗ ปฐมภวสตร ๔๘ ข.ปฏ. ๓๑/๔๗ ธมมฏฐตญาณนทเทส ๔๙ ดรายละเอยดใน ข.ป.อ. (บาล) ๑/๔๗

รายชอผบรจาค

ท ชอ - นามสกล จำนวนเงน ๑. ไมออกนาม ๕๐๐ ๒. คณบงกช ซโฮ ๒๐๐ ๓. คณชมพล คณอภญญา บษราตระกล ๑,๐๐๐ ๔. ไมออกนาม ๕๐๐ ๕. คณประยงค คณกรชเพชร คณพงศเผา กลดเนยม ๘๐๐ ๖. คณหรญ เจรญทวทรพย ๘๐๐ ๗. ครอบครวศกดาทวากร ๗๔๐ ๘. คณเดชา คณอมพร พรงลำภ ๗๔๐ ๙. ครผองพรรณ จำปาทอง ๗๔๐

๑๐. ครแสวง ครทศนย มาละแซม ๗๔๐ ๑๑. ยายสม คณอรชร เขอนเพชร ๗๔๐ ๑๒. คณรสลน วงคไชย ๗๔๐ ๑๓. คณสวฒนา อนทพนธ ๗๔๐ ๑๔. คณพชรนทร โพธศรออน ๖๗๐ ๑๕. ครธวช ครอมพร ณ เชยงใหม ๓๗๐ ๑๖. ครธวช คณบญสม ชยวศษฐ ๓๗๐ ๑๗. ครประเสรฐ ครศภางค เทยนนมตร ๓๗๐ ๑๘. ครสงเวยน ครสทน นางแล ๓๗๐ ๑๙. ครอบครวกสตานนท ๓๗๐ ๒๐. คณนตยา ยงคไสว ๓๗๐ ๒๑. คณพวงทพย โพธศรออน ๓๓๐

๒๒. ผฟงธรรมบานขนมนนทวน ๑๙ ตลาคม ๒๕๕๔ ๙,๙๕๐ ๒๓. บานขนมนนทวนและกองทนเพออมตธรรม ๑๐,๐๐๐ ๒๔. ผเขาปฏบตธรรมอาศรมมาตา ๒๒-๒๖ ตลาคม ๒๕๕๔ ๘,๔๐๐ ๒๕. คณสงคม คณยสน พรหมมากและครอบครว ๑,๔๐๐ ๒๖. คณดวงใจ ดำรงสรรชและครอบครว ๑,๐๐๐ ๒๗. คณศรลกษณ พฒนะเอนก ๕,๐๐๐ ๒๘. บรษท มหพนธไฟเบอรซเมนต จำกด (มหาชน) ๔๐,๐๐๐ ๘๗,๙๕๐

ประวต

อาจารยสภร ทมทอง

วนเดอนปเกด

วนท ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๑๕

บานหนองฮะ ต. หนองฮะ อ. สำโรงทาบ จ. สรนทร

การศกษา

- เปรยญธรรม ๔ ประโยค

- ประกาศนยบตรบาลใหญ วดทามะโอ จ. ลำปาง

- ปรญญาตร วศวกรรมศาสตรบณฑต

สาขาวศวกรรมไฟฟา มหาวทยาลยขอนแกน

- ปรญญาโท พทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

งานปจจบน (พ.ศ. ๒๕๕๔)

- อาจารยสอนพเศษปรญญาตร วชาพระอภธรรมปฎก

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วทยาเขตบาฬศกษาพทธโฆส จ. นครปฐม

- บรรยายธรรมะตามสถานทตาง ๆ ทงในกรงเทพฯ

และตางจงหวด

- เผยแผธรรมะทางเวบไซด www.ajsupee.com