ท า ง พ น ท ก ข : ฉ บ บ ป ร บ ป ร ง

สภร ทมทอง

The WayOut new.indd 1 4/25/09 12:22 PM

ทางพนทกข : ฉบบปรบปรงสภร ทมทอง

พมพครงท ๑ : มนาคม ๒๕๕๒ จำานวน ๕,๐๐๐ เลม

สงวนลขสทธการพมพเพอจำาหนาย

บรรณาธการ : อรวรรณ ศลปกจ

ออกแบบปก/จดรปเลม : ชลกร เกยรตศร

พสจนอกษร : เอมวด เกยรตศร

พมพท : โรงพมพ ทรปเปล เอส พรนทตง จำากด

๓๓/ ๑๓ หมท ๕ ซอยพทธบชา แขวงบางมด

เขตจอมทอง กรงเทพฯ ๑๐๑๕๐

โทรศพท ๐๒-๘๗๔-๑๑๐๓-๕ โทรสาร ๐๒-๘๗๔-๑๑๐๖

e-mail : sss_print@yahoo.co.th

ISBN : 978-974-660-693-6

The WayOut new.indd 2 4/25/09 12:22 PM

....................................................................

....................................................................

....................................................................

The WayOut new.indd 3 4/25/09 12:22 PM

ค า อ น โ ม ท น า หนงสอ “ทางพนทกข ฉบบปรบปรง” น เรยบเรยง

จากคำาบรรยายในการจดปฏบตธรรมทวดพระธาตโกฏแกว

อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย เมอวนท ๒๐ – ๒๕ ตลาคม

๒๕๔๙ ซงเคยพมพแจกเปนธรรมทานมาแลวหลายครง

คณหมออรวรรณ ศลปกจ พจารณาเหนวาหนงสอมเนอหา

มาก จงขออนญาตนำามาปรบปรงเนอหาใหกระชบขน ทำาให

จำานวนหนาหนงสอลดลงแตกยงมเนอหาครบถวนตามเดม

เหมาะสำาหรบพมพแจกจายสำาหรบผสนใจ

ขออนโมทนาในกศลเจตนาของทกทานทมสวนรวม

ในการจดทำาหนงสอเลมน ขอใหทกทานเจรญกาวหนาใน

ธรรมยงๆ ขนไป และมโอกาสเขาถงพระนพพานในปจจบน

ชาตน ดวยกนทกทานเทอญ

สภร ทมทอง

The WayOut new.indd 4 4/25/09 12:22 PM

ค า น า “ทางพนทกข” มเนอหาทตอบขอสงสยในการปฏบตไดถงใจโดยการบรรยายงายๆ ซ งผ สนใจสามารถฟงในรปแบบ mp3 โดย download ไดท www.ajsupee.com

ผจดทำาไดขออนญาตอาจารยสภร ทมทอง เพอยอใหกระชบสำาหรบคนทตองการอานธรรมะแบบตรงประเดน ดงนน “ทางพนทกข ฉบบปรบปรง” จงเปนเลมทสองของคณะผจดทำาตอจาก วปสสนาเบองตน (เรยบเรยงจากเรมตนภาวนา) จดพมพเนองในโอกาสวนเกดของ คณแมชลอจต ศลปกจ ปท ๗๗ วนท ๑๔ มนาคม ๒๕๕๒

ขอขอบคณ คณชลกร เกยรตศร ทกรณาจดรปเลมและออกแบบปกโดยไมคดมลคา และโรงพมพทรปเปล เอส พรนทตง จำากด ทกรณาจดทำาในราคามตรภาพ

ขออานสงสใหผมสวนรวมในการจดทำาหนงสอเลมน เขาถงพระนพพานในชาตปจจบนเทอญ

คณะผจดทำา๒๓ กมภาพนธ ๒๕๕๒

ผสนใจขอรบหนงสอไดท :• นพ.ชชวาลย ศลปกจ ภาควชาจตเวชศาสตร รพ.รามาธบด มหาวทยาลยมหดล • พญ.ดวงตา ไกรภสสรพงษ สถาบนกลยาณราชนครนทร • นพ. พงศเกษม ไขมกด รพ.สวนสราญรมย สราษฎรธาน และ ชมรมจรยธรรม รพ.ศรธญญา (ตกประสาทวทยา)

The WayOut new.indd 5 4/25/09 12:22 PM

ส า ร บ ญ

บทท ๑ แนวทางปฏบตธรรม ๘

บทท ๒ ผร ๒๖

บทท ๓ ขยนรสกตว ๔๐

บทท ๔ ปฏบตอยางไรเปนวปสสนา ๕๔

บทท ๕ เปาหมายชวตสงสด “พระนพพาน” ๖๘

บทท ๖ ลำาดบญาณ ๘๒

บทท ๗ จตอยบาน ปลอดภย ๑๐๒

บทท ๘ เหนความคดดบความทกข ๑๒๒

บทท ๙ สามญญผลสตร ๑๓๖

The WayOut new.indd 6 4/25/09 12:22 PM

The WayOut new.indd 7 4/25/09 12:22 PM

๑แนวทางปฏบตธรรม

การปฏบตธรรมนน เราไมไดปฏบตเพอเอาอะไร เรา

ปฏบตเพอใหรวามแตทกขแลวกวางมนลง แตทานยดอย

เรอย แมแตเวลามาปฏบต ทานกจะยดการปฏบตอก อยบาน

กทกขแบบอยบาน อยวดกทกขแบบอยวด ทกขแบบนกปฏบต

เปนคนไมดกทกขแบบคนไมด พอเปนคนดกทกขแบบคนดอก

เพราะวาไมรตามจรง เปนคนดกเปนไป แตอยายด เพราะวา

เปนทกขทงนน ตองวาง

คำาวาทกขจรงๆ แลว โดยสภาวะมนตดอยกบรปกบ

ท า ง พ น ท ก ข

๘

The WayOut new.indd 8 4/25/09 12:22 PM

นามของทานนนเอง ขอใหทาน “ด” ทานกจะเหน นามและ

รปทมนเปนทกข เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ตวทกข กคอ

สภาวะททนอยในสภาพเดมไมได ชวตของเรานมแตรปกบ

นาม รปกมทกขแปะอยกบตว นามกมทกขแปะอยกบตว

ขอเพยงเรา “ด” “สงเกต” เปน “คนเฝาด” อย กจะเหน

เฝาดอาการเปลยนแปลงของนาม ใจเดยวกคดนนน เดยวก

รสกด เดยวกรสกไมด เดยวกชอบ เดยวกไมชอบ เดยวกเปน

นน เปนน ดใหเขาใจ... เรากจะรวา ทกขนนมอย เรารแจม

แจงกจะคลายทกขได แครเพอทจะไดวางทกขลง เพราะวา

ขนธ ๕ นเปนของหนก แตคนทงหลายทยงไมไดรทกขก

แบกขนธ ๕ ไวทงนน

ทกขของนามคอลกษณะของจตทกระเพอมขน

กระเพอมลง ภาษาธรรมะเรยกวา อภชฌาโทมนสมนครอบงำา

คอจตกระเพอมขนลง เปนอาการทกขของจต เดยวกสข

๙

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 9 4/25/09 12:22 PM

เดยวกทกข บางทานกบอกวากำาลงดใจ ไมมทกข กความ

ดใจนนแหละคอสภาวะของจตทกระเพอม เวลาททานชอบ

สงใดสงหนง ความคดมนทำาใหจตกระเพอม แลวกเลสกเกด

ขน พอเหนหนาคนทเคยวาเราตงแตสบปทแลว จตใจกหวน

ไหว โกรธ ทงๆ ทเขาวามาตงนานแลว นคอความคดพาไป

ถาทานอยในโลกของความคด ทานจะตายสนทอยางนตลอด

เหนหนาคนทเราชอบ เขายงอยสบายด เรามความสข พอ

จะตองพลดพราก ทนกจะทกขหนกกวาเดม ชวตเรากมอย

แคน

การปฏบตธรรมแทๆ ตองเรมตนจากการมสต ไม

ตองไปเครงเครยดหรอวาทำาตวเปนนกปฏบต นงเครงครด

เปนกอนหน ไมตอง แคฝกสตอยางเดยวเทานนเอง ถา

งวงกลกไปเดน อยานงตอ ถาปวดขากเปลยนอรยาบถได

แตใหมความรสกตวเขาไว รวามการเคลอนไหวอย อยาวาง

๑๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 10 4/25/09 12:22 PM

ฟอรมเปนนกปฏบตธรรม ไมตองยดรปแบบ ทำาตวตามสบาย

ขอใหมความรสกตวไววามตวเองอย

พนฐานของชวตเราม ๒ สายเทานน คอสายของ

สตคอความรสกตวอยางหนง กบสายของความหลง เปน

สายของอวชชา สายของความไมร สายเกดทกขกคอความ

คดของเรา ความคดมาจากตนตอคออวชชา ความไมร เกด

การปรงแตงของสงขารกเกดทกข สวนสายความรสกตว เปน

สายสต เปนสายวชชา เมอมวชชา อวชชากไมม เหมอนหอง

ทมด ถาเราจดเทยนหองกสวาง แตโดยสวนใหญแลว เราใช

ชวตตามความเคยชน เปนสายอวชชา ฉะนน เราจงทกขไม

หยด สงเกตไหม บางทานกวาไมเหนมทกขอะไร เปนสขด

จรงๆ แลวมแตทกขมากกบทกขนอย แตวาบางททกขนอย

เรากเลยไมคอยรสก พอทกขมากๆ เราจงจะตนตมขนมา

ทกขทงหลายในชวตประจำาวน ตองบำาบดกนเยอะไป๑๑

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 11 4/25/09 12:22 PM

หมด ขณะทนง ทานเปลยนทานงไปกทาแลว เพราะนงทา

เดยวนานๆ กไมได ตองเปลยน แตเนองจากทานไมรสกตว

เวลากายเคลอนไหวกไมร อรยาบถจงปดบงทกข ไวหมด

ทกขนแปะอยกบรางกาย แตเราไมเหน กเพราะวาเราไมรสก

ตวเลย เราอยในโลกของความฝน โลกของจนตนาการทสราง

ขนมา ไมไดดตวเอง เลยไมร ถาเรามาเปนคนดจรงๆ เรากจะ

เหนทงหมดทกลาวมา

ถาจะถามวา คนอายมากกบอายนอยใครจะเหนทกข

มากกวากน ตอบวาคนอายมาก แตถาถามวาใครปฏบตได

ดกวากน ตอบวาคนอายนอย คนแกมวแตคดถงอดต ถา

อายนอยๆ ฝกสตเปนกจะดมากทเดยว คนแกมความเคยชน

ของจตเยอะ จตมนกระเพอมบอย การมาฝกสตจงจะยาก

สกหนอย แตคนแกกจะเหนทกขไดด ในขณะทคนหนม

อายนอยๆ จะฝกสตไดด แตเรามกเขาใจผด คดวาธรรมะ

๑๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 12 4/25/09 12:22 PM

เปนของคนแก คนแกจรงๆ ทำาอะไรไมไดมาก ทานอยาใส

ทศนคตแบบนใหลกหลาน ชกชวนใหเขาฝกสต ปฏบตไดเลย

อยารอใหอายมากจะปฏบตยาก

การมความรสกตววาเรากำาลงยนอย กำาลงนงอย

กำาลงยนมออย ปากกำาลงขมบขมบอย ตากระพรบอย ฯลฯ

นคอ การรอาการของรป เพราะวาทกขนตดอยกบกาย มน

เปลยนแปลงไปมา ทนอยในสภาวะเดมของมนไมได ดงนน

ทพดถงเรองของทกขนนไมใชใหทานไปกลวทกข แตพดให

รความจรง เพราะคนทจะพนจากทกขได กคอคนทรทกข

หมดทกขเพราะรทกข ถาไมรวาเปนทกขทานจะไมหมด

ทกข ทานกจะทกขวนเวยนตอไปเรอยๆ

๑๓

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 13 4/25/09 12:22 PM

สายวชชา ทเปนความรสกตวนเปนอยางไร อยาไป

หาไกลนะครบ มนไมยากอยางนน

ทกทานลองหลบตาลง... ทานรไหมวาตวเองกาลง

มชวตอย กาลงนงอย ไมตองคดอะไรทงนนนะครบ ... นน

แหละคอความรสกตว

แตพอทานลมตาขน แลวออกมาใชชวตประจำาวน

ทานรไหมวาทานกำาลงนงอย กำาลงมชวตอย .... สวนใหญ

แลวทานจะหลงไปตามความคด หลงเขาไปในโลกของความ

คด พอเหนหนา นาย “ก” กจำาไดวาคนนญาตเรา ลมตว

เองแลว ความรสกทวาตวเองมอย ไมม มแตนาย “ก” ม

แตญาตของเรา พอเหนอกคน เปน นาย “ข” จำาไดวา

นาย “ข” นเปนศตรเรา ตวเราไมมแลว มแตนาย “ข” ทเปน

ศตร แลวกเรองตางๆ ของนาย “ข” เชน นาย “ข” เคยมาวา

เรา มาวาลกของเรา ฯลฯ คอจะรทกเรอง รแบบอวชชา แต

๑๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 14 4/25/09 12:22 PM

ไมรสกตว ไมรวาตวเองกำาลงยนอย กำาลงมชวตอย มตากำาลง

กระพรบอย ไมรวามหวใจกำาลงเตนอย หรอวาทองกำาลงพอง

กำาลงยบอย กไมร ไปรแตเรองคนอน เรองขางนอก นนเรยก

วาสายอวชชา

เวลาททานปฏบต และรสกวารเรองเยอะไปหมด นน

แปลวาไมรอะไรเลย เวลาฟงกเหมอนกน ถาทานฟงแลวร

เรองหมด แตไมรวาตวเองนงอย กเปนอวชชาเชนกน

ถาทานอยากพนทกขตองเรมจากตรงนคอรวาทาน

“มอย” แบบทหลบตาเมอครน ทำาอยางนไปเรอย ใหมความ

รสกตวอย แตในชวตเรานน เชามาอานหนงสอพมพ จตเรา

กสงออกไปขางนอกหมด ไปตามเรองในหนงสอพมพ แตตว

เองหายหมด ทานจงตองฝก ถาไมฝกทานกจะหลงเขาไปใน

โลกของความคดตลอด พอเหนรปดวยตาแลว กเปนคนนน

คนน รหมด ถาทานรเรองเยอะๆ อยางนน แสดงวาทาน

๑๕

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 15 4/25/09 12:22 PM

ไมร อปมาเหมอนรงกนนำา เราเหนรงกนนำากบตาเลยตอน

เวลาฝนตกใหมๆ สวยงามมาก ถายรปเกบไวกไดดวย รงกน

นำามจรง... แตพอหมดเหตปจจย รงกนนำากไมอย เหลอแต

ทองฟาทวางเปลา.... สงทเราคดวามจรง มนไมมจรง เปน

เพยงมายาของทกข กเหมอนกบรงกนนำานนแหละ ถาเรา

ไมรทนกกลายเปนเรานนแหละทโกรธ เหมอนมจรงจง ถาเรา

รทนวาความโกรธน เกดมาแลวกตองดบไป ทนอยในสภาวะ

เดมไมได เพราะไมเทยง ไมใชตวตน ทนเรากสบายมาก วาง

ลงได

การทจะคดเอาวาไมเทยงนน ตองเรยนมาเยอะๆ

หลายทานมขอมลในสมองมากทานกคดไดมาก คดไปมากๆ

กเปนคนด แตทกขแบบคนด คออวชชานเขาพาทานไปทำา

ดกได เรยกวา พาไปทำาปญญาภสงขาร บางคนกไปทำาฌาน

ไปพรหมโลกกม เปนพรหมกทกขแบบพรหม เปนเทวดาก

๑๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 16 4/25/09 12:22 PM

ทกขแบบเทวดา ถงทานจะคดดขนาดไหนกคอตวทกข ทกข

มนด ทกขมนงาม เพราะเปนสงขารขนธ ซงมทงฝายด ฝาย

ไมด เปนทกข พอเราคดดกเปนสงขารขนธฝายด เหมอนทกข

โรยดวยกลบกหลาบ แตมนกคอทกขนนแหละ

การรจรง กบการรจากการคด ไมเหมอนกน น

เปนการปฏบต ทใหเรารทกขตามความเปนจรงเพอการไมยด

สงเหลานนโดยประการทงปวง ทนเวลาทานฟง ทานกคดวา

เขาใจแลว อาจารยสภรสอนใหวางทงหมด ศลกไมตองรกษา

เมตตากไมตองเจรญ วางใหหมด อยางนเปนความคด ถาไมร

ทนจตใจตวเอง ยงวางความคดไมได กจะวางอยางอนไมได

ใหเราเฝาดอยอยางน เพอใหรวาเขาเปนทกข เปลยนแปลง

ตลอด ดงนน การทำาบญ ไหวพระ สวดมนต ทานกทำาไป

ตามปกต

บางทานคดวา ทำาไมการปฏบตธรรมมนงายอยางน ๑๗

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 17 4/25/09 12:22 PM

แตความจรงตองอาศยความเพยรพยายาม ความตอเนอง

และความบากบน ไมอยางนน ทานจะหลงไปในโลกของ

ความคดตลอด พดเหมอนทำางาย แตเอาเขาจรงไมงาย

บางทานปฏบตธรรมใชทานงอยางเดยวกปวดหลง

ไมตองใชทาเดยวอยางนนหรอก ทานจะเลนโยคะกได แต

ใหรสกตววากำาลงเคลอนไหวอย หายใจเขาออกสนยาวกร

ฝกใหรสกตวใหมากๆ นเปนการฝกทางกาย ใหทำาสบายๆ

อยาเครยด พอหลงไปกหายใจเขาออก ใหทองพอง กมาด

ทองทพองกได ดสบายๆ ถาเครยดแลวไมถก ถามนศรษะ

เพง จอง ไมถก ทำาใหตอเนอง เดนนานๆ ลองดสก ๓ ชวโมง

จนกวาใจจะรอยขางใน ตอนแรกๆ นจะสงเกตไดวา ถงจะเดน

หรอทำาอยางอนกด ใจเราจะออกขางนอกตลอดเวลา เหนใบไม

กไปกบใบไม กไมเปนไร อาจจงใจมารสกทเทาเวลาทกระทบ

ลงพน พอคลองแลวกปลอยสบายๆ ขอใหรสกตววามตวเอง

๑๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 18 4/25/09 12:22 PM

อย จะรสกอยตรงไหนกใชไดทงนน

ดานของความรสก การดเวทนา มความรสกอะไร

มากด เวลาเดนรสกเจบเทากร สบายกร บางคนทชอบดลม

หายใจเขาออกจะสบายเพราะวาลมหายใจเปนกรรมฐานท

ทำาใหสบาย พอดไป แลวใจเบาสบาย โลง กใหรไปดวยวาใจเบา

สบาย ถาสบายๆ อยแลวความรตวหาย กใหลกเดน อยาทำา

ตอ เดยวจะหลบ หรอไมกไปหลงนมตอะไรไป บางคนชอบ

ขนาดตวเองหายกยงชอบอก คอชอบทกขแบบเปนคนด อยา

ทำาตอ เมอความรสกตวมมากขนคอยทำาตอ เพราะถามความ

รสกตวอย จะสงบแคไหน เรากรสกตวอยได ถาทานทำาไปแลว

ความรสกตวหายไป กอยาทำา ตองไปฝกอยางอนมากอน ไม

ตองเครงเครยด

โดยปกตทวไป ความคดจะมอยสองอยางคอ ความ

คดทเราตงใจคดกบความคดทไมไดตงใจคด ความคดท๑๙

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 19 4/25/09 12:22 PM

ตงใจคด ทานกใชเทาทจำาเปนแลวแตหนาทการงานของทาน

เปนคร กตองเตรยมเรองทจะสอนเปนตน ฯลฯ ตามสมควร

แกหนาทของตนๆ

สวนความคดทจะนาทกขมาใหทานคอความคดท

ไมไดตงใจคด ความคดเหลาน วนดคนดเขากมา ทานไหน

ทไมอยากคด มนกคดขนมา เพราะวาทานไปขดแยงตวเอง

ถาทานไมอยากจะทกข มนจะยงทกขมาก เวลาทไมอยากจะ

โกรธ มนกจะโกรธมาก แตถาทานดเฉยๆ อาการเหลานนก

จะหายไป เปนธรรมดา เวลาททานปฏบตไปๆ มความคด

กไมตองหามความคด ไมตองเขาไปในเรองทคด ใหดเฉยๆ

ทานจงตองฝกทางกาย เชน เดนไปเดนมา เวลาความคดเขา

มา กอยาหยดเดน คดกคดไป เรากเดนไป ดการเคลอนไหว

ดวย ดความรสกทางกาย ดไปเรอยๆ ดวามนคดแลวกปลอย

ไป เดนไปเรอยๆ ไมตองหยด แรกๆ ทานกฝกดานกาย

๒๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 20 4/25/09 12:22 PM

เยอะๆ ความคดนไมตองไปหามมน ทปวดหวไมใชคดมาก

เพราะทานไปหามความคดตางหาก ปรารถนาสงใดไมไดสง

นน เลยปวดหว สภาวธรรมเหลานเปนมายาของทกขเทานน

ไมมอะไร ใหเราคอยศกษาเขา เปนคนดทกข ไมใชคนเปน

ทกข ตองจบประเดนใหถก

ทานฝกไปเรอยๆ ในระหวางนความคดกจะเขามา

คดนนคดน คดวา เอะ การปฏบตธรรมนงายอยางนเลยเหรอ...

เดนไปแลวจะไดอะไรหนอ... ความคดตางๆ กจะเขามา ใหร

ตอนนคดอยางน ตอไปกคดอยางอน กใหร อาการทจตคด

เปลยนไปเปลยนมานนแหละคออาการของทกขทางจต ไม

ไดหมายความวาทกขมากจนจตเหยวแหง ทกขมากนนกมา

จากทกขเลกๆ นอยๆ นแหละ ทกขนอยๆ เปนเหตทำาใหเกด

ทกขใหญภายหลง เราไมตองรอใหทกขใหญๆ มาถงกอน

สามารถฝกร และวางตงแตตอนนไดเลย ทกขใหญๆ กจะ

๒๑

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 21 4/25/09 12:22 PM

ไมมา ตองไมประมาท รอใหทกขใหญๆ มาแลวคอยปฏบต

อยางนไมทน ตองปฏบตไวรอเลย ตอไปอะไรมากสบายแลว

กระทบไมไดแลว

การละกเลสนนละไดดวยปญญา คอการรวาสภาวะ

ทกอยางนนมเหตปจจยเกดขน ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

เปนไปตามกฎไตรลกษณ เวลาเราเขาใจแลวกจะปลอยวางได

ถาเราดทกขไมเปนเสยท แสดงวาฝกไมถก คออยางไร...

เชนบางคนตงใจมากเกนไปกไมไดผล จงแนะนำาเสยแตแรก

วาเวลาเดนกไมตองไปเพงจอง ไมตองไปทำาอะไรมาก ใหเดน

เหมอนเดนเลน ใครถนดยกมอกยกเลนๆ ... ใครจะออกกำาลง

กายกออกเลนๆ แตใหใจรสกอยขางในเทานนพอ ถาทานจอง

หรอไปทำาอยางใดอยางหนงเพอทจะใหเกดความรขนมา

มนจะไปกดจตใจเอาไว เหมอนกบททานไปทำาสมถะบาง

ประการแลวกกดไมใหความคดขนมา อยางไปเพงสแดง ๒๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 22 4/25/09 12:22 PM

กเพงสแดงๆๆ ใชความคดนเพงเอาไว ความคดไมขน ใจก

จออยกบส แบบนเปนตน นเปนวธการของสมถะ การฝก

สตทถกตองนน เปนการทำาแบบสบายๆ เปนความรสกตวท

สบายๆ แลวการมสต การเปนผด กจะเปนไปเอง ขอใหเรา

เดนสบายๆ มความรสกตวในการเดน นงสบายๆ ดลมหาย

ใจสบายๆ แลวสต สมาธ กจะเกดมาเอง ทำาใหจตมความสข

สมาธกจะมา

บางทานไปคดวาทำาสมาธแลวจะมความสข แตจรงๆ

ไมใช ตองมความสขกอนจงจะมสมาธ ...

ปราโมทยเปนปจจยใหเกดปต

ปตเปนปจจยใหเกดปสสทธ

ปสสทธเปนปจจยใหเกดสข

สขเปนปจจยใหเกดสมาธ

การปฏบตธรรมจนถงการพนทกขไมใชเปนการทำาให

๒๓

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 23 4/25/09 12:22 PM

จตเทยง ใหมความสขตลอด ใหมความรสกตวตลอด ไมใช

อยางนน บางทกรสกตว บางทกเผลอ เปนธรรมชาตของ

จต บางวนกปฏบตไดด บางวนกปฏบตไมไดด กไมตองเสยใจ

ควรจะดใจ เพราะจตแสดงอนจจงใหเหน นนแหละดแลว

บางคนปฏบตไดดตลอดกไปหลงอก ใหร ใหด เวลารสกตว

มากขนๆ กจะมสตทมกาลงเปนผด

หลายคนจะสงสยวาทำาไมฝกมาตงนานแลว จตไป

แชอยทกท กเพราะวาทานไปจอง เวลาทกขทางกายมากด

เหมอนกน แตดแลวอยากใหหาย โทสะมากดเหมอนกน แต

ดแลวลนอยากใหหาย ความสงบมากดเหมอนกน แตดแลว

อยากใหอยนานๆ เรยกวาดแลวใสความคดตวเองเขาไปดวย

อยางนเปนการดดวยตณหาและทฐ... ดงนน เวลาดกใหรวา

มความคดใสเขาไปดวย ซอนเขาไปอกชนหนง เวลาความโกรธ

เกดขน ทานกคดวาความโกรธนไมดนะ ทำาใหไปอบายได ฯลฯ

๒๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 24 4/25/09 12:22 PM

กใหดความโกรธ แลวกดความคดตวเองทมนคอยพากยตาม

มาดวย

โดยสรปขอปฏบตแลว อยางสนๆ เลย คอ ดทกอยาง

ทขวางหนา เพราะวาทกอยางทขวางหนาทานคอทกข มน

ไมมอยางอนเลย มแตทกขเทานนทเกด มแตทกขเทานนท

ดบไป ไมมอยางอน เมอทานเหนทกขกจะวางทกขได แค

นเองการปฏบต การปฏบตเปนของเฉพาะตนๆ ไป อยา

พยายามเลยนแบบกน ใหทกทานเปนตวของตวเอง ใหม

ความรสกตวไวเทานนกพอ รการเคลอนไหวเปลยนแปลง

ทางกาย รอาการเปลยนแปลงทางใจ ดใจ เสยใจ สข ทกข

โลภ โกรธ หลง กใหร

๒๕

เ เ น ว ท า ง ป ฏ บ ต ธ ร ร ม

The WayOut new.indd 25 4/25/09 12:22 PM

๒ผร

ทกขอรยสจนนเปนปรญเญยยธรรม คอธรรมทตอง

รตามความเปนจรงใหมนแจมแจง สภาวะทกอยาง ทงด

และไมด ทงสขและทกข สมาธ ความสงบของจต ฯลฯ เปน

ทกขอรยสจทงสน ถาทานไมรทกขตามความเปนจรงกจะเกด

สมทย สมทยคอความอยากทจะใหไดดงใจ เวลาความสงบ

มาทานกอยากใหอยนานๆ กเปนสมทย พอไมอยนานๆ ทาน

กจะทกขหนกกวาเดม ปรารถนาสงใดไมไดสงนนกเปนทกข

สมทยไมตองการใหจตไมดเขามา พอจตไมดเขามากเปนทกข

๒๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 26 4/25/09 12:22 PM

ทานตองทำาใหถกตองตามกจในอรยสจ ตองจำาใหแมน สงท

เกดดบเปลยนแปลงตอหนาตอตาทาน ทางตา ห ฯลฯ นน

แหละ เปนทกข มนไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ถาทาน

รทนอยางนสมทยกจะไมม ลกษณะของสมทยกคออาการ

ทจตทะยานออกไปนอกจากการรนามรป เวลาเราสงจต

ออกไปพดเรองคนอน ไมวาจะพดเรองดหรอไมดกตาม เปน

ลกษณะของสมทย

นคอทกขกบสมทย ทกขมไวรใหแจมแจงตามทมน

เปนจรง มอะไรมากใหรทน เมอรทกข สมทยกจะไมม ถา

สงไหนทานไมรทน สมทยกจะเขา ทานกจะทำาตามสมทย

เมอทานรทกขไปเรอยๆ ลกษณะของความแจม

แจงในนโรธะกจะปรากฏ มความปลอยวางมากขน การตด

ของในวตถสงของ ในอารมณตางๆ ซงแตเดมเคยตดมากก

จะนอยลง การปรงแตงตางๆ ลดลง นคออาการของจตทโนม๒๗

ผ ร

The WayOut new.indd 27 4/25/09 12:22 PM

ไปเพอการทำาใหแจงนโรธะ แตวากยงไมใชของจรง นโรธะ

ทแทจรงนนคอพระนพพาน เปนสภาวะทปราศจากการปรง

แตง เปนสงทมรรคจตผลจตไปรเขา สามารถทำาลายกเลสได

โดยสนเชง ซงจะรจกดวยตวของเราเองเมอเราถง ถายงไม

ถงกจะมสภาวะจตใจทเปนกลาง ไมหลงปรงแตง ใหเรารวา

จตไดโนมเอยงไปสการทำานพพานใหแจงแลว

นโรธะนเปนสจฉกาตพพธรรม คอธรรมทควรทำาใหแจง

ทำาใหแจง ทำาใหรจก เพราะพระนพพานเปนสภาวะทมอยแลว

เพยงแตจตเรายงไมพรอมเพราะมวแตหลงปรงแตง เมอฝกร

ทกขไปเรอยๆ จนเขาใจแจมแจง สมทยกถกละ นโรธะกแจม

แจงขนมา

สวนตวมรรคกคอการฝกสตสมปชญญะทตองทา

แลวๆ เลาๆ ซาๆ ซากๆ ไปเรอยๆ การฝกปฏบต หรอการ

ฝกสตทพฒนาขนไปเรอยๆ แบบนเรยกวาการฝกไตรสกขา ๒๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 28 4/25/09 12:22 PM

เปนการฝกอธศลสกขา อธจตตสกขา และอธปญญาสกขา

เวลาเรามสตเพมขนจนถงระดบหนงทเราสามารถมองเหน

ความคดของตวเอง เหนความรสกของตวเอง เหนเจตนา

ในใจตวเอง ตอไปเราจะไมใชคนรกษาศล แตวาศลจะรกษา

เรา ตอนทเรายงไมไดฝก เราตองรกษาศล การทตองรกษา

นแสดงวาเราไมอสระ ตองเปนขอๆ เยอะไปหมด ยงถาเปน

ของพระภกษยงเยอะใหญ แตเมอเราฝกสต จะเปนการ

รกษาทตวจต ตอไปไมใชเรารกษาศลแลว แตเปนศลทรกษา

เรา ไมใหเราทำาอะไรผดพลาดออกมาทางกายทางวาจา ตอ

ไปสตเหนความคดปบ ความคดนนกหยดลง เหนเจตนาทไม

ด กไมหลงทำาตามมน ไมนำาเราไปทำาสงทผดพลาด นเรยกวา

อธศล เปนศลทรกษาคนปฏบต

ในการปฏบตทานอยาพดมาก ใหฝกดความรสกท

อยากจะพดและความคดปรงแตงทเกดตอมาอกมากมาย

๒๙

ผ ร

The WayOut new.indd 29 4/25/09 12:22 PM

โดยเฉพาะทกวนนฝกกนยากสกหนอย กคอ พวกททำางาน

มโทรศพท มเครองมอสอสาร ตองเตอนตวเองบอยๆ แลวก

ฝกเอา ถาทานพดบอย จะทำาใหเหนความทกขชา ดงนน จง

ตองพดนอยๆ พอฝกไปจนเหนความคดความรสกไดตลอด

แลว กสามารถจะใชชวตไดตามปกต พดไดตามปกตคอตาม

ปกตของผปฏบตธรรม พระพทธพจนกบอกวา การปฏบต

ธรรมเปนไปเพอความมกนอย สนโดษ ไมคลกคล ฯลฯ ถา

มโอกาส อยคนเดยวบางกจะด ถามครบาอาจารยททาน

แนะนำาได ฝกไปพอสมควรแลวกไปขอคำาแนะนำาเพมเตมได

เมอทานปฏบตไป อยากจะรวาไดผลหรอเปลา จะ

มสภาวะอยางหนงเกดขน เปนสภาวะ “ผร” กบ “สงทถกร”

แยกออกจากกน เวลาเราฝกแลวมความรสกตว ดความหลง

ดใจกด ทกขกด สขกด โกรธกด โลภกด อยางนไปเรอยๆ พอ

ถงชวงหนงมสตมากขน เปนสตทเกดเองและมสมาธ กจะม

๓๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 30 4/25/09 12:22 PM

การแยกระหวาง ผร กบสงทถกร จะสงเกตไดวาเมอไมไดฝก

นน สภาพจตเหมอนกบเชอมแปะอยกบอารมณ เวลามใคร

มาดา กจะโกรธทนท ไมพอใจทนท เวลาเหนสงทสวยงาม

กชอบทนท เพราะวาใจกบอารมณ เหมอนกบเชอมกนอย

เรยกวาจตโดนอารมณครอบงำา ไมเปนอสระจากอารมณ

ผร เปนคนดนามรปตามความเปนจรง อารมณอะไร

มาปรากฏกด เหนความไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ผร

เปนลกษณะของจตทประกอบดวยสตสมปชญญะ เปนสมาธ

... ถามวาตองเหนกครง ... ตอบไมได ตองเหนซำาๆ อยอยาง

นนแหละ .... จนกระทงจตยอมรบวาเปนอยางอนไปไมได

แลว จตยอมรบ หลอกตวเองไมได พอหลอกไมไดกยอมรบ

ความจรง นนคอญาณปญญา

เวลารสกตวไปเรอยๆ กจะรวาอารมณตางๆ มนหาง

ออกไปเรอยๆ แตเดมเหตการณเดยวกนเคยโกรธแรง จะ๓๑

ผ ร

The WayOut new.indd 31 4/25/09 12:22 PM

โกรธนอยลงหรอโกรธสนลง เคยทกขนานกทกขสนลง นคอ

จตเรมแยกออกได ระหวางสงทเปนอารมณภายนอก กบ

ผรภายใน เมอฝกปฏบตไปใหมากกวานน นานกวานนกจะ

แยกหางจากกน เปนอสระจากอารมณ เปนคนดอารมณ

เฉยๆ ถงสภาวะนนจตจะมสภาวะเปนอเบกขา ซงจะทำาให

สตสมปชญญะบรสทธ

การมองดจะบรสทธกตอเมอจตเปนอเบกขา เมอ

นนจะเหนนามรปตามความเปนจรง แตตอนแรกๆ น สงเกต

วาอนไหนทดๆ เรากชอบ มนยงไมเปนอเบกขา เวลาปฏบต

ดๆ กอยากใหอยนานๆ รเหมอนกนวาตอนนปฏบตไดด แตม

เยอใย อยากใหอยนานๆ นเรยกวาสตสมปชญญะไมบรสทธ

เพราะยงเจอดวยความรสกทอยากใหอยนานๆ

สวนฝายไมด เชนโทสะ เวลาปฏบตธรรม โทสะ

เกดทานกไมชอบ ความงวงนอนเกดทานกหาวธทจะหาย๓๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 32 4/25/09 12:22 PM

จากความงวง ทำาเหมอนกบเปนศตร ทงๆ ทเขาเปนสภาวะ

ธรรมชาตธรรมดา ถาจะหนจากความงวง กคอหนจากตวเอง

นนแหละ เพราะความงวงกบตวเองกคอคนเดยวกน เปนความ

ปนปวนภายในจตเทานนเอง ความโกรธกเชนกน ตอนแรกๆ

กจะเปนเชนนเพราะจตยงไมเปนอเบกขา สตสมปชญญะไม

บรสทธ

สตสมปชญญะจะบรสทธเพราะจตเปนอเบกขา คอม

ลกษณะทเปนกลางๆ อเบกขานไมใชเฉยเมยนะ เปนการ

เฝาดอยดวยจตทเปนกลาง ไมวาอารมณอะไรมากรทกอยาง

ในตอนเรมฝกใหมๆ ถาไมรจะดตรงไหน ทานกจงใจสราง

ขนมากได เชน เดน บดกาย ออกกำาลงกาย ยกมอ คลงนวมอ

ลบแขน ดลมหายใจ ดทองพองยบ อะไรกได แตทำาแลว

ไมตองเครยด ทำาสบายๆ ทำาเลนๆ แตเลนๆ นทำาแบบขยน

ขนแขงนะ ทำาเปนเดอนเปนป เลนๆ ในทนหมายความวาไม

๓๓

ผ ร

The WayOut new.indd 33 4/25/09 12:22 PM

เครยด ไมจอง ไมเพง ไมหวงผล

บางทานอาจจะสงสยวา ถาทำาขนมากเปนตวตนนะ

ส... ถาคดอยางนน การไมทำาขนมา กเปนตวตนนนแหละท

จะไมทำา ความเปนจรงแลว ไมมอะไรทเปนตวตน มแตความ

เหนผดทเขาไปยดขนธหาทเปลยนแปลงอยตลอดเวลาวาเปน

ตวเปนตน เราไมไดปฏบตเพอละตวตนอะไร เพราะไมม

ตวตนทจะใหละ ปฏบตเพอละความเหนผด

การทเราจะหมดการยดมนถอมน ไมใชหมดเพราะวา

เราไปเรยนมาตามหนงสอวาไมมตวตน สตว บคคล เปนแต

นามรป หรอวาฟงครอาจารยพดเลกๆ นอยๆ แลวจะละได

ตองละไดจากการปฏบตดวยตวของเราเอง เปนญาณปญญา

ของเราเองทเกดขนภายใน กระบวนการพฒนาของจตทเพม

ขน คอตอนแรก เราเปนทาสอารมณ อารมณทดมากชอบ

ทำาใหดใจ อารมณทไมดมากตก ทรด เปนทกขมาก แตพอ๓๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 34 4/25/09 12:22 PM

ฝกไปไดสกหนอย กจะเรมหางออกไป จะมความรสกวาโดน

กระทบบาง แตนอยลง ตอไปมสตสมปชญญะมากกวานน

จตกจะเปนอเบกขา

หากทานไมไดฝกหรอฝกมาเลกนอย ใจของทานกม

ลกเลน คอหลอกไปหลอกมา รอยวามนไมเทยง กจะทำาให

มนเทยงอยเรอย พอปฏบตธรรมกอยากใหมนดตลอด ทงๆ

ทรมาแลววามนไมเทยง วนนปฏบตไดด วนตอไปปฏบตไม

ไดด กไมชอบใจ ทงๆ ทเขาแสดงความไมเทยงใหเหน ใจ

ยงไมยอมรบ ทงทไดเรยนไดฟงมาหมดแลว บางทานความ

โกรธเกดขน จองความโกรธ ความโกรธกหายจรงๆ ดวย พอ

หายกดใจ รสกวาตวเองทำาความโกรธใหหายได เวลาทบอก

วาความคดนำาทกขมาให ทานกจองความคด ความคดกไม

ยอมเขา ทานพยายามบงคบบญชาสงใดสงหนง กลายเปน

ตวเองเกงทสามารถแปลงจตได เดยวพอราคะมากจะเอา

๓๕

ผ ร

The WayOut new.indd 35 4/25/09 12:22 PM

อสภะมาส นเรยกวานกแปลงจต ไมใชการตามด ถาแปลง

จตไดเกง ตายไปกไปอยพรหมโลก ถายงเกงไมถงทสดก

ไปอยถำา เพราะอยกบชาวบานไมได เบอกามคณ ตองไป

ปฏบตสมาธเหมอนฤาษสมยกอน พวกนเกงเรองแปลงจต

เราไมไดปฏบตเพอใหหยดคด ปฏบตเพอใหรวาความ

คดมนไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา จตมนคดไดเองของมน

บงคบมนไมได มนเปนอยางนมาแตไหนแตไรแลว เพยงแต

เราไมร หลายคนอาจจะสงสยวา รแคน รแลวจะไดอะไร...

รแบบนเหมอนไมเยอะ เหมอนรไมมาก โดยทวไป

แลว ทานอยากจะรใหมากๆ การรมากๆ คอการสรางทกข

ใหกบตวเอง... รใหนอยดทสด ทานลองสงเกตดวารเรองไหน

มากๆ กมกจะทกขมาก สมมตมเดกคนหนงเดนมา ถาเปน

เดกอนททานไมรจก ทานกเฉยๆ แตถาเปนหลานเรา รกมาก

กลวหลานจะหกลม ยงรลกเทาไรกยงทกขมากเทานน ๓๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 36 4/25/09 12:22 PM

ถารนอยแลวจะบรรลไดอยางไร ...

ความรจรงทเปนปญญามความเบาสบาย เพราะวา ร

แลวเขาวางทกอยาง ความรจากขอมลมนหนก เพราะตอง

คอยแบกเอาไว ทานรวาโทสะไมด โลภะไมด โมหะไมด กศล

ทงหลายด ตามททานเรยนมา การรแบบนเปนรแบบขอมล

ขอมลจะมประโยชนตอเมอทานใชถก แตถาใชไมถกกจะเสย

เวลา เชน เวลาททานปฏบต ทานรวา ถนมทธะไมด เปน

นวรณ เปนเครองกนการเจรญสมถะและวปสสนา พอถนมทธะ

เกดขนทานกรสกวาศตรมาแลว จตมอคต มนจะหายชา ทชา

เพราะทานหลงลมไปคดวาเขาไมด หลงไปในความคด เปนการ

ตดสนสภาวธรรม เปนการรดวยอำานาจตณหาและทฐ ไมได

รสภาวธรรมตามความเปนจรง แตถาทานรธรรมดา สตก

เกดไปเรอยๆ เกดไดเรว เหมอนกบราคะทเกดขน ทานกรวา

ราคะไมด ทานทเรยนมากคดวา ราคะเกดขนกบโลภมลจต

๓๗

ผ ร

The WayOut new.indd 37 4/25/09 12:22 PM

ซงมอยจำานวนเทานนเทาน มเจตสกเกดประกอบเทานนเทา

น แยกแยะไดหมด นนคอความหลง แตถาทานรเฉยๆ รวา

ตอนนจตมนเปนอยางน ทานกฝกสตไปเรอยๆ จะไดเรว

บางทานฝกไปไดสกพก จตจะดขน เพราะวาไมคอย

ยด ทนทานกเอาจตทดไปชวยคด เพราะวาทานคดไดลก

ซงเปนพระไตรปฎกเคลอนท เปนคนเกง แตนกเปนอปกเลส

วปสสนปกเลสเปนสงดๆ แทบทงนน ทเปนวปสสนปกเลส

เครองเศราหมองของวปสสนา เพราะทำาใหหลง ทำาใหไมร

วามนไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

วปสสนาจรงตองการรแคนแหละ จะลกแคไหน ก

แครวาไมเทยง เปนทกข เปนอนตตากพอแลว เกงไมเกงไม

เกยว ความรมาก รนอยนไมเกยว ขอใหรวาทกอยางอยใน

กฎไตรลกษณกพอ นเปนวปสสนา ทานไหนทชอบรเยอะๆ

กเรยนได ศกษาได แตใหรวาลกษณะของวปสสนาแทๆ เปน๓๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 38 4/25/09 12:22 PM

อยางไร มฉะนนจะหลงไปนาน

การปฏบตนกเพอจะใหเหนจตตวเอง เหนความคด

ของตวเอง วธการทจะทำาใหไดผลเรวคออยาพดมาก ใหดจต

เพราะวาคำาพดนนออกมาจากความคด มนจะปรงแตงกอน

แลวกลายเปนความคด ความคดนทำาใหออกมาเปนคำาพด

เวลาอยากจะพดใหดความอยากจะพด ตองเตอนตนเอง

อยเสมอ ทานมกจะพดกนวาสำานกนนสำานกนด อาจารย

ทานพนทกข ไมใชเราจะพนทกขไปกบอาจารยดวย ฉะนน

เราตองดตวเองเปนหลก

๓๙

ผ ร

The WayOut new.indd 39 4/25/09 12:22 PM

๓

ขยนรสกตว

เรายงปฏบตธรรมมากขนเทาไร เรากจะยงเปนคน

ธรรมดามากขนเทานน ตองบอกวา ...“ยนดตอนรบสความ

เปนคนธรรมดา” แลวจะเหนทกสงทกอยางเปนธรรมดาๆ

ชวตของเรากจะธรรมดาเพมขนดวย แตเดมเราเคยเปนคน

มความสำาคญ ถาปฏบตธรรมไปคดวาตวเองสาคญเพมขน

ไมถก เปนความสาคญผด

ในการปฏบตตองอยาคดลกมาก... จนกระทงไมคดเลย

คอตนทสด นนคอถก ยงคดมากลกซงกจดเปนพวกวญญาณ

๔๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 40 4/25/09 12:22 PM

พเนจร... ฉะนน ลกทสดกบตนทสดจงเปนสงเดยวกน ...

หวขอธรรมะใหญๆ ทจะนำาไปใชในการฝกสต คอ “อาตาป

สมปชาโน สตมา” ภาษาไทยแปลวา “ขยนรสกตว”

อาตาป คอ ความขยน การทำาใหตอเนอง เปนความ

เพยรทำาใหกเลสเรารอน

สมปชาโน คอ ความรสกตว

สตมา คอ ความระลกได ไมหลงลม ไมใจลอย ไมเผลอไป

การมสตทถกตองจะมลกษณะทเปนความรสกตว

เฉยๆ โดยไมเขาไปรลกเกนไป เชน ยกมอกรสกวายก เปลยน

จากเดมไปอกทหนง ไมตองรวาเปนแขนขวาหรอซาย อยาง

นนรเกนจำาเปน เปนการเขาไปในโลกของความคด เวลาเดน

กเชนกน ใหรสกถงการเคลอนจากทหนงไปอกทหนง มการ

เปลยนแปลงไปจากเดม นคอลกษณะของการมความรสกตว

พวกทหลงลมมากๆ นนควรหาวหารธรรม ใหจตอย ๔๑

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 41 4/25/09 12:22 PM

ซงแลวแตความสบายของแตละคน เชน อยกบลมหายใจ อย

กบอรยาบถตางๆ ยกมอ ลบแขน คลงนวมอ เปนตน ถา

ทานนงแลวหลบอยางนไมด ใหทานทำาเปนคนธรรมดาๆ แต

รสกตว รสกอยในกาย เวทนา จต และ ธรรม

ในกายกมลมหายใจเขาออก อรยาบถนอยใหญตางๆ

ใครจะลองยกมอ พลกมอ อะไรกได ใหทำาสบายๆ อยา

เครงเครยดหรอตงใจมากเกนไป สมาธจะเกดกตอเมอหมด

ความตงใจทจะทา แตตอนแรกจะมลกษณะทมความตงใจ

ทจะทำาบางสงบางอยางอย เมอทานฝกไปเรอยๆ จนถงชวง

หนงกจะหมดความตงใจ การปฏบตกจะเปนปกตในชวต

ประจำาวนของทาน และนนคอสมาธทมอยทกหนทกแหง

ไมจำากดเวลา ไมจำากดสถานท ไมจำากดอะไรทงสน เปนจด

เรมตนของการเฝาดนามรปตามทมนเปนจรง เปนการศกษา

ปอนขอเทจจรงใหกบจตวา รปไมเทยง นามไมเทยง จนจต

๔๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 42 4/25/09 12:22 PM

ยอมรบความจรง กจะเกดญาณปญญาขน เวลาหลงคดไป

กไมตองทำาอยางอน ใหรวาหลงไป แลวกกลบมาอยทวหาร

ธรรมตามเดม

โดยปกตเวลาปฏบตตอนแรกๆ จตมกตดกบอดตและ

อนาคต ไมอยกบปจจบนจรงๆ เชน ไปรวา มอขวาเคลอน

ซงจรงๆ ไมมมอ มแตการเคลอน เวลาทานตงใจมากๆ ก

เปนลกษณะจตตดอดตกบอนาคต ทานกไมตองทำาอะไรเลย

เพยงแต “ร” วาจตเปนอยางไร การรอยางนเรยกวาอยกบ

ปจจบน

หมวดธรรมหมวดหนงทพระภกษสมยพทธกาลทาน

นยมใช เรยกอปณณกปฏปทา พระภกษจะรจกกนด เวลา

ททานไปปฏบตตามทตางๆ เรยบรอยแลว กจะมาพบกน

วนพระ สนทนากนเรองอปณณกปฏปทากบอรยวงศ นเปน

หมวดธรรมทสำาคญ ๔๓

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 43 4/25/09 12:22 PM

อปณณกปฏปทา ม ๓ อยาง คอ

(๑) อนทรยสงวร

(๒) โภชเน มตตญญตา

(๓) ชาครยานโยคะ

สามเรองนทานตองจำาดๆ และนำาไปปฏบตเพอเสรม

กบการมความรสกตวในชวตประจำาวนของทาน

ขอท ๑ อนทรยสงวร

การฝกอนทรยสงวรเปนเบองตนของการเจรญ

วปสสนาทครบทง ๖ ทวาร เพราะเปนการไมจำากดอารมณ

ขณะทฝกแรกๆ ทานอาจจะจำากดอารมณ ไปอยในหองคน

เดยว เหมอนในสมยพทธกาล ทานจะบอกใหไปอยเรอนวาง

กระทอมปลายนา โคนไม ภเขา กองฟาง เปนตน กจะไดผล

ดเหมอนกนในตอนแรกๆ จะชวยทำาใหรจกสภาวะของการม

สตไดด

๔๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 44 4/25/09 12:22 PM

ถาเราใชชวตอยตามปกต จตจะไหลไปตามอารมณ

ตางๆ มาก การฝกกจะทำาไดลำาบาก แตถาเราขยน ไมยอทอ

กสามารถฝกไดในชวตประจำาวนเหมอนกน ไมตองไปสำานก

เลยกได เพราะทายทสดไมวาจะไปฝกทไหนมา หรอจะปด

กนอารมณอยางไร กตองมาสชวตจรงใหได ถาออกมาสชวต

จรงไมได กเรยกวานกแสดงละคร นกสรางภาพ หรอ

บางทกตดความสงบ

ในลกษณะของอนทรยสงวรนนเปนตนทางของการ

เจรญวปสสนาอยางถกตอง คอ ตาด หฟง จมกดมกลน ลน

ลมรส กายสมผสสงทถกตองกาย ใจคดนกรสก รบรอารมณ

ตางๆ ไปตามปกต การรเทาทนกระบวนการทำางานของกาย

ของใจ เมอมการกระทบอารมณ เปนวปสสนาแท ไมมการ

จำากดอารมณ ไมไดหนอารมณ ไมขมกเลส ไมขมความคด

ปลอยใหกเลส ใหความคดปรงแตงเกดขนมา เพอทจะได

๔๕

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 45 4/25/09 12:22 PM

เขาใจมนตามความเปนจรง เพอทจะไดเหนวามนเปนของไม

เทยง เปนทกข เปนอนตตาทงหมด แลวกปลอยวาง จะเหน

ความคดความรสกตางๆ ออกมาเปนสาย จนบางทานอาจ

ตกใจวา ทำาไมตนเองคดไดเลวรายขนาดน ซงถาไมออกมา

เปนการกระทำาทางกายทางวาจากไมเปนไร

๔๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 46 4/25/09 12:22 PM

การฝกสตแบบอนทรยสงวรจงเปนตนทางของการ

เจรญวปสสนาทถกตอง เปนลกษณะอปณณกปฏปทา เปน

ขอปฏบตทไมผดพลาด ถาทานไมเขาใจแบบน กจะไปทำา

วปสสนาแบบกดขมกเลสเอาไวเรอย หรอไปหามความคด

หนงดวยความคดอกอยางหนง อยางนนไมถกตอง การ

ละกเลสไมไดละไดดวยการขมไว แตละไดดวยปญญาทเหน

ไตรลกษณ เราไมไดฝกเพอใหจตด แตฝกเพอใหร ดหรอไม

ดกไมเทยงทงสน ใหฝกดเพอใหเหนกระแสของไตรลกษณ น

คออนทรยสงวร

เหนรปดวยตาแลว ฟงเสยงดวยหแลว เปนตน ไมได

หามไมใหเหน หามไมใหไดยน หนาทของเรากฝกสตไปตาม

ปกต แลวสงเกตปฏกรยาทางจตวาเปนอยางไร...

รบประทานอาหาร กดปฏกรยาทางใจ ปกตจะไม

คอยไดด มกจะคยกน๔๗

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 47 4/25/09 12:22 PM

การถกตองทางกาย เยน รอน ออน แขง เปนอยางไร

มปฏกรยาอยางใด กคอยเฝาดไป จะเขาใจตวเองมากขน

มโทสะเกดขน แลวมปฏกรยาตอไปอยางไรบาง ...

นเปนการฝกอนทรยสงวร ซงกคอการฝกสตนนเอง แตเปนการ

ฝกแบบวปสสนา ไมจำากดอารมณ

ถาม รจกตวเองเปนอยางไร

ตอบ ถาเราเขาใจตวเองอยางถองแท คอ รวาไมม

ตวเรา มแตนามกบรปทเปลยนแปลงเปนไปตามเหตปจจย

เราจะรจกลกษณะนสย พนเพ จรต อธยาศยของตวเองวา

มลกษณะเปนอยางไร แลวกจะรถงความเปนธรรมดาของ

ชวตเรา จะเขาสความเรยบงายธรรมดาสามญทสด ซงสงนไม

สามารถพดออกมาไดเปนคำาพด เพราะเวลาใชคำาพดกเปนสง

ทเกนธรรมดา คำาพดตองผานความคดออกมา

๔๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 48 4/25/09 12:22 PM

ขอท ๒ โภชเน มตตญญตา

การฝกสตทเพมขน จะทำาใหเราสามารถรเทาทนความ

รสก ความคดปรงแตง เมอมการรบรอารมณทางตา ห จมก ลน

กาย และใจ ไดมากขน ตอไปการใชสอยสงตางๆ ทงเรองการ

กนอาหาร เสอผาเครองนงหม ทอยอาศย และอปกรณอำานวย

ความสะดวกตางๆ เราตองหมนสงเกตปฏกรยาทางจต จะ

เหนสวนทเกนจำาเปน ทำาใหเราตองคอยแสวงหาจนเปนทกข

นคอการใชสอยปจจยสแลวฝกวปสสนาไปดวย ใหสงเกตจตใจ

ตนเอง ลกษณะ โภชเน มตตญญตา คอ การมญาณปญญาใน

การใชสอยโภชนะอยางเหมาะสมถกตอง เทาทจำาเปน เพราะ

บางอยางไมจำาเปน ฆราวาสมสงไมจำาเปนเยอะมาก

ในเรองปจจยสนกรวมถงเครองใชสอยอนๆ ดวย

อยางของพระภกษกมจวรเปนตน สงเกตดวาเวลารบจวรเพม

ปฏกรยาทางจตเปนอยางไร คดอยางไรรสกอยางไรจงไปรบ

๔๙

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 49 4/25/09 12:22 PM

เพม อาหารบณฑบาต เสนาสนะ ยารกษาโรค และสงอนๆ

ททานใชอย เชน โทรศพทมอถอ คอมพวเตอร ฯลฯ กคอย

สงเกตดจะเหนวาใชเพราะอะไร จตคดอยางไร รสกอยางไร

ตอไปมนกจะปรบเอง ปญญาจะรวาจดสมควรอยตรงไหน

นจะเปนการจำากดใหพอด

ขอท ๓ ชาครยานโยคะ

การประกอบความเพยรของผตนเปนลกษณะของ

การขยนเฝาด เปนผมจตยนดในการภาวนาตลอด คำาวา

ชาครยานโยคะ แปลวา ประกอบความเพยรตนอยเสมอ ตน

จากโลกของความหลบใหลเปนการเอาชวตคนมา

อยางชาวกร เขาจะไมถามกนวาไปไหนมา เพราะ

เปนคำาถามทตดอดต หรอไมถามวา จะไปไหน เพราะเปน

คำาถามทตดอนาคต แตเขาจะเตอนกนใหมสตอยเสมอ จะ

๕๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 50 4/25/09 12:22 PM

ถามกนวา กำาลงเจรญสตปฏฐานขอไหนอย กำาลงดธรรมะ

อะไรอย บางทกแนะนำากนใหปฏบต ถาใครไมปฏบต กจะ

ถกตำาหนวาเหมอนคนตายแลว

ทานทฝกไปพอสมควร กจะเหนความแตกตางจาก

เดม และใชชวตไดตามปกตโดยมสตบอยๆ แตเดมเดนไป

เดนมาอยในโลกของความมด ตอนนเดนอยในโลกของความ

สวาง ยงเดนเหมอนเดม คนอนอาจไมร แตตวทานจะร

ตอไปจตใจเปนสมาธ มความตงมน สามารถเปนผ

ร ผด ผเฝาสงเกตการณรปนามทกำาลงปรากฏได ใหดแบบ

ไมมเสยงพดในหว จะเปนการดทถกตอง ฝกตอนแรกมเสยง

พากย ใหทานดเสยงพากยไปดวย ไมตองทำาอยางอน ไมตอง

เครยดหรอพยายามทจะไมพากย อยางเวลาเดนกจะมเสยง

วา เทาขวาเคลอน นมๆ แขงๆ ทานกดไปดวย ตอไปกจะ

หายไปเอง ปรมตถแทๆ นรสกนดเดยวกดบไปแลว ๕๑

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 51 4/25/09 12:22 PM

สำาหรบพระภกษททานปฏบตชาครยานโยคะ คอ

กลางวนทานกเดนจงกรมและนงฝกสต อยอยางมกรรมฐาน

สวนกลางคนแบงเปนสามยาม มปฐมยาม มชฌมยาม

ปจฉมยาม ในตำาราไมไดบอกวายามละกชวโมง เรามาแบง

เองกได ถาสามยามแบงเทาๆ กนกยามละสชวโมง ในยาม

ตนตงแตหกโมงเยนถงสทม เปนเวลาฟงธรรมและสอบถาม

ปญหากบพระผมพระภาค รบกรรมฐานแลวกไปปฏบต

ตอนมชฌมยามกนอนอยางมสต แลวตงใจไววาจะตนตอน

ปจฉมยาม ตนมาแลวกอยกบกรรมฐาน พอรงสางกไปทำากจ

ธระสวนตว แลวออกบณฑบาต

เมอเรารทกขเขาไปตรงๆ ตณหากไมมทตง เรยกวาตด

ตณหาได เพราะหมดเชอ เปนการหมดทกขเพราะสนตณหา

ดบทกขไดเพราะปญญา ปญญาทเปนของแทคอสภาวะทเหน

วา ทกสงไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ถาปฏบตไปแลวรเหน

๕๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 52 4/25/09 12:22 PM

อะไรมากมาย ตกไปในแหลงความร แตไมรเกดดบ เปนการ

ปฏบตทยงไมถก การปฏบตใหเปนพระโสดาบน ตองการ

เพยงความรสกตว มความขยนหมนเพยร ตามรกายตามรใจ

เทานน

ถาม ความธรรมดากบความมหศจรรยเปนสงเดยวกน

หมายความวาอยางไร

ตอบ หมายความวา เราไมเตมคณคาใหมน เปน

ลกษณะของจตทรบรอารมณอยางบรสทธ ถาทานสงเกต

จตใจจะเหมอนเดกทมความสขกบสงเลกๆ นอยๆ ไมคดมาก

เพราะความมสต เปนการกระทำาทสมบรณในตวมนเอง

เบดเสรจในตวเอง ทานจะเปนผทมศลปะในการดำารงชวตท

ถกตองดงาม

๕๓

ข ย น ร ส ก ต ว

The WayOut new.indd 53 4/25/09 12:22 PM

๔ปฏบตอยางไรเปนวปสสนา

ในสายของการปฏบตธรรม จะมความสขยงขน

ทกวน อยาไปตด ใหฝกสตใหมากๆ เพราะสตสมปชญญะ

เทานนจงจะรทน รวามนสข รวาสงบ รวาคดนกปรงแตง ถา

ทานไมไดฝกสต ทานกจะหลง ใหสงเกตด ผทไมไดฝกสต

แตไปฝกสมาธ จะตดความความสข ตดนมตอะไรตางๆ ถา

ทานอยากทำาสมถะใหจตสงบบาง ใหทานฝกสตกอน ฝกให

มากๆ จนรสกวาสตดแลว รกายรใจดแลว คอยไปทำาสมถะ

อยากจะใหจตสงบขนาดไหนกทำาไดตามสบาย ไมหามกน

๕๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 54 4/25/09 12:22 PM

มสตจะไมหลง เมอไมหลงแลวเวลาฝกสมถะ เกดความสงบ

จตกจะรทน หรอไมสงบกรทน

การฝกสตหรอสมาธโดยทวไป บางทานอาจเขาใจวา

ตองนงนงเหมอนกอนหน หรอไมรอารมณอะไรอนเลย ตอง

หลกหนจากบานไปอยถำา เพอจะไดไมตองกระทบอะไรเลย

เพอใหจตมสมาธด อนนไมใชแบบวปสสนา สวนใหญจะ

คดไปเองวาไปอยปาแลวจะด ถาคนสตไมแขงอยปาไมได

การอยปาไมใชสำาหรบทกคน

การเหนผลจะใชเวลานานไมนานกขนอยกบความ

ขยนของทานอยางหนง อยกบวาทานมทศนคตอยางไร

อยางหนง ถาทานฝกแบบฝกไปสงสยไป กไดผลบางเหมอน

กนแตจะชากวา ทไดผลไมใชไดผลเพราะไปคดเอา แตเพราะ

การฝกร เชน ยกมอกมสตร ถามนหลงกรแลวปลอยไป ขอให

มความรสกตวไวกแลวกน เดนไปกอาจจะคดไปวา เดนมา

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

๕๕

The WayOut new.indd 55 4/25/09 12:22 PM

ตงหลายวนแลวจะไดอะไรบางหรอเปลาเปนตน... ถามนจะ

ไดผลกไดจากการเดนอยางมสต รสกตว ไมใชไดจากการคด

เอา ในพระพทธพจนทานกรบรองไววา ตามรตามดไปอยาง

ตอเนอง ๗ ป ๗ เดอน ๗ วน จะไดบรรลเปนพระอรหนต

หรอไมไดกจะเปนพระอนาคาม ใหรตว ดลมหายใจเขาออก

กำาลงเดนกรวาเดน มความรสกอยางไรกร จตมราคะกรวา

จตมราคะ จตมโทสะกรวาจตมโทสะ ไมมกรวาไมม แบบน

ไปเรอย อยาไปคดมาก การจะไดผลเรวไมเรวกอยตรงน น

เราไมกลาวถงวาชาตทแลววาทำาอะไรมานะ เพราะไมร

ลกษณะของความรสกทแทจะเปนความรสกวา มน

ตางจากเมอกเทานนแหละ ตอนแรกๆ กจะรสกวามอะไร

แทรกขนมาเยอะ เชน มเทาซายบาง เทาขวาบาง มมอบาง

มแขนบาง อะไรพวกน ไมเปนไร พวกนเปนอารมณบญญต

เมอฝกไปนานๆ จะคอยๆ หายไปเอง

๕๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 56 4/25/09 12:22 PM

พอมสตสมปชญญะมากขนๆ ดจตทน แตเดมทจต

อยนงๆ แลวรวาจตกระเพอม เกดแลวดบไป นคอลกษณะ

ของญาณขนกลาง ถาเรยกตามชอกเรยกวาอทยพพยญาณ

เหนการเกดและการดบของนามรป เปนวปสสนาตวจรง

ฝกตอนแรกๆ เรยกวาตรณวปสสนา หรอเรยกวาวปสสนา

เร มตน จะมความคดแทรกบาง วปสสนาแทๆ จะเปน

ตอนอทยพพยญาณ จะเหนอาการทางกายและจตทไมเปน

เรองราวอะไร

ใหเรารทนความรสกความคดนกปรงแตงไป สงสย

กใหดความสงสย งงกใหรวางง มฉะนน เราจะไปตดความ

คด ความคดจะทำาใหเรางงอยเรอย นกปฏบตสวนใหญจะ

ไปตดอยกบความคดสดทายนแหละ คอความคดทจะมาถาม

อาจารย ลมดไป โดนมนลากมาถาม

อนทรยสงวรคอลกษณะของการทเราเหนรปดวยตา๕๗

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

The WayOut new.indd 57 4/25/09 12:22 PM

แลว ไมเขาไปในอารมณ ไมเขาไปตดในนมตอนพยญชนะ

เพราะถาตดจะทำาใหอภชฌาโทมนสครอบงำา ไดยนเสยงดวย

หแลวกทำานองเดยวกน ไมเขาไปตดในนมตอนพยญชนะวา

คนนนวาอยางนน คนนวาอยางน ไมทำาใหอภชฌาโทมนส

ครอบงำา ไดกลน ลมรส ถกตองสมผสทางกาย รอารมณทาง

ใจ กเชนกน เกดโทสะ กไมเขาไปวาโทสะไมด ไมตดในนมต

อนพยญชนะ เกดกศลกไมตด ลกษณะของอนทรยสงวรจะ

มาจากการฝกสต ชอของอนทรยสงวรเรยกอกอยางหนงวา

สตสงวร การฝกสตแบบวปสสนาในทวารทงหกเรมทอนทรย

สงวรนแหละ

เราฝกเพอละความเหนผด ละความยดมนถอมน

ในกายในใจ หมดทกขไปตามลำาดบ ไมควรยดตดครอาจารย

ไมอยางนนทานกจะไปยดนนยดนจะมปญหาทหลง เพราะ

เวลายดจะไมรตว พอนานๆ ไปแลวจงรสกวาตวเองแยกจาก

ท า ง พ น ท ก ข

๕๘

The WayOut new.indd 58 4/25/09 12:22 PM

คนอน นนมนแรงมากแลว จตทแยกกลมเรากลมเขา คนอน

เปนคนละพวก คอจตทหยาบมาก เปนจตทไรศลโดยสนเชง

เปนไปเพอความอาฆาตพยาบาท จตทยดแรงกเกดจากความ

ยดเลกๆ นอยๆ นนแหละ ยดอาจารยบาง ยดขอปฏบตบาง

ยดวธการบาง เลกๆ นอยๆ ทตอนแรกทานยงไมร แตพอยด

นานๆ กจะแสดงอาการในแงของความรสกแตกแยก รสก

แตกตาง ตอไปกจะยอมรบกนไมได บางทกเลกคบกนไปเลย

กม

แรกๆ จตกจะหลอกทาน ฟงดเหมอนงายๆ นะ ไม

ตองเรยนมากมง ไมตองถอศลมง นเปนความเจาเลหของ

จต อะไรทไดชองจตกจะเอาละ ทานตองตามด ความคดก

จะเปลยนไปเรอย ทานกจะรวาความคดนไมเทยง ใหดมน

อยาตามมนไป ดวาจตมนคดไดเอง ระวงจตเจาเลห เปน

มายาของทกขทมาหลอกทาน

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

๕๙

The WayOut new.indd 59 4/25/09 12:22 PM

เมอไหรทจตมลกษณะเปนอเบกขา เปนกลางตอ

อารมณทกอยาง เมอนนสตสมปชญญะกจะบรสทธ สงสด

กเปนญาณ เรยกวาสงขารเปกขาญาณ กปฏบตแบบเดมไป

เรอยๆ ใครทบารมเตมเปยม หรอขยนปฏบตกบรรลธรรม

ได คนไหนทไมบรรลธรรมกมทไปเบองหนาทดงาม นคอ

ลกษณะของจตทเปนอสระ เปนกลางตออารมณ

ลกษณะเฉพาะตวของจตเองนนประภสสร คอม

ความผองใส สะอาด เปลงปลง เปนธาตรเทานน แตทจต

มลกษณะแตกตางกนออกไป เพราะมสงแปลกปลอมเขามา

ปรงแตงจต คอ สญญาบาง เวทนาบาง สงขารบาง แลวกได

ชอของจตตางๆ กนไป

จตเปนธาตร เปนสภาวะทรแจงอารมณ จตทฝกมา

ดแลว มสตสมปชญญะด กเรยกวาจตผร ทไมรกเพราะวาม

อวชชาหมหออย เหมอนในพระไตรปฎกทานวา มตณหาฉาบทา ๖๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 60 4/25/09 12:22 PM

มอวชชาหมหอ แลวจตอยตรงไหน กไมตองไปหา เพราะวา

เขาเปนผร ถาไปหาผร กเหมอนขเรอบนไปหาเรอบน เรอบน

ทานกำาลงใชอย จะขไปหาทไหน ผรกำาลงใชอย ทไมร เพราะ

วามสงแปลกปลอมมาทำาใหเศราหมอง เพยงแตเอาสงแปลก

ปลอม คอความคดปรงแตงตางๆ ออกไป จตกจะเปนผร

ถาฝกไปแลวเจอสภาวะเหมอนไมไดคดอะไร เปนจต

วางๆ ไป เวลาเจอกอยามวไปเพงความวาง ทำาเหมอนเดม

คออยาเพงอะไร ใหดสบายๆ ดวามความสงบ ความวาง

เดยวความคดกจะเขา ถาความคดไมเขาทานกดสบายๆ ไป

วา มนวางมนไมมอะไร อยาเพง ดใหเหนวาเดยววาง เดยวไม

วาง วางไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

ในการปฏบตใหทานเหน ไดยน รกลน รรส สมผส คด

นกรสกไปธรรมดาๆ นนแหละ แลวดปฏกรยาทางจต เมอ

กระทบอารมณจะมปฏกรยาเกดขน ทานอาจจะทดสอบ

๖๑

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

The WayOut new.indd 61 4/25/09 12:22 PM

ตนเองบางกได อยางบางทานกลวผ กไปหาหนงสอเกยวกบ

ผมาอานด แลวดปฏกรยาทางจต

มเรองเลาไวในคมภร มพระเถระรปหนง ทานปฏบต

ธรรมไป แลวกเลสไมเกดเลยเปนเวลาถง ๖๐ ป ทานนกวา

ทานเปนพระอรหนตไปแลว ลกศษยทานเปนพระอรหนต

แลว มาพบพระอาจารย ทราบวาระจตวาพระอาจารยยงเปน

ปถชนอย พระอาจารยกเลสไมเกดตง ๖๐ ป ดงนน เทยบ

กบเรา ถากเลสไมเกดซกวนสองสามวนกไมตองหวงนะครบ

ไมไดเปนอะไรหรอก อยาไปคดมาก

ลกศษยกเลยคดชวยพระอาจารย มาพบพระอาจารย

ถามวา “ทานอาจารย ทานยงเลนฌานอทธฤทธไดอยหรอ

เปลา” พระอาจารยกบอกวายงเลนได ยงคลองอย ลก

ศษยใหอาจารยเนรมตชาง พระอาจารยกเนรมตชาง แลว

ใหเนรมตชางรองเสยงดง วงเขามาหา พระอาจารยกทำา๖๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 62 4/25/09 12:22 PM

ตาม พอชางวงเขามาหาตวเองกตกใจ ลกศษยเลยกระตก

จวรพระอาจารย “อาจารย เปนพระอรหนตแลวจะตกใจได

อยางไร...” อาจารยกเลยรตววาไมไดเปนพระอรหนต กเลส

มนหลบ

ดงนน เวลาปฏบตไปแลวมความสขกด มความสงบ

เหลอเกนกด กเลสไมเกดกด กอยาเพงดใจ ใหหาขอพสจน

แลวกดปฏกรยาทางจต เวลาทเราเหน เราไดยน กด จะม

ปฏกรยาเกดขน ถายงไมเหนกฝกทางกาย ทางเวทนาไป

เรอยๆ กจะเหนเอง อยาหยด อยาไปประมาท พอไดดนดๆ

หนอยๆ ครงๆ กลางๆ แลวหยดอย เรยกวาประมาท ในทาง

พระพทธศาสนานนจะหยดไดกตอเมอเปนพระอรหนต ตด

กเลสไดโดยสนเชงเทานน

ถาเปนพระอรหนตจรง บรรล “อาสวกขยญาน” จะ

มญาณเกดขนเรยกวา “ปจจเวกขณญาณ” ของพระอรหนต

๖๓

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

The WayOut new.indd 63 4/25/09 12:22 PM

ทบอกวา “ขณา ชาต ชาตสนแลว ...” นนจงเปนของแท

แตถาไมมญาณขนมาบอกละกไมใช

การฝกสตสมปชญญะทละเอยดละออ เปนอเบกขา

จรงๆ นน รตนๆ แครสก รสกวามการเคลอนไหวเปลยนแปลง

ทางกายทางใจเทานนเอง ไมหลงเปนเรองเปนราว ถาเราไม

ไดฝก เวลามผสสะกระทบ เชน มเสยงกระทบกบห เกดโสต

วญญาณ แลวกเกดผสสะขน รบรเรองนน ใจเรากเขาไปเสวย

เวทนาในเรองนน แลวกปรงแตงตอยาวไปเรอยๆ กลายเปน

เสยงคนนนคนนไป

การเดนกคอการไหวๆ ไมมคน ไมมขา เปนการไหว

ไป หรอเมอมลมพดมา กรเยน หรอรรอน ไมตองรวาเปน

ลมหรออะไร ไมตองใสคำาพด แครวาตางกบเมอก ใหเหนวา

ไมเทยง รแบบวปสสนาคอมปญญาเหนลงไปวาไมเทยง

เปนทกข เปนอนตตาเทานน ๖๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 64 4/25/09 12:22 PM

ธาตดน มลกษณะ แขง ออน ถารสกเจบ รสกปวด

เปนเวทนาทางกาย เรยกวาทกขเวทนา รสกนมๆ สบายๆ ก

เปนสขเวทนาทางกาย เปนความรสกเทานนเอง รสกวาม

สงนน จากเดมทไมมแลวมามสงนนขน เปนความรสก เปน

ลกษณะของปรมตถแทๆ ถาไปรวาเหยยบกอนหนเจบ แบบ

นรเกน เพราะเสยงในหวบอกมาวาเปนกอนหน กไมเปนไร

กใหเดนตอไป อยาไปสนใจ ใหรถงความเคลอนไหวหรอรถง

ความเจบไป

ลกษณะการรแบบสตสมปชญญะแทๆ วปสสนาแทๆ

นนไมไดรลงลกอะไร ทลงลกนนเปนความคดของเราดาน

บญญต

๖๕

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

The WayOut new.indd 65 4/25/09 12:22 PM

ถาม จตสงออกนอกเปนอยางไร

ตอบ เรองจตสงออกนอกนเปนคำาพดของหลวงปดลย

ทานกลาวถงลกษณะของสมทย ถาพระพทธพจนใชคำาวา

ตณหา โดยแยกเปนกามตณหา ภวตณหา วภวตณหา เนน

ทตวสาเหตททำาใหจตทะยานออกไปรบรอารมณภายนอก

แตหลวงปทานพดเนนทตวจต เนนไมเหมอนกน ตณหา

คอลกษณะทสายออกไปหาอารมณ ทะยานไปแตะอยกบ

อารมณ ถาทวๆ ไป กเปนรป เสยง กลน รส สมผส เวลาทาน

เหนคน จตกจะไปแตะแลววา คนนชอนนชอน คอจตสงออก

นอก เพราะวาเมอทานรวาคนนชอนนชอน ทานลมวาตว

ทานกำาลงยนอย กำาลงหายใจอย นเรยกวาจตสงออกนอก

เสยงกเชนกน พอไดยนเสยงกรหมดวาพดอะไร แตลมตว

เอง จตทสงออกไปรบรสงทดกเปนสมทยดวย ตวอารมณน

จะเปนสงทดหรอไมดกได สวนตวททะยานอยากเปนสมทย

๖๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 66 4/25/09 12:22 PM

เขาจะยดไดทกเรอง ยดไมไดแตโลกตตรธรรมเทานน น

เรยกวาจตสงออกนอกสำาหรบคนทวไป คนปฏบตกมจตสง

ออกนอกเพมอกหลายแบบ การเพงอารมณ อยากเหนให

ชดกเปนจตสงออกนอกเชนกน เพราะหลงออกไปจากการร

ตามความเปนจรง

เวลาททานนงแลวสงบ จตแชอยกบความสงบ นกจต

สงออกนอก นอกจากการรรปนามตามความเปนจรง การ

ทจตไปแปะกบสงใดสงหนงคอจตขาดสต ขาดสมาธ ถาม

สมาธจะเปนเหมอนคนด และมสงทถกด

สตจะเปนเหมอนนายประตหรอยาม ทนยามกอยา

หลบ ตองฝกใหเยอะๆ อยาทอ ถาฝกสตอยางน ทกขเทา

ภเขาจะเหลอเทากอนหน ๗ กอนเอง มนนอยมาก ถาเปน

พระโสดาบนกจะเหลอการเกดอกอยางมากสดก ๗ ชาต

ฉะนน จงคมมากกบความพยายาม ไมมอะไรคมกวานอกแลว

๖๗

ป ฏ บ ต อ ย า ง ไ ร เ ป น ว ป ส ส น า

The WayOut new.indd 67 4/25/09 12:22 PM

๕เปาหมายชวตสงสด

“พระนพพาน”

เปาหมายทเราควรมไวใหตวเองเสมอคอการไปให

ถงพระนพพานใหไดในชาตน ไมใชชาตอน ในกาลสมยท

พระธรรมของพระผมพระภาคยงดำารงอย ไมควรอธษฐานไป

ไกล แลวกมวแตรอ นนถอวาเปนความประมาท ถาทานไม

ตงใจจรง ปรารถนาแลวกรอไปทำาในชาตตอไป เวลาทานไป

เกดเปนเทวดา เพราะวาทานทำาบญมาเยอะ กจะมแตเรอง

สนกสนาน การทจะมาปฏบตธรรมกลำาบาก เปนมนษยน

๖๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 68 4/25/09 12:22 PM

แหละด มทงสขทงทกข จงเปนทๆ เราจะเหนความแตกตาง

แลวกอยากจะปฏบตธรรมมากทสด แลวกมเพศทสงสดอย

ดวย คอเพศพระภกษ ทอนไมม อตภาพทเหมาะทสดทจะ

ปฏบตธรรม กคอความเปนมนษย ไดเกดเปนมนษย พบพระ

พทธศาสนา ปรารถนาพระนพพาน แลวกลงมอปฏบตเพอ

ใหถง

ทสำ าคญทสดคอการกระทำาทประกอบไปดวย

สตสมปชญญะ เวลาเราจะทำาอะไร กใหนกถงการมสต

สมปชญญะอยเสมอ การใชชวตของเราควรเปนการใช

ชวตทเตมไปดวยการฝกสตตลอดเวลา อยางอนเปนเพยง

ผลพลอยได เชน รบประทานอาหารอยางมสต การอมเปน

ผลพลอยได นจงจะถกตอง ถาชวตยงหลงๆ ลมๆ อย ตอง

บอกวาชวตนเสยชาตเกด ใหตงใจฝกปฏบต ฝกสตใหมากๆ

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

๖๙

The WayOut new.indd 69 4/25/09 12:22 PM

การฝกแรกๆ ทไดผลมากกคอการฝกในหองนำา ใน

สถานทอนๆ นนทานตองวนวายกบคนอน แตในหองนำาทาน

อยคนเดยว กใหทำาหองนำานนใหเปนสถานทศกดสทธ ทจะ

ทำาใหทานตนขน มสตขน อปกรณทอำานวยใหสตเกดในหอง

นำากมมากมาย แตเดมทานอาจอาบนำาใชเวลาแค ๑๐ นาท

ตอไปใหอาบ ๓๐ นาท ไมตองเรงรบ เรมตงแตเปดประตก

รสก หยบแปรงสฟนกรสก แปรงฟนกรสก ลางหนากรสก จะ

ทำาธระสวนตวกรสก ฯลฯ หดรสก ใหลองด ขอใหตงใจ แลว

มความรสกตว ทำาบอยๆ เทานน ทำาแบบนไปเรอยๆ การไป

สพระนพพานเปนการไปสความธรรมดาสามญของชวต จงใช

ความรธรรมดาสามญ ไมตองใชเงน ไมตองเรยนมาก ทกคน

ทำาได อยทวาจะทำาหรอเปลา

ถาความรสกตวหายกทำาใหกลบมา โดยการหายใจ

เขาออกลกๆ สองสามครง หรอเวลาตนเตน ใจไปอยกบเรอง

๗๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 70 4/25/09 12:22 PM

กหายใจลกๆ สองสามครง ทนกดสงอนๆ ตอไป ดวยความ

รสกตว ขอใหฝกไป อยาหมดความหวง ไมมใครจะรวาเรา

จะบรรลตอนไหน บรรลเมอไร ไมมใครร กตองทำาไปเรอยๆ

ความผดพลาดทรายแรงของทานทงหลายทเกดเปน

มนษย กคอการททานจดตวเองเปนพวกปทปรมะ ถาทาน

ยงไมตายกอยาไปจดใหเปนอยางนน ตองทำาใหเตมทจนกวา

จะหมดลมหายใจ แลวเรากจะไดพสจนกนวาจะบรรลได

ในชาตนหรอเปลา

ลองนกถงพระเถระรปหนงททานถกเสอกด ทานถก

เสอคาบไปกด ไมมใครชวยทานได พระเถระกเลยตองชวย

ตวเอง ดวยการขมเวทนา เจรญวปสสนา บรรลธรรมตาม

ลำาดบๆ จนกระทงไดบรรลเปนพระอรหนตนพพานในปากเสอ

นนแหละ

๗๑

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

The WayOut new.indd 71 4/25/09 12:22 PM

คำาวา “ขม” กบคำาวา “ขนต” มาจากรากศพท

เดยวกน ในพระไตรปฎกจะมหลายอยาง เชน ขมเวทนา ขม

ความเจบปวด ลกษณะของการขมกคอ การทยงสามารถคง

สภาพจตไวไมใหกระเพอมได ในเวลาทกระทบกบอารมณ

ตางๆ ถาขมเวทนา กคอ เจบกเจบไป ไมไดทกขไปกบความ

เจบนน เหมอนกนกบขนตนนแหละ เปนการแยกออกได

ระหวางผรกบผถกร เวทนานนเปนผถกร สวนผรกคอคนด

ความเจบ ความเจบกเกดแลวดบๆ ไมไดเกดตอกนเปนแผง

ยาวตลอดไป แตดวยการทเราไมไดด เลยกลายเปนวาเราเจบ

เหมอนความเจบนนเทยง

คำาวาขมนไมไดหมายความวาไปกดทบเอาไว แต

หมายความวาสามารถคงสภาพจตไวได ไมใหกระเพอมเมอ

เจอกบอารมณตางๆ โดยเฉพาะอารมณแรงๆ ถาเปนอารมณ

ธรรมดา ทานกตองรจกรกษาจตใหนงไดเชนเดยวกน

๗๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 72 4/25/09 12:22 PM

ยกตวอยาง เชน ทานรอใครสกคน แลวเขามาสาย ถา

ใจทานกระเพอมเพราะรอน แสดงวาทานไมอดทน การฝก

สต เราไมไดรออะไร แตโดยสวนใหญเรามกรอไมได การฝก

สตทำาใหจตเปนปกตอยได คนไมมากไมมาไป เรากไมรออะไร

ดรปดนามไป ดความรสกทกำาลงเกดขนอย กำาลงคดอย ถา

รสกโกรธไมพอใจ กดความรสกโกรธ อยกบตวเอง

เวลาทเรามสต จะรสกวาจตวาง คอเตมไปดวย

สตสมปชญญะ ความคดกไมเขา จตไมวงวน มความสบายๆ

เบาๆ อยกบตวเอง

พระพทธองคจงบอกวา การฝกสตเปนเอกายนมรรค

เปนทางเอก ทางเดยวทจะใหถงเปาหมายสงสดคอ พระ

นพพาน การฝกนจงเปนวธเดยวทจะใหถงเปาหมาย ทางน

กเปนทางทไปคนเดยว บางทานอยคนเดยวไมได ไมคอย

อบอน มนเหงา จรงๆ แลวความเหงาไมไดเกดขนเพราะ๗๓

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

The WayOut new.indd 73 4/25/09 12:22 PM

อยคนเดยวหรอก เกดเพราะอยหลายคนนนแหละ คนไมม

สตสมปชญญะเตมเปยมไปอยทไหนเขากเรยกวาอยหลาย

คน พระไตรปฎกเรยกวาพวก “ตณหาทตโย” แปลวา ม

ตณหาเปนเพอน ตณหาเยอะกเหมอนมเพอนเยอะ พาลก

พาภรรยา ฯลฯ มาเปนบรวารของทาน ถงจะนงคนเดยว ถา

ไมมสตสมปชญญะกเรยกวาอยหลายคน

ใหมความเพยรตามหลกสมมปปธาน ๔ คอม

ความเพยรละอกศลทเกดขนแลว เพยรกนอกศลทยงไมเกด

ไมใหเกดขน เพยรทำากศลทยงไมเกดใหเกดขน และกเพยร

เจรญกศลทเกดแลวใหยงๆ ขนไป นเปนกจของความเพยรท

เกดจากการฝกสตทกาวหนาขนไป

ทานทฝกสตไปไดพอสมควร กดวาเขาหลก

สมมปปธานไหม ถาอกศลทเคยเกดแลว เวลาเกดอก ม

ความรนแรงเทาเดม แสดงวาใชไมได ตองละอกศลทเคย๗๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 74 4/25/09 12:22 PM

เกดแลว ถาทานฝกไปแลว อกศลทเคยเกด เชน ความโกรธ

เจอเหตการณเดยวกน โกรธกสนลง โกรธเบาลง อยางนด

ขน สามารถละอกศลทเกดขนแลวไดบาง ถงยงไมไดเดดขาด

แตกเรวขน จนกระทงเมอเจอเหตการณแบบเดม จะไมม

ความโกรธเกดเลย ชอวาละอกศลทเคยเกดแลวไมใหเกดอก

สวนกศล กศลทยงไมเคยเกด เกดขนหรอเปลา

คอยดวา กศลทเคยเกดขนแลวเจรญมากขนหรอเปลา ถาไม

เจรญกผดอก ถากศลเกดบอย การทำากศลกละเอยดขน การ

ทำาดวยวตถตางๆ นอยลง แตไดกศลมากขน จตใจกละเอยด

ขน ถาทานไมไดฝกสต ทานกเหมาวาเปนกศล เชน การทอด

กฐน ทานกบอกวากฐนเปนกาลทาน ไดบญมาก นเปนความ

คดของทาน เวลาททานไมไดฝกสต ตอนททานไปถวายกฐน

ดจตดๆ วากศลมากอยางทคดหรอเปลา บางทกรำาคาญคน

ขางหนา เมอไรจะเดนไปเสยท หรอพระองคนเทศนนาน

๗๕

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

The WayOut new.indd 75 4/25/09 12:22 PM

เหลอเกน ยงไมยอมหยด เหนอย อยากจะกลบแลว หรอไป

เจอบางทกเอาแตเชญชวนบรจาค ใจเรากเกดปฏฆะ ฯลฯ น

สวนหนงของการไปทำากศล แตจตเปนอกศล มลกษณะจตท

ไมพอใจเตมไปหมด นคอฝายไมพอใจกรไดชด จรงๆ แลวม

ฝายกศลไมมาก เราตความเอาเองวากศลมาก ทงทไมคอยม

หรอก นไมไดหมายความวาไมใหทำานะครบ ทำาได แตตองม

สต จะไดรวาตอนไหนเปนกศล ตอนไหนเปนอกศล ตอนท

เรามสตรสกตว นนแหละกศลทสงทสดแลว ดงนน เมอทาน

ฝกไป กศลทยงไมเคยเกดกเกด เพราะมสตรตว กศลทเคย

เกดแลวกเกดมากขนเพมพนยงๆ ขนไป นคอสมมปปธาน

ในขณะทเราขยนในการเจรญสตเรยกวา สมมาวายามะ

ในขณะทเพยรทำาไปบอยๆ ลกษณะของสมมปปธานกจะ

ปรากฏใหเหน พสจนไดดวยความรสกในใจของทานเอง

๗๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 76 4/25/09 12:22 PM

เวลาทเราเจรญสตนนจะมสภาวะธรรมอย ๓ ประการ

ทตองมอยดวยกนเสมอ ตามบาลทานเรยกวา “อาตาป

สมปชาโน สตมา”

อาตาป คอมความเพยรสำาหรบเผากเลสใหเรารอน

สมปชาโน คอ มความรสกตว

สตมา คอ มสต ระลกได ไมหลงลม ไมใจลอย ไม

เผลอไป ระลกทกายทใจ

เวลาขยนฝกไปเร อย ท งสามอยางน กจะพฒนา

ไปเรอย และจะเกดปญญาเหนความจรงของธรรมะ เหน

กระบวนการทางานของธรรมะ เวลาตาเหนรป เพราะตา

เหน รปจงปรากฏแกเรา และเรากนำามาคดนนน หรอทาน

อาจจะรอยางอนกได เพราะผสสะเชนน จงทำาใหเกดเวทนา

เชนน มแตสภาวธรรมทเปนไป ขอใหเราฝกไปเรอยๆ จะได

รตามความเปนจรง

๗๗

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

The WayOut new.indd 77 4/25/09 12:22 PM

ในสมยพระพทธกาล พระผมพระภาคเสดจไป ม

พราหมณคนหนงมาถามวา ทานเปนใคร... พระองค

ตรสตอบวา เราคอพทธะ ผตน ตนจากความหลบใหลจาก

ความคด ทเปนโลกของความเพอฝน สภาวะททำาใหตนคอ

สต บาลทานวา สต โลกสม ชาคโร สตเปนเครองตนในโลก

ความจรงทอยตอหนาตอตา คอสภาวธรรมทแสดงใหเหนถง

ความไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา แตเรายงมความเหนผด

เราจงมาปฏบตเพอละความเหนผด ไมไดปฏบตเพอละตวตน

อะไร ใหละเพยงความเหนผดและความยดมนถอมนเทานน

การพนทกขนนไมไดมาจากความเพยรทยอหยอน ไดมา

จากความเพยรทแรงกลาและทาอยางตอเนองเทานน

๗๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 78 4/25/09 12:22 PM

สตปฏฐานนเปนปฏจจสมปบาทฝายนโรธวาระ มชอ

เรยกวา “วชชา” สตปฏฐานทเปนสตสมปชญญะเวลาปฏบต

สงสดแลวกคอวชชา เรมตนยงไมใช ฝกฝนไปผลคอวชชาและ

วมตต จะไดแกนของธรรมะ ดงทพระพทธเจาทานวา วมต

ตสารา สพเพ ธมมา ธรรมะทงหลายทงปวงมวมตเปนแกน

เราปฏบตเพอปลอยวาง แลวกพนจากทกขเทานน วชชาและ

วมตตจะบรบรณกเนองมาจากโพชฌงคบรบรณ โพฌชงคจะ

บรบรณกมาจากสตปฏฐานทบรบรณ วชชาและวมตตเปน

ลกษณะของปฏจจสมปบาทฝายนโรธวาระ ฝายนโรธวารขน

ตนดวยคำาวา “เพราะอวชชาดบไปดวยการสำารอกโดยไม

เหลอ สงขารจงดบ” ... อวชชาดบไปกคอมวชชา มความ

รเกดขนแทนท เหมอนจดประทปขนมาในทมด แสงสวางก

มากขน สตครงหนงๆ กเหมอนแสงสวางทจดขน ๆ กรขนๆ

เพยงแตมสตขนมาเทานน กจะเกดสมาธ เกดปญญา เวลา

๗๙

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

The WayOut new.indd 79 4/25/09 12:22 PM

ทรบอารมณดวยสตกจะเปนสายวชชา อวชชากไมม การ

ปรงแตงกไมม ทกขกไมม เหนรปดวยตาแลวกรบรอยางมสต

อวชชากไมม โดนทำาลายไป การปรงแตง กไมม กถงความ

พนทกข ทางทวารอนกทำานองเดยวกน

๘๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 80 4/25/09 12:22 PM

๘๑

เ ป า ห ม า ย ช ว ต ส ง ส ด : พ ร ะ น พ พ า น

The WayOut new.indd 81 4/25/09 12:22 PM

๖ลาดบญาณ

เมอฝกสตไปพอสมควร มสตทระลกรกายระลกรใจ ก

จะเกดปญญารธรรมะ เหนธรรมะ แททจรงแลว ธรรมะนน

อยในตวเรานเอง ทสดทกขกอยในกายยาววาหนาคบน

ตอไปจะกลาวลำาดบญาณ ทานไหนทยงไมร เร อง

กอยาไปปรงแตงมาก ไมตองคดมาก ลำาดบญาณน คมภรชน

หลงทานกลาวเอาไว ในพระไตรปฎกทานไมเนน ถาปฏบต

ไปอยางถกตอง กจะเกดขนเอง ไมตองรชอเรยกเลยกได

เมอหมดความตงใจ หมดความจงใจจะทำา จะม

ท า ง พ น ท ก ข

๘๒

The WayOut new.indd 82 4/25/09 12:22 PM

สภาวะของจตทมสมาธเกดขน สมาธแทๆ จะเกดเมอหมด

ความตงใจทจะทำา เพราะความตงใจนเปนอำานาจของตณหา

แตแรกๆ กเปนอยางนทกคน เมอฟงแลว ทานกตงใจทจะ

ทำาใหได เชน บอกวาใหเดนสบายๆ ทานกตงใจทจะทำาให

สบายๆ ลมดความตงใจ พอบอกวาอยาเพง ทานกตงใจท

จะไมเพง ลมดความตงใจทจะไมเพง ฯลฯ

ตอไปกจะไมมความต งใจ สตจะเปนไปเองโดย

อตโนมต นเรยกวาสมาธ ทานยน เดน นง นอน เหมอน

เดม แตวาทำาดวยการมสมาธ เพราะหมดความตงใจทจะทำา

ทานจะจบสภาวะไดเองวาสมาธคอการไมตองทำาอะไร แคม

สตระลกร แลวดอยางเปนกลาง

จากจดนเอง จะเกด “ผร” ขนมา แบบทเคยใหทาน

ทดลองทำาในวนกอน ถาปราศจากความคดปรงแตง ทานจะ

เหนผรกบสงทถกรแยกออกจากกน ใชผรนแหละดรปดนาม

ลำ า ด บ ญ า ณ

๘๓

The WayOut new.indd 83 4/25/09 12:22 PM

ไปเรอย มความคดเกดขนกด มความรสกอะไรเกดกด กาย

เคลอนไหวกด กายรสกเยน รอน ออน แขง กด ดทกอยาง

ไปเรอยๆ ดดวยใจทเปนกลาง

พอดถงจดหนงกจะเกดความเขาใจขน วปสสนาปญญา

จะมสมาธเปนเหตใกล สมาธเกดเมอหมดความตงใจ จต

เปนคนดอยหางๆ เหมอนกบเปนคนภายนอก มโลภะ โทสะ

อจฉา ฯลฯ เกดขน กจะเหนลกษณะอาการ เชนโทสะกจะมอา

การรอนๆ มบทบาททแสดงออกมาสรางกาย ทำาใหหวใจเตน

แรงขน ถาแรงมากกทำาใหขาสน ปากสน เสยงสน หรอทำาให

นำาเสยงขาดๆ หายๆ เพราะความคดนนโดนกระทบจากโทสะ

ทำาใหความคดไมตอเนอง เสยงทออกมากไมตอเนองดวย ตอน

แรกๆ กจะเหนเลกๆ นอยๆ เหนเทาไรกเอาเทานน จำาไววาถา

ตงใจ ยงไมใชสมาธ ใหรตามปกต ไมไดจงใจหรอตงใจ รเฉยๆ

๘๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 84 4/25/09 12:22 PM

แรกๆ กจะมลกษณะของจตทเกดความขดแยงในตว

เอง เชน อยากไดแลวไมได กมขดแยง ไปพดคยกบคนอน

แลวเขาไมพดเหมอนกบทเราคดไว กรสกวามการขดแยง

บางอยางภายใน เรยกวาจตตดอนาคต เพราะไปคดไวกอน

วาเราจะไดแตสงทดๆ พอไมได จตเลยเกดขดแยง ไมอยกบ

การกระทำาจรงๆ ไปอยกบอนาคต อนาคตนนไมเคยมาถง ม

แตปจจบน แตจตเราไปตดอนาคตเสยแลว เปนลกษณะของ

ตณหาและทฐ

สมาธกมาพรอมกบการฝกสตทกครงอยแลว แต

อาการยงไมปรากฏ อาการทเกดการแยกออกระหวาง ผร

และสงทถกร นเปนความตงมน มสมาธ ปกตจตของเราไม

ตงมน พอรบรอะไรแลวกกระโจนเขาไปจบอารมณ พอคดก

กระโจนเขาไปในเรองทคด เปนตน

๘๕

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 85 4/25/09 12:22 PM

เฝาดตอไปอก กจะเหนนามและรปตามความเปน

จรง เชน เหนอาการเคลอนไหว จากทหนงไปยงอกทหนง

เปนลกษณะของธาตลมทเคลอนไหว เรยกวาวาโยธาต ไมใช

มอ ไมใชแขน มอแขนนนมนเปนแทงๆ เปนฆนสญญา พอ

เหนการเคลอนกจะเหนวาไมมความเปนแทง ธาตลมมอยทว

รางกาย

ธาตลมม ๖ สวน คอ ลมพดขนเบองบน ลมพดลง

เบองลาง ลมในทอง ลมในไส ลมทวรางกาย และลมหายใจ

เขา ลมหายใจออก ตวลมแทๆ เปนอาการเคลอน อาการ

ไหว แมแตลมหายใจ พอเราดไป ตอนแรกกรวาหายใจเขา

ออก พอดนานไปจะเหนลกษณะของธาตลม คออาการท

เคลอนเขาเคลอนออก ไมหยดนง ไมใชตวลมหายใจ แตเปน

อาการเคลอนของตวลมหายใจ

เวลาททานเหนธาตลมในลมหายใจ คอเหนลกษณะ๘๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 86 4/25/09 12:22 PM

การเคลอนทอยในตวลมหายใจ เคลอนจากทหนง ไปยง

ทหนง ไมใชลมหายใจทเปนกอนๆ อยางทเหนตอนแรกๆ

เพราะลมหายใจเปนบญญต

เวลาทร สกถงสงกระทบ เปนลกษณะของธาตดน

เวลาดลมหายใจ จะรสกวามธาตดนกระทบกบบางสวนของ

รางกายในขณะทหายใจเขา สงทกระทบนเปนลกษณะของ

ธาตดน ไมใชตวลมหายใจ เพราะวาลมหายใจประกอบดวย

หลายธาต ดลมหายใจแลวรสกเยนๆ อนๆ เปนลกษณะของ

ธาตไฟทอยในลมหายใจ นเปนการศกษาความจรงจากลม

หายใจ การเดนกเชนกน จะรสกวารางกายเหมอนหนยนต

ตวหนงมนเดนไปเดนมา จะทำาใหเขาใจชวตมากขนวา เปน

เพยงนามเพยงรป

นามกคอความคดนนคดน ความโลภ โกรธ หลง จะ

เหนลกษณะ หนาท บทบาท ซงจะเหนละเอยดหรอไมกแลว๘๗

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 87 4/25/09 12:22 PM

แตคน เหนกอยางกได เหนเทาไรกเอาเทานน ถาใจทาน

แยกแยะไดวา แทจรงมแตนามกบรป ไมมตวเรา เรยกวา ได

ญาณ ๑ นามรปปรจเฉทญาณ

ตอมา มความรเกดมากขนไปอกวา รปและนาม

เปนเหตปจจยแกกนและกน รปเปนปจจยแกนาม นามเปน

ปจจยแกรป อยางมอเคลอนไหวไดนกเพราะใจอยาก กเลย

เคลอน หรอเรยกวาจตสง ถาเหนจตสง กได ญาณ ๒ ปจจย

ปรคคหญาณ เหนรปน ความรสกนจงเกด แตเดม ความ

รสกโกรธไมม พอไดยนเสยง ความรสกโกรธจงเกด รปจงเปน

ปจจยแกนาม ไมมตวตนทไหน

นามและรปนนเปนปจจยสงผลตอกนและกนอย

เวลานามเกดแลว กจะมลกษณะบางอยางปรากฏใหรบรไดท

ใจ และสงผลกระทบมาสรปดวย ทานสงเกตไดวา วนไหน

ทจตใจด รปกายกจะดดไปดวย กายเบาไปหมด วนไหน

๘๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 88 4/25/09 12:22 PM

จตใจไมด รางกายกหนกๆ นเปนลกษณะของกฎทางฟสกส

บางทานทเครยดหรอหนกใจ นำาหนกจะอยขางบน คอสวน

ศรษะกบบรเวณหนาอก แตรางกายเรารบนำาหนกไดเทาท

สมควรและจำาเปนเทานน เวลานำาหนกเกดทปวดศรษะหรอ

หนกใจกด นำาหนกจะมาก ทานจะยนไมคอยอย ขาสน ยกขา

ไมคอยขน นเปนอาการปรากฏของความเครยดหรอโทสะ

การรอยางนเรยกวารอาการปรากฏของสภาวธรรม เวลาร

บางทอาจจะรลกษณะของมน บางทรบทบาทของมน บางท

รถงการสงผลกระทบของมนไปสสงอนๆ กใหดไปเรอยๆ

ความรจะเพมขนเอง รแบบนตามปรยตเรยกวา รลกษณะ

รกจ และรอาการปรากฏ ซงเปนชวงแรกหรอญาณ ๑

เมอดมากขนๆ จะรถงสงททำาใหมนเกดขนดวย เรยก

วารปจจย ซงเปนญาณ ๒ เชน รปทมองเหนทางตาจะมได

กตอเมอเราใชตาด เปนการรปจจยแบบปฏจจสมปบาททวา

๘๙

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 89 4/25/09 12:22 PM

เพราะสงนม สงนจงม เพราะจกขวญญาณไปเหน รปนจง

มปรากฏขน และความคดปรงแตงตางๆ กจะมาตามการเหน

น วญญาณทำาใหเกดรปและทำาใหเกดนาม ปรงแตงขนมา

มากมาย ไมมเรา ไมมความเปนกอนเปนแทง นเปนญาณ ๒

การรเหตเกดของรป เชน ทานเดนไป บางทกรวา

จตคดอยากจะเดน จงไปเดน จตแบบนทำาใหเกดรปน เวลาทาน

มความรสกตวอย แลวทานอยากจะพลกตวหรออยากจะลก

ขน รปทเปลยนจากนง แลวเคลอนไหวเปนยนน เพราะธาตลม

เปลยน เปนธาตลมทเกดจากจต ซงเรยกวา จตตชวาโยธาต

ญาณ ๑ และ ๒ จะควบคกนอย พอทานเหนรปเหน

นามตอนแรกๆ กจะมความรเกดขนมาเลกนอยเหมอนกน

วา เราเกดจตแบบน เลยทำาใหเราเดน เปนตน แตไมคอยชด

ตองคอยๆ เปน คอยๆ ไป การรปจจยของนามรปน รแบบ

๙๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 90 4/25/09 12:22 PM

กระบวนการปฏจจสมปบาทกได เพราะมองเหนเราจงรรปน

จงรสกอยางนและกคดอยางน เพราะไดยน จงมความรสก

ประเภทนเกดขน

ผสสะตางกนกเปนปจจยใหเกดเวทนาตางกนดวย

พอเวทนาทางกายเกดกทำาใหมเวทนาทางใจ สบตอกนมา

เปนสาย ไมมตวตนอะไร มแตเหตปจจยของนามรปเทานน

๙๑

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 91 4/25/09 12:22 PM

เมอเหนอยางนแลว ความสงสยทเคยม เมอชาตท

แลวเปนอยางไร ชาตตอไปจะเปนอยางไร อดต อนาคต เรอง

บญเรองบาป เรองกรรมจะใหผลอยางไร จะหมดไป เพราะ

รจกเหตปจจยของทกอยางแลว เมอมเหต ผลตองม จะ

ไมสงสย รวาไมมอะไรทมาลอยๆ จะเปนคนทมเหตมผล

พธกรรมตางๆ ทไมสมเหตสมผลกจะโดนละไปดวย

หลงจากทานรจากทงสองญาณนวา มแตนามกบรป

เทานน และนามกบรปเปนเหตปจจยสบเนองกน อนเกาหาย

ไปอนใหมกเกดขน เดนกาวทหนง พอถงกาวทสอง สภาวะ

ในกาวทหนงกหายไป รแบบนเรยกวา สมมสนญาณ เปน

ญาณท ๓ มสงใหมเกดขน จงรวาสงเกาหายไป

ชวงญาณท ๑ ๒ ๓ น จะมชวงทจตยงหลงอยเยอะ

มความคดปรงแตงเขาแทรก ซงเปนอปกเลส อปกเลสม ๑๐

อยาง เปนตนวา แสงสวาง ศรทธาทรนแรง ญาณทเขาใจ

๙๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 92 4/25/09 12:22 PM

สภาวธรรมตางๆ สามารถเทยบเคยงสงทเรยนมาได กลาย

เปนพระไตรปฎกเคลอนท ปตรนแรง สภาวะเบาสบาย

เหมอนคนหมดกเลส ไมมกเลสเกด ไมมความโกรธ ไมมราคะ

มสตทตงมนแจมใส กำาหนดรไดชดทกสภาวะ มปสสทธ

ความราบเรยบของจตมาก เหมอนทะเลทไมมลม สวนอกศล

มอนเดยวคอนกนต เปนลกษณะของตณหา เปนการตดใน

อปกเลสอนๆ ทกลาวแลวนนแหละ

ทานสามารถผานวปสสนปกเลสไปได ตามทบอกไว

คอใหรวา ทกสงอยในกฎไตรลกษณ อยาไปหลงเพลดเพลน

จตจะดำาเนนเขาสมคคามคคญาณทสสนวสทธ การรวา

สงใดเปนมรรคสงใดไมใชมรรค อยในชวงญาณท ๔ รทาง

แลววาจรงๆ เปนอยางไร เหนการเกดการดบของสงขาร

ทงหลาย รวาทกสงทกอยางยดถอไมไดโดยประการทงปวง

เพราะเปนไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา เทากนหมด จะ

๙๓

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 93 4/25/09 12:22 PM

เหน สพเพ สงขารา อนจจา – สพเพ สงขารา ทกขา

– สพเพ ธมมา อนตตา จตดำาเนนขนสอทยพพยญาณ ท

แขงแกรงขน จตทเปนสมมสนญาณกบอทยพพยญาณอยาง

ออน เหนความเกดดบแตมความคดแทรกเขามา สามารถม

อปกเลสเขามาได

การรในการปฏบตนไมไดรทกอยาง แตความรของ

เราจะอนมานเอาไดวา ทกอยางทเกดพรอมกนนกสลายไป

พรอมกนนนเอง เรยกวากลาปสมมสนะ คอรบางสง แลวม

ญาณอนมานวาสงอนกเหมอนกน คอเกดดบ

ตวเราทเดนไปเดนมานเปนขนธ ๕ ทกำาลงเปลยนแปลง

ไหลเรอยไปดงกระแสนำา ตวกายคอรปขนธ มความรสกนกคด

ตางๆ ความรสกจดเปนเวทนาขนธ ความจำาไดหมายรทผด

ขนเปนสญญาขนธ ความนกคดปรงแตงตางๆ เปนสงขารขนธ

และการรบรอารมณทางตา ห จมก ลน กาย ใจ เปนวญญาณ๙๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 94 4/25/09 12:22 PM

ขนธ และตวผร ตอนทเราเหนวาไมเทยง อาจเหนสภาวธรรม

ไมกอยาง แลวเกดญาณอนมานเอาวา ทกอยางกไมเทยงไป

ดวย

อทยพพยญาณทมกำาลงนเรยกวาพลววปสสนา จะ

เรมมคคามคคญาณทสสนวสทธ รวาสงใดเปนมรรคสงใด

ไมใชมรรค เปนการเหนการเกดและการดบอยางชดเจน

แยกเปนสวนๆ ขาดจากกน เหนรปและนามเกดขนแลวก

ดบไป

อทยพพยญาณอยางแกนน เปนลกษณะเหนตอน

เกดและเหนตอนดบดวย เมอเหนความแยกขาดจากกนของ

สงขารแลว ตอมาจะมความรทเรวกวานน จะจบเฉพาะทจด

ดบเทานน จตสนใจตอนดบ เรยกวาภงคญาณ

ตามพระไตรปฎกเรยกญาณทกลาวมานวา ยถาภต

ญาณทสสนะ ทานกลาวลำาดบไววา เมอจตมความสขกจะ

๙๕

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 95 4/25/09 12:22 PM

เกดสมาธ สมาธทาใหเกดยถาภตญาณทสสนะ คอปญญา

เหนสงขารทงหลายตามความเปนจรง เหนแตมของเกดดบ

ทงสขและทกข ทงจตทดและไมด กจะไมอยากเอาอะไรทง

สน เพราะมนเอาไมได มแตดบไปๆ เรยกวาจตเกดนพพทา

เปนญาณทเกดตอจากการเหนการดบอยางรวดเรว

เดมทานไมเกดความเบอหนาย ไมเกดนพพทา สง

ไหนดทานกอยากจะเอาไว เชน สตด ทานกอยากจะใหมสต

ทงวน โทสะไมด ทานกไมอยากใหโทสะเกด โลภะทานกไม

อยากใหเกด เรยกวายงตองการบางสงบางอยางและผลกไส

บางสงบางอยาง ถาจตเกดนพพทาแลวจะไมเอาทงสอง

อยาง คอดกไมเอา ไมดกไมเอา ภพทงสาม คอ กามภพ รป

ภพ อรปภพ ไมเอาหมด ภพทงหมดอยในความคดปรงแตง

ของเรา จตตดกามกเปนกามภพ จตตดความสงบกเปนรป

ภพ อรปภพ ตอไปนกเหนวาเปนภยทงหมด ไมตองการเอา

๙๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 96 4/25/09 12:22 PM

ทเปนภยเพราะมเกดดบ เปนทพงจรงๆ ไมได เหนกบตาอย

แลววา มแตสภาวะทเกดแลวดบๆ สบเนองตอกนไปยาวเปน

แพเหมอนฝงมดทเดนเรยงกน มองเหนเหมอนเชอก แตเปน

มดแตละตวๆ ดวยความทมนสบเนองตอกน เลยปดบง

อนจจงเอาไว เมอเหนวามการเกดดบขาดจากกน เปนมด

แตละตว กจะไมเปนเสนเชอก จตจะไมอยากได จากแตเดม

ตองเอา ตองคอยปองกนตวเองจากสงนนสงน ตอไปนจะ

เรมมอสระ นเปนนพพทาญาณ

เมอเกดนพพทาแลว จะกเกดวราคะ ซงมลกษณะตรง

ขามกบตณหา โดยปกตเมอยงไมเกดญาณ ยงไมมความรวา

ทกอยางตกอยในกฎไตรลกษณ ทานกจะขวนขวายแสวงหา

แตสงดๆ ทงทางโลกและทางธรรม ทำาใหทานเหนดเหนอย

สวนทไมด กขวนขวายไมใหเขามา สวนทดกเพลดเพลนตด

ของ เปนลกษณะของราคะ พอทานรแลววาทกสงทกอยาง

๙๗

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 97 4/25/09 12:22 PM

ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ทกสงถกอนจจงกดกรอนอย

ตลอดเวลา ทานกจะเลกขวนขวาย วราคะกคอตรงกนขาม

กบตณหา ถอดถอนความเพลดเพลนในโลก ใจมแตอยาก

จะหลดพน นอมใหถงสภาวะทไมเกด ไมแก ไมเจบ ไมตาย

ตรงกนขามกบสงขาร อยากจะหนไปใหพนๆ

เมอเหนยงขนไปอกวา แมแตความเบอหนาย ความ

อยากจะหลดพนนนกเปนสภาวะทปรงแตงขนมา เปนสงขาร

อยางหนง ทมเหตกเกดขนหมดเหตกดบไป จตจงวางเฉยใน

สงขารทงหลาย ทงดและไมด จตเพยงแตรอเวลาเทานน น

เรยกวาสงขารเปกขาญาณ เปนจดสงสด กอนจะเขาสวถ

จตทเปนไปเพอโลกตตระ กอนทจะเปลยนเปนอกคน ซง

กแลวแตวาสนาบารม แลวแตความขยนหมนเพยรของทาน

ทจะไมละทงกรรมฐาน ไมขเกยจและบารมเกา ซงไมรวา

ใครทำาอะไรมาบาง บางคนเรว บางคนชา ไมเทากน ทานจะ

๙๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 98 4/25/09 12:22 PM

บรรลตอนไหนไมมใครร เพยงแตรอเวลาเทานน จตจะมอง

อยางบรสทธไมมการปรงแตง ชวตจะมอสระมากแมจะยง

เปนปถชนอย ถงจะไมเปนพระอรยะเจา ชาตตอไปกไปเกด

ในภพภมทด แตถาเปนพระอรยะเจากเหลออก ๗ ชาตเปน

อยางมาก

พระผมพระภาคตรสไวในปจฉมโอวาทเรองใหเราทำา

กจใหสำาเรจดวยความไมประมาท คอการมสต สตนอปมา

เหมอนกบรอยเทาชาง หร โอตตปปะ ศล สมาธ ปญญา

อนทรย พละ โพชฌงค กจะมารวมลงในน อานสงสของสต

นนทำาใหทานมความสข เรมตงแตปฏบต

๙๙

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 99 4/25/09 12:22 PM

ในการตามดกาย เวทนา จต ธรรม พระองคตรสวา

วเนยย โลเก อภชชาโทมนสสำ – สามารถกำาจดอภชฌาและ

โทมนสในโลกเสยได ละอภชฌาและโทมนสในสงทกำาลง

ร กำาลงดอย แตเดมเคยตดกาย ถาดกายกจะละอภชฌา

โทมนสในกายได ในเวทนา ในจต ในธรรมกทำานองเดยวกน

กเลสตางๆ ความทกข ความเครยด ความวตกกงวล ทเรา

เคยมกจะจางไป มความสขขน และจะทำาใหแจงพระนพพาน

พนทกขไป

๑๐๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 100 4/25/09 12:22 PM

๑๐๑

ลำ า ด บ ญ า ณ

The WayOut new.indd 101 4/25/09 12:22 PM

๗จตอยบาน ปลอดภย

การหลดพนจากสงครอบงำาหรอหลดจากความยดถอ

ทงหลาย กคอการหลดพนจากความคดปรงแตงของตวเอง

กเลสตางๆ กด เขามากบความคด ถาเราอยในโลกของความ

คด ไมวาจะคดลกซงขนาดไหนกเรยกวาเปนวญญาณพเนจร

เปนคนไมมบาน อยางทางกายเรามบานอยหนงหลง ตอน

เชาออกไปทำางาน ตอนเยนกกลบบาน แบบนคอทางกาย

ทางใจกตองมบานใหใจอยเชนกน เพยงแตมสตกกลบบาน

ได พกผอนได บานในทนกคอลกษณะของการมฐานใหจต

๑๐๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 102 4/25/09 12:22 PM

อย บาลเรยกวา “สตปฏฐาน” ทตงใหเกดสต สถานทๆ ให

จตอย มอย ๔ หลง คอ กาย เวทนา จต และธรรม เวลา

ใจออกไปขางนอก กเหมอนคนออกไปทำางาน เวลาเรานกได

กกลบบาน จดทปลอดภยทสดคอกลบมาอยทฐาน ฐานของ

สตฐานใดฐานหนง ใหทานรวาจตทไมอยทฐาน จตทออกไป

ขางนอก เปนจตทไมปลอดภย อยางจตอยกบสงทเหนทางตา

สวยๆ งามๆ กชอบ เกดความอยากไดตดของ ถาทานตาย

ตอนนนกไปเกดเปนเปรต ดงนน การหลงออกขางนอกกาย

นอกใจจงเปนจดทไมปลอดภยเพราะไมใชบาน

ผทจตหลดบอยและนานเกนไป ไหลออกไปเรอย ก

ควรหาวหารธรรมอนใดอนหนงททานชอบใหจตอย อย

แลวจตมความสข ดนามและรปในรางกายทเปลยนแปลงไป

เรอยๆ ดไปนานๆ กจะเขาใจ เวลาปฏบตไปกจะมทงคนด

และสงทถกด ทานกไมตองไปหา หรองงวาจะทำาอยางไรให

๑๐๓

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 103 4/25/09 12:22 PM

เกดสภาวะน การแยกไดระหวางผรกบสงถกรนนเปนกระ

บวนการของสตทพฒนาแลว เรากสามารถสราง และมความ

รสกอยางนนได เพยงแตยงไมแทเพราะวาสรางขนมา ตอง

ฝกใหเกดสภาวะอยางนนจรงๆ เกดขนมาเองโดยอตโนมต

ฝกรสกตวบอยๆ ไปเรอยๆ กจะมสภาวะของผรและสงถกร

แยกกนออกมา เปนสภาวะความรสกปรากฏขนในใจ

ขณะนทานสามารถแยกผรและสงถกรได โดยการทำา

ขนมา ลองหลบตา หยกตวเองใหแรงหนอย แลวเอาความ

รสกมองลงไป เหมอนเราใชตาปกตมองทสงของบางอยาง

ใหทานมองลงไปทความเจบ ความเจบเปนผทถกร สวนตา

ทมองเปนผร ผด กใชตานนแหละเลอนมามองททองพองยบ

กได แตอยากมหนานะ มองเฉยๆ ตานเปนตาทมองไดรอบ

ทศ ไมมขอจำากด สามารถรสกไดหมด

๑๐๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 104 4/25/09 12:22 PM

ขอใหฝกรสกตวมากเขาๆ สภาวะนกจะอยกบเรา

บอยขน สวนใหญเราไมเคยแยก มนกเลยรวมกนอย เปน

เราเปนเขาดวยความยดมนถอมน อารมณภายนอก สงทเหน

ทไดยน ไดกลน ไดรส สมผสทางกาย ความเยนความรอน มน

ไมไดเขามาสรางกายเรา แตทเรารสกกบมน ชอบหรอชงมน

เพราะรปแปลงเปนนาม เวลาเหนรปแลวแปลงเปนความ

รสกทางใจ แปลงเปนเวทนา โดยเทยบกบสญญาเดมของเรา

ทมอย เกดความชอบ ไมชอบ

ดวยความทเราไมมผร เรากกลายเปนสงเดยวกบ

สญญา เวทนา และสงขารทปรงแตง แบบนโดนกเลสครอบงำา

เอา ฉะนน เราจงตองสรางผรขนมา ผรคอจต ผรนนเปน

สงทมอยแลว เปนสมบตภายในของแตละคน เหมอนดวง

อาทตยสองแสงอยแลว แตเวลามเมฆมาบดบงดวงอาทตยก

ไมสองแสง ผรมอยกบเรา แตทเราไมร กเพราะถกสญญา

๑๐๕

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 105 4/25/09 12:22 PM

เวทนา สงขารทเขามาในรปของความคดปรงแตงครอบงำาเอา

มนเลยมด มองไมเหน

ถาเพยงแตเรารเทาทน มสต ผรกจะปรากฏตวออก

มาเปนผด เมอมสตสมปชญญะ สามารถกนสญญา เวทนา

สงขาร จตไมถกครอบงำา ทำาใหจตเปนผด ไมไดเปนผแสดง

ตามการครอบงำาของความคดปรงแตงตางๆ ทานจงไมตอง

ไปหาผรทไหน มอยแลวในตวทาน เพยงแตมสตใหมากๆ ม

สตอยกบกาย เวทนา จต ธรรม รสกตวไปเรอยๆ ทานกจะร

เองวา ผรเขากรมาแตไหนแตไรอยแลว เพยงแตออกจากโลก

ของความคดกเหนความจรงแลว ทยากกตรงออกจากโลก

ของความคดนแหละ

ผรจะใชในการเจรญวปสสนาเปนการรทางมโนทวาร

สงทมองเหนไดทางตาสามารถรได ๒ ทวาร คอทางตาและ

ทางใจ แตวาเวลาเจรญวปสสนา เอาทรทางใจทจะเหน๑๐๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 106 4/25/09 12:22 PM

ความเปนไตรลกษณ ปกตเวลาเราเหนแลว เราจะไปเสวย

เวทนาในสงนน เชน เวลาเราเหนรปทสวย เรารสกชอบรป

นน เวลาเหนรปทไมสวย เรารสกไมชอบรปนน เวลาทเรา

ไดยนเสยงดวยหแลว ใจเรากจะไปเสวยอารมณในเสยงนน

ถาชอบเสยงนนกเปนโสมนส ถาไมชอบกเปนโทมนส ถา

เฉยๆ กบเสยงนนกเปนอเบกขา นเรยกวาไปเสวยอารมณใน

เสยง เรองมนเลยยาว

ถาทานอยกบการเคลอนไหวอยางมสต ความคด

ปรงแตงเกด พอรทนมนจะหายไปทนท นเรยกวารแจง

ดวยใจ กสกแตวารแจง ถาใจไมเขาไปเสวยเวทนาในสงทได

เหน ไดยน ไดกลน ไดรส สมผส กไมมทกข แตหากเรา

เขาไปเสวยเวทนาแลว ตณหากจะตามมา สงไหนทเราชอบ

เรากอยากจะยดเอาไว สงทไมชอบกอยากจะปดออกไป น

เปนลกษณะของตณหา ตณหากจะกออปาทานและกอภพ

๑๐๗

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 107 4/25/09 12:22 PM

เปนเราเหน เราไดยน เรารสก เราเปนนน เราเปนน ทำาสง

นนสงนเพอตวเรา เปนวงจรของทกขขนมา

สตจะรกษาคนปฏบต สตนเปนตวรกษาจต เปน

ตวความไมประมาท เปนตวธรรมะทจะทำาใหถงโลกตตระ

ธรรมะเหลานจะรกษาคนปฏบต บาลทานวา“ธมโม หเว รกขต

ธมมจาร – ธรรมะนนแหละรกษาคนปฏบตธรรม” ตวธรรมะ

แททจะนำาเราไปสความเปนพระอรยะเจานเขาจะรกษาเราตลอด

ทานฝกสตไปบอยๆ การกระทำาทไมด การพดทไมดจะ

ลดลง ถาฝกแลวยงพดมากเหมอนเดม อยางนแสดงวาไมได

ฝกสตแตเขาใจวาฝก ถายงพดเพอเจอ พดยกตนเอง ยงชอบ

คลกคล อยากใหตวเองสำาคญ แบบนกไมใช ถาฝกสตถกตอง

จะดขนทกวน พสจนไดและเหนไดดวยตวของเราเอง ถาปฏบต

ไปแลวไมดขน แสดงวา ขเกยจปฏบตหรอปฏบตไมถก ขยนแต

วาทำาไมถกกไมไดผล ๑๐๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 108 4/25/09 12:22 PM

ดงนน ทานทงหลาย ควรอยทบานของตนเอง คอ

อยในกาย เวทนา จต ธรรม เวลาเราฝกไปบอยๆ จนสตเกด

เปนอตโนมตแลวจะไมมการแบงแยก ตอนแรกเหมอนแบง

แยก เชน บางทานใชลมหายใจเขาออกเปนวหารธรรม ก

เหมอนกบมกายเปนบาน พอทำาไปนานๆ กเหนความคด

ความรสก เหนกเลสตางๆ บานกขยายตวออกมาเปนบาน ๔

หลง อยางนทตงของสตกมากขน หลงลมกกลบบานไดเรว

ในการปฏบตเพอเขาถงพระนพพาน ใชอนไหนกอนกได เนน

อนไหนกอนกได สดทายกเหมอนกนหมด เวลาตรสรกไดสต

ปฏฐานทงส

การฝกรสกตวเปนการพาใจมาสจดทปลอดภย หมด

ทกขทงโลกนและโลกหนา เรยกวา “มชฌมาปฏปทา – ทาง

สายกลาง” ไมหลงไปในกามสขลลกานโยคหรออตตกลมถา

นโยค ทายทสดกถงการปรนพพาน

๑๐๙

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 109 4/25/09 12:22 PM

การหลงไปตามรป เสยง กลน รส สมผส ความคด

เรองราวตางๆ เกยวกบสงเหลานนเปนกามสขลลกานโยค

พวกทเรยนหนงสอมามากๆ มกเปนนกพเนจร จตก

ชอบออกนอกทางอยเรอย จตไหลไปในความคดปรงแตงทาง

ใจเยอะ ทานจะชอบเสยดวยเพราะเหมอนเปนคนมความ

รมาก แตวญญาณพเนจรกคอพเนจรนนแหละ แบบนหลง

ไปทางใจ

การทำาใหกายและจตตนเองลำาบาก เปนอตตกลมถานโยค

บางคนกเดนเพงกายจนแขงทอ หรอวานงเกรงจนตวแขง

เปนกอนหนไป นเรยกวาทำากายตนเองใหลำาบาก เปนอตต

กลมถานโยคทางกาย ใหเราทำาสบายๆ ถาปวดหลงปวดขา

กดเพอการศกษา ถาไมไหวกเปลยนทา ทเราดนกเพอใหรจก

ทกขทมนแปะอยกบรปรางกาย ถาเราไมด ทกขกมอย มน

ทนสภาวะดงเดมของมนไมได เปลยนไปเปลยนมาอยเรอย ๑๑๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 110 4/25/09 12:22 PM

แตเราไมรความจรง เรากเลยตองดใหร ทกขทางกายท

เหนไดชดกตอนจะเปลยนอรยาบถ จะมอาการเจบ และม

อาการรำาคาญทางใจ ไมพอใจ จะตองเปลยน เรากจะเหน

ไดด ใหใชเปนเครองมอศกษา

จตกทำานองเดยวกน อยาไปบบบงคบใหเกดความ

ลำาบาก เชน จตเปนธรรมชาตทตองคดจนเคยชน เราจะไป

หามไมใหคด อยางนมนผด เพยงแตเรารวานจตมนคด จต

รสกอยางน ชอบ ไมชอบกรไป อยาหามคด สวนมากชอบ

เปนนกแปลงจต นกวาตวเองเปนอตตา เวลาความโกรธเกด

กเพงใสความโกรธ ความโกรธกหาย กลายเปนคนเกง เขาใจ

วาตนเองเปนผมความสามารถ มกเลสเกดกทำาลายได อยาง

นเปนอตตกลมถานโยคทางจต การปฏบตธรรมกบไม

ปฏบตธรรม มนกตางกนตรงทรกบไมรเทานน ไมไดตางกน

เพราะเราไปทาใหเกดความตางขน ถายงทำาใหเกดความ

๑๑๑

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 111 4/25/09 12:22 PM

ตางขนระหวางการปฏบตกบไมปฏบตนนเรยกวานกสราง

ภาพ ตอนไมปฏบตเปนคนหนง พอเขาลจงกรมกเปนอกคน

หนง กลายเปนนกแสดงไป ถาแสดงเกงกเปนคนด กทกข

แบบคนด ใหเรารเทาทนนกสรางภาพดวย ความคดปรง

แตงของเรานนแหละทมนชอบแสดง ใหดดๆ แลวจะเหน จะ

เขาใจ

หนาทเรา ฝกสตใหรเทาทนไปเรอยๆ มความรสก

มความคดปรงแตงอะไรมากด ดไปเรอยๆ ถาเมอไหรเรา

ไมด เราจะถกความคดลากไป มนมแตสงทเกดเพราะเหต

ปจจยแลวกดบไป เกดแลวดบๆ เปนกระแสไตรลกษณ

เหมอนแมนำาทไหลไปไมเคยหยดนง ขนธ ๕ กเหมอนกบ

กระแสนาเปนของใหมอยตลอดเวลา ขนธ ๕ นมาจากความ

เปลยนแปลง และกจะเปลยนแปลงไปไมเคยหยดนง เหมอน

เขมวนาทของนาฬกา เขมวนาททหมนไปไมหยดคอลกษณะ

๑๑๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 112 4/25/09 12:22 PM

ของปจจบน ทเคลอนไปไมหยดอยกบท เพยงแตเราร อะไร

มากร นคอการรเทาทนปจจบน การรเทาทนปจจบน ไมใช

ไปกกปจจบนใหมาหยดตอหนาเรา หนาทของเราททำากบ

ปจจบนไดคอรอยางเดยว ถาทำาเกนกวานนแสดงวาตดอดต

หรออนาคต พอรเสรจแลว อยากรเพม ไปเพงไว รแลวไม

ชอบมน อยากใหมนหาย อยางนตดอดต รแลวไมพอใจแค

นน อยากจะรเยอะๆ หาวธทำายงจะด อยางนตดอนาคต

ความเพยรทถกตองเปนสมมาวายามะกคอการเพยร

รบอยๆ นแหละ เพยรมสต เวลาหลงลม กเพยรฝกใหรสก

กลบมาเรวๆ หนอย อยางหลงนาน ทานทฝกแรกๆ จะรสก

ทรมาน โดยเฉพาะคนทชอบคดมาก ใจกจะไหลไปคดอย

เรอย ทานกตองรแลวกลบมารสก อยาหลงนาน ทำาอยาง

นบอยๆ ซงถาทำาโดยไมยอมเบอหนาย ไมไดคดถงผล จะได

ผลหรอไมกอกเรองหนง เพยรฝกไปเรอย อยางนเรยกไดวา

๑๑๓

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 113 4/25/09 12:22 PM

เปนผมความเพยร ซงจะไดรบประโยชนจากการปฏบตธรรม

คนทมความเพยรทำาไปเรอยๆ เรยกวาคนทเชอมนใน

กฎของกรรม ทำาเมอทำาเหตผลกตองม เรามหนาทเพยงแต

ทำาเหต สวนผลจะมาตอนไหนไมตองสนใจ ปลอยเปนกระ

บวนการของธรรมะไป ผลมมาเอง ดงนน ไมตองหวงผล

จะทำาใหเสยเวลาในการฝกสต เรามกจะพดถงเรองการเกด

แก เจบ ตาย แตการประพฤตพรหมจรรยนน ประพฤตเพอ

ใหถงการไมเกด ไมแก ไมเจบ ไมตาย

๑๑๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 114 4/25/09 12:22 PM

ถาม คำาวา พจารณาเหนเปนอยางไร

ตอบ ในบาลจะมบอยๆ เชน พจารณาเหนรปโดย

ความเปนตน พจารณาเหนตนมรป เหนรปในตน เหนตนใน

รป พจารณาเหนเวทนาโดยความเปนตน อยางนเปนตน...

การมองเหนดวยความรสกนนแหละคอการพจารณาเหน

แตนเปนฝายเหนผด ถาฝายเหนถกกตรงกนขาม ทานเหน

แลวกรสกดวยใจวา ไมใชสตว บคคล ตวตน อยางนเรยก

วาการพจารณาเหน

ตอนนทานมองเหนเปนแทงเปนกอนเพราะฆน

สญญา จดจำาเอาไววาเปนกลมกอน ตอไปฝกมากขน ก

มองเหนเปนรปนาม เหนวา เปนสงไมเทยง เปนทกข เปน

อนตตา เปนการทำาลายฆนสญญา อยางนเรยกวา พจารณา

เหน ไมใชคดเอา แตเปนความรสกทเกดขนในใจของผปฏบต

๑๑๕

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 115 4/25/09 12:22 PM

สมมาทฐไมใชตวความคดเหน แตคอความรวา ความ

คดเหนนนไมใชตวตน เกดขนกเพราะมเหตปจจย เปนของ

ไมเทยง คงอยในสภาพเดมไมได ตกอยภายใตกฏไตรลกษณ

รวานคอทกข นคอทกขสมทย นคอทกขนโรธะ นคอทกข

นโรธคามนปฏปทา

ลกษณะของปญญาคอเหนไตรลกษณ ถาทานปฏบต

ไปแลวไดความรอะไรมากมาย แตไมเหนเกดดบเสยท นน

ยงไมถก เพราะมวหลงอย พระโสดาบนรวา “ยำ กญจ

สมทยธมมำ, สพพนตำ นโรธธมมำ – สงใดสงหนงมความเกด

ขนเปนธรรมดา สงนนทงมวลลวนดบไปเปนธรรมดา”

การเปนพระโสดาบน ไมตองการความจำาหรอความ

สามารถพเศษอะไร ตองการเพยงความรสกตว ขยนหมน

เพยรทำาไปเรอยๆ ใหเปนคนธรรมดาๆ ถาปฏบตโดยถก

ตองแลว จะเปนคนธรรมดาจนไมมคนสงเกตเหน ๑๑๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 116 4/25/09 12:22 PM

ถาม จะรไดอยางไรวาปฏบตถกหรอไมถก

ตอบ จรงๆ แลว ตวเราจะรเอง รทนกเลสมากขน

กเลสจะลดลง จตใจจะเบาสบายขน ทกขนอยลง มความสข

มากขน การยดมนถอมนจะนอยลง มองเหนความสวยงาม

มากขน มชวตทเปนธรรมดามากขน ไมมการแยกระหวาง

ความธรรมดาสามญกบความอศจรรย เพราะมนเปนสง

เดยวกน พอปฏบตไปจนสตเกดเองได กจะมความสขเลยไม

ตองรอนาน

๑๑๗

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 117 4/25/09 12:22 PM

ถาม เหตใกลของสมมาทฐ ค อปรโตโฆสะกบ

โยนโสมนสการ ใชหรอไม

ตอบ ถกแลว โยนโสมนสการเปนการมองถกแงมม

ทจะทำาใหเกดปญญา มองถกตวสภาวธรรม โดยการสนใจ

สภาวะในกายในใจบอยๆ จนเหนความไมเทยง เปนทกข

เปนอนตตา ของทกอยาง เปนเหตใหเกดของสมมาทฐ

สวนปรโตโฆสะคอการไดฟงมาจากคนอน โดยเฉพาะ

ฟงมาจากพระอรหนตสมมาสมพทธเจา จนถงฟงจากครบา

อาจารยเปนเหตภายนอก ฟงแลว ทบทวน ใครครวญ นำามา

ประพฤตปฏบต โยนโสมนสการ เปนเหตภายใน

๑๑๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 118 4/25/09 12:22 PM

ถาม เพง กบ ด ตางกนอยางไร

ตอบ คำาวา เพง เปนภาษาไทย ถาในใชความหมายท

ถก มนกถกเหมอนกน ความหมายกเทากบดนนแหละ ถาใช

ไมถกกจะกลายเปนจดจองตามการบงการของตณหา การทำา

สมถะนนเปนการเพงอารมณ เรยกวา อารมมณปนชฌาน

วปสสนานนเปนการเพงลกษณะ เรยกวา ลกขณปนชฌาน

การเพงอารมณคอการสนใจดอยทอารมณเดยว ให

รอารมณนนสบายๆ โดยไมตองสนใจอารมณอน เชน ดลม

หายใจกสนใจดอยางเดยวไปเลย นเรยกวาเพงอารมณ เปน

วธการของสมถะ แบบนเปนการขมความคดอนไว โดย

ใชความคดอยางใดอยางหนง หรอหลบไปสนใจอารมณใด

อารมณหนง เพอใหจตสงบมกำาลง

ถาเปนวปสสนานนดทลกษณะ หรอเพงทลกษณะ

มนจะจบอนใดอนหนงไมได เพราะลกษณะเปลยนอยตลอด๑๑๙

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 119 4/25/09 12:22 PM

เวลา เปนไปตามกฎไตรลกษณ หนาทททาไดตอลกษณะคอ

ดเฉยๆ เหมอนดนาไหล จะดไดจตตงมความตงมน เหมอน

คนยนอยรมตลงมองดนำา

๑๒๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 120 4/25/09 12:22 PM

๑๒๑

จ ต อ ย บ า น ป ล อ ด ภ ย

The WayOut new.indd 121 4/25/09 12:22 PM

๘เหนความคด ดบความทกข

อรยสจนนเปนกระบวนการแกปญหาแบบครอบ

จกรวาล คอแกทเดยวไดหมดทกปญหา ไมใชแกทละปญหา

ไมสนใจวามปญหากเรอง กรายละเอยด แกทเดยวหายหมด

อยางเราเครยดเพราะมปญหาตางๆ รอยแปดประการ ถา

ปฏบตตามแนวอรยสจ ตามคำาสอนของพระผมพระภาคแก

ไดทกคน ไมวาปญหาอะไรกแกไดหมด ไมมการสนใจราย

ละเอยดของปญหา เพราะเปนการแกทตนตอ นคอความ

อศจรรรยของอรยสจ

๑๒๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 122 4/25/09 12:22 PM

การแกทตนตอ อปมากอยางเชน ไฟดวงนสวาง เรา

จะไมใหไฟสวาง กดสวทช แสงสวางกหาย นคอการสาวหาเหต

ในแนวอรยสจ ตนตอของทกขคอความคดปรงแตง ความ

คดปรงแตงมาจากอวชชา เวลาดบกดบทความคดปรงแตง

ใหรทนความคดปรงแตง ปญหากหมด เราไดยนคำาพดวา

ใหปลอยวาง การปลอยวางคอวางความปรงแตง การปฏบต

ททำาใหเขาถงการปลอยวาง กคอใหรทนความปรงแตง เมอ

ความปรงแตงไมม ความทกขกไมม

ในกระบวนการของการปฏบตเพอทจะใหถงการ

พนทกขนน ตองเรมจากการปฏบตเปนขนๆ ไป ในขนตน

กมการรกษาศล ทำาบญ ไหวพระ สวดมนต แตบางคนไม

เคยทำามากอนเลยกสามารถมาฝกไดเหมอนกน เพราะพวก

นอกศาสนา ถาเขาตองการฝกสตปฏฐาน กมาฝกได ไมได

หมายความวาตองนบถอพทธศาสนากอนจงฝกได เราอยาไป

๑๒๓

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 123 4/25/09 12:22 PM

พดวาตองนบถอพทธศาสนาเทานน เพราะจะไมเหมอนใน

พระไตรปฎก อยางมพราหมณมาถามพระพทธเจาๆ เทศน

จนพราหมณบรรลไปเลยกม เรองการฝกตามแนวสตปฏฐาน

จงไมจำากดเชอชาต ไมจำากดศาสนา เปนเรองกลางๆ ใครม

ทกขกเอาสตปฏฐานไปปฏบตได

วธการปฏบตเรมตนจากการฝกใหมสต อยางทได

กลาวไปแลววา พนฐานชวตม ๒ อยาง คอ ความหลงกบความ

รสกตว ความรสกตวนจะเปนกระบวนการปฏจจสมปบาท

ฝายหมดทกข เราจงตองสรางความรสกตวใหมากๆ เหตผลท

แนะนำาใหทานดสภาวะตางๆ เดนกใหรสกตว ทำาอะไรกใหรสก

ตว มความคดมากใหร มความรสกมากใหร นแหละเปนการ

ฝกสต

สตจะเปนอตโนมตกตอเมอจตสามารถจดจำาสภาวะ

ได เหตใกลใหเกดสตเรยกวา “ถรสญญา” แปลวา การ๑๒๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 124 4/25/09 12:22 PM

จดจาสภาวะไดมนคง สภาวะทเปนจรง เชน อาการทางกาย

ความรสกทางกาย ความรสกทางใจ สข ทกข เสยใจ ดใจ โลภ

โกรธ กลว เครยด อจฉา ฯลฯ นคอตวสภาวะ ถาเราดบอยๆ

รสกถงมนบอยๆ ตอไปเมอจำาไดแมน สตจะเกดเอง แคเรา

ขยบตว สตกจะเกด จตใจเปลยนแปลง สตกจะเกด ทานท

ฝกไปพอสมควรจะเรมเหนวาอยดๆ สตกเกดเอง เชน เวลา

คดปบ สตกเกด สตทเกดเอง ระลกรกายรใจ เรยกวา สต

สมโพชฌงค

ลกษณะของสตปฏฐาน ๔ คอ กาย เวทนา จต ธรรม

ถาจะพดแบบเรยงกไดดงน

เราฝกฐานกาย เชน อานาปานปพพะ ดลมหายใจ

เขาออก

อรยาปถปพพะ ดกายยน เดน นง นอน หรอการ

เคลอนไหวของรางกายในอรยาบถตางๆ๑๒๕

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 125 4/25/09 12:22 PM

สมปชญญปพพะ ดกายทเคลอนไหวมการคเขา การ

เหยยดออก การแล การเหลยว การนงหม การทานอาหาร

การถายอจจาระและปสสาวะ ทำาไปใหมความรสกตว

พอหดดทำาอยางนไปบอยๆ กจะเกดสมปชญญะขน

ลกษณะของสมปชญญะ เปนความรสกทวทงตว กายขยบก

รสกทวตว หรอทรจกกนวา “รสกตวทวพรอม”

การฝกดวยการดลมหายใจเขา ลมหายใจออก ดวย

การดอรยาบถนอย อรยาบถใหญตางๆ ระหวางนกจะเหน

ความคด เหนความรสก ปกตทานมกจะถกความคดลาก

ไป ทานจงตองคอยรสก เวลาคดกรวาคด แลวกกลบมา

รสก แรกๆ ตองอาศยความจงใจอยบาง ตอไปถาทานม

สมปชญญะแลว กไมตองทำาดวยความจงใจ พอหลงคดไป

เมอรจะเหนความคดดบไปตอหนาตอตาทเดยว

๑๒๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 126 4/25/09 12:22 PM

ทานกไมตองไปหามความคด ไมตองไปทำาใหมนคด

นอยๆ คดสนๆ มนอาจจะคดยาวบาง สนบาง กใหรตามท

มนเปนจรง ใหเหนวา จตมนเปนอนตตา มนคดไดเองของ

มน ไมสามารถบงคบมนได มนไมใชตวเรา

ทงกศลและอกศลกเหมอนกน เปนสงปรงแตงทงสน

อปมาเหมอนหองทเรานอน ถาเราอยคนเดยวกวางๆ ทนม

แขกมาบาน มทงแขกดำากบแขกขาว แขกดำาคออกศล เชน

ความเครยด โลภะ โทสะ ทแอบเขามากบความคด สวนแขก

ขาวกเปนกศล เชน ความมเมตตา มศรทธา แตแขกกยงเปน

แขกวนยงคำา ผานมาแลวกผานไป ไมไดอยนาน

ดงนน ททานถามวา ชวยคดแลวจะเปนอยางไรนน

ตอบวา ถาคดดเปนกศลกเปนแขกขาวนนแหละ เปนการ

สรางนำาหนกใหกบจต ทานลองฝกด ลองคดพจารณาหวขอ

ธรรมะ แลวลองสงเกตจตดๆ จะสงเกตวานำาหนกของจตเพม ๑๒๗

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 127 4/25/09 12:22 PM

แตอยาหลงลมแลวมวคดเอาๆ นะ ตองมความรตว ลองด

ดวยการสวดมนตกได สวดแลวคดถงความหมาย จะรสกวา

จตหนก แตถาสวดไปธรรมดาไมนกถงความหมาย จตจะไม

หนก พระอรหนตหมดการปรงแตงทเปนอภสงขาร หมดการ

ทำากรรม ทานจงถงทสดทกข ทานกยงมชวตอยนนแหละ แต

ทานถงทสดทกขแลว เพราะวาทานรเทาทนกระบวนการปรง

แตงทงหมด

ในการปฏบตนน กเปนการปฏบตเพอรแจงอรยสจ ๔

คอ เวลาทรทกขอยางแจมแจง สมทยกไมมทตง นโรธก

แจง มรรคกอยตรงนน การเจรญมรรคกคอสตสมปชญญะ

ทเราดนนเอง ทำาแบบนไปเรอยๆ จนกวาจะสมบรณ คนท

จะเหนอรยสจสมบรณคอพระอรหนต

๑๒๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 128 4/25/09 12:22 PM

ถาม ขอใหสรปของแนวปฏบตเพอละทกขแบบเรยง

ตามลำาดบ

ตอบ คอการฝกสตนนเอง ทานจะฝกเรยงแบบกาย

เวทนา จต ธรรม กได ซงเปนวธทดและไดผลดมาก เพราะวา

ถาทานฝกดอนใดอนหนงไป ทานตองฝกอนอนดวย เพราะ

อนเดยวไมพอ อยางบางทานดจตอยางเดยว พอไปสกพก

อาจมปญหาเหมอนกน คอความคดลากไปเยอะเกนไป กเลส

แรงๆ ความเครยดแรงๆ กเอาไมอย ทำาใหจตฟงซานมากเกน

ไป ทานกตองฝกอยางอนดวย เชน ดลมหายใจ การเดน

จงกรม แลวแตใครชอบแบบไหน เพอใหมสตสมปชญญะด

และจตมกำาลงพอดวย เราจงฝกรทงกายทงใจ มความรสก

ทางใจขนมากด เหนแลวกปลอยไป กลบมาดทลมหายใจ

กลบมาดกายทเคลอนไหว ทยกมอ ฯลฯ ททำาแบบนเพอให

สตดและมกำาลง ดงนน เมอเราฝกฐานอนๆ ดวย กจะทำาให

๑๒๙

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 129 4/25/09 12:22 PM

เรามความสข การดจตกจะงายขน

ขณะททานปฏบตดกาย ดเวทนา ดจต กเปนฐาน

ธมมานปสสนาอยเหมอนกน แตวามนยงไมครบถวน เมอมสต

ปญญามากขนจะเปนฐานธรรมะดวยตวของมนเอง เชน เราด

ลมหายใจเขาออก เมอดนานจะเหนความรสก หายใจเขารสก

อยางไร หายใจออกรสกอยางไร จตใจเปนอยางไร สบาย ไม

สบาย สงบ ฟงซาน กจะเหนดวย หรอเวลาทเราเดนจงกรม

ตอนแรกกจะเหนการเดนอยางเดยว ตอไปกจะเหนความรสก

และเหนจตททำาใหเกดการเดนดวย เวลาททานเหนอยางน

ตวลมหายใจกจะกลายเปนสภาวะอยางหนงทไมใชตวตนอะไร

เปนเพยงธาตไหลเขา ธาตไหลออก แลวเหนวาลมหายใจน

เกดขนแลวกดบไป ลมหายใจเขากอนหนง ลมหายใจออกก

อนหนง เหนความไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา กเปนหมวด

ธมมานปสสนา เรยกวาเหนเปนรปขนธ

๑๓๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 130 4/25/09 12:22 PM

ฝกตอนแรกเปนกายานปสสนา ตามดกาย เวทนาน

ปสสนา ตามดเวทนา จตตานปสสนา ตามดจต ฝกไปๆ

ความรเพมขน สงตางๆ ทร จะรวมกลายเปนตวธรรมะ

ทงหมด รวมลงในความไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา

เปนหมวดธมมานปสสนา

ความรทเปนอยางนจะทำาใหเหนทกสงเสมอกน ไม

วาจะลมหายใจกด การเคลอนไหวกด เวทนากด กศลกด

อกศลกด จะเสมอกนโดยความเปนธรรมะ นเรยกวา ธมมาน

ปสสนาสตปฏฐาน ทานจะจดลงหมวดไหนกได หมวดขนธ

กได หมวดอายตนะกได หมวดอรยสจกได เวลาปฏบตเรา

ไมไดจด แตในหนงสอทานมแสดงไว

การฝกสตเพอไปพระนพพานทานตองไปคนเดยว

เอาเพอนไปดวยไมได จรงๆ แลว ความโดดเดยวกมความลม

ลกอยในตวมนเอง ขอใหทานพยายามอยคนเดยว มสตให๑๓๑

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 131 4/25/09 12:22 PM

มากๆ เวลาเราไปยงกบคนมากๆ จะทำาใหการหยงลกลงไป

ในการศกษาตนเองทำาไดลำาบาก ไมใชวาเราอยในสงคมแลว

เราปฏบตธรรมไมได กปฏบตได แตถามโอกาสกควรอยคน

เดยวเพอจะไดศกษาอะไรใหลกซงขน เพศพระภกษจงเปน

เพศทเหมาะกบการปฏบต พวกโยมกอยาไปสรางภาระให

พระมาก ทกวนนกเหนทำาบญกนมาก บางเรองสรางภาระ

ใหพระ ทานตองคอยดแล แคนงเจรญพรกบโยมกเสยเวลา

แลว ดงนนเรากตองอำานวยความสะดวกใหแกพระทงหลาย

ดวย ไมใชนมนตใหไปเจรญพรหรอรดนำามนตใหอยเรอย

ทานจะไมมเวลาปฏบต

๑๓๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 132 4/25/09 12:22 PM

ถาม ทำาไมทำาสมาธแลวเครยด

ตอบ สมาธแทๆ ถงจะเปนแบบสมถะนนกไมเครยด

จตจะสบาย เปนกศล มความสงบอยในอารมณเดยว จตท

หนก ทเครยด เปนจตโทสะ เพราะทานเพงแรงเกนไป จต

ตกไปในภมอกศล อยากจะได จงเครยด เปนมจฉาสมาธ

ไมใชสมาธแท เปนจตอกศล ถาจตเปนกศลตองมธรรม ๖ ค

ประกอบอยดวยเสมอ คอ สงบ เบา ออน ควรแกการงาน

คลองแคลว และตรง ไมวาจะเปนกศลแบบไหนกตองเปน

แบบน

ความเครยดไมไดเปนผลจากการทำาสมถะแตเปนผล

จากการทำาผดนนเอง ทานจะจองใหเปนสมถะนนแหละ แต

ไมเปน กลายเปนอกศล การดอารมณเดยวแบบสมถะนก

ตองทำาแบบสบายๆ

๑๓๓

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 133 4/25/09 12:22 PM

ถาม การตงใจคดหวขอธรรมะจะเปนตวปญหาหรอไม

ตอบ การคดแบบตงใจคดนใชเฉพาะเทาทจำาเปน คอ

ใชบรหารทกขใหเปนไปและใชเพอประโยชนแกหมสตว ถา

ตงใจคดแจกแจงหมวดธรรม โดยคดวา วธนเปนทางพนทกข

จะทำาใหเกดญาณปญญา เปนสรางนำาหนกใหกบจต แตถา

เปนการแปลงจตบางเปนบางครงกไมเปนไร เชน เวลาเกด

ความขเกยจขน กหยบเรองมรณสตมาคดใหจตมนขยน พอ

จตขยนกเลกคด หรอเวลาทฟงซาน ไมตองไปดหลายอารมณ

ใหจบอารมณเดยว เชน ดลมหายใจเขาออก หรอไปเพงอน

ใดอนหนงใหจตมนรวม พอรวมแลวกปลอย นเรยกวาการ

แปลงจตในกระบวนการปฏบต เพอใชงาน ถาจตซมๆ ทอๆ

มนๆ ทานกอาจตองเดนมากๆ หรอบางทานตดความสขใน

สมาธ จตไมยอมมาทำางานดกายดใจใหเหนไตรลกษณ กใช

วธคดธรรมะตางๆ ใหจตทำางาน แลวกมาตามดกายดใจตอไป

๑๓๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 134 4/25/09 12:22 PM

ความคดเรองราวตางๆ นยงหยาบอย ลกๆ ลงไป

ธรรมะจะสองไมไดดวยคำาพด เพราะคำาพดมาจากความคด

ตวธรรมะแทๆ ไมใชสงทรบรไดดวยคำาพด ตวธรรมะแทๆ

มนพดไมได ตวพดได เปนความคด เปนบญญต ใชเพอ

สอสารแนะนำากน

๑๓๕

เ ห น ค ว า ม ค ด ด บ ค ว า ม ท ก ข

The WayOut new.indd 135 4/25/09 12:22 PM

๙สามญญผลสตร

จะอธบายสามญผลในพระพทธศาสนา ในการแสดง

สามญผลนจะแสดงวธการปฏบต ใหเหนผลประจกษชดได

ในชวตประจำาวนและในชาตน ไมตองรอชาตหนา ไดรบผล

ตงแตเรมตนจนกระทงเปนพระอรหนต มลำาดบการปฏบต

ทเรยงกนไปตงแตตนจนจบ เรมทการประพฤตพรหมจรรย

ไมใชเปนการทำาบญ ทำาทาน การทำาวตรสวดมนต ฯลฯ แต

การกระทำาเหลานนกมประโยชน ชวยใหจตใจดงามขน เรา

ตองไมหยดอยแคนน ตองมาประพฤตพรหมจรรย ฝกฝนให

๑๓๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 136 4/25/09 12:22 PM

จตใจเกดศล มอนทรยสงวร มสต สมปชญญะ และคณธรรม

อนๆ เพมมากขนไปตามลำาดบ

ศล ลกษณะของตวศลในพระพทธศาสนานวดกนทจต

คอเปนลกษณะของจตทดงาม ออนโยน ซอตรง ไมโดน

อารมณครอบงำา คนทฝกสตไปพอสมควร จะเรมมความรสก

วาจตมศล จตจะออนโยนลง เหนใจคนอนเพมขนอตโนมต

ไมเหนแกตว ไมเอาความเหนตวเองเปนใหญ ตอไปกจะ

ออนลงเรอยๆ เอง จตมความออนโยน นมนวล มความเอนด

ตอสตวทงหลาย ถาทานอานในเรองศลกจะเหน เชน การ

มศลขอทหนง ละการฆาสตว จตกจะมความเอนดตอสตว

ทงหลาย มความเหนอกเหนใจ ทำาแตสงทเปนประโยชน

ตอกน ถาฝกสตไปแลวจตใจแขงกระดางขนไมถก เพราะ

๑๓๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 137 4/25/09 12:22 PM

เปนลกษณะของจตไมมศล ทานฝกไปกจะเหนจตเจาเลห

ความมมายาสาไถย จะรจกวาเปนอยางไร เชน บอกใหปฏบต

สบายๆ จตเจาเลหกจะบอกวาสบายๆ คอขเกยจ เปนตน

ทานตองตามดมนไป อยาไปทำาตามมน ผลของการมศลนน

พระผมพระภาคไดสรปไวในขอ ๒๑๒ หนา ๗๒ วา

มหาบพตร ภกษผสมบรณดวยศลอยางน ยอมไม

ประสบภยอนตรายจากการสำารวมในศลเลย เปรยบเหมอน

กษตรยผไดรบมรธาภเษกเปนพระราชา กำาจดขาศกไดแลว

ยอมไมประสบภยอนตรายจากขาศกเลย ภกษผสมบรณดวย

อรยะศลขนธอยางนยอมเสวยสขอนไมมโทษในภายใน

มหาบพตร ภกษชอวาสมบรณดวยศลเปนอยางนแล

จตทมศลอยภายในนน เปนลกษณะทมความสข

ทไมมโทษในภายใน ซงโทษทงหลายกคอความเหนแกตว

๑๓๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 138 4/25/09 12:22 PM

ความแขงกระดาง มายาสาไถย อจฉารษยา เจาทฐ ถาจตยง

มสงทมโทษอยมาก ชอวาจตไมมศล ถามศล กเลสหยาบๆ

จะถกละไป

ทานใชคำาวา “ภกษผสมบรณดวยอรยะศลขนธอยาง

น” มคำาวาอรยะอยขางหนา ศลนนมหลายแบบ ศลทรกษา

แลวเอามายดเพอแบงพรรคแบงพวกกม เปนศลทรกษาดวย

อำานาจตณหาและทฐ เชน เรารกษาศล ๘ กทำาใหเกดมานะ

เกดการยดขนและแบงแยกเราเขาได วตรปฏบตตางๆ ถา

ปฏบตไมถก กสามารถจะเปนเครองแบงแยกพวกได นไมใช

อรยะศลขนธ เพราะทำาใหจตใจกระดาง กลายเปนสลพพต

ปรามาส ถาเปนอรยะศลขนธ เปนศลทไมเจอดวยตณหา

และทฐ รกษาศลอยดวย รอยดวยวาเปนจตทออนโยน เปน

อธศล อยในตวจต พสจนไดในตวจต ทานทยงไมไดเคยฝก

สต อาจดวาตวเองกเปนคนออนนอมถอมตน พดด ฯลฯ แต

๑๓๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 139 4/25/09 12:22 PM

โดยความเปนจรงถาทานไดฝกสต ทานจะรวาแตเดมนนจต

แขงกระดางเยอะ แตเรานกวาเราเปนคนด สวนใหญรไมทน

กเลสของตนเอง

ศลภายในนแหละจะสงออกมาขางนอก ทางคำาพด

ทางการกระทำาตางๆ ซงคนภายนอกกจะรเหมอนกน ถา

ทานบอกวาทานฝกสตไปมากแลว แตยงมกโกรธอย ทา

อะไรตงตงอย พดยกตนขมคนอน ชอบวาคนนนคนน

ชอบวจารณคนอน ใหรไดเลยวานนไมใชจตทมศล

อนทรยสงวร เมอจบเรองศลแลว ทรงแสดงในขอ ๒๑๓ เรอง

อนทรยสงวร หลงจากททานฝกสตไปเรอยๆ ตอไปกจะ

เปนการฝกแบบอนทรยสงวร ทานแสดงวา

มหาบพตรมหาบพตร ภกษชอวาคมครองทวารใน

๑๔๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 140 4/25/09 12:22 PM

อนทรยทงหลายเปนอยางไร

คอภกษในธรรมวนยนเหนรปดวยตาแลวไมรวบถอ ไม

แยกถอ ยอมปฏบตเพอสำารวมในจกขนทรย ซงเมอไมสำารวม

แลวกจะเปนเหตใหถกบาปอกศลธรรมคออภชฌาและโทมนส

ครอบงำาได จงรกษาจกขนทรย ถงความสำารวมในจกขนทรย

ฟงเสยงดวยห ฯลฯ ดมกลนดวยจมก ฯลฯ ลมรสดวยลน ฯลฯ

ถกตองโผฏฐพพะดวยกาย ฯลฯ รธรรมารมณดวยใจแลวไม

รวบถอ ไมแยกถอ ยอมปฏบตเพอสำารวมในมนนทรย ซงเมอ

ไมสำารวมแลวกจะเปนเหตใหถกบาปอกศลธรรมคออภชฌา

และโทมนสครอบงำาได จงรกษามนนทรย ถงความสำารวมใน

มนนทรย

ภกษผประกอบดวยความสำารวมอนทรยอนเปนอรยะน

ยอมเสวยสขอนไมระคนกบกเลสในภายใน มหาบพตร ภกษ

ชอวาคมครองทวารในอนทรยทงหลายเปนอยางนแล

๑๔๑

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 141 4/25/09 12:22 PM

นเปนลกษณะของอรยะอนทรยสงวร การปฏบตใน

ทางพทธศาสนาตองเปนการปฏบตทปราศจากตณหาและ

ทฐตลอดสาย การทจะรทนตณหาและทฐ ทานตองมสต

การฝกสตจงมความสำาคญมากในกระบวนการฝกธรรมะแต

ละขนๆ มฉะนนแลวการรกษาศลอาจจะดด แตกลายเปน

สลพพตปรามาสไป การฝกสมาธกอาจดด แตกลายเปนสมาธ

นอกศาสนาไป การปฏบตทถกตองจงตองไมเจอดวยตณหา

และทฐเสมอ ทานจงมคำาวาอรยะกำากบเอาไว คาวาอรยะน

คอความหางไกลจากตณหาและทฐ ตณหาคอความอยากได

ของดๆ ไมอยากไดของทไมด ทฐคอความคดความเหนของ

ตวเอง

ทานใดทไดอานหรอไดสวดมหาสตปฏฐานสตร ตอน

ทายๆ ของทกหมวด กจะลงทายดวยการใหปฏบตโดยไมม

ตณหาและทฐเสมอ

๑๔๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 142 4/25/09 12:22 PM

ในอนทรยสงวรทวา “ภกษชอวาคมครองทวารใน

อนทรยทงหลายเปนอยางไร คอ ภกษในธรรมวนยนเหนรป

ดวยตาแลว ไมรวบถอ ไมแยกถอ” นคอการไมตดในนมต

และอนพยญชนะ การปฏบตวปสสนาตามทพระผมพระ

ภาคแสดงไว ไมตองปดกนการรบร แตใหรทน อยารวบถอ

อยาแยกถอ การใหมสต ไมตดในนมตอนพยญชนะ อนเปน

ภาพลวงตา เปนสงทความคดสรางขน

เหนรปดวยตาแลวกใหสงเกตปฏกรยาตางๆ จนเขาใจ

ชดเจนแจมแจง อภชฌาและโทมนสครอบงำาไมได ถาไม

ไดฝกสต ตาเหนรปแลว อภชฌาและโทมนสเขาครอบงำา

ไดงาย เพราะเราไปอโยนโสมนสการในสภนมต คอหลงไป

ในความคดของเรานนเอง เวลาหลงไปในนมต คอเมอเหน

แลว ไปสนใจภาพลวงตาตามสมมตบญญต เหนเปนคน หาก

สนใจรายละเอยด เหนผมสวย เหนควสวย ตาสวย อกสวย

๑๔๓

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 143 4/25/09 12:22 PM

ของเลกๆ นอยๆ นแหละ เปนอนพยญชนะ ทำาใหกเลสเกด

ขนครอบงำาจต

พอเหนหนาเปนนาย ก. นนมตเขา พอจำาไดวา นาย

ก. เคยวาพดอยางนนอยางน นอนพยญชนะ หากเราตดใน

เรองอยางนโทสะกเกด การหลงไปในความคดจนตดนมต

อนพยญชนะ ทำาใหกเลสเขาไดโดยเฉพาะทางใจ

คำาวา ไมใหอภชฌาโทมนสครอบงำานน ไมได

หมายความไมใหม เราอาจจะโกรธ แตความโกรธไมครอบงำา

เพราะเราเหน เรารทน ไมใชขมความโกรธไว ขมไวกจะไมเหน

ไมเปนการรบรธรรมารมณดวยใจ ความโกรธเปนธรรมารมณ

ถนมทธะกเปนธรรมารมณ เวลาความงวงปรากฏ อาการท

แสดงออกจะมมาก จะเหนกตอเมอตาปดไปแลว เรยกวาสง

ผลออกมาทางรปกาย ตวจรงมองไมเหน ถนมทธะมสภาพท

ทำาใหจตหดหทอถอย ตอไปเมอเราเหน เรารทน มนกจะไม

๑๔๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 144 4/25/09 12:22 PM

สามารถทำาใหจตหดหได กเลสอนๆ กโดยทำานองเดยวกน เมอ

เหนบอยๆ กจะละไดดวยปญญา ละเปนตทงคะ วกขมภนะ

จนกระทงสมบรณละไดโดยเดดขาดเปนสมจเฉทะ

สำาหรบผลของอนทรยสงวร พระผมพระภาคสรปไว

มดงนวา “ภกษผประกอบดวยความสำารวมอนทรยอนเปน

อรยะน ยอมเสวยสขอนไมระคนกบกเลสในภายใน...” เสวย

สขอนไมระคนกบกเลสในภายใน เปนลกษณะของการฝก

อธจต จตกจะละเอยดขนๆ เปนอสระจากกเลส แตไมใชไมม

กเลส

สตสมปชญญะ เม อเฝาดไปเร อยๆ ขอปฏบตลำาดบตอไปกคอ

สตสมปชญญะ ขอ ๒๑๔ สตสมปชญญะ

มหาบพตร ภกษชอวาประกอบดวยสตสมปชญญะ

เปนอยางไร คอ ภกษในธรรมวนยนทำาความรสกตวในการ

๑๔๕

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 145 4/25/09 12:22 PM

กาวไป การถอยกลบ การแลด การเหลยวด การคเขา การ

เหยยดออก การครองสงฆาฏ บาตรและจวร การฉน การดม

การเคยว การลม การถายอจจาระปสสาวะ การเดน การยน

การนง การนอน การตน การ พด การนง มหาบพตร ภกษชอ

วาประกอบดวยสตสมปชญญะเปนอยางนแล

ถาทำาไดอยางนกไดชอวาเปนผมสตสมปชญญะ รตว

อยเสมอในทกอรยาบถ เหนนามรปทกตอนไป ไมวาจะเปน

กาวไป ถอยกลบ เหลยวด แลด กรหมด แสดงวามความ

ชำานาญ บางทานกนยมไปฝกในสำานก เพอใหตอเนอง จะได

เหนสภาวะ แตเมอฝกไปแลวตองเอามาใชในชวตประจำาวน

ใหได ตองทำาใหไดทกๆ ท

สมปชญญะทสำาคญในตอนนมสองอยาง คอโคจร

สมปชญญะ และอสมโมหะสมปชญญะ โคจรสมปชญญะ

หมายถง การทเราสามารถแผกระจายอาณาจกรของ๑๔๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 146 4/25/09 12:22 PM

กรรมฐานใหออกไปสทกๆ กจกรรม ทกๆ การเคลอนไหว

ใหเปนการปฏบตในทกทเรยกวา โคจรสมปชญญะ เปนการ

ถอกรรมฐานไปถอกรรมฐานกลบ อสมโมหะสมปชญญะ คอ

การเกดปญญาไมหลงวามตวตน ทำาสงตางๆ ดวยความรตว

การยดถอวาเปนตวตนกจะนอยลง เรมเหนสภาวธรรมแตละ

อยางๆ มากขน เวลาทมสตมากขน เหนวารปเกาหมดไป รป

ใหมเกดขน เหนลกษณะของสภาวธรรมทไมไดเปนกลมเปน

กอน ตอนนมองเหนความจรง ความสบเนองทเหมอนแถว

มด กจะขาดไป อรยาบถทเคยปดบงตวทกขเอาไวกจะเหน

เพราะมความรตวอยตลอด

การรมหลายทวาร ถาเปนทวารกายกร เยน รอน

ออน แขง ตง ไหว

ถารทวารใจ กรทงรปทงนาม รปรางกายเรากปรากฏ

เหมอนเปนหนยนตตวหนง มสวนประกอบหลายๆ อยาง ๑๔๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 147 4/25/09 12:22 PM

เราเหนเปนเหมอนหนยนตเดนไปมาอย เปนการรทางมโน

ทวาร อยางการรวากายนงอยนเปนการรทางใจ เปนการร

รปปรมตถ เปรยบเหมอนการดรปในกระจก มองเหนเปน

คนนงอย มลกษณะการประกอบยดกนไวของรป ทานทฝก

ไปบอยๆ กจะเหน รสกไดดวยใจ

คำาวา “ร” เชน รการกระทบของเทา ไมใชเอาจตไหล

ลงไปแชไวในเทา รทองพองยบ ไมใชเอาจตไปแชไวททอง

แครแบบเปนผด มสต ใจจะชอบไหลไป ทานตองหดสงเกต

ใหด ใจไหลลงไปกใหรดวย

เมอฝกมากขนกสามารถขยายกรรมฐานออกไป

เปนการปฏบตในชวตประจำาวนของเราได จตกเรมมสมาธ

เปนผดไดบางแลว แตถลำาลงไปในอารมณบาง เปนผดบาง

สลบกนไป มความหลงๆ ลมๆ ไดไมเปนไร แตอยาใหหลงไป

นาน ฝกไปเรอยๆ การเปนผรผดน จะมชวงทเปนผดจรงๆ

๑๔๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 148 4/25/09 12:22 PM

กบตอนชวงทถลำาเขาไปในอารมณดวย

สนโดษ ตอไปสภาวะจตใจของทานจะเรมเปลยนไปเปนผทม

ความสนโดษ ความมกนอย ไมคลกคล พดนอย เพราะจต

เกดปญญาระดบหนงแลว

ในพระสตรอนอาจแสดงเรองอน เชน โภชเน

มตตญญตา ชาครยานโยคะ แตในสามญญผลสตรนแสดง

เรองสนโดษ แสดงถงสภาวะจตทดำาเนนไปจากการฝกฝน

พดนอยลง ไมคลกคล คดนอยลงดวย คดเทาทจำาเปน แตเดม

ททานเหนอะไรกคด คดเรองภเขา แมนำา หนงละคร อะไร

ตางๆ ตอไปเหนกไมคดปรงแตงยาวจนเปนเรองอยางนน

สตกบความคดปรงแตงเปนคตอสกนอย คอถาสตเกด คตอส

คอความคดกโดนสตตอยตาเลย เรองจะไมยาว ขอความ

๑๔๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 149 4/25/09 12:22 PM

เรองสนโดษทานแสดงวา

มหาบพตร ภกษชอวาผสนโดษเปนอยางไร คอ ภกษ

ในธรรมวนยนสนโดษดวยจวรพอคมรางกาย และบณฑบาต

พออมทอง จะไป ณ ทใดๆ กไปไดทนทเหมอนนกบนไป ณ

ทใดๆ กมแตปกเปนภาระ มหาบพตร ภกษชอวา ผสนโดษ

เปนอยางนแล

นทานกลาวถงพระภกษ ตอไปสภาวะจตกจะพฒนา

ขน ทานยกตวอยางการใชจวรพอคมรางกาย แตเดมทยง

ไมฝก จะมวตถอปกรณเยอะไปหมด ตอมาเมอฝกเพมขน

วตถอปกรณตางๆ จะนอยลงไป จตเปนอยางนน ทานก

จะบณฑบาตพออมทอง ตองปฏบตไปและสงเกตตวเองไป

เรอยๆ ทานจะเหน เดมเคยตกอาหารเหลอ ตอไปจะไมคอย

เหลอ เปนคนมกนอย สนโดษ ขดเกลา และพดนอยลง ตอ

มากจะเรมเหนความสงบสขภายใน ผปฏบตจะเหนวา ความ

๑๕๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 150 4/25/09 12:22 PM

สงบสขภายในทเราแสวงหาอยทไหน ความจรงกอยกบทาน

นนแหละ เพยงแตโดนความคดปรงแตงครอบงำาเอาไว เพยง

เอาความคดออกกจะเหนความสงบสขภายใน อยกบทานท

กำาลงนง นอน เดน ยน อยนนแหละ เปนลกษณะทมสมาธ

อยภายในตวเอง ตอไปความสขกไมตองหาอก เพราะความ

สขอยขางใน เปรยบเสมอนดวงอาทตยทสองแสงอยตลอด

เวลา ทมดเพราะมเมฆบง สมาธและความสงบสขรมเยนใน

ชวตกเหมอนกน อยตรงนนแหละ เพยงแตความคดของ

เราครอบงาบงความสขไว เมอออกจากความคดกจะเหน

ความจรง จะมความสงบสข

๑๕๑

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 151 4/25/09 12:22 PM

ละนวรณ ๕ ตอไปทานแสดงถงเรองการละนวรณ ๕ ซงกคอ

ความหลงคดทลากกเลสเขามาในจตใจ ครอบงำาความสงบ

สข รมเยน ความอสระภายในจตใจเอาไว ในการปฏบตทาน

จะเหนจรงๆ วานวรณเปนอยางไร หลงคดเรองของทนารก

นาพอใจ กเปนกามฉนทนวรณ คดไปถงคนทเคยทำาไมดกบ

เราหรออยากจะไดสงนนแลวไมได เกดไมชอบใจขนมา เรยก

วาจตตกไปในปฏฆนมต เปนพยาปาทนวรณ นวรณหรอ

กเลสอนๆ กทำานองเดยวกนนนเอง จดเรมตนมาจากการ

เขาไปในโลกของความคด

๑๕๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 152 4/25/09 12:22 PM

ขอ ๒๑๖ คณสมบตของผจะละนวรณ

ภกษนนประกอบดวยอรยะสลขนธ อรยะอนทรยสงวร

อรยะสตสมปชญญะและอรยะสนโดษอยางนแลว พกอย ณ

เสนาสนะเงยบสงด คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถำา ปาชา ปา

ชฏ ทแจง ลอมฟาง เธอกลบจากบณฑบาต ภายหลงฉนอาหาร

เสรจแลว นงขดสมาธตงกายตรงดำารงสตเฉพาะหนา

ขอ ๒๑๗ การละนวรณ ๕

เธอละอภชฌา (ความเพงเลงอยากไดของเขา) ในโลก

มใจปราศจากอภชฌาอย ชำาระจตใหบรสทธจากอภชฌา

ละความมงรายคอพยาบาท มจตไมพยาบาท มงประโยชน

เกอกลสรรพสตวอย ชำาระจตใหบรสทธจากความมงรายคอ

พยาบาท ละถนมทธะ (ความหดหและเซองซม) ปราศจาก

ถนมทธะ กำาหนดแสงสวาง มสตสมปชญญะอย ชำาระจตให

๑๕๓

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 153 4/25/09 12:22 PM

บรสทธจากถนมทธะ ละอทธจจกกกจจะ (ความฟงซานและ

รำาคาญใจ) เปนผไมฟงซาน มจตสงบอยภายใน ชำาระจตให

บรสทธจากอทธจจกกกจจะ ละวจกจฉา (ความลงเลสงสย)

ขามวจกจฉาไดแลว ไมมวจกจฉา ในกศลธรรมอย ชำาระจต

ใหบรสทธจากวจกจฉา

การททานแนะนำานโดยตรงเปนขอปฏบตสำาหรบพระ

ภกษ ถาทานอยากปฏบตใหไดผลรวดเรว แบบอกฤษ ก

ทำาได แตตองประกอบดวยธรรม ๔ อยาง คอ อรยะศล

อรยะอนทรยสงวร อรยะสตสมปชญญะ และอรยะสนโดษ

อยางนแลว ตอไปกพกอย ณ เสนาสนะเงยบสงด คอ ปา

โคนไม ภเขา ซอกเขา ถำา ปาชา ปาชด ทแจง ลอมฟาง กลบ

จากบณฑบาต ภายหลงฉนอาหารเสรจแลว นงขดสมาธ ตง

กายตรง ดำารงสตเฉพาะหนา

สงทสำาคญตองทำากอน คอ การมอรยะศลขนธ อรยะ

๑๕๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 154 4/25/09 12:22 PM

อนทรยสงวร อรยะสตสมปชญญะ และอรยะสนโดษ นคอจต

ทพรอมนนเอง เกดจากการฝกสต

ขอความในพระไตรปฎกน ถาทานอานดวยตณหา

และทฐ คอความชอบใจและความคดของทาน ทานกจะ

ไมเขาใจ แตอาจจะคดวาเขาใจ ทานจงมคำาวาอรยะอยขาง

หนา พดงายๆ คออยาคดเอาเอง ใหปฏบตแลวใหเปนอยาง

นน การเปนอรยะคดเอาเองไมได ตองมการปฏบต มการ

เพมพน มการสะสม

จตทจะทาใหเกดสมาธไดกคอ มสตตงไวเฉพาะหนา

ดงนน เมอไปสถานทตางๆ แลว ทานจงมคำาวา นงขดสมาธ

ตงกายตรง ดำารงสตเฉพาะหนา ฝกตอนแรกๆ สตของเรา

จะไมตงไวเฉพาะหนา เพราะวาเวลาฝกรสกตว กชอบไหล

ไปตามอารมณ เชน เดนอยใจกไหลไปอยทเทา ดลมหายใจ

๑๕๕

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 155 4/25/09 12:22 PM

ใจกไหลไปอยทลมหายใจ อยางนสตยงไมตงมน ตองฝกไป

เรอยๆ ในทนทานกลาวถงอรยาบถนง แตจรงๆ มสอรยาบถ

อนไหนกได ในพระไตรปฎกทานยกมาบางอยาง อยาง

สนโดษกแสดงเฉพาะจวรกบบณฑบาต แตรวมอยางอนๆ

ดวยทงหมด

การมสตเฉพาะหนาคอการเปนผดเฉยๆ แยกผรกบ

สงทถกรออกจากกนได ทำาไดอยางนกจะสามารถละนวรณ

ตางๆ ได การละนวรณกอยางทบอกไปคอไมไดละดวยการ

ขมไว แตละโดยการร ทำาใหนวรณไมเขามาครอบงำาจต การ

ละแบบวปสสนากไมเหมอนการละแบบสมถะ สมถะนนใช

วธขม วปสสนาใชวธปลอยใหมนขนมา แลวรตามเปนจรงวา

เปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา กจะสามารถละอภชฌา

คอความชอบใจในสงใดสงหนงได เวลาจตของทานไมมสมาธ

ไมมสตตงไวเฉพาะหนา ทานจะละอภชฌาไมได เวลาทม

๑๕๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 156 4/25/09 12:22 PM

สภาวธรรมดๆ เกดขนกบตวทาน ความรดๆ ทผดขนมา บาง

วนผดขนมาก ทานกจะยนด เรยกวาอภชฌาเกด ลมดความ

ยนด เลยหลงไปในอภชฌา สตไมไดตงไวเฉพาะหนา เวลา

มสภาวธรรมดๆ ผดขนทานกตองร ถาทานยนด กรวายนด

เหนมนเกดมนดบไป นชอวามสตตงมน

เรองพยาปาทะ คอสงทไมดกทำานองเดยวกน เวลา

ทปฏบตธรรมกจะมจตไมด เครยด เกดขน เรากจะไมชอบ

หวนไหว นชอวาสตไมตงมน เพราะไมสามารถเปนผดเฉยๆ

ได หนาทของทานกฝกไปเรอยๆ ใหรสกตวใหไดบอยๆ ใครม

เทคนคอยางไรกไดไมจำากด แตอยาตดเทคนคตวเองกแลวกน

ถายงละกามฉนทนวรณ พยาปาทนวรณ ไมได ยง

ไมสามารถเปนผดเฉยๆ ได นวรณเหลานกจะครอบงำาจต

นวรณนคอสภาวะทขวางกนการปฏบตสมถะและวปสสนา

ถาทานปฏบตเขากตองมา ถาทานเหนนวรณกถอวาทานได๑๕๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 157 4/25/09 12:22 PM

เรมปฏบตแลว เชน ความงวง ถางวงมากๆ ถนมทธะครอบงำา

จตได ครอบงำาผรได ทานกไมมสตทจะด ถาทานดถนมทธะ

ไดทน กจะดบไปตอหนาตอตา จตกจะสวางโลงขนมา เรยก

วาอาโลกสญญา

อทธจจะกกกจจะ การหลงฟงไปในความคดเรยกวา

อทธจจะ ทำาใหทานลมดความรสกทางกายทางใจ ซงมมาก

ทสดในชวตเรา ฝกตอนแรกเดนไปรอยกาว เดนฟรหาสบกาว

มสตหาสบเกา กถอวาใชได แลวสตกจะมากขนๆ เอง บางครง

เกดความเดอดรอนรำาคาญใจขนมา อนนเปนกกกจจะ

ตอมากวจกจฉา การละวจกจฉาในทนไมใชเปนพระ

โสดาบน ตอนแรกๆ ผปฏบตมความสงสยในวธการ ในสกขา

เพราะทานไมเขาใจกศลหรออกศลแทๆ วาเปนอยางไร แมวา

จะเรยนมามากในพระอภธรรมแลวกตาม เมอมาปฏบตม

สตสมปชญญะมากเขา จงจะรวาสงไหนเปนกศลแทๆ กศล๑๕๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 158 4/25/09 12:22 PM

แทจะมความเบาสบาย ทานจะเหนเวลาทมสต มความ

เบาสบาย โลง ตรงตอสภาวะอยางไมมบดพลว เปนการด

สบายๆ เปนลกษณะของจตทเปนกศล คอ สงบ เบา ออน

ควรแกการงาน คลองแคลว ตรงตอสภาวะอารมณทดทรอย

ทำาไดแบบนจตใจของทานกจะมอสระ และจะละนวรณทง

๕ ได

ตอไปทานแสดงเรองสมมาสมาธ ซงเปนเหตใกลให

เกดญาณปญญา แยกรปแยกนามได เหนปจจยของนามรป

เหนสภาวะทกอยางตามจรง ทเปนไปตามกฎไตรลกษณ เกด

ความเบอหนายคลายกำาหนดได ความจรงกไมตองทำาอะไร

อยางอนหรอก เพยงแตเปนผเฝาดเทานน วธการนใชตงแต

ตนจนกระทงจบ

มอปมาของการละนวรณ มอย ๕ อปมาดวยกน

๑๕๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 159 4/25/09 12:22 PM

ขอ ๒๑๘ อปมาการละกามฉนทนวรณ

เปรยบเหมอนคนกหนมาลงทนจนประสบผลสำาเรจ ใช

หนเกาทเปนตนทนจนหมด เกบกำาไรทเหลอไวเปนคาเลยงด

บตรภรรยา เขาคดวาเมอกอนเรากหนมาลงทน การงานสำาเรจ

ผลด ไดใชหนเกาทยมมาลงทนหมดแลว กำาไรกยงมเหลอไว

เปนคาเลยงดบตรภรรยา เพราะความไมมหนสนเปนเหต เขา

จงไดรบความเบกบานใจและความสขใจ

๑๖๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 160 4/25/09 12:22 PM

ขอ ๒๑๙ อปมาการละพยาปาทนวรณ

เปรยบเหมอนคนไขอาการหนก บรโภคอาหารไมได

ไมมกำาลง ตอมา หายปวย บรโภคอาหารได กลบมกำาลง เขา

คดวา เมอกอนเราปวยอาการหนก บรโภคอาหารไมได ไมม

กำาลง เวลานหายปวย บรโภคอาหารได มกำาลงเปนปกต

เพราะการหายจากโรคเปนเหต เขาจงไดรบความเบกบานใจ

และความสขใจ

ขอ ๒๒๐ อปมาการละถนมทธนวรณ

เปรยบเหมอนคนตองโทษถกคมขงในเรอนจำา ตอ

มา พนโทษออกจากเรอนจำาโดยสวสดภาพ ไมตองเสยคาใช

จายใดๆ เขาคดวา เมอกอนเราตองโทษถกคมขงในเรอนจำา

เวลานพนโทษออกจากเรอนจำาโดยสวสดภาพ ไมตองเสยคา

ใชจายใดๆ เพราะการพนจากเรอนจำาเปนเหต เขาจงไดรบ

ความเบกบานใจและความสขใจ

๑๖๑

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 161 4/25/09 12:22 PM

ขอ ๒๒๑ อปมาการละอทธจจกกกจจนวรณ

เปรยบเหมอนคนทตกเปนทาส พงตวเองไมได ตอง

พงผอน จะไปไหนตามใจชอบกไมได ตอมา พนจากความ

เปนทาส พงตวเองได ไมตองพงผอน เปนไทแกตวเอง จะไป

ไหนกไดตามใจชอบ เขาคดวา เมอกอนเราเปนทาส พงตวเอง

ไมได ตองพงผอน จะไปไหนตามใจชอบกไมได เวลานพนจาก

ความเปนทาส พงตวเองได ไมตองพงผอน เปนไทแกตวเอง

จะไปไหนกไดตามใจชอบ เพราะความเปนไทแกตวเองเปน

เหต เขาจงไดรบความเบกบานใจและความสขใจ

ขอ ๒๒๒ อปมาการละวจกจฉานวรณ

เปรยบเหมอนคนมทรพยสมบต เดนทางไกลกนดาร

หาอาหารไดยาก มภยเฉพาะหนา ตอมา ขามพนทางกนดาร

๑๖๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 162 4/25/09 12:22 PM

ถงหมบานอนสงบรมเยนปลอดภยโดยสวสดภาพ เขาคดวา

เมอกอนเรามทรพยสมบต เดนทางไกลกนดาร หาอาหารได

ยาก มภยเฉพาะหนา เวลานขามพนทางกนดารถงหมบานอน

สงบรมเยนปลอดภยโดยสวสดภาพ เพราะการพบภมสถาน

อนรมเยนเปนเหต เขาจงไดรบความเบกบานใจและความ

สขใจ

ขอ ๒๒๓ อปมานวรณ ๕ ทยงละไมได

มหาบพตร ภกษพจารณาเหนนวรณ ๕ ทตนยงละไมได

เหมอนหน โรค เรอนจำา ความเปนทาส และทางไกลกนดาร

ขอ ๒๒๔ อปมานวรณ ๕ ทละไดแลว

มหาบพตร ภกษพจารณาเหนนวรณ ๕ ทตนละได

แลว เหมอนความไมมหน ความไมมโรค การพนโทษจาก

๑๖๓

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 163 4/25/09 12:22 PM

เรอนจำา ความเปนไทแกตวเอง และภมสถานอนสงบรมเยน

ขอ ๒๒๕ ความสขทำาใหจตเปนสมาธ

เมอภกษนนพจารณาเหนนวรณ ๕ ทตนละไดแลว

ยอมเกดความเบกบานใจ เมอเบกบานใจกยอมเกดปต เมอใจ

มปต กายยอมสงบ เธอมกายสงบยอมไดรบความสข เมอม

ความสข จตยอมตงมน

ขอ ๒๒๕ นเปนลกษณะททำาใหจตทตงมน เปนผร

และผด ทำาใหเกดปญญา ตอไปการเจรญของปญญากจะ

เปนไปตามลำาดบ ปญญาทเจรญจากการเปนผรผด เรยกวา

ภาวนามยปญญา ทานกดอยางนเรอยไปจนกระทงถงทสด

แหงทกข

การทำาสมาธกใหทำาตามลำาดบแบบน ฝกสตใหมความ

สข บางทานไมมความสขเลยไปนงสมาธใหจตมความสข

๑๖๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 164 4/25/09 12:22 PM

อยางนใชไมได ตองทำาใหจตมความสขกอนจงจะเปนปจจยให

มสมาธ เพราะทานบอกเอาไววา “เธอมกายสงบ ยอมไดรบ

ความสข เมอมความสข จตยอมตงมน” ถงตรงนเปนอธจต ตอ

ไปฝกไปเรอยๆ กจะเปนการฝกอธปญญา

ตอนทฝกอธจตไมไดหมายความวาไมมอธศล ศลกจะ

ดมากตามไปดวย การพด การกระทำาทางกาย กจะดขน จะ

มาชวยศล ตอนฝกไปไมไดหมายความวาไมมปญญา มดวย

เหมอนกน แตยงไมชดเจนแจมแจง ตองฝกตอไปอก

ถาม เหนหลายคนไมชอบอานหนงสอ

ตอบ โรคไมอยากอานหนงสอนเปนปกต คอใจจะ

เปลยนความสนใจ เพราะมลกษณะของโยนโสมนสการใน

ธรรม คนไหนทเรมเหนตวธรรมะแทๆ แลว ใจกจะเปลยนไป

ศกษาทตวธรรม แตเดมไมเหนตวธรรม ใจกจะตดบญญตคอ

๑๖๕

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 165 4/25/09 12:22 PM

คำาหรอเรองราวในหนงสอตางๆ ทเราเรยน ซงเปนบญญต ซง

กจรงบางไมจรงบาง คำาวาจรงบางไมจรงบางนหมายความ

วา เรองททานแสดงไวนนเปนจรง แตดวยอคตและความคด

ของเรานนแหละทจรงบางไมจรงบาง พอเราเหนตวหนงสอ

แลว เรากจะใสความคดเหนของเราเขาไป ความคดเหนน

คอความหมายตามอคตและภมหลงของตวเอง ใครมอคต

อยางไรกใสเขาไปๆ เรยกวา อโยนโสมนสการ

ถาอโยนโสมนสการในสภนมตกเกดกามราคะ คอคด

ในเรองทเราชอบราคะกจะเกด ยกตวอยางคนเปนหนม เวลา

คดถงสาวๆ ราคะกเกด เวลาทเราคดถงคนทเปนศตร หรอ

คนททำาสงไมดใหกบเรา ทำาสงไมดใหกบคนทเรารก โทสะ

กจะเกด จตตกไปในเรองราว ในความคด แมแตการศกษา

พระไตรปฎกเองกตาม การเรยนปรยตกตาม จตกสามารถ

ตกเขาไปในความคดคอทฐของตนเองได พอเกดการยด

๑๖๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 166 4/25/09 12:22 PM

ขนกเรยกวาอโยนโสมนสการในสงทคด จงเกดการยดขน

เวลาเกดการยดขนกจะรสกวาเราถกอยคนเดยว ถาใครพด

เหมอนเราคนนนกถกไปดวย ถาพดไมเหมอนเราคนนนกผด

ตอนแรกๆ จตของทานกจะตกไปในเรองของความคดมาก

แตพอทานมาหดรสกตว ฝกสต จะมการรสภาวธรรม บาง

คนกเรมเหนสภาวะของกาย สภาวของธาต ไมใชตวตน รสก

ตวแรกๆ ยงไมไดเหนตวสภาวะแทๆ เปนการทำาใหจตตนขน

มาด แตเวลาฝกไปนานๆ บางคนเดนชวโมงแรกไมเหนอะไร

เลย เดนทงๆ ขวางๆ ไปอยางนนแหละ สองชวโมงกยงไม

เหนอะไร พอชวโมงทสามเรมมอาการ บางคนวนแรกไมได

อะไร สองสามวนจงมผล แลวแตคน ไมเทากน พอทาน

ฝกไปนานๆ กจะเหนสภาวะของการเคลอนไหว เหนสภาวะ

การกระทบกนของธาตดน เปนตน เวลาทเราไมหลงเขาไป

ในโลกของความคด เรากจะเรมเหนจตหลงไป เหนโทสะ

๑๖๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 167 4/25/09 12:22 PM

เหนความเครยดทผานมาผานไป เปนการเหนสภาวะ ท

ใหฝกรสกตว รสกกายรสกใจ กเพอทำาใหเกดความรสกตว

จรงๆ หลดออกจากโลกของความคด พอหลดออกจากโลก

ของความคดแลว จะเรมเหนสภาวะของรปบาง สภาวะของ

นาม ความโลภบาง ความโกรธบาง ฯลฯ

แตเดมจตชอบหลงไหลไปในรป เสยง กลน รส สมผส

เรองราวทคด เรองบญญตตางๆ ตอมากจะมาสนใจในตว

สภาวะมากขน การสนใจสอดสองในตวสภาวะเพอใหเหน

วา ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา อยางน เรยกวา โยนโส

มนสการในธรรม จะทำาใหเกดปญญาวปสสนา

บางทานทฝกใหมๆ อาจะจำาเรองนนเรองนเกง พอ

ฝกไปสกหนอย จำาไมคอยได กไมตองตกใจ เปนเรองปกต

เพราะแตเดมเคยตดในเรองและจำาไดแตเรอง พอจตมาสนใจ

สภาวธรรม มนจะไมคอยสนใจเรอง ดงนน เรองตางๆ พอจบ๑๖๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 168 4/25/09 12:22 PM

ไปแลว หายหมด กไมตองตกใจ เปนปกต ใครทฟงแลวจำาไม

ไดนนแหละดทสดแลว

เมอทานฝกไปนานๆ ทานกจะเขาใจตนเอง และทำา

หนาทไปตามสมควร บางคนเปนนกวชาการกจะขยนอาน

หนงสอ บางคนเปนนกเทศนกจะนำาพระไตรปฎกมาเทศนให

ฟงไดเหมอนเดม เมอถงสภาวะทจตเปนกลางๆ แลว จะรจก

ตนเองตามความเปนจรง ตอนแรกจตยงปรบตวอย และจะ

คอยๆ เปนคอยๆ ไป จนกระทงถงความเปนกลาง คนนนจะ

รจกตวเองอยางถองแท เวลารจกแลวกรวาควรจะทำาอะไร และ

ทำาอยางไร ทำาดวยสตปญญา ไมใชทำาตามความอยาก เวลาท

เรายงไมรจกตวเองอยางถองแท กจะมปญหาสงสยอยเรอย เชน

กำาลงเรยนหนงสออย พอมาปฏบตแลว กไมอยากเรยน จะเรยน

ตอดหรอไมด บางคนเคยสอนอยดๆ พอไปปฏบตกไมอยาก

สอนแลว อยากปลกตวไปปฏบตอยางเดยว สงสยวาจะเอา

๑๖๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 169 4/25/09 12:22 PM

อยางไรด อยางนเปนตน ดงนน เวลาความสงสยเกดขนกใหด

วาสงสย สภาวะอะไรเกดขนกใหดใหเปนปจจบนไปเรอยๆ

ถาม ในอนตตลกขณสตร ใหรรปอดตดวยไมใชหรอ

ตอบ ในอนตตลกขณสตร พดถงเรองรปอดต อนาคต

ปจจบน ภายใน ภายนอก หยาบ ละเอยด ทราม ประณต

ไกล ใกล ม ๑๑ อยาง เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ก

โดยทำานองเดยวกน แสดงถงความร ความรกบตอนปฏบต

ไมเหมอนกน อยางบอกวาใหหมดความสงสยในอดต กไมใช

ใหทานไปควานหาอดตเอามาด ทานกดตอนปจจบนนเลย

วา สงทงหลายมนเกดเพราะมเหตปจจย ปฏบตจนเขาใจ

เรยบรอยแลว ความเขาใจของทานจะบอกเองวา ปจจบน

เปนอยางน อดตกเปนอยางนแหละ อนาคตกเปนอยางน

แหละ เหนปจจบนเปนแตเพยงรปนาม กรวาอดตกเปนเพยง

รปนาม อนาคตกเปนเพยงรปนามกหมดความสงสยเกยวกบ

๑๗๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 170 4/25/09 12:22 PM

อดตเกยวกบอนาคต

เรองสามญผลนบอกวธการฝกตงแตตนจนเปนพระ

อรหนตเลย ทานบอกทางไวหมดแลว เหลอแตเราผเดนตอง

ทำาตาม ถาบอกทางแลวผเดนไมยอมเดน กตองปลอยเขาไป

ลกษณะของการปฏบตแบบสามญผล คอการฝกสต

เพอใหเกดอธศลสกขา อธจตตสกขา อธปญญาสกขา ไปตาม

ลำาดบจนกระทงสมบรณครบถวน

สมาธ

ตอไปจะกลาวถงการทจตจะตงมนในขอ ๒๒๕

“เมอภกษนนพจารณาเหนนวรณ ๕ ทตนละไดแลว

ยอมเกดความเบกบานใจ เมอเบกบานใจกยอมเกดปต เมอม

ปตยอมสงบ เธอมกายสงบ ยอมไดรบความสข เมอมความสข

๑๗๑

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 171 4/25/09 12:22 PM

จตยอมตงมน”

เมอเราฝกสตมากขนไปเรอยๆ จตใจกจะดงาม มศล

เพมขน รจตละเอยดขน การทรจตไดละเอยดเรยกวาการ

ฝกอธจต จะไดจตทตงมนเปนสมมาสมาธ ทจตไมละเอยด

เพราะจตไปจบเกาะตดทตวอารมณ เปนจตหยาบหลงไป

ในความคดตวเอง เมอทานฝกไปๆ มองยอนกลบดขางหลง

ทานกจะรสกวา เมอกอนเราทำาแบบนนไดอยางไร พดแบบ

นนไดอยางไร ทานจะตกใจตวเอง เพราะเคยคดวาตวเอง

เปนคนด ตอไปกจะเชอความคดตวเองไมลง

๑๗๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 172 4/25/09 12:22 PM

เมอจตละเอยดมความสขขนกจะเปนจตทมความ

สขในตวเอง ไมตองคอยเสาะแสวงหาอารมณภายนอกมาให

จตหนกอกตอไป การทำากศลของทานกจะละเอยดขนดวย

เคยสวดมนต ตอไปการสวดมนตกจะเปลยนไป เดมทำาแบบ

อภสงขาร ทำาใหจตหนก การทำาบญตางๆ ททำาดวยเจตนา

หวงผลแบบอภสงขาร จตจะหนกทงสน การฝกสตแบบ

สามญผลไมใชการทาอภสงขาร แตเปนการละอภสงขาร

ละกรรม ดบกรรม

อภสงขารมทงฝายดและฝายไมด ฉะนน สงดๆ ท

เปนบญทงหลายทเราเคยทำามาเมอกอน เวลาทเราฝกสต

ไป การทำาบญ การใหทาน การรกษาศล การสวดมนตไหว

พระตางๆ กจะเปลยนไป การทำาพธกรรมตางๆ กจะเปลยน

ไป เวลาทจตของทานเปลยนไป แตเดมเคยทำาแบบนแลว

สบายใจ ตอมาจะรสกหนกๆ ทานไมตองตกใจ เปนปกตของ

๑๗๓

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 173 4/25/09 12:22 PM

จตทละเอยดขน เพราะสงไหนทเปนอภสงขาร เปนการเพมนำา

หนกของจต เพราะอภสงขารเปนปจจยใหเกดทกข ไมวาฝายด

หรอไมดกเกดทกขทงสน ทำาใหจตหนก

เมอมจตตงมนแลว กสามารถทจะเปนผเฝาดนามรป

ใหเหนตามความเปนจรงได หนาทของทานกดไปเรอย แต

วาบางทานกอาจไปฝกสมาธตามรปแบบเพอจะใหจตสงบตง

มนมากขนกได เพราะทานมสตสามารถดรปนามตามความ

เปนจรงไดแลว ตอไปทานสามารถไปฝกสมาธลกๆ กบครบา

อาจารยไดถาทานตองการ เมอมสตแลวจตจะไมหลง แรกๆ

ถายงไมมสต ควรฝกสตใหรจกทางสายกลางกอน จตจะได

ไมหลง ถาไมรทางสายกลางแลวไปฝกสมาธ สมาธนนกเปน

ความสงบทเปนไปเพอความยดมนถอมนได

ตอไปในสามญญผลสตรทานจะกลาวถงการไดฌาน

ต งแตปฐมฌานจนถงจตตถฌาน เวลาทานฝกสตแบบ๑๗๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 174 4/25/09 12:22 PM

วปสสนา ไมไดหมายความวาจะไมไดฌาน แตละคนไม

เหมอนกน พอฝกจนกระทงถงมสต มสมาธ สามารถเปนผ

ดได จตของทานบางครงกจะไปเปนสมถะ คอการดอารมณ

เดยว เรยกวาการทำาสมถะ และออกมาดนามรปตามเปนจรง

เปนลกษณะของวปสสนา จะสลบกนไปมาระหวางสมถะ

และวปสสนา

เวลาทจตเดนวปสสนาไป เหนลกษณะของนามรปท

เกดดบอยางรวดเรว เมอวปสสนาญาณสงๆ ขนไป จตกจะ

เหนดเหนอย เมอจตเหนอย จตกจะพลกไปสภมของสมถะ

คอไปอยกบอารมณเดยวเพอพกผอน แลวกออกมาดใหม

สมถะกบวปสสนาจงไมไดแยกกน เปนสมถะวปสสนาแบบ

องคมรรค

คนทำาวปสสนาอยางเดยวกสามารถไดฌาน บางคน

กไมได ไมเหมอนกน แตถาคนฝกวปสสนาอยากไดความสงบ๑๗๕

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 175 4/25/09 12:22 PM

แบบฌานลกๆ กไปฝกได อยางเชนวธการตางๆ ททานบอก

ไวในคมภรวสทธมรรค แมวาจะอานหนงสอแลวกควรจะ

ไปฝกกบครบาอาจารยทไดฌาน อยางพระททานปฏบตสาย

สมถะ เพราะเวลาปฏบตไปแลวจตสงบ บางครงอาจมการ

หลงได ในขณะทวปสสนาไมมอะไรใหหลง เพราะรอยาง

เดยว แตถงแมไมไดไปฝกสมถะตามรปแบบ บางคนกอาจได

ฌาน แลวแตอดตทเคยทำามา

แตถงอยางไรกตาม เมอจตรวมตวลงเปนมรรค ทก

คนจะไดฌานทงหมด เพราะวถจตขณะนน เปนวปสสนาท

เดนอยในฌาน คนทจะมสมาธสมบรณกคอพระอนาคาม

เพราะสภาพจตของทานเสมอกบฌาน ทานละกามราคะ

และปฏฆะไดแลว สนชวตทานกจะไปเกดในพรหมโลก ฌาน

ของพระอนาคามเปนฌานทอยตลอด ไมใชฌานแบบพวกททำา

สมถะแลวไมไดเจรญวปสสนา สมถะกบวปสสนาทเปนองค

๑๗๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 176 4/25/09 12:22 PM

มรรคทเปนอรยมรรคมองค ๘ ทคกนไปกเปนแบบหนง ทออก

ไปฝกตามรปแบบขางนอกกเปนอกแบบหนง

ขอ ๒๒๖ ปฐมฌาน

ภกษนนสงดจากกามและอกศลธรรมทงหลายแลว

บรรลปฐมฌานทมวตก วจาร ปตและสขอนเกดจากวเวกอย

เธอทำากายนใหชมชนเอบอมดวยปตและสขอนเกดจากวเวก

รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกายทปตและสขอนเกด

จากวเวกจะไมถกตอง

นเปนลกษณะของปฐมฌาน เวลาทานฝกไปเรอยๆ

ความสงบเพมขน ทานกมสภาวะจตทคลายๆ กบฌานดวย แต

อาจไมไดฌานจรงคอไมสงบถงขนนน ทานทฝกไปนานแลวก

จะรสกวา ความสขอนเกดจากวเวกเปนอยางไร เปนสขแบบไม

ตองอาศยสงภายนอก มอปมา แตจะใหทานไปอานเพมเตมเอง

๑๗๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 177 4/25/09 12:22 PM

ขอ ๒๒๘ ทตยฌาน

ยงมอกมหาบพตร เพราะวตกวจารสงบระงบไป ภกษ

บรรลทตยฌานมความผองใสในภายใน มภาวะทจตเปนหนง

ผดขน ไมมวตกไมมวจาร มแตปตและสขอนเกดจากสมาธอย

เธอทำากายนใหชมชนเอบอมดวยปตและสขอนเกดจากสมาธ

รสกซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกายทปตและสขอนเกด

จากสมาธจะไมถกตอง

ถาเปนสภาวะจตทสงบแลว ตอไปรางกายของทานก

จะเหมอนชมชนอยตลอดเพราะมปตเปนเครองหลอเลยงอย

ฌานนจะมความตงมนเปนผร ผดใหเหนชด มปตซาบซาน

พอฌานทายๆ ลกษณะของจตจะคอยๆ คลายจากปตและสงบ

มากขน เปนอเบกขา

๑๗๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 178 4/25/09 12:22 PM

ขอ ๒๓๐ ตตยฌาน

ยงมอก มหาบพตร เพราะปตจางคลายไป ภกษม

อเบกขา มสตสมปชญญะ เสวยสขดวยนามกาย บรรลตตย

ฌานทพระอรยะทงหลายสรรเสรญวา ผมอเบกขา มสต อย

เปนสข เธอทำากายนใหชมชนเอบอมดวยสขอนไมมปต รสก

ซาบซานอย ไมมสวนไหนของรางกายทสขอนไมมปตจะไมถก

ตอง

โดยปกตเราฝกใหมๆ ถามปตกจะรสกวามความสข

แตนนเปนของหยาบ ถาฝกนานขนไป จะเหนวาปตนนหยาบ

อย ตอนทปตยงไมเกดกใฝหาปตวาเมอไหรจะเกด มความ

สขเหลอเกน มความเยนสบาย โลง เบา แตกยงเปนของหยาบ

ทานฝกสตไปพอสมควร กสามารถเจรญฌานได ทานจะรวาไม

ยากอยางทคด บางทานคดวาการทำาฌานตองไปปา มพธกรรม

มากมาย ตองนงนานๆ ความจรงไมใชอยางนน ในการฝกสต

๑๗๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 179 4/25/09 12:22 PM

จตกจะพลกไปมาอย จตทรทอารมณเดยวกจะเปนลกษณะของ

สมถะ เมอถอนออกมาดเฉยๆ ดลกษณะของนามและรป ให

เหนเปนไตรลกษณ กเปนวปสสนา พอจตเดนวปสสนา รสก

เหนอยหรอฟงซานเกนไป กมาทำาสมถะ อยในอารมณเดยว

เพอใหจตสงบมกำาลง ใหจตไดพกผอน แลวคอยมาเจรญ

วปสสนาใหม กลบไปกลบมาอยางน ในชวตเราธรรมดาก

สามารถทำาได

ขอ ๒๓๒ จตตถฌาน

ยงมอก มหาบพตร เพราะละสขและทกขได เพราะ

โสมนสและโทมนสดบไปกอน ภกษบรรลจตตถฌานทไมม

ทกขไมมสข มสตบรสทธเพราะอเบกขาอย เธอมใจอน

บรสทธผดผองนงแผไปทวกายน ไมมสวนไหนของรางกายท

ใจอนบรสทธผดผองจะไมถกตอง

๑๘๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 180 4/25/09 12:22 PM

ลกษณะของจตตถฌานกจะมสตบรสทธ เพราะ

อเบกขา ตอไปจตของทานจะไมเขาไปในฝายดและฝายไมด

จะเปนกลางและเปนอเบกขามากขน การทจตเปนอเบกขา

นนจะทำาใหสตสมปชญญะบรสทธผดผอง เหมอนทอธบาย

ไวในครงกอนๆ วา เปนการดเฉยๆ เหมอนตาด ไมมคำาพด

เพราะคำาพดคอความคด ทเกดจากสญญาเดม จรงบางไมจรง

บาง

แตตอนแรกน จตไมเปนกลาง สงไหนดทานกรสกวา

จะคลอยตามอยเรอย สงทไมดกไมเอา จะเลอกเอาอนหนง

ไมเอาอนหนง แบบนคอสตไมบรสทธ เจอดวยอคตและ

ความตองการ แตเมอทานฝกไปนานขนจะมสภาวะทจตเปน

อเบกขา สตสมปชญญะของทานกจะบรสทธมาก สามารถ

มองทกอยางใหเหนตามทมนเปนจรงโดยไมใสอคตใดๆ เลย

จะเปนความตงมนของจตในระดบจตตถฌาน เมอมจตตง

๑๘๑

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 181 4/25/09 12:22 PM

มนในลกษณะน ทานกสามารถทจะดนามและรปใหเหนตาม

ความเปนจรงวา รางกายนกมแตนามและรป ซงเรากดมา

แตตนแลว แตจตไมตงมน กเลยไมเหนความจรง พอจตตง

มนกจะเหน

ปญญา เมอจตมสมาธในลกษณะเชนน เฝาดนามรปตาม

ความเปนจรงกจะเกดวปสสนาญาณ การฝกอธจตกจบ

สงสดทขนจตตถฌาน ตอไปกจะเปนการฝกอธปญญา เปน

เรองวปสสนาญาณ

ขอ ๒๓๔ วปสสนาญาณ

เมอจตเปนสมาธบรสทธผดผอง ไมมกเลสเพยงดง

เนน ปราศจากความเศราหมอง ออน เหมาะแกการใชงาน

ตงมน ไมหวนไหวอยางน ภกษนนนอมจตไปเพอญาณทสสนะ

๑๘๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 182 4/25/09 12:22 PM

รชดอยางนวา กายของเรานคมกนเปนรปราง ประกอบขน

จากมหาภตรป ๔ เกดจากบดามารดา เจรญวยเพราะขาว

สกและขนมสด ไมเทยงแท ตองอบ ตองนวดเฟน มอนแตก

กระจดกระจายไปเปนธรรมดา วญญาณของเราอาศยและ

เนองอยในกายน

นเปนลกษณะของวปสสนา รชดวากายของเรานรวม

กนเปนรปราง ประกอบดวยสวนประกอบยอยๆ มมหาภต

รปและรปยอยๆ ทประกอบกนขน เรมตนอาศยธาตของพอ

แม เตบโตมาดวยอาหาร และกลมนามธรรมทมวญญาณ

เปนประธาน กอาศยเกดและเนองอยในกายน แตไมไดอย

แบบคงทตลอด มเหตปจจยกเกดขนแลวกดบไป เวลาจะเกด

กอาศยเกดในกายน อยางเชนความเจบเกดทมอ ไมนานก

หายไป ความเจบนนไมใชมอ มอเจบไมไดเพราะมอเปนรปท

ประกอบกนขนจากมหาภตรป ทเปนตวมอไดกเพราะอาหาร

๑๘๓

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 183 4/25/09 12:22 PM

บาง ปจจยอนบาง สวนตวเจบเปนนามธรรม เปนเวทนา

จดเรมตนของวปสสนา คอการททานมจตทเปน

สมมาสมาธและเปนผเฝาด เหนวา รางกายนนเปนแตนาม

กบรป วปสสนากเรมแลว เรยกวานามรปปรจเฉทญาณ

ตอไปกไมตองทำาอะไรอยางอน ดไปจนกระทงหมด

เรอง มรปนามอะไรเกดขนกด ดอยางเปนผสงเกตการณไป

เรอยๆ จนกระทงเขาใจแจมแจง ทานกจะวางขนธ ๕ ซงเปน

ของหนกลงได

ขอ ๒๓๕ อปมาของวปสสนา

เปรยบเหมอนแกวไพฑรยอนงดงามตามธรรมชาต ม

แปดเหลยม ทเจยระไนดแลว สกใสเปนประกายไดสดสวน ม

ดายสเขยว เหลอง แดง ขาวหรอ สนวล รอยอยขางใน คนตาถง

หยบแกวไพฑรยนนวางไวในมอแลวพจารณารวา แกวไพฑรย๑๘๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 184 4/25/09 12:22 PM

อนงดงามตามธรรมชาต มแปดเหลยม ทเจยระไนดแลว สกใส

เปนประกายไดสดสวน มดายสเขยว เหลอง แดง ขาวหรอส

นวลรอยอยขางใน ฉนใด เมอจตเปนสมาธบรสทธผดผอง ไมม

กเลสเพยงดงเนน ปราศจากความเศราหมอง ออน เหมาะแก

การใชงาน ตงมน ไมหวนไหวอยางน ภกษนอมจตไปเพอญาณ

ทสสนะ รชดอยางนวา กายของเรานคมกนเปนรปราง ประกอบ

ขนจากมหาภตรป ๔ เกดจากบดามารดา เจรญวยเพราะขาว

สกและขนมสด ไมเทยงแท ตองอบ ตองนวดเฟน มอนแตก

กระจดกระจายไปเปนธรรมดา วญญาณของเราอาศยและเนอง

อยในกายน ฉนนน ขอนจดเปนผลแหงความเปนสมณะทเหน

ประจกษ ซงดกวาและประณตกวาผลแหงความเปนสมณะท

เหนประจกษขอกอนๆ

นคอสามญผลททานจะไดรบตอมา คอเหนวา

รางกายนเปนเพยงแตนามและรป ตวรปกเปนเพยงสวน

๑๘๕

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 185 4/25/09 12:22 PM

ประกอบของธาต คอมหาภตรป และตวนามธรรม คอ ตว

ร ความคด ความจำา ความรสก มเหตกมาแลวกไป

เปลยนแปลงอยอยางน แตเดมเคยไดจตสงบเพราะศลและ

สมาธมาแลว ตอมากไดเหนความจรงเปนวปสสนาปญญา

ในอปมาของวปสสนา อปมาเหมอนแกวไพฑรยท

งดงาม คนทตาดเอามาวางในมอกมองเหนอยางชดเจน ตว

แกวไพฑรยอปมาเหมอนรป มองดกเหนความจรง พวกดายส

ตางๆ ทอยขางใน เปนตวนาม เมอจตมความตงมน มองดก

จะเหนอยางนน

เรากตองทำาตวเปนบรษตาดเหมอนในอปมาน คอยๆ

เชดแวนไปเรอยๆ จนเหนชด ทายทสดกถอดแวนออก แวน

กไมเอา กจะเปนบรษตาด

วปสสนานเปนญาณท ๑ ในวชชา ๘ ประการ ตอไป

ถาทานมความสามารถ กจะไดญาณตางๆ เพมขนมาอกเปน๑๘๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 186 4/25/09 12:22 PM

ความสามารถพเศษทเปนโลกยอภญญา วชชาท ๒ คอ มโน

มยทธญาณ เปนความสามารถทจะเนรมตรางกายได วชชา

ท ๓ คอ อทธวธญาณ สามารถแสดงฤทธตางๆ ได ดำาดน

เดนบนนำา เหาะไปในอากาศ เปนตน วชชาท ๔ คอ ทพพโสต

ธาตญาณ ไดยนเสยงเทวดาและเสยงมนษยตางๆ เสยงเลกๆ

นอยๆ กไดยนได วชชาท ๕ คอ เจโตปรยญาณ สามารถร

จตของคนอนได วชชาท ๖ คอ ปพเพนวาสานสสตญาณ

ญาณทสามารถระลกชาตได หนงชาตบาง สองชาตบาง เจด

ชาตบาง รอยชาตบาง เปนกปบาง แลวแตคน ถาเปนพระ

อรหนตสมมาสมพทธเจาระลกชาตไดไมจำากด วชชาท ๗ คอ

ทพพจกขญาณ มตาทพย สามารถมองเหนเหลาสตวตางๆ

ทคนธรรมดาไมสามารถมองเหน อาจมองเหนเทวดาหรอ

อมนษยทงหลายได อยางเทคโนโลยดจตอลสมยนสามารถ

ถายรปเทวดาได แตวาตาคนจะมองไมเหน เพราะระดบ

๑๘๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 187 4/25/09 12:22 PM

ความถของคลนตา มความถชวงหนง สวนกลองถายรปจะ

ละเอยดกวาตาเรา จงสามารถถายรปเทวดาหรออมนษยได

ถาทานไปเจดย ถายรปออกมาแปลกๆ กจะเปนลกษณะของ

กลมเทวดาทมาอนโมทนาบาง มาทำาบญบาง หรอเฝารกษา

สถานทนนอยกม วชชาท ๘ คอ อาสวกขยญาณ ญาณท

สนอาสวะทงหลายคอถงความเปนพระอรหนต

นคอสามญผลตามแบบพระพทธศาสนา ทำาใหผ

ปฏบตไดญาณชนดตางๆ ตงแตวปสสนาญาณ เหนนาม

รปตามความเปนจรง และอาจจะไดญาณพเศษทเปนโลกย

อภญญาดวย จนกระทงถงอาสวกขยญาณ

สำาหรบวปสสนากดนามรปไปเรอยจนเหนไตรลกษณ

จะมการเปลยนแปลงในชวต ครงท ๑ เปนพระโสดาบน

เปลยนแปลงครงท ๒ เปนพระสกทาคาม เปลยนแปลง

ครงท ๓ เปนพระอนาคาม เปลยนแปลงครงท ๔ เปนพระ

๑๘๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 188 4/25/09 12:22 PM

อรหนต ไดวชชาท ๘ คอ อาสวกขยญาณ ความยาวนาน

ในการปฏบตของแตละคนไมเทากน อยทความขยนและบญ

บารมดวย

ขอ ๒๔๘ อาสวกขยญาณ

เมอจตเปนสมาธบรสทธผดผอง ไมมกเลสเพยงดง

เนน ปราศจากความเศราหมอง ออน เหมาะแกการใชงาน

ตงมน ไมหวนไหวอยางน ภกษนน นอมจตไปเพออาสวก

ขยญาณ รชดตามความเปนจรงวา นทกข นทกขสมทย น

ทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา นอาสวะ นอาสว

สมทย นอาสวนโรธ นอาสวนโรธคามนปฏปทา เมอเธอร

เหนอยอยางน จตยอมหลดพนจากกามาสวะ ภวาสวะ และ

อวชชาสวะ เมอจตหลดพนแลวกรวา หลดพนแลว รชดวา

ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำาเสรจแลว

๑๘๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 189 4/25/09 12:22 PM

ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป

ทานจะสงเกตวา จตทใชดตงแตวปสสนาญาณจน

กระทงถงอาสวกขยญาณ กเปนจตประเภทเดยวกน ดวยคำา

ขนตนทวา “เมอจตเปนสมาธบรสทธผดผอง ไมมกเลสเพยง

ดงเนน ปราศจากความเศราหมอง ออน เหมาะแกการใชงาน

ตงมน ไมหวนไหวอยางน” ใชจตทมสมมาสมาธเฝาดจน

กระทงเกดอาสวกขยญาณ ตอนเกดวปสสนาญาณกจตแบบ

นเหมอนกน สงทเพมขนเปนปญญาทเปนภาวนามยปญญา

สวนตวรตวดกเปนแบบเดม ดไปเรอย ดมาตงแตเรมตนนน

แหละ ปญญากจะมากขน ละความเหนผด ละความยดมน

ถอมนไปตามลำาดบ

ในตอนตนๆ นไมไดหมายความวา ทานไมรทกข

ตวรปรางกาย ความรสกทางกาย ทางใจ ความคดปรงแตง

ตางๆ เปนทกข ทานกรอย แตยงไมแจงทงหมด เมอยงไมร๑๙๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 190 4/25/09 12:22 PM

แจง ทานกยงยดทกขบางอยางเอาไว ผลกทกขบางอยาง

ออกไป แตเมอดไปเรอยจนเขาใจแจมแจง ทานกจะละ

ทกขไดทงหมด แมแตทายทสดแลว ผรผดกเปนตวทกขดวย

เพราะวาเปนสงไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ดวยเชนกน

นเปนพฒนาการของปญญา

พระอรหนตทานรทกข รทกขสมทย ทกขนโรธะ

ทกขนโรธคามนปฏปทา อยางแจมแจง กไมมสงใดททานจะ

ยดไดอกเลย เมอรทกขอยางแจมแจงทงหมด สมทยกหมดท

ตง นโรธะกแจง มรรคกเจรญเสรจสมบรณ จบพรหมจรรย

แลว

สำาหรบเราผปฏบตกรทกข ละสมทยไดบางเหมอน

กน รจกสภาวะจตทโนมไปทางนโรธะ คอการไมปรงแตง

บางเหมอนกน การฝกสตทเพมขนกเปนมรรค แตวายง

ไมถงทสด ตองทำาไปเรอยๆ อยางนแหละ จนกระทงรอยาง

๑๙๑

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 191 4/25/09 12:22 PM

แจมแจงทงหมดกไมยดมนถอมน

เมอถงอาสวกขยญาณกจะเกดญาณขนมาพจารณา ดง

ททานแสดงวา “เมอเธอรเหนอยอยางน จตยอมหลดพนจาก

กามาสวะ ภวาสวะ และอวชชาสวะ เมอจตหลดพนแลวกรวา

หลดพนแลว รชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำา

กจทควรทำาเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป”

เวลาหลดพนนจตหลดพน ปญญาทำาหนาทรวา ทกสงเปนของ

ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ปอนขอเทจใหกบจต เมอร จตก

คลายความยดมนถอมน หลดพนได

ตอนแรกๆ จตยงไมฉลาด ไมรตามความเปนจรง ถก

ความคดปรงแตงตางๆ ครอบงำาไวทงหมด เชอมแปะอยกบ

อารมณ ถกกเลสครอบงำา กลายเปนจตมกเลส พอมสตเพม

ขนกสามารถทจะแยกตวจตผรกบสงทถกรออกจากกน แยก

ตวรกบกเลสออกจากกน พอเขาใจชดเจนแจมแจง จตกเขาใจ

๑๙๒

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 192 4/25/09 12:22 PM

วาสงเหลาน เปนสงแปลกปลอมมาทำาใหเกดความทกข ความ

ทกขเกดขนเพราะความยดมนถอมนในขนธ ๕ อนเปนตวทกขท

ลกซงทสด ทานกจะเขาใจบทสรปทวา สงขตเตน ปญจ

ปาทานกขนธา ทกขา ทสวดอยทกวนนนเอง จะรชดทสดก

ตอนนแหละ ตอนปฏบตแรกๆ กสวดไปเรอย แตกยดของดไป

เรอย ทงๆ ทขนธ ๕ นนแหละเปนตวทกข กยงยดมนอย เรยก

วารทกขไมทงหมด สมทยจงเกดขนได พอรหมดแลวสมทย

กไมมทตงอย กจะเปนอสระจากทกขคอนโรธะ การปฏบต

พรหมจรรยกจบลง เปนพระอรหนต

ขอ ๒๔๙ อปมาการดใหเกดอาสวกขยญาณ

เปรยบเหมอนสระนำาใสสะอาดไมขนมวบนยอดภเขา

คนตาดยนทขอบสระนน เหนหอยโขงและหอยกาบ กอนกรวด

และกอนหนหรอฝงปลากำาลงแหวกวายอยบาง หยดอยบาง ใน

๑๙๓

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 193 4/25/09 12:22 PM

สระนน กคดอยางนวา สระนำานใสสะอาดไมขนมว หอยโขง

และหอยกาบ กอนกรวดและกอนหน และฝงปลาเหลานกำาลง

แหวกวายอยกม หยดอยกม ในสระนน ฉนใด เมอจตเปน

สมาธบรสทธผดผอง ไมมกเลสเพยงดงเนน ปราศจากความ

เศราหมอง ออน เหมาะแกการใชงาน ตงมน ไมหวนไหวอยาง

น ภกษนอมจตไปเพออาสวกขยญาณ รชดตามความเปนจรงวา

นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา ...

มหาบพตร ไมมผลแหงความเปนสมณะทเหนประจกษ

อยางอน ทยอดเยยมกวาหรอประณตกวาผลแหงความเปน

สมณะทเหนประจกษนเลย

ทานอปมาเหมอนสระนำาใสสะอาดไมขนมวบนยอด

เขา คนตาดยนอยทขอบ อยาชะโงกจนหวทม ทานฝกใหมๆ

ชอบชะโงกจนหวทม คอจตไหลไปในอารมณ พอจตมสมาธ

กเปนคนตาด ยนอยขอบ พอมองนำาใสสะอาดกจะเหนทก

๑๙๔

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 194 4/25/09 12:22 PM

อยางตามทมนเปนจรง ทานอปมาเหมอนเหนหอยโขง หอย

กาบ กอนกรวด กอนดน ฝงปลาทกำาลงแหวกวายอย กจะ

เหนหมด ทานกทำานองเดยวกน เปนผดดวยจตทเปนสมาธก

เหนทกอยาง

แตเรานยงรทกขไมแจมแจง วนไหนทตาดไมมวกด

ได พออารมณแรงๆ มากยด อารมณบางอยางมากดเฉยๆ ได

อารมณบางอยางมากโดนถลม กใหปฏบตไปเรอยๆ ทาน

ทงหลายกอยาประมาท ถาอารมณกระทบแลวทานสามารถ

รกษาจตตนเองได ดได อยกบการรนามรรปได กอยาเพง

ประมาทวาอารมณอนๆ ทแรงๆ จะไมสามารถทำาอะไรทาน

ได หนาทของทานกคอฝกไปอยาประมาท จนกวาจะม

ญาณหยงรขนมาวา “ชาตสนแลว...” ถาไมมญาณนเกดขน

มาทานกอยาประมาท กทำาไปเรอยๆ นนแหละจนกระทงสน

ชวต

๑๙๕

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 195 4/25/09 12:22 PM

ฉะนน พระผมพระภาคกฝากไวเปนปจฉมโอวาท

แลววา “อปมาเทน สมปาเทถ เธอทงหลายจงทำากจทกอยาง

ใหสำาเรจดวยความไมประมาท” ถาเปนพระอรหนตแลวก

ไมมกจทตองทำาอกแลว ถายงไมเปน ญาณนยงไมเกดขน ก

ยงมกจทตองทำาอก เฝาดไปเรอย อยาประมาท เพยงไดผล

สำาเรจเลกๆ นอยๆ แลวกหยดอย อยางนเปนความประมาท

ถาม อภสงขารคอเจตนาเจตสกแลวจะละอภสงขารได

อยางไร ในเมอเจตนามอยในจตทกดวง

ตอบ เจตนาบางสวนเปนอภสงขาร เจตนาบางสวน

ไมไดเปน เจตนาทเปนไปในวปสสนา ไมใชความตงใจทจะ

ทำากรรม เปนเจตนาทเกดกบจตทกดวงเฉยๆ เรยกวาสหชาต

กรรม วปสสนาเปนการทากรรมไมดาไมขาว ทเปนไปเพอ

ความสนกรรม สวนใหญเราจะเขาใจเฉพาะเจตนาทเปนไป

๑๙๖

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 196 4/25/09 12:22 PM

เพอทำากรรม เชน ตงใจไปทำาทาน ตงใจไปรกษาศล ฯลฯ แต

วปสสนาไมใชอยางนน จะเปนวปสสนา เปนทางสายกลาง

แทๆ ตองมสมาธ จตจะมสมาธแทๆ กตอเมอหมดความตงใจ

แตเดมเราเคยตงใจนนจดเปนอภสงขาร เวลาทานฝกสตไป

ทานตงใจจะทำาอะไรแบบเดมๆ จตจะรสกหนกๆ

กศลทเปนอภสงขารเรยกวาปญญาภสงขาร สวน

วปสสนาไมเปนอภสงขาร จตกจะเบาขนเรอยๆ จะละได

มากขน ไมมคนรบผล เพราะเปนไปเพอละอยางเดยว เมอ

ไมมคนรบผล จตจงไมหนก ยงฝกมากขน จตกจะยงเบาขน

ภาระกนอยลง แมแตกศลกจะไมเอา ถาคนไหนยงทำากศล

ไมเปน ทานกแนะนำาใหทำาทาน รกษาศล ซงกมอานสงส

ตามททานแสดงไว... จนทายทสดใหมาเจรญอนจจสญญา

แมเพยงชวลดนวมอเดยวกมอานสงสมากมายมหาศาล

๑๙๗

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 197 4/25/09 12:22 PM

การเจรญอนจจสญญากคอการเฝาดนามรป ให

เหนวาเปนของไมเทยง มผลมากมอานสงสมากทสดแลว

เพราะตดภพตดชาตได หากบคคลนนไดเปนพระโสดาบน

ภพชาตกเหลอมากทสดเพยง ๗ ชาตเทานนเอง ทกขทเคยม

มากมายมหาศาล กจะเหลอเพยงเลกนอย

กศลแบบอนๆ กมอานสงสมากเหมอนกน แตยงม

คนไดรบผล ทำาทานกไดรบผล มอานสงส การทไดรบผลจง

หนก เพราะมตวตนเปนฐานรองรบอยขางลาง จงรสกหนก

ตามหลกของปฏจจสมปบาทนนแหละ ทสรางภพขนมาในใจ

วา จะมคนรบผลของสงน ความจรงเจตนาเจตสกเกดกบจต

ทกดวง พอบอกวาไมมเจตนาทานกจะงง ทำาแบบไมมเจตนา

ความจรงมเจตนา แตไมมเจตนาทจะไปทำากรรมเพอจะให

เกดตอ เปนลกษณะของกรรมไมดำาไมขาว เปนไปเพอความ

สนกรรม

๑๙๘

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 198 4/25/09 12:22 PM

กจบสามญญผลสตรแตเพยงเทาน ขอใหทานทง

หลายจงตงใจประพฤตปฏบต มความเพยร และขอใหปด

อบายใหไดในชาตนดวยกนทกทานเทอญ

๑๙๙

ส า ม ญ ญ ผ ล ส ต ร

The WayOut new.indd 199 4/25/09 12:22 PM

อ า จ า ร ย ส ภ ร ท ม ท อ ง

วนเดอนปเกด

• ๑๓ พฤษภาคม ๒๕๑๕

• บานหนองฮะ ตำาบลหนองฮะ อำาเภอสำาโรงทาบ จงหวดสรนทร

การศกษา

• เปรยญธรรม ๔ ประโยค

• ประกาศนยบตรบาลใหญ วดทามะโอ จงหวดลำาปาง

• วศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรมไฟฟา มหาวทยาลยขอนแกน

งานปจจบน (พ.ศ.๒๕๕๒)

• ผจดการฝายจดซอ บรษทบางกอกพรอพเพอรต คอรปอเรชน จำากด

• คณะกรรมการโครงการแปลพระไตรปฏกนสสยะและตรวจชำาระพระ

คมภร

• อาจารยสอนพเศษปรญญาตรชนปท ๓ และ ๔ วชาพระอภธรรมปฏก

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตบาลศกษาพทธโฆส

จงหวดนครปฐม

• บรรยายธรรมตามสถานทตางๆ ทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด

๒๐๐

ท า ง พ น ท ก ข

The WayOut new.indd 200 4/25/09 12:22 PM