พัฒนาการด้านอารมณ์และสังคมของเด็กวัย...

วารสารสาธารณสขและการพฒนา 2549 ปท 4 ฉบบท 2

พฒนาการดานอารมณและสงคมของเดกวย 6-12 ป

89


บทความ

ศรกล อศรานรกษ *

พฒนาการดานอารมณและสงคม เป นพฒนาการสำคญอกดานหน งในการดำรงชว ตเม อเผชญตอส งเราและปญหาตางๆ และอยในสงคมไดอยางปกตสข พฒนาการดานอารมณและสงคมจะเกดขนโดยลำดบ ตงแตวยทารก (0-1 ป)ซงเรมจากความผกพนระหวางแมและทารก ตงแตทารกอย ในครรภและหลงคลอด กอใหเกดการปรบตวทดระหวางทารกและพอแม ทำใหทารกเกดความรสกไววางใจตอสงแวดลอมรอบตว (Senseof Trust) ในขณะเดยวกนทารกมพฒนาการไปสความเปนตวตนของตนเองทแยกจากพอแมเรยกวา Sense of Self และเมอเขาสปฐมวย (2-6ป) พฒนาการดานอารมณและสงคมมความกาวหนาขน โดยเดกจะเปนตวของตวเอง (Stage ofAutonomy) และอยากจะทำสงตางๆ ดวยตวเอง(Stage of Initiative) แตยงมความผกพน ใกลชดกบพอแม และมความสมพนธกบคนอนมากขนซงจะเชอมตอไปเมอเดกเขาสวยกลาง (อาย 6-12ป)

เด กว ยกลางเป นว ยท ม การเปล ยนแปลงในหลายๆดาน ไดแก เรมเขาโรงเรยนอยางเปนทางการ (Formal Schooling) สามารถพฒนาทกษะตางๆ ไดงาย เปนวยทดดซบคานยม วฒนธรรมและสงตางๆ รอบตว และเปนวยทจะพฒนาตนไปส

ความสำเรจ (Stage of Industry) พฒนาการดานอารมณและสงคมของเดกว ยน ประกอบดวยการใหความหมายตอตวเอง (Self concept) การสรางความภาคภมใจในตนเอง (Self esteem) การสรางความสามารถทางจตสงคม (Psychosocialcompetence) ทเปนพฤตกรรมทเหมาะสม ททำใหตนเองพ งพอใจและเป นท ยอมร บในส งคมพฒนาการดานอารมณและสงคมท เหมาะสมของเดกวยน จะนำไปสพฒนาการทดในชวงวยรนตอไป

แนวคดพฒนาการดานอารมณ-จตใจ และสงคมแตเด มเม อคนท วไปกลาวถง สตป ญญา

(Intelligence) มกจะม งเนนเฉพาะเร องเชาวนปญญา (Cognitive aspects) เทานน เชน ความจำการแกปญหา โดยแทจรงแลวยงมอกองคประกอบหนงของสตปญญาคอ สงทนอกเหนอจากเชาวนปญญา หรอ Non-cognitive aspects ซงเปนเรองทมความสำคญไมยงหยอนกน ไดแก ความรสกนกคด ลกษณะสวนบคคล และความสามารถเชงสงคมของบคคลน นๆ อาจกลาวไดว า RobertThorndike เปนคนแรกๆ ทเขยนถงสตปญญาเชงสงคม (Social Intelligence) ในป ค.ศ. 1937แตงานของเขาไมไดรบความสนใจ จนกระทงในป

*ผอำนวยการสถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล

Journal of Public Health and Development 2006 Vol. 4 No. 2

รายงานการวจย

90

ค.ศ. 1983 Howard Gardner ไดกลาวถงสตปญญาท มหลากหลายชนด (Multiple Intelligence)และไดเสนอแนะใหมการวดสตปญญาทงในมตIntrapersonal และมต Interpersonal Intelligenceตงแตป 1990 เปนตนมา มการศกษาและใหความสำคญตอบทบาทของ Non-cognitive aspectsมากขน ทจะเปนสวนสำคญตอความสำเรจในการดำเนนชวตตนเอง และการทำงาน ซงถอเปนรากฐานหรอจดเรมตนของคำวา Emotional Intelligence(EI) หรอความฉลาดทางอารมณ โดยคนแรกทคดคำนขนมาคอ Salovey P และ Mayer J ในป1990 โดยใหความหมายคำวา EI คอ “A form ofsocial intelligence that involves the ability tomonitor one’s own and others’ feelings andemotions, to discriminate among them, and touse this information to guide one’s thinking andaction” หลงจากนน Daniel Goleman ไดศกษาตอเนองจากงานของ Salovey และ Mayer และไดเขยนหนงสอหลายเลมทำใหเร อง EI ไดรบความสนใจอยางมากมาย และจากการศกษาหลายการศกษาเหนสอดคลองวา IQ โดยลำพงไมไดทำนายถงความสำเรจในการทำงาน จากการศกษาของ Hunter และ Hunter ในป 1984 ประมาณการวา IQ ทด มผลตอความสำเรจในการงานเพยงรอยละ25 เทาน น และบางการศกษาระบวามผลเพยงรอยละ 4-10 เทานน ปจจยทสำคญตอความสำเรจในการทำงานคอการม EI ทเหมาะสม เชน การศกษา Sommerville study ทตดตามเดกผชายจำนวน 450 คน โดยเดก 2 ใน 3 มาจากครอบครว

ทยากจนและเดก 1 ใน 3 มระดบสตปญญา ตำกวา90 ตดตามเดกไปเปนเวลา 40 ป พบวา ระดบ IQมความสมพนธนอยกบความสำเรจในชวตและการงาน ปจจยทมอทธพลสงคอความสามารถในการจดการความเครยด การควบคมอารมณ และการทำงานรวมกบผอน เชนเดยวกบการศกษาของ Feistและ Barron ทตดตามนกศกษาปรญญาเอกจากมหาวทยาลยเบอรคเลย ในป 1956 จำนวน 80 คนไปเปนเวลา 40 ป พบวา ปจจยดานความฉลาดทางอารมณและสงคมมความสำคญเปน 4 เทาของ IQตอความสำเรจในชวต อยางไรกตามมไดหมายความวา IQ ไมมความสำคญ ทง IQ และ EI มความสมพนธกนอยางใกลชด IQ ทดทำใหบคคลมโอกาสไดเรยนรและโอกาสในการรบเขาทำงาน หลงจากนนความสำเรจในชวตการทำงานจะขนกบ EI คอนขางสงนอกจากนนยงพบวาเดกทม EI ดจะมสวนสงเสรมใหม IQ พฒนาไดดดวย ดงเชนการศกษา Marsh-mallow studies (Cherniss, C. 2000)

Goleman D.(www.eiconsortium.org2003)ไดเสนอแนวคดเพมเตมในระยะตอมาวา EIสะทอนใหเหนความสามารถของบคคลในเร องSelf-Awareness, Self-Management, Social-Awareness, และ Relationship Managementซงจะนำไปสความสำเรจในการทำงานทงหมดนเรยกวา Emotional Competencies (EC) โดยGoleman D ใหความหมายของ EC คอ “A learnedcapability based on emotional intelligence thatresults in outstanding performance at work” ECประกอบดวยความสามารถ 20 อยางไดแก (ตารางท 1)



91

ตารางท 1: A framework of emotional competence

Self OtherPersonal Competence Social Competence

Recognition self-awareness Social-Awareness- Emotional self-awareness - Empathy- Accurate self-assessment - Service orientation- Self-confidence - Organizational awareness

Regulation Self-Management Relationship Management- Self-control - Developing others- Trustworthiness - Influence- Conscientiousness - Communication- Adaptability - Conflict management- Achievement drive - Leadership- Initiative - Change catalyst

- Building bonds- Teamwork & collaboration

Source: Goleman, D. An EI-based theory of performance. In: Cherniss, C. and Goleman,D. eds. The emotionally intelligent workplace. www.eiconsortium.org September28, 2003.

ความสามารถดงกลาวเกดจากการทำงานของสมองซงเปนตวอธบายวาเหตใดความสามารถทางอารมณ(EC) ในแตละคนซงมความแตกตางกน จากการศกษาทางดานวทยาศาสตรเซลลสมอง พบวาสมองสวนทเก ยวของกบ IQ มบรเวณจำเพาะทNeocortex แต EI จะเกยวของกบสมองสวน Limbicarea โดยมศนยกลางอยท Amygdala และมเครอขายเช อมไปท สมองส บรเวณท เร ยกวา Prefrontalcortex วงจรระหวาง Amygdala และ hypocampusกบ prefrontal cortex มความสำคญตอการพฒนาทกษะทง 20 ดานใน 4 สวนดงกลาวขางตน หากสมองหรอวงจรนถกทำลาย จะเกดผลตอการพฒนาEI ของมนษย

กลม Self-awareness หมายถงความเขาใจความร ส กของตนเองและประเม นความร ส กตนเองไดอยางถกตอง ประกอบดวยความสามารถยอย 3 ประการคอ

1. Emotional self-awareness หมายถงการร จ กอารมณความร สกของตนเอง และร ว าอารมณหรอความร สกเหลาน จะมผลตอความสามารถหรอการกระทำของตนเองอยางไร ทำใหบคคลสามารถควบคมตนเองในการทจะมปฏกรยาโตตอบกบสงแวดลอม

2. Accurate self-assessment หมายถงความตระหนกถงจดแขงและจดออนของตนเองรจกขอจำกดของตนเอง แสวงหาขอแนะนำ และ



92

เรยนรจากขอผดพลาดตางๆ เพอการปรบปรงแกไขใหดขน มอารมณขน

3. Self-confidence หมายถง ความเชอมนในความสามารถของตนเอง บคคลเหลาน จะมSelf-efficacy มความมนใจทจะกระทำสงตางๆไมขลาดกลว ยนหยดในความตงใจของตน ในขณะเดยวกนไมไดยดถอความคดตนเองเปนใหญ

กลม Self-management หมายถง การจดการตอความร ส กภายในตนเอง หรอส งเร าตางๆประกอบดวย ทกษะยอย 6 อยาง ไดแก

1. Emotional self-control หมายถงความสามารถในการควบคมตนเอง เมอเผชญกบสถานการณทกดดน หรอบคคลทกาวราวรนแรงทำใหแสดงออกไดอยางเหมาะสม

2. Trustworthiness หมายถง การแสดงใหผอนทราบถง หลกการ คานยม ความตงใจ และความรสกของตนเอง ไดอยางชดเจนและสมำเสมอบคคลเชนนจะกลาหาญทจะรบผดตอความผดพลาดของตนเอง คำนงถงคณธรรมจรยธรรมในสงทตนกระทำ

3. Conscientiousness หมายถง มความรบผดชอบ มคณธรรมจรยธรรมตอการกระทำของตนเองทมเทรบผดชอบตอสงท ไดรบมอบหมายทำดวยความระมดระวงและโปรงใส

4. Adaptability หมายถง การปร บตวใหสอดคลองกบสถานการณ โดยเฉพาะในปจจบนทการเปลยนแปลงเกดขนอยางรวดเรว ผทปรบตวไดเรยกวา Emotional resilience ทำใหดำเนนชวตอยางมความสข

5. Achievement Orientation เปนความสามารถทจะนำไปสความสำเรจของทงบคคลและองคกร ทำใหบคคลนนมการพฒนาตนเองอยางตอเนอง โดยการมองโลกในแงด (Optimism) ทำใหสามารถเปลยนวกฤตเปนโอกาสได

6. Initiative คอ ความสามารถท ลงมอ

กระทำสงตางๆ กอนทจะไดรบคำสงใหทำ หรอมความคดรเรม โดยการคาดการณลวงหนา หรอการปองกนปญหาทคาดวาอาจจะเกดขนไดกอน เปนตนบคคลเชนน จะทำงานเชงรก แทนทจะต งรบใหปญหาตางๆเกดขน แลวมาแกไข

กล ม Social awareness คอ การเข าใจผอนไดอยางถกตอง ประกอบดวยความสามารถยอย 3 ประการ คอ

1. Empathy คอ ความเหนอกเหนใจ หรอความเขาใจผอน เขาใจความตองการ อารมณ และความตระหนกของผอน คณสมบตเชนน จะทำใหสามารถทำงานรวมกบผอนไดอยางมประสทธผลและประสทธภาพ รวมทงเปนคนทผอ นตองการทำงานดวย

2. Service competence หมายถง ความสามารถในการใหบรการตอผอนหรอลกคา ซงจะเปนประโยชนตอองคกร ในการททำใหสนคาขององคกรตรงกบความตองการของลกคา พยายามหาหนทางทจะทำใหลกคาพงพอใจ ยนดและเตมใจใหบรการ

3. Organizational awareness คอ การคำนงถงเปาหมายขององคกร และดำเนนการใหบรรลเปาหมายนนๆ สามารถอานสถานการณ ทงภายในองคกร และสงทจะมาคกคามหรอเปนประโยชนตอองคกรได

กลมท 4 Relationship management หมายถงการตอบสนองอยางเหมาะสมตอผอน ประกอบดวยความสามารถยอย 8 ประการคอ

1. Developing others คอ การสนบสนนใหผอ นไดพฒนาตามศกยภาพ โดยการเปนโคชเปนผใหคำแนะนำ และเปนผนำ ใหรางวลและสงตอบแทนเพอใหเกดการพฒนา

2. Influence หมายถง การผลกดน หรอชกจงใหผอนไดทำประโยชนแกสวนรวม ในกรณเชนน Influence คอ effective persuasion แตหาก



93

ทำเพอผลประโยชนตนเอง เรยก Influence ประเภทนวา Manipulation

3. Communication คอ การสอสารอยางมประสทธภาพ โดยการทงรบและใหขอมล เผชญกบปญหาตางๆ อยางตรงไปตรงมา รบฟงดวยความตงใจ แลกเปลยนขอมลขาวสารกนและกนอยางเปดเผย

4. Conflict management หมายถง การแกปญหาความขดแยงตางๆอยางสรางสรรค โดยการรบฟงดวยความเขาใจความรสกของทกฝาย และแกไขโดยทกฝายไดร บประโยชน (Win-winsituation)

5. Visionary leadership หมายถง ความสามารถทจะระดมความรวมมอจากผเชยวชาญในดานตางๆมาทำงานรวมกน โดยมจดม งหมายเดยวกน และทำตวเปนแบบอยางทด

6. Change catalyst คอ ความสามารถทกระตนใหเกดการเปลยนแปลงเมอถงเวลา ความสามารถในการจดการปญหาอปสรรคตางๆ รวมทงกระตนใหเกดความคดสรางสรรค

7. Building bonds คอ การสรางเครอขายการทำงาน โดยการมความจรงใจตอกน และมความยตธรรมซงกนและกน

8. Collaboration and teamwork คอการสรางทมทำงานทมความสามารถ โดยการสรางบรรยากาศทำงานทด ใหสมาชกกลมเขามามสวนรวมในการทำงาน ทงนจะขนกบ EI ของสมาชกแตละคนในกลมดวย นอกจากนนยงขนกบ EI ของผนำกลม

อยางไรกตาม ความสามารถทางอารมณ (EC)ดงกลาว มกจะเก ดข นเช อมสมพนธ ก นและสนบสนนกนและกน (Synergistic effect) มการศกษาพบวาทางบคคลมอยางนอย 6 อยางใน 20อยาง หรอมอยางนอย 1 อยางในแตละกลม จะประสบความสำเรจมากกวาบคคลทมนอยกวานน

พฒนาการดานอารมณและสงคม เดกวยกลางในชวงว ยกลาง (Middle childhood)

พฒนาการของเดกจะขยายเขตกวางขน รวมทงดานอารมณ สงคม และจรยธรรม โดยเดกวยนจะสามารถปรบพฤตกรรมของตนใหเหมาะสมทจะปฏสมพนธกบผอน รวมทงเรยนรทจะเขาใจอารมณ ความรสกบคลกลกษณะ ของผอนทอยภายใตการกระทำนนๆเดกจะประเมนตวเองโดยการเปรยบเทยบกบคนอนซงจะเปนแรงผลกดนไปสการพฒนาความสามารถ(Competence) ในขณะเดยวกนอาจทำใหเกดการวพากษวจารณตนเอง (self-criticism) และทำใหความภาคภมใจในตนเองหรอความรสกในคณคาของตนเอง (self-esteem) ลดลงได

จ ดเร มตนของพฒนาการดานอารมณและสงคมของเดกวยกลาง คอการคนหาคณลกษณะเฉพาะดานจตใจของเดก ซงเรยกวา PsychologicalCharacteristics of self-definition หรอการใหความหมายตอตวเอง หรอ Self concept พรอมพฒนาแนวคดวาตวเองเปนใคร (Real Self) และอยากเปนใคร (Ideal Self) ซงนำไปสการสรางความรสกในคณคาของตนเอง หรอความนบถอตนเองหรอความภาคภมใจในตนเอง หรอการเหนคณคาของตนเอง (Self-esteem) ทงในดานความสำคญความสามารถ คณความด และพลงอำนาจ ซงวยนเปนชวงสำคญของการพฒนาเรองน ความรสกในคณคาของตนเองน เกดจากการทคนเราใหคณคาของทกษะความสามารถในเรองตางๆ ของตนเองรวมทงการไดรบการสนบสนนจากบคคลรอบขางทมความหมายตอตวเอง เชน พอแม เพอน พนองความร ส กในค ณค าของตนเองจะเป นผลต อพฤตกรรมตางๆ ของเดกในอนาคต และมความสมพนธกบความสามารถเชงจตสงคมของบคคล(Psychosocial competence) ทจะปฏสมพนธกบบคคลรอบขาง ดงนนการตอบสนองความตองการ



94

ของเดกทไมเหมาะสม หรอการเลยงดทไมเหมาะสมจะนำไปสพฒนาการดานอารมณและสงคมทไมสมบรณ ขาดความนบถอตนเอง กอใหเกดปญหาตางๆตามมา ไดแก การใชสารเสพตด พฤตกรรมกาวราวรนแรง การฆาตวตาย การหนโรงเรยนหรอหนออกจากบาน การถกกระทำร นแรงหร อทารณกรรม การตงครรภทไมพงประสงค การกออาชญากรรม เปนตน (Bee H. 1995, Papalia DE,Olds SW 1993, ศรกล อศรานรกษ และคณะ2544)

เดกวยกลางจะเร มปรบพฤตกรรมของตนใหเหมาะสมทงตอความตองการของตนเองและความตองการของบคคลอ นหรอสงคมรอบขางเพอเปนสวนหนงของสงคม โดยมขนตอนการพฒนาโดยลำดบดงน (Papalia DE, Olds SW 1993)

1. ขยายความเข าใจของตนเอง เพ อใหสอดคลองกบการรบร ความตองการ และความคาดหวงของบคคลรอบขาง เชน เรยนรความหมายของการเปนเพอน การทำงานรวมกนหรอการเปนสมาชกกลม เปนตน

2. เร ยนร เพ มเตมเก ยวกบความเปนไปในสงคม โดยเฉพาะบทบาท กฎ กตกาตางๆ เชนเรยนรวาในททำงานมผบงคบบญชา และผใตบงคบบญชา เปนตน

3. สรางพฤตกรรมทเปนมาตรฐานททำใหตนเองร สกพงพอใจ และเปนทยอมรบในสงคมซงบางครงกอใหเกดความขดแยงในตวเดกวยนเนองจากเดกอยทามกลางเพอนวยเดยวกน และผใหญ ซงมความตองการและคาดหวงตางกน

4. ปรบพฤตกรรมของตนเอง เพอใหตรงกบความตองการและความคาดหวงของตนเอง และสงคม

การปรบเปลยนพฤตกรรมดงกลาว คอการสรางทกษะทางสงคม (Social Skills หรอ SocialCompetence) เนองจากสงแวดลอมของเดกวยนได

ขยายขอบเขตจากบ านไปส ส งคมภายนอกโดยเฉพาะโรงเรยน ถงแมเดกจะยงคงมสมพนธภาพทใกลชดกบพอแม โดยยงพงพาการสนบสนนของพอแม และพอแมยงมอทธพลตอการตดสนใจตางๆของเดกกตาม แตประเดนการควบคมของพอแมจะเปลยนแปลงไป เดกจะเปนอสระมากขนพงตนเองไดมากขน และสมพนธภาพกบเพอนจะเพมมากขน ซงเปนชองทางใหเดกไดฝกฝนทกษะทางสงคมมากขน จากการศกษาของ Higgins &Parsons ในป 1983 (อางใน Harris M,ButterworthG 2002) พบวา เวลาทเดกวยกลางใชกบเพอน เปนรอยละ 30 ของเวลาทงหมดของเดก เดกวยนเรมสนใจการยอมรบจากกลมเพอน สนใจสถานะของตนเองในกลม เปรยบเทยบความสามารถของตนในดานตางๆกบเพอนในกลม (Social comparison)และการคบเพอน (Friendship) คำนงถงความรสกทดตอกน มความสนใจในเรองคลายกน Selman R(อางใน Harris, M.,& Butterworth, G. 2002)ไดแบงขนตอนการคบเพอนตามวยออกเปนดงน

ขน 0 Momentary playmateship (เดกอาย3-7 ป) สมพนธภาพกบเพ อนยงไม ช ดเจนเนองจากเดกยงยดตวเองเปนหลก (Egocentric)และไมคอยคำนงถงความรสกของคนอน

ขน 1 One-way assistance (เดกอาย 4-9ป) เปนสมพนธภาพท เปนความร สกทางเดยวกลาวคอ เพอนทดคอบคคลททำตามทเราตองการ

ขน 2 Two-way fair-weather cooperation(อาย 6-12 ป) เปนสมพนธภาพสองทาง คอมทงการใหและการรบ แตยงเนนความตองการสวนตวมากกวาความตองการของทงสองฝาย

ขน 3 Intimate, mutually shared relation-ship (อาย 9-15 ป) เปนสมพนธภาพททงสองฝายไดรบประโยชน มขอตกลงกน โดยผหญงจะมเพอนสนทไมก คนแตจะสนทกนมาก สวนผชายอาจมเพอนสนทหลายคนแตไมลกซงมาก



95

ขน 4 Autonomous interdependence(เรมอาย 12 ป) เปนสมพนธภาพทมพนธะสญญาตอกน

ทกษะทางสงคมอ นท มความสำคญตอเดกในการทจะอยในสงคมไดอยางมความสข ไดแกความสามารถในการปรบพฤตกรรมใหสอดคลองกบสถานการณตางๆ (The ability to adjust socialbehavior to different social context) และความสามารถในการพจารณาคณลกษณะจำเพาะของบคคลในสงคม เชน อาย เพศ (The ability to takeinto account the particular characteristics of one’ssocial partner) นอกจากนนในวยนยงพฒนาทกษะทางสงคมอนๆ ไดแก การแบงปน การรวมมอการเจรจาตอรอง ความสามารถในการแสดง และควบคมพฤตกรรมและอารมณของตน เปนตน และเนองจากทกษะทางสงคมมพฒนาการทซบซอนดงนน จงไมสามารถวดไดโดยเครองมอทงายๆ ตองใชเครองมอจากหลายแหลง เชน 1.) การประเมนจากคร เกยวกบสมพนธภาพของเดกกบเพอนๆ 2.)สงเกตความสามารถเดกในการปฏบตตามกฎกตกาในหองเรยน 3.) การสงเกตระยะเวลาทเดกใชปฏสมพนธกบเพอน และความสามารถในการแสดงบทบาทหนาท 4.) ทาทและอารมณทเดกแสดงออกเปนตน ทกษะทางสงคมเหลานเกดขนไดตงแตเดก18 เดอน จาก Fantasy play หรอ Socio-dramaticpretence หรออาจเกดจากลกษณะครอบครวสมพนธภาพในครอบครว และการสอสารภายในครอบครว (Dunn J 1988 อางใน Faulkner D1995)

การแสดงออกทางอารมณ เปนส งสะทอนวฒภาวะทางสงคมทางหนง เดกจะเรยนรตามวยวา

เม อไรควรแสดงอารมณ และเม อไรควรซอนไวเดกชวงปฐมวยจะแสดงออกทางอารมณเตมทท ตนเองรสก แตเมอเดกเจรญวยขนสวยกลาง การแสดงออกทางอารมณท ร นแรงจะลดลง โดยเดกหญงจะควบคมอารมณไดดกวาเดกผชาย และพบวาเดกในแตละสงคมวฒนธรรม มการแสดงออกทางอารมณแตกตางกน (Saarni, 1984 อางในHarris M, Butterworth G. 2002)

Faulkner D (1995) กลาวว าการเลนมความสำค ญตอพฒนาการดานสงคมของเด กจากการศกษาลกษณะการเลนและปฏสมพนธกบเพอนระหวางการเลนของเดก สามารถแสดงถงพฒนาการดานสงคมของเดกได โดยเฉพาะเดกปฐมวยและเดกวยกลาง (2-10 ป) ทงนโดยการเลนจะมผลดงน

1. เดกเลก เรยนรสงตางๆ ในโลกโดย การเลนเชน การฝกทกษะทางสงคม ความสมพนธระหวางบคคลและปฏสมพนธตอกน

2. เดกมโอกาสไดฝกฝน ทกษะทางสงคมเพมเตมใหชดเจนขน จากการเรยนรโดยวธอนดวยการเลน

3. การเลนมสวนชวยพฒนาดานสงคมของเดกควบคไปกบประสบการณอนๆ

ดงน น การเลนจงเปนชวงเวลาท เดกไดรบความสนกสนาน ไดเลนเกมตางๆ ไดสมมตตวเองเปนสงโนนสงน และไดรจกเพอนสรางมตร ซงจดเปนการเสรมสรางทกษะทางสงคมใหกบเดกอยางชดเจน การเลนของเดกจะพฒนามากขนตามวยซงสอดคลองกบพฒนาดานสตปญญา จากทฤษฎPiaget ระดบการเลนจะสมพนธกบพฒนาการดานสตปญญา ดงแสดงในตารางท 2



96

ตารางท 2 Piaget’s play stage

Play stage and approximate ages Piagetian operational Type of play stage

Mastery stage 1 and 2 years old Sensorimotor stage Solitary play which involves therepetition, practice and mastery ofbehaviors which infants andtoddlers have acquired throughimitation.

Play stage 3 to 6 years old Preoperational stage Children begin to use objects and(Egocentric phase) actions symbolically in their

pretend play but initially do notplay together as they are egocentric.Play is either solitary or parallel.Towards the end of this stageegocentrism begins to wane.

Game stage 7 year old and older Concrete operational Children cease to be egocentric andstage start to play together in a co-

operative way. They begin to gainthe intellectual and linguisticsophistication to engage in socialperspective taking and also tounderstand the rules of games.

เดกวยกลางเรมเลนเปนกลมใหญขน ทงเปนการเล นไมเป นทางการและเป นทางการ เช นเกมกฬาตางๆ สถานท เดกเลนกเปล ยนไปจากเดกเลก เชน เลนทสนามโรงเรยน ในสนามในพนทวางๆ ใกลบาน แลวแตจะหาได ดงนนการเลนและปฏสมพนธดานสงคมของเดกวยน จะเปลยนจากบานไปสสถานทเลนอนมากขน นอกจากนการเฝาระวงของพอแมมกอย ห างๆ โดยจากเฝามองแตไมไดเขามายงเก ยวกบการเลนของเดกอยางแตกอน และจากการทเดกในแตละวยมความเขาใจหรอแปลความหมาย ของกฎกตกาการเลนตางๆ

กนนน เปนการพฒนาแนวคดเชงจรยธรรมดวย เชนความยตธรรม (Piaget 1932 อางใน Faulkner D1995)

ปจจ ยท ม ผลตอพฒนาการดานอารมณและสงคม แบงออกเปน 2 กลม ดงน

1. ปจจยตวเดก ประกอบดวย1.1 ปจจยดานชววทยา ไดแก อาย เพศ

ความผดปกตของสายตาหรอการไดยน การเจบปวยเร อรง ความพการ การไดรบบาดเจบของศรษะความผดปกตดงกลาว อาจนำไปสการมปมดอย



97

มความรสกถงคณคาของตนเองตำ ทำใหทกษะทางสงคมไมพฒนา

1.2 ปจจยดานพฒนาการ ไดแก โรคสมาธส น ปญหาดานการพด ระดบสตปญญาลกษณะพนฐานอารมณ ปญหาเหลานทำใหเดกมปญหาดานปฏสมพนธกบเพอน ไมไดรบการยอมรบจากกลมเพอน ซงมผลตอพฒนาการดานอารมณและสงคมของเดก

1.3 ปจจยดานสขภาพจต ไดแก ภาวะซมเศรา ความรสกในคณคาตนเองตำ และความอายทำใหเดกขาดการพฒนาดานสงคม

2. ปจจยดานสงแวดลอม ประกอบดวย2.1 ปจจยครอบครว ไดแก ลกษณะ

การอบรมเลยงด ครอบครวแตกแยก ครอบครวหยาราง สขภาพจตของผเลยงด สภาวะการทำงานของผเลยงด ปจจยกลมนนบวามอทธพลมากตอพฒนาการดานอารมณและสงคมของเดก (สมนอมรววฒน ไมปรากฏปทพมพ)

2.2 ปจจยดานวฒนธรรม และเชอชาตความแตกตางของวฒนธรรม และเชอชาต อาจทำใหเดกไมกลาแสดงออก ไมกลาเขากบเพอน

2.3 ปจจยดานเศรษฐกจ ไดแก ภาวะยากจน ทำใหเดกขาดโอกาส เขาไปมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ทจะชวยพฒนาทางสงคมของเดก

2.4 ปจจยดานโรงเรยนและชมชน ไดแกประสทธภาพของการเรยนการสอน ทศนคต และความคาดหวงของคร สออปกรณในการเรยนการสอนแบบอยางของผใหญ สงแวดลอมเชงกายภาพของโรงเรยนและชมชน เหลานมผลตอพฒนาการดานอารมณและสงคมของเดก

2.5 ปจจยจากกลมเพอน ไดแก มาตร-ฐานของกลมเพอน คานยมของกลม และการยอมรบขอ

กลมมอทธพลตอพฒนาการทกษะทางสงคมของเดกมาก ซง Coleman และ Lindsay (1992)(อางใน Faulkner D 1995) สรประดบการยอมรบจากเพอน ดงตารางท 3

ตารางท 3 ระดบการยอมรบจากเพอน

Popular ไดรบการยอมรบสง เปนผนำกลม เปนบคคลนาสนใจ เปนบคคลทมทกษะทางสงคมดAverage ไดรบการยอมรบปานกลาง ไมมอทธพลตอกลม ยงไมมภาวะผนำ มทกษะทางสงคม

ปานกลางRejected กาวราว ตอตานสงคม ไมปฏบตตามกฏกตกากลม ทำใหเพอนพากนถอยหนNeglected ไมกาวราว เฉอยชา เพอนไมใหความสนใจ เปนคนสดทายทจะถกเลอกมาเขากลมIsolated, loner ชอบแยกตวอยคนเดยว อยเงยบๆControversial บางครงเปนผนำ เพอนยอมรบ บางครงเปนคนกาวราว ตอตาน เอาแนนอนไมได

จากการศกษาของ Zhou Q. และคณะ (2002)เกยวกบวธการเลยงดของพอแม และผลตอทกษะทางสงคมของเดกจำนวน 180 คน กำลงศกษาในเกรดท 2-5 ในรฐอารโซนา ประเทศสหรฐอเมรกาโดยเกบขอมล 2 ครง ครงแรก และครงท 2 เมอ 2ปตอมา ผลการศกษาพบวาการแสดงออกเชงบวก

ของพอแม (สวนใหญคอแม) จะสงผลใหความสมพนธระหวางการเลยงดทอบอน และคณลกษณะเดกทมความเขาใจตอผอน มความเดนชดขน และเชนเดยวกน คณลกษณะเดกดงกลาวนจะมสวนสงเสรมใหความสมพนธระหวางการแสดงออกเชงบวกของพอแมกบทกษะทางสงคมของเดก



98

เดนชดขน ความสมพนธดงกลาวยงคงอย อยางชดเจน เมอไดควบคมปจจยอนๆ ได

Eisenberg N. และคณะ (1996) ศกษาความสมพนธระหวางการตอบสนองของพอแมตออารมณของเดก กบทกษะทางสงคมและพฤตกรรมของเดก โดยศกษาในเดกเกรด 3 ถง 6 พบวาการตอบสนองของแมตออารมณเดก ทม งเนนปญหา จะมความสมพนธเชงบวกกบทกษะทางสงคมและการจดการกบปญหาของเดก ในทางตรงขามถาแมมการตอบสนองนอย เดกจะมทกษะทางสงคมทดอยและมกมพฤตกรรมเบยงเบน และการตอบสนองทมงเนนปญหา และตนตอของอารมณของแมรวมท งการกระต นใหแสดงออกทางอารมณตอลกชาย จะมความสมพนธกบพฤตกรรมทเหมาะสมของลก

Brennan JL. (1993) ศกษาเรอง Familyrelationships and the development of socialcompetence in adolescence และพบวาวธการอบรมเลยงด และสมพนธภาพในครอบครวมอทธพลตอความผกพนระหวางพอ แม ลก

Oesterreich L. (2003) เสนอวา การอบรมเลยงดเดกวยกลางโดยเฉพาะเดกอาย 9-11 ปควรคำนงถงสงตางๆ เหลานคอ

- ใหโอกาสเดกวยกลางโดยเฉพาะเดกอาย9-11 ป ใหไดฝกทกษะตางๆ เชน การมสวนรวมในการทำอาหาร การเยบเสอผา การปลก ตนไม หรออนๆ

- ใหเวลาและสถานท ท มเดกวยน ไดอย คนเดยวตามทเขาตองการ เชน อานหนงสอ ทำการบาน โดยไมไปรบกวนหรอขดจงหวะ

- ใหโอกาสเดกทจะโทรศพท หรอพดคยกบเพอน

- กระตนใหเดกไดมสวนรวมในกลม หรอชมรมตางๆ ซ งจะเปนโอกาสท จะฝกทกษะทางสงคมใหกบเดก

- ใหโอกาสเดกวยน ชวยพอแมดแลนองทเลกกวา โดยไมใหความผดชอบมากจนเกนกำลงของเดกใหเดกมเวลาพกและเลนเปนตวของตวเอง

- ดแลเอาใจใสเร องอาหารอยางเพยงพอและมคณภาพ เพราะเดกวยนจะหวและกนเกง

ผลกระทบของพฒนาการดานอารมณและสงคมตอพฒนาการดานอนๆในเดกวยกลาง

Berntsson LT. และ Gustafsson JE. (2000)ศกษาปจจยทมผลตอ Psychosomatic complaint(PSC) ในเดกอาย 7-12 ป จำนวน 1,163 คน ของประเทศสวเดน ผตอบแบบถาม คอ พอ-แมของเดกจากการวเคราะหผลพบวา ปจจย ทมผลตอ PSCไดแก สขภาพของแม สขภาพจตของเดก การคบเพอน การเจบปวยระยะยาวหรอพการ ความพงพอใจตอโรงเรยน ทกษะทางสงคม การทำกจกรรม ความผกพนระหวางพอ แม ลก และเศรษฐานะของครอบครว

การศกษาของ Chen, X. และคณะ (2000)ในเดกเกรด 6 จำนวน 470 คน ณ. เมอง เซยงไฮประเทศจน เก ยวกบผลของพฒนาการสงคมตอพฒนาการดานอนๆ โดยศกษาองคประกอบ2 ประการของทกษะทางสงคมคอ Sociable และProsocial functions ผลการศกษาพบวา prosocialfunction จะเปนตวทำนายทสำคญของการปรบตวในสงคม/โรงเรยน และปญหาจากภายนอก สวนSociable function จะเปนตวทำนายหลกของการปรบอารมณ และปญหาจากภายใน

Chen X. และคณะ (1997) ศกษาความสมพนธระหวางผลสมฤทธทางการเรยนและการปรบตวทางสงคม ในเดกอาย 10-12 ป ณ.เมองเซยงไฮ ประเทศจน โดยตดตามเปนระยะเวลา 2 ปผลการศกษาพบวา ผลสมฤทธทางการเรยนสามารถทำนายความสามารถในการปรบตวของสงคมของเดก ดงนนผลสมฤทธทางการเรยนและการปรบตว



99

ทางสงคมของเดกมผลซงกนและกน (Reciprocaleffect).

Sletta O. และคณะ(1996) ศกษาเรอง ความสมพนธกบเพอน ความรสกโดดเดยว และการรบรเกยวกบตนเองในเดกเกรด 8 จำนวน 96 คน ในประเทศนอรเวย พบวา ความรสกโดดเดยว มความสมพนธเชงลบกบการเหนคณคาของตนเอง และทกษะทางสงคม

Masten A.S. และคณะ (1995) ตดตามเดกระยะยาว จำนวน 191 คน ในประเทศสหรฐ อเมรกาจากอาย 8-12 ป จนถงวยรนอาย 17-23 ป เพอดพฒนาการทสำคญ 3 ดาน ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยน ทกษะทางสงคม ปญหา พฤตกรรมและในเดกโตประเมนเพมอก 2 ดานคอ ความสำเรจในการงานและความรกจากการตดตามระยะยาวพบวา พฤตกรรมทเบยงเบน จะยงปรากฏตอเนอง

อยางชดเจน ผลสมฤทธทางการเรยน และทกษะทางสงคม ยงคงตอเนองในระดบปานกลาง และพฤตกรรมมตอดานสงคมจะมผลตอผลสมฤทธทางการเรยนและความสำเรจในการงาน

สร ปเด กว ยกลางสามารถพ ฒนาท กษะดานอารมณและสงคมไดกาวหนามาก หากไดรบการอบรมเลยงดทด ซงจะเปนพนฐานทสำคญตอพฒนาการดานอารมณและสงคมในชวงวยตอไป ปจจยทมความสมพนธกบพฒนาการดานอารมณและสงคม มทงปจจยดานตวเดกและปจจยสงแวดลอม โดยเฉพาะลกษณะการอบรมเลยงด นอกจากนนพฒนาการดานอารมณและสงคมยงมความสมพนธกบพฒนาการดานอนๆ ผลสมฤทธทางการเรยนและการทำงานและการปรบตวในสงคม

บรรณานกรม

ศรกล อศรานรกษ, นชลดา โรจนพรรณ, ชยวฒน วงศอาษา, ณฐกมล ชาญสาธตพร. (2543). รปแบบการอบรมเลยงดของบดามารดา สมพนธภาพในครอบครว กบการเหนคณคาตนเองของวยรน อำเภออรญประเทศ จงหวดสระแกวใน วารสารกมารเวชศาสตร, 39(1),30-9.

สมน อมรววฒน. (ไมปรากฏปทพมพ) บทบาทของครอบครวตอการพฒนาคณธรรมและวฒนธรรม.ใน: คณะอนกรรมการครอบครวสำนกงานคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานสตรแหงชาต.การพฒนาครอบครว. กรงเทพมหานคร: อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง.

Bee, H. (1995). The growing child. New York: Harper Collins Publishers. 295-323.Berntsson, L.T., & Gustagsson, J.E. (2000). Determinants of psychosomatic complaints in

Swedish school children aged between seven to twelve years. Scandinavian Journal of PublicHealth, 28(4),283-93.Brennan, J.L. (1993). Family relationship and the development of social competence in adolescence.

Journal of Pediatrics and child Health, 29 supplement 1, S37-S41.Chermiss, C. (2000). Emotional intelligence: what it is and why it matters. Paper presented at the

annual meeting of the Society for Industrial and Organizational Psychology, New Orleans,LA, April 15,2000. www.eiconsortium.org.



100

Chen, X., Li, D., Li, Z., Li, B., & Liu, M. (2000). Sociable and prosocial dimensions of socialcompetence in Chinese children: common and unique contributions to social,academic and psychological adjustment. Developmental Psychology, 36(3),302-14.

Chen, X., Rubin, K.H., & Li, D. (1997). Relation between academic achievement and socialadjustment: evidence from Chinese children. Developments Psychology, 33(3),518-25.

Eisenberg, N,. Faber, R.A., & Murphy, B.C. (1996). Parents’ reactions to children’s negativeemotions: relations to children’s social competence and comforting behavior. ChildDevelopment, 67 (5),2227-47.

Faulkner, D. (1995). Play, self and social world. In: P. Barnes (Ed.) Personal, social and emotionaldevelopment of children (pp 249-70). Oxford: The Open University.

Goleman,D. (www.eiconsortium.org 2003). An EI-based theory of performance. In: Chermiss,C.,Goleman, D. eds. The emotionally intelligent workplace. New York : Amazon, Chapter 3.(www.eiconsortium.org Semtember 2003)

Harris, M., & Butterworth, G. (2002). Developmental psychology. East Sussex: Psychology Press,283-302.

Masten, A.S., Coatsworth, J.D., Neeman, J., Gest, S.D., Tellegen, A., & Garmzy, N. (1995) Thestructure and coherence of competence from childhood through adolescence. Child Development, 66(6),1635-59.

Oesterreich, L. (2003). Age & stage- nine-through-eleven-year olds. http:// w w w . n n c c . o r gChild.Dev/age.stages.9y.11y.html.

Papalia, D.E., & Olds, S.W. (1993). A Child’s world: infancy through adolescence. (6th ed). NewYork: Mc Graw-Hill, 440-77.

Sletta, O., Valas, H., Skaalivk, E., & Sobstad, F. (1996). Peer relations, loneliness, and self-perceptions in school-aged children. The British Journal of Educational Psychology, 66(pt4), 431-45.

Zhou, Q., & et al. (2002) The relations of parental warmth and positive expressiveness to children’sempathy-related responding and social functioning: a longitudinal study. Child Development,73(3), 893-915.

พัฒนาการด้านอารมณ์และสังคมของเด็กวัย...

Documents