เอกสารที่เกี่ยวข้อง · บทที่ 2 ... ได้ด...

ห น า | 5

รายงานการประเมนผลแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ

บทท 2

เอกสารทเกยวของ

การประเมนผลแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการในครงน ไดด าเนนการศกษาแนวคด ทฤษฎ และเอกสารทเกยวของ เพอน าไปสการวางแผนการด าเนนงานตามกรอบแนวคดในการศกษา ดงน

1. สาระส าคญของแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ 2. แนวคดเกยวกบการประเมน 3. แนวคดเกยวกบการประเมนโครงการ 4. แนวคดเกยวกบทฤษฎ CIPP Model

1. สาระส าคญแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ

การศกษาวเคราะหขอมลบรบททเกยวของ เพอใชเปนขอมลประกอบการก าหนดกรอบแนวคด ส าหรบการจดท าแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการฉบบน มขอมลส าคญ ประกอบดวย 1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 2) นโยบายของรฐบาล (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร) 3) ยทธศาสตรชาต (พ.ศ. 2561–2580) 4) นโยบายความมนคงแหงชาต พ.ศ. 2558 – 2564 5) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560 -2564) 6) นโยบายกระทรวงศกษาธการ 7) จดเนนเชงนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ (นายธระเกยรต เจรญเศรษฐศลป) 8) แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.2560–2579) 9) แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ (พ.ศ.2560–2564) 10) กรอบแนวทางและยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 11) ผลการด าเนนงานทผานมา 12) อ านาจหนาทตามกฎหมายของกระทรวงศกษาธการ โดยผลการศกษาวเคราะหขอมลและการระดมความคดเหน โดยเฉพาะการจดท าเปาประสงคหลกและตวชวด ทสอดคลอง ไดจดท าเปนสาระส าคญเพอการจดท าแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ มรายละเอยด ดงน

วสยทศน มงพฒนาผเรยนใหมความร คคณธรรม มคณภาพชวตทด มความสขในสงคม

พนธกจ 1. ยกระดบคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ/ประเภทสสากล 2. เสรมสรางโอกาสเขาถงบรการทางการศกษาของประชาชนอยางทวถง เทาเทยม 3. พฒนาระบบบรหารจดการการศกษาตามหลกธรรมาภบาล

ยทธศาสตร 1. พฒนาหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน การวดและประเมนผล 2. ผลต พฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา 3. ผลตและพฒนาก าลงคน รวมทงงานวจยทสอดคลองกบความตองการของการพฒนาประเทศ 4. ขยายโอกาสการเขาถงบรการทางการศกษาและการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต 5. สงเสรมและพฒนาระบบเทคโนโลยดจทลเพอการศกษา 6. พฒนาระบบบรหารจดการและสงเสรมใหทกภาคสวนมสวนรวมในการจดการศกษา

ห น า | 6


เปาประสงคหลก 1. คณภาพการศกษาของไทยดขน คนไทยมคณธรรมจรยธรรม มภมคมกนตอการเปลยนแปลงและ การพฒนาประเทศในอนาคต 2. ก าลงคนไดรบการผลตและพฒนา เพอเสรมสรางศกยภาพการแขงขนของประเทศ 3. มองคความร เทคโนโลย นวตกรรม สนบสนนการพฒนาประเทศอยางยงยน 4. คนไทยไดรบโอกาสในการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต 5. ระบบบรหารจดการการศกษามประสทธภาพตามหลกธรรมาภบาล โดยการมสวนรวมจากทกภาคสวน กลยทธ 1. พฒนากระบวนการเรยนการสอนทมคณภาพ และจดกจกรรมเสรมทกษะพฒนาผเรยนในรปแบบ ทหลากหลายสอดคลองกบทกษะทจ าเปนในศตวรรษท 21 2. พฒนาและปรบปรงหลกสตร การวดและประเมนผลการศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษาใหทนสมย สอดคลองกบความกาวหนาทางวทยาการและการเปลยนแปลงของสงคมโลก 3. สงเสรมการพฒนาเนอหาสาระททนสมยในทกระดบ/ประเภทการศกษา เพอการผลตสอการเรยน การสอน ต าราเรยนทมคณภาพ รวมทงต าราเรยนอเลกทรอนกส 4. ปรบปรงระบบทดสอบทางการศกษาแหงชาตใหสอดคลองกบหลกสตรและกระบวนการจดการเรยนการสอน 5. สงเสรมคณธรรม จรยธรรม และความเปนพลเมองและพลโลก ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในระบบการศกษาอยางเขมขน 6. วางแผนการผลต และพฒนาคร คณาจารย อยางเปนระบบใหสอดคลองกบความตองการในการจดการศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษา 7. ปรบระบบการผลตคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาใหมประสทธภาพ 8. เรงรดพฒนาผบรหารสถานศกษา รวมทงครประจ าการทสอนไมตรงวฒ ครทสอนคละชนและ ครในสาขาวชาทขาดแคลน 9. สรางขวญก าลงใจ สรางแรงจงใจใหกบคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา 10. พฒนาระบบบรหารงานบคคลของคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษาใหมประสทธภาพ 11. เรงผลตและพฒนาก าลงคนสาขาทจ าเปนตอการพฒนาประเทศ อาท ดานวทยาศาสตร เทคโนโลย แพทย และพยาบาล 12. เรงผลตและพฒนาสมรรถนะก าลงคนดานอาชวศกษาใหทนกบความเปลยนแปลงของเทคโนโลย และรองรบพนทเขตเศรษฐกจพเศษ 13. สงเสรมภาพลกษณการอาชวศกษา เรงปรบคานยม และวางรากฐานทกษะอาชพใหแก ผเรยนตงแตวยการศกษาขนพนฐาน 14. สงเสรม สนบสนนการพฒนาผมความสามารถพเศษอยางตอเนองทกระดบ 15. เสรมสรางความเขมแขงของกระบวนการผลตและพฒนาก าลงคน โดยสรางเครอขายความรวมมอตามรปแบบประชารฐ ทงระหวางองคกรภายในและตางประเทศ 16. สงเสรมงานวจยและนวตกรรมทสามารถน าไปใชประโยชนไดจรง 17. ประกนโอกาสการเขาถงบรการทางการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานใหแกผเรยนในทกพนท ครอบคลมถงคนพการ ผดอยโอกาส และผมความตองการพเศษ

ห น า | 7


18. สงเสรมการจดการศกษานอกระบบ และการเขาถงแหลงเรยนรทสอดคลองกบความสนใจและ วถชวตของผเรยนทกกลมเปาหมาย 19. เรงสรางความเขมแขงของระบบการเทยบโอนความรและประสบการณใหเกดผลเปนรปธรรม อยางกวางขวาง 20. จดหาทนและแหลงทนทางการศกษา 21. เรงพฒนาแหลงเรยนรท เออตอการศกษาและการเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ มความหลากหลาย และสามารถใหบรการไดอยางทวถง 22. พฒนาระบบเครอขายเทคโนโลยดจทลเพอการศกษาและการบรหารจดการททนสมยและไมซ าซอน ใหผรบบรการสามารถเขาถงไดอยางทวถงและมประสทธภาพ 23. พฒนากระบวนการจดท าระบบฐานขอมลกลางทางการศกษาของประเทศ ระบบการรายงานผลของฐานขอมลโดยเชอมโยงขอมลการศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษา ใหเปนเอกภาพ เปนปจจบน และ มมาตรฐานเดยวกน 24. ผลตและพฒนาโปรแกรมประยกต หรอสอการเรยนรอเลกทรอนกสใหผเรยน สถานศกษา และหนวยงานทางการศกษาทกระดบ/ประเภทการศกษา น ามาใชเพมคณภาพการเรยนรอยางเปนระบบ 25. จดหาอปกรณ/ทรพยากรพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศใหกบผเรยนอยางเพยงพอ ทวถง และเหมาะสมกบการแสวงหาความรดวยตนเองอยางตอเนอง 26. ปรบปรงกลไกการบรหารจดการการศกษาใหเปนไปตามหลกธรรมาภบาล โดยเนนดานคณธรรม ความโปรงใส ทงในระดบสวนกลาง และในพนทระดบภาค/จงหวด 27. พฒนาระบบบรหารงานงบประมาณ/การเงนใหมประสทธภาพ 28. ยกระดบคณภาพการศกษาตอบสนองการสรางอาชพและเพมคณภาพชวต ลดความเหลอมล า สรางความสมานฉนท และเสรมสรางความมนคงในจงหวดชายแดนภาคใต 29. เรงสงเสรมใหทกภาคสวนมสวนรวมรบผดรบชอบในการจดการศกษา รวมทงสนบสนน ทรพยากรเพอการศกษา 30. เสรมสรางภาพลกษณหนวยงานใหเกดความรวมมอ และสรางเครอขาย/ความเปนภาคหนสวน กบองคกรทงภายในและตางประเทศ 31. สงเสรมและขยายผลใหสถานศกษาระดบการศกษาขนพนฐานทมความพรอม พฒนาเปนสถานศกษานตบคคลในก ากบ

ตารางท 1 ตวชวดและคาเปาหมาย

ตวชวด คาเปาหมาย หนวยงาน

1. ผลการประเมนระดบชาตในระดบการศกษาขนพนฐานจากการทดสอบระดบชาต (NT) มคาเฉลยเพมขน

รอยละ 3 สพฐ.

2. คาคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนระดบชาต (O-net/V-net/ N-net) เพมขน

รอยละ 3 สพฐ.

3. รอยละของนกเรยน นกศกษาไดรบการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด รอยละ 100 สป.(สช./กศน.)

สพฐ./สกอ./สอศ.

ห น า | 8



4. อนดบความสามารถในการแขงขนของประเทศ ดานการศกษาของ IMD ดขน จากป 2559

ดขน 2 อนดบ สกศ.

5. รอยละของผเรยนไดรบการสงเสรมและพฒนาดานคณธรรมจรยธรรม รอยละ 100 ทกหนวย 6. รอยละของสถานศกษาขนพนฐานทผานการประเมนตนเองระดบดเยยม รอยละ 85 สป. (สช./

กศน.) สพฐ./สกอ./

สอศ. 7. รอยละของสถานศกษาทผานเกณฑการประเมนระดบดขนไปจาก สมศ. รอยละ 85 ทกหนวย 8. รอยละของสถานศกษาระดบอาชวศกษาน ารองมการประเมนคณภาพ

ภายในและการประเมนคณภาพภายนอกรวมกนดวยระบบออนไลน รอยละ 100 สอศ.

9. รอยละของผบรรจเขารบราชการครตรงตามสาขาวชาและภมล าเนา ของอตราเกษยณ

รอยละ 25 สกอ.

10. รอยละของคร และบคลากรทางการศกษาทเขารบการพฒนาใหเปนผสนบสนนการเรยนร ผกระตนแรงจงใจ ผสรางแรงบนดาลใจ ผใหค าปรกษาและชแนะผานเกณฑทก าหนด

รอยละ 80 สพฐ./สกอ./ สอศ.

11. รอยละของครและบคลากรทางการศกษาทไดรบการพฒนาตามมาตรฐานวชาชพ

รอยละ 100 คส.

12. รอยละของครและบคลากรทางการศกษาทมความพงพอใจ ตอระบบสวสดการและการบรหารงานบคคล

รอยละ 80 กคศ./สกสค.

13. รอยละความพงพอใจของนายจาง/ผประกอบการทมตอผส าเรจการศกษาระดบอาชวศกษาและระดบอดมศกษา

รอยละ 80 สอศ./สกอ.

14. สดสวนผเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายประเภทอาชวศกษา ตอสามญศกษา (ปวช.1 : ม. 4)

45:55 สป.(ศทก.)

15. จ านวนผเรยนทเขารวมการจดการศกษาเชงบรณาการกบการท างาน (สหกจศกษา)

ไมต ากวา 45,000 คน

สกอ.

16. จ านวนผเรยนมความสามารถพเศษไดรบการพฒนาเตมตามศกยภาพ 13,100 คน สสวท./มวส. สพฐ. (รร.จฬาภรณ/รร.สงคตฯ)

17. รอยละของผเรยนสายวทยาศาสตร เทคโนโลยในสถาบนอดมศกษา ระดบอนปรญญาถงปรญญาตร

รอยละ 30 สกอ.

18. รอยละเฉลยของผเรยนในระบบทวภาคทเพมขนตอป รอยละ 30 จากปทผานมา

สอศ.

19. รอยละของผลงานวจย นวตกรรม งานสรางสรรค สงประดษฐ ไดรบ การเผยแพร/ตพมพ

รอยละ 65 สกอ./สคพ.

ห น า | 9



20. รอยละขององคความรและสงประดษฐทน าไปใชหรอแกไขปญหาชมชนทองถนและสงเสรมสขภาพของประชาชน

รอยละ 65 สกอ./สอศ.

21. จ านวนเครอขายการผลตและพฒนาก าลงคนกบองคกร/หนวยงานทงในและตางประเทศ

120 องคกร/หนวยงาน

สอศ./สคพ.

22. จ านวนปการศกษาเฉลยของคนไทยอาย 15 – 59 ป 10.2 ป สกศ. 23. รอยละของนกเรยนตอประชากรวยเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย

อาย 15-17 ป รอยละ 83 สป.(ศทก.)

24. รอยละของก าลงแรงงานทส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน ขนไป

รอยละ 57 สกศ.

25. รอยละของผเรยนการศกษาขนพนฐานไดรบการอดหนนและ การชวยเหลอคาใชจายในระดบการศกษาขนพนฐานตงแตระดบอนบาลจนจบการศกษาขนพนฐานมความเหมาะสมกบสภาวะทางเศรษฐกจ และสงคมในปจจบน

รอยละ 100 สป.(สช./กศน.)

/สพฐ./สอศ.

26. อตราการเขาเรยนกอนประถมศกษาตอประชากรกลมอาย 3-5 ป รอยละ 80 สป.(ศทก.) 27. จ านวนประชาชนทเขาถงหลกสตร/สอ/แหลงเรยนรทจดการศกษา

ในรปแบบ Life Long Learning จ านวน

18,000,000 คน สป.(กศน.)

/สกอ. 28. รอยละของผเรยนทศกษาตอในระดบปรญญาตรและ ปวส. เพมขน รอยละ 65 สอศ./สกอ. 29. คาคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนรวมของสถานศกษาทม

การจดการเรยนการสอน โดยใช DLIT และ DLTV เพมขน รอยละ 3 สพฐ.

30. รอยละของสถานศกษาทไดรบบรการอนเทอรเนตความเรว ไมต ากวา 30 Mbps

รอยละ 50 ของสถานศกษา

สป.(ศทก.)

31. จ านวนระบบฐานขอมลกลางดานการศกษาของประเทศททนสมย / เปนปจจบน

4 ฐานขอมล สป.(ศทก.)

32. รอยละของคะแนนการประเมนคณธรรมและความโปรงใสในการด าเนนงานของหนวยงาน

ไมนอยกวา รอยละ 80

ทกหนวย

33. คาคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนระดบชาต (O-net/V-net/ N-net) ในพนทจงหวดชายแดนภาคใตเพมขน

รอยละ 3 สทศ.

34. รอยละของผเรยน เยาวชนและประชาชนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตทไดรบการพฒนาศกยภาพหรอทกษะดานอาชพ สามารถมงานท าหรอน าไปประกอบอาชพในทองถนได

รอยละ 80 สป.(กศน.)/ สกอ.(วชช.)/

สอศ. 35. สดสวนผเรยนในสถานศกษาทกระดบของรฐตอเอกชน 74:26 สป.(ศทก.) 36. จ านวนภาคเครอขายทเขามามสวนรวมในการจดพฒนาและ

สงเสรมการศกษา 3,042

องคกร/หนวยงาน

สอศ.

37. จ านวนโรงเรยนขนาดเลกทเปนเครอขายไดรบการบรหารจดการเพอเขาสโครงการโรงเรยนดใกลบาน

595 โรง สพฐ.

ห น า | 10


ตารางท 2 สรปงบประมาณตามยทธศาสตรกระทรวงศกษาธการ

หนวย : ลานบาท (ทศนยม 4 ต าแหนง)

ยทธศาสตร กระทรวงศกษาธการ

แผนงาน บคลากรภาครฐ

แผนงานพนฐาน

แผนงานยทธศาสตร

แผนงาน บรณาการ

รวมทงสน 507,947.7283 311,421.4069 78,132.7057 10,058.7137 108,334.9020

ยทธศาสตรท 1 พฒนาหลกสตร กระบวนการเรยน การสอน การวด และประเมนผล

- 3,117.3009 - 3,653.3110

ยทธศาสตรท 2 ผลต พฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา

- 2,063.1768 - 1,735.9548

ยทธศาสตรท 3 ผลตและพฒนาก าลงคน รวมทงงานวจยทสอดคลองกบความตองการของการพฒนาประเทศ

- 35,014.3744 10,058.7137 10,679.8400

ยทธศาสตรท 4 ขยายโอกาสการเขาถงบรการทางการศกษาและการเรยนร อยางตอเนองตลอดชวต

- 32,551.1156 - 88,178.6031

ยทธศาสตรท 5 สงเสรมและพฒนา ระบบเทคโนโลยดจทลเพอการศกษา

- 2,855.1073 - 1,911.3630

ยทธศาสตรท 6 พฒนาระบบบรหารจดการและสงเสรมใหทกภาคสวน มสวนรวมในการจดการศกษา

- 2,531.6307 - 2,175.8301

หมายเหต : ไมรวมงบประมาณกองทนฯ 150.0000 ลานบาท

สรปการน าแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการไปสการปฏบต กระทรวงศกษาธการก าหนดแนวทางทส าคญในการน าแผนฯ ไปสการปฏบต ดงน 1. สรางเครอขายความรวมมอกบหนวยงานทกระดบในสงกดกระทรวงศกษาธการ 2. ผบรหารระดบสงและผบรหารหนวยงานในสงกดกระทรวงศกษาธการตองใหความส าคญในการใช

แผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ เปนกรอบในการบรหารงาน และรวมเปนหนวยงานรบผดชอบตวชวดและคาเปาหมาย เพอใหการด าเนนงานบรรลเปาประสงคหลก

3. ด าเนนการชแจงสรางความร ความเขาใจในสาระส าคญของแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ ใหบคลากรในหนวยปฏบต ไดรบทราบอยางชดเจน เพอการมสวนรวม และสนบสนนใหการด าเนนงานตามแผนฯ เปนไปอยางมประสทธภาพ

4. ใหหนวยงานในสวนกลางสนบสนนทรพยากรอยางเพยงพอ ส าหรบการปฏบตงานตามแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ ของหนวยงานปฏบตในระดบพนท

ห น า | 11


5. การตดตามและประเมนผลตามแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ .ศ.2561 ของกระทรวงศกษาธการ โดยควร 1) ใหความส าคญกบการตดตามความกาวหนาในแตละยทธศาสตร การประเมนผลส าเรจและผลกระทบของการด าเนนงานอยางตอเนอง 2) พจารณาใชตวชวดตามเปาประสงค ของแผนปฏบตราชการประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของกระทรวงศกษาธการ และน าคาเปาหมายตามตวชวดมาก าหนดเปนเกณฑทส าคญในการประเมนผล 3) สรางระบบการรายงานผลการปฏบตราชการ และ ผลการเบกจายงบประมาณเปนรายไตรมาสอยางตอเนองเพอรบทราบปญหาอปสรรค ทบทวน ก าหนดมาตรการ เพอปรบปรงการใชจายงบประมาณและจดท าแผนเพมประสทธภาพ รวมทงมระบบการก ากบดแลใหโปรงใส และเรงรดการเบกจายงบประมาณทมประสทธภาพเปนไปตามเปาหมายทก าหนด

2. แนวคดเกยวกบการประเมน

การประเมนเปนกลไกส าคญน าไปสการปรบปรงและพฒนา โดยเนนประโยชนทผรบบรการและผเกยวของการประเมนไมใชเปนการตรวจสอบเพอจบผดแตอยางใด ในปจจบนมผเหนความส าคญของการประเมนและเขามามสวนรวมในการประเมนมากขน ซงในทนจะกลาวถงสาระของการประเมนเกยวกบความหมาย ของการประเมน ความส าคญของการประเมน วธการประเมน ประเภทการประเมนและขนตอนการประเมน โดยสรปดงน

2.1 ความหมายของการประเมน

ศรวฒน วรนาม (2540) กลาวไววา การประเมนหมายถง วธการตดสนคณคา หรอตราคาของสงทถกประเมน และเปนการเสนอสารสนเทศ เพอชวยเสนอทางเลอกในการตดสนใจตอการด าเนนการตาง ๆ สมหวง พธยานวฒน (2544) กลาววาการประเมน หมายถง กระบวนการทกอใหเกดสารสนเทศ(เชงคณคา) เพอชวยใหผมอ านาจหรอผเกยวของไดตดสนใจเลอกทางเลอกไดอยางมประสทธภาพ ศรชย กาญจนวาส (2545 ) ไดสรปความหมายของการประเมนไววาเปนกระบวนการศกษา สงตางๆ โดยใชระเบยบวธวจย (Research oriented) เปนการตรวจสอบการบรรลผลตามวตถประสงค ชวยเสนอสารสนเทศเพอการตดสนใจและเปนการตดสนคณคาของสงทมงประเมน พสณ ฟองศร (2549) ไดใหความหมายของการประเมนวา การประเมน (Evaluation) หมายถงกระบวนการตดสนคณคาของสงหนงสงใด โดยน าสารสนเทศหรอผลจากการวดมาเปรยบเทยบกบเกณฑ ทก าหนดไว จากทกลาวมาในขางตน สรปไดวา การประเมน หมายถงกระบวนการตดสนคณคาของสง ใด สงหนง โดยน าผลการวดมาเทยบกบเกณฑทก าหนดไว และสามารถน าผลการประเมนไปใชในการตดสนใจ เพอตดสนคณคาของสงทประเมนรวมทงการวางแผนการด าเนนงานในครงตอไป

2.2 ความส าคญของการประเมน

การประเมนมความส าคญตอกระบวนการบรหารงาน เนองจากใหสารสนเทศทเปนประโยชน ตอการด าเนนงานดานตาง ๆ ดงท ศรชย กาญจนวาส (2537) ไดกลาวถงประโยชนของการประเมนในดานตาง ๆ เชน ดานบรหาร (administrative) การประเมนสามารถใชเปนเครองมอในการตดตาม ก ากบการด าเนนงาน ใหเปนไปตามแผนอยางมประสทธภาพ และประสทธผล ดานจตวทยา (psychological) การประเมนสามารถใชเปนกลยทธ ส าหรบการกระตนใหเราความสนใจ และสรางความตนตวในการปฏบตงาน

ห น า | 12


ดานรฐศาสตร (sociological) การประเมนสามารถใชเปนเครองมอในการตรวจสอบความรบผดชอบ ตอการปฏบต (accountability) ตลอดจนสามารถใชเปนกลยทธในการสรางแรงสนบสนน นอกจากน สมคด พรมจย (2550) ไดกลาวถงประโยชนของการประเมนทมตอการวางแผน การบรหารงาน ซงสรปไดดงน 1. ชวยใหขอมลสารสนเทศตาง ๆ เพอน าไปใชในการตดสนใจเกยวกบการก าหนดแผนงานและโครงการ การตรวจสอบความพรอมของทรพยากรตาง ๆ ทจ าเปนตองใชในการด าเนนงาน กจกรรม ตลอดจนความเปนไปไดในการจดกจกรรมตางๆ 2. ชวยในการจดหาขอมลเกยวกบความกาวหนา ปญหาอปสรรคของการด าเนนงานทน ามาใช ในการตดสนใจเกยวกบการปรบปรงหรอเปลยนแปลงแกไขการด าเนนงานโครงการใหเปนไปไดตามทศทาง ทตองการ 3. ชวยในการจดหาขอมลเกยวกบความส าเรจและความลมเหลวของกจกรรมทน ามาใชในการตดสนใจ และวนจฉยทจะด าเนนงานในชวงตอไปหรอไม จะยกเลกหรอจะขยายการด าเนนงานตอไปอก 4. ชวยใหไดขอมลทบงบอกประสทธภาพของการด าเนนงานวาเปนอยางไรคมคากบการลงทนหรอไม 5. เปนแรงจงใจใหผปฏบตงานไดมขอมลเกยวกบการปฏบตงาน และน าขอมลมาใชในการปรบปรงและพฒนางานไดอยางมประสทธภาพ จงกลาวไดวา การประเมนมความส าคญตอกระบวนการบรหารงานตาง ๆ เปนอยางยง เพราะการประเมนจะท าใหไดขอมลสารสนเทศทเปนประโยชนตอการด าเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

2.3 วธการประเมน

วธการประเมนแบงได 2 วธการใหญ ๆ เชนเดยวกบเปาหมายของการประเมน ดงน (ศรชย กาญจนวาส, 2545) 1. การประเมนดวยวธเชงระบบ (Systematic Approach) จะใชแนวทางปรนยนยม (Objectivism) โดยนกประเมนจะมการวางแผนการด าเนนงานอยางแนชดและใชเครองมอมาตรฐานในการรวบรวม วเคราะหขอมล และสรปผลตามเกณฑมาตรฐานสากลทก าหนดไว 2. การประเมนดวยวธ เชงธรรมชาต (Naturalistic Approach) จะใชแนวทางอตนยนยม (Subjectivism) การประเมนอยบนหลกการของวธการด าเนนงานทยดหยน นกประเมนจะก าหนดมาตรฐานหรอเกณฑในการตดสนคณคาขนเองตามเหตผลของตนและรวบรวมขอมลสารสนเทศอยางครอบคลมตามสภาพธรรมชาต และใชความร ความเชยวชาญของผประเมนเปนเกณฑในการสรปผล แนวทางการประเมนทง 2 วธ ตางมขอดและขอเสย โดยวธเชงระบบ มขอดทส าคญ เรอง ความชดเจน เปนปรนย นาเชอถอ และนกประเมนไมตองเชยวชาญ สวนขอเสยทส าคญคอสารสนเทศทไดจะจ ากดตามกรอบทก าหนดไว ขาดความลกซง ส าหรบวธเชงธรรมชาตมขอดทส าคญ ดานความยดหยน เขาถงสภาพทแทจรงของ สงทประเมน และไดสารสนเทศรอบดานลกซง แตมขอเสย คอ ขาดความเปนปรนยไมนาเชอถอ นกประเมนตอง มความเชยวชาญ การเขารวมตามสภาพธรรมชาต อาจท าใหมอคตได และการประเมนวธนมความสนเปลองสง อยางไรกตามเนองจาก ทง 2 วธตางกมขอดขอเสย นกประเมนจงเรมน าวธการทง 2 มาใชรวมกนในการประเมน เพอเสรมซงกนและกนมากขน ซงในการวจยนกวจยเรมนยมใชวธการวจยทง 2 วธ รวมกนมากขนเชนกนทเรยกวา วธวทยาการวจยแบบผสม (Mixed Methodology)

ห น า | 13


2.4 ประเภทการประเมน

ประเภทการประเมนตามทนยมทนกการศกษาไดแบงไว (ศรชย กาญจนวาส และคนอน ๆ, 2541 อางถงใน พสณ ฟองศร, 2549) ไดแบงประเภทการประเมนตามเกณฑลกษณะการแบงไว 3 ลกษณะ คอ 1. แบงตามวตถประสงคการประเมน 1.1 การประเมนความกาวหนา (Formative Evaluation) เปนการประเมนระหวางการด าเนนงาน โดยพจารณาความกาวหนาของสงทประเมนวาจ าเปนตองมการปรบปรงเปลยนแปลงสวนใด เพอใหเกดความเหมาะสมและท าใหการด าเนนงานมประสทธภาพมากขน 1.2 การประเมนผลสรป (Summative Evaluation) เปนการประเมนเมอสนสดการด าเนนงาน เพอตดสนความส าเรจวา บรรลวตถประสงคหรอเปาหมายมากนอยเพยงใดหรอบรรลเปาหมายทควรจะเปนเพยงใด 2. แบงตามชวงเวลาของการประเมน 2.1 การประเมนความตองการจ าเปน (Needs Assessment) เปนการประเมนความตองการจ าเปนในเบองตน กอนทจะจดท าสงใด ๆ ซงมประโยชนตอการก าหนดนโยบาย และการวางแผน เพอให ไดแนวคดของการด าเนนงานทสามารถสนองความตองการของกลมเปาหมายได 2.2 การประเมนความเปนไปได (Feasibility Evaluation) เปนการประเมนเพอพจารณาความเปนไปไดของสงทจะด าเนนการ โดยศกษาวเคราะหถงปจจยทจ าเปนตอความส าเรจ ซงจะพบการประเมนประเภทนไดมากในการประเมนโครงการขนาดใหญ โดยมกจะประเมนในดานการตลาด หรออปสงค ดานเทคนค ดานการเงน ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสภาพแวดลอม เปนตน 2.3 การประเมนปจจยน าเขา (Input Evaluation) เปนการประเมนสงทปอนเขาสการด าเนนงานวามความเหมาะสมเพยงใดกอนทจะเรมด าเนนงาน เชน คน วตถดบ อปกรณ เครองมอ และงบประมาณ เปนตน 2.4 การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) เปนการประเมนกระบวนการด าเนนงานตามทก าหนด โดยประเมนในขณะทก าลงด าเนนงานอย เพอใชผลการประเมนไปปรบปรงหรอเพมประสทธภาพในการด าเนนงานซงมลกษณะครอบคลมการประเมนความกาวหนาของโครงการฯ 2.5 การประเมนผลผลตหรอผลตผล (Output/Product Evaluation) เปนการประเมนผล ทไดจากสงทประเมนหรอผลการด าเนนงานโดยตรง ตามวตถประสงคหรอเปาหมายของสงทประเมนวามากนอยเพยงใด 2.6 การประเมนผลลพธหรอผลกระทบ (Outcome/Impact Evaluation) เปนการประเมนผลทได อนเนองมาจากผลของสงทประเมนหรอการด าเนนงานทงทคาดหวง และไมไดคาดหวง ซงเปนผลทงทางบวกและทางลบ เพอน าผลไปประกอบการตดสนใจในการหยด ยกเลก ปรบ หรอขยายสงทประเมนนน ๆ 2.7 การประเมนดวยการตดตาม เมอด าเนนงานเสรจสนไปแลวระยะหนง (Follow Up Evaluation) เปนการประเมนทอาจเหลอมกบขอ 2.6 หรอเปนการประเมนตามหวขอ 2.6 แตประเมนเมอการด าเนนงานเสรจไปแลวระยะหนง อาจเปน 6 เดอน 1 หรอ 2 ป เพอคอยดผลทจะเกดขนใหไดชดเจน บางครง เรยกกนวาการตดตามหลงสนสดการด าเนนงาน แตเพอไมใหสบสนกบค าวาการตดตามระหวางการด าเนนงาน จงใชค านแทน 2.8 การประเมนงานประเมน (Meta Evaluation) เปนการประเมนผลของการประเมนอกครงหนง เพอพจารณาคณภาพ โดยศกษาความถกตองและความเหมาะสมของการประเมนในดานตาง ๆ

ห น า | 14


การแบงประเภทตามชวงเวลาของการประเมนในขอ 2.1- 2.8 ถาเปนโครงการใหญ ๆ ทมความส าคญ อาจจะประเมนทงหมดบางหวขอตามสภาพการณทตองการใชสารสนเทศ จากการประเมนหรอบรบททเอออ านวย หรอถาใชการประเมนบางรปแบบกจะก าหนดใหประเมนหลายหวขออยแลวตามแนวทางของรปแบบนน ๆ 3. แบงตามผประเมน การแบงตามเกณฑผประเมนแบงได 2 ประเภทคอ 3.1 การประเมนโดยผประเมนภายใน ( Internal Evaluator Evaluation) ผประเมน เปนบคลากรทเกยวของหรอปฏบตงานกบสงทประเมนนน หรอปฏบตงานในองคการทรบผดชอบสงทประเมน ซงมขอด คอ ทราบรายละเอยดของสงทประเมน แตมกมขอเสยเรองความล าเอยง (Bias) เขาขางตนเองเสมอ 3.2 การประเมนโดยผประเมนภายนอก (External Evaluator Evaluation) ผประเมน เปนบคคลภายนอกทไมไดเกยวของหรอไมไดปฏบตงานกบสงทประเมนโดยตรง อาจเปนบคลากรของหนวยงานอน หรอหนวยงานกลาง ซงมขอด คอ ความเปนกลาง แตมขอเสยคอมกจะทราบรายละเอยดของสงทประเมนไมดพอและอาจไมไดรบความรวมมอจากผเกยวของ โดยเฉพาะถาเหนวาเปนการจบผด การแบงประเภทการประเมนขางตนอาจมการด าเนนการในลกษณะผสม เชนประเมนรวมกนระหวางผประเมนภายในกบภายนอก หรอมการประเมนทงความกาวหนาและผลสรป

2.5 ขนตอนการประเมน

การประเมนโดยทวไปจะมขนตอนทส าคญๆ คลายคลงกน การก าหนดขนตอนการประเมน ขนอยกบการก าหนดรายละเอยดของเรองหรอประเดนทตองการประเมนวาจะเนนดานใด และขนอยกบความตองการเจาของโครงการ ขนตอนการประเมนม 8 ขนตอน และถามการประเมนงานประเมนกจะถอวาเปนขนตอนท 9 รายละเอยดแสดงดงแผนภาพท 2 (พสณ ฟองศร, 2549)

แผนภาพท 2 ขนตอนการประเมน

ขนตอนท 2 การก าหนดวตถประสงคหรอประเดน การประเมนและตวชวด

ขนตอนท 3 ก าหนดเกณฑและคาน าหนก (ถาม)

ขนตอนท 5 การสรางและพฒนาเครองมอเกบขอมล

ขนตอนท 4 การก าหนดกรอบแนวคดและขอบเขต การประเมน

ขนตอนท 1 การศกษาแนวคดการประเมนและวเคราะห สงทจะประเมน

ขนตอนท 6 การเกบรวบรวมขอมล

ห น า | 15


จากแผนภาพท 2 บางขนตอนจะมความเกยวเนองหรอเหลอมกบขนตอนอน ๆ เชน ขนตอน การก าหนดวตถประสงค หรอประเดนการประเมนกบขนตอนการศกษาแนวคดและวเคราะหสงท จะประเมน อาจใชขนตอนไหนกอนกไดและจะสงผลตอกนดวย หรอขนตอนท 1 - 3 จะน าไปสขนตอนท 4 เปนตน ส าหรบสาระโดยสรปของแตละขนตอน มดงน 1. การศกษาแนวคดการประเมนและวเคราะหสงทจะประเมน ขนตอนแรกผประเมนจะตองทราบและเขาใจถงแนวคดพนฐานเกยวกบการประเมน ซงตองศกษาวเคราะหใหเขาใจอยางถองแท โดยการศกษาวเคราะหสงทจะประเมนในทกแงมมเทาทจะท าได เพราะถาไมทราบและเขาใจแนวคดพนฐานการประเมนและรจกสงทจะประเมนแลวกยากทจะประเมนสงนน ๆ ไดด ในการประเมนโครงการกเชนเดยวกน ดงนน ผประเมนจ าเปนตองศกษาแนวคดเกยวกบการประเมนโครงการและศกษาวเคราะหโครงการใหเขาใจลกซงกอน เพอใหไดเปนขอมลไปก าหนดวตถประสงค และประเดนในการประเมนผล และเปนขอมลพนฐานในการด าเนนการขนตอนอนตอไป 2. การก าหนดวตถประสงคหรอประเดนการประเมน และตวชวด วตถประสงคการประเมนทส าคญกคอ เพอหาสารสนเทศทเกยวของกบสงทประเมน โดยอาจใชประเดนการประเมนเปนวตถประสงคยอย หรอน าประเดนการประเมนมาก าหนดเปนวตถประสงค เปนขอ ๆ กได ดงนน ในขนตอนนสงทตองท า คอก าหนดประเดนการประเมนหรออาจเรยกวาตวแปรองคประกอบทจะประเมน ถ าจะใหชดก เรยกว า “ประเดนการประเมน” ซ งจะสอดคลองกบวตถประสงคหรอ เปนสงเดยวกน ประเดนการประเมนจะเปนกรอบส าคญทน าไปสกจกรรมอน ๆ ไม วาจะเปนการก าหนดตวชวดหรอก าหนดเกณฑและคาน าหนกเครองมอ แหลงขอมล วธการเกบขอมล ตลอดจนการวเคราะหขอมล ซงถาจะประเมนโครงการกอาจก าหนดประเดนการประเมนไดจากหลายแหลง เชน จากวตถประสงคโครงการ จากรปแบบการประเมนจากความตองการของผใชผลการประเมน ผเกยวของ และจากประสบการณของผประเมน เปนตน เมอไดประเดนการประเมนแลวตองน ามาแตกยอยเปนตวชวดตาง ๆ เพอน าไปสการสรางหรอพฒนาเครองมอ เกบรวบรวมขอมลตามตวชวด 3. การก าหนดเกณฑและคาน าหนก เกณฑในการประเมน หมายถง เกณฑการตดสนของแตละตวชวดทก าหนดไวในขนตอน ท 2 โดยจะก าหนดเปนกระดบหรอในภาพรวมของโครงการจะก าหนดอยางไร ขนอยกบความตองการรายละเอยดจากสารสนเทศ ยงเกณฑหลายระดบกยงละเอยดมากแตกยงยากมากขนเชนเดยวกน เมอก าหนดเกณฑแลว ถาประสงคจะใหผลการประเมนละเอยดยงขน ตองก าหนดคาน าหนกของสงทประเมน ประเดนการประเมนและตวชวดทกตวโดยอาจใหผเชยวชาญหรอผเกยวของ รวมกนก าหนดหรอใชสถตกได ซงถาใชสถตจะยงยาก ในทน จะเนนการใหผเชยวชาญหรอผเกยวของรวมกนก าหนด

ขนตอนท 7 การวเคราะหขอมล

ขนตอนท 9 การประเมนงานประเมน (ถาม)

การเขยนรายงานการประเมน

ขนตอนท 8 การเขยนรายงานการประเมน

ห น า | 16


4. การก าหนดกรอบแนวคดและขอบเขตการประเมน เมอไดด าเนนการตามขนตอนท 1 – 3 แลว น าสาระทไดมารวมเปนกรอบแนวคดการประเมน สาระทส าคญ คอ วตถประสงคประเดน การประเมน ตวชวดเกณฑ (ถาม) และคาน าหนก (ถาม) ซงอาจจะท าเปนตารางกรอบแนวคดโดยเฉพาะทมองคประกอบหรอสาระส าคญ ๆ ดงกลาว หรออาจจะน ามารวมกบขอบเขต การประเมน เปนตารางกรอบแนวคด และขอบเขตการประเมน การก าหนดกรอบแนวคดนถาจะขนเปนหวขอใหญแลว รวมทงตอนท 1-3 เขาดวยกนกได แตในทนเพอใหการเตรยมการประเมนคอย ๆ ท าเปนขนเปนตอน จงไดน าเรองกรอบแนวคดการประเมนมาไวในขนตอนท 4 ซงบางครงอาจพบไดวา การก าหนดกรอบแนวคดการประเมนน จะเรยกวา การวางแผนหรอการออกแบบการประเมน โดยก าหนดไวเปนหวขอใหญดงกลาวมาแลว เมอไดกรอบแนวคดการประเมนแลวขนตอนตอมาจะเปนการก าหนดขอบเขตการประเมนโดยจะตอเนองจากการก าหนดกรอบแนวคดการประเมน โดยพจารณาวาประเดนการประเมนตวชวดและเกณฑตาง ๆ ทก าหนดไวในกรอบแนวคดนน จะมขอบเขตหรอขดจ ากดเกยวกบกลมผใชขอมล เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลการวเคราะห เปนตน ใหสอดคลองกบกรอบแนวคดอยางไร 5. การสรางและพฒนาเครองมอเกบขอมล การประเมนเปนการตดสนใจโดยอาศยสารสนเทศ สรปผลการวเคราะหโดยเกบรวบรวมขอมลจากแหลงการประเมนมลกษณะเฉพาะกวาการวจย นกประเมนมกจะตองสรางและพฒนาเครองมอขนเอง เครองมอสวนใหญ ไดแก แบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบสงเกต ซงตองสรางตามหลกวชาการ โดยมทมาชดเจนจากแนวคด ทฤษฎ หรอวตถประสงค สาระเนอหาวชา เปนตน เมอสรางแลวตองมการพฒนาเครองมอ ตามขนตอนการหาคณภาพของเครองมอ เพอใหเครองมอมคณภาพสงสด สงผลตอคณภ าพขอมลและ ความนาเชอถอสารสนเทศทจะไดรบ 6. การเกบรวบรวมขอมล ดงกลาวแลวในขนตอนท 5 วาการประเมนเปนการตดสนใจ โดยอาศยขอมลน ามาวเคราะห สงเคราะห สรปเปนสารสนเทศ ดงนนหลงจากไดสรางและพฒนาเครองมอไดมาตรฐานแลว ตองเกบขอมลดวยวธการตางๆ เชน ทดสอบ สอบถาม สมภาษณ สงเกต หรอบนทกดวยวธการเชงประเมน หรอคณภาพ หรอทงสองวธผสมกน เพอใหมความครอบคลมกอนจะน าไปวเคราะห 7. การวเคราะหขอมล การประเมนในเชงปรมาณหรอวธการเชงระบบ ซงการเกบขอมลในเชงปรมาณจะตองอาศยสถตในการวเคราะหขอมล เพอสรปผลการประเมนไดชดเจนขนเชนเดยวกบการวจย เพยงแตสถตทใช สวนใหญจะเปนสถตพนฐาน เชน คาความถ คารอยละ (%) คาเฉลย คาความเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) หรอสถตทใชในการวดผล ตรวจสอบคณภาพเครองมอบางชนด ซงไมยงยากซบซอนเทากบสถตทใชในการวจย แมวาการประเมนบางครงอาจตองใชสถตเปรยบเทยบผลพฒนาการบางกไมยงยากนก สวนขอมลเชงคณภาพจะไมใชสถต แตใชการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เปนหลก 8. การเขยนรายงานการประเมน ขนตอนนเปนขนตอนสดทายในการประเมนโดยทวไป ผประเมนตองเขยนรายงาน การประเมนผล เพอเปนสอกลางใหผใชผลการประเมน ผเกยวของหรอผสนใจและหนวยงานตาง ๆ รายงานการประเมนแบบสมบรณ จะมโครงสรางคลายกบรายงานการวจย เพยงแตจะมบทสรปส าหรบผบรหารแทนบทคดยอ และการทบทวนเอกสารทเกยวของจะมนอยกวาการวจย การเขยนรายงานการประเมนตองใชทกษะทงศาสตรและศลป เพอใหผรบผดชอบหรอผมอ านาจหรอผอานเขาใจชดเจนและโนมนาวใหน าผลการประเมนไปเปนสารสนเทศในการตดสนใจ ปรบปรงพฒนาสงทจะประเมนใหเกดประโยชนสงสดตามปรชญาของการประเมน

ห น า | 17


9. การประเมนงานประเมน (ถาม) การประเมนโดยทวไปจะเสรจสนในขนตอนท 9 แตถาผประเมนประสงคจะประเมนงานประเมนโดยใหผอนมาประเมนงานประเมนของตนกท าได ซงอาจใชวธใหผเชยวชาญพจารณาหรอเปรยบเทยบกบมาตรฐานการประเมน หรอใชแบบตรวจสอบรายงานตางๆ หรอวพากษโดยผเชยวชาญและผเกยวของ เปนตน ส าหรบในทนถาผประเมนไมประสงคจะใหมการประเมนงานของตนโดยผอน กอาจน าแนวทางตาง ๆ ไปพจารณาดวยตนเอง คลายกบการประเมนตนเองแตเปนการประเมนรายงานการประเมนของตน ทอาจเรยกการพจารณาคณภาพงานประเมนกได จากทกลาวมาสรปไดวา ขนตอนการประเมนทง 8 ขนตอน สามารถน ามาจดกลมได 3 กลม คอ กลมแรกจะเปนการศกษาเอกสารแนวคด ทฤษฎ ทเกยวของกบการประเมนโครงการ ซงประกอบดวยความรพนฐานเกยวกบการประเมน หลกการ แนวคดการประเมนโครงการสาระส าคญของโครงการ และการตดตามโครงการ กลมทสองเปนการเตรยมการประเมนโครงการ โดยก าหนดวตถประสงคหรอประเดนการประเม น และตวชวด การก าหนดคาน าหนก และเกณฑการประเมน การก าหนดกรอบแนวคดและขอบเขตการประเมน และการสรางและพฒนาเครองมอเกบขอมล กลมท 3 เปนการปฏบตการประเมนโครงการ โดยการเกบขอมลภาคสนาม ซงประกอบดวย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล การเขยนรายงานการประเมนโครงการและการประเมนงานประเมน (ถาม) ซงแตละขนตอนสามารถปรบเปลยน เพอใหสอดคลองกบลกษณะของโครงการตามความเหมาะสมได

3. แนวคดเกยวกบการประเมนโครงการ

การด าเนนงานตามโครงการ หรอการบรหารโครงการ จะตองมการวางแผนโครงการ โดยก าหนดเปนวตถประสงคและเปาหมายไว เพอคาดหวงผลลพธทจะเกดขนภายหลง เม อวางแผนโครงการและมการวเคราะหความเปนไปไดของโครงการ ตลอดจนการออกแบบโครงการเปนอยางดแลว ผทมอ านาจจะท าการคดเลอกโครงการ และอนมตโครงการตอไป ตอจากนนจะมองคกรน าโครงการไปปฏบต เราเรยกวา การบรหารโครงการ (Project Management) ความส าเรจ หรอความลมเหลวของนโยบาย/แผนงาน โครงการจะตองผานกระบวนการตาง ๆ โดยเฉพาะกระบวนการบรหารโครงการ และการประเมนผลโครงการ คอ การวางแผน (Planning) เกยวของกบการคด การด าเนนการ หรอการบรหาร (Implementation/Operation) เกยวกบการกระท า สวนการประเมนผล (Evaluation) คอ การเปรยบเทยบระหวางการวางโครงการกบการกระท า การประเมนผลจงเปนขนตอนสดทาย ทจะท าใหทราบวา การปฏบตงานตามโครงการนนบรรลวตถประสงคหรอไม เพยงใด โดยเฉพาะปจจบนการบรหารการพฒนาประเทศมไดประเมนเฉพาะผลส าเรจของโครงการจากผลผลต (Output) ทไดจากการด าเนนโครงการเทานน แตความส าเรจของโครงการจะตองพจารณาทงผลผลต (Output) ผลลพธ (Outcome) และผลกระทบ (Impact) ดวย เราเรยกวา การบรหารแบบมงผลสมฤทธ (Result Base Management) ดงนนการทจะทราบถงผลสมฤทธของโครงการตาง ๆ ไดนน จ าเปนจะตองอาศยกระบวนการตดตามและประเมนผลอยางเปนระบบ ซงการประเมนโครงการไดเขามามบทบาทส าคญในการศกษาประมาณ 15 ป ทผานมา โดยเรมจากแนวคดทเสนอในรปของบทความของราฟ ไทเลอร (Ralph Tyler) ล เจ ครอนบาซ (Lee J. Cronbach) และไมเคล สครฟเวน (M. Scriven) ปจจบนการประเมนโครงการขยายวงกวางไปสโครงการในสาขาตาง ๆ อยางกวางขวาง

3.1 ความหมายของการประเมนผลโครงการ

การประเมนผลโครงการ (Project Evaluation) เปนค าทมาจาก การประเมนผล (Evaluation) กบค าวาโครงการ (Project) หมายความวา เปนกจกรรมทจดท าขนโดยมวตถประสงคบางประการ โดยทผจดท าโครงการมงหวงวาเมอท ากจกรรมนนตามหลกเกณฑหรอขนตอนตางๆ ทก าหนดไวแลว จะบรรลวตถประสงค

ห น า | 18


บางประการ หรอหลายประการทตงไว หากมกฎเกณฑ ขนตอน หรอกระบวนการทด าเนนการแตกตางกน อาจไดผลลพธออกมาไมเหมอนกน (สชาต ประสทธรฐสนธ , 2541) ไดท าการศกษาเกยวกบความหมายของค าวา การประเมนผล โดยทวไปนน การประเมนผลนบเปนการตดสนคณคาหรอความเหมาะสมในสงทประเมน ซงหาก จะขยายความการประเมน เปนการแยกแยะ วนจฉย (Identification) เปดเผยขอเทจจรง (Clearification) และการใชประโยชน (Application) ของเกณฑตาง ๆ เพอตดสนคณคา หรอ ความเหมาะสมของสงนนในเรองคณภาพ การใชประโยชน การมผลตามความเปนจรง หรอการไดรบผลทสอดคลองตามเก ณฑนน นกวชาการ ชาวตางประเทศ และชาวไทย ไดใหค าจ ากดความของการประเมนผลไวดงตอไปน ไบรอนและไวท (1976 อางถงใน สวมล ตรกานนท. 2543) กลาววา การประเมนผล เปนความพยายามอยางหนงในการบนทกถงสงทเกดขน และก าหนดวาท าไมสงนนจงเกดขน การประเมน จงหมายความไดวาเปนความพยายามทจะคนหาวา แผนหรอโครงการ กอใหเกดการเปลยนแปลงอะไร เปนไ ปตามทคาดหมายไวหรอไมเพยงใด ฟรแมน (1982 อางถงใน สวมล ตรกานนท. 2543) กลาวถงความหมายของการประเมนผลโครงการแบบรวบยอดวา เปนการพจารณาวาโครงการ ปจจยน าเขา ไดรบการด าเนนการตามแผนทวางไวหรอไม และเพอก าหนดวาโครงการกอใหเกดการเปลยนแปลงหรอขยายผลไปในทศทางใด สอดคลองกบความตงใจหรอไมมองในแงน การประเมนผลแบบรวบยอด จงเปนการวจยประเมนผลทมความหมายครอบคลมทงการประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) และการประเมนผลกระทบ (Impact Evaluation) อนหมายถง การทนโยบายไดรบการด าเนนการตามแผนงานขนตอนทวางไวหรอไมและนโยบายเปนสาเหตของการเปลยนแปลงในทศทางของวตถประสงคทพงประสงคหรอไมอยางไร สมคด พรมจย (2542) เสนอไววา การประเมนผลเปนกระบวนการทกอใหเกดสารสนเทศ เพอชวยในการบรหาร ซ งผบรหารสามารถใชในการตดสนใจอยางมประสทธภาพและเปนการตร วจสอบความกาวหนาของโครงการหรอแผนงาน ตลอดจนการพจารณาผลสมฤทธของโครงการหรอแผนงานนน ๆ วามมากนอยเพยงใด นศา ชโต (2538) สรปไววา การประเมนโครงการ หมายถง กจกรรมทเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหความหมายขอเทจจรงเกยวกบความตองการ การหาแนวทาง วธการปรบปรง วธการจดการเกยวกบโครงการ และหาผลทแนใจวาเกดจากโครงการ เพอเปนการเพมคณภาพและประสทธภาพของโครงการใหดยงขน สมหวง พรยานวฒน (2544) สรปไววา การประเมนโครงการ หมายถง กระบวนการทกอใหเกดสารนเทศในการปรบปรงโครงการ และสารนเทศในการตดสนผลสมฤทธของโครงการ จากความหมายของการประเมนโครงการ สรปไดวา การประเมนโครงการ คอ กระบวนการ ทเปนระบบในการเกบรวบรวมขอมลในการปฏบตงานใดงานหนง แลวน าไปวเคราะหเทยบกบเกณฑ หรอมาตรฐาน ทก าหนดไววา ไดผลมากนอยเพยงใดและขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจเลอกทดทสดจากทางเลอกทมอย ของผบรหารโครงการ

3.2 ลกษณะทส าคญของการประเมนโครงการ

การประเมนโครงการเปนหนงในวธการตาง ๆ ซงจะใหขอมลทถกตองแกผมบทบาทเกยวของกบการตดสนใจเกยวกบอนาคตของโครงการ การจะพจารณาวาโครงการใดสมควรไดรบการประเมนนนจะตองมลกษณะพนฐานส าคญ ประกอบดวย วตถประสงค (Objective) ความมเอกเทศ (Discreteness) การก าหนดรปแบบการปฎบตงานทสอดคลองกลมกลน (Coherent Organized Action) และสถานทตง (Location) ซงรตนะ บวสนธ (2540) ไดสรปลกษณะทส าคญของการประเมนโครงการไว 7 ประการคอ

ห น า | 19


1. การประเมนโครงการเปนกระบวนการมากกวาวธการ ซงม 2 ลกษณะคอ เปนกระบวนการของการตดสนกระบวนการเกยวกบโครงการ โดยใชมาตรฐานหรอเกณฑเปรยบเทยบ รวมทงการบรรยายผลทเกดขนกบโครงการ และเปนกระบวนการใชขอมลประกอบการเปรยบเทยบหาแนวทางเลอกทจะปฏบตไดอยางเหมาะสม 2. การประเมนโครงการ เปนการพจารณาตรวจสอบวาโครงการนนไดบรรลผลตามจดมงหมายทก าหนดไวมากเพยงใด รวมทงเปนการประเมนผลกระทบทเกดกบโครงการดวย 3. การประเมนโครงการ เปนการประเมนความกาวหนา (Formative Evaluation) และการประเมนผลสรป (Summative Evaluation) 4. การประเมนโครงการ เปนเรองราวเกยวกบการประเมนองคประกอบตาง ๆ ของการเรยน การสอนทด าเนนมาจนจบโครงการ ดงนน การประเมนผลการเรยนการสอนจงเปนสวนหนงของโครงการ 5. การประเมนโครงการ เปนกระบวนการทมงคนหาค าตอบเฉพาะของโครงการ ไมไดมงในเรองของการคนหาทฤษฎหรอหลกเกณฑในการหาขอสรป แตเปนการรวบรวมขอมลเพอการใชประโยชน 6. การประเมนโครงการ เปนเครองมอส าคญในการบรหาร ซงมประโยชนมากมาย 7. การประเมนโครงการ เปนกจกรรมทเกยวของกบบคคลทปฏบตโครงการ ในการด าเนนโครงการใด ๆ นน การประเมนโครงการมความส าคญและจ าเปนอยางยง เพราะจะใหขอมลหรอสารสนเทศทจะบอกใหทราบวา วตถประสงคของโครงการนน ๆ ไดบรรลผลมากนอยเพยงใด นอกจากนจะชวยบอกถงวาวตถประสงคของโครงการทก าหนดไวนน มความสอดคลองและเหมาะสมเพยงใด ซงขอมลทไดจากการประเมนโครงการจะชวยในการตดสนใจเกยวกบการด าเนนการของโครงการเพอทจะปรบปรงโครงการใหมประสทธภาพและประสทธผลดยงขน

3.3 ประเภทของการประเมนโครงการ

การแบงประเภทการประเมนโครงการคงมใชเปนการก าหนดเกณฑเดดขาด แตจ าเปนตองอาศยเกณฑหลายชนดมาจ าแนกประเภท เชน ใชเวลา วตถประสงค วธการ และรปแบบการประเมนมาบงบอกถงประเภทของการประเมน ซงในทนอาจจ าแนกการประเมนโครงการออกเปน 4 ประเภท ดงน 1. การประเมนโครงการกอนด าเนนการ (Preliminary Evaluation) เปนการศกษาประเมนความเปนไปได (Feasibility Study) กอนทเรมโครงการใด ๆ โดยอาจท าการศกษาถงประสทธภาพของปจจยปอน ความเหมาะสมของกระบวนการทคาดวาจะน ามาใชในการบรหารจดการโครงการ ปญหา อปสรรค ความเสยงของโครงการ ตลอดจนผลลพธ หรอประสทธผลทคาดวาจะไดรบ ในขณะเดยวกน อาจจะศกษาผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ในดานตาง ๆ การประเมนโครงการกอนการด าเนนการน มประโยชนส าหรบนกลงทนเพอศกษาดวากอนลงมอโครงการใด ๆ นน จะเกดความคมคาแกการลงทน (Cost effectiveness) หรอจะเกดผลกระทบตอระบบสงแวดลอมทงดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง ประชากร เทคโนโลย และระดบนโยบายหรอไม หากไดท าการศกษารอบคอบแลวอาจจะไดผลการคาดการณลวงหนาวา จะเกดประโยชนหรอโทษอยางไร ปญหา อปสรรค เปนอยางไร เพอผเปนเจาของโครงการจะไดตดสนลวงหนาวาจะเลกลมโครงการหรอปรบปรงองคประกอบ และกระบวนการบรหารจดการโครงการเพยงใดเพอใหเกดผลด 2. การประเมนระหวางด าเนนการโครงการ (Formative evaluation) เปนการประเมนผลเพอการปรบปรงเปนส าคญซงมกจะใชประเมนผลระหวางแผนหรอระหวางพฒนาโครงการ ผลทไดจาก Formative evaluation นน จะชวยตงวตถประสงคของโครงการใหเปนไปตามเปาหมายทแทจรง นอกจากนน Formative evaluation อาจใชในระหวางด าเนนโครงการ จะชวยตรวจสอบวา โครงการไดด าเนนไปตามแผนของโครงการอยางไร อาจเรยกชอเฉพาะวา Implementation evaluation หรอ Formative evaluation อาจตรวจสอบความกาวหนาของโครงการวาด าเนนการไดผลเพยงไร เรยกวา Progress evaluation

ห น า | 20


3. การประเมนเมอสนสดโครงการหรอประเมนผลผลต (Summative Evaluation) เปนการประเมนผลรวมสรป มกจะใชประเมนหลงสนสดโครงการ ส าหรบโครงการทมการด าเนนระยะยาวอาจใช Summative Evaluation ในการสรปยอความระยะยาวตาง ๆ ขอมลทไดจากระยะตาง ๆ จะชวยใหมการประเมนสรปรวมนน สวนใหญจะรวบรวมจากผลของ Formative evaluation เปน Summative Evaluation ซงผลสรปทไดจะน าสการรายงานวา โครงการไดบรรลเปาหมาย (Goals) หรอไมอยางไร ตลอดจนการรายงานถงสถานภาพของโครงการวาประสบความส าเรจหรอลมเหลวเพยงไร มปญหาหรออปสรรคใดทตองแกไขปรบปรงขอมลเหลานจะชวยใหผบรหารโครงการสามารถน าไปสการตดสนวา โครงการนนควรด าเนนการตอหรอยกเลก 4. การประเมนประสทธภาพ การประเมนโครงการโดยทวไป โดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทย ทผานมา ยงจ ากดอยเพยงการประเมนผลผลต โดยมงทจะทราบความส าเรจหรอความลมเหลวของโครงการเทานน ทงน เ พอประกอบการตดสนใจของผ ใหบรการหรอผ ใหทนในการยตหรอขยายโครงการ แตในปจจบน นกประเมนและผบรหารโครงการ ไดตระหนกถงความส าคญของการประเมนประสทธภาพของโครงการดวย โดยถอวาเปนประเภทของการประเมนทจ าเปนส าหรบโครงการบรการทวไป เพราะจะชวยเสรมใหโครงการเหลานน สามารถด าเนนการอยางสอดคลองกบสภาวการณของสงคม โดยเฉพาะอยางยง โครงการทเอออ านวยตอการพฒนาทองถน หรอโครงการทเปนตวก าหนดเกณฑส าคญส าหรบประกนโครงการขนาดใหญระดบชาต ทจะไมตองสญเสยทรพยากรทมอยอยางจ ากดโดยไมจ าเปน การด าเนนโครงการบรการสงคมนนจะไมมงแตเพยงความส าเรจของโครงการเทานน แตจะตองใหคมคาในเชงของประสทธภาพดวย

3.4 กระบวนการของการประเมนโครงการ

การประเมนโครงการนน เปนกระบวนการทตองจดท าอยางมระบบ และมขนตอน ผประเมนควรพจารณาและด าเนนงานตามขนตอนของกระบวนการของการประเมน ซงสมหวง พธยานวฒน (2524) ไดเสนอขนตอนของกระบวนการประเมนโครงการไว ดงน คอ 1. ท าการศกษาและวเคราะหโครงการทจะท าการประเมน ซงมความส าคญมาก เพราะการไดรจกโครงการทจะประเมนโครงการเทาไรกสามารถเพมโอกาสทจะท าใหการประเมนตรงเปาหมายมากยงขน ซงผประเมนควรจะไดศกษาโครงการในเรองตาง ๆ ใหละเอยด 2. ก าหนดวตถประสงคของการประเมนโครงการโดยมล าดบขนตอน ซงในการตงวตถประสงคของการประเมนโครงการ มดงน ระบบคคลหรอองคกรทเกยวของกบโครงการ ระบเรองราวหรอขาวสารทบคคลหรอองคกรเหลานนตองการไดจากการประเมน เพอประกอบการตดสนใจเกยวกบโครงการในแงตาง ๆ และสรปวตถประสงคของการประเมนโครงการนน ๆ 3. ออกแบบการประเมนโครงการ เปนขนตอนทเปนหวใจส าคญของการประเมนโครงการ ซงจะตองสอดคลองกบธรรมชาตของโครงการทจะท าการประเมน 4. สรางเครองมอเพอใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบทดสอบ แบบสอบถาม แบบสงเกต และแบบสมภาษณ เปนตน 5. รวบรวมขอมลเพอใชในการประเมน 6. ท าการวเคราะหขอมลดวยวธการทเหมาะสม ซงสวนมากจะเปนการค านวณ คามชฌมเลขคณต คาความเบยงเบนมาตรฐาน คารอยละ และเทคนคการวเคราะหเนอเรอง (Content Analysis) 7. วางแผนการเขยนสรปการประเมนและน าเสนอผบรหารหรอผทเกยวของกบโครงการ

ห น า | 21


กลาวโดยสรป จะเหนไดวาขนตอนการประเมนโครงการนน จะเรมตงแตการศกษาโครงการทจะท าการประเมนอยางละเอยดลกซง ก าหนดวตถประสงคของการประเมน เลอกอปกรณ เครองมอและกระบวนการตาง ๆ ในการเกบรวบรวมขอมล เลอกเทคนคทจะวเคราะหขอมล เพอหาขอสรปและขอเสนอแนะ ตาง ๆ รวมไปถงการเขยนรายการในการประเมนดวย

4. แนวคดเกยวกบทฤษฎ CIPP Model

4.1 แนวคดและโมเดลซปในการประเมนของสตฟเฟลบม (Stufflebeam’s CIPP Model)

หลกการประเมนผลตามแนวคดทฤษฎ CIPP Model ของ Dr. Daniel L. Stufflebeam แหง Ohio State University, USA ซงใหความส าคญกบการรวบรวมขอมล 4 สวน ไดแก Context (บรบทหรอสภาวะแวดลอม) Input (ปจจยน าเขา) Process (กระบวนการ) และ Product (ผลผลต) ซง Stufflebeam ไดใหความหมายของการประเมนวาเปนวธการศกษาหรอสบคนหาคณคาของสงทมงประเมนอยางเปนระบบ และเปนกระบวนการน าเสนอสารสนเทศ ทน าไปประยกตใชในการอธบายและการตดสนคณคาและคณประโยชนของการตดสนใจหาทางเลอกทเหมาะสมในการด าเนนโครงการ พชต ฤทธจรญ (2557) ทงน การน ารปแบบการประเมนของ CIPP Model มาใช จะชวยใหการตดสนใจเกยวกบการด าเนนงาน และนโยบายเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน ซงตองใชขอมลทไดจากการประเมนมาพจารณาตดสนใจ 4 ลกษณะดวยกน คอ 1) การตดสนใจเกยวกบการวางแผน (Planning Decisions) 2) การตดสนใจเกยวกบโครงสราง (Structuring Decisions) 3) การตดสนใจเกยวกบการด าเนนงาน (Implementing Decisions) และ 4) การตดสนใจเกยวกบการทบทวนการด าเนนโครงการเมอสนสดโครงการ (Recycling Decisions) โดย Stufflebeam ไดแบงประเดนเพอการประเมน ทจะน าไปสการตดสนใจ ดงน C - Context Evaluation (การประเมนสภาวะแวดลอม) เปนการประเมนนโยบาย เปาหมาย ความตองการของบคคลและหนวยงานทเกยวของ ตลอดจนแรงกดดนทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม ซงน าไปส การก าหนดทศทางและวตถประสงคของโครงการและพจารณาความจ าเปนทจะตองก าหนดนโยบาย/โครงการ รวมถงการพจารณาความเหมาะสมของเปาหมายของโครงการ I - Input Evaluation (การประเมนปจจยน าเขา) เปนการตรวจสอบความพรอมของปจจยตางๆ เชน บคลากร งบประมาณ วสด สถานท โดยน ามาพจารณาวาปจจยทมอยนนมความพรอมและเพยงพอตอการด าเนนงานหรอไม ซงเปนการพจารณาทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ เพอน ามาก าหนดทางเลอกทเหมาะสมทสดทจะท าใหบรรลวตถประสงค P - Process Evaluation (การประเมนกระบวนการ) เปนการประเมนเพอใหไดขอมลส าหรบ การตดสนใจเพอด าเนนโครงการใหส าเรจ ซงอาจเปนการประเมนขณะด าเนนงานหรอประเมนความกาวหนาเพอปรบปรงการด าเนนงานหรอกระบวนการบรหารกได ทงน จะมการศกษาปญหาและอปสรรค จดเดนจดดอย เพอใหการตดสนใจเพอปรบปรงโครงการเปนไปอยางทนทวงท P - Product Evaluation (การประเมนผลผลต) เปนการประเมนผลภายหลงโครงการสนสดลง เพอตรวจสอบประสทธภาพและประสทธผลของโครงการ โดยน าผลผลตทเกดขนมาเปรยบเทยบกบวตถประสงค คาเปาหมายและตวชวดของยทธศาสตร แผนงาน โครงการ วาเปนไปตามเปาหมายทตงไวหรอไม ซงอาจรวมถง การพจารณาทงในดานผลลพธ (Outcomes) และผลกระทบ (Impact) ทงเชงบวกและลบดวยกได และจะน ามาตดสนใจเกยวกบการด าเนนโครงการตอไป

ห น า | 22


ทงน เมอมการประเมนผลตามรปแบบของ CIPP Model แลว จะตองน าผลทไดจากการประเมน ในแตละขนตอนมาเปนปจจยตอการตดสนใจ ดงน 1. การวางแผน (Planning Decisions) โดยน าขอมลทไดมาก าหนดเปนวตถประสงค คาเปาหมายและตวชวดของการด าเนนงานตามยทธศาสตร แผนงาน และโครงการตางๆ ซงตองสอดคลองกบแผนการด าเนนงานและบรบททเกดขน 2. ก าหนดโครงสรางของโครงการ (Structuring Decisions) น าขอมลเกยวกบปจจยน าเขาทงหมด ไปใชในการก าหนดโครงสรางและขนตอนการด าเนนงานของยทธศาสตร แผนงาน โครงการ 3. การน าโครงการไปปฏบต (Implementation Decisions) โดยใชขอมลจากผลการประเมนผล การประเมนกระบวนการ โดยเฉพาะประเดนทแสดงใหเหนถง จดออน (Weakness) หรอจดแขง (Strength) มาปรบปรงแกไขการด าเนนงานใหมประสทธภาพและเปนไปตามแผนมากทสด 4. การตดสนใจเพอการทบทวนโครงการ (Recycling Decisions) ซงเปนสวนส าคญทสดทจะสงผลตอการพจารณายตหรอขยายโครงการตอไป

4.2 รปแบบการประเมนผลแบบ CIPP Model

แบบจ าลองประเภทนไมเพยงแตประเมนวาบรรลวตถประสงคหรอไมเทานน แตยงเปนการประเมนเพอใหรายละเอยดตางๆ เพอชวยในการตดสนใจเกยวกบโครงการนดวยโดยเฉพาะการประเมนผลโครงการประชมซงมลกษณะเปนแบบการประเมนความกาวหนาเพอบงชจดเดนจดดอยของการประชม เพอน าผลไปปรบปรงกจกรรมแผนการประชมไดทนทว งทและมการประเมนรวมสรปหล ง โครงการประชมส นส ดแล ว เพอบงชผลสมฤทธของโครงการประชมแบบจ าลองทเหมาะสม ทจะใชเปนกรอบความคดในการประเมนแบบซปปจงเปนทนยมใช ทงน เพราะนกประเมนจะไดขอดขอบกพรองและประสทธภาพของโครงการทจะประเมนได เปนอยางด ซงนบไดวาเปนการรบขาวสารแบบสะสม ชวยในการตดสนใจของผบรหารเปนอยางมากทงยงเปนแบบจ าลองทเขาใจงายสะดวกในการปฏบตจงเปนทนยมกวางขวาง แบบจ าลองซปป ประเมนในดานตาง ๆ ดงน 1. การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation) ซงจะชวยในการตดสนใจเกยวกบ การวางแผนในการก าหนดวตถประสงค เปนรปแบบพนฐานของการประเมนโดยทว ๆ ไปเปนการประเมนเพอใหไดมาซงเหตผล เพอชวยในการก าหนดวตถประสงคของโครงการโดยจะเนนในดานความสมพนธทเกยวกบสภาพแวดลอม ความตองการและเงอนไขทเปนจรงตาง ๆ ทเกยวของกบสภาพแวดลอม นอกจากนยงชวยในการวนจฉยปญหา เพอใหไดขอมลพนฐานทจะเปนประโยชนตอการตดสนใจ การประเมนสภาวะแวดลอมนน จดเปนการวเคราะหขนาดใหญ (Macro Analytic) เปนตวก าหนดขอบเขตของการประเมน การบรรยายและการวเคราะหสภาวะแวดลอม นอกจากนยงชวยใหทราบถงตวแปรทเกยวของและมความส าคญส าหรบการบรรลเปาหมาย การประเมนสภาวะแวดลอม ท าใหไดมาซงการเปลยนแปลงวตถประสงคโดยอาศยการวนจฉย และการจดเรยงล าดบปญหาใหสอดคลองกบความตองการของการประชมและสถานการณ ซ งวธการประเมน สภาวะแวดลอมม 2 วธ คอ 1.1 Contingency mode เปนการประเมนสภาวะแวดลอม เพอหาโอกาสและแรงผลกดนจากภายนอกระบบ เพอใหไดขอมลมาใชพฒนาสงเสรมโครงการใหดขน โดยใชการส ารวจปญหาภายในขอบเขต ทก าหนดอยางกวาง ๆ เชน การส ารวจงานวจยและวรรณกรรมทเกยวของ การประเมนคานยมของชมชนขอเสนอแนะตาง ๆ แนวโนมของการพฒนาเศรษฐกจสถตประชากร ฯลฯ การส ารวจปญหาเหลานท าใหสามารถ คาดการณเกยวกบอนาคต ซงเปนประโยชนในการวางแผนโครงการตอไป ค าถามทใชในการประเมนสภาวะแวดลอมแบบ Contingency Mode คอ ค าถามประเภท “ถา...แลว” เชน ถาตองการใหก าลงแรงงาน (Manpower)

ห น า | 23


สอดคลองกบความกาวหนาของเทคโนโลยแลว ควรจะจดระบบการศกษาอยางไรจงจะตอบสนองความตองการนได เปนตน 1.2 Congruence Mode เปนการประเมนโดยการเปรยบเทยบระหวางการปฏบตจรงกบวตถประสงคทวางไว การประเมนแบบนท าใหเราทราบวาวตถประสงคใดบางทไมสามารถจะบรรลเปาหมายได ดงนนจะเหนไดวา การประเมนสภาวะแวดลอม จะไดมาซงขอมลพนฐานทจ าเปนส าหรบระบบเพอประโยชนส าหรบผบรหาร จงตองอาศยความรวมมอระหวางนกประเมนกบผบรหาร นกประเมนจะใหขอมลเกยวกบปญหาการตดสนใจในปจจบนและขอมลทเกยวกบโครงการทตองการใชเพอการตดสนใจในอนาคตใหแกผบรหาร 2. การประเมนปจจยน าเขา (Input Evaluation) เปนการตดสนใจเกยวกบโครงสรางเพอก าหนดรปแบบโครงการ เปนการจดหาขอมลเพอใชในการตดสนความเหมาะสมของแผนงานตาง ๆ ทจดขน โดยดวาขอมลนนจะมสวนชวยในการบรรลจดหมายของโครงการหรอไม ซงมกจะประเมนในดานตาง ๆ คอ ความสามารถของหนวยงานหรอตวแทนในการจดการโครงการ ยทธวธทใชในการบรรลวตถประสงคของโครงการ การไดรบความชวยเหลอในดานตาง ๆ ซงจะชวยใหโครงการด าเนนไปได เชน หนวยงานทจะชวยเหลอ เวลา เงนทน อาคาร สถานท และอปกรณเครองมอ เปนตน ผลทไดจากการประเมนปจจยน าเขา คอ การวเคราะหรปแบบของวธการทใชในรปของราคาและก าไร (Cost and Benefit) ทจะไดรบโดยการประเมนในดานอตราก าลง เวลา งบประมาณ วธการทมศกยภาพ แตถาเปนการประเมนดานการศกษา ผลก าไรอาจจะไมอยในรปตวเลขกได การประเมนปจจยเบองตนนจะชวยใหขอมลทตดสนใจไดวาควรตงวตถประสงคเชงปฏบตอยางไร ใชอตราก าลงเทาใด การวางแผนงานและด าเนนการอยางไร ซงจะแตกตางจากการประเมนสภาวะแวดลอมในแงทวาการประเมนปจจยเบองตนเปนการท าเฉพาะกรณนน ๆ และวเคราะหภายในโครงการเทานน รปแบบของค าถามทใชถามมมากมาย เชน วตถประสงคจะก าหนดวธด าเนนการไดหรอไมและ จะประสบผลส าเรจหรอไม วธการทก าหนดสอดคลองกบวตถประสงคทตงไวหรอไม จะด าเนนการกบยทธวธ ทเลอกมาอยางไร ฯลฯ ค าถามตาง ๆ เหลานจะแสดงถงความส าคญของการประเมนขอมลเกยวกบปจจยน าเขาเพอทจะไดเปนตวก าหนดยทธวธเพอใหการด าเนนงานสอดคลองกบวตถประสงคทตงไว โดยค าถามทจะใช มตงแตระดบกวาง ๆ และค าถามเฉพาะ 3. การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation) เมอแผนการด าเนนการไดรบการอนมตและลงมอท าการประเมนกระบวนการจ าเปนตองไดรบการเตรยมการเพอใหขอมลยอนกลบ (Feedback) แกผรบผดชอบและผด าเนนการทกล าดบขน 3.1 วตถประสงคของการประเมนกระบวนการม 3 ประการ คอ 1) เพอหาและท านายขอบกพรอง ของกระบวนการ หรอการด าเนนการตามขนตอน 2) เพอรวบรวมสารนเทศส าหรบผตดสนใจวางแผนงาน และ 3) เพอเปนรายงานสะสมถงการปฏบตตาง ๆ ทเกดขน 3.2 สวนประกอบของการประเมนกระบวนการ ม 4 อยาง คอ 1) การจดหานกประเมนกระบวนการเตมเวลา 2) เครองมอทเปนสอในการบรรยายกระบวนการ การรวบรวมสารนเทศ นกประเมนกระบวนการตองใชวธการทงทมแบบแผนและไมมแบบแผน 3) การรวมประชมอยางสม าเสมอระหวางนกประเมนกระบวนการ และบคลากรในโครงการหรอในแผนงานเอง นกประเมนกระบวนการควรจะไดประชมพบปะกบ ผตดสนใจในโครงการเปนระยะ และ 4) การปรบปรงโครงรางการประเมนอยเปนนจสน

ห น า | 24


โดยสรปภายใตการประเมนกระบวนการ สารนเทศจะถกวเคราะหรวบรวม และน าเสนอเทาท ผด าเนนโครงการตองการสารนเทศนน อาจจะบอยทกวนถาจ าเปน เฉพาะอยางยงในชวงระยะแรก ๆ ของโครงการ ทงนการประเมนนไมเพยงแตใหสารนเทศทตองการแกผตดสนใจในการคาดคะเนลวงหนาและการปฏบต เพอแกปญหาเทานน แตตองบนทกสารนเทศของกระบวนการส าหรบแปลความของความส าเรจของโครงการดวย 4. การประเมนผลผลต (Product Evaluation) จะชวยในการตดสนใจเพอตดสนและดผลส าเรจของโครงการ มจดหมายเพอวดและแปลความหมายของความส าเรจไมเฉพาะเมอสนสดวฎจกรของโครงการเทานน แตยงมความจ าเปนยงในระหวางการปฏบตตามโครงการดวยระเบยบวธทว ๆ ไป ของการประเมนผลผลต จะรวมสงตอไปนเขาไวดวยกน คอการดวาการก าหนดวตถประสงคนนน าไปใชไดหรอไม เกณฑในการวดทสมพนธ กบวตถประสงคของการท ากจกรรมคออะไร เปรยบเทยบผลทวดมาไดกบมาตรฐานสมบรณ (Absolute Criteria) หรอมาตรฐานสมพนธ (Relative Criteria) ทก าหนดไวกอนและท าการแปลความหมายถงเหตของสงทเกดขน โดยอาศยรายงานจากการประเมนสภาวะแวดลอม ปจจย และกระบวนการรวมดวย ทงการประเมนสภาวะแวดลอมและการประเมนผลผลต จะประเมนสงทมอยวาบรรลเปาหมายใดอยางมระบบ โดยทการประเมนสภาวะแวดลอมจะพจารณาระบบโดยสวนรวมและการประเมนผลผลต พจารณาความพยายามเปลยนแปลงในระบบ

แผนภาพท 3 ความสมพนธระหวางการประเมนผลกบการตดสนใจในแบบจ าลอง CIPP

ประเภทของการประเมน ประเภทของการตดสนใจ

กลาวโดยสรปการประเมนผลในรปแบบซปปโมเดล (CIPP Model) เปนการประเมนผลท เปนกระบวนการตอเนอง โดยมจดเนนทส าคญคอ ใชควบคกบการบรหารโครงการเพอหาขอมลประกอบการตดสนใจอยางตอเนองตลอดเวลา วตถประสงคของการประเมน คอ การใชสารสนเทศทไดจากการประเมนเปนขอมล ในการตดสนใจ พจารณาหาทางเลอกทเหมาะสม ฉะนน การประเมนรปแบบนจงมทงจดเดนและจดดอย ดงน จดเดนคอ สามารถเปนขอมลและสารสนเทศทน าไปใชในการตดสนใจเกยวกบการวางแผนงานและโครงการ การตรวจสอบความพรอมของทรพยากรตาง ๆ เปนขอมลในการวดความส าเรจหรอความลมเหลวของโครงการเพอน าไปใชในการตดสนใจวาจะด าเนนการตอไปหรอไม จดดอย คอ เปนการประเมนผลทตอเนองและผวจย ตองอาศยขอมลมาจากหลายดาน ทงดานบรบท ดานปจจยน าเขา ดานกระบวนการ และดานผลผลตซงตองใชระยะเวลาในการประเมนมากพอสมควร และผเกยวของตองใหขอมลในดานตาง ๆ ใหมขอเทจจรง ครบถวนและถกตอง นอกจากนนเครองมอทใชในการประเมนพจารณาใหมความเหมาะสม และครอบคลมในเนอหาตาง ๆ เพอใหผลการประเมนมความนาเชอถอมากทสด และสามารถน าผลการประเมนไปใชประโยชนตอองคกรและ การพฒนาโครงการใหเกดประสทธภาพมากยงขน

การประเมนสภาวะแวดลอม

การประเมนปจจยเบองตน

การประเมนกระบวนการ

การประเมนผลผลต

การตดสนใจเลอกวตถประสงค

เลอกแบบการจดแผนงานทเหมาะสมทสด

การน าแผนงานทวางไวไปปฏบตการปรบปรงอะไรบาง

ควรปรบปรงขยายแผนงานหรอควรลมเลก

เอกสารที่เกี่ยวข้อง · บทที่ 2 ... ได้ด...

Documents