ารวัด ารสร้างเครื่องมือ และ าร ... ·...
TRANSCRIPT
ผชวยศาสตราจารย ดร.นยม จนทรนวล วทยาลยแพทยศาสตรและการสาธารณสข มหาวทยาลยอบลราชธาน
โครงการอบรม “สรางนกวจยรนใหม” (ลกไก) มหาวทยาลยอบลราชธาน รนท 7 วนท 9 พฤษภาคม 2562
โรงแรมยเพลส มหาวทยาลยอบลราชธาน
การวด การสรางเครองมอ และการตรวจสอบคณภาพเครองมอ
1
วตถประสงคการเรยนร เพอใหผเรยนสามารถ
• ระบปจจยทมผลตอความคลาดเคลอนจากการวดไดถกตอง • อธบายคณสมบตส าคญของเครองมอวจยทมคณภาพซงใชในงานวจยเชงปรมาณไดถกตอง • สามารถสรางเครองมอวจยทมคณภาพได • สามารถอธบายวธตรวจสอบคณภาพความตรงตามเนอหาและความเทยงของเครองมอวจยได • สามารถวเคราะหคาความเทยงโดยใชโปรแกรมส าเรจรปทางสถตและแปลผลไดถกตอง
2
ค าถามการวจย
ด าเนนการวจย (เพอคนหาขอเทจจรง)
ผลของการวจย (ขอเทจจรง)
การออกแบบการวจยทเหมาะสม
เครองมอวจยทมคณภาพ
คาความจรง (True Value)
คาความเทจ (Errors)
Random Errors
Systematic Errors
3
ขอมล (Data)
ขอมล (Data)
ขอมลทค านวณได
ขอมลแบบตวเลข (Numeric) • อาย • รายได • น าหนก
• เพศ • อาชพ • สถานภาพ ขอมลแบบขอความ (String)
ขอมลทค านวณไมได
4
ประเภทขอมลดบ
ขอเทจจรง (FACT) เชน อาย สถานภาพ การศกษา …ม 1 ค าตอบทถก ความเหน (OPINION) เรองสวนบคคล เชน ความพงพอใจ ....(ตองถามหลายๆ คนเพอยนยน ถามเหตผลดวย) เพอให opinion เปน fact ความคาดหวง (EXPECTATION) คาดวาสงทนาจะเกดขนเปนอยางไร .....คาดการณ ความปรารถนา (DESIRE) คนตองการ ใหเกดในอนาคต (เหมาะน าไปท าแผน)
แตอาจเปลยนแปลงตลอดเวลา
5
คณสมบตของขอมลทด
มความถกตองแมนย า (ACCURACY) มความทนเวลา (TIMELINESS) มความสมบรณครบถวน (COMPLETENESS) มความกะทดรด (CONCISENESS) ตรงกบความตองการของผใช (RELEVANCY) สามารถเปรยบเทยบได (COMPARISON)
6
การวด (Measurement)
กระบวนการก าหนดคาตวเลขของสงใดสงหนงทตองการวดอยางมหลกเกณฑและเปนทยอมรบ คาทไดจากการวดถอวาเปนคาสงเกต (Observation) โดยมทงคาทเปนตวเลขตอเนอง/คาไมตอเนอง และคาทไมเปนตวเลข ขนกบ ตวแปรและเครองมอทใชวด
สงทมงวด (วตถ หรอคณลกษณะทตองการทราบคาหรอปรมาณ) เครองมอวด (อปกรณทมหนวย หรอมาตรการวด) ผลการวด (ตวเลขทแสดงปรมาณความมากนอยของสงทมงวด)
7
ประเภทของการวด
การวดทางกายภาพ (Physical Measurement)
เครองมอมมาตรฐาน มหนวยวดทแนนอน ความคลาดเคลอนนอยมาก มความตรง ความเทยง มอ านาจจ าแนก
และสะดวกในการน าไปใช
การวดทางจตมต (Psychological Measurement)
เครองมอไมมมาตรฐาน มหนวยวดไมแนนอน ความคลาดเคลอนมมาก เพอลดความคลาดเคลอน จ าตองสรางใหม
ความตรง ความเทยง มอ านาจจ าแนก และสะดวกในการน าไปใช
8
9
การวดทางกายภาพ (Physical Measurement)
สงทมงวด (รปธรรม)
คาสงเกต(ตวเลข)
วดสงทมงวด
โดยตรง
10
การวดทางจตมต (Psychological Measurement)
กรอบนยามของสงทมงวด
คาสงเกต(ตวเลข)
วดสงทมงวด ทางออม
สงทมงวด (นามธรรม)
ลกษณะของการวด (1)
การวดโดยตรง (Direct Measurement)
•สงเกตได •สมผสได •เขาใจงาย •ไมซบซอน •ไมยงยาก •ตรงไปตรงมา
ตวแปรคณลกษณะ (Attribute Variable)
ตวแปรคณลกษณะทางรางกาย (Physical attribute Variable )
• เชอชาต อาชพ ศาสนา หมเลอด
•สวนสง น าหนก ความดนโลหต อาย เพศ ตวแป
รรปธ
รรม
(Con
crete
Var
iable)
11
ลกษณะของการวด (2)
การวดโดยออม (Indirect Measurement)
•ความเชอ •ความร •เจตคต •ความเจบปวด •การปรบตว •ความเครยด •ความพงพอใจ
ตวแปรนามธรรม (Abstract Variable) หรอ ตวแปรโครงสราง (Construct Variable)
ความคาดเคลอนจากการวด (Measurement Error)
T (True Score) E (Error Score) O (Observe Score)
คาทไดจากการสงเกต/คาทวดได
คาทเปนจรง ของสงทวด
คาความ คลาดเคลอน
ไมมการวดใดทสมบรณแบบ (No Perfect Measurement) 0
รศ.ดร.บญใจ ศรสถตยนรากร, 2555 13
เกดขนเองตามธรรมชาต เกดขนโดยบงเอญ (chance) ความคาดเคลอนทเกดขนในลกษณะไมคงท (Unsystematic Error) ไมมทศทางทแนนอน อาจจะเปนทางดานบวกหรอดานลบ การวดทเชอถอไมได (Unreliable measurement)
ความคลาดเคลอนแบบสม (Random error) (1)
ความคาดเคลอนจากการวดแบบสม คาความเทยง
14
เกดขนในขณะด าเนนการวด
Sample size Random error
ความคลาดเคลอนแบบสม (Random error) (2)
n = N Random error = 0
n = ขนาดเลก/ไมใชตวแทน N ทด Random error ≠ 0
n = ขนาดใหญ Random error เขาใกลหรอเทากบ 0
15
16
การศกษาความรอบรดานสขภาพ กลมตวอยางเปนนกเรยน ซงขณะวดขอมลในกลมตวอยาง อารมณของแตละคนสามารถเพมหรอลดความสามารถในการปฏบตของเขาในแตละโอกาส โดยนกเรยนบางคนอารมณด แตบางคนอารมณไมด ถาอารมณดการปฏบตของเขากอาจจะไดคะแนนสงเกตสงขนกวาเดกบางคนทอารมณไมด
ตวอยาง การเกดความคลาดเคลอนแบบสม
17
ความคลาดเคลอนทเกดขนในลกษณะคงท (Constant Error) เกดจาก “อคต” (Bias) เกดไดทกกระบวนการวจย เกดไดเทากนในทกกลมประชากร เกดความแปรปรวน ไปในทศทางใดทางหนง สงผลตอความตรงมากกวาความเทยงของเครองมอ ผวจยสามารถรบรและปองกนไดลวงหนา
Systematic error 0
ความคลาดเคลอนแบบเปนระบบ (Systematic error)
Sample size Systematic error
n = N Systematic error 0 18
19
การศกษาเพอประมาณคารอยละของประชากรทมฟนผ หากผวจยเกบขอมลในกลมตวอยางทเปนผปวยมารบบรการในคลนกทนตกรรม ซงผปวยสวนใหญมารบบรการรกษาฝนผคารอยละทวดไดในตวอยางกลมนยอมมคามากกวาความจรงในประชากรทวไป
ตวอยาง การเกดความคลาดเคลอนแบบเปนระบบ
20
การเลอก (Selection bias) เลอกกลมตวอยางเฉพาะบางกลม นอยเกนไป ขอมล (Information bias) เลอกถามเฉพาะเรองทสนใจ ตดขอมลบางอยางออก สงรบกวน (Confounding bias) มตวแปรอนมความสมพนธมากกวาแตไมไดเลอก
มาศกษา การทกลมควบคมไดรบปจจยทตองการศกษาโดยบงเอญ (Contamination) เครองมอวจยไมไดมาตรฐาน (Non-standard measuring tool) ไมมความตรง
ความเชอมน
อคต” (Bias) ในกระบวนการวจย
21
Adapted form Babbie, 1995 22
ปจจยทมผลตอความคาดเคลอนจากการวด
เครองมอวจย (Instrument)
วธการลดความคาดเคลอนจากการวด
ผวจย (Researcher) กลมตวอยาง (Sample)
-ความคลมเครอไมเขาใจ -แปลความหมายไมถกตอง -ใชตวแปรไมเหมาะสม
-ขาดทกษะ/ความเขาใจ -ไมมความพรอม -บดเบอนขอมล
-สภาพรางกายไมพรอม -ไมใหขอมลทเปนจรง -ไมใหความรวมมอ
+ เนอหา/ค าชแจงชดเจน +ตรงตามวตถประสงค + ไมยงยากซบซอน + เหมาะสมกบผใหขอมล
+ มความพรอมใช + มความรความเขาใจ + มจรรยาบรรณ
+ ความเหมาะสม + ความพรอมของผใหขอมล + จ านวนกลมตวอยาง
23
เครองมอทางวทยาศาสตรการแพทย เชน เครองชงน าหนก เครองวดความดนโลหต เครองวดอณหภม เปนตน เครองมอทางสงคมศาสตรและศาสตรอนๆ ทเกยวของ ไดแก แบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบทดสอบ/แบบวดความร แบบบนทกขอมล/แบบบนทกการสงเกต แบบตรวจสอบ/บนทกรายการ
วจยเชงพรรณนา วจยเชงเปรยบเทยบ วจยเพอศกษาความสมพนธ/หาสาเหต
เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล
24
ค าถามวจยและวตถประสงคของการวจย ศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบวตถประสงคของการวจย เพอประกอบการก าหนด
ขอมลและระบตวแปรทตองการเกบรวบรวม รวมไปถงการสรางกรอบแนวคดของการวจย
จากวตถประสงค ใหก าหนดวา ตองการเกบขอมลอะไรบาง ตวแปรใดบาง เพอตอบวตถประสงคการวจย และใหก าหนดค านยามของตวแปรเหลานน
ขอพจารณาในการสรางเครองมอเกบรวบรวมขอมล (1)
25
แหลงขอมลทตองการ ทรพยากร และงบประมาณทม ตลอดจนขอจ ากดตางๆ ของการท าวจย เลอกเครองมอทจะใชในการรวบรวมขอมลทตองการ โดยพจารณาถงขอดและ
ขอดอยของเครองมอแตละประเภท ศกษาวธการมาตรฐานในการสรางเครองมอของเครองมอทเลอกใช
ขอพจารณาในการสรางเครองมอเกบรวบรวมขอมล (2)
26
ขนตอนการพฒนาเครองมอวจยทมคณภาพ
ทบทวนวรรณกรรม
ก าหนด/นยามตวแปร
เลอกประเภทเครองมอ
พฒนาและปรบปรง
ตรวจสอบคณภาพ
ปรบปรงและน าไปใช
27
วดอะไร วดใคร ลกษณะของผถกวดเปนอยางไร นยามเชงปฏบตการตวแปรทตองการวด การสรางตวชวด (1 มต/หลายมต) การสรางมาตรวด สรางขอค าถาม จดท าตารางการระบรายละเอยด
มตวแปรอะไรบาง ตวแปรใดทเปนตวแปรตน ตวแปรตาม แตละตวอยใน มาตรวดอะไร
การก าหนดตวแปรและนยามตวแปรทตองการวด
28
การศกษาความพงพอใจของลกคาตอบรการของศนยรถยนต
นยามเชงทฤษฎ
ความพงพอใจของลกคา: ความรสก ดานบวกหรอดานลบตอบรการของศนยรถยนต
นยามเชงปฏบตการ
ความพงพอใจของลก คา : คะแนนท ไ ดจาก แบบวดความพงพอใจของลกคาทม ตอศนยรถยนต ประกอบดวย 5 ดาน คอ พนกงานรบรถ หองรบรอง หองน า การบรการ และราคา
วดอะไร : ความพงพอใจ วดใคร : ลกคาทมาใชบรการศนยรถยนต ลกษณะของผถกวดเปนอยางไร : เพศ วย อาชพ เปนตน
29
ขนตอนการพฒนาเครองมอวจยทมคณภาพ
เลอกประเภทเครองมอ
พฒนาและปรบปรง
ตรวจสอบคณภาพ
ปรบปรงและน าไปใช
30
การพจารณาจดท า/เลอกใชเครองมอการวจย
เครองมอการวจยภาษาไทย
มเครองมอ ไมมเครองมอ
มคณภาพมาตรฐาน สอดคลองกบแนวคด ทนสมย เหมาะสมกบบรบทในปจจบน
แนวคด ตวแปรสอดคลองแตค าถามบาง
ขอไมเหมาะสม
ไมมคณภาพ
ขออนญาตใชเครองมอ ขออนญาตใชเครองมอ สราง/พฒนาเครองมอ
ตรวจคณภาพความตรง
ทดลองใชเครองมอ (Try out)
ปรบปรง/ดดแปลง
ตรวจคณภาพความตรง
ทดลองใชเครองมอ
ทดลองใชเครองมอ (Try out)
สราง/พฒนาเครองมอตามหลกการพฒนา
เครองมอ
ตรวจคณภาพความตรง
ทดลองใชเครองมอ (Try out)
รศ.ดร.บญใจ ศรสถตยนรากร, 2555
หนวยสงเกตและผใหขอมล ปจเจกบคคล กลมคน ล าดบขนในการใหบรการ เปาหมายของการน าขอมลไปใช
วตถประสงคของการวจย ขอบเขตหรอเงอนไขของการวจย เครองมอ ประเภทสเกล การน าไปใชในทางปฏบต
ขอพจารณาในการเลอกประเภทเครองมอวจย
32
เลอกชนดและรปแบบเครองมอและขอค าถาม พจารณาจากค านยามเชงปฏบตการของตวแปรนน ๆ เลอกใหเหมาะสมกบ
ตวแปรหรอขอมล/สารสนเทศท ตองการ กลมตวอยาง สถตทจะใชในการวเคราะห
เลอกประเภทของเครองมอและวธการวด วด ถาม สงเกต
ก าหนดประเภทของเครองมอ วธการวดและรปแบบค าถาม
รปแบบของค าถามแบบใด ค าถามปลายเปด ค าถามปลายปด
33
1. เครองมอวดทางดานกายภาพ เครองมอวดแสง เสยง ฝ นในอากาศ อณหภม ความดนโลหต น าหนก สวนสง 2. เครองมอวดทางดานเคม เครองมอตรวจระดบน าตาลในเลอด เครองมอตรวจ BOD, COD เครองตรวจหาปรมาณสารอาหาร เครองตรวจระดบไขมนในเลอด 3. เครองมอวดทางดานชวภาพ เครองมอตรวจแบคทเรยในเลอด ปสสาวะ เครองมอในการตรวจเพาะเชอจลนทรยในอาหาร
เครองมอทางวทยาศาสตร
34
1) แบบสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) ไมมก าหนดค าถามทแนนอนตายตว หรอหากมการก าหนดไวบางกเปนค าถามประเดนหลก ไมจ าเปนตองใชค าถามเหมอนกน การเรยงล าดบค าถามกไมตองเหมอนกน สามารถปรบเปลยนใหเหมาะกบสถานการณและผตอบ เปนการสมภาษณทยดหยนและเปดกวาง ผถามมอสระในการถามเพอใหไดค าตอบตามจดมงหมายของการวจย
แบบสมภาษณ (1)
35
36
2) แบบสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured Interview) ก าหนดขอค าถามไวลวงหนา ในการสมภาษณผตอบแตละคนจะตองไดรบการถามเชนเดยวกน และใน
ล าดบขนตอนเดยวกนดวย
แบบสมภาษณ (2)
ดงนน การสมภาษณแบบนจ าเปนตองใชแบบสมภาษณทจดเตรยมไวกอน การสมภาษณแบบมค าถามแนนอนชวยใหผถาม ถามตรงประเดนทตองการ ไมออกนอกเรอง ไมเกนขอบเขตทก าหนดไว และขอมลทไดรบสามารถน ามาเปรยบเทยบกนได
37
38
1) แบบสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-structured or guided Interviews) การสมภาษณแบบกงโครงสรางหรอแบบชน านโดยปกตนกวจยจะก าหนดค าถามทพอจะตดสนใจไดวาจะถามอะไรบาง หรอใชค าส าคญ (Keywords) เปนเครองชน าการสมภาษณ การสมภาษณแบบกงโครงสรางเปนการอดจดออนของการสมภาษณแบบมโครงสรางและแบบไมมโครงสราง
แบบสมภาษณ (3)
34
40
เปนเครองมอการเกบขอมลทน ามาใชการทดสอบความรของกลมตวอยาง ในเรองทศกษา
แบบทดสอบ/แบบวดความร
41
เปนเครองมอทใชประกอบการสงเกต พฤตกรรม การปฏบต ในประเดนทผวจยตองการศกษา ซงตองใชประสาทสมผสของผสงเกต โดยเฉพาะ ตา และห
แบบบนทกขอมล/แบบบนทกการสงเกต
42
แบบระเบยนพฤตกรรม แบบมาตรประเมนคา แบบส ารวจรายการ
แบบตรวจสอบ/บนทกรายการ
43
แบบสอบถาม (Questionnaire)
เครองมอทใชสอบถามความคดเหนตอสงใดสงหนง โดยใหกลมเปาหมายเขยนคาตอบหรอทาเครองหมายเลอกคาตอบทจดไวให
44
แบบสอบถามชนดใหผตอบตอบดวยตนเอง แบบสอบถามทางไปรษณย แบบสอบถามตอบดวยตนเองแลวไปรบคน
แบบสอบถามชนดใชผสมภาษณ (Interviewed Questionnaires)
ชนดของแบบสอบถาม
45
1. ประหยด สามารถใชกบตวอยางขนาดใหญกระจายทงประเทศ
2. ใหเวลาคนตอบไดคดพจารณากอนตอบ
3. เหมาะส าหรบบางเรองทถอวาเปนความลบ คนตอบสามารถตอบไดสะดวกใจมากกวามคนถาม มอสระในการตอบ
ขอจ ากด
1. ไมเหมาะกบบางพนททไปรษณยไปไมถง
2. การสงกลบมอตราต า
3. ขอมลทไดมกไมครบถวนสมบรณ
4. เหมาะกบกลมตวอยางทอานออกเขยนได ไมสามารถใชค าถามละเอยดลกซง
ขอด
แบบสอบถามทางไปรษณย (Mail Questionnaires)
46
1. กลมตวอยางมโอกาสซกถามขอของใจในค าถามทไมเขาใจ ท าใหขอมลถกตองครบถวนมากขน
2. สามารถเพมเตมรายละเอยดของเนอหาของค าถามไดมากกวาแบบไปรษณย
3. โอกาสในการไดรบกลบคนมเปอรเซนตสงกวา
1 . คณลกษณะของกลมตวอยางตองมการศกษาสงพอจะอานค าถามเขาใจไดหมด
2. การใหตวอยางรวมอยในทเดยวกน เปนการเปดโอกาสใหตวอยางปรกษาในการตอบค าถาม หรอดค าตอบจากเพอนไปตอบ
แบบสอบถามตอบดวยตนเองแลวไปรบคน
ขอจ ากด ขอด
47
1. เกบรวบรวมขอมลไดครบถวนสมบรณกวาวธอน
2. ใชไดกบประชากรทกประเภท
3. สามารถเพมเตมรายละเอยดของค าถามทผตอบไมเขาใจใหเขาใจ และสามารถสงเกตสภาพตางๆ ประกอบไดดวย
1. สนเปลองคาใชจาย เวลา และก าลงคนมาก
2. ขอมลทถกตองขนอยกบความร ประสบการณและเทคนคการสมภาษณของผสมภาษณ
3. การใชผสมภาษณหลายคน การควบคมคณภาพใหไดมาตรฐานเดยวกนท าไดยาก
แบบสอบถามชนดใชผสมภาษณ (Interviewed Questionnaires)
ขอจ ากด ขอด
48
ขนตอนการพฒนาเครองมอวจยทมคณภาพ
เลอกประเภทเครองมอ
พฒนาและปรบปรง
ตรวจสอบคณภาพ
ปรบปรงและน าไปใช
49
1. ค าถามเปด (Open-Ended Questions)
2. ค าถามปลายปด (Closed-Ended Question)
3. ค าถามประเภทสเกล (Scaled-Response Questions)
รปแบบของค าถาม
50
เปนค าถามทไมมค าตอบใหเลอก ผตอบจะตอบเปนค าพดของตนเอง เชน
ตวอยางค าถามปลายเปด
ทานมความคดเหนอยางไรเกยวกบการเลอกตงในวนท 24 มนาคม 2562 ............................................................................................................ ............................................................................................................
ค าถามเปด (Open-Ended Questions) (1)
51
ค าถามเปด (Open-Ended Questions) (2)
ขอจ ากด ขอด
1. วดความคดของผตอบไดอยางกวางขวาง
2. เหมาะส าหรบใชถามเพอรางค าถามปลายปด
3. สรางค าถามงาย
1. ใชเวลานานในการตอบค าถาม
2. ค าตอบกระจายมาก ยากตอการประมวลผล
3. ไมเหมาะส าหรบการทอดแบบสอบถามหรอสงแบบสอบถามทางไปรษณย
52
ค าถามทมกลมค าตอบ (หรอตวเลอก) ใหเลอกตอบอาจจะเลอกตอบหนงตวเลอกหรอมากกวากได
ทานมวธปองกนยงกดในบานของทานอยางไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ไมไดท าอะไรเลย กางมง ใชไมชอตยง ทายากนยง จดยากนยง อนๆ....................
ค าถามปลายปด (Closed-Ended Question) (1)
ตวอยางค าถามปลายปด
53
1. ใชเวลาเพยงเลกนอยในการตอบค าถาม
2. งายตอการประมวลผล
3. เปรยบเทยบความคดระหวางกลมไดเลย
1. ไมสามารถวดความคดเหนทลกซงของผตอบได
2. สรางค าถามยาก และค าตอบตองครอบคลมเนอหาของค าตอบ มฉะนนจะไมมค าตอบใหตอบ
3. ตวเลอกของค าตอบตองแตกตางกนอยางชดเจน หากคลมเครอจะท าใหผตอบเขาใจผด สงผลตอความถกตองและนาเชอถอ
ค าถามปลายปด (Closed-Ended Question) (2)
ขอจ ากด ขอด
54
คลายค าถามปลายปด แตตวเลอกของค าตอบแตละขอค าถามมระดบความมากนอย
แบบท 1 Likert scale แบบท 2 Semantic difference scale or Bipolar rating scale แบบท 3 Graphic scale แบบท 4 Pictorial scale
ค าถามประเภทสเกล (Scaled-Response Questions) (1)
55
ค าถาม : ทานพงพอใจตอการใหบรการของเจาหนาทโรงพยาบาลในระดบใด ค าตอบ : 5 มากทสด 4 มาก 3 ปานกลาง 2 นอย 1 นอยทสด
แบบท 1 Likert scale
ค าถามประเภทสเกล (Scaled-Response Questions) (2)
56
1. การอบรมสรางนกวจยรนใหมสามารถน าไปใชประโยชนในการท างานในอนาคตไดใชหรอไม
ไมใช ใช
2. ทานมความรสกตอการอบรมหวขอการวด การสรางเครองมอ และการตรวจสอบคณภาพเครองมออยางไร
นาเบอ __________________________ นาสนใจ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ค าถามประเภทสเกล (Scaled-Response Questions) (3)
แบบท 2 Semantic difference scale or Bipolar rating scale
57
นาเบอ __________________________ นาสนใจ
คลายกบ Semantic difference scale แตระหวางค าตรงกนขามจะมเสนตามแนวนอน ใหผตอบขดเสนตามแนวตงเพอบอกระดบความคดเหนความรสก เชน
เสนแสดงความรสก
ค าถามประเภทสเกล (Scaled-Response Questions) (4)
แบบท 3 Graphic scale
58
จะใชรปภาพเปนตวเลอกค าตอบ
2. ทานมความสขตอการอบรมในสตรสรางนกวจยรนใหมระดบใด
ไมมความสขเลย มความสขมาก
1 2 3 4 5
ค าถามประเภทสเกล (Scaled-Response Questions) (6)
แบบท 4 Pictorial scale
59
1. ค าถามตองมความชดเจน และเฉพาะเจาะจง เชน ทานมประสบการณในการท างาน...........ป ทานท างานในต าแหนงปจจบนนมานาน..........ป (ปเตม)
2. ไมควรมประโยคซอนกนสองประโยคในค าถามเดยว เชน ในรอบ 3 เดอนทผานมาทานเคยเกดอบตเหตจากการท างานและเคยไดรบการรกษาในโรงพยาบาลหรอไม
( ) ไมเคย ( ) เคย 3. ไมควรเปนค าถามปฏเสธซอนปฏเสธ เพราะตความหมายยาก เชน
ทานไมเคยไมไดรบการอบรมความปลอดภยดานการปองกนอบตเหต ( ) ไมใช ( ) ใช
หลกการเขยนค าถาม (1)
60
4. ไมเปนค าถามทกอใหเกดปฏกรยาตอผตอบ เชน ทานเคยมเพศสมพนธกบคนอนทไมใชสามหรอไม
5. ไมควรใชค าถามน า เชน ถงขยะทไมมฝาปดเปนถงขยะทไมถกหลกสขาภบาล ถงขยะบานทานมฝาปดหรอไม
6. ไมควรใชค าถามยาว 7. การใชค าในค าถาม หลกเลยงค ายอ/ ค าศพททางวชาการ 8. ถามค าถามทผตอบมความรเพยงพอทจะตอบได เชน ทานบ าบดน าเสยโดยวธใด
( ) แบบใชออกซเจน ( ) แบบไมใชออกซเจน
หลกการเขยนค าถาม (2)
61
9. หลกเลยงค าถามทท าใหผตอบมความยงยากหรอตองใชความพยายามมากในการตอบ เชน ในรอบ 1 ปทผานมาครอบครวของทานมปรมาณขยะ............ตน
10. การเขยนค าถาม ถามเหตการณทผานมาหรอพฤตกรรมในอดตตองระบชวงเวลาทชดเจน เชน ในรอบ 3 เดอนทผานมาทานเคยอกหกหรอไม
( ) ไมเคย ( ) เคย 11. ไมถามค าถามทมความหมายไดหลายความหมาย เชน ปจจบนทานพกอาศยอยางไร
หลกการเขยนค าถาม (3)
62
12. ค าถามจะตองมตวเลอกครบ เชน ทานส าเรจการศกษาในระดบใด
( ) ต ากวาปรญญาตร ( ) ปรญญาตร ( ) สงกวาปรญญาตร 13. ค าถามทมตวเลอกค าตอบ ตวเลอกแตละตวตองแยกจากกนโดยเดดขาด ไมทบซอนกน เชน ปจจบนทานท างานในต าแหนงนนานเทาใด
( ) 0 – 5 ป ( ) 5 – 10 ป ( ) มากกวา 10 ป
หลกการเขยนค าถาม (4)
63
14. การถามความถของการปฏบต ควรระบชวงเวลา ทานรบประทานเครองดมทมแอลกอฮอลบอยเพยงใดในหนงสปดาห
( ) ไมเคยดมเลย ( ) นานๆ ครง ( ) เปนประจ า ทานรบประทานเครองดมทมแอลกอฮอลบอยเพยงใดในหนงสปดาห
( ) ไมเคยดมเลย ( ) 1-2 ครงตอสปดาห ( ) 3 – 4 ครงตอสปดาห ( ) 5 – 6 ครงตอสปดาห ( ) ดมทกวน
หลกการเขยนค าถาม (5)
64
ขอดและขอจ ากดเครองมอวจยทางสงคมศาสตร (1)
65
ประเภทเครองมอ ขอด ขอจ ากด ลกษณะงานวจยทใช แบบทดสอบ (Test) - วดพฤตกรรมดานปญญา
หรอดานพทธพสยไดดกวาเครองมอชนดอน
- ไมมคณภาพหรอมารตราฐานตายตว - ผลการวดมคลาดเคลอนไดเสมอ
- งานวจยเชงปรมาณทตองการวดความร ความเขาใจ
แบบสงเกต (Observation form)
- ใชตดตามศกษาพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกไดทกดาน - ใชไดสะดวก ใชไดทกเวลา และใชไดทกสถานท
- พฤตกรรมหลายอยางสงเกตไดยาก และตองสงเกตหลายครง ท าใหเสยเวลาสงเกตนาน - ถาผถกสงเกตรตว จะเกดการระวงตวและปดบงพฤตกรรมทแทจรง
- งานวจยทตองการวดพฤตกรรมทงพทธพสย จตพสยและทกษะพสย - ใชทงงานวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ
ขอดและขอจ ากดเครองมอวจยทางสงคมศาสตร (2)
66
ประเภทเครองมอ ขอด ขอจ ากด ลกษณะงานวจยทใช แบบประเมนการปฏบต (Performance assessment form)
- ใชวดพฤตกรรมดานทกษะการใชกลามเนอ หรอดานทกษะพสย
- ตองใชเวลาในการวดมาก โดยเฉพาะการวดเปนรายบคคล เพราะตองพจารณาตลอดทงกระบวนการปฏบต
- ใชในงานวจยทวดพฤตกรรมดานทกษะพสย - ใชทงงานวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ
แบบสมภาษณ (Interview form)
- ชวยใหผวจยทราบขอมลทแอบแฝงอยในใจของผรบการสมภาษณได - ใชไดกบบคคล ทกเพศ ทกวย โดยไมขนกบระดบการศกษา
- สนเปลองเวลามาก - ความเทยงตรงของขอมลขนอยกบความสามารถในการตความ และสรปความของผ สมภาษณ
- งานวจยทตองการวดพฤตกรรมทงพทธพสย จตพสยและทกษะพสย - สวนใหญใชในงานวจยเชงคณภาพ
ขอดและขอจ ากดเครองมอวจยทางสงคมศาสตร (3)
67
ประเภทเครองมอ ขอด ขอจ ากด ลกษณะงานวจยทใช แบบสอบถาม (Questionnaire)
- ใชไดกบบคคลจ านวนมากไดในเวลาพรอมกน - ใหเวลาในการตอบอยางอสระได โดยใหผตอบรบไปตอบ และนดหมายเวลาสงคน - ไมสรางความตงเครยดใหผตอบ
- เหมาะส าหรบผทอานและเขยนหนงสอคลองเทานน - ผตอบแบบสอบถามอาจไมไดตงใจตอบ หรอไมใหความส าคญตอขอมลทเปนจรง ท าใหขอมลทไดมาไมตรงหรอคลาดเคลอนจากความจรง
- ใชในงานวจยทวดพฤตกรรมภายในของบคคลเกยวกบความรสก ความคดเหน เจตคต ความสนใจ ฯลฯ - สวนใหญใชในงานวจยเชงปรมาณ
ขนตอนการพฒนาเครองมอวจยทมคณภาพ
เลอกประเภทเครองมอ
พฒนาและปรบปรง
ตรวจสอบคณภาพ
ปรบปรงและน าไปใช
68
การสอบเทยบ (Calibration) การทวนสอบ (Verification) การสอบทวน (Validation) การสอบกลบ (Traceability)
การตรวจสอบคณภาพเครองมอทางวทยาศาสตร
69
การเปรยบเทยบคาทไดจากเครองมอกบคามาตรฐาน เพอใหแนใจวาเครองมอวดทจะน าไปใชงานหรอใชงานอยแลวมคาทแมนย าและเชอถอได โดยการสอบเทยบจะแสดงความสมพนธระหวางคาทวดไดและคาของเครองมาตรฐาน
การสอบเทยบ (Calibration)
70
เปนการทวนสอบเพอประกนวาวธการวเคราะหมาตรฐานหรอวธการวเคราะหอางองทน ามาใชในการวเคราะหตวอยางในหองปฏบตการมความถกตองแมนย า เปนไปตามคณสมบตของวธนนๆ
การทวนสอบ (Verification)
71
เปนกระบวนการยนยนความถกตองและความเหมาะสมของขนตอนการทดสอบ กระบวนการทดสอบ ระบบการทดสอบ เครองมอ หรอวธการทดสอบทน ามาใช สามารถใชงานไดตามวตถประสงคทก าหนดไวในการน ามาใชงาน
การสอบทวน (Validation)
72
คณสมบตของผลการวดทสามารถโยงไปกบมาตรฐานแหงชาตทเปนทยอมรบ
สรางความมนใจในคณภาพของผลตภณฑหรอบรการทใหแกลกคา หรอเพอใหเกดประสทธภาพในกระบวนการผลต ดวยการท าใหมนใจวาการวดและการทดสอบตลอดทงกระบวนการผลต มความถกตองตามขอก าหนดของแตละขนตอนในกระบวนการ อนเปนผลใหผลตภณฑมความคงเสนคงวา สามารถแขงขนในตลาดได หรอท าใหเกดความเชอมนวาผลตภณฑหรอบรการมความปลอดภย หรอมความเปนธรรมในระบบชง ตวง วด ในเชงพาณชย เปนตน การทผลตภณฑจะมคณภาพสง หมายความวา จะตองมระบบประกนคณภาพอยางเพยงพอ
ความส าคญ
การสอบกลบ (Traceability)
73
หนวยงานในการรบรองคณภาพ (1)
74 74
75
โครงสรางของระบบมาตรวทยาของประเทศไทย
หนวยงานในการรบรองคณภาพ (2)
76
หนวยงานในการรบรองคณภาพ (3)
77
การตรวจสอบคณภาพเครองมอวจยทางสงคมศาสตร
ความเปนปรนย
รศ.ดร.บญใจ ศรสถตยนรากร, 2555
1. ความตรง (Validity) 2. ความเทยงหรอมความเชอถอ/เชอมน (Reliability) 3. มอ านาจจ าแนก (Discrimination Power) 4. มความเปนปรนย (Objective) 5. มความยากงายทพอเหมาะ (Difficulty)
การตรวจสอบคณภาพเครองมอวจยทางสงคมศาสตร
เครองมอทใชในการวจย กอนทจะน าไปใชเกบขอมลจรง จะตองผานการตรวจหาคณภาพกอน เพอใหแนใจวาเปน เครองมอทมคณภาพ สามารถวดในสงทตองการจะวดได คณภาพของเครองมอม 5 องคประกอบ
79
ความตรง (Validity) (1)
ความแมนย าของเครองมอ (แบบสอบถาม) ในการวดสงทตองการวด สามารถบอกสภาพทแทจรงไดตรงตามวตถประสงคทก าหนดไว
80
ความตรง (Validity) (2)
การตรวจสอบความตรงตามเนอหา
81
ขนท 1 การตรวจสอบตอนสรางแบบสอบถาม เนอหาแบบสอบถามแตกยอย ถกตองครบถวนสมบรณตามทฤษฏหรอไม การก าหนดประเดนหลก/ประเดนยอยมความถกตองเหมาะสมหรอไม ขอคาถามม
ความสอดคลองกบเนอหาทตองการจะวดหรอไม ขนท 2 การตรวจสอบหลงสรางแบบสอบถามเสรจ ความครอบคลมของเนอห า ความสอดคลองระหวางเนอหาในประเดนยอยๆ กบหวขอใหญ ใหผเชยวชาญ/ผทรงคณวฒพจารณากอนน าไปใช ความสอดคลองระหวางเนอห า จดมงหมายและน าหนก
ขนตอนการหาความตรงตามเนอหา
82
83
สตรค านวณดชนความตรงตามเนอหา
คาดชนความตรงเชงเนอหา (CVI)
ขอค าถาม ผลการพจารณาของผเชยวชาญ
1 2 3 4
1. เพอนมอทธพลตอการตดสนใจมแฟน/ครกของนกเรยน
2. เพอนมอทธพลตอการตดสนใจมเพศสมพนธ
3.เพอนมอทธพลตอการเขาถงสอกระตนอารมณทางเพศ
84
CVI = จ านวนขอค าถามทผเชยวชาญทกคนใหความคดเหนในระดบ 3 และ 4
สตรค านวณคา CVI
จ านวนขอค าถามทงหมด
CVI=8/10 = 0.8 85
ขอค าถาม ผลการพจารณา ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ -1 0 1
1. เพอนมอทธพลตอการตดสนใจมแฟน/ครกของนกเรยน
2. เพอนมอทธพลตอการตดสนใจมเพศสมพนธ
3.เพอนมอทธพลตอการเขาถงสอกระตนอารมณทางเพศ
คาดชนความสอดคลอง (IOC) (1)
86
87
คาดชนความสอดคลอง (IOC) (2)
ผเชยวชาญ
ความเชอถอ/เชอมน (Reliability) (1)
ความเชอมน ความเทยง ความคงท ความคงเสนคงวา ความเทาเทยม ผลของการวดหรอการใชเครองมอรวบรวมขอมลนนซ าๆ ใหผลคงท หรอมากนอย
เพยงใด เหมอนเดมหรอใกลเคยงของเดมแสดงถงความเทยงสง ความเทยงเปนคาสมประสทธสหสมพนธระหวางคะแนน 2 ชด ทไดจากแบบวด 2
ชดทเหมอนกนและเปนอสระกน ซงไดจากผตอบกลมเดยวกน มคาอยระหวาง -1 ถง +1
ศ.ดร.บญธรรม กจปรด าบรสทธ, 2549
พจารณาขอค าถามรายขอ พจารณาความเทยงของแบบสอบถาม พจารณาความเขาใจในภาษาค าถาม ค าตอบวาชดเจนหรอยง ระยะเวลาในการสอบถาม การเรยงล าดบค าถามมความสมพนธดหรอไม ทดสอบผสมภาษณ เพอหาขอบกพรองของค าถามและแกไข กอนเกบขอมลจรง
ความเชอถอ/เชอมน (Reliability) (2)
วตถประสงคของการทดสอบความเชอถอแบบสอบถาม
89
90
การทดสอบความเชอมน (1)
วธแบบความคงท (Stability) เรยกวธนวาวธการทดสอบซ า test-retest เปนการทดสอบวาเครองมอนน ๆ เมอวดในกลมตวอยางคนเดมในเวลาทตางกน ไดค าตอบทคงท เหมอน หรอใกลเคยงกน 1 แบบวด วดกลมเดม ตางเวลา (ไมควรเกน 2 สปดาห)
ศ.ดร.บญธรรม กจปรด าบรสทธ, 2549
ถามขอค าถาม 15-20 ขอ ตองมความเทยง 0.7 จดออนอยท ความแปรเปลยนภายในตวผถกวด จงควรน าไปวดคณลกษณะทคอนขางคงท
การทดสอบความเชอมน (2)
วธใชแบบทดสอบคขนาน (Equivalence or Parallel Form)
ศ.ดร.บญธรรม กจปรด าบรสทธ, 2549
จดออนอยท ความเปนคขนานของแบบทดสอบ 2 ฉบบทคลายกนซงสรางยากมาก
เครองมอทคลายกน คอ มคาเฉลยและคา sd เครองมอ 2 ชด คลายกน วด 1 ในเวลาเดยวกน
การทดสอบความเชอมน (3)
วธหาความสอดคลอยภายใน
ศ.ดร.บญธรรม กจปรด าบรสทธ, 2549
วธแบงครง (Split-Half Method) หาความเทยงแบบคงทและความคลายกนผสมกน 1 แบบวด วด 1 กลมครงเดยว
แยกขอมลทไดเปน 2 ชดแลวหาคาความสมพนธของขอมล 2 ชด สตร ของสเปยรแมน บราวน (Spearman Brown) ขอจ ากด ความแปรปรวนของขอมล 2 ชดตองเทากน
การทดสอบความเชอมน (4)
วธหาความสอดคลอยภายใน
วธใชสตรของคเตอรและรชารตสน (Kuder-Richardson) เปนวธหาคาความเทยงแบบสอดคลองภายในโดยเฉพาะ บงชถงความเหมอนกน
ของแบบวดชดนน ขอจ ากด ความแปรปรวนของขอมล 2 ชดตองเทากน ใชกบแบบวดทใหคาคะแนนเปน 0 กบ 1 เทานน , ใช /ไมใช,หรอแบบ ตวเลอกทตอบ
ถกได 1 ตอบผดได 0 ม 2 สตรคอ KR-20 และ KR-21 (ขอค าถามแตละขอมระดบความยากงายไมแตกตางกน)
94
การทดสอบความเชอมน (5)
วธหาความสอดคลอยภายใน
Cronbach Alpha Coefficient Reliability ใชกบแบบสอบถามทเปน check list Rating scale แบบใหคะแนน 0,1 แบบ
ประมาณคา
95
96
การใชโปรแกรมส าเรจรป
97
98
99
100
101
ปจจยทมผลตอความเทยง
จ านวนขอและจ านวนค าตอบ ความยาก งายของขอค าถาม ความเปนปรนย การด า
การเพมความเทยง
เขยนค าถามดวยภาษาทชดเจน ไมก ากวม เพมจ านวนค าถามใหมากขน เขยนค าชแจงการตอบใหชดเจน
ปจจยทมผลตอความเทยง/การเพมความเทยง
102
เกณฑการพจารณาคาความเชอมนของเครองมอการวจย
เครองมอใชวดการท างานของอวยวะตางๆรางกายมนษย ควรมความเชอมน 0.95 ขนไป
เครองมอมาตรฐานทวๆ ไป 0.7-0.8 เครองมอวดเจตคต ความร 0.7 ขนไป เครองมอทใชในการสงเกต 0.8 ขนไป
103
A B
C D
. . . .
. .
. . . . . .
.
. .
.
. .
.
.
. .
. .
.
. . . .
. . .
. .
. . . . . . . . . . . .
104
เปนการตรวจสอบคณภาพขอสอบรายขอ เพอพจารณาคดเลอกขอสอบแตละขอ ใหเหมาะสม แนวคดคอ ขอสอบทเหมาะสมไมควรยากมากหรองายมากส าหรบกลมทจะเขาสอบ ค านวณจากสดสวนของคนทตอบถกกบคะแนนทงหมด
ตอบถกมาก ขอสอบงาย ตอบถกนอย ขอสอบยาก
P = 0.5 ยากปานกลาง ยอมรบไดในชวง 0.2 – 0.8
P = R/N
สตร
P = คาความยากงาย R=จ านวนคนทตอบถก, N = คะแนนทงหมด
ความยากงาย (Difficulty)
105
แบบทดสอบทมความเปนปรนย คอ
1. ความชดเจนในความหมายของขอค าถามทผตอบอาน 2. ความชดเจนในวธการตรวจหรอมาตรฐานในการใหคะแนน 3. ความชดเจนในการแปลความหมายของคะแนน
ควรด าเนนการกอนการหาคณภาพดานอนๆ เพราะเปนตวบงชคณภาพอนๆ เชน ความตรง ความเทยง
วธตรวจสอบคณภาพ - น าแบบทดสอบไปทดลองใชกบกลมตวอยาง หลายๆ กลม และ/หรอ - น าไปใหผเชยวชาญประเมน
ความเปนปรนย (Objectivity)
106
การทขอค าถามสามารถจดแบงผตอบ ในกรณทตองการวดความรออกเปน 2 กลม คอ กลมเกงและกลมออน หรอ กลมชอบและไมชอบ
คาอ านาจจ าแนกมคาระหวาง -1 ถง 1 1 คอ ขอสอบมอ านาจจ าแนกสง -1 คอ จ าแนกกลบกน
การแปลความหมาย (r) 0.81 จ าแนกสงมาก 0.61 – 0.80 จ าแนกสง 0.41 – 0.60 ปานกลาง 0.21 – 0.40 พอใช ต ากวา 0.20 ต า
อ านาจจ าแนก (Discrimination)
107
วธการหาคาอ านาจจ าแนกโดยใชสดสวน 1. ทดสอบผตอบและท าการตรวจใหคะแนน 2. น าคะแนนมาจดเรยงล าดบจากมากไปนอย หรอ นอยไปมาก 3. คดเลอกผเรยนทไดคะแนน 1/3 ของผตอบทงหมดในกลมทไดคะแนนสง และ 1/3 ของผตอบ
ทงหมดทไดคะแนนต า 4. หาสดสวนระหวางผทตอบในกลมเกงและกลมออน โดยใชสตร
D = PH - PL PH= จ านวนผตอบถกในกลมเกง/ จ านวนผตอบในกลมเกงทงหมด
PL= จ านวนผตอบถกในกลมออน/ จ านวนผตอบในกลมออนทงหมด
อ านาจจ าแนก (Discrimination)
108
Ex. ค าถามขอท 1 จากการวดความรนกเรยนทงหมด 15 คน พบวา ในกลมเกงมคนตอบถก 3 คน ในกลมออนมคนตอบถก 1 คน ค านวณคาอ านาจจ าแนก
PH = 4/5 = 0.8 PL = 1/5 = 0.2 D = 0.8 – 0.2 = 0.6
คาอ านาจจ าแนกเทากบ 0.6 มอ านาจจ าแนกในระดบปานกลาง
อ านาจจ าแนก (Discrimination)
109
???? ถาเอาเครองมอของคนอนมาใช ตองตรวจสอบคณภาพของเครองมอหรอไม ???
110
เครองมอการวจยภาษาไทย
มเครองมอ ไมมเครองมอ
มคณภาพมาตรฐาน สอดคลองกบแนวคด ทนสมย เหมาะสมกบบรบทในปจจบน
แนวคด ตวแปรสอดคลองแตค าถามบาง
ขอไมเหมาะสม
ไมมคณภาพ
ขออนญาตใชเครองมอ ขออนญาตใชเครองมอ สราง/พฒนาเครองมอ
ตรวจคณภาพความตรง
ทดลองใชเครองมอ (Try out)
ปรบปรง/ดดแปลง
ตรวจคณภาพความตรง
ทดลองใชเครองมอ
ทดลองใชเครองมอ (Try out)
สราง/พฒนาเครองมอตามหลกการพฒนา
เครองมอ
ตรวจคณภาพความตรง
ทดลองใชเครองมอ (Try out)
รศ.ดร.บญใจ ศรสถตยนรากร, 2555
เครองมอ ความตรง ความเทยง ความยากงาย อ านาจจ าแนก ความเปนปรนย
แบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบสงเกต แบบทดสอบ แบบวดคณลกษณะ
สรปประเภทของเครองมอวจยทางสงคมศาสตรและการตรวจสอบ
112
ขนตอนการพฒนาเครองมอวจยทมคณภาพ
ปรบปรงและน าไปใช
113
114
ใหความส าคญกบกลมตวอยางและทกขนตอนของการไดมาซงขอมล ใหเกยรตและเคารพความเปนสวนตว ขอมลทไดทกอยางเปนความลบ ถอเปนความ
รบผดชอบของนกวจย ความไววางใจซงกนและกน การเอาใจใสอยางระมดระวงและรอบคอบ ในทกขนตอนของการรวบรวมขอมล การสมภาษณหรอ Focus Group ตองตงใจ แสดงใหเหนความสนใจรบฟง พยายาม
ผอนค าถาม ถามซ าและตองสรปประเดนเพอความเขาใจตรงกน
ปรบปรงเครองมอวจยและน าไปใช
สรปประเดนทควรพจารณาในการสรางเครองมอวจย (1)
115
1. เครองมอนนสรางขนเพอวดอะไร มความสอดคลองกบเรองทจะวจยหรอไม 2. เครองมอนนสรางขนภายใตกรอบแนวคดหรอทฤษฎอะไร 3. เครองมอนนสรางขนเพอใชกบคนกลมใด เพราะคนแตละกลมอาจมความแตกตางกนทงในเรองของวยสภาวะดานรางกายและจตใจ อารมณ สงคม 4. เนอหาหรอค าถามทอยในเครองมอมขอค าถามยอยภายในสอดคลองกนเพยงพอหรอไม
สรปประเดนทควรพจารณาในการสรางเครองมอวจย (2)
116
5. การน าเครองมอไปใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอมอบางชนดอาจตองอาศยผทไดรบการฝกฝนมาโดยเฉพาะในการเกบขอมล หรอการแปรผล เชน เครองมอวดทางจตวทยาหรอพฒนาการ 6. คณภาพของเครองมอ ไดแก ความตรง ความเทยง และคณสมบตอนส าหรบเครองมอทดควรอยในระดบทยอมรบไดเพราะการน าเครองมอทดอยคณภาพมาใชจะมผลเสยตองานวจยทงหมด
สรปประเดนทควรพจารณาในการสรางเครองมอวจย (3)
117
7. ความเหมาะสมในดานของระยะเวลาและคาใชจายในการน าเครองมอมาใชในการเกบขอมล เครองมอทมความยงยากซบซอนในการน าไปใช อาจไมคมคาแกการน าไปใช 8. การพฒนาเครองมอแตละฉบบถอเปนทรพยสนทางปญญา การละเมดลขสทธนอกจากมความผดตามกฎหมายแลว ยงอาจมผลท าใหไมสามารถเผยแพรงานวจยได
118
119