9. bÖlÜm toplam talep -toplam arz yaklaŞimi: para – … · toplam talep –toplam arz...

9.BÖLÜM

TOPLAMTALEP- TOPLAMARZYAKLAŞIMI:PARA–MALİYEPOLİTİKALARI

1Doç.Dr.SüleymanBOLAT

TOPLAMTALEP– TOPLAMARZYAKLAŞIMI

§ Basit Keynesyen milli gelir analizinde iki varsayım söz konusudur.

1- Faiz oranı sabit

2- Fiyat düzeyi sabit

§ Faiz oranının sabitliği varsayımı IS - LM analizinde terkedilmiştir.

§ IS – LM analizinde fiyat düzeyi sabitken, faiz – hasıla ilişkisi ele alınmıştır.

§ Toplam talep-toplam arz analizi, fiyatlar genel düzeyi ve çıktı düzeyini birlikte ele alanbir analiz olarak belirlenmektedir.

§ Fiyat düzeyi değişkendir.


TOPLAMTALEP

v Toplam talep eğrisi (AD), değişik fiyat düzeyleri için yapılması planlanan harcamadüzeyini göstermektedir.

v Toplam talep eğrisi, IS-LM eğrilerinden veya basit Keynesci toplam harcamamodelinden türetilebilir.

v IS-LM analizi; mal ve para piyasalarının birlikte dengede olduğu noktalarıgöstermektedir.

v Toplam talep eğrisi, IS-LM analizinden türetildiğine göre, mal ve para piyasalarınınbirlikte dengede olduğu noktaların geometrik yeri olarak ifade edilebilir.


TOPLAMTALEPEĞRİSİNİNELDEEDİLİŞİ


§ Başlangıç dengesi, IS0 eğrisi ile LM0eğrisinin kesiştiği A noktasında (r0 - Y0)oluşmuştur.

§ A denge noktasındaki faiz-gelir bileşimi,şeklin alt panelinde fiyat-çıktı bileşimiiçin gösterilebilir.

§ Nominal para arzı veri iken, fiyatlar gendüzeyinin düştüğünü varsayalım.

§ Yeni fiyat seviyesine para arzı genişler,LM sağa kayar, B noktasında mal-parapiyasasındaki eşanlı denge değişir.

§ Değişik fiyat seviyeleri için mal-parapiyasalarının birlikte olduğu noktalar,dikey eksende fiy gen düzeyi; yatayeksende çıktı düzeyinin bulunduğugrafiğe aktarılıp, geometrik yeri alınırsatalep eğrisi elde edilir.

ToplamHarcamaAnalizindenToplamTalepEldeEdilişi


§ Başlangıç dengesi, A noktasında P0 fiyatdüzeyi için toplam harcama düzeyinigösterir.

§ Bir an için fiyat seviyesinin P1’e düştüğünüvarsayalım. Bu durumda harcamaların reeldeğerinde bir artış olur ve yukarıdaki şe-kilde toplam harcama eğrisi AE1 şeklindeyukarı doğru kayar ve yeni denge Bnoktasında (P1 – Y1) gerçekleşir.

§ Fiyat seviyesi P2’ye yükselirse, harcamanınreel değerinde azalma nedeniyle toplamharcama eğrisi AE2 gibi sağa kayar. Yenidenge ise C noktasında (P2--Y2) sağlanır.

§ Farklı fiyatlar genel düzeyi içingerçekleştirilen harcama düzeylerinigösteren A, B ve C benzeri noktalarla, fiyat-hasıla ilişkisini gösteren toplam talep eğrisielde edilir.

TOPLAMTALEPEĞRİSİNİNNEGATİFEĞİMLİOLMASININNEDENLERİ


§ Toplam talep eğrisi negatif eğimli bir eğridir.

§ Fiyatlar genel düzeyi düştüğünde, toplamtalep düzeyinde bir artış meydana gelir.Tersine, fiyatlar genel düzeyi yükseldiğindetoplam talep düzeyinde bir azalmameydana gelir.

§ Fiyatlar genel düzeyinde meydana gelen birdeğişme, toplam talep eğrisinin yerdeğiştirmesine değil, toplam talep eğrisiüzerinde bir harekete neden olur.

§ Toplam talep eğrisinin sağa ya da solakaymasına yol açan nedenler ise IS ve LMeğrisini sağa ve sola kaydıran nedenlerdir.

ToplamTalepEğrisininNegatifEğimliOlmasınınNedenleri

1- Reel balans (servet) etkisi, Reel ankes (Pigou Etkisi)2- Faiz oranı etkisi,3- Açık ekonomi etkisi (uluslararası ikame etkisi)

1- Reel balans (servet) etkisi Pigou Etkisi

§ Fiyat düzeyi değişmesinin, reel para arzını etkilemesini ifade eder.

§ Fiyat düzeyi düşünce, nominal para arzı sabitken, reel para arzı artar. Parasal servetin(W) reel değeri artar, bu nedenle tüketim harcamaları ve toplam talep artar (veya tersi)Buna servet etkisi veya Pigou etkisi denir.

§ Fiyat düzeyi (P) ile toplam talep (AD) ters yönlü değişmiş olur.

§ P ↓, (M/P = W) ↑, C↑, AD ↑ (ya da tersi) (Pigou Etkisi)


2- Faiz oranı (zamanlararası ikame) etkisi;

§ Fiyat düzeyi değişmesi, faiz oranını ve borçlanma maliyetini etkiler, böylece harcamadüzeyi değişir.

§ Fiyatlar genel düzeyinde meydana gelen bir değişme, reel para arzının değişmesine veödünç verilebilir fon arzı ile beraber faiz oranları üzerinde etki yaratacaktır.

§ Faiz oranlarındaki değişme, tüketicilerin harcama, girişimcilerin yatırım kararlarınıetkileyerek toplam harcama düzeyini ve toplam talebi etkilemesidir.

§ ÖZETLE: Fiyat düzeyi ile toplam talebin ters yönlü değiştiği görülmektedir.


3- Açık ekonomi (Yabancı malların, uluslararası ikame etkisi);

§ Dışa açık ekonomide fiyat düzeyinin değişmesi, nispi fiyat yapısındaki değişme ile dışekonomiler üzerinde etkiye yol açar ve bu süreç toplam talebe etki ederi.

§ Özetle: Net ihracatta meydana gelen değişmeler, rekabet gücünü etkiler ve sonuçtatoplam harcamalar ve toplam talep etkilenir.

§ Örneğin: Fiyat düzeyinde bir artış olsun !!!

§ Bir ekonomide sürekli fiyat düzeyi artışı, yurtiçi malların nispeten pahalı, yabancımalların ise nispeten ucuz kalmasına yol açar, ihracat azalır, ithalat artar, net ihracat azalır,ve toplam talep azalır (Burada döviz kurunun değişmediği varsayılmaktadır)

§ P ↑, Yurtiçi fiyatların ↑, ülkenin rekabet gücünü ↓, X ↓, M↑, (XN) ↓ ve AE ↓ , AD ↓

§ SONUÇ: FİYATLAR GENEL DÜZEYİ İLE TOPLAM TALEP TERS YÖNLÜ HAREKET EDER..


FiyatlarGenelSeviyesiileToplamTalepİlişkisi:Grafik


Toplam Talep Eğrisinin Eğimi

§ Toplam talep eğrisi, IS ve LM eğrilerinin denge noktalarının geometrik yeri; yani mal vepara piyasasının eşanlı dengede olduğu noktaların geometrik yeridir.

§ IS ve LM eğrilerini sağa-sola kaydıran unsurlar, toplam talep eğrisini de sağa-sola doğrukaydırır.

§ IS ve LM eğrilerinin eğimini belirleyen unsurlar, toplam talep eğrisinin de eğiminibelirler.

§ Toplam talep eğrisinin eğimi; fiyat düzeyindeki değişmelerin gelir ve hasıla üzerindekietkisini belirlemektedir.

§ Toplam talep eğrisi görece dik ise; fiyat düzeyindeki değişmenin gelir ve hasıla üzerin-deki etkisi az olacaktır.

§ Toplam talep eğrisi görece yatıksa; fiyat düzeyindeki değişmelerin gelir ve hasılaüzerindeki etkisi artacaktır.


TOPLAMTALEPEĞRİSİNİNEĞİMİ


§ AD0 toplam talep eğrisinin eğimi, AD1 toplam talep eğrisinin eğimine göre daha büyüktür.§ Başlangıç fiyat düzeyi olan P0 için her iki toplam talep eğrisine tekabül eden hasıla düzeyi

Y0’dır.§ Bir an için fiyatların P1’e düştüğünü varsayalım.§ AD0 için yeni hasıla düzeyi B noktasına tekabül eden Y1 olurken; AD1 için yeni hasıla düzeyi

C noktasına tekabül eden Y2 olmaktadır.§ Toplam talep eğrisinin daha yatık olduğu durumda fiyat değişmelerine hasıla düzeyinin

vermiş olduğu tepki daha büyüktür.

IS Eğrisi ile Toplam Talep Eğrisinin Eğimi Arasındaki İlişki

§ IS eğrisinin eğimi ile toplam talep eğrisinin eğimi arasında doğru yönlü ilişkibulunmaktadır.

§ IS eğrisi yatıklaştıkça, toplam talep eğrisi yatıklaşmaktadır.

§ IS eğrisi dikleştikçe, toplam talep eğrisi dikleşmektedir.

§ IS eğrisinin eğimi ise, yatırımların faiz esnekliği ile çarpan katsayısı tarafındanbelirlenmektedir.


Doç.Dr.SüleymanBOLAT 17

Para Talebinin Faiz Esnekliği (h)

h yüksekse,§ para talebinin spekülasyon güdüsüyle meydana gelen artış fazla olur, faizde meydana

gelen düşüş az olur, böylelikle planlanan yatırım ve hasıla düzeyinin az artmasınaneden olur, böylece toplam talep eğrisi görece daha diktir.

h düşükse, yukarıdaki durumun tam tersi yaşanır, AD daha yatıktır.


Para Talebinin Gelir Esnekliği (k)

k düşükse,§ İşlem güdüsüyle para talebinde meydana gelen artış az olur, para talebi az artar,

iktisadi ajanlar ellerindeki tahvillerin küçük bir kısmını satarlar, tahvil talebinin azdüşmesi, tahvil fiyatının az düşmesi, faiz oranın az yükselmesine neden olur.

§ Faiz oranlarındaki az yükselme, yatırım – hasıla düzeyinde meydana gelen azalmadüşük seviyede olur.

§ k düşükse, AD daha yatıktır.


MaliyePolitikasıveToplamTalepEğrisi


§ Başlangıç dengesi, IS0 eğrisi ile LM0eğrisinin kesiştiği A noktasında mal vepara piyasası için eşanlı denge oluş-muştur.

§ Kamu harcamalarında bir artış meydanagelmiş olsun.

§ Bu durumda IS sağa doğru hareket eder,IS0’dan IS1’e doğru kayar. Harcamaçarpanı kadar Y0-Y2 kadar milli gelirdeğişimi söz konusudur.

§ Ancak milli gelirdeki nihai artış, maliyepolitikası çarpanı kadar olacaktır.

§ Kamu harc artış, milli geliri artırır, paratalebinin artışı ile faizler artar, faizdemeydana gelen artış ise, gelir artışınınazalmasına (Y1-Y2 kadar) yol açar.

§ Nihai denge B noktasındadır (r1-Y1)

ParaPolitikasıveToplamTalepEğrisi


§ Başlangıç dengesi, IS0 eğrisi ile LM0 eğrisininkesiştiği A noktasında dengededir.

§ Fiyatlar sabitken, nominal para arzınınarttığını varsayalım.

§ Bu durumda LM sağa doğru hareket eder,LM0’dan LM1’e doğru kayar. Yeni denge Bnoktasındadır.

§ LM doğrusunun sağa kayması ile toplamtalep doğrusu da sağa hareket etmiştir.

§ Para polit çarpanı büyüdükçe, nominal paraarzı artışının toplam talebi kaydırmamesafesi artacaktır.

Nominal para arzı ve fiyatlar aynı orandaarttığında ne olur?§ Reel para arzı değişmez, faiz oranı ve

yatırım-toplam talep de değişmez.§ Nominal para arı artarken, fiyatlar P1’e

yükselirse, reel para arzı değişmezken, Cnoktasında (P1-Y0) yeni denge noktasıdır.

TOPLAMARZ

v Farklı fiyatlar genel düzeyi için üretilen mal ve hizmet miktarını gösteren eğridir.

v Farklı fiyatlar genel düzeyi için ekonomideki bütün firmaların planladığı çıktı düzeyinigösteren noktaların geometrik yeridir.


Keynesyen ToplamArzEğrisi


§ Yatay eksene paralel AS toplam arz eğrisi ileAD0 toplam talep eğrisinin kesiştiği Anoktasında denge oluşmuştur. (P0-Y0)

§ Genişletici politika uygulandığınıvarsayalım.

§ Bu durumda AD sağa doğru hareket eder,AD0’dan AD1’e doğru kayar. Yeni denge Bnoktasındadır.

§ Toplam talebin genişlediğini gören firmalar,daha fazla üretim yapmaya yönelir.

§ Daha fazla mal üreten firmaların girditalebi artacaktır, girdi talebindeki artış girdifiyatlarının artmasına yol açmayacaktır.

§ Cari ücret düzeyinden çalışmaya razı işçiler,emek talebi arttığında cari ücret düzeyindedaha yüksek ücret bulamadığı için emeğinfiyatı artmaz.

§ İlave emek maliyeti değişmez, maliyetdeğişmediği için fiy gen düzeyi dedeğişmez.

§ B’de işsizlik azalır, çıktı yükselir ve istihdamartar.

KlasikToplamArzEğrisi


§ Dikey eksene paralel AS toplam arz eğrisi ileAD0 toplam talep eğrisinin kesiştiği Anoktasında denge oluşmuştur. (P0-Y0)

§ Genişletici politika uygulandığınıvarsayalım.

§ Bu durumda AD sağa doğru hareket eder,AD0’dan AD1’e doğru kayar. Yeni denge Bnoktasındadır.

§ Toplam talebin genişlediğini gören firmalar,daha fazla üretim yapmaya yönelir.

§ Daha fazla mal üreten firmaların girditalebi artacaktır, girdi talebindeki artış girdifiyatlarının artmasına yol açmayacaktır.

§ Tam istihdam varsayımından dolayı atıl girdibulunmamaktadır. Cari ücret düzeyindeçalışmak isteyen herkes iş bulabilmiştir.

§ Firmalar arasında girdi istihdam etmek için rekabet oluşacak, toplam talepte meydanagelen artış, girdilerin fiyatlarının artmasına yol açmıştır.

§ Toplam talepteki genişletici politika, ekonomi tam istihdamda iken, çarpan mekanizmasıile işlemediği için sadece fiyatlar genel seviyesini artıracaktır.

9. bÖlÜm toplam talep -toplam arz yaklaŞimi: para – … · toplam talep –toplam arz...

Documents