8 m-care: hijyen

Engelli ve Yaşlı Bireylere Evde ve Sağlık Kurumlarında Bakım Sunan Kişiler İçin

Mobil Eğitim

539913-LLP-1-2013-1-TR-LEONARDO-LMP

Modül: Hijyen


Eğitimin Yapısı

• Ünite 1: Hijyen

• Ünite 2: Enfeksiyon

• Ünite 3: Dezenfeksiyon / Bireysel Korunma

• Ünite 4: Ellerin Dezenfeksiyonu

• Ünite 5: Bireysel Hijyen - Duş

• Ünite 6: Bireysel Hijyen – Tüm Vücut– Kısmi Banyo

• Ünite 7: Demansı Olan Hastaların Yemeği Reddetmesi


Ünite 1 • Hijyen

– Tanım – Amaçlar – Enfeksiyon kaynağı – Enfeksiyon örnekleri – Bireysel / Kişisel

• Duş / Banyo • Diş Bakımı • Saç Hijyeni • Kıyafet Hijyeni/ İş Kıyafeti • Tırnak Bakımı • Eldivenler


KBV genel hijyen kurallarıyla ilgili bilgi edinir, kendini enfeksiyondan nasıl koruyacağını ve gerektiği durumda nasıl ve ne yaparak kendindeki enfeksiyonun bakımı alan kişiye geçmesini önleneceğini bilir.


Hijyen – Tanım

• Hijyen hastalıkların engellenmesi, sağlığın korunması ve kuvvetlendirilmesidir.

• Sağlıklı ve güvenli bir ortamı garantileyen tüm koşul ve uygulamaları, yaşam tarzını, yerleri ve eşyaları içerir


• Sağlığın korunması (fiziksel, duygusal, mental ve sosyal)

• Hastalıkların engellenmesi

• Hastalıkların yayılmasının engellenmesi

• Insan sağlığı üzerinde çevresel etkilerin incelenmesi ve sağlıklı yaşamın sürdürülmesi için önlemlerin alınması

Hijyen – Amaçlar


Hijyen – Enfeksiyon Kaynağı

1. Doğrudan bulaşma:

– Temas / dışkılama fonksiyonu-> dışkı / ağız

– Damlacık enfeksiyonu-> havadan taşınan

– Yemek ve su-> beslenme

– Kan -> Kan yoluyla

2. Dolaylı bulaşma:

– Eller

– Ara konaklar

– Cansız enfeksiyon kaynakları


Hijyen – Enfeksiyon Örnekleri • Temas Enfeksiyon > tuvalet kullandıktan sonra yıkanmayan

eller.

• Sürme > genital hijyende yanlış silme teknikleri (geriden öne doğru).

• Damlacık enfeksiyonu > tükürüklü konuşma, karşıdaki bireyin yüzüne ya da açık yarasına öksürme ya da hapşırmak.

• Gıda maddeleri > Salmonella bulaşmış yemekler.

• Kan > kirlenmiş şırıngadan gelen enfeksiyon

• Eller > ellere bulaşan bakteriler.

• Ara Konak> sinek, kene.

• Cansız enfeksiyon kaynakları> hergün kullanılan eşyalar.


Enfeksiyon kaynağının aktarımı, doğrudan alıcıya

Doğrudan aktarım yollarının örnekleri

Kontakt- / Sürme enfeksiyon (dışkı/oral)

İdrar sondası üzerindeki barsak bakterilerinden idrar yolu enfeksiyonu

Damlacık enfeksiyonu (havadan taşınan)

Öksürük ile tüberküloz bakterisi tarafından meydana gelen Tüberküloz

Su ve besin (beslenme) Salmonella bulaşmış yumurtalı ürünlerden geçen ishaller

Kan Enfekte olan iğneden Hepatit B bulaşması


Enfeksiyon kaynağının aktarımı, doğrudan alıcıya

Dolaylı aktarım yollarının örnekleri

Eller Bakıcının el dezenfeksiyonun yetersizliği nedeniyle barsak bakterilerinden meydana gelen zatürre

Ara konaklar Keneden bulaşan ensefalit virüsü

Cansız enfeksiyon kaynakları Buhar nebülizörü nedeniyle oluşan zatürre


Hijyen – Bireysel/Kişisel

• Kişisel hijyenin amacı bakterilerin taşınmasını engellemektir


Bireysel/Kişisel Hijyen: Duş/Banyo

• Yüzey kiri, yağı ve dışkıların arındırılması

• Duşlar= ideal temizlenme yöntemi

• Tercih edilmeyen: bakterilerin birikmesi nedeniyle fırçalar ve süngerler gibi yıkanma araçları

• Tercih edilen: lif gibi tekrar tekrar kaynatıldığında bakterilerden arınan araçlar

• Bakteri aktarımı nedeniyle ortak kullanılan havluların reddedilmesi


Bireysel/Kişisel Hijyen: Diş Bakımı

• Sabit prosedür= çürük oluşumunun engellenmesi

• Çok sert bir diş fırçası kullanmayın > diş etlerinin zedelenmesi riski

• Diş fırçasını sıkça değiştirin/ kılların yıpranması

• Ağız kokusunu engelleyin! (sigara içmek ve dişlerin fırçalanmadığı durumlarda oluşur)


Bireysel/Kişisel Hijyen: Saç Bakımı

• Saçı temiz ve iyi durumda tutunuz

• Uzun saçı toplayınız

• Saçınızı ellerinizle taramayınız

• Sakalınızın bakımını iyi yapınız


Bireysel/Kişisel Hijyen: Kıyafet Hijyeni/İş Kıyafeti

• Sık olarak kıyafetinizi değiştirin / her gün

• Kirli / temiz / özel giysileri ayırın

• İş sırasında giydiğiniz kıyafetleri ayırınız

• Her zaman koruyucu kıyafetler giyininiz


Bireysel/Kişisel Hijyen: Tırnak Bakımı

• Tırnakları temiz, kısa ve törpülü tutunuz

• Oje kullanmayınız

• Zedeleme riskinin farkında olunuz

• Kirlenme riskinin farkında olunuz


Bireysel/Kişisel Hijyen: Eldivenler

• Eldivenler el dezenfeksiyonu için bir alternatif değildir

• Vücut sıvıları / salgılarına bulaşıcı madde gibi yaklaşılmalıdır

Aşağıdaki durumlar eldivenler steril olmaktan çıkar:

– Akıntı olduğunda

– Atığa temas edildiğinde

– Kirli/ kanlı çamaşırlara temas edildiğinde

– Çatlaklar, kesikler ve aşınmalar oluştuğunda

– Bulaşıcı maddelere temas edildiğinde (kan/akıntı)


Ünite 2 • Enfeksiyon

– Tanım

– Enfeksiyon türleri

– Kuluçka dönemi

– Yaygın bulaşıcı hastalıklar

• Hepatit A

– Tanım

– Bulaşma yolları

– Belirtiler

• Hepatit B – Tanım


– Belirtiler

– Korunma


• Hepatit C – Tanım


– Risk Gurupları

– Akut Hepatit C

– Kronik Hepatit C

– Korunma

• HIV / AIDS – Tanım


– Belirtiler

» Aşamalar

• SARS – Tanım

– Belirtiler


– Korunma

• MRSA – Tanım

• TBC(Tüberküloz) – Tanım


– Belirtiler


Enfeksiyon - Tanım

• Bir organizmada hastalık yapan belli bir etkenin bulunması, yerleşmesi ve üremesi


Enfeksiyon – Enfeksiyon Türleri

• Dış / İç enfeksiyon

• Yerel enfeksiyon

• Genel enfeksiyon, Sepsis


Enfeksiyon – Kuluçka Dönemi

• Bir hastalık yapan etkenin organizmaya bulaşmasından genel belirtiler ortaya çıkana kadar geçen zaman

– Hepatit C (35-70 gün)

– Grip (birkaç saat ya da gün)

– Su Çiçeği (7-21 gün)


Enfeksiyon – Yaygın Bulaşıcı Hastalıklar


Hepatit A

Tanım:

– Hepatit A karaciğerde bir iltihaplanmadır

– Hastalık Hepatit A virüsü (HAV) yüzünden oluşur

Bulaşma Yolları:

– Dışkı kalıntıları ile enfekte olmuş yemekler aracılığıyla bulaşır

– Enfeksiyon esas olarak Güney ve Güneydoğu Avrupa, Afrika, Asya ve Güney ve Orta Amerika’da görülür

– Almanya’da ortaya çıkan hepatit A vakalarının neredeyse yarısı güney ülkelerden gelen turistler nedeniyle olmaktadır


Hepatit A Belirtiler:

– Kuluçka dönemi ikiden yedi haftaya kadardır – Hepatit A enfeksiyonlarının üçte ikisi belirti göstermez

• Yani hasta Hepatit A olduğunun farkında değildir ve zamanla hastalık kendi kendine tedavi olur

Vücut sıcaklığının artması (38 dereceden düşük), iştah kaybı, kusma, baş dönmesi, düşük performans ve sağ üst karın bölgesinde ağrı

Yaklaşık bir hafta sonra cildin rengi sarıya dönmektedir (sarılık), idrarın koyulaşması ve dışkının yoğunluğunun azalması

Cildin sararmaya başladığı dönemde hastaların çoğu daha iyi hissetmeye başlamaktadır

Sarılık dörtten sekiz haftaya kadar sürer Hepatit A genelde kısa süreli bir hastalıktır


Hepatit B

Tanım:

– Hepatit B karaciğerde bir iltihaplanmadır – Hastalık Hepatit B virüsü (HBV) nedeniyle oluşur – Vücut sıvıları aracılığıyla taşınır (kan ya da plazma, semen,

vajinal mukus) – Bu virüs AIDS’in virüsü olan HIV virüsünden kat kat daha

bulaşıcıdır – Mikroskopik ölçüde küçük deri lezyonları virüsün kana

bulaşması için yeterlidir – Hastalık akut (6 ay içinde iyileşme- %90) ya da kronik

olabilir (6 aydan sonra tedavisi yok - %10) – Hepatit B dünya çapında en yaygın hepatittir, Almanya’da

nüfusun %0,5’I bu hastalığa sahiptir


Hepatit B

Bulaşma Yolları: Vücut sıvıları ile temas Cinsel temas Sterilize edilmemiş araçlar (iğneler, kulak delme araçları,

manikür, akupunktur, dövmeler) Enfekte olmuş hamile bir kadın doğum sırasında bebeğine

hastalığı bulaştırabilir Kan ya da kan ürünlerinin nakli (bugün tüm kan nakilleri

kontrol altındadır yani bulaşma riski çok azdır)


Hepatit B

Belirtiler:

– İştah kaybı, belli yemeklere karşı isteksizlik, mide bulantısı, kas ve eklem ağrısı ve orta düzeyde ateş

– Hastalığın ikinci aşamasında deri, mukus dokuları ve gözler sarıya döner (sarılık / icterus), dışkının yoğunluğu azalır ve idrar koyulaşır

– Bundan sonra çoğu vakada iyileşme oluşur

– Hastalık genelde dört haftadan altı haftaya kadar sürer

– Hepatit B olan yetişkinlerin neredeyse üçte ikisi ve çocukların neredeyse hepsi hiçbir şey fark etmez


Hepatit B

Korunma: Hepatit B’ye karşı aşılanma • Çocuklarda, rutin aşı takviminde bulunmaktadır. • Yetişkinlerde isteğe bağlı olarak yapılabilmektedir. Bağışıklığın süresi yaklaşık beş yıldır Aşı özellikle klasik risk gruplarına önerilmektedir Aynı zamanda karma Hepatit A/Hepatit B aşısı iki aşıyı da

içermektedir – Cinsel partnerinizi değiştirmekten çekinin, cinsel birleşme

sırasında prezervatif kullanın – Şırıngalar birden fazla insan tarafından kullanılmamalıdır – Tıraş malzemelerini, diş fırçalarını, tırnak makaslarını ya da

törpülerini hastalık bulaşmış kişilerle paylaşmayınız


Hepatit C

Tanım:

– Hepatit C karaciğerin iltihaplanmasıdır – Hepatit C virüsü yüzünden olur – Almanya’da nüfusun yaklaşık % 0,4’ü Hepatit C virüsünü

taşımaktadır – Hepatit C, alkolden sonra siroz ve karaciğer kanserinin

bilinen en büyük ikinci sebebidir – Hepatit C’ye karşı aşı bulunmamaktadır


Hepatit C

Bulaşma yolları:

– Hastalık öncelikli olarak kan ve kan ürünleriyle bulaşır – Yakın temas sırasında bulaşma nadirdir, Hepatit C daha

önce A ve B olmayan Hepatit şeklinde bilinmektedir – Hastalık vakaların %20’sinde akut seyirlidir ve 6 ay içinde

iyileşmektedir – Vakaların %80’ninde hastalık kronik bir hal alır. – Bulaşma ve belirtilerin görülmesi arasındaki zaman

(kuluçka dönemi) 15 günden 6 aya kadar sürebilir.


Hepatit C

Risk grupları:

Doktorlar, hemşireler ve laboratuvar teknisyenleri

Uyuşturucu bağımlıları sıkça aynı şırıngayı paylaştıkları için yüksek risk altındadırlar

• Şırınga yoluyla uyuşturucu alan bağımlıların yaklaşık %80’I bu hastalığı taşımaktadır

Vakaların yaklaşık üçte birinde hastalığın bulaşma yolu belirsizdir


Hepatit C

Akut Hepatit C (% 20):

– İlk aşamada (prodromal) hastalığın bulaştığı kişi rahatsız hisseder ancak durumu çok kötü değildir • Daha az görünen belirtiler:

– Yorgunluk, kas ve eklem ağrıları ve orta düzeyde ateş (”grip belirtileri")

– Iştah kaybı ve belli yemeklere karşı isteksizlik – Mide bulantısı – Karnın sağ üst bölgesinde ağrı


Hepatit C

Kronik Hepatit C (%80):

– Kronik Hepatit C genellikle belirti göstermeden ilerler ya da aşağıdaki belirtileri gösterebilir: • Yorgunluk • Eklem ve kas ağrısı • Anoreksi • Arada bir sağ alt kaburgada baskı hissi • Eğer karaciğer fonksiyonu engellenirse ciltte ve mukus

membranında değişiklikler başlar (deri kanseri karakteristikleri olarak adlandırılır): oDüzgün, kırmızı dudak ve dil, damarlanma, kaşınma,

kızaran avuçlar


Hepatit C

Korunma:

– Şırıngalar birden fazla kişi tarafından kullanılmamalıdır

– Tıraş malzemelerini, diş fırçalarını, tırnak makasları ve törpüleri hastalık bulaşmış kişilerle paylaşmayınız

– Cinsel partnerinizi değiştirmekten çekinin ya da prezervatif kullanın


HIV / AIDS Tanım:

Virüs ve enfeksiyonun adı HIV’dir AIDS terimi (Acquired İmmuno Deficiency Syndrome/

Edinilmiş immun yetmezlik sendromu) HIV enfeksiyonunun son aşamaları için kullanılır • AIDS kronik, hayati tehlikesi olan bir hastalıktır ve insan

immun yetersizliği virüsü (HIV) tarafından meydana gelir • HIV virüsü bağışıklık sisteminin bazı hücrelerini yok eder • Sonuç olarak vücut, hastalıklara sebep olan virüs, mantar

ve bakterilerle mücadele edemez


HIV / AIDS

Bulaşma yolları:

– Cinsel temas

– Kan yoluyla

– Ortak şırınga kullanılması

– Kaza yoluyla bulaşma

– Anneden çocuğa geçme

– Diğer bulaşma ihtimalleri:

• Nadir durumlarda HIV virüsü iyi temizlenmemiş ameliyat araçları ya da organ nakillerinde bulaşabilir


HIV / AIDS

Belirtiler: Hastalığın aşamasına bağlıdır 1987 yılında Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) tarafından

Amerika Birleşik Devletleri’nde dört farklı aşama tanımlanmıştır


HIV / AIDS - Aşamalar

• Aşama I: Akut HIV hastalığı Belirtiler göstermeden bulaşabilir Vakaların yüzde 10undan 20sine kadar bulaşmadan

sonra 6 günden 6 haftaya kadar ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, şişen nodüller ve kızarıklık gibi grip belirtileri görülebilir

1-3 ay içerisinde kanda antikorlar görülebilir

• Aşama II: Asemptomatik enfeksiyon (sonraki aşama) – Süreç yaklaşık 8-9 yıl süren belirtisiz bir dönemle

seyreder – Virüs çoğalır, yayılır ve bağışıklık sistemini yok eder – Testler, bağışıklık sistemi hücrelerinde ciddi azalma

gösterir


HIV / AIDS - Aşamalar • Aşama III:

Lenf bezi sendromu – Hastalık bulaşmış kişilerin yaklaşık %40’ında lenf bezlerinde

büyüme gözlenir. • Aşama IV:

HIV-bağlantılı hastalıklar – Enfeksiyondan yaklaşık on yıl sonra gelişir ve birkaç alt

aşamadan oluşur – Eğer bir hastada devam eden belirtilerden varsa AIDS-

bağlantılı hastalık olarak adlandırılır


SARS

Tanım:

• Mutasyona uğramış korona virüsleri grubundan bir etken tarafından meydana gelir

Belirtiler:

• Enfeksiyondan 2 ile 10 gün arasında bir süre geçtikten sonra ateş (genellikle 38 derece üzerinde) ve baş ağrısı, vücut ağrıları gibi genel belirtiler ve öksürük /nefes darlığı/ hırıltılı solunum gibi solunum bağlantılı belirtiler


SARS Bulaşma yolları:

– Damlacık enfeksiyonu – Sürme enfeksiyonları korona virüslerinin gastrointestinal

yol aracılığıyla atılabilir olması nedeniyle ihtimal dahilindedir

– Deri teması aracılığıyla aktarım (özellikle el sıkışma) – Başka yollar da tartışma konusu olmuştur:

• Su/atık su, böcekler, kötü havalandırma


SARS Korunma: Genel hijyen kurallarına uymak Sağlıklı ve güvenilir içme suyu kullanın Sıkça el yıkayın (özellikle tuvaletten sonra) Konuşmalar sırasında aşırı yakınlaşmaktan kaçının Deri temasından kaçının (el sıkışmak) SARS bölgelerinde yaşayan insanlarla doğrudan temas

yaşadıktan sonra ellerinizi yıkayın SARS bulaşmış insanların bulunduğu bölgelerde maske

kullanın


MRSA Tanım:

İnsan ve hayvanlarda deri florasının bir parçası olan Staphylococcus aureus bakterisi etkendir.

İnsanlarda genelde burun içinde ve kasıklarda bulunmaktadır Staphylococci, diğer bakterilerle kıyaslandığında, kurumaya

daha çok dayanıklıdır ve kuru yüzeyler/nesneler üzerinde uzun süre kalabilir

Sızıntı durumunda Staphylococcus bakterisi normalde steril olan vücut kısımlarına da bulaşabilir

Zararsız kaynamalara ve ciddi yara enfeksiyonlarına ek olarak zatüre ve sepsis vakaları da bu bakteriler yüzünden oluşur

Hastane enfeksiyonlarının bilinen en önemli etkenlerinden biridir.


TBC (Tüberküloz)

Tanım:

– Tüberküloz dünya çapında yayılmış bakteriyel bir hastalıktır

– Mycobacterium tuberculosis adlı bakteri tarafından oluşur

– Tuberculosis kronik olmaya yatkındır

– Hastalığın en sık görülen şekli akciğer tüberkülozudur

– Bütün organları etkileyebilir, cilt dahil olmak üzere


TBC

Bulaşma Yolları:

– Normalde damlacık enfeksiyon yoluyla – Genellikle zayıf hijyen koşulları ve kalabalık nedeniyle

ekonomik durumu zayıf ülkelere ait bir hastalıktır – Bu nedenle bu koşullara uyan ülkelere seyahatten sonra

klinikte tüberküloz testi yaptırmalısınız – Avrupa’da hastalığın kendisi nadir görülür, ancak son

yıllarda tedaviye cevap vermeyen vakalar daha sık görülmektedir

– Tüberküloz bildirimi zorunlu bir hastalıktır


TBC Belirtiler:

– Enfeksiyondan hemen sonra – Belirtiler genelde spesifik değildir:

• Ateş , halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı – Vakaların %90’nında hastalık akciğerde görülür – Birincil tüberkülozda deri tüberkülozunun gelişmesi çok nadir

görülen bir durumdur – Belirtiler 3-4 hafta devam eder – Zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerde birincil tüberküloz

gelişme riski daha fazladır – Çoğu vakada hastalık akciğerde birikmiş olan topluluktan yayılır – Bakteri tüm vücutta yayılmaktadır yani bakteri deride de

birikebilir


Ünite 3

• Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma

Korunma

El yıkama

Hedefler

Işaretler

Düşük ve orta seviyede kirlerle mücadele

Son işlem


Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma En Önemlisi: Korunma!

• Hijyen kurallarına uymak çok önemlidir

• Bakım alan biri ile temasından sonra el hijyeni

• Yüzeyler, sandalyeler ve taşıma araçlarının hijyeni

• Bu durum yalnızca bireysel korunmadan ibaret değildir aynı zamanda bakım alan kişinin patojenlerden korunmasını da içerir


Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma El Yıkama

• El Hijyenin en önemli kısmı el yıkamaktır.

• Kirlerin yok edilmesinde işlevi vardır

• Elleri yıkayarak mikropların neredeyse %99’u yok edilebilir

• Karşılaştırmak gerekirse: %99,99 seviyede kirlerin arındırılması elin dezenfeksiyonu anlamına gelmektedir


Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma Hedefler

• Eller gözle görülür/ kirden arındırılacaktır

• Cilt zararlı maddelerden arınacaktır


Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma İşaretler

Elleri yıkamak için farklı sebepler/durumlar:

• Işe başlamadan önce, öğle arasından sonra ve işten çıktıktan sonra

• Yemek ve içecekleri hazırlamadan ve servis etmeden önce

• Tuvaleti kullandıktan sonra

• Burun temizliğinden sonra

• Hayvanlarla temas ettikten sonra

• Kirli elleri temizlemek amacıyla


Dezenfeksiyon/Bireysel Korunma Alçak ve orta düzeyde kirle nasıl başedilir • Sabunluktan sıvı sabun alın

• Elin tüm kısımları sabunla eşit derecede temas etmelidir


• Suyu açın

• 40 dereceden sıcak olmamalıdır; sıcak su deriden daha fazla yağ kaybına neden olur


• Ellerinizi 15-30 saniye sabunlayın

• Çevrenin ve havlunun kirli olmadığına emin olun

• Özellikle suyun sıçramasını engellemeye çalışın


• Deride sabun kalıntıları kalırsa, kaşınmaya ve rahatsızlığa sebep olur bu nedenle akan suyun altında temizlediğinize emin olun


• Elinizi tam olarak kurutun

• Aşırı sert kurulamadan kaçının


• Musluğu (eğer mümkünse) bileğinizle kapayın

• Ya da kapatmak için peçete kullanın

• Eğer bu yapılmazsa elde yeniden kirlenme olabilir


Dünya Sağlık Örgütü (WHO) El Yıkama Tablosu


Dezenfeksiyon/ Bireysel Korunma Son İşlemler

• Mümkünse her el yıkamadan sonra cilde bakım yapılmalıdır

• Eğer sabun dağıtıcı tekrar kullanılacaksa, kullanımdan önce temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir

• Sıvı sabunun durumu sıkça kontrol edilmelidir


Ünite 4

• Ellerin Dezenfeksiyonu

– Tanım

– Temel Bilgiler

– Hedefler

– Önerilen Prosedür


Ellerin Dezenfeksiyonu- Tanım

• Ellerin dezenfeksiyonu: kirlerin %99,99’unu yok etmektedir.

• Yalnızca sabunla yıkamaktan daha etkili bir yöntemdir %99’dan daha fazla arındırma olur

• Hazır çözümler kullanılır

• Geniş bir etki spektrumu ve hızlı etki sunmaktadır

• Ayrıca kullanımları kolaydır ve cilt tolare edebilir

• Özellikle cildi korumaktadır


Ellerin Dezenfeksiyonu- Temel Bilgiler

• Yalnızca yıkanmış ve dezenfekte edilmemiş eller hem bireyin kendisine hem de bakım alan kişiye risk oluşturur

• Sürekli el yıkama elin dezenfeksiyonundan daha fazla cildi zedeler

• Ellerin dezenfeksiyonu zor ve karışık bir önlemdir ve gerekli konsantrasyon ile yapılmalıdır

• Ellerin dezenfeksiyonu el hijyeninin yalnızca bir kısmıdır

• Eşit derecede önemli süreçler el yıkama ve el bakımıdır


Ellerin Dezenfeksiyonu- Hedefler

• Cildin üzerine yerleşen mikroplar tamamen arındırılır

• Kontaminasyon ve enfeksiyon tamamen engellenir ve enfeksiyon zinciri bozulur

• Hijyen ihtiyacı ve el bakımı arasındaki dengeyi buluruz

• Ellerin dezenfeksiyon sayısı hastalıklardan korunmaya yetecek kadar olmalıdır


Ellerin Dezenfeksiyonu Önerilen Prosedür

• Dezenfektan dağıtıcısının kolunu dirseğinizle kullanınız

• Diğer elinizi dağıtıcının altına yerleştirin ve temas etmeden dezenfektanı alın


• Ellerinizi kavuşturun ve dezenfektanı genel olarak yayın

• Avuçlarınızı birbirine sürün


• Sağ avuç içinizi sol elinizin üstüne sürün ve aynı prosedürü sol avuç içinizle tekrar edin

• Parmakların arasındaki alanlar da dezenfekte edilmelidir


• Bir elinizin baş parmağını diğer elinizle sarın ve parmağınızı döndürürken bir yandan ovun


• Her parmağın tırnağı da dezenfekte edilmelidir


• Parmaklarınızı kapatın ve belirtilen şekilde diğer elin avuç içini temizleyin


Ünite 5

• Bireysel Hijyen– Duş

– Tanım

– Hedefler

– Hazırlanma

– Otonom

– Yardıma ihtiyaç duyma

– Son işlemler


Bireysel Hijyen – Duş Tanım

• Genç nesiller için duş almak gündelik hayatın bir parçasıdır.

• Diğer yandan yaşlı bireyler haftada bir yapılan banyoyu ve devamında lavaboda el yıkamayı tercih ederler

• Banyo yapmaya göre duş almanın faydalarını belirten birçok faktör vardır:

– Daha kısa süreli prosedür

– Cildin daha iyi tolare edebileceği bir süreç


Bireysel Hijyen – Duş Tanım

• Akan su daha hijyeniktir

• Duş almak kan akışına daha az stres oluşturan bir durumdur

• Küvete girip çıkmak duşa girip çıkmaktan daha zahmetli bir durumdur

• Banyo yapmak için ihtiyaç duyulan enerji daha fazladır ve her zaman bu kaynak bulunmayabilir


Bireysel Hijyen – Duş Hedefler

Vücut temizlenecektir

Kan dolaşımı özellikle zıt duşlarda (soğuk-sıcak) hızlanacaktır

Mahremiyete önem verilmelidir

Düşme engellenmelidir

Bakım alan kişi soğuk su ile üşümemeli aynı zamanda aşırı sıcak sudan yanmamalıdır


Bireysel Hijyen – Duş Hazırlanma

Yardımcı materyal ve araçları hazırlamalıyız:

– Eğer gerekiyorsa duş taburesi, iki adet kaymayan duş halısı ve gerekiyorsa taşıyıcı

– Önlük ve 2-3 adet tek taraflı eldiven

– Iki adet lif

– Bir havlu ve bir adet küçük havlu

– Bornoz, temiz iç çamaşırı ve terlikler

– Günün saatine bağlı olarak gecelik, pijama ve temiz kıyafetler


– Şampuan ve gerekiyorsa duş jeli, sabun, cilt kremi, saç fırçası, tarak ve saç kurutma makinesi

(Not: Sabunu bir ip ile musluğa bağlamak kullanışlı olabilir. Bu şekilde bakım alan kişi daha rahat şekilde sabunu kullanabilir)

– Banyo rahat edilecek sıcaklığa kavuşacak şekilde ısıtılmalıdır

– Pencereler kapalı olmalıdır

– Eğer gerekiyorsa havlular önceden ısıtılmalıdır

– Bütün materyaller ulaşılabilir uzaklıkta olmalıdır

Bireysel Hijyen – Duş Hazırlanma


Bireysel Hijyen – Duş Otonom

• Suyla kısa bir süre ıslanmaktan sonra vücut sabunlanmalı ve sonra arındırılmalıdır


Bireysel Hijyen – Duş Yardıma İhtiyaç Duyma

• Bakım alan kişiyi banyoya götürürken eşlik edin

• Eğer gerekiyorsa daha önce tuvalete gitmelerinde yardımcı olun

• Kapıyı kapatın ve eğer gerekiyorsa “Dolu” işareti asın

Not: Tuvalet kapısını kesinlikle kitlemeyin, bakım alan kişiyle birlikte olsanız ya da olmasanız da bu durumu değiştirmeyin. Kitlenmiş bir kapı acil bir durumda başkalarının ulaşmasını ya da sizin tek başınıza halledemeyeceğiniz bir durumla yardımı geciktirecektir.


• Duşun alınması için diğer araçlar da hazır olmalıdır:

– Gözlükler, duyma cihazları ve peruklar çıkarılmalıdır

– Eğer gerekiyorsa kol ve bacak protezleri çıkarılmalıdır

– Eğer gerekiyorsa stoma torbası çıkarılır ve stoma bölgesinin temizliği sağlanır

– Sürgüler çıkarılır ve idrar torbası boşaltılır

– Inkontinans bakımı için malzemeler çıkarılmalıdır, gerekiyorsa yabancı maddeler arındırılmalıdır

– Eğer gerekiyorsa el dezenfeksiyonu yapın ve eldivenleri değiştirin

• Duş bonesi ve kaymayan halılarının sağlamlığını kontrol edin

• Tutacakların sağlamlığını kontrol edin

• Termostatın çalışıp çalışmadığını kontrol edin


• Bakım alan kişinin üşümediğine emin olun

• Eğer gerekirse vücudun soğuyan kısımları duş başlığı kullanılarak ısıtılmalıdır


• Bakım alan kişi aksini istemedikçe aşağıdaki sabunlama ve arındırma prosedürü uygulanmalıdır :

– Ayak ve alt bacaklar

– Uyluk ve kalçalar

– Kollar ve üst vücut

– Sırt ve göğüs

– Genital bölge: bu bölgenin temizliği için eğer mümkünse bakım alan kişilerin ayakta durması ve bacaklarını ayırması gerekmektedir

– Şampuanlama: yüzü ikinci bir bez ile kaplayınız ve göze köpük kaçmasını engelleyiniz

– Ikinci bez ile yüz arındırılacaktır

– Bütün vücudu yeniden arındırın

• Cildin asit dengesini bozmamak adına sabunun kullanımına dikkat edilmelidir

• Duş kapatılmalıdır


• Küçük havluyu bakım alan kişinin yüzüne yerleştirin, büyük havluyu da soğuktan korumak adına omuzlarına yerleştiriniz

• Bakım alan kişinin duştan çıkmasına yardımcı olunuz

• Bakım alan kişi kendi kendine ya da sizin yardımınızla kendini kurutabilir – nemli bir bölge kalmamasına dikkat ediniz

• Bakım alan kişiyi hava akımından koruyunuz

• Saçlarını tarayıp kurutunuz

• Cildin kurumasını engellemek adına cilt bakımı uygulayınız

• Ihtiyaç seviyesine göre bakım alan kişi kendi kendine ya da sizin yardımınızla giyinebilir


• Bakım alan kişinin saçını kurutun ve yeniden şekillendirin

• Eğer gerekiyorsa makyajı tekrar yenileyin

• Gerekiyorsa tırnak bakımı yapın

• Gerekiyorsa saat ve mücevheleri yeniden takın

• Gerekiyorsa koruyucu önlemler alınmalıdır

• Bandajlar yenilenmelidir

• Idrar torbası yenilenmelidir


Bireysel Hijyen – Duş Son İşlemler

• Banyoyu temizleyin, nemli bölgeleri temizleyin ve havalandırın

• Oluşan plakaları temizleyin ve gerekiyorsa “Dolu” işaretini kullanın

• Bakım alan kişiye gerekiyorsa yeniden nasıl olduğunu sorun

• Materyalleri temizleyip, arındırınız

• Hijyenik bir el dezenfeksiyonu uygulayınız


Ünite 6 • Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo

– Tanım

– Temel Bilgiler

– Hedefler

– Kullanılacak materyaller

– Banyonun hazırlanması

– Genel hazırlanmalar

– Planlama

– Banyo katkı maddeleri

– Otonomi (Kendi kendine) ve hareketlilik

– Yardım ihtiyacı

– Son işlemler


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Tanım

• Banyo yapmanın önemi yalnızca bireysel hijyenden daha önemlidir

• Vücudu rahatlatmak için ılık suyun etkisini kullanınız, ör. Soğuktan korumak adına

• Banyo yapmanın farklı çeşitleri bulunmaktadır:

o Tüm Vücut, baş hariç vücudun geri kalanının tamamen suyla temas etmesi demektir. – Su basıncı ve sıcaklığın vücut üzerinde stres atıcı bir etkisi vardır.

o Kısmi Banyo, kısmen suyla temastır (vücudun yalnızca alt kısmı) ya da vücudun seçilmiş kısımları (kollar, ayaklar…).


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Temel Bilgiler

• Eğer birinci hedef vücudu tamamen temizlemekse, duş almak yeterli olmayabilir ve tam vücut banyosu yapmak gerekebilir

• Bakım alan kişinin her durumda banyo yapmak konusunda izni olması gerekir– demans durumunda bile bireyin izni dışında olmamalıdır

• Bakım alan kişinin aktivitelerin büyük bir kısmını kendisi yapabiliyor olmalıdır


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Temel Bilgiler

• Bakım alan kişi yalnızca vücudunun belli kısımlarını yıkayabilecek olsa da gereken yardımı almalıdır

• Özellikle genital bölgenin yıkanması bile KBV tarafından yapılmalıdır

• Banyonun süresi ve prosedürü bakım alan kişinin ihtiyaç ve isteklerine göre olmalıdır


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Hedefler

• Rahatlama, yenilenme

• Temizlenme

• Derideki kan dolaşımını hızlandırma

• Hastanın ateşinin düşürülmesi

• Vücudunun farkına varma (temas) bireyde gerçekleşecektir

• Deri hastalıkları belirtileri azalacaktır


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Kullanılacak Malzemeler

Bu malzemelerin hazırlanması gerekmektedir:

• İki bez

• İki küçük bir büyük havlu

• Banyo için termometre

• Gerekiyorsa şampuan

• Temiz kıyafet

• Küvetin içinde ve önünde kaymayan kaymayan halı

• Gerekiyorsa taşıyıcı

• Deri bakım ürünleri

• Saç kurutucu


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Banyoyu Hazırlama

• Hiçbir elektrikli aletin küvetin yanında olmadığına dikkat edin

• Banyo havalandırılmış ve rahatlatıcı bir sıcaklığa kadar ısıtılmış olmalıdır

• Banyo yaparken pencere açık olmamalıdır

• Suya girmeden önce küvetin temizlenmiş olması gerekmektedir

• Kaymayan halıların dikkatlice sizin tarafınızdan yerleştirilmiş olması gerekmektedir


• Küveti doldurun

• Suyun sıcaklığını 35-38 derece arasında tutun

• Tam banyo için küvetin yarısı doldurulmalı ve birey girdikten sonra su doldurulmaya devam edilmelidir

• Eğer istenirse ek su ve sabun verilmelidir

• Acil durumlarda müdahale edebilmek için Banyoyu kilitlemeyin



• Kapıya “Dolu” işareti koyunuz

• Gerekiyorsa bir oturak ayarlayınız

• Gerekiyorsa havluları önceden ısıtınız

• Temiz kıyafetler ayarlayınız



• Tüm araçların nasıl çalıştığı iyi bilinmelidir

• Banyodan önce ağız ve diş bakımı yapılmalıdır

• Banyoya girmeden önce tuvalete gidilmelidir

• Mücevher, saat ve duyma cihazları çıkarılmalıdır

• Kıyafetler çıkarılmalıdır

• Eğer gerekiyorsa koruma malzemeleri ve bandajlar çıkarılmalıdır

• Rektal akıntı varsa banyodan önce temizlenmelidir

• Özellikle tüm vücut banyosundan önce ateş ve tansiyon ölçülmelidir

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Genel Hazırlanmalar


• Banyo yapmanın zamanı yemekten en az iki saat sonra olmalıdır ve alkol alındığı durumlarda yapılmamalıdır

• Sağlıklı yaşlı bireylerde bile haftada iki tüm vücut banyosu maksimum sayıdır

• Bu sayı bireyin sağlık durumuna ve koşullara göre azalabilir

• Kaşınma durumunda sıcak ve uzun banyolardan kaçınılmalıdır

• Kalp problemleri olan hizmet alanlarda banyo 10 dakika ile sınırlanmalıdır; su maksimum olarak göbeğe kadar gelmelidir

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Planlama


• Aşağıdaki katkı maddeleri kullanılabilir:

– Sakinleştirici ve cildi yakmayan: arnika, alaçam iğnesi, papatya

– Sakinleştirici : Kediotu, lavanta

– Kan akışını güçlendirici : huş ağacı

– Antipiretik: ökaliptus

– Dezenfekte : biberiye, adaçayı

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Banyo Katkı Maddeleri


• Deri hastalıkları durumunda tuz ya da sülfür kullanılabilir

• Banyo katkı maddeleri kullanılmadan önce allerji olup olmadığı iyice araştırılmalıdır

• Yalnızca saf yağlar kullanılmalıdır

• Suyun çalkalandığı durumlarda köpüren malzemeler kullanmayınız

• Dikkat ediniz: Yağlı malzemeler kullanırken kaygan olma ihtimali vardır!

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Banyo Katkı Maddeleri


• Her iki eli de kullanarak küvetin yanında durunuz, küvetin yanındaki bacağı kaldırınız

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Otonom ve Hareketlilik


• Denge noktasını küvete yaklaştırınız ve bacağı küvete sokunuz


• Daha sonra diğer bacağı da küvete sokunuz ve suya batırınız


• Bakım alan kişi mümkün olduğunca yakına eğilir böylece hareketi kolaylaşır

• Sizin ve bakım alan kişinin ayakları yanyana gelmiş olmalıdır

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Yardım İhtiyacı


• Bakım alan kişi dikleşmek için dizlerini düzeltir

• Küvet oturağına oturmak için destek ve güç veriniz


• Bakım alan kişi önce yakın bacağı sonra diğer bacağı kaldırır


• Eğimi kullanarak hastayı suya yavaşça indirin

• Hastanın pelvisinden destek alarak bu hareketi yavaş ve stabil şekilde yapın


• Tüm kıyafetler düzene sokulur

• Bakım alan kişinin nasıl hissettiği sorulur

• Alarm düğmesi bakım alan kişinin ulaşabileceği yere konur

• Bir isteği var mı diye sorulur- özellikle içecek

• Kullanılan tüm malzemeler atılır

• Pis su boşaltılır

• Banyo havalandırılır, küvet boşaltılır ve dezenfekte edilir

Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Son İşlemler


Bireysel Hijyen – Tüm Vücut – Kısmi Banyo Son İşlemler

• “Dolu” işaretini kaldırın

• Bütün kozmetik ürünlerini geri yerleştirin

• Ellerin hijyenik dezenfeksiyonunu sağlayın

• Odayı toplayın

• Bakım alan kişi için uygun bir bekleme süresi olduğuna emin olun

Ünite 7

• Demansı Olan Hastaların Yemeği Reddetmesi Demansı olan hastalar neden yemek yemek istemez (ya da

yiyemez)? Beslenme üzerine pozitif etki Besleme tübü kullanılmalı mı kullanılmamalı mı? Aşırı demans durumunda tüple beslenme Tüpten beslenme – demans - Sonuç

Demansı olan hastalar neden yemek yemek istemez (ya da yiyemez)?

İştah kaybı çünkü: • Kronik ağrı!!! • Diğer şiddetli fiziksel semptomlar • Psikotropik ilaçlar • Anksiyete, depresyon, yas • Yalnızlık hissi • Rahatsız edici çevre (gürültü, karışıklık...)


Yutma güçlüğü

• Psikotropik ilaç

• Hakaret

• Geciken yutma refleksi

• Aspirasyon eğilimi

• Demansın son aşaması (ağızda ısırmanın “unutulması”)


Bulunduğu ortamda mutsuz olabilir!!! • Ortamı anlamıyor ya da anlaşılmıyor hissedebilir • Saygısızlık hissedebilir • Istediği kadar ilgi çekemiyor olabilir • Sürekli azarlanmış hissedebilir • Otonomisi olmadan yaşayamayabilir • Bir nesne gibi davranıldığını hissedebilir


Yemeğin tadı iyi değildir

• Alışılmadık ya da sıradışı yemek

• Çok az baharatı olan yemek

• Tercihlerin dikkate alınmaması

• Yemeğin dağınık, ezik ve karışık gözükmesi

• Yemek için yanlış zaman olması

116


Yemek şu nedenlerle bozulabilir

• Kuru ağız

• Pamukçuk

• Zayıf oral hijyen

• Uymayan protezler

• Bası noktaları, yaralar

• Mide bulantısı

117


Yemek Reddetme tipleri • Hasta bakıcısının verdiği yemeği reddetmek • Ilgisiz yemek verme yöntemi (“yalnızca besleme") • Yemek çok soğuk / sıcak • Kaşık çok büyük • Kaşık çok dolu • Zaman baskısı var


Ölümden önce • Hayatın sona erdiğine dair işaretler • Bu durum, beslenme durumundan bağımsız olarak

günler, haftalar, yıllar sürebilir

Beslenme üzerine pozitif etki

• Başarılı iletişim

• Acı yokluğu (düşük düzeyde acı)

• Psikotropik ilaçların engellenemez seviyeye kadar çekilmesi

• Bakıcı ile iyi ilişkiler • İlgi, vücut teması • Tanıdık çevre • Çevrenin olabildiğince normal olması

Beslenme üzerine pozitif etki

• Yeteri miktarda uyarıcı madde

• Beyaz masa örtüsü üzerinde renkli tabaklar

• Devam eden şekilde içecek servisi

• Bakım alan kişinin bağımsız şekilde yemek yemesine izin verilmesi

• Elle yenebilecek yemeklerin sunulması

• Favori yemeklerin sunulması

Besleme tübü kullanılmalı mı

kullanılmamalı mı?

Yalnızca az sayıda avantajı bulunduğu için; hatta özellikle

rutin olarak kullanıldığında, yaşlı hastalarda daha sonradan

ortaya çıkan dezavantajları bulunmasından dolayı ağır

demanslı hastalarda tüp önerilmez.

The New England Journal of Medicine, Jan 2000

Demansın son aşamasında beslenme

terapisinin yaşam kalitesini arttırdığı görülür.

Aşırı demans durumunda tüple beslenme

• Şu durumlara engel olmaz: zatüre, bası ülseri, enfeksiyonlar

• Şu durumları geliştirmez: vücut fonksiyonları, yatıştırıcı bakım

• Şu durumu uzatmaz: hayatta kalma

Finucane TE et al: JAMA 1999; 282: 1365-137 Gillik MR: N Engl J Med. 2000;342(3): 206-210


• Tüple beslenme solunum için risk oluşturan bir faktördür Fox KA, Mularski RA et al: Am J Surg 170: 554-56, 1995

• Tüple beslenmenin enfeksiyona engel olmaktan çok yol açma riski vardır Locket MA, Templeton ML et al: Am J Surg 68: 117-120, 2002

• Clostridium difficile enfeksiyonu için tüple beslenme önemli bir risk faktörüdür Bliss DZ, Johnson S et al: Ann Intern Med 129:1012-1019, 1998

124

Aşırı demansı olan hastalarda tüple beslenme ölüm riskini taşıyan bir durumdur:

• %54 bir ay içinde

• %90 bir yıl içinde ölmektedir

Sanders DS, Carter MJ, D‘Silva J, James G., Bolton RP, Bardhan KD. 2003

Tüple beslenerek hayatta kalmanın

süresi yaklaşık altı aydır.

Mitchell SL, Tetroe JM (Metaanalye): J Gerontol A Biol Sci Med Sci 55:

M735-M739, 2000

Tüpten beslenme – demans - Sonuç

1. Demansın son aşamasında giderek azalan beslenme bir neden değil ama sonuç olarak ölümü gösterir.

2. Bu aşamada etik olarak.

• Sevgiyle ilgi gösterilmelidir.

• Küçük oranda yemek ve içecek önerilmelidir.

3. Tüp en kolay yol olabilir ama en iyi opsiyon değildir…

8 m-care: hijyen

Education