5. bölüm piyasası...kanunu gibi) hayat sigortası genel artları ve hayat sigortaları...

5. Bölüm

HAYAT

SİGORTALARI Yrd. Doç. Dr. Faruk AKIN

© Her hakkı Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezine aittir. Yazılı izin

olmadan kaynak olarak dahi gösterilip kullanılamaz. Bunu yapanlar hakkında yasal işlem başlatılır. 1

AMAÇLARIMIZ

Bu bölümü tamamladıktan sonra; aşağıdaki bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz:

Hayat sigortası kavramını ve tarihi gelişimini açıklayabilecek,

Hayat sigortasının özelliklerini açıklayabilecek,

Hayat sigortası mevzuatını açıklayabilecek,

Hayat sigortası sözleşmesinin taraflarını açıklayabilecek,

Hayat sigortalarının Dünyada ve Türkiye’deki gelişimini açıklayabilecek,

ANAHTAR KAVRAMLAR

Hayat Sigortaları

Hayat Sigortası Sözleşmesi

Vefat

Tasarruf

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

HAYAT SİGORTASI KAVRAMI

Hayat Sigortalarının Tarihi Gelişimi

Hayat Sigortalarının Özellikleri

Hayat Sigortalarının Türleri

HAYAT SİGORTASI MEVZUATI


Hayat Sigortalarında Tarafların Yükümlülükleri

Hayat Sigortası Teminatları ve Teminat Dışı Haller

TÜRKİYE’DE HAYAT BRANŞI

Türkiye’de Hayat Sigortalarının Organizasyonel Yapısı

Türkiye’de Hayat Sigortalarında Vergi Avantajı

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE HAYAT BRANŞININ GELİŞİMİ



GİRİŞ

İnsanoğlu tarihin ilk çağlarından bu yana sürekli olarak çeşitli tehlikelerle karşı karşıya

kalmıştır. Kaza, hastalık, ölüm, işsizlik, yangın, sel vs. gibi nedenlerle can, mal ve mülkün

kaybedilmesi riskleri hayatın her döneminde karşılaşılan risklerden bazılarıdır. Hayat

sigortaları, konusu insan hayatı olan, genellikle uzun vadeli menfaat veya meblağ

sigortalarıdır. Hayat sigortaları, kişilerin hastalık, sakatlık ve ölüm gibi risklerle

karşılaşmaları halinde sigortalıya veya yakınlarını bu risklere karşı (sigorta priminin belli

bir süre içinde ödenmesi karşılığında) tazminat ödemek suretiyle koruyan ayrıca

emeklilikleri için tasarruf etmelerine olanak sağlayan bir yatırım aracıdır.

Hayat sigortası, ekonominin ihtiyaç hissettiği uzun vadeli fonları sağlama noktasında da

önemli bir işleve sahiptir. Hayat sigortaları aracılığı ile sağlanan fonlar, makroekonomik

istikrarı destekleyen ve sermaye piyasalarının gelişmesine önemli katkı sağlayan unsurlar

olarak görülmektedir. Bu nedenle yeterli sigorta bilincine sahip gelişmiş ekonomilerde

hayat sigortası ile sağlanan fonların gelişmekte olan ülkelerde sağlanan hayat sigortası

fonlarına göre çok daha büyük boyutlara ulaştığı görülmektedir. Ülkemiz de ise yeterli

sigorta bilincinin gelişmemesinin yanı sıra çeşitli nedenlerle hayat sigortaları yeterince

büyüyememiştir.

HAYAT SİGORTASI KAVRAMI

Sigorta konusuna göre sigortalar, hayat sigortaları, mal (hayat dışı – elementer) ve

sorumluluk sigortaları olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Dünyada kabul görmüş ayırım ise

sigortaları hayat ve hayat dışı olmak üzere iki gruba ayırmaktadır. “Hayat dışı sigortaların

konusu emtiadır. Sigorta şirketleri tarafından hasar durumunda sigorta konusunda meydana

gelen hasarı telafi etme imkânı her zaman mevcuttur. Ancak hayat sigortalarında ölen ya

da sakat kalan bir kişinin hasarını hiçbir sigorta şirketi karşılayamamaktadır. Sigorta

şirketleri böyle bir durumda sözleşmede yazılı meblağı ödeyerek üzerine aldığı riski

tazmin edebilmektedir”.i Şekil 1’de sigorta konusuna göre özel sigorta türleri

gösterilmektedir.

Şekil 1: Sigorta Konusuna Göre Sigorta Türleri

i Murat Özbolat, Temel Sigortacılık, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011, s. 244-245.



Kaynak: Murat Özbolat, Temel Sigortacılık, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011, s.

244-245

Hayat sigortası kavramını toplumsal ve bireysel açıdan iki farklı şekilde tanımlamak

mümkündür. Toplumsal açıdan bakıldığında hayat sigortası; Bireylerin yaşamlarıyla

ilgili finansal risklerinin bu bireylerin bir araya gelmesiyle oluşan bir gruba devredilmesini

ve yaşamla ilgili önceden belli olmayan finansal zararların karşılanabilmesi amacıyla bir

fon birikimi sağlayan sosyal bir araçtır. Bu tanımın iki temel unsuru bulunmaktadır.

Birincisi, bireyden gruba doğru bir risk devri, ikinci ise grubun üyeleri arasında zarar

paylaşımı olmasıdır. Sigorta, insanların zararlarını birlikte karşılama ihtiyacından

doğmuştur. Bireysel açıdan bakıldığında hayat sigortası; Bir tarafın (sigorta ettiren)

diğer tarafa (sigortacı) önceden belirlenen bir meblağ (prim) ödemesi ve karşılığında

sigortalı kişinin poliçede belirtilen bir süre içinde; ölmesi veya önceden belirlenen bir

tarihe kadar sağ kalması halinde sigortacının belli miktarda bir parayı ödemek üzere

anlaştığı bir sözleşmedir.ii Genel olarak hayat sigortalarının güvence altına aldığı rizikolar

Şekil 2’de gösterilmiştir.

Şekil 2: Hayat Sigortalarının Güvence Altına Aldığı Rizikolar

Hayat Sigortalarının Tarihi Gelişimi

Bilinen ilk hayat sigorta poliçesi, halktan bir adam olan William Gybbons adında bir

Londralının hayatı üzerine 1583 yılında tanzim edilmiştir. Her ne kadar poliçe "Tanrı

William Gybbons'a sağlıklı ve uzun bir yaşam versin" şeklinde bir cümle ile sona erdiyse

de Mr Gybbons aynı yıl içinde vefat etmiştir. Prim olarak sadece 32 Pound ödenmiştir.

Ancak Mr Gybbons'ın varisleri 400 Pound'luk sigorta bedelini tahsil etmişlerdir. “Modern

anlamda hayat sigortacılığı ölüm riskinin hesaplanmaya başlanması ve ölüm

tablolarının (mortalite tablolarının) oluşturulmasıyla başlamıştır”.iii

İngiltere'de

ii Finans Emeklilik A.Ş., www.finansemeklilik.com.tr , (27.01.2013)

iii Özgür Akpınar, Hayat Sigortaları ve Bireysel Emeklilik Sistemi, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi

Yayınları No:1484, 2.Bölüm, Eskişehir, 2012, s. 32.

http://www.finansemeklilik.com.tr/



başarılı bir şekilde çalışan ilk hayat sigortası şirketi "The Amicable Society for a Perpetual

Assurance Office" adı altında 1705-1706 yıllarında çalışmaya başlamıştır. 18. Yüzyıl

sonlarına doğru farklı yaşlardaki gerçek vefat oranları İngiliz Hayat Sigortası Şirketlerinin

her bir yaşta gerçek riski tespit etmelerine ve böylece hayat sigortası şirketlerinin bilimsel

ilkeler doğrultusunda çalışmalarına imkân sağlamıştır.iv

Hayat Sigortalarının Özellikleri

“Hayat sigortaları sigortalı aileye gelir getiren, kişinin beklenmedik vefatı halinde

birikimlerinden ayrı olarak aileye belirli bir meblağ ödenmesini de sağlamaktadır. Hayat

sigortalarının bu özelliği diğer finansal araçlarda bulunmamaktadır. Hayat sigortaları

küçük birikimlerin tasarruf edilmesi, risk gerçekleştiğinde toplu para ödenmesi ve vergi

avantajı gibi özellikleriyle diğer finansal tasarruf araçlarından ayrılmaktadır”.v “Hayat

sigortalarını diğer sigorta dallarından ayıran en önemli unsur koruma ve tasarruf

fonksiyonlarına birlikte sahip olmasıdır”.vi

Hayat ve hayat dışı sigortalar arasındaki bazı

temel farklılıklar ise şunlarıdır;vii

Hayat dışı sigortalarda sigorta değeri ve sigorta bedeli birbirlerine eşit olması

gerekmektedir. Hayat sigortalarında ise böyle bir eşitlik söz konusu değildir.

Hayat dışı sigortalarda sadece risk unsuru söz konusu iken, hayat sigortalarında

risk unsurunun yanı sıra tasarruf unsuru da bulunmaktadır.

Hayat dışı sigortalar (bazı kanunen zorunlu tutulan sigortalar hariç) vergi ve

fonlara tabidir. Hayat sigortaları ise teşvik amaçlı vergi avantajına sahiptir.

Hayat sigortalarında süre en az on yıl üzerinden yapılmakta iken, hayat dışı

sigortalarda ise süre bir gün olabileceği gibi 1 ay, 6 ay ya da 12 ay olabilmektedir.

Hayat Sigortalarının Türleri

Hayat sigortaları, sigorta konusu insan hayatı olan, genellikle uzun vadeli menfaat veya

meblağ sigortalarıdır. Başlangıçta, hayatı sigorta konusu olan kişinin sigorta süresi

içerisinde ölmesi halinde, poliçeden yararlanan kişi veya kişilere ya da sigortalının yasal

varislerine toplu para ödenmesi amacıyla düzenlenen hayat poliçeleri, zaman içerisinde,

kişilerin emeklilik programlarına bir destek niteliğinde ve nihayet, yatırım amaçlı kullanılır

olmuştur. Bu nedenle hayat sigortaları iki ana başlık altında incelenebilir.viii

Risk Ağırlıklı Hayat Sigortaları

Risk ağırlıklı hayat sigortalarında sigorta süresi içinde, bu süre genellikle bir yıldır,

sigortalının yaşamını kaybetmesi durumunda belirlenen tazminat tutarı kanuni varislere ya

da poliçede lehdar olarak belirlenen kişilere ödenmektedir. Bu başlık altında verilen ikinci

teminat yaşam kaybı riski yanında kişinin malül kalması durumunda uğrayacağı maddi

kayıplara karşı teminat sağlayan maluliyet teminatıdır. Bu poliçelerle hastalık veya kaza

sonucu oluşacak tam veya kısmi kalıcı maluliyet durumunda poliçede belirlenen tazminat

tutarı ödenmektedir.

iv Finans Emeklilik A.Ş. (27.01.2013)

v Halil Yolcu, Avrupa Birliği Sürecinde Türk Sigorta Sektörü, Avcıol Basım Yayın, İstanbul, 2009, s. 8.

vi Enver Alper Güvel ve Afitap Öndaş Güvel, Sigortacılık, Seçkin Yayınevi, 6.Baskı, 2012, s. 191.

vii Özbolat, 2011, s. 248-249.

viii TSRSB, http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/hayat-sigortalari , (27.01.2013)

http://www.tsrsb.org.tr/sayfa/hayat-sigortalari



Birikimli Hayat Sigortaları

Birikimli Hayat sigortaları, sigorta süresi en az 10 yıl olan uzun dönemli sigortalardır.

Yaşam kaybı, ferdi kaza ve maluliyet teminatlarının yanı sıra toplanan primlerden risk

primi, genel gider ve komisyon kesintileri yapıldıktan sonra kalan tutar yatırıma

yönlendirilmektedir. Birikimli hayat sigortaları iki temel güvence sağlamaktadır. Bunlar;

1)Sigorta süresince prim ödeyen sigortalının, sigorta süresi dolmadan ölümü halinde

poliçede belirlenen tazminat tutarına kar paylı birikim tutarı eklenerek varislerine ya da

poliçede lehdar olarak gösterilen kişilere toplu para ödenmektedir.

Yaşam kaybı riski dışında teminat altına alınmışsa poliçe süresi içinde hastalık veya kaza

sonucu oluşacak maluliyet nedeniyle uğranacak kayıplar poliçede belirlenen limitler

dahilinde sigortalıya ödenmektedir.

2)Poliçe süresi içinde teminat altına herhangi bir riskin gerçekleşmemesi ve en az 10 yıl

prim ödemek koşuluyla vade sonunda toplu bir para veya gelir ödemesi şeklinde poliçeden

yararlanılabilmektedir.

Hayat sigortaları ayrıca kişilerin, kredi yoluyla taşınmaz alımlarında teminat vasıtası

olarak, çocukların eğitimlerinin finansman aracı olarak, yatırım aracı olarak ve kişilerin

diğer ihtiyaçlarına yönelik olarak çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Hayat sigortası

poliçeleri, mal sigortalarında olduğu gibi, sigortalıyı hasar meydana gelmeden önceki mali

durumuna getirmeyi amaçlayan tazminat sözleşmeleri değil, menfaat veya meblağ

poliçeleridir. İnsan hayatının para karşılığı, bir bina, tekne veya otomobilde olduğu gibi

tespit edilemediği için, sigortalı, kendi hayatının değerini, makul ölçüler içerisinde olmak

kaydıyla, kendisi belirlemekte, sigortacı ile mutabık kalındığı taktirde, belirlenen bu değer,

sigorta bedeli olmaktadır.

Uygulama biçimlerine göre hayat sigortaları; ferdi sigortalar (bireyleri tek tek teminat

kapsamına alan) ve grup sigortaları (benzer özelliklere sahip birden fazla belirli kişiyi

teminat kapsamına alan) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Risk sınıflarına göre yapılan

ayrıma göre ise hayat sigortaları; vefata bağlı sigortalar, yaşama bağlı sigortalar ve

karma hayat sigortaları olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

HAYAT SİGORTASI MEVZUATI

“Sigorta hukuku temel olarak özel sigorta hukuku ve sosyal sigorta hukuku olarak ikiye

ayrılmaktadır. Sigorta hukuku içinde yer alan özel sigorta hukuku alt grubunda yer alan

can sigortalarının bir türü olan hayat sigortaları uygulamalarında esas alınacak hükümler

esas itibariyle, Genel hükümler (Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Sigortacılık

Kanunu gibi) Hayat Sigortası Genel Şartları ve Hayat Sigortaları Yönetmeliği’dir”.ix

ix

Neşe Çoban Çelikdemir, Hayat Sigortaları ve Bireysel Emeklilik Sistemi, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim

Fakültesi Yayınları No:1484, 3.Bölüm, Eskişehir, 2012, s. 48.



Sigortacılık Kanunu

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu 03.06.2007 tarihinde kabul edilerek 14.06.2007 tarihli

resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunun amacı

Kanunun 1. Maddesinde “ülkemiz sigortacılığının geliştirilmesini sağlamak, sigorta

sözleşmesinde yer alan kişilerin hak ve menfaatlerini korumak ve sigortacılık sektörünün

güvenli ve istikrarlı bir ortamda etkin bir şekilde çalışmasını temin etmek üzere bu Kanuna

tâbi kişi ve kuruluşların, faaliyete başlama, teşkilât, yönetim, çalışma esas ve usûlleri ile

faaliyetlerinin sona ermesi ve denetlenmesine ilişkin hususlar ve sigorta sözleşmesinden

doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine yönelik olarak sigorta tahkim sistemi ile ilgili usûl

ve esasları düzenlemek” olarak belirtilmiştir.

Türk Ticaret Kanunu

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda sigortacılık ile ilgili düzenlemeler, sigorta

hukukunun genel hükümleri ile can ve zarar sigortaları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Hayat Sigortası Genel Şartları

Hazine Müsteşarlığı’nca 1 Mart 1995 tarihinde onaylanarak yürürlüğe giren Hayat

Sigortası Genel Şartları, sigorta şirketlerinin sigorta sözleşmelerinde aynı şekilde

uygulamak zorunda olduğu genel şartları ortaya koymaktadır. Sigorta sözleşmelerine,

genel şartlara aykırı düşmemek ve sigortalı aleyhine olmamak üzere özel şartlar da

konulabilir.

Hayat Sigortaları Yönetmeliği

18 Temmuz 2007 tarihinde yürürlüğe giren Hayat Sigortaları Yönetmeliğinin amacı,

sigorta ettirenlerin, sigortalıların ve lehdarların hak ve menfaatlerinin korunması ile hayat

sigortacılığı faaliyetlerinin düzenlenmesi, denetlenmesi ve gözetimine ilişkin usûl ve

esasları düzenlemektir. Bahsi geçen yönetmelik, 13.01.2009 tarihinde “Hayat Sigortaları

Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile değiştirilmiştir.


Hayat sigortası sözleşmesi, sigortalı vasfıyla, hayatında oluşabilecek riskleri, sigorta

şirketlerine belirlenen bir prim ödeyerek, karşılığında hayatta kalması halinde, önceden

belirlenen bir tarihte ya da vefatı halinde, sigorta şirketinin belli bir meblağın ödenmek

üzere anlaştıkları bir sözleşmedir.x Sigorta sözleşmelerinin ana muhtevası, Müsteşarlıkça

onaylanan ve sigorta şirketlerince aynı şekilde uygulanacak olan genel şartlara uygun

olarak düzenlenir. Ancak, sigorta sözleşmelerinde işin özelliğine uygun olarak özel şartlar

tesis edilebilir. Bu hususlar, sigorta sözleşmesi üzerinde ve özel şartlar başlığı altında

herhangi bir yanılgıya neden olmayacak şekilde açık olarak belirtilir.xi

Hayat sigortası yaptırırken teklifnamede yer alan sorulara doğru cevap vermek, gerek

sigorta ettirenin gerekse sigortalının kendisince bilinen ve sigortacının bilmesi gereken

hususları sigortacıya bildirmesi önemli bir yükümlülüktür. Bu yükümlülüğün ihlali halinde

sigortacı sözleşemeden cayabilir ya da ek prim almak suretiyle sözleşmeyi yürürlükte

x Murat Özbolat, Türkiye’de Hayat Sigortaları & Bireysel Emeklilik Sistemi, Detay Yayıncılık, Ankara, 2004, s. 25.

xi 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu, md.11.



tutabilir. Sigorta poliçesi, sigorta şirketi ile sigortalı/sigorta ettiren arasında bir

sözleşmedir. Bu nedenle hem sigorta şirketini hem de sigortalı/sigorta ettireni bağlayıcı

hükümler taşımaktadır. Karşılıklı yükümlülükler hakkında bilgi sahibi olabilmek için

poliçe ve ekinde verilen genel şartların okunması gerekmektedir. Aynı şekilde özel

şartların neler olduğu konusunda da bilgi alınmalıdır. Hak sahipleri rizikonun

gerçekleştiğini öğrendikten sonra beş gün içinde sigortacıya bildirimde bulunmakla

yükümlüdür. Bu bildirim esnasında sigorta poliçesi, (kaybı halinde sigortalı veya hak

sahibinden alınacak imzalı beyan yeterlidir), nüfus dairesi tarafından verilecek tasdikli ve

vukuatlı nüfus kayıt örneği, gerekirse ölüm nedenini açıklayan doktor raporu veya gömme

izni, gaiplik halinde mahkemeden alınacak olan gaiplik kararı, lehdar tayin edilmediği

durumlarda veraset ilamı gibi belgelerin sigorta şirketine verilmesi gerekmektedir.

Hayat sigortalarına ilişkin sözleşmelerin yapılmasına dair teklifnamenin sigorta şirketine

ulaştığı tarihten itibaren otuz gün içinde sigorta şirketi tarafından reddedilmemesi halinde

sigorta sözleşmesi yapılmış olur. Sigorta ettiren, sigortacının kendisine cayma hakkını

kullanabileceğini bildirmesinden itibaren onbeş gün içinde hayat sigortası sözleşmesinden

cayabilir.

Sigorta sözleşmesi düzenlenmeden önce Sigorta Şirketi, sigorta sözleşmesinin

kurulmasından önceki müzakere safhasında sözleşmeye taraf olmak isteyen kişilere

“Bilgilendirme Formu”nun bir suretini vermek zorundadır. Bilgilendirme formu, sözleşme

kurulmadan önce sözleşmeye taraf olmak isteyen ve talep edilmesi hâlinde sigortadan

faydalanacak diğer kişilere sigortacı tarafından verilen ve sigortanın kapsamı, işleyişi ve

tazminat ödeme kurallarına ilişkin özet bilgileri içeren belgedir.xii

Hayat sigortası genel şartlarına göre, hayatı üzerine sigorta sözleşmesi yapılan kişiye

"sigortalı", prim ödemek suretiyle sigortalının menfaatini sigortacı nezdinde sigortalayan

kişiye "sigorta ettiren" ve sigorta sözleşmesine taraf olmamakla beraber lehine sigorta

sözleşmesi yapılan ve rizikonun gerçekleşmesi halinde kural olarak sigorta tazminatını

sigortacıdan isteme hakkına sahip olana da "lehdar" denir. Rizikonun üzerinde

gerçekleştiği şahsa “riziko şahsı” denir. Sigortalı ile sigorta ettiren aynı şahıs olabileceği

gibi hayatta kalma şartıyla yapılan sigortalarda lehdar da aynı şahıs olabilir. Bir kimsenin

hayatı, ya o kimse veya onun bilgi ve izni olmasa bile dilediği bir veya birkaç sigortacıya

çeşitli bedellerle üçüncü bir kişi tarafından sigorta ettirilebilir, şu kadar ki, üçüncü kişinin o

kimsenin hayatının devamında maddi veya manevi menfaatinin bulunması sigortanın

geçerliliği için şarttır. Hayat sigortası sözleşmesindeki taraflar Şekil 3’te gösterilmektedir.

xii

Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye Yönelik Yönetmelik, md.4-8.



Şekil 3: Hayat Sigortası Sözleşmesinde Taraflar

Hayat Sigortalarında Tarafların Yükümlülükleri

Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri

Sigorta ettiren sözleşmesinden kaynaklanan sorumlulukları yerine getirmekle yükümlüdür.

Prim ödeme borcu, sigorta ettirenin yükümlülükleri arasında yer almaktadır. Sigorta

ettirenin diğer yükümlülükleri şunlardır; sözleşme yapılmadan ihbar görevi, sözleşme

süresi boyunca ihbar görevi, rizikoyu ağırlaştırmama görevi ve riziko sonrası ihbardır.

Sigortacının Yükümlülükleri

Sigorta tazminatını ödemek sigortacının yükümlülükleri arasında yer almaktadır. Aynen

tazmine ilişkin sözleşme yoksa sigorta tazminatı nakden ödenir. Sigorta tazminatı ya da

bedeli, rizikonun gerçekleşmesini müteakip ve rizikoyla ilgili belgelerin sigortacıya

verilmesinden sonra sigortacının edimine ilişkin araştırmaları bitince ve yapılacak olan

ihbardan sonra kırkbeş gün sonra muaccel olur. Hayat sigortaları için bu süre onbeş

gündür. Sigortacının diğer yükümlülükleri şunlardır; Rizikoyu taşımak, sigortalıyı

bilgilendirmek, sigorta poliçesi vermek ve giderleri ödemektir.

Hayat Sigortası Teminatları ve Teminat Dışı Haller

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde hayat sigorta grubu sekiz ana branş (Hayat,

Evlilik/Doğum Sigortası, Yatırım Fonlu Sigortalar, Sermaye İtfa Sigortası, Fonların

Yönetimi İşlemi, Kaza, Hastalık/Sağlık, Tontinxiii

) olarak düzenlenmiştir. Hayat sigorta

şirketleri bu branşların tamamında üretimde bulunabilmektedirler. Emeklilik şirketleri ise

hayat grubu sigorta branşlarından hastalık/sağlık branşı hariç diğer branşlarda prim

üretebilmektedirler. Ancak, hayat gurubu sigortalarında yer alan yatırım fonlu sigortalar ile

evlilik/doğum sigortası branşlarında 2011 yılında üretim yapılamamıştır. Fonların yönetimi

işlemi branşında ise halen ruhsat alınamamıştır.

xiii

Tontin sigorta poliçesi, en az on katılımcının, belli bir ödeme yaparak oluşturdukları fonun işletilmesi sonucu elde

edilen getirinin katılımcılara kâr payı olarak ödenmesi şeklinde işlemektedir. Katılımcı sayısı azaldıkça (vefat

durumunda) yaşayan katılımcıların kar payı artmaktadır ve bu durum tek bir katılımcı hayatta kalıncaya kadar devam

etmektedir. Sağ kalan son katılımcı ise tüm varlıkların sahibi olmaktadır.



Hayat alanında faaliyet gösteren sigorta şirketleri hayat sigortası poliçelerinde,

aşağıdaki teminatları verebilmektedirler.

Vefat

Maluliyet

Tehlikeli Hastalıklar

İşsizlik

Geçici İş Göremezlik

Kaza Sonucu Gündelik Tedavi

Tedavi Masrafları

Hayat Sigortası Genel Şartları’na göre hayat sigortalarında teminat dışı

durumlar şunlardır;

Sigortalı, sigortacıyı haberdar etmeksizin ticari hava hatları üzerinde yolcu nakline

ruhsatlı işletmelerin uçak veya herhangi bir hava gemisinde ancak, yolcu sıfatıyla

seyahat edebilir. Hayatı sigortalanan kişinin ölümü yolcu sıfatı dışında havada

yapılan yolculuklar esnasında olursa, şirket yalnız riyazi ihtiyatı ödemekle

yükümlüdür; ölüm tazminatı ödenmez.

Sigortalı, intihar veya intihara teşebbüs sonucunda öldüğü takdirde, sigortalının

intiharı anında akli melekeleri ne olursa olsun, sigortacı sigortanın o andaki riyazi

ihtiyatını öder. Aksine bir sözleşme ile süre kısaltılmış olmadıkça sigortalı aralıksız

olarak en az üç yıl devam etmiş bulunuyorsa, sigortacı sigorta teminatının tamamını

ödemekle yükümlüdür.

Sigortadan faydalanan kimse hayatı üzerine sigorta yapmış olanı öldürmüş veya

onun öldürülmesinde herhangi bir şekilde suç ortaklığı etmişse sigorta bedelinden

mahrum kalır ve bu bedel ölenin mirasçılarına ait olur.

Aksi sözleşme ile kararlaştırılmadıkça, sigorta savaş halinde geçerli değildir.

Ancak, sigortalı savaş esnasında ve savaş hareketleri dolayısıyla ölürse, ölüm

tarihindeki riyazi ihtiyatlar, ödeme tarihine kadar geçecek süreye ait teknik

faizleriyle birlikte hak sahiplerine ödenir.

Sigortalı, aksine bir sözleşme olmadığı sürece, AIDS, nükleer, biyolojik ve

kimyasal silah kullanımı veya nükleer, biyolojik ve kimyasal maddelerin açığa

çıkmasına neden olacak her türlü saldırı ve sabotaj veya tedavi amaçlı olanlar hariç

nükleer rizikolar sonucu ölürse, sigortacı, yalnız riyazi ihtiyatı ödemekle

yükümlüdür.



TÜRKİYE’DE HAYAT BRANŞI

Türkiye’de Hayat Sigortalarının Organizasyonel Yapısı

“18.12.1987 tarihinde çıkarılan 303 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile sigorta

hizmetleri ile ilgili yetki Başbakanlığa devredilmiştir. Başbakanlık bu yetkisini ya

doğrudan kendisinde tutmakta ya da Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Devlet

Bakanlığı’na devretmektedir. 20.12.1994 tarihinde yürürlüğe giren 4059 Sayılı Hazine

Müsteşarlığı Teşkilat Kanunu ile Sigorta Denetleme Kurulu, Hazine Müsteşarlığı’na

bağlanmış ve Hazine Müsteşarlığı bünyesinde Sigortacılık Genel Müdürlüğü

oluşturulmuştur”.xiv

Sigortacılık Genel Müdürlüğü

20 Aralık 1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı Teşkilat Kanunu ile Sigortacılık

Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Sigortacılık Genel Müdürlüğü, Hazine Müsteşar

yardımcısına bağlı olarak çalışan, sigorta sektörünü denetlemenin dışında tüm sigorta ile

ilgili konuları takip eden ve düzenleyen kamu kuruluşudur.

Genel Müdürlük bünyesindeki Hayat Sigorta Şirketleri Şubesi’nin görevleri şunlardır;

Hayat sigorta şirketlerinin kuruluş taleplerinin incelenmesi ve ön izin verilmesi,

Hayat sigortalarıyla ilgili raporlar hazırlanması,

Hayat sigortalarıyla ilgili teşvik politikalarının oluşturulması,

Hayat sigortalarıyla ilgili vergi politikalarının ve vergi mevzuatının oluşturulmasına

yardımcı olacak çalışmalarda bulunulması

Hayat sigortacılığı faaliyetlerine ilişkin uluslar arası kuruluşlar ile ilgili çalışmaların

yapılması,

Portföy devri, birleşme ve hisse devri işlemlerinin sonuçlandırılması,

Genel Müdürlük bünyesindeki Hayat Sigortası Faaliyetleri Dairesi’nin görevleri

şunlardır;

Sigortacılık eğitimi amacıyla eğitimler düzenlenmesi,

Toplumda sigortacılık bilincinin yerleşmesini teminen yaygın ve örgün eğitim

kurumlarıyla gerekli temasın kurulması,

Sektörün sorunlarına ilişkin incelemelerde bulunarak, çözümü yönünde

değerlendirmeler yapılması,

Sigortacılık üzerinde doğrudan veya dolaylı etkisi olan veya olabilecek mevzuatın

takip edilmesi,

Sigortacılığı geliştirici yönde araştırma yapılması ve ilgili mevzuatta bu yönde

yapılması gereken düzenlemelerin tespit edilmesi,

Mevcut genel şartların günün koşullarına göre yeniden düzenlenmesi,

Hizmet içi eğitim amacıyla yurt içi ve yurt dışı eğitim kurumları ile ilişkiye

geçilmesi, programlar hazırlanması,

xiv

Güvel, s. 44.



Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği

14 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe giren 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 24.

maddesinde de Birliğin sigortacılık mesleğinin geliştirilmesi, şirketler arasında dayanışma

sağlanması ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla kurulan, tüzel kişiliği haiz kamu

kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olduğu hükmü yer almıştır. Birlik nezdinde

oluşturulan yapılar şunlardır;

Motorlu Taşıtlar Bürosu

Güvence Hesabı

Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi

Sigorta Tahkim Komisyonu

Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı

Sigortacılık Eğitim Merkezi

Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca, Türkiye Sigorta ve Reasürans

Şirketleri Birliği bünyesinde tüzel kişiliğe haiz olarak Sigorta Bilgi Merkezi kurulmuştur. 3

Aralık 2011 tarihinde yapılan yönetmelik değişikliği ile Sigorta Bilgi Merkezi’nin adı

Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi olarak değiştirilmiştir. Trafik Sigortaları Bilgi ve

Gözetim Merkezi (TRAMER) ile birlikte Sağlık Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi

(SAGMER),Hasar Takip Merkezi (HATMER) ve Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim

Merkezi (HAYMER) Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi’nin alt bilgi merkezleri olarak

faaliyet göstermeye devam etmektedirler.xv

Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi (HAYMER)

Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi, Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan ve

9 Ağustos 2008 tarihinde 26962 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan yönetmelikle Sigorta

Bilgi Merkezi adıyla faaliyetine başlamış, 03.11.2011 tarih ve 28131 sayılı Resmi

Gazetede yayınlanan yönetmelik değişikliği ile unvanı Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi

olarak değiştirilmiştir. Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezi'nin faaliyetleri Hazine

Müsteşarlığı tarafından denetlenmektedir. Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim Merkezinin

amacı, hayat ve kaza branşları altında sunulan sigorta ürünlerine ilişkin güvenilir

istatistiklerin üretilmesi, kamu gözetim ve denetiminin daha etkin bir şekilde yerine

getirilmesidir. Hayat Sigortası Bilgi Merkezi’nin görevleri şunlardır;xvi

Üye sigorta şirketlerinin hayat ve kaza branşlarında düzenledikleri sigorta

sözleşmelerine ilişkin kayıtların en çok bir gün gecikmeyle tutulduğu bir veri

tabanını oluşturmak,

Üye şirketler sigorta sözleşmelerine ilişkin muallâk ve ödenmiş hasar verilerini üye

sigorta şirketlerinden en çok bir günlük gecikmeyle alarak Merkez nezdindeki

sigorta kayıtları ile ilişkilendirmek,

Üye şirketler sigorta sözleşmelerine taraf olan kurum ve kuruluşların, taraf

oldukları sigorta sözleşmeleri ile sınırlı olmak kaydıyla, bilgi taleplerinin

karşılanmasına yönelik olarak söz konusu kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak,

xv

Hazine Müsteşarlığı, Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetleri Hakkında Rapor, 2011, s. 75. xvi

Sigorta Bilgi Merkezi Yönetmeliği, md.12.



Üye sigorta şirketlerinin Merkez nezdinde oluşturulan veri tabanında bilgileri

tutulan sigortalara ilişkin uygulamalarını takip etmek,

Teknik esaslara, prim üretimine, ödenen tazminatlara ve sigorta sözleşmelerine

ilişkin veriler ile Merkezce üretilen benzer istatistikleri, içeriği ve şekli Müsteşarlık

tarafından belirlenen bilgi raporlarına dönüştürmek,

Yetkili kullanıcıların bilgi taleplerini karşılamak,

Merkez nezdinde oluşturulan veri tabanında bilgileri tutulan sigortalara ilişkin

tarifelerin oluşturulmasını teminen çalışmalar yapmak ve bu çalışmaları

Müsteşarlığa ve Birliğe göndermek, görev alanına dahil sigortalara ilişkin

uluslararası uygulamaları takip etmek.

(Hayat) Sigorta Şirketleri

Türkiye'de faaliyet gösterecek sigorta şirketlerinin anonim şirket veya kooperatif şeklinde

kurulmuş olması şarttır. Sigorta şirketleri, sigortacılık işlemleri ve bunlarla doğrudan

bağlantısı bulunan işler dışında başka işle uğraşamazlar.

Sigorta şirketleri, faaliyete geçebilmek için, faaliyet göstermek istedikleri her bir

sigorta branşında Müsteşarlıktan ruhsat almak zorundadır.

Sigorta şirketleri hayat ve hayat dışı sigorta gruplarından sadece birinde faaliyet

gösterebilir. Bu gruplarda yer alan sigorta branşları Bakan tarafından belirlenir.

Kuruluş işlemlerini tamamlayan ve ruhsat talebinde bulunan sigorta şirketleri,

ödenmiş sermayelerini, ruhsat talep edilen sigorta branşları için öngörülen sermaye

tutarları ile verilmek istenen teminatlara bağlı olarak, beş milyon Türk Lirasından

az olmamak kaydıyla, Müsteşarlıkça belirlenecek miktara yükseltmek zorundadır.

Kuruluş işlemlerinin tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde ruhsat başvurusunda

bulunmamış sigorta şirketleri, ticaret unvanlarında sigorta şirketi ibaresini

kullanamazlar.

Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketleri, sigortacılık kanunu hükümlerine

tabidirler ve Levha’ya kayıtlı olmaları gereklidir.

Sigorta şirketleri, merkezi İstanbul’da bulunan ve kamu kurumu niteliğinde bir

meslek kuruluşu olan Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliğine

giriş aidatını ödeyerek üye olmak zorundadır.

Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin her türlü sigortacılık işlemlerinin

denetimi, Sigorta Denetleme Kurulu tarafından yapılmaktadır.

Türkiye’de Hayat Sigortalarında Vergi Avantajı

Hayat sigortalarında vergi avantajı, sigorta priminin ödenmesi ve süre sonunda olmak

üzere iki aşamada değerlendirilebilir.xvii

Sigorta Priminin Ödenmesi Aşamasında Vergi Avantajı

Ücretli çalışanlar (07.10.2001 tarihinden önce düzenlenen poliçeleri için), kendileri, eş ve

küçük çocuklarına ait hayat sigorta poliçeleri için ödedikleri primlerin toplamını,

ödendikleri ayda elde edilen brüt ücretlerinin %15'i kadar olan sosyal güvenlik kurumları

primi işçi payı aylık tutarını aşmaması şartıyla vergi matrahından indirebilirler. Yıllık

beyanname verenler (07.10.2001 tarihinden önce düzenlenen poliçeleri için) ise kendileri,

eş ve küçük çocuklarına ait hayat sigorta primlerini gelirin elde edildiği yılda ödenmiş

xvii

www.anadoluhayat.com.tr (04.02.2013)

http://www.anadoluhayat.com.tr/



olması ve beyan edilen gelirin %5'ini ve her bir kişi için asgari ücretin yıllık tutarını

aşmaması şartı ile vergi matrahından indirebilirler.

Ücretli çalışanlar (07.10.2001 tarihinden sonra düzenlenen poliçeleri için) kendileri, eş ve

küçük çocuklarına ait hayat sigorta poliçeleri için ödedikleri primlerin toplamını,

ödendikleri ayda elde edilen brüt ücretin % 5'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması

şartıyla vergi matrahından indirebilirler. Yıllık beyanname verenler ise (07.10.2001

tarihinden sonra düzenlenen poliçeleri için), kendileri, eş ve küçük çocuklarına ait hayat

sigorta primlerini gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve beyan edilen gelirin %5’ini

ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması şartıyla vergi matrahından indirebilirler.

Süre sonunda Vergi Avantajı

07.10.2001 tarihinden önce düzenlenen poliçeler için: Vergi istisnası: En yüksek devlet

memuruna ödenen en yüksek ödeme (emeklilik ikramiyesi) tutarını aşmamak şartıyla gelir

vergisinden istisna edilir. Vergilendirilmesi: Aşan kısım ücret olarak vergilendirilir.

07.10.2001 tarihinden sonra düzenlenen poliçeler için: Vergi istisnası: %10'u Gelir

Vergisinden istisna edilecektir ve bu tutar üzerinden vergi kesintisi (stopaj)

yapılmayacaktır. Vergilendirilmesi: Menkul sermaye iradı olarak beyanname

verilmeyecek, ödeme yapılırken %10'u aşan kısım üzerinden %10 oranında vergi kesintisi

(stopaj) yapılacaktır.

Gelir Vergisi Yasası gereği 07/10/2001 tarihi sonrasında aktedilmiş Hayat Sigortalarında

yapılacak geri ödemelerde uygulanacak vergi stopaj oranları, Maliye Bakanlığı 04.07.2012

tarih GVK-83 sayılı sirkülerinde belirtilmiştir. Buna göre zorunlu vergi stopaj oranları

aşağıdaki şekildedir;xviii

10 yıldan az süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlara ödenen getiri tutarı

üzerinden %15 vergi kesilecektir.

10 yıl süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlar ile vefat maluliyet veya tasfiye

gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara ödenen getiri tutarı üzerinden %10 vergi

kesilecektir.

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE HAYAT BRANŞININ GELİŞİMİ

Swiss Re’nin dünya sigorta piyasası için hazırladığı 2011 yılı raporuna göre, 4 trilyon 596

milyar dolar tutarındaki dünya prim üretiminin, 2 trilyon ABD doları hayat dışı, 2.6 trilyon

ABD doları ise hayat alanında gerçekleşmiştir. Prim üretimi hayat alanında % 2,7 oranında

azalırken, hayat dışı branşlarda % 1,9 oranında artış göstermiştir. Aynı yıl dünya prim

üretiminde sanayileşmiş ülkeler % 85, gelişmekte olan ülkelerin ise %15’lik bir paya sahip

olduğu görülmektedir.xix

Grafik 1’de dünya prim üretiminin hayat ve hayat dışı alanlardaki

toplam üretimi yıllar itibariyle gösterilmektedir.

xviii

www.ergoturkiye.com (27.01.2013) xix Swiss Re, Sigma Magazine, World Insurance in 2011, No: 3/2012.

http://www.ergoturkiye.com/



Grafik 1:Dünyada Toplam Prim Üretimi (Milyar ABD Doları)

Kaynak: Swiss Re, Sigma Magazine , World Insurance in 2011, No:03/2012

Dünya prim üretiminde 2011 yılı itibariyle Türkiye’nin payı hayat alanında 0,06 , hayat

dışı alanda ise 0,44 olarak gerçekleşmiştir. Dünyada 661 ABD doları olan kişi başına prim

üretimi ülkemizde 2011 yılında 135 ABD dolarına ulaşmıştır. Direkt primin GSYH’ya

oranı ise %1,30 iken dünyada aynı oran %6,6’dır.xx

Tablo 1’de 2011 yılı dünya toplam

prim üretiminin bölgeler ve ülkeler bazında dağılımı gösterilmektedir.

xx Hazine Müsteşarlığı, Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetleri Hakkında Rapor, 2011, s. 56.

1.686 1.779 1.734 1.819 1.969

2.441 2.490 2.3322.516 2.627

4.127 4.2694.066

4.3354.596

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

5.000

2007 2008 2009 2010 2011

Hayat Dışı

Hayat

Toplam



Tablo 1: Dünya Prim Üretimi Dağılımı (Milyar ABD Doları)

2011 Prim

hacmine

göre sırası

Hayat Hayat

Dışı Toplam

Kişi

Başına

Prim

Üretimi

Prim/

GSYİH

Sanayileşmiş Ülkeler 2.262 1.635 3.897 3.712 8,6

ABD 1 538 667 1.205 3.846 8,1

Japonya 2 525 131 656 5.169 11,0

İngiltere 3 210 109 319 4.535 11,8

Fransa 4 175 98 273 4.041 9,5

Almanya 5 114 131 245 2.967 6,8

İtalya 7 105 55 160 2.530 7,0

Hong Kong 23 25 3 28 3.904 11,4

Gelişmekte Olan Piyasalar

365 334 699 118 2,7

Latin Amerika ve

Karayipler

65 89 154 261 2,8

Brezilya 14 41 37 78 398 3,2

Meksika 28 10 12 22 193 1,9

Merkez ve Doğu Avrupa

21 72 93 287 2,6

Rusya 19 1 42 43 303 2,4

Güney ve Doğu Asya

228 119 347 97 3,0

Çin 6 135 87 222 59 4,1

Hindistan 15 60 13 73 163 3,0

Orta Doğu ve Merkez Asya

10 30 40 124 1,5

Birleşik Arap Emirlikleri 45 1 6 7 1.380 1,8

Afrika

46 22 68 65 3,6

DÜNYA 2.627 1.969 4.596 661 6,6

Kaynak: Swiss Re, Sigma Magazine, World Insurance in 2011, No: 03/2012.

2011 yılı itibariyle Türkiye’de toplam prim üretimi 17,2 milyar TL olup, bunun 2,7 milyar

TL’si hayat, 14,5 milyar TL’si hayat dışı alanda gerçekleşmiştir. Hayat branşının toplam

prim üretimi içindeki payı aynı yıl %15,64 iken hayat dışı alanın payı %84,36 olarak

gerçekleşmiştir. Grafik 2’de Türkiye’de hayat ve hayat dışı alanda prim üretimleri yıllar

itibariyle gösterilmektedir.



Grafik 2:Türkiye’de Toplam Prim Üretimi (Milyon TL)

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetleri Hakkında

Rapor-2011, s. 1.

2011 yılında Türkiye’de hayat branşında 9, hayat/emeklilik branşında 14 olmak üzere 23

şirket prim üretiminde bulunmuştur. Hayat ve hayat/emeklilik alanında faaliyet gösteren

şirketler 2011 yılı itibariyle toplam 7.324 kişilik bir istihdam yaratmışlardır. Hayat branşı

poliçe ve sertifikaları kapsamında, yürürlükteki vefat, maluliyet ve işsizlik gibi risklere

ilişkin teminatlar toplamı 341 milyar TL’dir. Söz konusu tutarın % 96’sı vefat sigortaları

kapsamında verilen teminatlara ilişkindir. Hayat branşında ödenen tazminatların 2008 ve

2009 yılında arttığı 2010 yılında ise bir önceki yıla göre az da olsa azaldığı görülmektedir.

2011 yılında ise bir önceki yıla göre yaklaşık %8’lik bir artış görülmektedir. 2011 yılında

verilen teminatların %72’si, ödenen tazminatların ise %93’ü vefat teminatlarına aittir.

Tablo 2’de hayat branşına ait çeşitli seçilmiş göstergeler yıllar itibariyle sunulmuştur.

9.60010.204 10.614

11.949

14.479

1.331 1.576 1.822 2.181 2.685

10.93111.780

12.436

14.130

17.164

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

18.000

20.000

2007 2008 2009 2010 2011

Hayat Dışı

Hayat

Toplam



Tablo 2: Hayat Branşı Seçilmiş Göstergeler

Çeşitli Seçilmiş Göstergeler 2007 2008 2009 2010 2011

Hayat Sigorta Şirketi Sayısı 12 11 10 10 9

Hayat/Emeklilik Şirketi Sayısı 11 12 13 13 14

Hayat Sigortası Şirketi Personel Sayısı 1.119 1.014 752 740 775

Hayat/Emeklilik Şirketi Personel Sayısı 6.265 6.446 5.939 6.024 6.549

Hayat Branşı Verilen Teminat (Milyar TL) 154,6 224,3 215,6 259,5 340,6

Hayat Branşı Ödenen Tazminat (Milyon TL) 1.027 1.243,3 1.505,7 1.484,9 1.600,1

Hayat Branşı Yürürlükteki Ferdi Poliçe

Miktarı 6.631.637 7.515.924 2.534.331 2.536.583 2.156.012

Hayat Branşı Toplam Birikim Tutarı (Milyon

TL) 4.214,5 4.739,1 4.945,7 5.299,2 5.714,0

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetleri Hakkında

Rapor-2011.



Özet

İnsanların yaşamları boyunca her an çeşitli riskler ile karşı karşıya kalması onları bu

risklerden korunmak için arayışlara itmiştir. Hayat sigortaları, bireylerin

karşılaşabilecekleri bu risklere karşılık maluliyet ve vefat gibi teminatlar sunmasının yanı

sıra onlara tasarruf yapma olanağını da sağlamaktadır. Hayat sigortaları bireysel

faydalarının yanı sıra ekonomiye de uzun vadeli fon sağlamak suretiyle önemli katkılarda

bulunmaktadır.

Hayat sigortası uygulamalarında esas alınacak hükümler esas itibariyle,Türk Ticaret

Kanunu, Borçlar Kanunu ve Sigortacılık Kanunu gibi genel hükümler ile Hayat sigortası

genel şartları ve Hayat sigortaları yönetmeliğinden oluşmaktadır. Hayat Sigortası Genel

Şartları, sigorta şirketlerinin sigorta sözleşmelerinde aynı şekilde uygulamak zorunda

olduğu genel şartları ortaya koymaktadır. Sigorta sözleşmelerine, genel şartlara aykırı

düşmemek ve sigortalı aleyhine olmamak üzere özel şartlar da konulabilmektedir. Hayat

sigortası yönetmeliği ise,hayat sigortacılığı faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesine

ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir.

Sigorta şirketi ile sigorta ettirenin karşılıklı irade beyanı ile kurulan hayat sigortası

sözleşmesi, taraflara çeşitli hak ve yükümlülüklerde yüklemektedir. Sigortacının (sigorta

şirketi) yükümlülükleri, sigortalıyı aydınlatmak, sigorta poliçesi vermek, giderleri ödemek,

rizikoyu taşımak ve sigorta tazminatlarını ödemektir. Sigorta ettirenin yükümlülükleri ise,

sözleşme öncesi ve sonrası ihbar görevi, prim ödeme borcu, rizikoyu ağırlaştırmama görevi

ve riziko sonrası ihbar görevidir.

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu kapsamında hayat sigorta grubu sekiz ana branş olarak

belirlenmiştir. Bunlar, hayat, evlilik/doğum sigortası, yatırım fonlu sigortalar, sermaye itfa

sigortası, fonların yönetimi işlemi, kaza, hastalık/sağlık ve tontin’dir. Ülkemizde hayat

alanında faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin hayat sigortası poliçelerinde verebilecekleri

teminatlar ise şunlardır; vefat, maluliyet, tehlikeli hastalıklar, işsizlik, geçici iş göremezlik,

kaza sonucu gündelik tedavi ve tedavi masraflarıdır.

Ülkemiz uygulamasında yeterince yaygınlaşmayan ve fon büyüklüğüne ulaşamayan hayat

branşının daha hızlı ve etkin büyümesini sağlamak üzere oluşturulan yapıya bağlı olarak

2008 yılında Sigorta Bilgi Merkezi kurulmuştur. 3 Aralık 2011 tarihinde yapılan

yönetmelik değişikliği ile Sigorta Bilgi Merkezi’nin adı Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi

olarak değiştirilmiştir. Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi bünyesinde dört alt bilgi merkezi

bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de kamu gözetim ve denetiminin daha etkin bir

şekilde yerini getirilmesini sağlamak amacıyla kurulan, Hayat Sigortaları Bilgi ve Gözetim

Merkezi (HAYMER)’dir.

Dünya sigortacılık sektörüne pararel olarak ülkemiz mevzuatında da sigortacılık

faaliyetleri hayat ve hayat dışı olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır. 2011 yılında dünya

toplam prim üretimi 4,6 trilyon ABD doları olup, hayat branşı üretimi 2.627 milyar ABD

dolarıdır. Dünya sigorta sektöründe hayat branşı toplam prim üretiminin yaklaşık %60’lık

bir payını oluşturmasına karşılık ülkemizde toplam prim üretiminin sadece %15’i hayat

alanında gerçekleşmektedir. Ülkemizde hayat branşında 9’u hayat, 14’ü hayat/emeklilik

olmak üzere toplam 23 sigorta şirketi faaliyet göstermektedir.



KENDİMİZİ SINAYALIM

1.Aşağıdakilerden hangisi hayat sigortası branşlarından biri değildir?

a. Evlilik/Doğum Sigortası

b. Hayat

c. Yatırım Fonlu Sigortalar

d. Sermaye İtfa Sigortaları

e. Yangın/Doğal Afetler

2. Hayat sigorta sözleşmesine taraf olmamakla beraber lehine sigorta sözleşmesi

yapılan ve rizikonun gerçekleşmesi halinde kural olarak sigorta tazminatını

sigortacıdan isteme hakkına sahip olan kişiye ne ad verilir?

a. Sigortacı

b. Sigorta Ettiren

c. Lehdar

d. Riziko Şahsı

e. Sigortalı

3. Aşağıdaki şıkların hangisinde “bilgilendirme formu” doğru olarak tanımlanmıştır?

a. Hayat sözleşmesi kurulduktan sonra sigortacı tarafından sigorta ettirene verilen ve

sigorta ettirenin yükümlülüklerine ilişkin özet bilgileri içeren belgedir.

b. Hayat sözleşmesi kurulduktan sonra sözleşmeye taraf olmak isteyen ve talep edilmesi

hâlinde sigortadan faydalanacak diğer kişilere sigorta şirketi tarafından verilen ve

sigortanın kapsamı, işleyişi ve tazminat ödeme kurallarına ilişkin özet bilgileri içeren

belgedir.

c. Hayat sözleşmesi kurulmadan önce sigortacı tarafından sigorta ettirene verilen ve sigorta

ettirenin yükümlülüklerine ilişkin özet bilgileri içeren belgedir

d. Hayat sözleşmesi kurulmadan önce sözleşmeye taraf olmak isteyen ve talep edilmesi

hâlinde sigortadan faydalanacak diğer kişilere sigortacı tarafından verilen ve sadece

sigortanın kapsamına ilişkin özet bilgileri içeren belgedir.

e. Hayat sözleşmesi kurulmadan önce sözleşmeye taraf olmak isteyen ve talep edilmesi

hâlinde sigortadan faydalanacak diğer kişilere sigortacı tarafından verilen ve sigortanın

kapsamı, işleyişi ve tazminat ödeme kurallarına ilişkin özet bilgileri içeren belgedir.

4.Hayat Sigortaları Bilgi Merkezi’nin faaliyetleri kim tarafından denetlenir?

a. Emeklilik Gözetim Merkezi

b. Sigorta Hasar Takip Merkezi

c. Sigortacılık Eğitim Merkezi

d. Hazine Müsteşarlığı

e. Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı



5. Aşağıdakilerden hangisi hayat sigortalarına ilişkin mevzuata kaynak oluşturmaz?

a. Bankalar Kanunu

b. Sigortacılık Kanunu

c. Borçlar Kanunu

d. Türk Ticaret Kanunu

e. Hayat Sigortası Genel Şartları

6. Bir ülkenin toplam nüfusunun gözlemlenmesi suretiyle elde edilen sonuçların,

hayat sigortalarına uygulanmak üzere hazırlanan tabloya ne ad verilir?

a. Bireysel Emeklilik Tabloları

b. Mortalite Tabloları

c. Emeklilik Fonu Getiri Tabloları

d. Hayat Sigortası Bilgilendirme Tabloları

e. Hayat Sigortası Beklenen Getiri Tablosu

7. 2011 yılında dünya sigorta piyasası ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi

yanlıştır?

a. 2011 yılında dünya sigorta piyasasında prim üretimi 4,6 trilyon dolara ulaşmıştır.

b. 2011 yılında dünya sigorta piyasası hayat branşı prim üretimi içinde Türkiye’nin payı

0,06’dır.

c. 2011 yılında dünya hayat branşı prim üretimi bir önceki yıla göre %2,7 oranında

azalmıştır.

d. 2011 yılında dünya sigorta piyasasında hayat branşı toplam prim üretiminin yaklaşık

%15’lik bir kısmını oluşturmaktadır.

e. 2011 yılında dünyada 661 dolar olan kişi başına prim üretimi Türkiye’de 135 ABD

dolarına yükselmiştir.

8. Bir hayat sigorta poliçesi sahibi, 07.10.2001 tarihinden sonra satın aldığı poliçeyi 5.

yılında sona erdirmesi durumunda stopaj oranı ne kadardır?

a. %1

b. %5

c. %10

d. %15

e. %20

9. Birikimli hayat sigortalarında sigorta süresi en az kaç yıldır?

a. Süre sınırlaması yoktur.

b. 3

c. 4

d. 5

e. 10



10. Hayat sigortalarına ilişkin sözleşmelerin yapılmasına dair teklifnamenin sigorta

şirketine ulaştığı tarihten itibaren kaç gün içinde sigorta şirketi tarafından

reddedilmemesi halinde sigorta sözleşmesi yapılmış olur?

a. 8 gün

b. 10 gün

c. 30 gün

d. 45 gün

e. 60 gün

11. Aşağıdakilerden hangisi hayat sigortalarında sigortacının yükümlülüklerinden

biri değildir?

a. Sözleşme öncesi ihbar yükümlülüğü

b.Rizikoyu taşımak

c. Sigortalıyı bilgilendirmek

d. Sigorta poliçesi vermek

e. Sigorta tazminatını ödemek

12. Sigorta ettiren, sigortacının kendisine cayma hakkını kullanabileceğini

bildirmesinden itibaren kaç gün içinde hayat sigortası sözleşmesinden cayabilir?

a. 8 gün

b. 15 gün

c. 30 gün

d. 45 gün

e. 60 gün

13. Hayat sigortası sözleşmelerinde rizikonun gerçekleştiği şahsa ne ad verilir?

a. Sigortacı

b. Sigorta Ettiren

c. Lehdar

d. Riziko Şahsı

e. Sigorta Aracısı

14.Hayat sigortası sözleşmesi ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

a. Sigortalı ile sigorta ettiren aynı kişi olamaz.

b. Hayatta kalma şartıyla yapılan sigortalarda sigortalı ile lehdar aynı kişi olamaz.

c. Bir kimsenin hayatı bir veya birkaç sigortacıya bilgisi olmadan sigortalanamaz.

d. Sigorta sözleşmesine göre prim ödeme yükümlülüğü riziko şahsına aittir.

e. Hiçbiri



15. Aşağıdakilerden hangisi hem hayat hem de hayat dışı branşta faaliyette bulunan

sigorta şirketlerinin üretimde bulunabileceği alanlardan biridir?

a. Hayat

b. Sermaye İtfa Sigortası

c. Hastalık/Sağlık

d. Mal ve sorumluluk

e. Tontin

16.Sigorta ettirenlerin, sigortalıların ve lehdarların hak ve menfaatlerinin korunması

ile hayat sigortacılığı faaliyetlerinin düzenlenmesi, denetlenmesi ve gözetimine ilişkin

usûl ve esasları düzenlemek amacıyla aşağıdaki yönetmeliklerden hangisi

çıkartılmıştır?

a. Hayat Sigortası Yönetmeliği

b. Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik

c. Aktüerlere İlişkin Yönetmelik

d. Sigortacılıkta Tahmine Yönelik Yönetmelik

e. Sigorta Bilgi Merkezi Yönetmeliği

17. Hayat sigortası genel şartlarına göre, hak sahipleri, rizikonun gerçekleştiğini

öğrendiği tarihten itibaren durumu kaç gün içinde sigortacıya bildirmek

zorundadırlar?

a. 5 gün

b. 10 gün

c. 15 gün

d. 25 gün

e. 30 gün

18. Poliçesini 07.10.2001 tarihinden sonra almış bir hayat sigortası sahibi ücretli

çalışan, ödedikleri primlerin, ödendiği ayda elde edilen brüt ücretin % kaçını (yıllık

olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmaması şartıyla) gelir vergisi matrahından

indirebilirler?

a. 5

b. 10

c. 15

d. 25

e. 30



I. Sigorta ettiren

II. Sigortacı

III. Sigortalı

IV. Lehdar

19.Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri hayat sigortası sözleşmelerinde temel

tarafları oluşturmaktadır?

a. I-III

b. II-IV

c. I-II

d. I-III-IV

e.I- II-IV

20.Aşağıdakilerden hangisi genel olarak hayat sigortalarının güvence altına aldığı

rizikolardan birisi değildir?

a. Hastalık

b. Vefat

c. Kaza

d. Sakatlık

e. Doğal afetler



Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. e Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortaları Teminatları” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

2. c Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Sözleşmesi” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

3. e Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortalarının Kavramsal Çerçevesi” başlıklı konuyu

yeniden gözden geçiriniz.

4. d Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortaları Organizasyonel Yapısı” başlıklı konuyu

yeniden gözden geçiriniz.

5. a Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Mevzuatı” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

6. b Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortalarının Tarihi Gelişimi” başlıklı konuyu yeniden

gözden geçiriniz.

7. d Yanıtınız yanlış ise “Dünyada ve Türkiye’de Hayat Sigortalarının Gelişimi” başlıklı

konuyu yeniden gözden geçiriniz.

8. d Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortalarının Vergi Avantajı” başlıklı konuyu yeniden

gözden geçiriniz.

9. e Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Türleri” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.


geçiriniz.

11. a Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortalarında Tarafların Hak ve Yükümlülükleri” başlıklı

konuyu yeniden gözden geçiriniz.

12. b Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Sözleşmesi” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

13. b Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Sözleşmesi” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

14. e Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortaları Sözleşmesi” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

15. c Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Kavramı” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

16. a Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortaları Mevzuatı” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

17. a Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Sözleşmesi” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.

18. a Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortalarında Vergi Avantajı” başlıklı konuyu yeniden

gözden geçiriniz.


geçiriniz.

20. e Yanıtınız yanlış ise “Hayat Sigortası Kavramı” başlıklı konuyu yeniden gözden

geçiriniz.



Yararlanılan Kaynaklar

Çelikdemir, Neşe Çoban (2012), Hayat Sigortaları ve Bireysel Emeklilik Sistemi,

Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:1484, 3.Bölüm, Eskişehir.

Hazine Müsteşarlığı (2011) Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Faaliyetleri Hakkında

Rapor, Ankara.

Özbolat, Murat (2011) Temel Sigortacılık, Seçkin Yayıncılık, Ankara.

Özbolat, Murat (2004) Türkiye’de Hayat Sigortaları & Bireysel Emeklilik Sistemi,

Detay Yayıncılık, Ankara.

Özgür, Akpınar (2012), Hayat Sigortaları ve Bireysel Emeklilik Sistemi, Anadolu

Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları No:1484, 2.Bölüm, Eskişehir.

Swiss Re (2012), Sigma World Insurance in 2011, No: 03/2012.

Yolcu, Halil (2009) Avrupa Birliği Sürecinde Türk Sigorta Sektörü, Avcıol Basım

Yayın, İstanbul.

Yararlanılan İnternet Kaynakları

www.haymer.org.tr

www.sigortacilik.gov.tr

www.tsrsb.org.tr

www.finansemeklilik.com.tr

www.ergoturkiye.com

www.ykemeklilik.com

www.anadoluhayat.com.tr

http://www.haymer.org.tr/

http://www.tsrsb.org.tr/

5. bölüm piyasası...kanunu gibi) hayat sigortası genel artları ve hayat sigortaları...

Documents