4. mevduat İşlemleri

BANKALARIN KAYNAKLARI I: MEVDUAT

2 İÇERİK

Mevduatın tanımını,

Mevduat türlerini,

Hesap açılmasını ve kapanmasını,

Mevduatta zamanaşımı konularını öğreneceğiz.

1

2

3

4

3 MEVDUATIN TANIMI

Mevduat, Bankalara, gerçek ve tüzel kişilerin, bir faiz karşılığında, istedikleri anda veya belli bir süre sonra ya da belli bir ihbar süresine uyarak geri almak üzere yatırılan

paralara denir. Arapça kökenli olan mevduat kelimesi, tevdi kelimesinden türemiştir. Tevdi

bir şeyi bir yere emanet olarak bırakmak anlamına gelmektedir.

4 MEVDUATIN UNSURLARI

- Mevduat işleminin konusunu para oluşturur. (Türk Lirası veya yabancı para olarak yatırılabilir.)

- Para iade edilmek üzere verilir.

- Paranın geri ödenmesi vadeye bağlanabilir.

- Paranın çağrı yoluyla toplanması gerekmektedir.

5 PARA YATIRMA NEDENLERİ

Kişi ya da kurumların mevduat hesabı açtırmalarının başlıca nedenleri şu şekilde belirtilebilir:

• Tasarrufları güvence altına alma,

• Faiz ya da benzeri kazanç elde etme,

• Tasarrufları gerektiğinde yeniden paraya dönüştürme kolaylığı sağlama,

• Ödemeleri kolaylıkla ve güvenli bir şekilde yapabilme,

• Bankaların sunmuş olduğu çeşitli hizmetlerinden faydalanma.

Ticari kurumlar için mevduat yatırmanın bir nedeni de kredi almada kolaylık sağlama olabilmektedir. Bankalar, bankada mevduatı olan kurumlara kredi vermede öncelik verebildikleri gibi daha uygun koşullarla kredi kullandırabilmektedirler.

6 PARA YATIRMA NEDENLERİ

Mevduat milli ekonomi açısından da önemlidir. Bir ülkede ekonomik gelişim ve kalkınma hızı yatırımlara bağlıdır. Yatırımların finanse edilmesinde bankacılık sisteminin rolü tartışılmaz. Bankalar ne kadar çok fona ulaşabilirlerse ve bu fonları uygun alanlara, etkin bir biçimde aktarabilirse ülkenin gelişim hızı o ölçüde artacaktır. Bu nedenle bankacılık sistemi en yoğun olarak düzenlemelere, denetimlere tabi tutulmaktadır.

7 MEVDUAT VE KATILIM HESAPLARI

Ülkemizde tasarruf sahiplerinden mevduat ve benzeri adlarla para toplamaya yetkili kurumlar mevduat(ticaret) bankaları ile katılım bankalarıdır. Bankacılık Kanunu’nda mevduat bankası; kendi nam ve hesabına mevduat kabul etmek ve kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye'deki şubeleri olarak belirlenmektedir. Katılım bankası ise; özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye'deki şubeleri olarak tanımlanmaktadır.


Özel cari hesap; katılım bankalarında açılabilen ve istenildiğinde kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan ve karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen fonların oluşturduğu hesapları, katılma hesabı; katılım bankalarına yatırılan fonların bu kurumlarca kullandırılmasından doğacak kâr veya zarara katılma sonucunu veren, karşılığında hesap sahibine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anaparanın aynen geri ödenmesi garanti edilmeyen fonların oluşturduğu hesapları, katılım fonu ise; katılım bankaları nezdinde açtırılan gerçek ve tüzel kişilere ait özel cari hesap ve katılma hesaplarında yer alan parayı ifade etmektedir.


Ülkemizde kalkınma ve yatırım bankaları mevduat veya katılım fonu kabul edemezler. Kalkınma ve yatırım bankaları, mevduat veya katılım fonu dışında kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren kuruluşlar ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşlardır.

Mevduat, hem bankalar hem de tasarruf sahipleri açısından önemlidir. Bankaların ana faaliyeti para alım-satımı olduğu için, bankalar öz kaynaklarından daha çok yabancı kaynaklara dayalı olarak faaliyet gösterirler. Yabancı kaynakların en önemli kısmını ise mevduatlar oluşturur. Mevduatlar, gelişmiş ya da gelişmekte ülke olsun halen bankaların en önemli fon kaynağını oluşturmaktadır.

10 MEVDUAT TÜRLERİ

Mevduat, vade bakımından vadeli, vadesiz, ihbarlı ve birikimli mevduat şeklinde sınıflandırılabilir. Mudi bakımından ise, tasarruf, resmi kuruluşlar, ticari kuruluşlar, bankalar ve diğer kuruluşlar mevduatı şeklinde sınıflandırılabilir.

11 TASARRUF MEVDUATI

Tasarruf mevduatı, mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait ve münhasıran (özel olarak) çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduat hesaplarını konu alır. Gerçek kişilerin tasarruf ehliyet sahibi olması gerekir. Tasarruf ehliyetine sahip olmak için,

- Reşit olması,

- Mümeyyiz(iyi-kötü ayırabilen) olması,

- Mahcur(kısıtlı) olmaması gerekmektedir.

12 HESAP AÇILIŞI

Temyiz kudretine haiz ve tasarrufa ehliyeti olan gerçek kişiler adına vadeli ve vadesiz tasarruf mevduatı hesabı açılabilir. Bankalarda hesap açılırken genelde alt ve üst sınır yoktur. Mudi istediği miktar kadar mevduat hesabı açabilir. Mevduat hesapları çok farklı şekilde açılabilir.

13 HESAP AÇILIŞI

Bir mevduat hesabı;

- Mudinin kişisel müracaatı ve açtıracağı hesaba nakit para yatırarak.

- Mudi ile kanuni ve hukuki ilişkisi bulunan bir kişinin (veli, vasi, kayyum, vekil gibi) talebi ile

- Mudi tarafından tahsil edildikten sonra hesap açılması talebiyle verilen bir çekle,

- Birden çok kişinin adlarına tek bir hesap açılması istemeleri ile açılabilir.

14 HESAP AÇILIŞI

Mudi hesap açtırmak üzere herhangi bir banka şubesinin ilgili servisine giderek, hesap açtıracağını beyan ettiğinde, kendisinden kimlik bilgileri (nüfus cüzdanı, T.C Kimlik no, vergi numarası) alınarak, bilgisayara kaydedilir ve hesap kartı çıkartılır. Hesabın işleyişine ait bilgileri içeren hesap taahhütnamesi mudiye imzalatılır.

15 HESAP CÜZDANI

Mevduat hesabı açtıran her müşteriye bir hesap cüzdanı verilir. Bu cüzdanın birinci sayfasına hesap numarası, hesap sahibinin adı ve soyadı yazılır. Cüzdan banka yetkililerince imzalanır ve müşteriye verilir. Cüzdan verilmesinin amacı, hesap sahibinin hesap seyrini izleyebilmesidir. Ancak banka kayıtları ile cüzdan kayıtlarının uymaması hâlinde, banka kayıtları esas alınır. Çünkü cüzdan olmadan para yatırılıp çekilebildiği için cüzdana işlenememiş olmasına rağmen banka kayıtları yapılmıştır.

Toplanan fonlar karşılığında mevduat cüzdanı yerine katılma belgesi, makbuz, senet ve benzeri belgelerin verilmesi ya da bu tür belgelerin verilmemesi, toplanan paraların mevduat özelliğini değiştirmemektedir.

16 VADELİ MEVDUAT HESAP CÜZDANI

17 VADESİZ MEVDUAT HESAP CÜZDANI

18 VADESİZ MEVDUAT

Vadesiz mevduat; bankanın izni aranmaksızın hesap sahibi tarafından istenildiği zaman kısmen veya tamamen geri çekilebilen, herhangi bir ihbar veya vade koşulu taşımayan ve faiz tahakkukları yıl sonunda veya hesabın kapatılmasında yapılan mevduattır. Vadesiz mevduata faiz verilip verilmemesi önem taşımamaktadır.

19 VADELİ MEVDUAT

Mevduatın ancak belirli bir süre sonra çekilebileceğinin banka ile müşteri arasında kararlaştırıldığı durumlarda vadeli mevduat söz konusu olacaktır. T.C Merkez Bankası tebliğine göre vade türleri:

- 1 aya kadar vadeli (1 ay dahil)



- 1 yıla kadar vadeli

- 1 yıl ve daha uzun vadeli

- (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık faiz ödemeli) şeklindedir. Ancak, Merkez bankası tebliğinde asgari bir vade süresi belirlenmediğinden, 7, 5 ve 1 gün vadeli mevduat kabulü dahi söz konusu olmaktadır.

20 İHBARLI MEVDUAT

Çekileceği tarihten 7 gün önce yazılı bir ihbar verilmek suretiyle çekilebilen mevduata ihbarlı mevduat denir. Önceden mevduat sahibi tarafından bildirimde bulunulmaması durumunda banka, para çekme talebini reddedebilecektir. Ancak, vadeli mevduatta olduğu gibi bankanın bu bildirimde bulunulmamasına rağmen talebi onaylaması da mümkündür.

21 BİRİKİMLİ MEVDUAT

Asgari 5 yıl vade ile açılan, sözleşme ile belirlenen aylık veya üç aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkân veren mevduata birikimli mevduat denir.

22 KATILIM FONLARININ VADELERİ

Özel fon havuzları şeklindeki katılma hesapları hariç olmak üzere, katılım fonlarının vadeleri aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

* Özel cari hesap: Katılım bankalarında açılabilen ve istenildiğinde kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan ve karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen vadesiz fonların oluşturduğu hesaplardır.

* Katılma hesapları: 1 ay vadeli, 3 aya kadar vadeli (3 ay dahil), 6 aya kadar vadeli (6 ay dahil), 1 yıla kadar vadeli ve 1 yıl ve daha uzun vadeli (1 ay, 3 ay, 6 ay ve yıllık kar payı ödemeli) olarak açılabilecek hesaplardır.

* Birikimli katılma hesabı: Asgari 5 yıl vade ile açılan, sözleşme ile belirlenen aylık veya üç aylık sürelerde hesaba para yatırmaya imkân veren katılma hesabıdır.

23 DİĞER MEVDUAT TÜRLERİ

Bankacılıkta artan rekabete paralel olarak mevduat hesabı seçenekleri de artmaktadır. Faiz oranlarının gelecekteki eğilimi konusunda farklı beklentilere sahip tasarruf sahiplerine ulaşabilmek üzere çok çeşitli özellikte mevduat hesabı açılabilmektedir. Gelecekte faiz oranlarında düşüş bekleyen tasarruf sahipleri için sabit faizli mevduat hesabı, faiz oranlarında yükseliş bekleyen tasarruf sahipleri için, değişken faizli mevduat hesabı seçenekleri sunulmaktadır. Diğer taraftan tasarrufların reel değerini korumak üzere yabancı paraya yönelen tasarruf sahipleri için vadeli ya da vadesiz döviz hesapları; endeksli hesaplar, farklı para birimli hesaplar, altın mevduat hesapları gibi seçenekler söz konusudur.

24 DİĞER MEVDUAT TÜRLERİ

Mevduat hesapları, iki ya da daha çok gerçek kişinin ortak kullanımına olanak verecek şekilde de açılabilir. Bu tür mevduat hesaplarına “müşterek mevduat hesapları” denir. Müşterek mevduat hesapları iki şekilde düzenlenebilir.

• Teselsüllü müşterek hesaplar: Hesap üzerinde hesap sahiplerinin ayrı ayrı tasarrufta bulunabildiği müşterek hesaptır. Bu hesapta ödeme her bir hesap sahibine ayrı ayrı imzası ile yapılır.

• Teselsülsüz müşterek hesaplar: Hesap üzerinde hesap sahiplerinin birlikte tasarrufta bulunabildiği müşterek hesaptır. Bu hesapta ödeme her bir hesap sahibine birlikte imzası ile yapılır.

25 HESAPLARIN YENİLENMESİ

Vadeli mevduat hesabının yenilenmesi, aynı ya da farklı vade ile hesabın yeniden açılması anlamındadır. Vadeli hesapların vadeleri geldiğinde yenilenmeleri müşterinin talimatıyla ya da mevduat sahibinin hesap cüzdanı ile bankaya başvurmasıyla yapılır. Yenilemede, banka tarafından yenileme tarihinde geçerli olan faiz oranı uygulanır. Müşteri talimatının ya da talebinin olmadığı durumda vadeli hesabının vadesi dolduğunda, vadesiz mevduat faizi uygulamaya başlanır.

26 MEVDUATTA ZAMANAŞIMI

BK’na göre; bankalardaki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zaman aşımına tâbidir. Zaman aşımına uğrayan her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar banka tarafından hak sahibine ulaşılamaması hâlinde, yapılacak ilândan sonra Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) gelir kaydedilmektedir.

27 HESABIN KAPATILMASI

Mevduat hesapları farklı şekillerde kapatılabilir.

1. Hesap Sahibinin İsteği İle Hesabın Kapatılması: Hesap sahipleri istedikleri zaman mevduat hesaplarını kapatabilirler. Hesap kapatılırken o tarihe kadar işlemiş faizler dikkate alınır. Bankalarca hesaba ait kullanılmamış çek olup olmadığı kontrol edilir; eğer müşterinin kullanılmamış çek yaprağı varsa geri alınarak iptal edilir. Hesaba ait tüm çekler iptal edilmedikçe hesabın kapatılması mümkün değildir.


2. Hesap Cüzdanının Kaybedilmesi İle Hesabın Kapatılması: Hesap cüzdanı, hesap sahibi ile banka arasında iletişimi sağlayan, hesap sahibinin haklarını gösteren önemli bir belgedir. Bu nedenle hesap cüzdanının kaybedilmesi durumunda en kısa süre içinde bankanın haberdar edilmesi gerekmektedir. Cüzdanın kaybedilmesi hesabın mutlaka kapatılmasını gerektirmemekle birlikte, kayıp cüzdanın iyi niyetli olmayanlarca kullanılmasını önlemek üzere bankalarca hesap kapatılarak yeni bir hesap açma yoluna gidilmektedir.


3. Zamanaşımı İle Hesabın Kapatılması: Son işlem tarihinden itibaren on yıl geçtiği halde hesap sahibi tarafından işlem yapılmayan her türlü mevduat hesabı zaman aşımına uğrayarak kapatılmak durumundadır.


4. Mevduat Sahibinin Ölümü İle Hesabın Kapatılması: Hesap sahibinin ölmesi, hesabın kendiliğinden kapanacağı anlamına gelmemektedir. Banka hesap sahibinin ölüm haberini aldığında hesaptan ödemeleri, veraset ilamı gelinceye kadar durdurur. Bankaca veraset ilamı geldiğinde hak sahiplerine veraset ilamındaki paylara göre dağıtım yapılarak hesap kapatılır.


5. Mevduatın Haczi İle Hesabın Kapatılması: Mevduat sahibinin borcu nedeniyle bankadaki mevduatı haczedilebilir. Haciz, haczedilen mallar üzerinde borçlunun tasarruf hakkını kaldıran bir olaydır. Mevduat üzerinde haciz durumu, hesap sahibinin mevduat üzerindeki tasarruf hakkını ortadan kaldırır. Alacaklı, borçlunun herhangi bir bankadaki mevduatının haczini icra dairesinden talep edebilir. Bu durumda ilgili bankaya icra dairesi tarafından haciz ihbarnamesi gönderilir. Söz konusu ihbarname kendisine tebliğ edilen banka, borçlunun nezdinde bulunan hesaplarına haciz şerhini işleyerek durumu doğrudan borçluya bildirir.


6. Mevduat Sahibinin İflası İle Hesabın Kapatılması: İflas durumunda borçlunun tüm mal varlığı ve hakları paraya dönüştürülerek, alacaklılara ödemede bulunulur. İflas eden kişinin tüm mal varlığı ve hakları iflas masasına devredilir. İflas edenin her hangi bir bankada bulunan mevduat hesabı da iflas masasına devredilerek kapatılabilir. İflas masasının talebiyle banka tarafından, hesap sahibinin rızası alınmaksızın hesap kapatabilmektedir.


7. Bankanın Mevduat Kabul İzninin Kaldırılması İle Hesabın Kapatılması: BK, bankaların mali bünyelerinin sağlam olmasını sağlamak ve banka kaynaklarının usulsüz şekilde kullanılmasını önlemek amacı ile çeşitli düzenlemeler getirmiştir. Bu kapsamda bankanın mevduat kabul yetkisinin kaldırılması veya yönetimin fona devredilmesi söz konusu olabilmektedir. Bankanın TMSF’ye devredilmesi sonucunda mevduat kabul yetkisi de kaldırıldığı için banka ile mevduat sahibi arasında mevduat ilişkisi de sona ermektedir. Bu durumda mevduat sahibinin hesaptaki parasını çekmesi mümkün olmadığı gibi, hesabın kapatılması talebinin kabul edilmesi de söz konusu olmayacaktır. Aynı şekilde, hesaptaki paranın tahsili talebi ile banka aleyhine icra takibi yapılması ya da dava açılması olanağı da mevcut değildir. TMSF, yönetimi ve denetimi kendisine intikal eden bankadaki sigortalı mevduatı, doğrudan ya da ilan edeceği başka bir banka aracılığı ile ödeyerek, mevduat sahipleri yerine bankanın doğrudan doğruya iflasını isteyecektir.

34 MEVDUATIN SİGORTALANMASI

Tasarruf mevduatı ve katılım fonu sigortası, mevduat ve katılım fonu toplamaya yetkili mevduat ve katılım bankalarının (kredi kuruluşlarının) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından faaliyet izinlerinin kaldırılması durumunda, mevduat ve katılım fonu hak sahiplerinin maruz kalacağı kayıpların devlet veya bu amaçla kurulmuş özel bir kurum tarafından kısmen ya da tamamen ödenmesinin garanti edilmesidir. Türkiye’de mevduatın ve katılım fonlarının sigortalanması yetki ve görevi kamu tüzel kişiliğini haiz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) aittir.

Türkiye’de faaliyet gösteren, mevduat ve katılım fonu kabulüne yetkili yerli ve yabancı tüm kredi kuruluşları ile merkezi yurt dışında bulunan kredi kuruluşlarının Türkiye’deki şubelerinde bulunan mevduat ve katılım fonları sigorta sistemine dahildir. Tasarruf mevduatı ve katılım fonuna ilişkin sigorta primleri ilgili kredi kuruluşu tarafından TMSF’e ödenir.


Türkiye'de faaliyet gösteren bir kredi kuruluşunun yurt içi şubelerinde gerçek kişiler adına açılmış olan ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan Türk Lirası, döviz ve kıymetli maden cinsinden;

a) Tasarruf mevduatı hesaplarının anaparaları ile bu hesaplara ilişkin faiz reeskontları toplamının,

b) Katılma hesapları birim hesap değerleri ve özel cari hesapların, 100 bin TL'ye kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır.


Sigorta kapsamında ödemeler, Türk Lirası olarak yapılır. Döviz cinsinden hesapların Türk Lirası karşılıkları, kredi kuruluşunun faaliyet izninin kaldırıldığı tarihteki Merkez Bankası döviz alış kurları esas alınarak belirlenir. Altın cinsinden hesapların Türk Lirası karşılıkları ise, kredi kuruluşunun faaliyet izninin kaldırıldığı tarihteki İstanbul Altın Borsası seans kapanış fiyatına ve Merkez Bankası döviz alış kurlarına göre belirlenir.

37 MEVDUAT İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLER

Para otoritelerince mevduat sahiplerinin haklarının korunması yanında, ekonomide istikrarı sağlayabilmek üzere mevduata ilişkin bazı kısıtlamalar söz konusudur. Bu tür idari düzenlemeler nedeniyle bankalar, toplamış oldukları mevduatların tümünü serbestçe kullanamamaktadır. Bankaların, ödeme güçlüğüne düşmeden mevduat sahiplerinin para çekme taleplerini yerine getirebilmeleri için nakit ve nakit benzeri değerler gibi likiditesi yüksek değerler tutmaları gerekmektedir. Mevduat kabul eden bankaların topladıkları mevduatlara karşılık olarak likiditesi yüksek değerler bulundurma zorunluluğu disponibilite; bankadaki mevduat ile bu mevduata karşılık bulundurması gereken nakde çevrilebilecek değerler arasındaki ilişki ise disponibilite oranı olarak ifade edilir.

38 MEVDUAT İLE İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLER

Günümüzde disponibilite oranı, mevduat sahiplerinin haklarını korumadan daha çok bir para politikası aracı olarak sıkça kullanılmaktadır. Bunun yanında bankalar TCMB nezdinde açılacak bir hesapta zorunlu karşılık oluşturmak durumundadırlar. Zorunlu karşılık oranı; mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası’nda tutmak zorunda oldukları mevduatlarının kanunen saptanan oranını ifade etmektedir. Hükümetlerce ve TCMB tarafından, zorunlu karşılıklar para ve maliye politikası aracı olarak kullanılmaktadır. Piyasada likidite fazlalığı olduğunda zorunlu karşılık oranları yükseltilmekte, tersi durumda düşürülmektedir. Zorunlu karşılık ve umumi disponibilite oranları Türk Lirası ve yabancı para mevduatlar için farklı oranlarda uygulanmaktadır.

39 MEVDUAT FAİZ HESAPLAMALARI

Resmi mevduatlar dışındaki mevduatlara uygulanacak faiz oranları, bankalar ile tasarruf sahipleri arasında serbestçe belirlenebilmektedir. Ancak, BK gereği bankalar müşterilerine verebilecekleri azami faiz oranlarını, ilan tarihinden önce TCMB’na bildirmek ve uygulayacakları azami mevduat faiz oranlarını tüm şubelerde müşterilerinin görebileceği şekilde ilan etmek zorundadırlar. Bankaların mevduata ve kredilere uygulayacakları faiz oranları ile katılma hesaplarına uygulayacakları kâr ve zarara katılma oranları ve bu oranların kısmen veya tamamen serbest bırakılması TCMB’ce yayımlanacak Tebliğlerle düzenlenmektedir. Dolayısıyla, bankalar TCMB’ya bildirdikleri azami faiz oranlarını aşmamak koşulu ile farklı tutar ve vadedeki mevduat hesaplarına müşteri bazında farklı faiz oranları uygulayabilmektedirler.


Mevduat faiz oranları ile katılma hesapları kâr ve zarara katılma oranlarının değiştirilmesi halinde evvelce açılmış mevduat hesaplarına uygulanan faiz oranları ile katılma hesaplarına uygulanan kâr ve zarara katılma oranları vadeleri sonuna kadar değiştirilememektedir.

Bankaların onayı ile vadesinden önce çekilen vadeli mevduata, vadesiz mevduat faiz oranı uygulanır. Katılım bankalarının onayı ile vadesinden önce çekilen katılma hesaplarında ise hesap sahibine, hesabın ait olduğu vade grubunun hesabın kapatıldığı tarihte kâr göstermesi durumunda, o güne kadar hesap sahibince yatırılmış olan tutar kadar, zarar göstermesi durumunda ise birim hesap değeri kadar ödeme yapılır. Cari hesap olarak işleyen mevduat hesaplarının faizleri yıl sonunda, ilgili mevduat hesabına tahakkuk ettirilir. Eğer hesap yıl içinde kapatılırsa faiz, hesabın kapatılma tarihinde hesaplanır ve mevduatta kalan tutar ile birlikte hesap sahibine ödenir.


Bankaların mevduata ödeyecekleri faiz oranı, mevduatın faize olan duyarlılığı ile doğrudan ilgilidir. Mevduatın faize duyarlılığı arttıkça mevduata ödenecek faizleri düşürmek zorlaşacaktır. Diğer bir ifade ile faizlerdeki küçük oranda düşme, mevduat miktarında önemli bir miktarda azalışa neden oluyorsa bankanın mevduat faizlerini düşürmesi zordur. Vadeli mevduatın faize karşı duyarlılığı vadesiz mevduta göre yüksektir. Genellikle kişi ve kurumlar birikimlerini; ödeme kolaylığından faydalanma, güvenli bir şekilde saklama, bankaların sundukları hizmetlerden faydalanma gibi nedenlerle bankalarda vadesiz mevduat hesabı açtırarak değerlendirirler. Faiz ya da benzeri gelir elde etme, vadesiz mevduatlar için geri planda kalan bir amaç olmaktadır. Bu nedenle ülkemizde olduğu gibi birçok ülkede vadesiz mevduata düşük, bazı ülkeler de ise hiç faiz ödemesi yapılmamaktadır. Buna karşılık vadeli mevduatların faize karşı duyarlılığı yüksek olduğu için bankaların vadeli mevduatlara uygulayacakları faiz oranını düşürmeleri son derecede zordur.

42 MEVDUAT FAİZ HESAPLAMALARIFaiz Hesabı:

Örnek: 100.000 TL paramız olduğunu varsayalım banka bize 8.5 yıllık faiz veriyor, biz paramızı 1 ay vadeli mevduat hesabında değerlendirmek istiyoruz. 1 ay = 30 gün olarak alıyoruz. Stopaj oranı %15 olduğundan,

Mevduat Faiz Getirisi: (100.000 TL * 30 * 8,5 ) / 36500 = 698,63 TL

Stopaj (%15): 104,79 TL Net Getiri: 593,84 TL

Vade sonunda toplam: 100.593,84 TL

Stopaj Oranları

43 VADESİZ TL HESAPLARIVadesiz TL hesaplarının temel özellikleri şunlardır:

• Açtırılacak bir vadesiz TL bankomat hesabı ile havale, EFT, kart ödemeleri, fatura ve düzenli ödemeler gerçekleştirilebilir.

• Yurt çapında yaygın bankamatik ağı ile hesaptan istendiğinde para çekilebilir.

• Bankamatik kartı ile nakit para olmasa bile hesaptaki tutar kadar alışveriş yapılabilir.

• Bankamatikler kullanılarak şubeye gitmeden de hesaba para yatırılabilir.

• Fatura ve diğer ödemelerin düzenli olarak yapılabilmesi için talimat verilebilir.

• Vadesiz hesaba bağlı ek hesap açtırılabilir, hesap bakiyesi yeterli olmadığında ek hesap kullanılarak ödemeler gerçekleştirilebilir.

• Havale ve EFT gönderilebilir.

44 VADESİZ TL HESAPLARI

Fon, USD ya da EURO Alım-Satımı Yapan Vadesiz Mevduat Hesapları

Bu tür mevduat hesapları; tasarruf sahiplerinin vadesiz hesaplardaki bakiyelerinin otomatik olarak yatırıma yönlendiren bir sistemdir. Bir yandan mevduat sahibinin talimatlı ödemeleri ve bankacılık işlemleri otomatik olarak gerçekleşirken, diğer yandan nakit fazlası yatırımlara aktarılarak kazanç sağlanır. Fon, USD ya da EURO alım-satımı kapsamındaki Bankomat (Vadesiz TL) hesapları bankaca gün sonunda otomatik olarak taranır, belirli bir limit üzerindeki hesap bakiyesi hesap sahibinin tercihine göre likit fonlara, USD ya da EURO’ya dönüştürülür.

Gün içerisinde hesap bakiyesi belirlenen limitin altına düştüğünde ise, sistem otomatik olarak fondaki parayı bozarak limit tamamlanmaktadır.

45 VADELİ TL HESAPLARI

Vadeli TL mevduat hesaplarının genel özellikleri:

• 1 ay, 3 ay, 6 ay, 1 yıl, 2 yıl ve 3 yıl vadede ya da istenilen gün sayısı vade olarak belirlenerek, istenilen tutarda vadeli hesap açtırılabilir.

• Hesap vade sonunda kapatılmazsa ve aksi bir talimat yoksa hesap aynı vade ve güncel faiz oranları üzerinden yenilenir.

• İnteraktif bankacılık hizmetlerinden yararlanılarak vadeli TL hesabı açıp kapatılabilir, birikmiş faizi bankamatiklerden çekilebilir.

46 VADESİZ DÖVİZ HESAPLARI

Vadesiz döviz hesabı ile;

• Döviz havalesi gönderilebilir,

• Bankamatik kartı ile yurt çapında, istendiğinde para çekilebilir,

• İnteraktif bankacılık hizmetlerinden yararlanılıyorsa, vadesiz döviz hesabına internet şubelerinden, bankamatiklerden, telefon şubelerinden ulaşılıp işlem yapılabilir,

• Vadesiz döviz hesabı; TL hesabı ve interaktif bankacılık talimatı varsa şubeye gitmeye gerek kalmadan internet şube veya telefon şubeleri aracılığıyla doğrudan açılabilir.

47 VADELİ DÖVİZ HESAPLARI

Vadeli döviz hesabının genel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir:

• Sabit getirili olduğundan, vade sonuna kadar piyasadaki faiz hareketlerinden etkilenmez.

• 1 ay, 3 ay, 6 ay ve 12 ay vadeli hesapların yanında, 400 güne kadar istenilen gün sayısı ile hesap açtırılabilir.

• Çevrilebilir döviz cinsinden açılabilir.

• Vadeli döviz mevduat hesabı genellikle belirli bir alt limitle açılabilmektedir.

48 SABİT FAİZLİ MEVDUAT

Hesabın temel özellikleri aşağıdaki gibidir:

• 1, 2 veya 3 yıl vadeli açtırılabilir.

• Vade süresi içerisinde tüm dönemlerde hesabın açılış tarihinde belirlenen sabit faiz oranı geçerlidir.

• Hesap sahiplerinin faiz ödemeleri; aylık, 3 aylık, 6 aylık veya yıllık dönemlerde, hesap vadeleri bozulmadan gerçekleşir.

• Dönemsel olarak hak edilen faizler vadeli hesapta bekletilmez; hesap sahibinin belirleyeceği bir vadesiz TL mevduat hesabına aktarılır.

• Ara dönemlerde anaparadan para çekilişi yapılamaz, para çekilişi için hesabın kapatılması gerekir.

• Hesabın vadeden önce kapatılması durumunda, hesaba vadesiz mevduata verilen faiz oranı uygulanır ve dönemsel olarak ödenen brüt faizler anaparadan düşülmek suretiyle tahsil edilir.

49 DEĞİŞKEN FAİZLİ MEVDUAT

Değişken faizli mevduat hesaplarının temel özellikleri:

• 1, 2 veya 3 yıl vadeli açtırılabilir.

• TRLIBOR piyasasında oluşacak alış yönlü fiksing oranı olan TRLIBID’e (Türk Lirası Bankalararası Alış Oranı) endeksli vadeli mevduat hesabıdır.

• Hesap sahiplerinin faiz ödemeleri; aylık, 3 aylık, 6 aylık veya yıllık dönemlerde, hesap vadeleri bozulmadan gerçekleşir.

• Dönemsel olarak hak edilen faizler vadeli hesapta bekletilmemekte; hesap sahibinin belirleyeceği bir vadesiz TL mevduat hesabına aktarılmaktadır.

• Her faiz ödeme gününde gerçekleşen TRLIBID+/- Marj oranı, gelecek faiz ödeme gününde anaparaya uygulanacak faiz oranıdır.

• Hesabın açılışında geçerli olan marj oranı vade sonuna kadar aynı kalır.

• Ara dönemlerde anaparadan para çekilişi yapılamaz, para çekilişi için hesabın kapatılması gerekir.

• Hesabın vadeden önce kapatılması durumunda, hesaba vadesiz mevduata verilen faiz oranı uygulanır ve dönemsel olarak ödenen brüt faizler anaparadan düşülmek suretiyle tahsil edilir.

50 TAHVİL FAİZİNE ENDEKSLİ MEVDUAT

Tahvil faizine endeksli mevduat hesabı, TL cinsi mevduatlar için geçerli olan, anapara garantili bir mevduat ürünüdür. Tahvil faizine endeksli mevduat hesapları, tasarruflarını uzun vadeli mevduat hesaplarında değerlendirmek ve bunun yanında tahvil faizindeki getiriden de faydalanmak isteyen tasarruf sahiplerine yönelik sunulan bir üründür. Tahvil faizine endeksli mevduat hesabında müşteri, vade başında belirlenen mevduat faiz oranı üzerine, geçen dönem boyunca ilgili tahvil faizinde oluşacak ek getiriye de katılım oranı ölçüsünde sahip olmaktadır. Tahvil faizine endeksli mevduat ürününün hesap açma alt limiti ve üst limiti vardır. Bu hesap genellikle minimum 6 ay ve maksimum 1 yıl vadeli olarak açılabilmektedir. Tahvil faizine endeksli mevduat ürününden elde edilecek tüm kazançlar, mevduata uygulanan stopaj oranına tabidir. Ara dönemlerde ve mevduatın vade sonunda tahakkuk eden faizler müşterinin vadesiz hesabına aktarılır.

51 DÜZENLİ GELİR SAĞLAYAN MEVDUAT

Düzenli gelir sağlayan vadeli mevduat hesabı, faizleri vade sonunda değil, önceden belirlenen ara dönemlerde ödenen vadeli mevduatlardır. 1, 3, 6 ya da 12 ay olarak tanımlanabilecek ara faiz ödemeleri iki tür faiz üzerinden yapılır.

• Sabit Gelirli Mevduat: Ara dönem faiz oranının işlemin başlangıç tarihinde belirlendiği ve vade sonuna kadar değişmeden sabit kaldığı vadeli mevduatlardır. Faiz değişikliğinden etkilenmeyen, sabit getiri güvencesi olan vadeli mevduat hesabıdır.

• Endeks Gelirli Mevduat: Ara dönem faiz oranının bir değişkene bağlı olduğu ve bu değişkende meydana gelen artma veya azalmalara bağlı olarak ara dönem faizinin değişebildiği vadeli mevduatlardır.

52 ÇİFT PARA BİRİMLİ MEVDUATÇPM; son yıllarda klasik vadeli mevduata alternatif ürün olarak sunulan bir mevduat ürünüdür. ÇPM, birinci para birimi olarak yatırılan mevduata, kısa süreli vadeli mevduattan daha yüksek faiz verilmektedir. Bununla birlikte tasarruf sahibi mevduat olarak yatırdığı paranın ve faizinin ikinci para birimi üzerinden geri ödenmesi riskini üstlenmektedir. Mevduat sahibine geri ödeme tarihinde önceden belirlenen dönüşüm kuru üzerinden, hangi para cinsi daha zayıfsa o para cinsi üzerinden ödeme yapılmaktadır. ÇPM; mevduat getirileri üzerinde bir faiz elde etmek isteyen ve ileriye yönelik döviz beklentilerini getiriye çevirmek isteyen tasarruf sahiplerine yönelik sunulan bir mevduat hesabıdır.

ÇPM’in tipik özellikleri:

• Müşteri kur riski alarak yüksek getiri elde eder.

• Anapara korumalı bir ürün değildir, yapılan işlemin riski piyasadaki döviz kurlarının hareketine bağlı olarak değişir.

• İşleme konu olan tutar vade gününden önce kullanılamaz.

• Minimum 100.000 ABD Doları ve karşılığı tutarlar için yapılır.

53 KREDİLİ MEVDUAT

KMH, vadesiz mevduat sahiplerine hesaplarında para bulunmadığı zaman, önceden belirlenmiş bir limite kadar para çekme ya da hesap üzerinden ödeme yapabilme olanağı sunan, özel olarak tasarlanmış bir mevduat hesabıdır. Bir kredi işlemi olması nedeniyle hesap sahibinin, kullandığı tutar yanında faiz ödeme yükümlülüğü de söz konusudur. Bankalar, mevzuat uyarınca KMH kapsamında kullandırılan kredilere uygulanacak faiz oranları, sağlanabilecek diğer menfaatler ve tahsil olunacak masrafları serbestçe belirleyebilirler. KMH, BDDK’nın mevduat toplama yetkisi verdiği tüm kurumlarca kullandırılabilir.

54 ALTIN MEVDUAT HESAPLARI

Son yıllarda bankalarca sunulan bir mevduat hesabı da altın mevduat hesabıdır. Türk Lirası ya da yabancı para mevduat hesaplarından farklı olarak altın hesabı, tasarruflarını altın yönünde değerlendirmek isteyen yatırımcılara yönelik bir ürün türüdür. Altın hesabı, birikimlerini altında değerlendirmek ve güvenli bir şekilde gram ve santigram bazında altın almak isteyenlere vadeli ya da vadesiz olarak açılabilmektedir. Altın hesabının açılması diğer mevduat hesaplarının açılması gibidir ve mevduat sigortası kapsamındadır. Vadesiz altın hesaplarında altın fiyatının artış ya da azalışlarından kazanç(kayıp) söz konusu olup, ayrıca faiz ödemesi yoktur. Vadeli altın mevduatı işlemlerinden vade sonunda kazanılan faiz tutarı üzerinden %15 oranında stopaj kesintisi yapılır.

55 TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUAT

ARALIK 2014

Kaynak: BDDK - Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri Aralık 2014 Raporu


Banka kaynakları arasında ilk sırayı %53 ile mevduat, ikinci sırayı %15 ile bankalara borçlar, üçüncü sırayı %12 ile özkaynaklar almaktadır.

Tutar % Tutar %

LİKİT AKTİFLER (1) 314.486 281.230 33.256 11,8% MEVDUAT 1.052.693 945.770 106.923 11,3% - TCMB 39.431 32.412 7.020 21,7% BANKALARA BORÇLAR 293.228 254.225 39.003 15,3% - Zorunlu Karşılıklar 171.824 155.725 16.099 10,3% REPO 137.369 119.113 18.257 15,3%KREDİLER 1.240.725 1.047.410 193.315 18,5% İHRAÇ EDİLEN MENKUL KIYMETLER (Net) 89.260 60.576 28.684 47,4%TAKİPTEKİ ALACAKLAR (Brüt) 36.409 29.622 6.787 22,9% ÖZKAYNAKLAR 232.084 193.724 38.360 19,8%MENKUL DEĞERLER 302.266 286.731 15.535 5,4% - Dönem Net Karı / Zararı 24.665 24.664 1 0,0%

TOPLAM AKTİFLER 1.994.238 1.732.401 261.837 15,1% TOPLAM PASİFLER 1.994.238 1.732.401 261.837 15,1%

GAYRİNAKDİ KREDİ VE YÜKÜMLÜLÜKLER 383.864 333.979 49.885 14,9%TAAHHÜTLER 1.716.302 1.626.653 89.649 5,5% - Türev Finansal Araçlar 1.224.539 1.088.783 135.756 12,5%TOPLAM BİLANÇO DIŞI YÜKÜMLÜLÜKLER 2.100.167 1.960.632 139.534 7,1%

Değişim (Yılsonu)Değişim (Yılsonu)Milyon TL Aralık 2014 Milyon TL Aralık 2014Aralık 2013 Aralık 2013

1) Nakit değerler, Merkez Bankası, Para Piyasaları, Bankalar ve Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar ile Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır.


Türk bankacılık sektörünün yabancı kaynakları içinde Aralık 2014 itibarıyla %59,7 ile en fazla paya sahip olan mevduat 1.052,7 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Bankacılık sektörü toplam pasifleri 2014 yılında bir önceki yıla göre %15,1 artış gösterirken, mevduat artış hızı aynı dönemde %11,3 düzeyinde kalmış ve mevduatın pasif toplamı içerisindeki payı 1,8 puan azalarak %52,8 düzeyine gerilemiştir. Mevduatın payının 2009 yılından itibaren azalmasında, yurtiçi tasarruf artış hızının azalmasının yanı sıra, bankaların yurtdışı piyasalar ve repo imkânlarını kullanması ve menkul kıymet ihraçları gibi alternatif kaynaklara başvurması da etkili olmuştur.


772,2

180,479,9

181,9

945,8

267,6

119,1 193,7

1.052,7

312,8

137,4232,1

0,0

200,0

400,0

600,0

800,0

1.000,0

1.200,0

Mevduat Para P. ve Bank.Borçlar

Repo İşl. Sağl.Fonlar

Özkaynaklar

Pasiflerin Gelişimi (Milyar TL)

2012 2013 2014

695.496 696.434 718.791 738.422772.217 789.448

837.657902.664

945.770 959.454 975.0851.020.064

1.052.693

0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

Çeyrek Dönemler İtibarıyla Toplam Mevduatın Gelişimi


% 2010 Pay 2011 Pay 2012 Pay 2013 Pay Eylül 2014 Pay

1 ZİRAAT BANKASI 20,47 ZİRAAT BANKASI 16,18 ZİRAAT BANKASI 15,45 ZİRAAT BANKASI 15,03 ZİRAAT BANKASI 14,67

2 İŞ BANKASI 14,36 İŞ BANKASI 14,07 İŞ BANKASI 13,69 İŞ BANKASI 12,82 İŞ BANKASI 12,69

3 GARANTİ BANKASI 11,82 GARANTİ BANKASI 12,10 GARANTİ BANKASI 11,36 GARANTİ BANKASI 11,29 GARANTİ BANKASI 11,08

4 AKBANK 10,93 AKBANK 10,99 AKBANK 11,18 AKBANK 11,16 AKBANK 11,00

5 HALK BANKASI 8,91 HALK BANKASI 9,48 HALK BANKASI 10,39 HALK BANKASI 10,68 HALK BANKASI 9,87

6 YAPI KREDİ 8,58 YAPI KREDİ 9,09 YAPI KREDİ 8,84 YAPI KREDİ 9,15 YAPI KREDİ 9,73

7 VAKIFBANK 7,76 VAKIFBANK 8,72 VAKIFBANK 8,73 VAKIFBANK 8,64 VAKIFBANK 8,68

8 FİNANSBANK 3,97 FİNANSBANK 4,19 FİNANSBANK 4,28 FİNANSBANK 4,06 FİNANSBANK 4,11

9 DENİZBANK 2,57 T.E.B. 3,27 T.E.B. 3,73 DENİZBANK 3,78 DENİZBANK 4,00

10 T.E.B. 1,95 DENİZBANK 2,87 DENİZBANK 3,47 T.E.B. 3,63 T.E.B. 3,77

Mevduatta ilk 10 Banka Sıralaması

60 TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE MEVDUATMevduatın TP/YP Dağılımı (Aralık 2014)

Kaynak: BDDK - Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri Aralık 2014 Raporu


TP YP Toplam TP YP Toplam TP YP Toplam TP YP Toplam

Kamu Bankaları 216.189 84.366 300.555 227.842 91.917 319.759 11.653 7.551 19.204 5,39 8,95 6,39

Yerli Özel Bankalar 257.585 194.513 452.098 298.191 210.350 508.540 40.606 15.836 56.442 15,76 8,14 12,48

Yabancı Bankalar 83.711 48.092 131.803 96.472 62.692 159.163 12.761 14.599 27.360 15,24 30,36 20,76

Katılım Bankaları 36.567 24.747 61.313 38.838 26.392 65.230 2.272 1.645 3.917 6,21 6,65 6,39

Kalkınma ve Yatırım Bankaları 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 0,00

BANKACILIK SEKTÖRÜ 594.051 351.719 945.770 661.343 391.350 1.052.693 67.291 39.632 106.923 11,33 11,27 11,31

(Milyon TL)

DEĞİŞİM

Aralık 2013 Aralık 2014 TUTAR %

Banka Grupları Bazında Mevduatın Gelişimi


Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Haz.14 Eyl.14 Ara.14Aralık 2014 -Aralık 2010

Aralık 2014 -Aralık 2013

Aralık 2014 -Eylül 2014

Vadesiz 17,9 17,6 18,3 18,9 18,7 18,1 19,3 18,9 18,8 0,9 0,1 -0,1

1 Aya Kadar 14,7 13,9 14,4 13,3 14,5 13,5 14,0 14,4 14,7 0,0 0,2 0,3

1-3 Ay Arası 54,4 53,2 50,4 53,2 53,0 55,5 53,0 52,9 53,7 -0,7 0,7 0,8

Vadesiz ve 3 Aya Kadar Vadeli 87,0 84,8 83,1 85,4 86,3 87,1 86,3 86,3 87,3 0,3 1,1 1,0

3-6 Ay Arası 6,3 6,7 7,2 6,0 5,5 5,0 6,0 6,1 5,1 -1,1 -0,4 -0,9

6-12 Ay Arası 2,2 4,3 5,3 4,4 4,0 4,0 3,7 3,5 3,5 1,3 -0,5 0,0

1 Yıl Üzeri 4,5 4,3 4,4 4,2 4,3 4,0 4,0 4,1 4,1 -0,4 -0,2 0,0

Değişim (Puan)Mevduatın Vade Dağılımı (%)


01.01.2013 tarihli ve 28515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/4116 sayılı BKK ile belirlenen yeni mevduat stopaj oranları

4. mevduat İşlemleri

Documents