3560 grave jaarst 2018 v3 · recreatie en toerisme € 206.051 riolering en waterbeheer € 745.755...

159

Jaarstukken 2018

2 JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE

Toelichting gebruikte symbolen: = Conform plan (gerealiseerd) = Deels gerealiseerd, bijstelling noodzakelijk = (Nog) niet gerealiseerdX

✔

3JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | INHOUDSOPGAVE

Inhoudsopgave

Inleiding Jaarstukken 2018 5Voorwoord 5Jaarrekening in één oogopslag 6Resultaat van baten en lasten 7Jaarrekening in een notendop 9Indeling Jaarstukken 12

Programmaverantwoording 15Programma 1 – Dienstverlening, veiligheid en bestuur 15Programma 2 – Openbare Ruimte 25Programma 3 – Bouwen, wonen en milieu en economische zaken 31Programma 4 – Kind, cultuur en sport 37Programma 5 – Maatschappelijke zaken 43Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 53Overhead 55Vennootschapsbelasting 55

Paragrafen 57Paragraaf 1 Lokale heffi ngen 57Paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing 62Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen 71Paragraaf 4 Financiering 77Paragraaf 5 Bedrijfsvoering 81Paragraaf 6 Verbonden partijen 82Paragraaf 7 Grondbeleid 95Paragraaf 8 Sociaal domein 99

Jaarrekening 100Balans 102Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 104Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 105Toelichting op de balans 110Toelichting per programma op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 121Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 136Overzicht aanwending post onvoorzien 139Incidentele baten en lasten 139 Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves 144Wet Normering Topinkomens (WNT) 145Analyse begrotingsafwijkingen en begrotingsrechtmatigheid 146Verantwoording specifi eke uitkeringen (SiSa) 148Taakvelden naar de programma’s 149

Bijlagen 151Bijlage 1: Budgetoverhevelingen 151Bijlage 2: Investeringskredieten 2018 152Bijlage 3: Beleidskaders 153Bijlage 4: Lijst met gebruikte afkortingen 156

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | VOORWOORD4

5JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | VOORWOORD

Voorwoord Voor u ligt de eerste jaarrekening van deze bestuursperiode. Een periode die zich gekenmerkt heeft door de wisseling van de wacht en waarin een nieuwe bestuursprogramma door de raad is aangenomen. Een bestuursprogramma met energie en vertrouwen zich richt op de toekomst van Grave en het kompas vormt voor de komende periode.

Gedurende het jaar is de raad via de bestuursrapportage gerapporteerd over de afwijking ten opzichte van de vastgestelde begroting. Dit heeft geleid tot de bijstelling van de begroting. In de laatste rapportage hebben wij gemeld dat we een overschrijding van de begroting verwachtten van € 435.000. Het rekening-resultaat is verslechterd tot afgerond € 681.000.

Beleidsinhoudelijk hebben we diverse zaken succesvol met elkaar afgerond. Zo willen wij hier benoemen de ontwikkelingen op het gebied van het bouwen in de diverse kernen. De ambitie was dat er in alle kernen gebouwd zou worden. Voorbeelden zijn het net afgeronde Oranjebastion, de plannen voor de Prinsenstal en de Drie-eenheid. Ook op het gebied van Vestingvisie zijn er goede stappen gezet. Deze is als inspirerende leidraad vastgesteld en heeft de raad een besluit genomen over het uitvoeringsprogramma. Met trots kunnen we ook melden dat de Brede School Oost op het oostelijk deel van het Visio-terrein is opgeleverd.

Als we kijken naar het sociaal domein dan kijken we tevreden terug op de wijze waarop de gemeente er in slaagt om zonder al te grote problemen de uitvoering vorm te geven. De keukentafel gesprekken zijn een mooi voorbeeld van hoe we dicht tegen de burger aanzetten en samen met het kijken naar welke mogelijk-heden er zijn. We spreken wel onze zorg uit over de stijgende kosten voor de jeugdzorg, welk grotendeels veroorzaakt worden door dat we beter dan het rijk in beeld krijgen wie het betreft en gelijktijdig door het rijk enorm gekort zijn op de middelen om deze zorg te regelen.

Burgerparticipatie is een blijvend onderwerp van gesprek en ook op dat gebied zijn goede stappen gezet. De nieuwe raad heeft gekeken naar de wijze waarop zij inwoners willen betrekken bij hun eigen besluit-vormingsproces en het college zet bij uitvoering van beleid en opstellen van beleid steeds meer in op betrokkenheid van inwoners en ondernemers. Voorbeelden hiervan zijn het open plan proces voor het gebied van de Sprankel, maar ook de reconstructie van de Trompetterstraat en het hemelwaterbeleid.

INLEIDING JAARSTUKKEN 2018

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | PROGRAMMAVERANTWOORDING6

INKOMSTEN UITGAVEN

MILJOEN MILJOENMILJOEN

I I+ =IIHet grootste

deel is ontvangen van het Rijk.

Het overige deel is ontvangen uit lokale heffi ngen en andere

inkomstenbronnen.

De totale inkomsten in 2018 bedragen

€ 31.683.267.

MILJOEN

III

MILJOEN

III

JAARREKENING 2018 IN ÉÉN OOGOPSLAG

DIENSTVERLENING, VEILIGHEID EN BESTUUR

OPENBARE RUIMTE

BOUWEN, WONEN EN MILIEU

KIND, CULTUUR EN SPORT

MAATSCHAPPELĲ KE ZAKEN

ALGEMENE DEKKINGS-MIDDELEN EN ONVOORZIEN

Dienstverlening € 423.750 Veiligheid € 1.006.427 Bestuur € 1.213.485 Totaal € 2.643.662

Wegen en verkeer € 1.720.436Waterwegen en havens € 51.836Openbaar groen € 949.984Recreatie en toerisme € 206.051Riolering en waterbeheer € 745.755Gemeentelijke € 643.588eigendommen Totaal € 4.317.650

Omgevingsrecht € 641.305Ruimtelijke ordening € 557.819en volkshuisvesting Economische Zaken € 171.118Afvalinzameling € 981.308Grondexploitatie € 288.455Totaal € 2.640.005

Onderwijs en kinder- € 1.449.128opvang Cultuur € 788.855Sport € 487.327Totaal € 2.725.310

Leefbaarheid € 1.102.927Welzijn en gezondheids- € 463.374zorg Inkomensvoorziening € 2.484.352Werk en activering € 2.180.926Minimabeleid € 580.170Maatschappelijke € 6.709.580ondersteuning Totaal € 13.521.329

Overige uitgaven € 5.988.234 Totaal € 5.988.234

TOTALE UITGAVEN € 31.836.190

MILJOEN De totale uitgaven in 2018 zijn € 31,8 miljoen.

HEFFINGEN

OVERIGE INKOMSTEN

Onroerende-zaakbelastingen (-kwijtscheldingen) € 2.477.000 Rioolheffi ng € 1.072.000 Afvalstoffenheffi ng/reinigingsrecht € 915.000 Leges € 346.000 Hondenbelasting € 80.000 Lijkbezorgingsrechten € 47.000 Overige heffi ngen € 40.000 Totaal heffi ngen € 4.977.000

Algemene uitkering Wet Buig € 2.106.205 rente geldleningen € 51.359 Winstneming grondexploitaties € 3.515 Dividenden € 1.012.832 ontvangen huren en pachten € 332.927 Eigen bijdragen WMO € 183.754 Overige inkomsten (incl. interne verrekeningen) € 4.831.996 Totaal overige inkomsten € 8.522.588

€17,7 €13,5 €31,2

€5,0

€8,5

€31,8

De gemeente Grave presenteert u de jaarrekening in één oogopslag over 2018.

De jaarrekening vindt u op www.GRAVE.nl

Eigen vermogen

(bedragen x € 1.000)Algemene reserve € 9.771

Bestemmingsreserves € 9.099

Resultaat 2018 € -681

Totaal eigen vermogen € 18.189

Bestemming gerealiseerde resultaatJaarrekeningresultaat per 31-12-2018 € 681.000Saldo voorstellen budgetoverhevelingen € 307.000Positief resultaat sociaal domein storten in € 116.500algemene reserve Saldo jaarrekening na bestemming € 1.104.500

JAARREKENING-RESULTAATHet boekjaar 2018 wordt

afgesloten met een nadelig resultaat van € 681.000.

€ 681.000-

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | PROGRAMMAVERANTWOORDING 7

De jaarrekening 2018 sluit met een negatief saldo van afgerond € 681.000. Het negatieve rekening-resultaat bestaat uit het saldo van de totale baten en lasten inclusief de mutaties in de reserves. Dit rekeningresultaat wordt ook wel het gerealiseerde resultaat genoemd.

Resultaat in één oogopslag Hieronder wordt per programma het begrote en het gerealiseerde op duizendtallen afgeronde saldo van baten en lasten vergeleken. De toevoegingen en onttrekkingen uit de reserves zijn onderaan in 1 regel opgenomen. Door afronding op duizend-tallen kunnen op totaalniveau afwijkingen ontstaan.

Resultaat van baten en lasten

Resultaat in een oogopslag (Bedragen x € 1.000)

Omschrijving beleidsproduct Begroot voor wijziging

Begroot na wijziging

Bedrag werkelijk

Programma: 1 - Dienstverlening, veiligheid en bestuur 2.158 2.343 2.644

Programma: 2 - Openbare ruimte 3.690 4.157 4.318

Programma: 3 - Bouwen, wonen en milieu 3.036 2.954 2.640

Programma: 4 - Kind, cultuur en sport 2.890 2.831 2.725

Programma: 5 - Maatschappelijke zaken 13.131 13.633 13.521

Totaal - Lasten 24.904 25.917 25.848

Programma: 1 - Dienstverlening, veiligheid en bestuur 215 239 286

Programma: 2 - Openbare ruimte 1.517 3.454 3.546

Programma: 3 - Bouwen, wonen en milieu 2.288 1.884 1.720

Programma: 4 - Kind, cultuur en sport 307 307 406

Programma: 5 - Maatschappelijke zaken 2.913 2.307 2.499

Totaal - Baten 7.240 8.190 8.457

Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 20.080 20.368 20.108

Overhead 3.236 3.394 3.518

Vennootschapsbelasting 0 0 0

Gerealiseerd totaal saldo lasten en baten 820 753 801

Mutaties reserve 582 343 120

Gerealiseerd resultaat 238 410 681


AnalyseEen uitgebreide financiële analyse per programma is opgenomen in de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening welke is te vinden in 4.5 Toelichting per programma op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening. In onderstaand overzicht wordt een analyse gepresenteerd van de mutaties ten opzichte van de door de raad vastgestelde programmabegroting 2018.

Bestemming gerealiseerde resultaatBij de vaststelling van de jaarstukken wordt voorgesteld het resultaat 2018 als volgt te bestemmen:

*) In bijlage 1 van deze jaarstukken is een overzicht opgenomen met de over te hevelen budgetten inclusief een

toelichting en voorstel voor dekking.

Bedragen x € 1.000

Startsaldo begroting 2018 351 N

Verhoging subsidie Lokale omroep Grave conform Raadsbesluit 5 N

Begrotingsbehandeling 2018: effecten septembercirculaire 2017 38 V

Mutaties als gevolg van 1e bestuursrapportage 886 N

Begrotingssaldo na 1ste bestuursrapportage 1.204 N

Exploitatiebijdrage Trefpunt en Dorpshuus Escharen 78 V

Mutaties als gevolg van de 2e bestuursrapportage 695 V

Begrotingssaldo na 2de bestuursrapportage 431 N

Voorziening achterstallig onderhoud wegen (acc) 385 N

voorziening wachtgelden wethouders (acc) 88 N

Correctie AU 2018 125 N

Over te hevelen budgetten van 2018 naar 2019 307 V

Overschot budgetten sociaal domein 2018 117 V

Diverse kleinere afwijkingen 76 N

Gerealiseerd saldo voor bestemming resultaat 681 N

Gerealiseerd resultaat € 681.000 N

Saldo voorstellen budgetoverhevelingen € 307.000 N

Dotatie resultaat Sociaal beleid € 116.500 N

Saldo jaarrekening na bestemming, te onttrekken uit de algemene reserve € 1.104.500 N


Jaarrekening in een notendop

Dienstverlening, Veiligheid en Bestuur € 2.644

Openbare Ruimte € 4.318

Bouwen, Wonen en Milieu € 2.640

Kind, Sport en Cultuur € 2.725

Maatschappelijke Zaken € 13.521

Algemene Dekkingsmiddelen € 3.742

Dienstverlening, Veiligheid en Bestuur € 286

Openbare Ruimte € 3.546

Bouwen, Wonen en Milieu € 1.720

Kind, Sport en Cultuur € 406

Maatschappelijke Zaken € 2.499

Algemene Dekkingsmiddelen € 20.332

€ 2.644

€ 4.318

€ 2.640

€ 2.725€ 13.521

€ 3.742

Uitgaven (Bedragen x € 1.000)

Inkomsten (Bedragen x € 1.000)

€ 286

€ 3.546

€ 1.720

€ 406

€ 2.499

€ 20.332


Samenvatting kengetallen De financiële kengetallen moeten altijd in samen-hang worden bezien, omdat ze alleen in onder-linge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van de gemeente. Voor een verdere toelichting en analysering op de kengetallen verwijzen wij u naar paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

ConclusieOp basis van de jaarrekeningcijfers van onder-staande kengetallen is de financiële positie van

Grave op orde. De schuldpositie is ten opzichte van afgelopen jaren gestegen. De belastingcapaciteit laat zien hoeveel verschil er is in woonlasten ten opzichte van het landelijke gemiddelde. De gemiddelde woonlasten in de gemeente Grave bewegen zich rond het Nederlands gemiddelde. Zoals in de paragraaf Weerstands-vermogen is aangegeven kan de OZB opbrengst (ten opzichte van de begrotingscijfers 2017) nog verhoogd worden voordat aan de artikel 12 norm wordt voldaan. De tarieven van de woonlasten mogen dan nog met 24% stijgen.

Kengetal Realisatie 2017

Begroot 2018

Realisatie 2018

Netto schuldquote 36% 85% 56,1%

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 35% 58% 54,9%

Solvabiliteitsratio 39% 32% 38,5%

Grondexploitatie 2,3% -1,1% 2,7%

Structurele exploitatieruimte -4,6% 0,5% -6,5%

Belastingcapaciteit 100% 99% 97,1%


Samenvattend kan op basis van bovenstaande kengetallen worden gesteld dat deze, vanuit het perspectief van de jaarrekening 2018, op orde zijn, met uitzondering van de structurele exploitatie-ruimte. Dat betekent dat de structurele inkomsten lager zijn dan de uitgaven. De gemeente Grave kan haar inkomsten beperkt verhogen tot de belastingcapaciteit het artikel 12 niveau bereikt.

In onderstaande grafi ek wordt het verloop van het eigen vermogen weergegeven waarin onderscheid gemaakt wordt tussen de algemene reserve en bestemmingsreserves. De gepresenteerde algemene reserve is inclusief het negatieve gerealiseerd resultaat ad. € 681.000.

Hieronder is een overzicht opgenomen van de langlopende geldleningen. Deze langlopende geldleningen zijn aangetrokken voor diverse investeringen.

De netto schuldquote geeft het niveau van de schuldenlasten ten opzichte van de eigen middelen weer. Het geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de afl ossingen op de exploitatie.

Onderstaande grafi ek laat zien met welk percen-tage de woonlasten verhoogd kunnen worden voordat aan de artikel 12 norm wordt voldaan.


De indeling van dit boekwerk correspondeert met de in het ‘Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten’ (BBV) voorgeschreven opzet van de gemeentelijke Jaarstukken. De Jaarstukken vormen het finale verantwoordings-document voor het jaar 2018 voor de gemeente-raad. In dit document treft u de complete financiële stand van zaken aan, gekoppeld aan de binnen de diverse programma’s bereikte resultaten.

De programmarekening bestaat uit:Het jaarverslag onderverdeeld in:- De programmaverantwoording- De paragrafen

De jaarrekening, onderverdeeld in:- De balans en de toelichting.- Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening

en de toelichting.- Verantwoordingsinformatie over specifieke

uitkeringen (Sisa).

JaarverslagHet jaarverslag volgt de indeling van de programma-begroting.

In de programmaverantwoording zijn de drie ‘w-vragen’ beantwoord:- Wat wilden we bereiken?- Wat hebben we ervoor gedaan?- Wat heeft het gekost?

Voor de goede orde wordt opgemerkt dat de in de programma’s opgenomen beleidsdoelstellingen en subdoelstellingen één op één afkomstig zijn uit de programmabegroting 2018.

De voorgeschreven zeven paragrafen, met elk een specifiek aandachtsveld, vormen een dwarsdoor-snede van de jaarrekening.

JaarrekeningIn de programmarekening wordt een overzicht van de balans gegeven en van het totaal saldo van baten en lasten van de programma’s, algemene dekkingsmiddelen, overhead, onvoorzien, werkelijke toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves en het gerealiseerde resultaat.

De jaarrekening bestaat verder uit de balans met toelichting. De balans geeft de stand van zaken en het verloop weer voor wat betreft de omvang en samenstelling van het vermogen.

Verder wordt een toelichting op de gerealiseerde baten en lasten van de programma’s gegeven. Dit bestaat uit een overzicht van de gerealiseerde baten en lasten per programma evenals een over-zicht van de gerealiseerde algemene dekkings-middelen. Daaropvolgend worden de voornaamste afwijkingen tussen begroting na wijziging en de gerealiseerde baten en lasten per programma toegelicht. Verder wordt in de jaarrekening een overzicht gepresenteerd van de aanwending van de post onvoorzien, wordt een overzicht weergegeven van de incidentele baten en lasten per programma, structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves en wordt een verantwoording gegeven op basis van de Wet Normering Topinkomens.

Het voorlaatste onderdeel van de programma-rekening betreft de verantwoording over specifieke uitkeringen. Van een groot aantal specifieke uitkeringen van het rijk en de provincie dient verantwoording afgelegd te worden via een apart overzicht in de jaarrekening. Er is hierbij sprake van het principe van single informatie, single audit (SiSa). Dit houdt in dat er jaarlijks eenmalig informatieverstrekking en accountants-controle plaatsvindt.

Het laatste onderdeel van de programmarekening geeft een overzicht van de taakvelden. Het gebruik van taakvelden is voorgeschreven vanaf 2017 en wordt gebruikt voor de informatiebehoefte van derden, zoals het Rijk, de toezichthouders, de EU en het CBS. Een brede beschikbaarheid van vergelijkbare uitvoeringsinformatie van gemeenten stelt behalve de raad ook andere belanghebbenden in staat vergelijkingen te maken en deel te nemen aan het debat over beleidsprioriteiten.

In dit boekwerk worden tabellen met afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opgetelde (afgeronde) bedragen.

Indeling Jaarstukken


PROGRAMMAVERANTWOORDING

Programma 1 – Dienstverlening, veiligheid en bestuurOmschrijving programma Dit programma omvat de dienstverlening aan de burger van Grave en overige belanghebbenden, ons streven naar een veilig woon-, leef- en werk-klimaat en de bestuurlijke organisatie. Tevens omvat dit programma de relatie tussen bestuur en burgers, inclusief de ondersteuning door de griffi e aan de (leden van de) raad, het presidium en de raadscommissies.

Dienstverlening

Context en achtergronden Goede dienstverlening begint bij een heldere en duidelijke communicatie met de burger. De destijds uitgevoerde bestuurskrachtmeting bevestigt het belang hiervan. Er worden diverse kanalen voor de communicatie met burgers, bedrijven, etc. gehanteerd. In eerder gehouden onderzoek bleek de website hoog te scoren voor wat betreft zaken doen met de gemeente. Het principe dat gehanteerd wordt is eerst contact via de digitale kanalen (website en Twitter), vervolgens telefonisch en daarna via persoonlijk contact (“click, call, face”). Groepen die er voor kiezen om niet via het digitale kanaal zaken te doen, kunnen uiteraard via de andere kanalen de gemeente terecht. In de praktijk constateren we dat de digitale aanvragen achterblijven. We gaan onderzoeken hoe dit komt en aan de hand van de uitkomsten van dit onderzoek kijken of we hier eventueel invloed op kunnen uitoefenen. Opgemerkt wordt dat de in de onderstaande tabel gepresenteerde cijfers alleen de producten van de publieksbalie betreffen die ook digitaal aangevraagd kunnen worden (28,6%).

Om de dienstverlening te verbeteren werken we vanaf 2018 volledig op afspraak. Hierbij kunnen inwoners een afspraak maken met de website, het Telefonisch informatiecentrum en de receptie.

Uit periodiek onderzoek dat wij aan de balies houden, is komen vast te staan dat de inwoners over het algemeen tevreden zijn over onze dienst-verlening.

Wat hebben we bereikt en wat hebben we daar voor gedaan?

DoelstellingHet leveren van klantgerichte dienstverlening aan burgers, bedrijven en instellingen en vraaggericht werken, waarbij de dienstverlening binnen de kaders van het bestuur zo effi ciënt mogelijk wordt uitgevoerd. De gemeente biedt zo de klant keuze-vrijheid via welk kanaal (internet, telefonie, post en balie) hij/zij met de gemeente zaken wil doen. De focus ligt op het digitale kanaal. Naast klantgerichte dienstverlening, de gemeente Grave op de kaart zetten.


Indicator Streefwaarde 2018

Realisatie Grave 2018

Realisatie Referentie-

groep*

Realisatie Grave2017

Percentage inwoners dat het aanvragen van een product of voorleggen van een vraag gemakkelijk vindt.*

** ** 67% 81%

Positieve waardering digitale faciliteiten* ** ** 68% 79%

Positieve waardering communicatie en voorlichting vanuit de gemeente*

** ** 67% 78%

Percentage gebruik digitale dienstverlening in verhouding tot baliedienstverlening.

25% 28,6% NB 32,4%

** Het onderzoek Waarstaatjegemeente vindt 1 maal per 2 jaar plaats. In 2018 is er geen onderzoek gehouden, in die zin dat eind 2018 weliswaar enquêtes zijn gehouden maar de resultaten hiervan worden pas in 2019 gepresenteerd.

Speerpunten Realisatie Toelichting

1. Communicatie inwoners en klanttevredenheid verbeteren.

Communicatie blijft altijd een speerpunt omdat we altijd naar verbetering streven. Regelmatig voeren we onderzoeken uit om de tevredenheid van inwoners over de dienstverlening gemeten.


Veiligheid

Context en achtergronden Het gemeentelijke veiligheidsbeleid wordt niet alleen beïnvloed door lokale speerpunten, maar ook door ketenpartners in de veiligheidsketen, zoals politie en brandweer. Samen met de ketenpartners wordt gezorgd voor een integrale,gecoördineerde en georganiseerde uitvoering op het gebied van openbare orde en veiligheid, en rampen- en crisisbeheersing.


DoelstellingGrave wil een veilige gemeente zijn, waarin het goed wonen, werken en recreëren is. Kortom: een veilig Grave.


1: Een veilig Grave, door het inzetten van het Uitvoerings- en Informatie-team! (UIT!)

✓ Het UIT! is een samenwerkingsverband met als doel het integraal aanpakken van (woon)overlast, fraude en criminaliteit veroorzaakt door personen in de gemeente Grave. In 2018 zijn diverse cases behandeld in het UIT!. Dit heeft geleid tot controles in verband met illegale bebouwing, onderverhuur, uitkeringen, BRP, brand-veiligheid en activiteiten bestemmingsplan. Ook is een actiedag georganiseerd in Grave waarbij onder meer huisbezoeken zijn afgelegd in het kader van overlast, leegstand en bedrijfsactiviteiten.De gemeenteraad is middels een raadsinformatiebrief geïnformeerd over de resultaten van het UIT! over 2018.

2: Het aan-pakken van ondermijnen-de criminaliteit

✓ Om de bestuurlijke weerbaarheid in Grave te verhogen is in 2018 de APV gewijzigd. Het betreft de invoering van een exploitatievergunningstelsel voor horecabedrijven en voor nader aan te wijzen branches indien dat van belang is. Een BIBOB-toets kan dan worden toegepast. De burgemeester heeft hierop besloten uitvoering te gegeven aan het exploitatievergunning-stelsel voor de droge horeca. BIBOB vormt inmiddels een vast onderdeel van het beleid. De gemeente heeft in 2018 bij 5 aanvragen de BIBOB-toets gedaan. De gemeente heeft in deze, naar aanleiding van het verstrekken van onvol-ledige gegevens op een BIBOB-formulier, eenmaal aangifte gedaan van valsheid in geschrifte.

Verder bestaat de indruk dat het BIBOB instrumentarium potentiele exploitanten afschrikt.

Daarnaast is een bewustwordingssessie over Ondermijning georganiseerd voor de gemeenteraad.

Een belangrijk onderdeel van de aanpak van ondermijnende criminaliteit is verder de integrale aanpak van casuïstiek met onder meer de belastingdienst, politie en het OM. In 2018 zijn drie casussen uit Grave, die waren gestart in 2017, verder integraal opgepakt. Een daarvan is in 2018 afgesloten.Tenslotte is in Grave in 2018 eenmaal een pand gesloten in het kader van de Opiumwet.

1 Algemene plaatselijke verordening


Indicator Streefwaarde2018

RealisatieGrave 2018

RealisatieReferentie-

groep*


Percentage inwoners dat zich veilig voelt in zijn buurt.**

- - - 88%

** Het onderzoek Waarstaatjegemeente vindt 1 maal per 2 jaar plaats. In 2018 is er geen gehouden.


1: Inwoners betrekken bij beleidsvoorbereiding en –uitvoering.

In 2018 zijn er meerdere initiatieven geweest waarbij de gemeente actief belanghebbende bij beleidsvoorbereiding en -uitvoering heeft betrokken. Als voorbeeld hiervan kan genoemd worden het opstellen van de kaders over wateroverlast samen met de inwoners. Daarnaast heeft de raad stappen gemaakt in de wijze waarop zij inwoners wil gaan betrekken bij de besluitvorming. Inwoners betrekken blijft echter een doorlopend aandachtspunt.

2: Samenwerking Land van Cuijk

Uitgangspunt aan het begin van 2018 was dat er duidelijkheid zou komen over de richting van samenwerking in het Land van Cuijk. Op inhoudelijk vlak is dit op een groot aantal punten gelukt. Het bestuursprogramma 2018-2020 kent evenwel een ander tijds-pad. Eind 2018 kon daarom niet meer de bestuurlijk balans worden opgemaakt en de daarvan afhankelijke consequenties voor CGM

Verplichte indicatoren Realisatie Grave

2018***

Realisatie referentie-

groep


Bron

Winkeldiefstal per 1.000 inwoners 1,2 (2017) 0,7 1,2 (2016) CBS

Diefstal / inbraak uit woning per 1.000 inwoners 1,7 (2017) 2,2 2,4 (2016) CBS

Aantal verwijzingen Halt per 10.000 jongeren 109 (2017) 113 193,3 (2016)

Bureau Halt

Aantal harde kern jongeren per 10.000 inwoners 0,5 (2014) 0,4 0,5 (2014) KLPD

Aantal geweldsmisdrijven per 1.000 inwoners 5,7 (2017) 3,1 5,5 (2016) CBS

Aantal vernielingen en beschadigingen in de openbare ruimte per 1.000 inwoners

4,9 (2017) 4,2 4 (2016) CBS

*** de Cijfers van 2018 zijn nog niet bekend gemaakt, daarom zijn de cijfers van 2017 gebruikt.

Bestuur

Context en achtergronden De gemeente bevindt zich in een dynamische omgeving. De interactie met de burger vraagt van het bestuur om met een blik naar buiten en gebruikmakend van de digitale mogelijkheden te communiceren en samen te werken aan beleids-ontwikkeling en –uitvoering. Zowel bestuurlijk als in de communicatie over en weer met de burger verandert de samenwerking Besluitvorming in het Land van Cuijk over de toekomst heeft er

voor gezorgd dat sommige ambities uit het in 2018 vastgestelde bestuursprogramma versneld naar voren zijn gehaald. Wat voor een zekere vorm van onrust zorgt.


DoelstellingDe gemeente Grave wordt op een maatschappe-lijk verantwoorde, effectieve en efficiënte wijze bestuurd. Waarbij van buiten naar binnen denken, meebewegen en faciliteren, sleutelwoorden zijn.





groep


Vertrouwen in de manier waarop de gemeente wordt bestuurd.

** ** ** 72%

De gemeente doet wat ze zegt. ** ** ** 65%

Toezicht op de naleving van regels. ** ** ** 56%

Flexibiliteit van de gemeente. ** ** ** 56%

De gemeente luistert naar de mening van haar burgers.

** ** ** 68%

Burgers worden betrokken bij beleids-vorming en –uitvoering.

** ** ** 65%

Burgers krijgen ruimte om ideeën en initiatieven te realiseren.

** ** ** 74%

Verplichte indicatoren BBV Realisatie Grave 2018


groep*


Bron

Formatie in FTE per 1.000 inwoners*** 0,07 7,1 0,07 Eigen gegevens

Bezetting in FTE per 1.000 inwoners*** 0,07 94,9% 0,07 Eigen gegevens

Apparaatskosten per inwoner**** 0 622,7 0 Eigen gegevens

Externe inhuur als % van totale loonsom + inhuur*****

0% 14,2% 0% Eigen gegevens

Overheadskosten als % van totale lasten 2,7% n.b. 2,7% Eigen gegevens

* Betreft de vergelijkingsgroep zoals deze ook is gebruikt in de benchmark voor geheel CGM door ‘Vensters voor Bedrijfsvoering’. (‘Waar staat je gemeente’ meet geen bedrijfsvoeringsgegevens). Betreft realisatie referentiegroep van het jaar 2016, dit is de laatst beschikbare informatie.** Het onderzoek Waarstaatjegemeente vindt 1 maal per 2 jaar plaats. In 2018 is er geen onderzoek gehouden, in die zin dat eind 2018 weliswaar enquêtes zijn gehouden maar de resultaten hiervan worden pas in 2019 gepresenteerd. *** Betreft griffie gemeente Grave, overige formatie/bezetting is opgenomen in de jaarrekening CGM. ****Apparaatskosten zijn alle personele en materiële kosten die verbonden zijn aan het functioneren van de organisatie, exclusief griffe en bestuur. Dit is opgenomen in de jaarrekening CGM.***** De externe inhuur ligt bij werkorganisatie CGM.


Verbonden partijenDit programma kent een aantal verbonden partijen waar de gemeente mee samenwerkt en die een bijdrage leveren aan de gestelde beleidsdoelstellingen. Deze worden hieronder benoemd met elk (indien van toepassing) relevante ontwikkelingen en beleidsvoornemens.

Gemeenschappelijke regeling Euregio Rijn-Waal te Kleve

Doel en Bijdrage

De Euregio heeft de Strategische Agenda 2020 vastgesteld om aansluiting te verkrijgen bij het Europees subsidieprogramma Interreg V, dat betrekking heeft op het Nederlands-Duits grensgebied (vier Euregio’s). De strategische agenda biedt aan de inwoners, bedrijven en leden van de Euregio ruimte voor inbreng van projecten en activiteiten. Ook zijn er parallellen met de strategische visie Land van Cuijk en zijn er met een gebiedsgerichte uitwerking ontwikkel-mogelijkheden voor thema’s als agrofood, arbeidsmarkt, bereikbaarheid, energie, gezond-heid, recreatie en toerisme.

Prestaties Bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke instellingen en organisaties zoeken versterkt naar samenwerkingspartners in het buurland. In veel voor de Strategische Agenda 2020 geïdentificeerde actievelden zijn goede resultaten behaald. Met name op het gebied van arbeidsmarkt en onderwijs, zorg, cultuur/toerisme/recreatie/natuur en energie/milieu/klimaat zijn sterke grensallianties actief. Voor de ontwikkeling van strategische grensallianties op het gebied van (Eu)regionale duurzame ontwikkeling en (Eu)regionale soft skills waren met name de instrumenten informeren, internationaliseren, innoveren en investeren, zowel financieel als in verbindingen doelmatig. De Euregio Rijn-Waal heeft bovendien in nauw overleg met haar leden maatregelen ter verbetering van de communicatie getroffen. Initiatieven als de geïndividualiseerde newsflashes, de raadsmemo, het Euregio-Platform voor raadsleden en Euregio-Wegwijzer zijn positief ontvangen en dragen er toe bij, dat de Euregio-leden hun rol als multiplicator voor de grensoverschrijdende samenwerking beter kunnen vervullen.

Specifieke resultaten zijn het GrensInfoPunt, het Platform Arbeit/dsmarkt Euregio Rhein-Waal, het project Ler(n)ende Euregio en het vergroten van de Euregionale betrokkenheid van over-heden, bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen, maatschappelijk middenveld en inwoners door het project Dynamic Borders (Land van Cuijk, Bergen, Gennep, Goch und Weeze).

Gemeenschappelijke Regeling Veiligheidsregio Brabant-Noord te ‘s Hertogenbosch

Doel en Bijdrage

De programmabegroting 2018 van de Veiligheidsregio bevat geen nieuw beleid. In 2018 zal naar verwachting de Meldkamer Oost-Brabant in gebruik worden genomen. De meldkamers politie, brandweer en geneeskundige hulpverlening van die van Brabant-Noord en Brabant Zuidoost zullen in het te verbouwen gebouw van het Gemeenschappelijk MeldCentrum in ’s-Hertogenbosch worden samengebracht.

Prestaties De brandweerorganisatie is versterkt om te voldoen aan de benodigde uitvoeringscapaciteit. De toekomstbestendigheid is besproken in de bestuursconferentie in april ’18. Gekomen is tot de strategische visie dat de veiligheidsregio zich doorontwikkelt tot een netwerk-organisatie om partijen te verbinden op veiligheidsvraagstukken en om hierop regie te kunnen voeren. Deze visie wordt in 2019 e.v. verder uitgewerkt in een beleidsagenda “Samen Veiliger” en beleidsplan 2020 – 2023. De ingebruikneming van de nieuwe meld-kamer Oost-Brabant ’s-Hertogenbosch is ter voorkoming van extra kosten uitgesteld naar 2019 i.v.m. (landelijke) vertraging van de oplevering van het nieuwe meldkamersoftware-systeem IVC2000.


Gemeenschappelijke regeling Brabants Historisch Centrum te ‘s Hertogenbosch

Doel en Bijdrage

Het BHIC zal zich in de toekomst vooral gaan richten op digitale dienstverlening. Het zoge-naamde e-depot is een majeur project. Dit gaat het digitale depot worden, waar digitale archiefbescheiden, welke van de gemeente naar het BHIC moeten worden overgedragen, langdurig bewaard gaan worden. Het rijk neemt het initiatief bij de ontwikkeling van het digitale depot. Eerst zullen de digitale archieven van de ministeries en de Hoge Colleges van Staat worden gebruikt om het e-depot bij de overheid te gaan vullen. Hierna zullen de digitale over te dragen archieven van de gemeenten volgen.

Digitalisering zal op den duur de dure zogenaamde fysieke dienstverlening gaan ontlasten. Via Internet kan het geïnteresseerde publiek de informatie zonder tussenkomst van een medewerker bereiken. Het bestuur van BHIC heeft besloten om de leeszaal in Grave met ingang van 1 januari 2017 te sluiten. Er wordt gezocht naar een passende oplossing om het archief toegankelijk te houden.

Prestaties Het e-depot is inmiddels gereed voor gebruik. In 2018 zijn de eerste bestanden met bouw-dossiers van verschillende gemeentes in het e-depot opgenomen. Naar verwachting worden de gedigitaliseerde bouwdossiers en milieudossiers van de gemeente Cuijk in 2019 opgenomen in het e-depot. Om de digitale dossiers beschikbaar te stellen bouwt het BHIC aan een web-portal. Via dit portal kunnen de dossiers worden geraadpleegd. De verwachting is dat het web-portal in 2019 beschikbaar komt voor het publiek met een speciale toegang voor medewerkers van de gemeente.

Gemeenschappelijke regeling Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert (CGM) te Cuijk

Doel en Bijdrage

Een slagvaardige organisatie die de gemeentelijke taken zakelijk en professioneel uitvoert en tevens vorm geeft aan de lokale ambities van de drie gemeentebesturen. Een belangrijk uitgangspunt is dat de drie gemeenten (raad, college en burgemeester) en de gemeenten als rechtspersoon zelfstandig blijven.

Prestaties De werkorganisatie CGM ziet het als haar verantwoordelijkheid tegenover burgers en bestuur om de beschikbaar gestelde middelen zo effectief mogelijk in te zetten. De werk-organisatie levert diensten aan drie gemeenten en wordt beoordeeld op haar prestaties voor de burgers en de besturen van deze drie gemeenten. We zetten in op een verdere professionalisering als het om houding en gedrag gaat. Burgers en bestuurders moeten op professionaliteit van CGM-medewerkers kunnen rekenen.

Stichting Beheer en Exploitatie Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf te Oss

Doel en Bijdrage

Het veiligheidshuis richt zich conform het Landelijke Kader Veiligheidshuizen op de kerntaak, namelijk de aanpak van complexe, ketenoverstijgende casuïstiek. In deze werken het veilig-heidshuis en gemeenten samen aan de verbinding tussen het zorgen veiligheidsdomein i.v.m. de transities in de zorg.

Prestaties Het Algemeen Bestuur heeft besloten tot een fusie met het Veiligheidshuis ’s-Hertogenbosch e.o. met ingang van 1 januari 2019. De nieuwe naam is het Zorg- en Veiligheidshuis Brabant Noordoost. Het heeft grote meerwaarde door de gelijke werkwijze, vermindering van de kwetsbaarheid en het doorzetten van de onderlinge samenwerking. In 2018 is werk gemaakt van deze fusie. De Stichting Beheer en Exploitatie Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf zal in 2019 worden ontbonden.


Wat heeft het gekost?In onderstaande tabel zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. In onderstaande tabel zijn afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opgetelde (afgeronde) bedragen.

Programma: 1 - Dienstverlening, veiligheid en bestuur

Begroot voor wijziging


Bedrag werkelijk Verschil

Omschrijving beleidsproduct Bedragen x € 1.000

1.1 - Dienstverlening 383 372 424 -52

1.2 - Veiligheid 887 1.032 1.006 26

1.3 - Bestuur 888 939 1.213 -275

Totaal - Lasten 2.158 2.343 2.644 -301

1.1 - Dienstverlening 200 190 228 39

1.2 - Veiligheid 15 49 58 9

1.3 - Bestuur 1 1 0 -0

Totaal - Baten 215 239 286 48

Saldo 1.942 2.104 2.357 -253


Programma 2 – Openbare ruimte, recreatie en toerisme

Omschrijving programma Dit programma omvat het totale beheer van de openbare ruimte binnen de gemeentegrenzen. Daarnaast wordt aangegeven wat er gedaan wordt voor de bevordering van recreatie en toerisme. Voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte zijn actuele beheerplannen vastgesteld. De openbare ruimte wordt beheerd volgens de vastgestelde kaders en binnen de hiervoor beschikbaar gestelde budgetten. Voor meer informatie hierover verwijzen wij naar paragraaf 3, kapitaalgoederen.

Openbare ruimteContext en achtergronden In dit beleidsproduct doen zich geen autonome ontwikkelingen voor die hier vermeld moeten worden.


DoelstellingDe openbare ruimte in samenspraak met de burgers zodanig inrichten en onderhouden dat deze voor alle gebruikers aangenaam, leefbaar, verkeersveilig en prettig te gebruiken is.



1: Omvormingen openbaar groen in overleg met betrokkenen op een accep-tabel niveau (niveau B volgens CROW-norm) realiseren

De realisatie van de door wijken dorpsraden goedgekeurde groen renovatie– en omvormingsplannen zijn grotendeels afgerond. In april van 2019 staat de evaluatie gepland.De gebruikswaarde en belevingswaarde van het groen zijn verhoogd en er is efficiënter beheerbaar groen ontstaan. De resterende uitvoering vindt plaats in 2019 en betreft hoofd-zakelijk het renoveren en omvormen van de arbeidsintensieve bomen in de gehele gemeente. Zie hiervoor tevens de raads-informatiebrief (2019-02) van 8 januari 2019 met de stand van zaken aan het einde van het uitvoeringsjaar 2018.

2: Wateroverlast bij extreme regenbuien voorkomen

✓ Naast de reguliere onderhoudswerkzaamheden zijn in 2018 maatregelen tegen wateroverlast genomen in de binnenstad van Grave, de Schuttersweg te Gassel en bij de herinrichting van de Willem Verheijdenstraat, Willem Jacobstraat en gedeeltelijk de Hertogsgraafsingel, Mgr. Borretweg en het Bikkelkampplein. In 2019 wordt verder invulling gegeven aan de maatregelen, waaronder herinrichting Trompetterstraat tegen de wateroverlast.




groep*


Het opstellen van jaarplannen per dorps- en wijkkernen

5 7 NB 3



groep


Bron

Ziekenhuisopname na verkeersongeval met een motorvoertuig*

9.5% 6.1% nvt Veiligheid NL

Overige vervoersongevallen met een gewonde fietser**

3.2% 2.7% nvt Veiligheid NL

*Percentage ziekenhuisopnames na verkeersongeval met een motorvoertuig (als aandeel van het totaal aantal ongevallen die leiden tot ziekenhuisopnamen).** Percentage overige vervoersongevallen met een gewonde fietser (als aandeel van het totaal aantal ongevallen die leiden tot ziekenhuisopnamen).



1: Project “Historisch Grave” realiseren

✓ Met lokale partijen zoals het Toeristisch Platform, de Tourist Information, het centrummanagement en de Raad van Inspriratie is gewerkt aan de invulling. Gerealiseerd zijn:- de Vestingstedendagen met ± 24.000 bezoekers- het nieuwe Bezoekerscentum Zuiderwaterlinie in combi met de

restyling van de Tourist Information- de upgrade van de evenementenkalender van de website Beleef

Historisch Grave

Daarnaast is geïnvesteerd in samenwerking met voornoemde partijen. Evenementen als het Smartlappenfestival, het Luchtballonfestival, het Hippisch Festijn en de doorkomst van de Nijmeegse (Fiets)vierdaagse dragen bij aan de promotie van Grave.

Het RBT Land van Cuijk heeft voor 2018 promotiemateriaal ontwikkeld. In de Land van Cuijk Reisgids is “Historisch Grave” een van de reis-bestemmingen. Naast alle info binnenin was de achterzijde van deze reisgids gevuld met een paginagrote advertentie Historisch Grave. Ook is een toeristische plattegrond van Historisch Grave inclusief buitengebied ontwikkeld, met daarop info, bezienswaardigheden en ondernemers.

2: Professionaliseren Promotie Grave

Met een breed scala aan personen en partijen en veel enthousiasme is de totstandkoming van Grave Promotie voorbereid. Er is draagvlak gecreëerd. De gesprekken over de start van de nieuwe organisatie lopen nog en worden geëffectueerd in 2019.

Recreatie en toerismeContext en achtergronden Dit programma is een gezamenlijk product van gemeente en toeristische ondernemers, samen wordt er opgetrokken om Grave in de volle breedte toeristisch en recreatief steviger op de kaart te zetten. Ondernemers uit de toeristische sector en vrijwilligersorganisaties scharen zich steeds meer achter de door de gemeente gekozen koers op toeristisch en recreatief gebied.

Wat willen we bereiken en wat gaan we daar voor doen?

DoelstellingMeer toeristen en recreanten die de gemeente Grave bezoeken. Hierbij streven wij ernaar dat ze langer blijven en er meer besteden. Hiervoor leggen we, in samenwerking met lokale partijen en vrijwilligers zoals het Platform Toerisme en Recreatie en de Raad van Inspiratie, de focus op ‘Historisch Grave’.



Programma: 2 - Openbare ruimte Begroot voor wijziging


Bedrag werkelijk

Verschil


2.1 - Wegen en verkeer 1.429 1.399 1.720 -322

2.2 - Waterwegen en havens 38 46 52 -6

2.3 - Openbaar groen 821 864 950 -86

2.4 - Recreatie en toerisme 277 215 206 9

2.5 - Riolering en waterbeheer 569 928 746 182

2.6 - Gemeentelijke eigendommen 556 705 644 62

Totaal - Lasten 3.690 4.157 4.318 -161

2.1 - Wegen en verkeer 46 46 57 11


2.3 - Openbaar groen 10 10 13 3

2.4 - Recreatie en toerisme 2 0 0

2.5 - Riolering en waterbeheer 1.076 1.121 1.124 3

2.6 - Gemeentelijke eigendommen 382 2.276 2.352 76

Totaal - Baten 1.517 3.454 3.546 92

Saldo 2.173 703 772 -69

30 JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | PROGRAMMAVERANTWOORDING


Programma 3 – Bouwen, wonen, milieu en economische zaken

Omschrijving programma Dit programma omvat alle ruimtelijke beleids-ontwikkelingen op het gebied van wonen, werken en milieu, en de hieraan gerelateerde vergunningverlening en handhaving

OmgevingsrechtContext en achtergronden Met de komst van de Omgevingswet, verandert er veel als het gaat om de inrichting van- en wetten & regels op het gebied van de fysieke leefomgeving. Uitgangspunten van de wet zijn: minder regels en meer ruimte voor initiatieven,

snellere en betere besluiten en een veilige, gezonde en prettige leefomgeving. Het betreft een funda-mentele stelselherziening die leidt tot een andere manier van werken en benaderen van initiatieven.


DoelstellingGrave is een gezonde, aantrekkelijke en veilige leefomgeving voor zowel de huidige, als toe-komstige generaties.


1: Implementatie Omgevingswet.

✓ Conform Plan van Aanpak zijn de ambities in beeld gebracht. De werk-processen en informatievoorziening worden daar nu op afgestemd. De implementatie verloopt volgens planning.

2. Duurzaamheid De uitvoering van Grave gaat voor Groen loopt vertraging op vanwege capaciteitstekort. Wat wel gebeurd is:- uitvoering Duurzaamheidslening- voorbereiding Energievisie Grave.- voorbereiding Regionale Energiestrategie en Klimaat bestendig Land

van Cuijk 3.0 - Project WaterkrachtcentraleWat niet is opgepakt:- Energiebesparing eigen gebouwen- Energiebesparing bij sportverenigingen- Onderzoek naar een energiecoorperatie.


Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting

Context en achtergronden De Huisvestingswet verplicht gemeenten te zorgen voor de huisvesting van doelgroepen. Zie voor de toelichting op de Omgevingswet het beleids-product Omgevingsrecht hierboven.


DoelstellingOp basis van ruimtelijke plannen sturing geven aan een optimale en evenwichtige indeling en inrichting van de bebouwde en onbebouwde omgeving. Zo ontstaat een goed en duurzaam woon- en leefmilieu in de gemeente.



groep*


Bron

Aantal nieuw gebouwde woningen per 1.000 woningen

3,9 7,1 (2016) 0,2 ABF

Demografische druk in % 75,5% 78,3% 73,6% CBS

*Realisatie referentiegroep vergeleken met ‘weinig stedelijk’


1: Bouwen naar behoefte

✓ In 2018 hebben de vijf gemeenten in het Land van Cuijk de regionale woonvisie vastgesteld.In 2018 zijn aanvullende afspraken met GBB gemaakt waardoor meer andere locaties voor woningbouw in aanmerking komen.Eind 2018 was er harde plancapaciteit voor circa 160 woningen en waren circa 20 woningen in aanbouw. De woningvoorraad is in 2018 toegenomen met 27 woningen. In alle kernen wordt gebouwd.

2: Terugdrin-gen leegstand centrum Grave

✓ In de 2e BURAP is gemeld dat wij achter liepen op de planning van de visie-vorming. Op dit moment loopt het project volgens de bijgestelde planning. Met ondernemers is gesproken over de versterking van het winkelgebied in Grave en de mogelijkheden om leegstand terug te dringen. De samenwerking met de ondernemers op dit gebied is verbeterd.




groep*


Bron

Percentage functiemenging nnb 52,4 (2017) 42,9 LISA

Aantal vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15 tot 64 jaar

96,2 125 88,7 LISA

Verhouding tussen verwacht en gemeten Bruto Gemeentelijk Product

nnb nnb nnb Atlas voor Gemeenten

Economische zakenContext en achtergronden In de strategische visie Land van Cuijk zijn onder het speerpunt ‘Versterken economische vestigings-factoren’ een vijftal projecten opgenomen. Deze worden in regionaal verband opgepakt.


DoelstellingVerbeteren van de vestigingsvoorwaarden, zorgen voor het behoud en bevorderen van de werk-gelegenheid, zoals de groei van de sector recreatie en toerisme, detailhandel, zorg en het versterken van de keten Agro & Food.


1: Versterken retailfunctie centrum Grave

✓ Samen met de ondernemers die verenigd zijn in het Economisch Platform Grave is er gewerkt aan een visie. Hierin zijn door de ondernemers 5 prioriteiten gesteld die gaan bijdragen aan de versterking van het economisch klimaat.Het fonds reclamebelasting is uitgebreid met de ondernemers bedrijven-terreinen cf. raadsvoorstel dd. 12 december 2018.


AfvalinzamelingContext en achtergronden De inzameling en verwerking van het huishoude-lijk afval in het Land van Cuijk en Boekel wordt georganiseerd door de GR Afvalinzameling. De inzameling en verwerking is een van de beste én goedkoopste van Nederland.Er is een start gemaakt met de ontvlechting van de BCA en ODBN. Er wordt toegewerkt naar een nieuwe gemeenschappelijke regeling BCA.


DoelstellingHet op duurzame wijze zorg dragen voor doel-matige en efficiënte verwijdering en verwerking van huishoudelijk afval en het stimuleren van hergebruik.



groep*


Bron

Fijn restafval per inwoner (kg) nb nb 33.6 CBS

Hernieuwbare elektriciteit* nb 5,9 (2016) 3.3 (2016) RWS

* Door aanscherping van de cijfers en het gebruik van extra bronnen zijn diverse waarden van de indicator ‘hernieuwbare elektriciteit’ gewijzigd. De nieuwe cijfers zijn via waarstaatjegemeente.nl beschikbaar gesteld.

Verbonden partijenDit programma kent een aantal verbonden partijen waar de gemeente mee samenwerkt en die een bijdrage leveren aan de gestelde beleidsdoelstellingen. Deze worden hieronder benoemd met elk (indien van toepassing) relevante ontwikkelingen en beleidsvoornemens.

Gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN) te Cuijk

Doel en Bijdrage

De ODBN verleent een belangrijke bijdrage aan het kwalitatief hoogwaardige uitvoering van de VTH-taken en adviseert het openbaar bestuur over een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving voor burgers en bedrijven in de regio Brabant Noord.De OBDN wil zich ontwikkelen tot een expertisecentrum voor de aangesloten gemeenten en haar kennis en ervaring verdiepen op het gebied van duurzame streekontwikkeling.

Prestaties Samen met de veiligheidsregio Brabant Noord is een aanpak voor risicorelevante bedrijven ontwikkeld;Er is een methode ontwikkeld om informatie gedreven en risicogericht uitvoering te kunnen geven aan het branchetoezicht. De komende jaren wordt deze methode verder doorontwikkeld;Doorontwikkeling barrièremiddel ketenaanpak asbestsanering om het naleefgedrag bij asbestsaneringen te verbeteren; Er is een start gemaakt met het opstellen van regionaal vergunningenbeleid en regionale output- en outcome-criteria. Dit beleid zal in 2019 worden vastgesteld. Werkprogramma:Opdrachtverlening voor 2018 via het werkprogramma ODBN omvatte uren voor milieu-vergunningverlening, afhandeling sloopmeldingen, toezicht en handhaving milieu, asbest (sloop) en bodem en een aantal overige verzoektaken. Een nadere uitwerking hiervan is terug te vinden in het jaarverslag toezicht en handhaving 2018.


Gemeenschappelijke regeling Bestuurscommissie Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel te Cuijk

Doel en Bijdrage

De inzameling van het huishoudelijk afval in het Land van Cuijk en Boekel wordt georganiseerd door de Bestuurscommissie Afvalinzameling (BCA). In het begrotingsjaar 2018 zal er een zelfstandige Gemeenschappelijke Regeling voor de afvalinzameling zijn.

Prestaties De BCA heeft de inzameling van het huishoudelijk afval en de verwerking ervan uitgevoerd. De Milieustraat is opnieuw ingericht en de tarieven op de Milieustraat zijn aangepast. De BCA voert ook projecten uit op het gebied van Zwerfafval. De Landelijke Opschoondag is hier een voorbeeld van, maar sinds vorig jaar is ook de Beestenbende gestart.


Programma: 3 - Bouwen, wonen en milieu



Bedrag werkelijk

Verschil


3.1 - Omgevingsrecht 690 689 641 47

3.2 - Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting

478 529 558 -29

3.3 - Economische Zaken 170 174 171 3

3.4 - Afvalinzameling 865 951 981 -31

3.5 - Grondexploitatie 833 611 288 323

Totaal - Lasten 3.036 2.954 2.640 314

3.1 - Omgevingsrecht 270 170 168 -2

3.2 - Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting

40 60 66 6

3.3 - Economische Zaken 36 26 19 -8

3.4 - Afvalinzameling 1.176 1.176 1.329 153

3.5 - Grondexploitatie 767 452 139 -313

Totaal - Baten 2.288 1.884 1.720 -164

Saldo 748 1.070 920 150


Programma 4 – Kind, cultuur en sportOmschrijving programma Dit programma omvat de beleidsvoorbereiding en -uitvoering op het gebied van onderwijs, cultuur en sport. Kinderen krijgen hierdoor de mogelijk-heid om eigen talenten te ontwikkelen en deel te nemen aan de samenleving. Sport en cultuur bevorderen de samenhang in de maatschappij. Daarom vindt de gemeente Grave het belangrijk dat sport en cultuur voor zoveel mogelijk inwoners toegankelijk is.

Onderwijs en kinder-opvangContext en achtergronden De gemeente is wettelijk verantwoordelijk voor de vroegtijdige signalering en bestrijding van onderwijsachterstanden, waaronder taalachter-standen.

Toezicht kinderopvang door de GGD: Jaarlijks worden alle voorzieningen voor kinderopvang, buitenschoolse opvang en de gastouderbureaus geïnspecteerd op naleving van de Wet kinderop-vang. Voor voorzieningen voor gastouderopvang is dit op basis van een steekproef. Daar waar tekort-komingen geconstateerd zijn, is de houder van de voorziening aangeschreven deze te deze te her-stellen. Bij de herinspectie van de GGD die daarop volgde, bleek men in alle gevallen weer te voldoen aan de Wet kinderopvang.


DoelstellingKinderen krijgen optimale kansen en mogelijkheden om talenten en vaardigheden te ontwikkelen met als doel om naar eigen vermogen te participeren in de samenleving. Hierbij wordt getracht een zo integraal mogelijke werkwijze te hanteren.


1: Opleveren brede school oost

✓ Met ingang van het schooljaar 2018/2919 is het Kindcentrum De Graaff in gebruik genomen. Het project zit nu in de “nazorgfase” en kan om deze reden nog niet fi nancieel afgesloten worden. Er is veel aandacht geweest voor de verkeersveiligheid van en naar de school. Zodra de vergunning voor de aanleg van het stukje fi etspad tussen de Van Steen-huijslaan en de brede school onherroepelijk is, zullen we overgaan tot de aanleg van dit stukje fi etspad ter vervanging van het huidige “geitenpaadje”. Als de procedure is afgerond kan naar verwachting eind 2019/begin 2020 gestart worden met de uitvoering van beide onderdelen.


CultuurContext en achtergronden Landelijk worden er door het Rijk steeds meer eisen gesteld aan het behoud van archeologisch erfgoed. Grave zet hierbij in om aan te haken bij actuele kansen om de historische cultuur van Grave te versterken. Gemeenten moeten dit beleid zelf vergaand opvolgen door eigen voorschriften en/ of werkwijzen te hanteren. Het onderwerp wordt daardoor voor de gemeente steeds ‘beleidsrijker’.


DoelstellingHet beschermen, behouden en toegankelijk maken van de diverse cultuuruitingen in de gemeente. Elke inwoner heeft toegang tot cultuur en ieder kind heeft optimale kansen om kennis te maken met cultuur in diverse verschijningsvormen.


Realisatie referentiegroep


Bron

Absoluut verzuim per 1.000 leerlingen*

1,08 1,82 1,09 Regionaal Bureau Leerplicht / Waar staat

je gemeente

Relatief verzuim per 1.000 leerlingen**

19,50 26,58 19,59 Regionaal Bureau Leerplichtjaarverslag

2017-2018; Waar staat je

gemeente 2016-2017

Vroegtijdig schoolverlaters zonder startkwalificatie als percentage van aantal deelnemers aan VO en MBO onderwijs

1,2% 1,8% 2,4% Waar staat je gemeente Cijfers

2016-2017

*Absoluut verzuim houdt in dat de leerplichtige niet staat ingeschreven op een school of bij een onderwijsinstelling en dus geen onderwijs volgt. De cijfers van de referentiegroep zijn gebaseerd op het schooljaar 2016-2017

**Relatief verzuim houdt in dat leer- en kwalificatie-plichtige leerlingen de school of instelling waar zij staan ingeschreven niet geregeld bezoeken. De cijfers van de referentiegroep zijn gebaseerd op het schooljaar 2016-2017


1: Versterken van de verbinding tussen cultureel-erfgoed, recreatie, toerisme en economie

✓ De combinatie van erfgoed, recreatie en toerisme versterkt de identiteit van Grave waarmee het vestigingsklimaat verbeterd wordt. De vestingvisie als inspirerende leidraad is aangenomen en inspi-reert bij de ontwikkeling van woningbouwprojecten en ruimtelijke ordening. De opening van het bezoekerscentrum Zuiderwaterlinie en de modernisering van de toeristeninformatie zijn in verschillende media onder de aandacht gebracht. De reacties onder de onder-nemers waren enthousiast. Ook zijn er verschillende acties onder-nomen om Grave in den lande meer bekendheid te geven, zoals de vestingstedendagen en het bezoek van Willem en Anna van Buren in Bergen op Zoom in het kader van de Zuiderwaterlinie.


Verplichte indicatoren BBV


Realisatie referentiegroep


Bron

Percentage niet sporters*

42,7% 48,7** 42,7% Gezondheidsenquête (CBS, RIVM)www.waarstaatjegemeente.nl

* Onderzoek (gezondheidsenquête) wordt om de 4 jaar uitgevoerd, is voor het laatst gedaan in 2016 (cijfers zijn dus van 2016)

** Referentiegroep is Nederland


1: Vergroten aantal sportende inwoners

✓ In 2018 is onder de noemer Sjors Sportief & Creatief (via Stichting Doejemee) een boekje met sportieve en culturele activiteiten ontwikkeld en verspreid via alle Graafse basisscholen. Daarnaast is de gemeente aangesloten bij Uniek Sporten en zijn subsidies verstrekt aan de Graafse sportverenigingen.

SportContext en achtergronden (Sport)verenigingen zoeken steeds vaker samen-werking op, zowel in het kader van sport als doel (het sporten zelf) als in het kader van sport als middel (maatschappelijke waarde van sport).In 2018 is het initiatief voor de herontwikkeling van sportpark Kranenhof (i.c.m. de beoogde fusievereniging EGS) ambtelijk actief ondersteund. Dit heeft in februari 2019 geleid tot besluitvorming in de gemeenteraad.

De exploitatie van het Sportcentrum Grave door Laco is met een periode van 10 jaar, waarbij het pand is overgenomen door Laco.


DoelstellingInwoners stimuleren te sporten.

Verbonden partijenDit programma kent een aantal verbonden partijen waar de gemeente mee samenwerkt en die een bijdrage leveren aan de gestelde beleidsdoelstellingen. Deze worden hieronder benoemd met elk (indien van toe-passing) relevante ontwikkelingen en beleidsvoornemens. Conform BBV staan de beleidsvoornemens en ontwikkelingen per verbonden partij bij het relevante programma vermeld. In paragraaf 6 ‘Verbonden Partijen’ staat daarnaast het publieke, bestuurlijke en financieel belang per verbonden partij beschreven. Tevens worden de eventuele risico’s daar benoemd.

Regionaal Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten Brabant Noordoost (RBL- BNO) te Oss

Doel en Bijdrage Doel van deze regionale samenwerking is het komen tot een uniforme werkwijze en een hogere kwaliteit van uitvoering en dienstverlening van de gemeentelijke taken op het gebied van leerplicht en voortijdig schoolverlaten.

Prestaties • Per 1 januari 2018 is de nieuwe gemeenschappelijke regeling in werking getreden.• Het aantal voortijdig schoolverlaters ligt onder het landelijk gemiddelde.

De regio Brabant Noordoost bezet landelijk een gedeelde derde plek ten aanzien van het laagste aantal voortijdig schoolverlaters.



Programma: 4 - Kind, cultuur en sport



Bedrag werkelijk

Verschil


4.1 - Onderwijs en kinderopvang 1.548 1.318 1.449 -131

4.2 - Cultuur 914 1.056 789 267

4.3 - Sport 428 458 487 -30

Totaal - Lasten 2.890 2.831 2.725 106

4.1 - Onderwijs en kinderopvang 280 280 372 92

4.2 - Cultuur 5 5 10 5

4.3 - Sport 22 22 24 2

Totaal - Baten 307 307 406 100

Saldo 2.583 2.525 2.319 206

Gemeenschappelijke regeling openbaar basisonderwijs gemeenten Bergen, Boxmeer, Cuijk, Gennep, Grave, Mill en Sint Hubert (Stichting Invitare Openbaar Onderwijs)

Doel en Bijdrage Het schoolbestuur van het openbaar primair onderwijs in de gemeenten Bergen, Boxmeer, Cuijk, Gennep, Grave en Mill en Sint Hubert is ondergebracht bij de Stichting Invitare Openbaar Onderwijs. Ofschoon het bestuur van het openbaar onderwijs is ondergebracht bij deze stichting heeft de gemeente op grond van artikel 48 van de Wet op het primair onderwijs een toezichthoudende taak ten aanzien van het openbaar onderwijs. Het toezicht op de dagelijkse gang van zaken wordt uitgevoerd door een raad van toezicht. De GR open-baar basisonderwijs ziet toe op de toegankelijkheid van het openbaar basisonderwijs en de financiën. De ontwikkeling van beleid ligt feitelijk bij Stichting Invitare.

Prestaties Niet van toepassing.


Programma 5 – Maatschappelijke zaken

Omschrijving programma De gemeente streeft binnen het programma maatschappelijke zaken naar een integraal beleid ten aanzien van het sociaal domein. Het sociaal domein omvat al het beleid dat vanuit de ge-meente gevoerd wordt ter ondersteuning van inwoners bij het vormgeven van hun eigen dagelijkse leven en zodoende een samenleving te creëren waarin alle mensen op eigen niveau mee kunnen doen. Hierbij wordt uitgegaan van de zelfredzaamheid, de eigen talenten en het

versterken van eigen kracht en het sociale net-werk. Het sociaal domein betreft de gehele uitvoering van de Jeugdwet, de Wmo en de Participatiewet (inclusief de Wet sociale werk-voorziening en het minimabeleid). Ook het jongeren-, welzijns- en gezondheidsbeleid vallen hier onder. De verschillende beleidsdoelen en indicatoren zijn thans weliswaar nog per individueel beleidsveld beschreven, maar daar waar mogelijk worden deze integraal opgepakt.

Beleidsdoelstelling: Ondersteunen van inwoners om hun eigen dagelijkse leven vorm te geven en zodoende een samenleving creëren waarin alle mensen op eigen niveau kunnen deelnemen aan de maatschappij

Subdoelstelling Activiteit(en)

Integraliteit binnen het Sociaal Domein

• In 2018 is de Structuurvisie Sociaal Domein aan de gemeenteraad aangeboden. Deze Structuurvisie vormt de basis voor het vormgeven van integraal beleid op het gebied van Sociaal Domein.

• In 2018 zijn de eerste stappen gezet om het Sociaal Kernteam door te ontwikkelen naar Proeftuin CGM. Binnen deze Proeftuin wordt samengewerkt met diverse partners op het gebied van wonen, zorg en welzijn. De Proeftuin methodiek beperkt zich niet tot vragen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, maar is ook van toepassing op de beleidsterreinen Werk en Inkomen, Jeugd en minimabeleid en sluit bovendien aan bij de leefwereld van de inwoners.

• In 2018 zijn wij gestart met de Adviesraad Sociaal Domein meer aan de voorkant van het beleidsproces te betrekken waardoor hun positie is verbeterd.

Leefbaarheid


DoelstellingHet stimuleren van een sociaal betrokken gemeenschap, met participerende inwoners. Inwoners verantwoordelijk maken voor hun eigen woon- en leefomgeving.

In Escharen, Gassel, Grave en Velp worden gemeenschapsaccommodaties beheerd door inwoners. In 2018 zijn dankzij initiatieven van inwoners diverse verbouwingen voorbereid en/of uitgevoerd, zoals de overdracht van eigendom van het Dorpshuus in Escharen en de realisatie van een nieuwe keuken voor de Viersprong in Gassel.

SpeerpuntenDit behoort tot de reguliere werkzaamheden van de gemeente.


Jeugdhulp en gezondheidszorg

Context en achtergronden Op het gebied van jeugdhulp wordt regionaal samengewerkt op de schaal van Brabant Noord-oost. ’s-Hertogenbosch is hierbij de centrum-gemeente en verantwoordelijk voor de inkoop en verantwoording van de geïndiceerde jeugdhulp. De toegang tot de jeugdhulp is in het Land van Cuijk georganiseerd via het Basisteam Centrum Jeugd en Gezin Land van Cuijk. Om deze uit-voering centraal op te pakken is de gemeente Cuijk adoptiegemeente.

Centrumregeling en inkoop 2020 e.v.De centrumregeling en het beleidsplan 2015-2018 zijn geëvalueerd. Tegelijkertijd is ook de huidige inkoopsystematiek geëvalueerd. De aandachts-punten die uit deze evaluaties naar voren zijn gekomen zijn meegenomen bij het opstellen van de nieuwe centrumregeling, beleidsplan en inkoopsystematiek.


DoelstellingJeugdhulp is erop gericht om dicht bij huis onder-steuning te bieden bij vragen over opgroeien en opvoeden en waar nodig de toegang tot de (gespecialiseerde) jeugdzorg te garanderen en te organiseren. Uitgangspunt hierbij is dat ouders, als eerste verantwoordelijk zijn voor het gezond en veilig opgroeien van hun kinderen en voor de ontwikkeling van de talenten van hun kinderen op weg naar een zelfstandig leven.

STORMDe vijf gemeenten in het land van Cuijk hebben besloten actief in te zetten op depressie- en suïcide preventie , d.m.v. het project STORM. In dit project werken scholen, GGD en GGZ nauw samen. Onderzocht wordt of preventie op deze manier de ontwikkeling van een klinische depressie kan voorkomen bij adolescenten. Daarnaast zorgt dit project er voor dat jongeren met een verhoogd suïciderisico op tijd worden opgespoord en hulp geboden kan worden. De focus ligt tevens op de samenwerking met ketenpartners waardoor er

een verbinding ontstaat tussen zorg, school en gemeenten. Resultaten vanuit pilots in overige regio’s zijn veelbelovend. In 2019 zal in het LvC gestart worden met de STORM aanpak.

POH-GGZ jeugdAfgelopen jaren is gebleken dat samenwerking tussen huisartsen en ons Basisteam Jeugd en Gezin (BJG) nog geen vanzelfsprekendheid is. Daarnaast blijkt uit de cijfers dat huisartsen nog altijd veel verwijzen naar specialistische jeugdhulp. Om hulp-vragen preventiever op te kunnen pakken en de afstemming/samenwerking met BJG te versterken hebben de vijf gemeenten in het land van Cuijk besloten te starten met een pilot POH GGZ jeugd. Dit houdt in dat een praktijkondersteuner wordt aangesteld met expertise op het gebied van jeugd GGZ. Deze persoon zal fungeren als verbindings-officier tussen huisarts en BJG en zal tevens voor-liggende, preventieve hulpvragen oppakken zodat verwijzing naar specialistische jeugdhulp (deels) voorkomen kan worden. In 2018 is veel energie gestoken in het werven van huisartsen die deel willen nemen aan de pilot. Inmiddels zijn voor elke gemeente 1 of meerdere huisartsen bereid gevonden en is de POH GGZ Jeugd per 1 maart 2019 gestart.

GezondheidsbeleidEr is uitvoering gegeven aan het regionale gezond-heidsbeleid Land van Cuijk 2017 – 2020. Hierbij is nauw samengewerkt met partners zoals de GGD, Fyne en Novadic Kentron. Er hebben verschillende interventies en activiteiten plaatsgevonden op het terrein van de speerpunten: (preventie) over-gewicht en diabetes, alcohol- en drugsgebruik, eenzaamheid en depressie en gezondheid status-houders. Een voorbeeld van die inzet is de Gezonde School programma’s. Positieve Gezondheid is bij zowel beleid als uitvoering steeds vaker het uit-gangspunt. Met het innovatieve project ´Kwetsbaarheid de Baas is er succesvol ingezet op de preventieve screening van kwetsbaarheid bij ouderen. Het programma Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) speelde tot 2018 een rol daar waar het specifiek gaat om het terugdringen en voorkomen van overgewicht bij jongeren; die werkzaamheden zijn waar mogelijk overgenomen en ingebed in de werkzaamheden van de GGD en CGM.



1: Transformatie Jeugdhulp

- In december 2018 hebben de eerste dialooggesprekken plaatsgevonden om de transformatie jeugdzorg te concretiseren, in februari 2019 wordt er gegund. De eerste besteding van de budgetten verwachten we in maart 2019.

Op dit moment wordt er van uitgegaan dat de transformatieagenda geheel in 2019 en 2020 wordt gerealiseerd. Daling van de kosten, zal bij gelijkblijvende volumes, op z’n vroegst vanaf het jaar 2020 plaatsvinden. Daar waar nodig wordt in de nieuwe inkoopafspraken 2020 e.v. rekening gehouden met/voorgesorteerd op de transformatie van zorgproducten/arrangementen.



groep*


Bron

Jongeren met een delict voor de rechter in percentage van jongeren tussen 12 t/m 21 jaar*

Geen gegevens

beschikbaar

idem idem Verwey Jonker Instituut

Jongeren met jeugdhulp als percentage van alle jongeren tot 18 jaar**

9,6 9,2 10,5 CBS – Beleids-informatie Jeugd

Jongeren met jeugdbescherming als percentage van alle jongeren tot 18 jaar***

1,5 1,0 1,7 CBS – Beleids-informatie Jeugd

Jongeren met jeugdreclassering als percentage van alle jongeren van 12 tot 23 jaar****

0,6 0,3 Geen gegevens beschikbaar

CBS – Beleids-informatie Jeugd

*Het gemiddelde van andere gemeenten <25.000 inwoners bedraagt 0,84% (CBS 2015).**Het gemiddelde van andere gemeenten <25.000 inwoners bedraagt 9,8% (CBS 2016).***Het gemiddelde van andere gemeenten <25.000 inwoners bedraagt 0,9% (CBS 2016).****Het gemiddelde van andere gemeenten <25.000 inwoners bedraagt 0,5% (CBS 2016).

Inkomens voorzieningContext en achtergronden Ondanks dat het economisch klimaat verbetert, verwacht het Centraal Plan Bureau dat het aantal bijstandsgerechtigden vooralsnog slechts licht zal dalen. Gelijktijdig zal het aantal banen met loonkostensubsidie stijgen.

DoelstellingOp grond van de Participatiewet heeft de gemeente de verplichting om aan inwoners die hiervoor in aanmerking komen en die niet in

staat zijn om zelfstandig voldoende inkomen te verwerven een uitkering te verstrekken. Hierbij worden inwoners gewezen op de eigen verantwoordelijkheid om in hun levensonderhoud te voorzien.

Dit behoort tot de reguliere werkzaamheden van de gemeente.


Werk en activeringContext en achtergronden In 2018 was het mogelijk om, door de bundeling van de aantallen binnen de gemeente Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert, de focusprojecten ‘kwets-bare jongeren’, ‘motivatie’ en ‘statushouder’ uit te voeren. Dit ook omdat de belemmeringen en de oplossingen zich niet beperken tot één enkele gemeente, maar regio overstijgend zijn. De samen-werking met de verschillende partners in de regio maken onderdeel uit van het succes. Uitgebreidere informatie hebt u kunnen lezen in de Raadsinfor-matiebrief Evaluatie uitvoeringsprogramma re-integratie 2018.

Met deze inzet hebben we het momentum van een gunstige arbeidsmarkt weten te pakken en is het aantal uitkeringsgerechtigden van 151 begin 2018 teruggelopen tot 140 op het einde van het jaar.

DoelstellingInwoners aan betaald werk helpen. Indien directe toeleiding naar de arbeidsmarkt nog niet mogelijk is, worden diverse instrumenten ingezet om de mogelijkheden op de arbeidsmarkt te vergroten, zoals scholing en opleidingen, en vrijwilligerswerk. Dit geschiedt via maatwerk.



Realisatie referentiegroep*


Bron

Aantal banen per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15 tot 64 jaar

409,7**2017

525**2017

Laatste cijfers betreffen

2017

LISA

Percentage van de werkzame beroeps-bevolking ten opzichte van de beroeps-bevolking (netto arbeidsparticipatie)

67,3**2017

67,6**2017

Laatste cijfers betreffen

2017

CBS

Aantal lopende re-integratievoorzieningen per 10.00 inwoners van 15-64 jaar

23,3** eerste

halfjaar 2018

16,7** eerste halfjaar

2018

12,7** tweede

halfjaar 2017

CBS


Minimabeleid

DoelstellingGrave kent een goede systematiek van diverse zorgen minimaregelingen waarop een beroep gedaan kan worden. Heldere en goede communi-catie is hierbij van groot belang.

Het gemeentelijke minimabeleid bevordert eco-nomische en sociale zelfredzaamheid door onder-steuning te bieden bij financiële tegenslagen en bijzondere kosten teneinde inwoners in staat te stellen deel te nemen aan de maatschappij.


Ontwikkelingen Toelichting

Aanvalsplan armoedebestrijding en schuldpreventie

Er is preventief ingezet op het bevorderen van financiële zelfredzaamheid. Dit zetten we kracht bij door in 2019 een plan van aanpak armoedebestrijding en schuldpre-ventie te presenteren en uit te voeren. De voorbereidingen voor deze beleidsnotitie zijn in 2018 getroffen en er is een start gemaakt met het participatief vormgeven van dit beleidsplan.

Daarnaast zijn de door het rijk extra beschikbaar gestelde middelen (“Klijnsma middelen”) ten behoeve van de bestrijding van armoede onder kinderen ingezet. In 2018 is hier invulling aan gegeven middels subsidies aan stichting Leergeld en Doejemee. Het restant van de middelen is beschikbaar gesteld aan bestaande gemeentelijke minimavoorzieningen.



groep*


Bron

Aantal personen met een bijstandsuitkering per 1.000 inwoners*

19,9**eerste half jaar

2018

21,3**eerste half jaar 2018

19,0** tweede halfjaar

2017

CBS - Participatiewet

Percentage kinderen tot 18 jaar in een uitkeringsgezin

2,72%(2015, meest

recente cijfers)

3,48% xx Verwey Jonker Instituut

Werkloze jongeren als percentage van 16 t/m 22 jarigen

0,94%(2015, meest

recente cijfers)

0,98% xx Verwey Jonker Instituut

*Aantal personen met bijstandsuitkeringen per 1.000 inwoners van 18 jaar en ouder in gemeente Grave. Dit is inclusief partners.





Bron

Aantal cliënten met een maatwerkarrangement WMO per 10.000 inwoners

593 555 Kwartaalrapportage uitvoering sociaal

domein / niet bekend op www.waarstaatje

gemeente.nl

Maatschappelijke ondersteuning

Context en achtergronden Op het gebied van de Wmo wordt regionaal samengewerkt op de schaal van Brabant Noordoost-oost. De gemeente Oss is hierbij de centrum-gemeente en verantwoordelijk voor de inkoop en verantwoording van de individuele ondersteuning, gespecialiseerde dagbesteding, kortdurend ver-blijf en beschermd wonen. In 2018 is aangegeven de samenwerking te continueren. Medio 2019 zal daarom een nieuwe centrumregeling en een nieuw regionaal beleidsplan Wmo worden ontwikkeld. Afwijkend hierop wordt de huishoudelijke hulp ingekocht op de schaal van de gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert.


DoelstellingDe gemeente Grave heeft als doel dat alle inwoners (kunnen) meedoen in de samenleving. Ook als iemand ouder wordt, een beperking heeft of een chronische ziekte. In de uitvoering gaan we uit van de mogelijkheden van mensen en de wens om zo lang mogelijk in de eigen vertrouwde om-geving te wonen en een dag-invulling te hebben. Bij voorkeur onafhankelijk en zelf verantwoordelijk.


Conform de wettelijke opdracht hebben we in 2018, samen met Mooiland, statushouders gehuisvest volgens de opgelegde taakstelling. Alle gehuisveste statushouders hebben we in opdracht aan Sociom vluchtelingenwerk maat-schappelijke begeleid: via de coaching huisvesting en het participatieverklaringstraject. Andere acties in 2018 ter bevordering van integratie van deze doelgroep betreffen het taalcafé en de taalcoaches. Ook daar waar het gaat om re-integratie en participatie kreeg de doelgroep bijzondere aan-dacht. We verstrekten uitkeringen op basis van de participatiewet en via specifieke re-integratie trajecten hebben we statushouders naar opleiding of werk begeleid.Daarnaast hebben we uitvoering gegeven aan enkele projecten die we hebben kunnen uitvoeren vanuit de incidentele rijksmiddelen verhoogde asielinstroom. Denk hierbij aan extra inzet voor minderjarige statushouders op het gebied van maatschappelijke begeleiding (door Sociom) en jeugdgezondheidszorg (door de GGD), de subsi-diëring van het taalcafé en het opplussen van het budget voor de Bijzondere Bijstand.


Verbonden partijenDit programma kent een aantal verbonden partijen waar de gemeente mee samenwerkt en die een bijdrage leveren aan de gestelde beleidsdoelstellingen. Deze worden hieronder benoemd met elk (indien van toe-passing) relevante ontwikkelingen en beleidsvoornemens.

Gemeenschappelijke regeling Regionale Ambulancevoorziening Brabant Midden – West – Noord te ’s Hertogenbosch

Doel en Bijdrage Niet van toepassing.

Prestaties Hoewel er nog steeds geen duidelijkheid is over de ordening van de landelijke ambulancezorg – de Tijdelijke Wet ambulancezorg (TWaz) is sinds 2013 van kracht – heeft de Regionale Ambulancevoorziening (RAV) Brabant Midden-West-Noord er voor gekozen om zich niet afwachtend op te stellen, maar zich juist zo goed moge-lijk voor te bereiden met de kennis die nu voorhanden is. De RAV voldeed ook in 2018 ruimschoots aan de voorwaarden voor de vergunningverlening, voor zover die nu bekend zijn en vastgelegd in de beleidsregels van de TWaz. Sinds de oprichting van de GR in 2006 werkt de RAV met een begroting die volledig is gedekt door het budget vanuit de zorgverzekeraars, zonder verdere gemeentelijke bijdrage. De RAV Brabant Midden-West-Noord bleek ook in 2018 een financieel gezonde organisatie.


Gemeenschappelijke regeling Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst ‘Hart voor Brabant’ te ‘s Hertogenbosch

Doel en Bijdrage De GGD bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid van iedereen, met speciale aandacht voor risicogroepen. Dit doen ze door risico’s voor de gezondheid te voor-komen en de gezondheid van alle inwoners te bevorderen, in het kader van de Wet publieke gezondheid (Wpg) en de Jeugdgezondheidszorg (0-4 jarigen).

De GGD benadrukt de verschuiving van het accent in samenleving van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag. Daardoor krijgt preventie meer aandacht: voorkomen is beter dan genezen. De gemeente heeft hier een belangrijke rol: zij kan zorg en preventie met elkaar verbinden. De GGD helpt en adviseert de gemeente bij de uitvoering hiervan.

De ontwikkelpunten waarmee de GGD aan de slag wil zijn: - Meer vraaggericht werken;- Meer flexibiliteit, innovatie en maatwerk;- Minder schotten tussen de disciplines in het contact met klanten.

Prestaties Ook in 2018 waren de GGD activiteiten erop gericht om álle inwoners zo gezond en veilig mogelijk te laten leven. Met daarbij extra aandacht voor kwetsbare mensen. Enkele voorbeelden van activiteiten en prestaties uit 2018 zijn:• Ouders hebben via een digitaal dossier zelf controle over de gegevens van hun

kind, waaronder de afspraken.• Er is een nieuwe vragenlijst voor de tweede klas van het voortgezet onderwijs,

met depressie als vast onderdeel.• In oktober startte de GGD met de ouderchat.. Er waren al ruim 1.700 chats.• 91% jeugdigen bereikte tijdens het contactmoment, er waren 224.488 contacten

met jeugdigen en 25% had een vervolgcontact.• 91% van de kinderen bij 14 maanden werd gevaccineerd. In Land van Cuijk is dat

percentage nog hoger.• Meerdere gemeenten schakelden de GGD in voor een gezondheidsadvies bij

vergunningaanvragen of bij het inrichten het buitengebied. • Er waren 640 meldingen van een infectieziekte. • Er waren 56 adviezen over de hygiëne in instellingen.• Er waren 336 adviezen/antwoorden op vragen over milieu (en gezondheid).• Samen met kenniscentrum Telos ontwikkelden de Brabantse GGD’en de Brabantse

Omgevingsscan.• Behalve de prestaties meet de GGD de tevredenheid van de klanten. Het gemiddelde

van de metingen geeft aan dat 86% van onze klanten tevreden is.

Gemeenschappelijke regeling Kleinschalig Collectief Vervoer Brabant-Noordoost

Doel en Bijdrage De GR-KCV verzorgt voor de aangesloten gemeenten, waaronder de gemeente Cuijk, en voor de daartoe aangewezen doelgroepen, het collectief vraagafhankelijk vervoer. Ten behoeve van dit vervoer betaalt de gemeente Cuijk een bijdrage voor de beheers-kosten en een bijdrage ten behoeve van de exploitatie.

Prestaties In 2018 heeft een openbare aanbestedingsprocedure gelopen. Dit heeft geleid tot een nieuwe vervoerder per 1 januari 2019, te weten Munckhof.


Gemeenschappelijke regeling Werkvoorzieningsschap Noordoost-Brabant te Oss

Doel en Bijdrage In het najaar 2016 is een partnership contract gesloten met de IBN voor de periode 2017-2020.

Prestaties Het voorzien in voldoende werkgelegenheid voor personen met een Wsw-indicatie. Door de wetswijziging in 2015 (einde aan nieuwe instroom) is dit voor een jaarlijks kleiner wordende groep personen.

Veilig Thuis Brabant-Noordoost

Doel en Bijdrage Het huidige uitvoeringsplan voor de regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling loopt in 2018 af. In 2018 zal er een nieuw plan worden opgesteld.

Prestaties In 2018 zijn voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd voor het implementeren van de nieuwe Wet Meldcode. Daarnaast zijn de gesprekken opgestart om te komen tot een nieuwe regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. Deze gesprekken zijn echter nog in volle gang en is er tot op heden geen gedragen regiovisie die vast-gesteld kan worden.


Programma: 5 - Maatschappelijke zaken



Realisatie Verschil


5.1 - Leefbaarheid 1.163 966 1.103 -137

5.2 - Welzijn en gezondheidszorg 455 470 463 7

5.3 - Inkomensvoorziening 2.685 2.659 2.484 175

5.4 - Werk en activering 2.127 2.250 2.181 69

5.5 - Minimabeleid 572 593 580 13

5.6 - Maatschappelijke ondersteuning 6.129 6.695 6.710 -15

Totaal - Lasten 13.131 13.633 13.521 111

5.1 - Leefbaarheid 0 0 93 93

5.2 - Welzijn en gezondheidszorg 61 61 60 -1


5.4 - Werk en activering 0 0 1 1

5.5 - Minimabeleid 12 12 22 10

5.6 - Maatschappelijke ondersteuning 999 116 184 67

Totaal - Baten 2.913 2.307 2.499 192

Saldo 10.218 11.326 11.023 303


Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzienOmschrijving programma Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien biedt een overzicht van alle baten en lasten die niet specifi ek aan een programma toegerekend kunnen worden. Bijvoorbeeld de algemene uitkering en niet-gebonden belastingen, zoals de onroerendezaakbelastingen.

Context en achtergronden De vanaf 2017 geldende wijzigingen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) voor de lagere overheden zijn doorgevoerd op het gebied van:• De gewijzigde toerekening van rente aan de

grondexploitaties (fi nanciële gevolgen verwerkt in deze begroting)

• Overhead (verwerkt in de programma’s; ingevoerd vanaf begroting 2017)

• Investeringen maatschappelijk nut (geen fi nan-cieel effect voor de meerjarige begroting 2018)

• Vennootschapsbelasting (geldt vanaf 2016, geen belastingdruk voor de begroting )

• Geprognosticeerde balans / EMU saldo (opgenomen in de paragraaf Financiering vanaf begroting 2017)

• Taakvelden (opgenomen in de bijlagen vanaf begroting 2017)

• Beleidsindicatoren (opgenomen in de programma’s vanaf begroting 2017)

• Verbonden partijen (opgenomen in de programma’s vanaf begroting 2017).


Programma-doelstellingHet uitgangspunt is een solide fi nancieel beleid waarbij het realiteitsgehalte groot moet zijn. De begroting moet duurzaam in evenwicht zijn.


1: Sluitende begroting waarbij structurele uitgaven met structurele middelen worden gedekt

XHet begrotingssaldo 2018 was bij vaststelling van de begroting negatief 2018: € 351.000 (N)




Bron

Gemiddelde WOZ (x € 1.000) 210 230 202 CBS

Gemeentelijke woonlasten een-persoonshuishouden (in euro’s)

710 654 728 COELO

Gemeentelijke woonlasten meer-persoonshuishouden (in euro’s)

728 771 771 COELO


Wat heeft het gekost?Hieronder wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen (inclusief onvoorzien), zoals voorgeschreven in artikel 8-5 van het Besluit begroting en verantwoording (BBV). In onderstaande tabel zijn afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opge-telde (afgeronde) bedragen.

Programma: 6 - Algemen dekkings-middelen en onvoorzien



Realisatie Verschil


6.1 - Lokale heffingen, waarvan besteding niet gebonden is

228 219 245 -26

6.2 - Overige algemene dekkingsmiddelen -256 2.016 2.280 -264

6.3 - Algemene uitkering 4 4 4 -0

6.5 - Saldo van de financieringsfunctie -274 -66 -58 -8

6.6 - Overhead 3.240 3.394 3.518 -123

Totaal - Lasten 2.943 5.567 5.988 -421


2.543 2.622 2.671 49

6.2 - Overige algemene dekkingsmiddelen 582 2.589 2.368 -222

6.3 - Algemene uitkering 17.159 17.672 17.656 -16

6.4 - Dividend 81 0 0

6.5 - Saldo van de financieringsfunctie 0 0 4 4

6.6 - Overhead 4 0 0

Totaal - Baten 20.369 22.884 22.698 -185

Saldo -17.426 -17.317 -16.710 -607

Verbonden partijenDit programma kent een aantal verbonden partijen waar de gemeente mee samenwerkt en die een bijdrage leveren aan de gestelde beleidsdoelstellingen. Deze worden hieronder benoemd met elk (indien van toe-passing) relevante ontwikkelingen en beleidsvoornemens.

Brabant Water N.V. te ‘s Hertogenbosch

Beleidsvoornemens Het vigerende financiële beleid betreft de planperiode 2017-2020.

Ontwikkelingen Brabant Water vervangt ongeveer 110 kilometer van haar drinkwaternet per jaar. Als onderdeel van een ambitieus innovatieprogramma. Dit is erop gericht om de traditionele wijze van vervanging met de traditionele leidingen en aansluitingen slimmer uit te voeren. Uitgangspunt is dat we optimaal gebruik maken van ontwik-kelingen op het gebied van onder andere recyclebare materialen, aanlegtechniek, inspectietechniek en besturingstechniek op afstand met nieuwe generaties sensoren. Doelstelling is om uiteindelijk met een jaarlijks gelijkblijvende investering steeds meer kilometers van het leidingnet te kunnen vervangen.


Overhead Tot en met begrotingsjaar 2016 werden kosten van overhead verdisconteerd over de programma’s. Dit betreft kosten van bijvoorbeeld huisvesting, automatisering en facilitaire zaken. Om de raad meer inzicht te geven in de totale kosten van de overhead voor de gehele organisatie en om hierover ook meer zeggenschap te geven, is in artikel 8, lid 1 letter c BBV voorgeschreven dat in het programmaplan een apart overzicht

opgenomen moet worden van de kosten van de overhead. De kosten die betrekking hebben op het primaire proces, zoals salariskosten, moeten, indien moge-lijk, worden opgenomen in de programma’s. Salariskosten die niet direct toewijsbaar zijn aan programma’s, zoals kosten van het MT, financiën en juridische zaken, blijven staan op overhead.

In onderstaande tabel vindt u de kosten van de overhead voor 2018.

Met ingang van 2016 zijn gemeenten Vennoot-schapsbelastingplichtig geworden. Vennootschaps-belasting (Vpb) is verschuldigd over fiscale winsten van ondernemersactiviteiten. Omdat de resultaten op fiscaal belaste activiteiten onderling worden verrekend en aangifte wordt gedaan over het

totale (gesaldeerde) resultaat, moet de Vpb-heffing worden begroot en verantwoord als een centrale post in de begroting en in de jaarrekening.

In onderstaande tabel vindt u de kosten van de vennootschapsbelasting voor 2018.

Vennootschapsbelasting

Omschrijving Bedrag begroot primitief Begroot na w ijziging Bedrag w erkelijk VerschilOverhead 3.236 3.394 3.518 -124

Omschrijving Bedrag begroot primitief Begroot na w ijziging Bedrag w erkelijk VerschilVennootschapsbelasting 0 0 0 0

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | PARAGRAFEN56

57 JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE MILL EN SINT HUBERT | PARAGRAFEN

PARAGRAFEN

Paragraaf 1 Lokale heffi ngenInleiding In het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) zijn de eisen opgenomen waaraan deze paragraaf moet voldoen. Doel van de laatste vernieuwing van het BBV was meer transparantie van het besluitvormingsproces en daarmee een grotere betrokkenheid van alle belanghebbenden bij dit proces. Ander doel was onder meer een betere vergelijkbaarheid van kosten en beleidsresultaten

met andere gemeenten. Ook kan hiermee een versterkt inzicht in de fi nanciële positie van de gemeenten worden bereikt.

a. geraamde inkomstenIn onderstaand overzicht zijn de gerealiseerde opbrengsten 2018 en de geraamde opbrengsten 2018 van alle lokale heffi ngen weergegeven.

soort heffi ng begroot 2018 primitief

begroot 2018 na wijziging

realisatie 2018

verschil verschil in %

(bedragen x € 1.000)

Onroerendezaakbelastingen 2.417 2.514 2.552 38 1,5

Rioolheffi ng 1.285 1.092 1.072 -20 -1,8

Afvalstoffenheffi ng/reinigingsrecht 899 899 915 16 1,8

Leges (omgevingsvergunningen) 237 137 177 40 29,2

Leges (reisdocumenten/rijbewijzen) 103 103 104 1 1,0

Hondenbelasting 74 74 80 6 8,1

Leges (overige secretarieleges) 65 63 65 2 3,2

Lijkbezorgingsrechten 61 61 47 -14 -23,0

Reclamebelasting 26 26 24 -2 -7,7

Marktgelden 27 17 16 -1 -5,9

Baatbelastingen 5 0 0 0 0,0

af: Kwijtschelding -77 -77 -76 1 -1,3

totaal 5.122 4.909 4.976 67 1,4

Hierna volgt een analyse van de verschillen tussen geraamde en de uiteindelijke verantwoorde belastingopbrengsten in 2018. Zie de tabel hier-voor. Alleen bij afwijkingen van meer dan 10% of meer dan € 25.000 is een toelichting gegeven.

OnroerendezaakbelastingenDe meeropbrengst van € 38.000 is een combinatie van twee belangrijke oorzaken. Meer groei dan gemiddeld geraamd en minder derving door gehonoreerde waarde-bezwaren.

LegesDe werkelijke opbrengsten leges omgevings-vergunningen zijn uiteindelijk 29% of € 40.000 toch nog hoger uitgevallen dan geraamd na wijziging. Het is helaas op voorhand niet altijd goed in te schatten of en wanneer bouwplannen daadwerkelijk worden opgepakt en in welk dienst-jaar deze baten vervolgens kunnen worden verantwoord. Ter illustratie: in 2017 is € 40.000 meer ontvangen dan geraamd.

58 JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | PARAGRAFEN

LijkbezorgingsrechtenHet blijft bij deze heffing heel lastig om juist te ramen. Denk aan de toename van het aantal crematies. Verder deden rechthebbenden vaker afstand van een graf. De opbrengst is om voor-noemde redenen 23% of € 14.000 lager uitgevallen dan geraamd.

b. beleid ten aanzien van de lokale heffingenMet betrekking tot het tarievenbeleid zijn voor 2018 de volgende maatregelen (beleidsvoornemens) daadwerkelijk doorgevoerd:• Verhoging van de tarieven hondenbelasting,

leges, lijkbezorgingsrechten, marktgelden en reclamebelasting met 1% (inflatiecorrectie)

• Verlaging van de tarieven rioolheffing met 15% op grond van gewijzigde wettelijke voorschriften (Besluit Begroting en Verantwoording (BBV);

• Vaststelling van de tarieven (on)roerende- zaakbelastingen 2018 rekening houdend met de herwaardering en de verhoging van de ozb- opbrengsten met 9,7%. Deze verhoging bestaat enerzijds de in de Kadernota vastgestelde verhoging met 2% aangevuld met een verhoging van 7,7% ter dekking van de inkomstenderving door verlaging van tarieven rioolheffing.

c. overzicht op hoofdlijnen van de diverse heffingen Hierin moet ook in de jaarrekening waar mogelijk en waar relevant inzichtelijk worden gemaakt hoe de verhouding is tussen de werkelijke lasten en de werkelijke baten. In onderdeel a. hiervoor staan de heffingen die in onze gemeenten worden geheven. Deze zijn gebaseerd op de Gemeentewet en verder uitgewerkt in belastingverordeningen en daarbij behorende tarieventabellen. In dit onderdeel wordt ingegaan op de rioolheffing, de

reinigingsheffingen, de lijkbezorgingsrechten en de leges.

MethodiekBij het inzichtelijk maken van de kostendekkend-heid van riolering, afval en lijkbezorgingsrechten is een berekening gemaakt op basis van de volgens BBV toe te rekenen overhead. Dit tarief is bij de begroting 2018 berekend op € 37,69.

RioolheffingDe beleidsuitgangspunten (artikel 10, onderdeel c van het BBV)• De rioolheffing is een bestemmingsheffing. • Met de rioolheffing kon de gemeente naast de

zorg voor het riool tevens voorzieningen bekostigen die het mogelijk maken in te spelen op de zorg voor het hemelwater en grondwater.

• Deze zorgtaken zijn in het verbreed gemeentelijk rioleringsplan (VGRP 2015-2019) opgenomen.

• Via storting en aanwending van de gevormde voorziening kunnen de tarieven gelijkmatig worden ingezet.

• Het VGRP 2015-2019 is verwerkt in de taakvelden in de jaarrekening 2018.

• De BTW en de rente zijn extracomptabel toegerekend.

Omschrijving Opslag

Overhead CGM 2.599.019

Overhead Grave 708.053

Totaal 3.307.072

Aantal fte * productieve uren 87.754

Extracomptabel tarief riool/afval/lijkbezorging

€ 37,69

Taakveld Aantal uren Toerekenen aan taakveld riolering

Tarief overhead

Totaal

7.2 Riolering 1.630 100% € 40,47 € 65.946

2.1 Verkeer en vervoer (Straatreiniging) 1.499 50% € 40,47 € 30.322

6.3 Inkomensregelingen 215 33% € 40,47 € 2.875

0.64 Belastingen overig 1.539 33% € 40,47 € 31.147

Totaal € 130.290

Berekening toe te rekenen overhead


Taakveld Aantal uren Toerekenen aan taakveld afval

Tarief overhead

Totaal

7.3 Afval 1.366 100% € 40,47 € 55.272

6.3 Inkomensregelingen 215 50% € 40,47 € 4.356

0.64 Belastingen overig 1.539 50% € 40,47 € 31.147

2.1 Verkeer en vervoer (straatreiniging) 1.499 33% € 40,47 € 20.215

5.7 Openbaar groen (blad en groenafval)

8.004 15% € 40,47 € 48.590

Totaal € 159.579

Omschrijving Lasten Baten Saldo

Totaal uitgaven* € 1.132.000 € 1.132.000

Totaal inkomsten € 1.092.275 € 1.092.275

Onttrekking voorziening € 39.725

Kostendekkendheid ** 96,49%

*Inclusief toe te rekenen overhead** Na onttrekking uit de voorziening is de kostendekkendheid 100%


Effect 2018

ReinigingsheffingenDe beleidsuitgangspunten (artikel 10, onderdeel c van het BBV)• Afvalstoffenheffing wordt geheven voor het inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen• Reinigingsrecht voor het ophalen van klein bedrijfsafval• Beoordeeld is welke kosten van activiteiten toerekenbaar zijn en daarmee zijn verhaald via de afval-

stoffenheffing en het reinigingsrecht.


Totaal uitgaven* 1.290.903 1.290.903

Totaal inkomsten 1.139.273 1.139.273

Onttrekking voorziening** 151.630

Kostendekkendheid 88%

*Inclusief toe te rekenen overhead** Na onttrekking uit de voorziening is de kostendekkendheid 100%

Effect 2018

LijkbezorgingsrechtenDe beleidsuitgangspunten (artikel 10, onderdeel c van het BBV):• De rechten worden geheven voor diensten die

verband houden met het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen.

• De maatschappelijke tendens is dat het aantal begravingen afneemt ten opzichte van crematies.

• Extra verhoging van de tarieven kan leiden tot nog minder begravingen.

• Beoordeeld is welke kosten van activiteiten toerekenbaar zijn en daarmee konden worden verhaald via de lijkbezorgingsrechten.

• De BTW is waar van toepassing extracomptabel toegerekend.


LegesVoor de leges zijn aanvullende eisen in het BBV opgenomen(artikel 10, onderdeel c van het BBV). Dat blijkt met name uit de toelichting. Volgens de toelichting op het BBV moet per hoofdstuk van de legestarieventabel de mate van kostendekking worden vermeld. Dat moet volgens de Commissie BBV ook in de jaarrekening.

Volgens de Gemeentewet en de belastingrechter vindt de toets van de maximale kostendekking alleen op begrotingsbasis plaats. Dat hoeft ook niet per hoofdstuk maar op het totaal van de legesverordening.Dat betekent dat er per hoofdstuk kruissubsidiering is toegestaan. Een lagere kostendekking op een legesonderdeel mag worden gecompenseerd door een hogere kostendekking op een ander onderdeel.

De BBV-eisen op dit terrein zijn uitgewerkt in de tabellen hierna. Uitgangspunten die hierbij zijn gehanteerd zijn:• Voor wat betreft de berekening van de overhead

zijn dezelfde uitgangspunten gehanteerd zoals die bij de rioolheffing en reinigingsheffingen.

• Vaak gaat het in een aantal hoofstukken om heel geringe aantallen. Sommige diensten worden soms maar enkele keren per jaar aangevraagd. Een gemiddelde tijdsbesteding is dan niet te meten.

• Door de Rijksoverheid zijn wettelijke leges-tarieven voorgeschreven zoals die voor akten burgerlijke stand, eigen verklaring rijbewijs,

verstrekkingen aan BRP-afnemers, naturalisatie, persoonslijsten, verklaring omtrent personen (VOG) en speelautomaten. Die zijn daarom qua tariefstelling niet beïnvloedbaar door eigen gemeentelijke kostenberekeningen maar maken wel deel uit van de gemeentelijke kosten en ook van de totale legesontvangsten.

• De Rijksoverheid heeft voor rijbewijzen en reisdocumenten wettelijke maximumtarieven vastgesteld.

• De werkelijke opbrengsten leges omgevings-vergunningen zijn op voorhand niet altijd goed in te schatten.

De hoofdstukken waarop geen legesopbrengsten zijn verantwoord, zijn niet in de tabel op de volgende pagina opgenomen.

d. aanduiding van de lokale lastendrukDe gemiddelde lastendruk is in 2018 ten opzichte van 2017 door de eerder genoemde belasting-maatregelen als volgt gewijzigd: voor een huurder -/- 8,6 %; voor een eigenaar/bewoner -/- 0,7 %.

e. beschrijving van het kwijtscheldingsbeleidAls een belastingplichtige over te weinig financiële middelen beschikt, kan kwijtschelding worden verleend. De kwijtscheldingsnormen in Grave zijn zo ruim als wettelijk is toegestaan. Vermogens-bestanddelen en onverantwoord bestedings-gedrag kunnen kwijtschelding in de weg staan. Het aanvragen van kwijtschelding is voor de meeste gevallen veel eenvoudiger geworden. Dat kan desgewenst zelfs digitaal en men kan volstaan met aanmelding via DigiD.


Totaal uitgaven* 80.066 80.066

Totaal inkomsten 46.560 46.560

Saldo 33.506

Kostendekkendheid 58%

*Inclusief toe te rekenen overhead

Effect 2018

Taakveld Aantal uren Toerekenen aan taakveld afval

Tarief overhead

Totaal

7.5 Begraafplaatsen 442 100% € 40,47 € 17.898

Totaal € 17.898



f. actuele ontwikkelingenIn de paragraaf lokale heffingen van de Program-mabegroting 2018 is een aantal (beleids)ontwik-kelingen op het lokale belastinggebied opge-somd. In deze jaarrekening gaan wij kort nog even in op de stand van zaken.

Macronorm OZB 2018De macronorm (dat is een bestuurlijke afspraak zonder directe gevolgen) is voor 2018 definitief vastgesteld op 3,1%. In 2018 is deze norm nood-gedwongen overschreden door een verhoging met 11,7%. Deze verhoging bestaat enerzijds uit de in de begroting 2018 vastgestelde verhoging met 2% aangevuld met een verhoging van 7,7% ter dekking van de inkomstenderving door ver-laging van de tarieven rioolheffing. De lastendruk voor een gemiddeld huishouden van een eigenaar/bewoner daalde hierdoor met gemiddeld 0,7%.

Hervorming gemeentelijk belastinggebiedTen tijde van het opstellen van de begroting 2018 was er nog geen regeerakkoord. In het meest recente regeerakkoord (oktober 2017) is niets opgenomen over de uitbreiding van het lokaal

belastinggebied. Op 14 februari 2018 onder-tekenden het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen een interbestuurlijk programma (IBP) met bijbehorende gezamenlijke agenda. Daarin zijn enkele fiscale thema’s benoemd. Hiermee staat de deur naar een uitbreiding van het lokale belastinggebied toch weer heel voor-zichtig op een kier.

Alternatieve financiering fysieke domein omgevingswet en WKB Met de komst van de Omgevingswet en het (uitgestelde) wetsvoorstel kwaliteitsborging voor het bouwen (WKB) verandert het proces van vergunningverlening, toezicht en handhaving in hoge mate. De commissie Financiën van de Vereniging van Nederlandse gemeenten (VNG) wil onderzoek laten doen naar toekomstige financiering. Alternatieven werden daarbij steeds bekeken vanuit het bredere perspectief van de uitbreiding van het lokale belastinggebied. Deze uitbreiding van het belastinggebied is op de lange baan geschoven. Over het betreffende onderzoek door of namens de VNG is nog niets bekend.

Hoofdstuk legestarieventabel Lasten € Baten € % kosten-dekking

Nr. Titel 1 Algemene dienstverlening

1. Burgerlijke stand 16.448 15.125 92%

2. Reisdocumenten 77.553 61.322 79%

3. Rijbewijzen 45.463 42.751 94%

4. Verstrekkingen uit de basisregistratie personen (BRP) 7.404 7.753 105%

9. Overige publiekszaken 2.919 1.970 67%

15. Winkeltijdenwet 255 195 76%

17. Kabels en leidingen 14.494 13.555 94%

18. Verkeer en vervoer 16.312 14.123 87%

Totaal titel 1 180.848 156.794 87%

Titel 2 Dienstverlening vallend onder fysieke leef-omgeving/omgevingsvergunning

3. Omgevingsvergunning 237.896 152.176 64%

8. Bestemmingswijzigingen zonder activiteiten 12.611 11.767 93%

11. In deze titel niet benoemde beschikkingen 12.663 12.855 102%

Totaal titel 2 263.170 176.798 67%

Titel 3 Dienstverlening vallend onder Europese dienstenrichtlijn

1. Horeca 2.871 2.580 90%

8. 2. Evenementen en overige APV-vergunningen 31.081 8.866 29%

Kinderopvang 1.856 1.544 83%

Totaal titel 3 35.808 12.990 36%

Totaal titel 1 tot en met 3 (toets 229b Gemeentewet) 479.826 346.582 72%


Paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersingInleidingHet weerstandsvermogen is het vermogen van de gemeente om niet-structurele financiële tegen-vallers op te kunnen vangen teneinde haar taken te kunnen voortzetten. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen weerstandscapaciteit en de risico’s waarvoor geen voorzieningen zijn getroffen of verzekeringen zijn gesloten. In schema:

Weerstandsvermogen:

Risico’s Relatie Weerstandscapaciteit

Het weerstandsvermogen is van belang voor het bepalen van de gezondheid van de financiële positie van de gemeente voor het begrotingsjaar zelf, maar ook voor de meerjarenramingen.

Beleid weerstandsvermogenWettelijk gezien moet de algemene reserve minimaal de benodigde weerstandscapaciteit bedragen. Analyse van het gevoerde beleid voor het weerstandsvermogen vindt twee keer per jaar plaats; bij de begroting en bij de jaarrekening.

Beleid reserves en voorzieningenOp 17 november 2015 is de beleidsnota reserves en voorzieningen 2015 vastgesteld. De beleidsnota geeft de spelregels weer hoe om te gaan met de reserves en voorzieningen. Hierbij zijn de volgende beleidsuitgangspunten vastgesteld:1. Het aantal reserves en voorzieningen wordt zo

beperkt mogelijk gehouden.2. Voldoen aan eisen bij instellen nieuwe voor-

zieningen.3. Voldoen aan eisen bij instellen nieuwe reserves.4. Op reserves wordt geen rente bijgeschreven. 5. Resterend saldo (bij opheffing) reserves vloeit

terug naar de algemene reserve. 6. De reserves worden jaarlijks kritisch beoordeeld. 7. Minimale startbedrag van een reserve bedraagt

€ 25.000. 8. Reserve heroverwegen en eventueel opheffen

indien gedurende 2 jaar geen mutatie heeft plaats gevonden en/of lager is dan € 10.000.

Bij alle uitgangspunten geldt dat de gemeenteraad hier van af kan wijken en met een raadsbesluit anders kan besluiten.

WeerstandscapaciteitWeerstandscapaciteit: middelen waarover de gemeente beschikt/kan beschikken om niet voorziene financiële tegenvallers te dekken.De hoogte van de weerstandscapaciteit wordt bepaald door de gehele of gedeeltelijke sommatie van reservecomponenten op de balans, zoals: • De in de begroting opgenomen ruimte in de

stelpost onvoorziene uitgaven. • Het vrij aanwendbare deel van de algemene

reserve. • De onbenutte belastingcapaciteit. • De stille reserves, zijnde die activa waarvan de

boekwaarde lager is dan de werkelijke waarde en die direct verkoopbaar zijn.


Onbenutte belastingcapaciteitDe onbenutte belastingcapaciteit is de capaciteit ten opzichte van de zogenaamde Artikel 12-normen. Uitgangspunt voor de tarieven rioolrechten, reinigingsheffingen en leges is dat ze 100%-kosten-dekkend zijn. Wanneer de OZB-capaciteit berekend wordt op basis van redelijk peil –dat wil zeggen de artikel 12 norm (120% van het gemiddelde tarief voor de OZB) – dan bedraagt de onbenutte belastingcapaciteit maximaal € 603.000 op basis van de jaarrekening 2018 .

Stelpost onvoorziene uitgavenIn de begroting 2018 is de hoogte van deze post vastgesteld op € 25.000. In het jaar is niets geput uit de stelpost onvoorzien.

Vrij aanwendbare deel van de algemene reserveDe stand van de algemene reserve bedraagt per 31 december 2018 € 9.771.000.

Risico’sHieronder wordt een overzicht gegeven van de risico’s die de financiële positie van onze gemeente kunnen beïnvloeden. Het inzicht in de potentiële risico’s geeft een beter fundament voor het oordeel over de financiële positie.

Een risico kan worden omschreven als het gevaar voor schade of verlies door interne en/of externe omstandigheden. Omstandigheden waarvoor geen voorzieningen zijn getroffen omdat het niet mogelijk is een redelijke inschatting van de omvang van de schade of het verlies te maken.

Om een evenwichtig financieel beleid te voeren is het van belang dat periodiek een zo breed mogelijke analyse wordt opgesteld van de gevaren die kunnen leiden tot verstoringen van het (meer-jarige) budgettaire beeld. Een risicoanalyse, onderdeel van risicomanagement, is hiervoor een geschikte methode.De risico’s kunnen worden ingedeeld in:• Risico’s voortvloeiend uit het eigen beleid.• Risico’s voortvloeiend uit het beleid van een

andere overheid.• Risico’s voortvloeiend uit de samenwerking met

andere gemeenten of instanties.• Risico’s voortvloeiend uit het doen/nalaten van

derden.• Risico’s voortvloeiend uit voor de gemeente niet

te beïnvloeden (autonome) ontwikkelingen.

Jaarrekening 2018 Begroting 2018

Weerstandscapaciteit (bedragen x € 1.000)

Weerstandscapaciteit exploitatie:Onbenutte belastingcapaciteit:

• OZB

Onvoorzien

603 512

25 25

Totaal structureel 628 537

Weerstandscapaciteit vermogen:

Resultaat -270 -233

Vrij aanwendbare reserves 9.771 11.507

Stille reserves pm Pm

Totaal incidenteel 9.501 11.274

Totaal weerstandscapaciteit 10.129 11.811


Onderwerp Risicobeschrijving

Gemeentelijke bouwgrond-exploitaties.

In deze begroting is de grondexploitatie geactualiseerd. Bij alle lopende projecten zijn de risico’s geanalyseerd. Hiervoor wordt verwezen naar de paragraaf grondbeleid en het vertrouwelijke scenario-overzicht. Daarin staat ook de berekening van de hoogte van de benodigde risicoreserve.

Maximaal risico Kans

€ 0,-. Deze risico’s kunnen worden opgevangen binnen de weerstands-capaciteit.

Mogelijk (Kans:40 – 60%)


Gewaarborgde geldleningen en andere garantieverplichtingen.

De geldleningen in het kader van de sociale woningbouw worden primair gewaarborgd door het Waarborgfonds Sociale Woning-bouw (WSW). Het bedrag van de achtervang wordt voor 2018 berekend op € 7.304.609. De risico s van de gemeente als achter-vanger zijn gering. Het WSW kent een triple A/rating en er zijn een aantal andere zekerheden voordat de gemeente in beeld komt.De gemeente heeft ook leningen gegarandeerd op grond van de publieke taak. In dat kader wordt borg gestaan voor een tweetal leningen. Het restant van deze leningen is op 31-12-2018 € 205.209 waarbij de risico’s moeilijk zijn in te schatten.


€ 205.209 Zelden (Kans: 0 – 20%)


Arbeidsongeschiktheid bestuurders Een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor bestuurders is duur. Daarom is er voor gekozen geen verzekering af te sluiten. Hier-door ligt het risico van de kosten bij arbeidsongeschiktheid van bestuurders bij de gemeente.


€ 250.000 Zelden (Kans: 0 – 20%)


Verkoop gebouw Katrien De verkoopopbrengst van het gebouw Katrien is onzeker. Indien het gebouw niet wordt verkocht is er een bedrag benodigd om het gebouw geschikt te maken voor toekomstig gebruik. Dit wordt grof geraamd op ongeveer € 250.000. Er is geen rekening gehouden in de begroting met toekomstig onderhoud bij geen verkoop. Daarnaast is de verkoop als dekking ingebracht voor de kapitaallasten van Catharinahof. Indien de verkoop niet doorgaat dan stijgen deze kapitaallasten met € 25.000 per jaar.


€ 250.000 incidenteel en € 25.000 structureel

Mogelijk (Kans:40 – 60%)

Risico’s voortvloeiend uit het eigen beleid



Jeugd We zien al een aantal jaren een stijging van uitgaven jeugdzorg.


€ 200.000 Bijna zeker (Kans: 80 – 100%)


Wmo (oud en nieuw) We zien de laatste jaren een toename in met name het gebruik van immateriële ondersteuning (begeleiding en dagbesteding). Dit zien we ook bij grote woningaanpassingen.Dit heeft onder andere te maken met een toename van de doelgroep en het feit dat deze doelgroep langer zelfstandig thuis blijft wonen.


€ 100.000 immateriele ondersteuning€ 80.000 grote woning aanpassing

Mogelijk (Kans: 40 – 60%)


BUIG-budget Op het BUIG budget van 6.3 miljoen lopen we een risico van 10%


€ 210.000 Mogelijk (Kans:40 – 60%)


Deelnemingen in overige gemeenschappelijke regelingen.

De gemeente loopt financiële risico’s in gemeenschappelijke regelingen. Voor zover daarvan sprake is worden deze toegelicht in de paragraaf ‘verbonden partijen’.


€ 70.000 Onwaarschijnlijk (Kans: 20 – 40%)

Risico’s voortvloeiend uit het beleid van een andere overheid

Risico’s voortvloeiend uit de samenwerking met andere gemeenten of instanties

Risico’s voortvloeiend uit het doen/nalaten van derdenNiet van toepassing.

Kans en gevolgVoor wat betreft de kans dat een risico zich daadwerkelijk voordoet, wordt uitgegaan van de volgende tabel:

Door toetsing met de beschikbare middelen en het aanwezig financieel weerstandsvermogen kan een evenwichtiger beeld worden gevormd van de financiële positie van een gemeente en de ontwikkeling daarvan.

Inschatting risico’s Bij het inschatten van de risico’s is rekening gehouden met het maximale bedrag en de kans dat dit zich voor doet. Deze inschatting levert het volgende beeld op.

Kans Waarde tussen

Gemiddeld

1. Zelden 0 – 20% 10%

2. Onwaarschijnlijk 20 – 40% 30%

3. Mogelijk 40 – 60% 50%

4. Waarschijnlijk 60 – 80% 70%

5. Bijna zeker 80 – 100% 90%


Risicoanalyse

Omschrijving risico I/S Max. risicoin €

Kans

Berekendrisico

Gewaarborgde geldleningen I 205.209 10% 20.521

Arbeidsongeschiktheid bestuurders I 250.000 10% 25.000

Verkoop gebouw Katrien I 250.000 50% 125.000

Deelnemingen in gemeenschappelijke regelingen I 70.000 30% 21.000

Totaal incidentele risico's 775.209 191.521

Jeugd S 200.000 90% 180.000

WMO S 180.000 50% 90.000

BUIG S 210.000 50% 105.000

Verkoop gebouw Katrien S 25.000 50% 12.500

Totaal structurele risico's 615.000 387.500

Benodigde weerstandscapaciteit 579.021

ConclusieOp basis van de geïnventariseerde risico’s en de kansberekening dat deze zich daadwerkelijk voor zullen doen is berekend dat de benodigde weer-standscapaciteit € 579.021 bedraagt. Er is per 31 december 2018 in de algemene reserve € 9.771.000 beschikbaar en het totale weerstand-standsvermogen is berekend op € 10.129.000.Het weerstandsvermogen is daarmee ruim vol-doende voor de opvang van de nu bekende risico’s.

Relatie benodigde en beschikbare weerstands-capaciteitOm te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico’s en de daarbij benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit.

Ratio Beschikbare weerstandscapaciteitweerstands- ------------------------------------------vermogen = Benodigde weerstandscapaciteit

Voor Grave betekent dit voor 31 december 2018 een ratio van € 10.129.000/579.021 = 17,49. Indien we alleen van de algemene reserve uit gaan als beschikbare weerstandscapaciteit dan is de ratio weerstandsvermogen 9.771.000/579.021 = 16,87.

Om de ratio voor het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen maken wij gebruik van onderstaande waarderingstabel die in samen-werking tussen de Universiteit van Twente en het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement is opgesteld.

Gegeven de ratio van 16,87 betekent dit voor gemeente Grave dat het weerstandsvermogen uitstekend is. Let wel: De rapportage omtrent het weerstands-vermogen is een momentopname. Nieuwe projecten, economische ontwikkelingen en investeringsbeslissingen kunnen het risicoprofiel negatief of positief beïnvloeden waardoor het weerstandsvermogen een andere waardering krijgt.

Waardering Ratio Betekenis

A > 2,0 Uitstekend

B 1,4 – 2,0 Ruim voldoende

C 1,0 – 1,4 Voldoende

D 0,8 – 1,0 Matig

E 0,6 – 0,8 Onvoldoende

F < 0,6 Ruim onvoldoende


KengetallenConform BBV worden in de paragraaf weerstands-vermogen de volgende 5 kengetallen opgenomen:1a. Netto schuldquote1b. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle

verstrekte leningen2. Solvabiliteitsratio3. Grondexploitatie4. Structurele exploitatieruimte5. Belastingcapaciteit

De onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de fi nanciële positie wordt in deze paragraaf beoordeeld.

Beoordeling kengetallenDe genoemde kengetallen moeten altijd in samenhang worden bezien, omdat ze alleen in onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de fi nanciële positie van de gemeente.

Samenvattend kan op basis van bovenstaande kengetallen worden gesteld dat de fi nanciële vermogens positie van de gemeente Grave vol-doende op orde is. Hieronder volgt een uitwerking per fi nancieel kengetal.

Hieronder volgt een uitwerking per fi nancieel kengetal.

1. Netto schuldquoteDe netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast (schulden zijn grotendeels gebaseerd op de extrapolatie van de langlopende geldleningen) ten opzichte van de eigen middelen (de eigen middelen bestaan uit de overtollige middelen, anders gezegd het positief banksaldo) en geeft een indicatie van de druk van de rente-lasten en de afl ossingen op de exploitatie.De berekening gaat ongeveer als volgt: trek de geldelijke bezittingen af van de schulden, het bedrag onder de streep is de netto schuld. Deel deze netto schuld vervolgens door de inkomsten. De uitkomst hiervan wordt uitgedrukt in procenten.

De netto schuldquote bedraagt voor het jaar 2018: 56,1%.

(A+B+C-D-E-F-G)/H x 100%

Zie hieronder het verloop van de netto schuld-quote:


A. Vaste schulden 8.837

B. Netto vlottende schulden 11.419

C. Overlopende passiva 582

D. Saldo fi nanciële vaste activa (art 36 d,e,f)

266

E. Uitzettingen met een rente typische looptijd < 1 jaar

4.030

F. Liquide middelen 159

G. Overlopende activa 234

H. Saldo Baten (minus reserve-mutaties)

28.789

Netto schuldquote 56,1%

Kengetal Realisatie 2017 Begroot 2018 Realisatie 2018

Netto schuldquote 36% 85% 56,1%

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen

35% 58% 54,9%

Solvabiliteitsratio 39% 32% 38,5%

Grondexploitatie 2,3% -1,1% 2,7%

Structurele exploitatieruimte -4,6% 0,5% -6,5%

Belastingcapaciteit 100% 99% 97,1%


De netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen bedraagt voor het jaar 2018: 54,9%.

(A+B+C-D-E-F-G)/H x 100%

Hieronder het verloop van de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen:

De algemene landelijke normen die worden gehanteerd voor de netto schuldquote zijn de volgende:

2. SolvabiliteitsratioDe solvabiliteitsratio drukt het eigen vermogen uit als percentage van het totale vermogen. Deze ratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan haar fi nanciële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteit bedraagt voor het jaar 2018: 38,5%.

(A/B) x 100%

Zie hieronder het verloop van de solvabiliteitsratio:

De algemene landelijke normen die worden gehanteerd voor de solvabiliteitsratio zijn de volgende:


A. Vaste schulden 8.837

B. Netto vlottende schulden 11.419

C. Overlopende passiva 582

D. Saldo fi nanciële vaste activa (art 36 b,c,d,e,f)

597

E. Uitzettingen met een rente typische looptijd < 1 jaar

4.030

F. Liquide middelen 159

G. Overlopende activa 234

H. Saldo Baten (minus reserve-mutaties)

28.789

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle leningen

54,9%


A. Eigen vermogen 18.189

B. Totaal vermogen 47.225

Solvabiliteitsratio 38,5%

Voldoende Tot 100%

Matig 100% tot 130%

Onvoldoende Hoger dan 130%

Gezien de percentages van 56 en 54 procent vallen deze in de categorie “voldoende”. De schuld als aandeel van de inkomsten is op orde en is er geen aanleiding om de schuld te verlagen.

Voldoende Hoger dan 50%

Matig 20% tot 50%

Onvoldoende Lager dan 20%

Deze ratio geeft aan in hoeverre de gemeente aan haar lange termijn fi nanciële verplichtingen kan voldoen


3. GrondexploitatieOp de boekwaarde van alle gronden, dus zowel onderhanden werk en niet in exploitatie genomen gronden, is de verliesvoorziening in mindering gebracht. Daarmee wordt de economische waarde als balanswaarde getoond. Een hoog percentage duidt er op hoeveel van de jaarlijkse ontvangsten nodig zijn om de boekwaarde af te lossen.

Het kengetal geeft aan hoe groot de grondpositie (waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. De grondexploitatie bedraagt voor het jaar 2018: 2,7%.

(A+B)/C x 100%

Hieronder het verloop van het kengetal grond-exploitatie:

Er bestaat geen landelijke norm voor het kengetal grondexploitatie. De boekwaarde van de gronden in bezit zegt namelijk nog niets over de relatie tussen vraag en aanbod van woningbouw dan wel m2 –bedrijventerrein.

4. Structurele exploitatieruimteDit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat er wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten.De structurele exploitatieruimte bedraagt voor het jaar 2018: -6,5%

(((A-B)+(D-C)) / E) x 100%

Hieronder het verloop van het kengetal structurele exploitatieruimte:

De algemene landelijke normen die worden gehanteerd voor het kengetal structurele exploitatieruimte zijn de volgende:


A. Structurele baten 27.420

B. Structurele lasten 29.348

C. Structurele onttrekkingen aan reserves

2.289

D. Structurele toevoegingen aan reserves

2.246

E. Saldo baten (minus reserve-mutaties)

28.789

Kengetal structurele exploitatie-ruimte

-6,5%


A. Totaal activa NIEGG – voor-ziening verlieslatende complexen

0

B. Totaal activa BIE 764

C. Saldo Baten (minus reserve-mutaties)

28.789

Kengetal grondexploitatie 2,7%

Voldoende Lager dan 20%

Matig 20-35%


Gezien het percentage van -2,6% in het jaar 2018 valt deze in de categorie “voldoende”. De waarde van de grond ten opzicht van de totale baten is relatief klein.

Voldoende Hoger dan 0%

Matig 0%

Onvoldoende Lager dan 0%

Voor 2018 is de structurele exploitatieruimte onvoldoende. Het percentage van -4,7% geeft aan dat de structurele lasten hoger zijn dan de structurele baten.


5. BelastingcapaciteitDe belastingcapaciteit laat zien of een fi nanciële tegenvaller in het volgende begrotingsjaar kan worden opgevangen. Ook toont het de ruimte voor nieuw beleid doordat het laat zien waarmee de belastingen verhoogd kunnen worden (ruimte voor verhoging). Voor gemeenten wordt de belastingcapaciteit gerelateerd aan de hoogte van de gemiddelde landelijke woonlasten. Het kengetal belastingcapaciteit bedraagt voor het jaar 2018: 97%.De ruimte voor verhoging van de woonlasten bedraagt voor 2018: 24%

(A+B+C+D) / F x 100%(120% * F - E) / E x 100%

Hieronder het verloop van het kengetal belasting-capaciteit:

In de volgende tabel zien we de ontwikkeling in ruimte voor verhoging van de woonlasten:

De algemene landelijke normen die worden gehanteerd voor het kengetal belastingcapaciteit zijn de volgende:


A. OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde

335

B. Rioolheffi ng voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde

194

C. Afvalstoffenheffi ng voor een gezin 171

D. Eventuele heffi ngskorting voor een gezin

0

E. Totale woonlasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C+D)

700

F. Woonlasten landelijke gemiddelde voor gezin in het voorafgaande begrotingsjaar (t-1) (COELHO)

721

Kengetal belastingcapaciteit 97%

G. 120% van het landelijk gemid-delde – woonlasten gemeente: ruimte voor verhoging woon-lasten

24%

Voldoende Lager dan 95%

Matig Van 95% t/m 105%


De gemeente Grave zit in de categorie matig en kan haar woonlasten met 24% laten stijgen voordat de artikel 12 norm bereikt wordt. Grave hanteert een woonlastendruk rond het Nederlands gemiddelde.


Beheerplan Datum vaststelling Cyclus Jaar herziening

Wegen raadsbesluit nov 2014 4 jaar 2019

Beheerplan openbare verlichting raadsbesluit okt. 2014 4 jaar 2019

Openbare verlichting raadsbesluit okt. 2014 4 jaar 2019

Verbreed gemeentelijk rioleringsplan raadsbesluit dec. 2018 5 jaar 2023

Civiele Objecten raadsbesluit okt. 2014 4 jaar 2019

Beheerkwaliteitsplan groen raadsbesluit okt. 2014 4 jaar 2019

Speelruimteplan Grave 2016 -2018 rib apr. 2016 3 jaar 2019

Evaluatie en Uitvoeringsprogramma gemeentelijke gebouwen

raadsbesluit dec. 2018 1 jaar 2019

Paragraaf 3 Onderhoud kapitaal-goederenInleidingIn deze paragraaf treft u een overzicht aan van alle actuele beheerplannen. Hierin worden de beleids-uitgangspunten en de financiële consequenties voor het onderhoud van kapitaalgoederen in de openbare ruimte en gemeentelijke gebouwen weer-gegeven. De kwaliteit van de kapitaalgoederen en het onderhoud ervan is bepalend voor het voorzieningenniveau en uiteraard de (jaarlijkse) lasten. Daarbij is gekozen voor een minimaal onderhoudsniveau en bijbehorend budget. Het beleid over deze kapitaalgoederen is verwerkt in beheerplannen die voor verschillende kapitaal-goederen worden opgesteld.

Beleidskader en financiële consequentiesHet VGRP is in 2018 vastgesteld. De overige beheerplannen worden in het 1e kwartaal van 2019 vastgesteld. In de begrotingsbrief van de provincie (dec 2018) heeft de provincie aange-geven dat:

BeheerplannenWij hebben er kennis van genomen dat in februari 2019 de beheerplannen voor wegen, openbare verlichting, speelvoorzieningen, civiele objecten en openbaar groen aan u ter vaststelling worden aangeboden. Met het vaststellen van de beheer-plannen autoriseert u het gewenste kwaliteitsniveau

en de daarbij behorende onderhoudslasten. Klein onderhoud neemt u op in de exploitatie. Groot planmatig onderhoud kunt u opnemen in de exploitatie of kunt u ten laste van een vooraf gevormde voorziening (artikel 44 lid 1 sub c BBV) brengen. Wij maken u erop attent dat als u de lasten van groot onderhoud wil egaliseren dit alleen kan via een voorziening. Net als de Commissie BBV adviseren wij u voor het berekenen van de jaarlijkse toevoeging aan deze voorziening een langere planningstermijn te hanteren dan de loop-tijd van het beheerplan, bijvoorbeeld een periode van 10 jaar. De jaarlijkse toevoeging dient namelijk minimaal gebaseerd te zijn op de onderhouds-lasten die in het beheerplan zijn opgenomen voor het begrotingsjaar plus de drie jaren van de meer-jarenraming. Door een langere plannings termijn te hanteren dan de looptijd van het beheerplan, blijft het beheerplan de hele looptijd toepasbaar.

Dit betekent dat de beheerplannen in 2020 op-nieuw vastgesteld moeten worden. Het voorstel wordt dan een looptijd van 10 jaar, waarbij ook de financiële paragraaf moet worden herzien.Naar aanleiding van de aanbevelingen vanuit het uitgebrachte rekenkamerrapport “Grijs en groen is best te doen!” is extra aandacht geschonken aan deze paragraaf door aan te geven wat er is gerealiseerd in 2018. Het beleid over deze kapitaal-goederen is verwerkt in beheerplannen die voor verschillende kapitaalgoederen worden opgesteld.

Beleidskader en financiële consequentiesDe volgende beheerplannen zijn door de raad vastgesteld:


Beheerplan WegenBeleidskaderUit het gegevensbestand van de gemeente Grave (stand juli 2018) blijkt dat de gemeente circa 762.600 m2 verhardingen in beheer heeft. Dit totaal is onder te verdelen in:• 337.980 m2 asfaltverhardingen• 409.400 m2 elementverhardingen• 16.200 m2 betonverhardingen

Naast deze verhardingen heeft de gemeente ook nog 75.900 m2 halfverhardingen in beheer.

De wegen in de gemeente Grave worden periodiek geïnspecteerd. Voor het laatst is dit in het voorjaar van 2018 gebeurd. De kwaliteit van de asfaltwegen kent de classificatie D, de elementenverharding B en de betonverhardingen A+. (Op de schaal van A+ tot en met D conform de kwaliteitscatalogus openbare ruimte 2013 van het Kennisplatform CROW). Het percentage achterstallig onderhoud over het totaal van de verhardingen is 6,5%. De eerstvolgende weginspectie staat gepland voor het voorjaar van 2020.

In november 2014 is het Beheerplan Wegen 2015-2018 vastgesteld. Er is gekozen voor de minimumvariant op basis van de actuele onder-houdstoestand kwaliteit C. Daarbij worden de wegen op een absolute minimum kwaliteit onderhouden. Daarmee wordt voldaan aan de minimale eisen voor verantwoord wegbeheer en wordt verdere verslechtering van de wegen voor-komen. In de praktijk zijn de berekende bedragen het absolute minimum voor het uitvoeren van onderhoud. De schade die aan de bovenzijde aanwezig is, wordt weggewerkt, niet meer en niet minder. In veel gevallen is na een aantal jaar weer onderhoud nodig. Er is geen ruimte om tegenvallers op te vangen, zoals bij extra schade door strenge winters of langdurig natte perioden. In 2018 wordt het beheerplan wegen herzien.

In 2016 is een nieuw bestek aanbesteed voor het onderhoud van de wegen voor de periode 2016-2017 met twee keer een mogelijke verlenging van een jaar. Op basis van de uitgevoerde inspectie begin 2018 worden de geplande werkzaamheden van 2019 op basis van dit bestek uitgevoerd. Naast het reguliere onderhoud wordt in 2019 de Trompetterstraat in Grave en de Beerschemaasweg in Escharen gereconstrueerd in combinatie met

rioleringswerkzaamheden. Tot slot is in de exploitatie een budget opgenomen voor klein onderhoud. Dit betreft voornamelijk het her-stellen van de verhardingen door verzakkingen, schade en wortelopdruk.

In februari 2019 is het beheersplan wegen 2019-2023 door de raad vastgesteld. Om te voldoen aan de voorschriften BBV dient het achterstallig onderhoud in het eerste jaar financieel gedekt te zijn om het achterstallig onderhoud te kunnen wegwerken (begrotingsbrief provincie). In 2018 is hiervoor een separate voorziening gevormd van afgerond € 385.000 voor het achterstallig onder-houd.

Wat is gerealiseerd in 2018:In 2018 is nog een restant van de werkzaamheden van 2017 uitgevoerd. Verder zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd: de Heistraat, Driessen-weg Gassel en Voskesche dwarsstraat Velp, de voetpaden in het Park bij de Anna Van Burenweg Grave, en Hegveld Velp van nieuw asfalt voorzien.Naast het groot onderhoud zijn er her en der schades in het asfalt gerepareerd en aan diverse wegen in de gemeente klein onderhoud uitge-voerd aan bestratingen. Dit betreft voornamelijk het herstellen van de verhardingen als gevolg van verzakkingen, schade en wortelopdruk.In 2017 zijn er ook extra middelen beschikbaar gesteld voor het aanbrengen van bermverhardinglangs diverse wegen in Velp, Escharen en Gassel. Deze werkzaamheden zijn eind 2017 gestart en injuni 2018 afgerond.


Omschrijving beheerplan wegbeheer Krediet/budget 2018

Werkelijke lasten 2018

Dekking uit

Uitvoeringsprogramma wegbeheer 2018 € 426.200 € 185.852 Voorziening ‘onderhoud wegen en fietspaden’

Uitvoeringsprogramma wegbeheer 2017 (restant-krediet van uitvoeringsprogramma € 416.200)

€ 279.952 € 279.732 Voorziening ‘onderhoud wegen en fietspaden’

Reconstructie wegen 2018 € 435.000 € 0 Exploitatie*

Verharden bermen div locaties Gassel (restant van oorspronkelijk krediet van € 55.000,-)

€ 21.743 € 21.743 Exploitatie*

Verharden bermen div loacaties Velp (restant van oorspronkelijk krediet van € 170.000,-)

€ 87.079 € 87.079 Exploitatie*

Verharden bermen Grippensteinsestraat Velp 2017 (restant van oorspronkelijk krediet van € 65.000,-)

€ 36.508 € 36.508 Exploitatie*

Verharden bermen Lageweg Velp 2017 (restant van oorspronkelijk krediet van € 47.000,-)

€ 24.932 € 24.932 Exploitatie*

Klein onderhoud wegen € 75.000 € 67.299 Exploitatie

*kapitaallasten ten laste van exploitatie

Reconstructie Trompetterstraat en Beerschemaasweg beide € 435.000,-

Financiële consequenties beleidskader

Beheerplan Openbare verlichtingBeleidskaderDe beleidskaders zijn vastgelegd in het vastgestelde Beheerplan Openbare Verlichting 2015 – 2018.

Het doel van de openbare verlichting is om bij duisternis het openbare leven zo goed mogelijk te laten functioneren: • Waarbij men geen gevoel van onveiligheid ervaart. • Waarbij de weggebruiker zich op een veilige

wijze kan verplaatsen.

• Waarbij verlichting de leefbaarheid (herken-baarheid, sfeer) vergroot en de ruimtelijke inrichting wordt versterkt.

Wat is gerealiseerd in 2018:Het investeringskrediet is ingezet voor het vervangen van hoog vermogen conventioneleverlichtingsarmaturen door energiezuinige led-armaturen. Onder andere is dit uitgevoerd in de wijk Estersveld.

Omschrijving beheerplan openbare verlichting

Krediet/budget 2018


Dekking uit

Vervanging lichtmasten € 24.000 € 24.000 Exploitatie*

Vervanging armaturen € 96.000 € 94.236 Exploitatie*




VGRP (Riolering en water)BeleidskaderHet beleidskader is vastgelegd in het vastgestelde Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP).Riolering wordt aangelegd en in stand gehouden om drie redenen: • Het beschermen van de volksgezondheid. • Het inzamelen en transporteren van stedelijk

afvalwater. • Het inzamelen en verwerken van het afvloeiende

hemelwater. • Het beschermen van de kwaliteit van de

leefomgeving en het milieu.

In het VGRP staat hoe de gemeente Grave de komende jaren invulling wil geven aan haar wettelijk opgelegde zorgplichten voor afval-, hemel- en grondwater. In 2018 is het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan in samenwerking binnen het Land van Cuijk herzien voor de periode 2019-2023

De kosten van de riolering komen voor rekening van onze burgers. Hiervoor wordt rioolheffing geheven. Het product “Rioolbeheer” is budgettair neutraal.

Wat is gerealiseerd in 2018:In 2018 is het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (VGRP) herzien voor de periode 2019 t/m 2023. De herziening is in samenwerkingsverband binnen het Land van Cuijk uitgevoerd waarbij ook ingezet is op kwaliteitsverbetering en vermindering van de kwetsbaarheid. Daarnaast is er een start gemaakt met de afkoppelsubsidie waarmee de komende

jaren particulieren worden gestimuleerd het regenwater op eigen terrein te verwerken.Naast de jaarlijkse onderhoudswerkzaamheden zijn in 2018 maatregelen genomen in het centrum van Grave om wateroverlast te voorkomen. Ook zijn er maatregelen genomen in de Schuttersweg te Gassel. Beide projecten komen uit het onder-zoek stedelijke wateropgaven gemeente Grave. Bij de herinrichting van de Willem Verheijdenstraat, Willem Jacobstraat en gedeeltelijk de Hertogsgraaf-singel, Mgr Borretweg en het Bikkelkampplein zijn tevens maatregelen genomen om het regen-water lokaal op te vangen en niet onnodig naar de rioolzuivering te transporteren.

Daarnaast is bij gemaal De Stoofweg een nieuwe installatie (vijzel) geplaatst waarmee een enorme energiebesparing en een verlaging van verstop-pingen wordt behaald.

Financiële consequenties beleidskaderUiteraard is in 2018 uitvoering gegevens aan de reguliere onderhoudswerkzaamheden. Het begrote exploitatiebudget bedroeg € 898.676,-, terwijl voor € 685.932,90,- is uitgegeven.

Hieronder staat een tabel met de uitvoerings-kredieten en de financiële voortgang. Door de werkzaamheden aan de provinciale weg (N324) zijn de beoogde werkzaamheden aan de Bronk-horstweg uitgesteld naar 2019. Hierdoor vallen de daadwerkelijke lasten lager uit als het beschik-baar gestelde bedrag. Dit overschot wordt over-geheveld naar 2019 om de werkzaamheden uit te kunnen voeren.

Omschrijving beheerplan riolering Krediet/budget 2018


Dekking uit

Onderhoud en strategie voor de verwerking van vuil- en hemelwater

€ 490.871,- € 233.440,30,- Rioolheffing en voorziening

Maatregelen voortkomend uit onderzoek “Stedelijke wateropgave gemeente Grave”

€ 1.027.000 € 227.314,50 Rioolheffing en voorziening



Omschrijving beheerplan openbaar groen en spelen Krediet/budget 2018


Dekking uit

Vta bomen snoeien/rooien, eikenprocessierups € 34.000 € 40.315 Exploitatie

Omvormingen groen 2016 (restant van oorspronkelijk krediet van € 287.000,-)

€ 155.531 € 155.531 Exploitatie*

Omvormingen groen 2017 (restant van oorspronkelijk krediet van € 287.000,-)

€ 283.551 € 266.528 Exploitatie*

Omvormingen groen 2018 € 287.000 € 3.502 Exploitatie*

Drie-eenheid aanleg groenvoorziening 2018 € 130.000 € 0 Exploitatie*

Vervangen bomen Escharen ihkv verv. riool € 100.000 € 0 Exploitatie*

Herplantplicht agv natuurbeschermingswet 2018 € 20.000 € 0 Exploitatie*

Beheerplan Civiele objectenBeleidskaderDe beleidskaders zijn vastgelegd in het Beheerplan Civiele Objecten 2015 – 2018.

Voor het opstellen van het Beheerplan Civiele Objecten 2015 - 2018 is een overzicht gemaakt van de hoeveelheid, de omvang, de vervangings-waarde en de onderhoudsbehoefte van de diverse geïnspecteerde objecten. In de onderhoudsopzet wordt prioriteit gegeven aan de technische en constructieve instandhouding van kunstwerken en het borgen van de publieke veiligheid van de overige projecten. Hierbij is het van belang dat het achterstallig onderhoud uitgevoerd wordt in de planperiode om de basiskwaliteit van het areaal te bereiken.

Wat is gerealiseerd in 2018:In 2018 zijn er schades aan diverse civiele objecten hersteld. Daarnaast is een start gemaakt met de herziening van het beheerplan Civiele objecten.

Beheerplan Openbaar groen en spelen Beleidskader De beleidskaders zijn vastgelegd in het vastgesteld Beheerplan Openbaar Groen en spelen 2015 - 2018.

In het vastgestelde beheerplan is een totaalover-zicht van het groen in de gemeente Grave opge-nomen. Het beheerplan bestaat uit de volgende onderdelen: • Groenrenovatie. • Kleinschalige groenrenovaties. • Bijhouden groenbeheergegevens. • Bomenzorg (VTA en bomenlijst). • Vervangen speelvoorzieningen (nader uitgewerkt

in het Speelruimteplan 2016 – 2018).

Kengetallen bij benadering:• bomen binnen bebouwde kom 3.500 stuks• bomen buiten de bebouwde kom 3.000 stuks• gras binnen de bebouwde kom 23.000 are• (blok)hagen binnen de bebouwde kom 1.060 are• sierheesters, rozen, bodembedekkers 1.890 are

binnen de bebouwde kom • bosplantsoen binnen de bebouwde kom 5.400 are


Wat is gerealiseerd in 2018Het reguliere boombeheer is uitgevoerd met de visuele controles, de snoeiwerkzaamheden en de bestrijding van de eikenprocessierups. Gedurende het jaar zijn alle voorbereide groenomvormingen en groenrenovaties in de gemeente opgeleverd. De groenplannen zijn in samenspraak met de wijken dorpsraden tot stand gekomen en richten zich op het verhogen van de beeldkwaliteit en op het op specifieke plaatsen realiseren van een (ecologische) meerwaarde door gebruik te maken van de aanplant van vaste planten, bloembollen en

door het inzaaien van bloemmengsels. Hiermee is een onderhoudsvriendelijker groen tot stand gekomen. In 2018 zijn er tevens voorbereidingen getroffen om in diverse woonstraten de onder-houd intensieve bomen aan te pakken. Er worden nieuwe duurzame plantplaatsen ingericht en wordt gebruik gemaakt van een gevarieerd sortiment, toekomstbestendige bomen. Uitvoering hiervan vindt plaats in 2019. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de raadsinformatiebrief 2019-02 omvorming en renovatie van het groen in Grave.


Omschrijving beheerplan gemeentelijke gebouwen

Krediet/budget 2018


Dekking uit

Klein onderhoud en contractonderhoud € 88.309 € 65.050 Exploitatie

Groot onderhoud € 185.000 € 180.856 Reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen

Gemeentelijke gebouwenBeleidskaderDe gemeente heeft diverse gebouwen in beheer. In 2014 is een kwaliteitsniveau (conditiescore) vastgesteld voor de gemeentelijke gebouwen. Met dit als basis zijn er meerjarenonderhouds-budgetten met een planhorizon van twintig jaar opgesteld die als input hebben gediend voor het opstellen van de beheerplannen 2015-2018. Naast het planmatig onderhoud zijn ook de jaarlijkse kosten voor het contractonderhoud en dagelijks onderhoud opgenomen in het Meer-jaren onderhoudsplan (MJOP). Het onderhoud aan sommige gebouwen zal tot een minimum worden beperkt vanwege de beoogde verkoop of sloop van deze panden. In de beheer-plannen is hiervoor dan ook slechts een calami-teitenbudget geraamd.

Conform het advies van de accountant is de voor-ziening voor planmatig onderhoud van de gemeen-

telijke panden omgezet in een reserve voor het planmatig onderhoud. Dit betekent dat er jaarlijks in december, in dit geval voor het eerst in 2018, een evaluatie en een uitvoeringsprogramma aan de raad is voorgelegd. De storting in de reserve is in 2018 ongewijzigd (€ 96.500,--). Het jaarlijkse uitvoeringsprogramma zal zo veel mogelijk worden opgesteld in samenspraak met de gebruikers van de panden. In 2018 is een bedrag van € 282.470,-- onttrokken uit de voorziening onderhoud gebouwen ten behoeve van de uitvoering van het planmatig onderhoud in 2018. Hiervan is € 184.350,-- daad-werkelijk besteed aan planmatig onderhoud. Het restant (€ 94.000,--) van het beschikbare budget vloeit terug naar de reserve.

Wat is gerealiseerd in 2018:Inhoudelijk bent u eind 2018 middels een raads-voorstel in over de uitvoering van de onderhouds-maatregelen geïnformeerd.

Beheerplan SpelenIn het Speelruimteplan Grave 2015 – 2019 staan de visie en uitgangspunten voor inrichting en ver-deling van de speelplekken. Per wijk of kern is een analyse van de inventaris en bevolkingsopbouw gemaakt met een uitwerking naar gewenste maatregelen. De toestellen en veiligheidsonder-gronden worden door de gemeente onderhouden om de veiligheid te waarborgen. Jaarlijks laten we de wettelijk verplichte hoofdinspectie uitvoeren in het kader van het WAS (Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen).

Kengetallen bij benadering:• openbare speelplekken 46 stuks• speeltoestellen 187 stuks• sporttoestellen 59 stuks

Wat is gerealiseerd in 2018:In Gassel is een extra jeu de boulesbaan aangelegd en er zijn enkele toestellen aan de Braillestraat vervangen. In 2018 is aan de actualisatie van het Speelruimteplan gewerkt. Met het restant krediet van 2018 zal uitvoering worden gegeven aan het nieuw vastgestelde speelruimteplan.

Omschrijving Speelruimteplan Cuijk Krediet/budget 2018


Dekking uit

Exploitatie (exclusief uren en kapitaallasten) € 20.170 € 11.818 Exploitatie

Vervangingsinvestering 2017 € 37.000 € 24.703 Exploitatie*

Vervangingsinvestering 2018 € 37.000 € 0 Exploitatie*




JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | PARAGRAFEN 77

Paragraaf 4 FinancieringInleidingDeze paragraaf vloeit voort uit bepalingen van de Wet financiering decentrale overheden (wet Fido). Deze wet beoogt het bevorderen van een solide financiering en kredietwaardigheid van decentrale overheden en het beheersen van financiële risico’s. Het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (Bbv) schrijft voor dat in ieder geval de beleidsvoornemens van het risicobeheer van de financieringsportefeuille genoemd worden in deze paragraaf. De financieringsparagraaf is zowel voor de begroting als voor de programmarekening een belangrijk instrument voor het transparant maken, het sturen, het beheersen en het contro-leren van de financieringsfunctie.

TreasuryfunctieDe treasuryfunctie van onze gemeente dient tot:• het verzekeren van duurzame toegang tot

financiële markten tegen acceptabele condities;• het beschermen van gemeentelijke vermogens-

en (rente)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals renterisico’s, koersrisico’s, valuta-risico’s, kredietrisico’s, interne liquiditeitsrisico’s;

• het minimaliseren van de interne verwerkings-kosten en externe kosten bij het beheren van de geldstromen en financiële posities;

• het optimaliseren van renteresultaten binnen de kaders van de Wet Fido respectievelijk de limieten en richtlijnen van de financiële ver ordening.

RentevisieDe rentevisie is de toekomstverwachting over de renteontwikkeling, op basis waarvan een finan-cierings- en beleggingsbeleid wordt gevoerd. Afstemming van het beleid op de rentevisie bete-kent bijvoorbeeld het uitstellen van uitzettingen met een lange looptijd op het moment dat rente-stijging wordt verwacht. Onze gemeente laat zich bij de rentevisie leiden door rentevisies van grote banken en andere grote (financiële) instellingen zoals onder andere de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG).

Risicobeheer• De financiële risico’s bestaan uit renterisico’s,

koersrisico’s, valutarisico’s, interne liquiditeits-risico’s en kredietrisico’s.

RenterisicoHet renterisico is het risico waarmee de gemeente kan worden geconfronteerd bij sterke rente-stijgingen voor geldleningen. Renterisicobeheer is het bewust beperken van de negatieve invloed van toekomstige rentewijzigingen. Het renterisico kan onder andere beperkt worden door de aflossingen renteherzieningsmomenten van leningen goed te spreiden bij het aantrekken van nieuwe leningen en/of vervroegd af te lossen. In de wet Fido zijn een kasgeldlimiet en een rente-risiconorm vastgelegd om het renterisico bij decentrale overheden te beheersen. Rapportering over deze normen vindt plaats door middel van de paragraaf financiering.

Koers- en valutarisicoVan koersrisico is sprake als financiële activa van de gemeente in waarde verminderen door negatieve koersontwikkelingen. In 2018 is geen koersrisico gelopen. Van koersrisico is sprake als financiële activa van de gemeente in waarde verminderen door negatieve koersontwikkelingen. Valutarisico’s worden in de gemeente Grave uitgesloten. Er worden uitsluitend leningen verstrekt, aan-gegaan of gegarandeerd in euro’s.

Intern liquiditeitsrisicoHet liquiditeitsrisico is het risico dat de gemeente op korte termijn niet genoeg geld in kas heeft om aan haar verplichtingen te voldoen. Dit kan tot gevolg hebben dat de gemeente (tijdelijk) een lening moet aantrekken of tussentijds een uit-zetting moet verkopen. In beide gevallen kan dit negatieve financiële gevolgen hebben. In 2018 zijn verschillende kasgeldleningen aange-trokken om aan betalingsverplichtingen op korte termijn te voldoen. Gezien de negatieve rente-tarieven van kortlopende kasgeldleningen is het risico zeer laag.

KredietrisicoHet kredietrisico is het risico op een waardedaling van een vordering ten gevolge van het niet (tijdig) na kunnen komen van de financiële verplichtingen door de tegenpartij. Sinds de invoering van het wettelijk verplichte schatkistbankieren mogen geen uitzettingen meer plaatsvinden bij financiële onder-nemingen, waardoor het kredietrisico wordt beperkt tot de uitzettingen van vóór de invoering van het schatkistbankieren. De gemeente Grave heeft laatstgenoemde uitzettingen vanaf 2018 niet meer.


De gemeente Grave heeft in het verleden geld-leningen verstrekt op grond van de publieke taak. Bij dit soort leningen kunnen kredietrisico’s niet worden uitgesloten. Het betreft hier slechts één lening waardoor de risico’s op dit punt relatief beperkt zijn.

KasgeldlimietOnzekerheid over de toekomstige te betalen rente op de korte termijn brengt een risico met zich mee.

In de wet Fido is een kasgeldlimiet vastgelegd om het renterisico bij decentrale overheden te beheersen door een grens te stellen aan financie-ring op korte termijn. Dit betekent dat de korte schuld voor gemeenten maximaal 8,5% van het begrotingstotaal mag bedragen. De korte schuld bestaat uit de opgenomen gelden met een oor-spronkelijke rente-typische looptijd korter dan één jaar en de schuld in rekening-courant en is bedoeld voor het financieren van lopende uitgaven.

Conclusie: de kasgeldlimiet werd in het 3e en 4e kwartaal 2018 overschreden omdat optimaal gebruik is gemaakt van de negatieve rentetarieven voor kort geld. Het gehele jaar 2018 waren deze negatief en was er sprake van aan de gemeente toekomende rente (zie bij ‘Financiering kort’).

RenterisiconormVoor de lange termijn wordt de renteonzekerheid uitgedrukt in het renterisico. In de wet Fido is een renterisiconorm voor decentrale overheden vast-gelegd. Het uitgangspunt van de renterisiconorm is het beheersen van de renterisico’s op lang-

lopende schulden (leningen met een looptijd van langer dan één jaar). Dit gebeurt door het aan-brengen van spreiding in de looptijden van de leningen. Hiermee wordt voorkomen, dat een groot deel van de leningen tegelijk opnieuw moeten worden afgesloten, met het risico van snel oplopende rentelasten.De renterisiconorm is bepaald op 20% van het begrotingstotaal. Dat wil zeggen dat de jaarlijks verplichte aflossingen en de renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Hierbij is een minimumbedrag bepaald van € 2,5 miljoen.

Kasgeldlimiet 2018 x € 1.000

Begrotingstotaal (totaal lasten) 27.847

Percentage regeling 8,5%

Kasgeldlimiet 2.367

Kwartaal 1 2 3 4

Vlottende schuld 3.334 4.834 6.834 8.334

Vlottende middelen * 2.996 2.591 2.751 2.713

Saldo -337 -2.243 -4.083 -5.621

Toegestane kasgeldlimiet 2.367 2.367 2.367 2.367

Ruimte (+) / overschrijding (-) 2.030 124 -1.716 -3.254


Renterisiconorm Begroot 2018 Realisatie 2018


1 Renteherzieningen 0 0

2 Aflossingen 552 563

3 Renterisico (1 + 2) 552 563

4a begrotingstotaal 27.847 27.847

4b Percentage regeling 20% 20%

4 Renterisiconorm (4a x 4b) 5.569 5.569

5a Ruimte onder renterisiconorm (4 > 3) 5.017 5.006

5b Overschrijding renterisiconorm (3 > 4) nvt nvt

In 2018 werd over de leningenportefeuille geen renterisico gelopen.

FinancieringFinanciering met vaste geldleningenDe leningenportefeuille bestaat uit 3 vaste geld-leningen met een restantschuld per 31 december 2018 van € 8.795.147,48 en een gewogen gemiddeld rentepercentage van 2,737%. De totale aflossing in 2018 bedraagt € 562.847.

Financiering kortKorte financiering vindt plaats middels kas- of daggeldleningen en er wordt gebruik gemaakt van de kredietfaciliteit de rekening-courant bij huisbank Bank Nederlandse Gemeenten biedt. In de financiële verordening zijn voorwaarden voor het aantrekken van vaste geldleningen vastgelegd. Gelet op de liquiditeitspositie zijn, verdeeld over 2018, tien 1-maands kasgeldleningen aangetrokken en één 2-maands kasgeldlening in verband met de jaarovergang van 2018 naar 2019. Deze leningen varieerden in hoogte van € 3 miljoen tot 8 miljoen euro. Ultimo 2018 stond er een kasgeldlening van € 8 miljoen open, die begin januari 2019 werd afgelost. De rentepercentages van de kasgeld-leningen waren het gehele jaar negatief, waarbij als laagste tarief enkele malen zelfs -/- 0,39% kon worden genoteerd. In 2018 werd in totaal voor € 21.555 aan rente op de aangetrokken kasgeld-leningen ontvangen.

Rekening courantDe financieringsovereenkomst met de huisbankier Bank Nederlandse Gemeenten te Den Haag is van 20 november 2014. In deze overeenkomst is een kredietarrangement opgenomen waarin onder andere de kredietlimiet in rekening courant is vastgesteld op € 2,9 miljoen. Tevens zijn basis-afspraken vastgelegd over de te ontvangen respectievelijk te betalen rente en de daarbij behorende tarieven.Verder wordt een rekening courantrekening zonder krediet aangehouden bij de Rabobank en bij de ING.

SchatkistbankierenSinds de invoering van het schatkistbankieren zijn gemeenten, provincies en waterschappen verplicht hun dagelijkse overtollige middelen in de schatkist van het Rijk aan te houden. De tegoeden van de lagere overheden komen op de staatsbalans te staan en mogen van de staatschuld worden afgetrokken, waardoor het financieringstekort van het Rijk lager wordt.Voor gemeente Grave betekent dit dat dagelijks overtollige middelen boven het drempelbedrag van € 255.000 naar de schatkist van het Rijk worden overgeboekt. De onderstaande tabel laat de benutting van het drempelbedrag zien in 2018.


Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x € 1000) Verslag-jaar 2018

(1) Drempelbedrag 250

1e kw 2e kw 3e kw 4e kw

(2) Kwartaalcijfer op dagbasis buiten ‘s Rijks schatkist aangehouden middelen

261 150 178 161

(1) Ruimte onder het drempelbedrag - 100 72 89

(3b) = (2) > (1)

Overschrijding van het drempelbedrag 11 0 0 0

Conclusie: het drempelbedrag werd in het 1e kwartaal 2018 licht overschreden. Op 2 januari 2018 werd een bedrag van € 7,4 miljoen in de rekening-courant ontvangen, zijnde de definitieve afrekening van een belegging in een garantieproduct. In verband met de late bijschrijving die dag kon dit bedrag pas de volgende dag worden afgeroomd naar de Schatkist.

Schema rentetoerekening 2018 Begroot voor wijziging


Realisatie

Bedragen (* € 1.000)

a. De externe rentelasten over de korte en lange financiering

406 294 296

b. De externe rentebaten Totaal door te rekenen externe rente

0 0 22

Totaal door te rekenen externe rente A 406 294 274

c. De rente die aan de grondexploitatie moet worden doorberekend

6 6 4

De rente van projectfinanciering die aan het betreffende taakveld moet worden toegerekend

0 0 0

Toe te rekenen externe rente B 6 6 4

Saldo door te rekenen externe rente A-B 400 288 270

d1. Rente over eigen vermogen 0 0 0

d2. Rente over voorzieningen (gewaardeerd op contante waarde)

0 0 0

De aan taakvelden (programma’s inclusief over-zicht Overhead) toe te rekenen rente

C 400 288 270

e. De werkelijk aan taakvelden toegerekende rente (renteomslag)

D 452 354 336

f. Renteresultaat op het taakveld treasury C-D -52 -66 -66

Schema rentetoerekening binnen het taakveld treasuryDe Commissie BBV adviseert om onderstaand renteschema in de paragraaf financiering op te nemen. Dit overzicht geeft inzicht in de rente lasten, het renteresultaat en de wijze waarop rente is toegerekend.

In de begroting 2018 was een rentepercentage van 1% gehanteerd voor de aan taakvelden toe te rekenen rente (renteomslag). Indien de werkelijke rentelasten die over een jaar aan taakvelden hadden moeten worden doorbelast meer dan 25% afwijken van de voorgecalculeerde renteomslag dan dient de gemeente de rente aan te passen. Om deze reden is het rentepercentage van 0,95% gehanteerd voor de aan de taakvelden toe te rekenen rente (renteomslag).


Paragraaf 5 BedrijfsvoeringEr heeft een ambtelijke fusie plaatsgevonden met de gemeente Cuijk, Grave en Mille en Sint Hubert. De bedrijfsvoering is hierbij geheel ondergebracht bij de gemeenschappelijke regeling CGM.

Verantwoording vindt derhalve plaats via de paragraaf bedrijfsvoering in de P&C documenten van de gemeenschappelijke regeling CGM.

Centraal Bureau voor de Statistiekwww.cbs.nl/kredo

Algemene gegevens:Overheidslaag:Berichtgevernaam:Berichtgevernummer:Jaar:Naam contactpersoon:Telefoon:E-mail:Bestandsnaam:

2018 2019 2020Omschrijving x € 1000,- x € 1000,- x € 1000,-

1 -269 -1.671 -1.080

2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 1.213 1.604 1.668

3 -403 802 777

4 6.071 2.370 2.192

5 135

6 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa:

7 178 432 378

8 Baten bouwgrondexploitatie:Baten voor zover niet al op de exploitatie verantwoord 4 365 940

9 Lasten op balanspost Voorzieningen voor zover deze transacties 527 576 603met derden betreffen

10

11 Verkoop van effecten:a Gaat u effecten verkopen? (ja/nee)b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie?

-6.096 -2.278 -868

VragenlijstBerekening EMU-saldoGemeente Gemeente Grave (0786)

Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c)

Volgens realisatie tot en met sept.

2018, aangevuld met raming

resterende periode

Volgens begroting 2019

Volgens meerjarenraming in begroting 2019

Dotaties aan voorzieningen ten laste van de exploitatie minus vrijval van voorzieningen ten bate van de exploitatie

Bruto investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd

Aankoop van grond en uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d., alleen transacties met derden niet op de exploitatie verantwoord

0786

GemeenteGemeente Grave

Berekend EMU-saldo

Lasten i.v.m. transacties met derden, die niet via de onder vraag 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht

2018

EMU180060786.XLS

Baten uit bijdragen van andere overheden, de Europese Unie en overigen, geen betrekking hebbende op bouwgrondexploitatie en niet verantwoord op de exploitatie

Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voor zover niet op exploitatie verantwoord

ja nee ja nee ja neejaja neenee jaja neenee jaja neenee


Paragraaf 6 Verbonden partijenInleidingIn deze paragraaf worden de verbonden partijen weergegeven die een samenwerking hebben met de gemeente. Wanneer een samenwerking aan een aantal criteria voldoet, is er sprake van een verbonden partij. Het aangaan van deze samen-werkingen komt altijd voort uit het publiek belang.

Deze paragraaf geeft de visie op de verbonden partijen weer en geeft een overzicht van alle verbonden partijen van de gemeente. Naast de totaallijst van verbonden partijen wordt per partij apart informatie opgenomen over het publiek belang, het bestuurlijk belang, het financieel belang (bijdrage gemeente), financiële gegevens van de verbonden partij en eventuele risico’s voor de financiële positie van de gemeente. In verband met de vernieuwingen in het BBV (Besluit, Begroting en Verantwoording) zijn de beleidsvoornemens en ontwikkelingen van de verbonden partijen vanaf 2017 niet meer in deze paragraaf opgenomen, maar in de bijbehorende programmateksten.

Op het moment van schrijven van deze paragraaf waren nog niet van alle verbonden partijen de meest recente cijfers van de jaarrekening 2018 bekend. Voor verbonden partijen waarbij de jaar-rekening 2018 wel bekend is, zijn de financiële cijfers over het jaar 2018 opgenomen. Voor de andere verbonden partijen zijn de meest recente financiële cijfers opgenomen uit de jaarrekening 2017. In de begroting 2020 zullen vervolgens de cijfers van de jaarrekening 2018 worden opgenomen.

Visie op en de beleidsvoornemens omtrent verbonden partijenIn deze paragraaf wordt inzicht gegeven in de relaties en verbindingen van de gemeente met (verbonden) derde partijen, waarin bestuurlijke invloed wordt uitgeoefend én waarmee financieel belang is gemoeid. Met ‘bestuurlijk belang’ wordt bedoeld: een zetel in het bestuur van een partici-patie of het hebben van stemrecht. Met ‘financieel belang’ wordt bedoeld, dat de gemeente de middelen die zij ter beschikking heeft gesteld kwijt is in geval van een faillissement van de verbonden partij en/of dat er in geval van financiële problemen

bij de verbonden partij, verhaal op de gemeente kan plaatsvinden.

Voor het inzicht van de gemeenteraad is het van belang, dat de relatie tussen verbonden partijen en het publieke belang op hoofdlijnen wordt aan-gegeven. Verbonden partijen voeren vaak beleid uit dat de gemeente in principe ook zelf kan (blijven) doen. De verbonden partij wordt in die situatie gemandateerd door de gemeente. De gemeente of samenwerkende gemeenten, blijven de uiteindelijke verantwoordelijkheid houden voor het realiseren van de beoogde doelstellingen van de programma’s. De raad heeft echter een kader-stellende en controlerende taak bij de programma’s. Vooral dient afgevraagd te worden of de doel-stellingen van de gemeente via de verbonden partijen gerealiseerd kunnen worden. Andere belangrijke aspecten bij verbonden partijen zijn de kosten en de financiële risico’s die dat met zich meebrengt.

Gezien het grote aantal verbonden partijen hebben gemeenten in de regio Brabant Noordoost een adoptieregeling afgesproken. Dit houdt in dat een klein aantal gemeenten de kadernota, begroting en jaarstukken van een verbonden partij analyseert en overleg heeft met de betreffende verbonden partij hierover. Hierover worden de overige deel-nemende gemeenten door de adoptiegemeenten geadviseerd.

Lijst Verbonden PartijenDe verbonden partijen zoals hieronder weerge-geven zijn onderverdeeld in de volgende typen verbonden partijen:1. Gemeenschappelijke Regelingen (GR);2. Stichtingen en verenigingen;3. Overige verbonden partijen.4. Vennootschappen en coöperaties.In de tabel is ook aangegeven op welk programma de verbonden partij van toepassing is.


1. Gemeenschappelijke regelingen1 Euregio Rijn-Waal GR Programma 12 Veiligheidsregio Brabant-Noord GR Programma 13 Regionaal Bureau Leerplicht en Voortijdig

Schoolverlaten BrabantGR Programma 4

4 Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) GR Programma 15 Regionale Ambulancevoorziening Brabant

Midden-West-NoordGR Programma 5

6 GGD Hart voor Brabant GR Programma 57 Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN) GR Programma 38 Bestuurscommissie Afvalinzameling Land

van Cuijk en BoekelGR Programma 3

9 Kleinschalig collectief vervoer Brabant-Noord-oost (Regiotaxi)

GR Programma 5

10 Werkvoorzieningsschap Noordoost- Brabant GR Programma 511 GR CGM GR Programma 112 GR voor het toezicht op het openbaar

basisonderwijsGR Programma 4

2. Stichtingen en verenigingen 13 AgriFood Capital Stichting Programma 314 Stichting Beheer en Exploitatie Regionaal

Veiligheidshuis Maas en LeijgraafStichting Programma 1

3. Overige verbonden partijen15 Veilig Thuis Brabant-Noordoost Projectorganisatie Programma 5

4. Vennootschappen en coöperaties16 Brabant water NV Programma 6

Informatie verbonden partijenVoor de verbonden partijen wordt hieronder per verbonden partij aangegeven:- Het publieke belang;- De betrokken partijen;- Bestuurlijk belang;- Financieel belang;- Financiële informatie verbonden partij;- Eventuele risico’s.De informatie met betrekking tot beleidsvoor-nemens en ontwikkelingen is terug te vinden in het desbetreffende programma.


1. Gemeenschappelijke regeling Euregio Rijn-Waal te Kleve Programma: 1

Publiek belang Het bevorderen, ondersteunen en coördineren van de regionale grensoverschrijdende samenwerking van de deelnemers op diverse beleidsterreinen. Via de gemeen-schappelijke regeling Euregio Rijn-Waal worden projecten uitgevoerd, zoals op het gebied van onderwijs, economie, arbeidsmarkt, gezondheidszorg, rampenbestrijding, ruimtelijke ordening, recreatie en toerisme. Er worden middelen gevraagd en verstrekt van en aan derden. Ook vindt er advies plaats bij grensoverschrijdende activiteiten en vindt er begeleiding plaats bij problemen met meerdere belanghebbenden.

Partijen Diverse gemeenten en andere publiekrechtelijke lichamen.

Bestuurlijk belang De gemeente is in de gemeenschappelijke regeling vertegenwoordigd door een lid van het college van burgemeester en wethouders.

Financieel belang De gemeente draagt jaarlijks bij aan de exploitatie via een bedrag per inwoner. Bij opheffing van de Gemeenschappelijke regeling is de gemeente verplicht om naar rato van de hoogte van haar deelnemersbijdrage een extra bijdrage te verstrekken om te voldoen aan de verplichtingen die resteren na verzilvering van het vermogen. Hieronder vallen ook de verplichtingen die bij derden ontstaan, doordat zij personeel ter beschikking hebben gesteld, waarvoor ten gevolge van de liquidatie geen werk meer is. De gemeentelijke bijdrage is gebaseerd op een bedrag per inwoner en de hoogte daarvan wordt jaarlijks in de begroting/rekening tot uiting gebracht. De werkelijke bijdrage 2018 is € 3.475.

Financiële informatie

Eigen Vermogen:pper 1-1-2018 € 1.460.210per 31-12-2018 € 1.459.405Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 2.453.102per 31-12-2018 € 2.707.292Resultaat:2018: € 801 nadelig

Eventuele risico’s Niet van toepassing


2. Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Brabant-Noord te ‘s Hertogenbosch Programma: 1

Publiek belang Het behartigen van het belang van een doelmatig georganiseerde en gecoördineerde, waar mogelijk integrale, uitvoering van de hulpverlening in het werkgebied evenals de voorbereiding daarvan.

Partijen De Veiligheidsregio Brabant-Noord omvat de brandweerzorg, de geneeskundige hulpverlening in de regio (GHOR), het Gemeenschappelijk Meldcentrum en bevolkings-zorg. In de veiligheidsregio werken zeventien gemeenten, de GGD en de nationale politie samen. Verder werken ook het Waterschap Aa en Maas, het Waterschap De Dommel en het Regionaal Militair Commando-Zuid in de veiligheidsregio samen.

Bestuurlijk belang De gemeente is in de gemeenschappelijke regeling vertegenwoordigd door de burgemeester.

Financieel belang Jaarlijkse exploitatiebijdrage in de vorm van een bedrag per inwoner. In geval van opheffing, op basis van een besluit van het algemeen bestuur, is de gemeente partij in de liquidatie. De werkelijke bijdrage 2018 is € 679.142.


Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 9.927.000per 31-12-2018 € 9.963.000Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 24.246.000per 31-12-2018 € 28.122.000Resultaat:2018: € 1.619.000



3. Regionaal Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten Brabant Noordoost (RBL-BNO) te Oss Programma: 4

Publiek belang De gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Meierijstad, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis en Uden hebben de gemeentelijke taken op het gebied van de leerplicht en voortijdig schoolverlaten sinds 1 augustus 2009 onder-gebracht bij het Regionaal Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten Brabant Noordoost (RBL BNO) van de gemeente Oss. De gemeentelijke taken en verantwoor-delijkheden op het gebied van leerplichtwet 1962 en de wet regionale melden coördinatiefunctie 2001 zijn daarvoor ondergebracht in een gemeenschappelijke regeling, zonder oprichting van een openbaar lichaam, conform artikel 8 lid 2 wet gemeenschappelijke regelingen.

Partijen Gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Meierijstad, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis en Uden.


Financieel belang Zowel de personeelskosten als de uitvoeringskosten die verbonden zijn aan de uitvoering van taken van het RBL-BNO worden omgeslagen over de deelnemende gemeenten op basis van inwonersaantal. De werkelijke bijdrage 2018 is € 28.727.

Financiëleinformatie

Reserves:Per 1-1-2018 € 173.367Per 31-12-2018 € 391.619Resultaat:2018: € 218.252


4. Gemeenschappelijke regeling Brabants Historisch Informatie Centrum te ‘s Hertogenbosch Programma: 1

Publiek belang Behoud van archiefbescheiden door toezicht en beheer daarop en de bevordering van lokaal en streek historisch onderzoek

Partijen Het Rijk, 16 gemeenten en 2 waterschappen.


Financieel belang De gemeente draagt jaarlijks bij aan de exploitatie via een bedrag per inwoner. In geval van opheffing besluit het algemeen bestuur tot liquidatie en stelt daartoe regels op. De werkelijke bijdrage 2018 is € 43.341.


Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 3.818.059per 31-12-2018 € 518.384Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 2.474.291per 31-12-2018 € 2.515.163Resultaat:2018: € 22.529



5. Gemeenschappelijke regeling Regionale Ambulancevoorziening Brabant Midden – West – Noord te ’s Hertogenbosch Programma: 5

Publiek belang De gemeentelijke taak op het gebied van ambulancevervoer en acute zorgverlening, ondergebracht in een gemeenschappelijke regeling vanwege de publieke borging en afstemming met GHOR.

Partijen 43 gemeenten in Noord-Brabant.


Financieel belang De gemeentelijke bijdrage voor de ambulancevoorziening is komen te vervallen vanaf 2011.


Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 13.036.000per 31-12-2018 € 14.074.000Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 27.307.000per 31-12-2018 € 25.747.000Resultaat:2018: € 1.047.000

Eventuele risico’s Externe ontwikkelingen zoals Rijksbezuinigingen en/of kostensaneringen bij de zorgverzekeraars kunnen leiden tot een (hogere) gemeentelijke bijdrage. Het risico wordt ingeschat op zeer laag.

6. Gemeenschappelijke regeling GGD ‘Hart voor Brabant’ te ‘s Hertogenbosch Programma: 5

Publiek belang Gemeentelijke taak op het gebied van de openbare gezondheidszorg voor alle leeftijdsgroepen, ondergebracht in een gemeenschappelijke regeling.

Partijen 25 Brabantse gemeenten.


Financieel belang De gemeente draagt jaarlijks bij aan de exploitatie op basis van de af te nemen diensten/producten. In geval van opheffing op basis van een besluit van het Alge-meen bestuur, is de gemeente partij in de liquidatie.De werkelijke bijdrage 2018 is € 360.541.


Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 10.756.000per 31-12-2018 € 10.147.000Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 8.902.000per 31-12-2018 € 7.889.000Resultaat:2018: € 357.000



7. Gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN) te Cuijk Programma: 3

Publiek belang Voor de deelnemers taken uitvoeren op het gebied van de fysieke leefomgeving en om als verlengstuk van het lokaal en provinciaal bestuur een bijdrage leveren aan een leefbare en veilige werken leefomgeving van de regio Brabant Noord.Taken met betrekking tot het inzamelen, afvoeren en verwerken van huishoudelijk afval door preventie, hergebruik, nuttige toepassingen, verbranden en storten voor de regio Land van Cuijk en Boekel.

Partijen Provincie Noord-Brabant en de gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Meierijstad, Uden, ’s Hertogenbosch, Boxtel, Sint-Michielsgestel, Vught en Haaren.


Financieel belang De gemeente draagt jaarlijks bij aan de exploitatie op basis van af te nemen taken.De werkelijke bijdrage 2018 is € 201.765.


Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 3.809.300per 31-12-2018 € 10.552.700Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 18.582.700per 31-12-2018 € 12.770.800Resultaat:2018: € 7.882.600 (dit is inclusief voordelig € 399.400 voor BCA).

Eventuele risico’s Niet van toepassing. De tekorten zijn meegenomen in de geactualiseerde begroting van de ODBN.

8. Regeling Bestuurscommissie Afvalinzameling Land van Cuijk en Boekel te Cuijk Programma: 3

Publiek belang Het inzamelen en verwerken van huishoudelijk restafval en het exploiteren van milieustraten.

Partijen ODBN en gemeenten Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Mill en Sint Hubert en Sint Anthonis.


Financieel belang De werkelijke bijdrage 2018 is € 767.364.


Eigen en vreemd vermogen: zie ODBN.Resultaat: 2018: € 399.400.

Eventuele risico’s De kosten afvalverwerking worden voor 100% doorberekend in de tarieven reinigings-rechten. Voor een eventuele naheffing Afvalinzameling (Attero) zie de paragraaf Weerstandsvermogen.


9. Gemeenschappelijke regeling Kleinschalig Collectief Vervoer Brabant-Noordoost (Regiotaxi) te Oss Programma: 5

Publiek belang Het bevorderen van de beschikbaarheid van een collectieve, vraagafhankelijke vervoersvoorziening voor diverse doelgroepen, in samenwerking tussen de provincie Noord-Brabant en de bij de Gemeenschappelijke Regeling (GR) aangesloten gemeenten.

Partijen Provincie Noord-Brabant en de gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Meierijstad, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Uden.


Financieel belang Er is geen sprake van een financieel belang in de zin van een kapitaaldeelname. De GR-KCV factureert (maandelijks) de exploitatiekosten WMO aan de gemeente. Tevens is er sprake van een jaarlijkse bijdrage aan beheerkosten: deze werkelijke bijdrage 2018 is € 8.544.


Eigen Vermogen:Per 1-1-2018 € 1.233.901Per 31-12-2018 € 837.167Vreemd Vermogen:Per 1-1-2018 € 319.962Per 31-12-2018 € 315.632Resultaat:2018: € 64.210



10. Gemeenschappelijke regeling Werkvoorzieningsschap Noordoost-Brabant te Oss Programma: 5

Publiek belang Gemeentelijke taak in het kader van wet sociale werkvoorziening (WSW), onder-gebracht in de onderhavige gemeenschappelijke regeling. Door een wetswijziging is nieuwe instroom in de Wet Sociale Werkvoorziening per 01-01-2015 niet langer mogelijk.

Partijen Gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Uden en Meierijstad.


Financieel belang In geval van opheffing besluit het algemeen bestuur tot liquidatie en stelt daartoe regels op. Naast een bijdrage per inwoner in de bestuurs- en secretariaatskosten stelt de gemeente de “fictieve” rijksbijdrage WSW beschikbaar aan het werkvoor-zieningsschap. Het werkvoorzieningsschap stort jaarlijks 50% van de uit te keren winst (indien aanwezig) in de zogenaamde algemene gemeentelijke reserve (AGR). Dit dividend is gerelateerd aan de mate waarin de gemeente diensten van de IBN heeft afgenomen. Uit deze reserve kan de gemeente incidentele opdrachten aan de IBN verstrekken, welke hieruit worden betaald. Het aandeel van de gemeente Grave in de AGR is per 31-12-2018 € 130.700.De bijdrage in de exploitatie voor bestuurskosten is voor 2018 € 3.193.


Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 27.047.800per 31-12-2018 € 27.359.100Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 3.968.700per 31-12-2018 € 5.422.200Resultaat:2018: € 0

Eventuele risico’s De materiële uitvoering van de WSW is opgedragen aan de 100% deelneming IBN-Holding B.V. In een sociaaleconomisch contract zijn de wederzijdse rechten en verplichtingen vastgelegd. De bevoegdheden van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders worden uitgeoefend door het Algemeen Bestuur van het Werkvoor-zieningsschap Noordoost-Brabant. De bedrijfsvoering risico’s zijn hiermee indirect voor de deelnemende gemeenten.


11. Gemeenschappelijke regeling Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert (CGM) te Cuijk Programma: 1

Doel Doel van de regeling is het bewerkstelligen van een kwalitatief hoogwaardige- en een doelmatige uitvoering door de werkorganisatie CGM van de door de deelnemende gemeenten aan de werkorganisatie CGM opgedragen taken. In voorkomende geval-len is het mogelijk dat er tussentijds in een separate deelopdracht taken door de deelnemende gemeenten aan de werkorganisatie CGM worden opgedragen.

Partijen De gemeenten Cuijk, Grave en Mill en Sint Hubert.


Financieel belang De begroting van CGM is gebaseerd op de uitkomsten van de dienstverleningsover-eenkomsten die de deelnemende gemeenten met de werkorganisatie CGM afsluiten. De werkelijke bijdrage 2018 is € 7.865.908.


De Gemeenschappelijke Regeling heeft geen algemene reserve. De gemeenten dragen er zorg voor dat de werkorganisatie CGM te allen tijde over voldoende middelen beschikt om aan al zijn verplichtingen jegens derden te voldoen.

Eigen Vermogen:per 1-1-2018 € 855.702per 31-12-2018 € 1.456.666Vreemd Vermogen:per 1-1-2018 € 7.260.261per 31-12-2018 € 6.578.739Resultaat:2018: € 431.395

Eventuele risico’s Voor de werkorganisatie zijn geen specifieke risico’s te benoemen.


12. Gemeenschappelijke regeling voor het toezicht op het openbaar basisonderwijs te Cuijk Programma: 4

Publiek belang Het schoolbestuur van het openbaar primair onderwijs in de gemeenten Bergen, Boxmeer, Cuijk, Gennep, Grave en Mill en Sint Hubert is ondergebracht bij de Stichting Invitare Openbaar Onderwijs. Ofschoon het bestuur van het openbaar onderwijs is ondergebracht bij deze stichting heeft de gemeente op grond van artikel 48 van de Wet op het primair onderwijs een toezichthoudende taak ten aanzien van het openbaar onderwijs. Dit toezicht heeft betrekking op de algemene toegankelijkheid ongeacht geloofs-overtuiging en op het voorzien van voldoende gelegenheid tot het volgen van openbaar onderwijs in de betrokken gemeenten.Voor de uitvoering van deze toezichthoudende taken, met uitzondering van de opheffing van scholen fungeert de gemeente Cuijk als centrumgemeente. Het toezicht beperkt zich tot de in de wet genoemde taken. Besluiten op grond van deze toezichthoudende taken vinden plaats met inachtneming van het advies van het Overlegorgaan toezicht openbaar onderwijs dat wordt gevormd door de wet-houders onderwijs uit de deelnemende gemeenten. Het toezicht op het dagelijkse reilen en zeilen wordt uitgevoerd door een raad van toezicht.

Partijen De gemeenten Bergen, Boxmeer, Cuijk, Gennep, Grave en Mill en Sint Hubert.


Financieel belang Voor de uitvoering van de toezichthoudende taken en het secretariaat van het Overlegorgaan toezicht openbaar onderwijs door de centrumgemeente verstrekt elke gemeente jaarlijks een bijdrage. De bijdrage voor 2018 bedraagt € 270.


Niet van toepassing.

Risico's Niet van toepassing.

13. AgriFood Capital te ‘s-Hertogenbosch Programma: 3

Publiek belang Ontwikkelen regio tot een competitieve regio met een excellente arbeidsmarkt, sterke bedrijvigheid, betekenisvolle innovaties en een goed woon-, werken leefklimaat.

Partijen De gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Boxtel, Cuijk, Grave, Haaren, ’s-Hertogen-bosch, Heusden, Landerd, Mill en Sint Hubert, Oss, Meierijstad, Sint Anthonis, Sint-Michielsgestel, Uden, Vught, Waterschappen AA en Maas en de Dommel.

Bestuurlijk belang De gemeente is in de stichting vertegenwoordigd door een lid van het college van burgemeester en wethouders.

Financieel belang De werkelijke bijdrage 2018 is € 49.480.


Eigen Vermogen:per 1-1-2017 € 333.303per 31-12-2017 € 18.833Vreemd Vermogen:per 1-1-2017 € 2.076.263per 31-12-2017 € 1.603.640Resultaat:2017: € 14.470 nadelig



14. Stichting Beheer en Exploitatie Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf te Oss Programma: 1

Publiek belang De activiteiten van de Stichting Beheer en Exploitatie Regionaal Veiligheidshuis Maas en Leijgraaf (RVML) bestaan uit het realiseren van de samenwerking tussen zorgen welzijnspartners, gemeenten, politie en justitie op het terrein van huiselijk geweld, veelplegers, jeugd en nazorg/resocialisatie met het doel de regio leefbaarder te maken.Per 1 januari 2019 heeft er een fusie plaatsgevonden met het Veiligheidshuis ’s-Hertogenbosch e.o. De nieuwe naam van de fusieorganisatie is: Zorg- en Veilig-heidshuis Brabant Noordoost (ZVH BNO).

Partijen Gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Cuijk, Grave, Landerd, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis en Uden. Per 1 januari 2019 tevens: de gemeenten Boxtel, Haaren, Meierijstad, ’s-Hertogen-bosch, Sint-Michielsgestel en Vught.

Bestuurlijk belang De gemeente is in de stichting vertegenwoordigd door een lid van het college van burgemeester en wethouders.

Financieel belang Jaarlijkse exploitatiebijdrage in de vorm van een bijdrage per inwoner. In geval van liquidatie zullen de resterende kosten worden verdeeld. De werkelijke bijdrage 2018 is € 5.350.


Eigen Vermogen:Per 1-1-2018 € 150.858Per 31-12-2018 € 29.041Vreemd Vermogen:Per 1-1-2018 € 101.314Per 31-12-2018 € 113.027Resultaat:2018: € 55.712 nadelig

Eventuele risico’s Niet van toepassing.

15. Veilig Thuis Brabant-Noordoost Programma: 5

Publiek belang Huiselijk geweld is één van de meest voorkomende vormen van geweld. Landelijk en lokaal is er steeds meer aandacht gekomen voor huiselijk geweld en daarmee ook voor de noodzakelijke rol van de overheid in de aanpak van het geweld, zowel wat betreft de aanpak als het voorkomen ervan. Veilig Thuis is het sluitstuk van alle tijdelijke projecten m.b.t. huiselijk geweld die in Brabant-Noord zijn uitgevoerd. Veilig Thuis is een laagdrempelige en deskundige toegangspoort welke voor iedereen die te maken heeft met huiselijk geweld open staat. Men kan hier terecht voor ondersteuning, informatie en advies maar ook voor het melden van vermoedens van huiselijk geweld. Veilig Thuis werkt nauw samen met het basisteam Centrum Jeugd en Gezin zowel ten aanzien van de signalering als de aanpak van huiselijk geweld.

Partijen Onder het werkgebied van Veilig Thuis Brabant-Noordoost vallen de gemeenten Bernheze, Boekel, Boxmeer, Boxtel, Cuijk, Grave, Haaren, ’s-Hertogenbosch, Landerd, Meierijstad, Mill en Sint Hubert, Oss, Sint Anthonis, Sint-Michelsgestel, Uden en Vught.

Bestuurlijk belang De gemeente is in de projectorganisatie vertegenwoordigd door een lid van het college van burgemeester en wethouders.


Niet van toepassing (project organisatie)

Financieel belang De subsidiebijdrage voor 2018 is € 1.610.



16. Brabant Water N.V. te ‘s Hertogenbosch Programma: 6

Publiek belang Het veilig stellen van de kwaliteit van het waterleidingnet en het genereren van dividend door belegging van middelen. Deze middelen kunnen in beginsel vrij worden aangewend voor gemeentelijke taken.

Partijen Het maatschappelijk kapitaal bestaat uit 10.000.000 aandelen van € 0,10 nominaal. De aandelen luiden op naam en zijn in eigendom van gemeenten en provincie.

Bestuurlijk belang De gemeente is in de N.V. vertegenwoordigd door de burgemeester.

Financieel belang Het financiële belang bij effectenbezit in het algemeen is het risico van koers-schommelingen en/of winstdalingen (daling dividend).De gemeente bezit 11.350 aandelen met een nominale waarde van € 0,10 per aandeel. Bij Brabant Water komen alle inkomsten ten goede aan de watervoorziening. Winst wordt gebruikt om de kwaliteit van het drinkwater op een hoog niveau te houden, scherpe tarieven te bieden en investeringen nu en in de toekomst zo veel mogelijk uit eigen middelen te realiseren. Bovendien zien de aandeelhouders van Brabant Water vrijwillig af van dividend.


Eigen Vermogen:Per 1-1-2017 € 577.940.000Per 31-12-2017 € 609.107.000Vreemd Vermogen:Per 1-1-2017 € 399.576.000Per 31-12-2017 € 438.726.000Resultaat:2017: € 31.167.000



Paragraaf 7 GrondbeleidInleidingWettelijk is een gemeente verplicht inzicht te geven in een aantal zaken zoals hierna benoemd. De gemeente Grave geeft inzicht in deze zaken door deze op te nemen in de paragraaf grond-beleid bij de jaarrekening. • Een visie op het grondbeleid in relatie tot de te

realiseren doelstellingen van de programma s die zijn opgenomen in de begroting;

• Een aanduiding van de wijze waarop het grond-beleid wordt uitgevoerd;

• Een actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale bouwgrondexploitatie;

• Een onderbouwing van de geraamde winst-neming;

• De beleidsuitgangspunten met betrekking tot de reserves bouwgrondexploitatie in relatie tot de risico’s van de grondzaken.

Daarnaast is in de financiële verordening (artikel 18) van de gemeente Grave opgenomen dat er aandacht moet zijn voor de verwerving van gronden en de te ontwikkelen en in ontwikkeling genomen projecten.

De verantwoording met betrekking tot de grond-exploitaties vindt twee keer per jaar (bij de jaar-rekening en begroting) plaats om zodoende het proces te verankeren in de P&C-cyclus. Verder worden de tussentijdse bestuurlijke rapportages van de P&C-cyclus gebruikt om –zo nodig- verantwoording af te leggen over de grond-exploitaties van de gemeente.

BeleidStructuurvisieDe structuurvisie Grave 2025 is begin 2014 vast-gesteld. De inhoud van de structuurvisie houdt verband met de mogelijkheden tot kostenverhaal voor wat betreft bovenwijkse voorzieningen en bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen.

GrondbeleidIn 2013 is de nota grondbeleid herzien. In de herziene vastgestelde nota is het concept Sturend grondbeleid toegelicht. Dit concept gaat uit van een manier van werken die, door de inzet van grondbeleidsinstrumenten welke worden toege-spitst op de locatie en situatie, leidt tot de tijdige bestuurlijke gewenste verandering in het ruimte-lijk grondgebruik. Hiermee wordt de regie over de ruimtelijke ontwikkelingen bij de gemeente gehouden. Daarnaast is het doel het kostenverhaal zeker te stellen. Dit betekent dat de gemaakte kosten volgens een gelimiteerde lijst (Bro) door kunnen en moeten worden gelegd aan markt-partijen die een ruimtelijk initiatief in procedure brengen.

GrondprijsbeleidIn de Nota Grondprijsbeleid 2013 is opgenomen op welke wijze de gemeente invulling geeft aan haar grondprijsbeleid. Per locatie waar sprake is van gemeentelijk eigendom wordt bezien welke grondprijsmethode(n) de meest aangewezen is/zijn. Dit sluit aan bij het in de Nota grondbeleid 2013 omschreven concept Sturend grondbeleid.Mogelijk dat op termijn een heroverweging en harmonisatie van het grondprijsbeleid op regio-naal niveau plaatsvindt.

De parameters in de grondexploitatieDe invloed van gebruikte parameters in langlopende grondexploitaties is groot. Daarom is het van belang deze parameters zorgvuldig vast te stellen en jaarlijks te monitoren. De trends en ontwikke-lingen die zich de afgelopen jaren hebben voor-gedaan zijn hierbij van belang. Daarnaast zijn recente marktontwikkelingen van belang voor de verwachting van de ontwikkeling van de para-meters in de komende periode. In onderstaande tabel zijn de parameters verwerkt zoals we deze hanteren binnen de grondexploitatieprojecten. Het gehanteerde rentepercentage sluit aan op de rekenrente van de algemene dienst conform BBV.

Parameters

Parameters 2019 2020 2021 2022 2023 2024

Rente 1,12% 1,12% 1,12% 1,12% 1,12% 1,12%

Opbrengstenstijging 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00%

Kostenstijging 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00% 2,00%


WetswijzigingenIn 2016 is een gewijzigde Notitie Grondexploitatie door de commissie BBV vastgesteld. In deze notitie worden richtlijnen gegeven voor de toe-passing van het ‘Besluit Begroting en Verant-woording voor gemeenten’ (BBV). Dit besluit bevat de spelregels voor grondexploitaties.

De belangrijkste wijzigingen hebben betrekking op: • Wijziging rentepercentage, in tegenstelling tot

voorgaande jaren is het niet meer toegestaan om het gemeente brede omslagpercentage toe te rekenen aan de grondexploitaties. Het is alleen nog maar toegestaan om rente, zoals door de gemeente werkelijk betaald, wordt door te rekenen. Binnen de complexen werd hier al rekening mee gehouden;

• De maximale looptijd van een grondexploitatie is vastgesteld op 10 jaar. Momenteel lopen er geen grondexploitaties met een langere looptijd;

• Het is niet meer toegestaan om bijdragen vanuit grondexploitaties aan activiteiten te doen welke niet rechtstreeks verband houden met de grondexploitatie. Indien gewenst kunnen bijdragen aan andere activiteiten plaatsvinden middels resultaatbestemming;

• Met ingang van de jaarrekening 2016 is het verplicht gesteld om de verliesvoorziening te waarderen tegen een disconteringsvoet van 2%. De gemeente Grave heeft voor haar grondexploitaties geen verliesvoorziening, alle exploitaties kennen een positief resultaat;

• Voorraden panden en gronden worden verant-woord onder de materiële vaste activa. Als gevolg hiervan is het niet meer toegestaan om de boekwaarde te muteren op basis van de in het boekjaar gerealiseerde baten en lasten.

• Tussentijdse winst dient te worden genomen op basis van de PoC-methode (percentage of completion).

Grondexploitatie FCL Programma nog te realiseren

Woningen (aantal)

Bedrijven (m2)

Overig (m2)

1. Bedrijvenpark De Bons 683.301 - 19.233 -

2. Dorpshart Velp 683.307 1 - -

3. De Sprankel 683.317 34 - -

Totaal 35 19.233 0

GrondexploitatiesAlgemeenActieve grondexploitaties met overzicht van nog te realiseren programma in onderstaande tabel:

Prognose resultatenAlhoewel de woningmarkt als ook de markt voor bedrijventerreinen momenteel verder herstellen, blijkt dit nog niet uit de verkopen van bedrijven-terreinen in 2017. Wel vinden er meer gesprekken met potentiele kopers plaats en is het de ver-wachting dat dit tot de geprognosticeerde afzet van bedrijventerreinen zal leiden. Alle grondex-ploitaties zijn cijfermatig herzien per prijspeil 1 januari 2018, waarbij de boekwaarden per 31-12-2017 zijn geanalyseerd en daar waar nodig heeft dit tot aanpassingen geleidt. De volgende vijf P’s vormen de leidraad bij de inhoudelijke her-ziening: programma, planning, parameters, prijs

en plankosten. Door de grondexploitaties op basis van deze onderdelen te actualiseren blijven de uitgangspunten zo realistisch mogelijk. In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van alle actieve grondexploitaties binnen de gemeente Grave. Per grondexploitatie zijn de boekwaarden per 1 januari 2018, de looptijd en de netto contante waarde (NCW) per 1 januari 2018 voor zowel jaarrekening 2017 als begroting 2019 weergegeven. Daarnaast zijn de mutaties weergegeven (voor een plan met een negatieve NCW dient er een voorziening te worden geno-men, in gemeente Grave niet van toepassing).


Grondexploitatie FCL Boek-waarde

Looptijd Jaar-rekening

2017 NCW

Jaar-rekening

2018 NCW

Mutatie voor-

ziening

1-1-2019 1-1-2018 1-1-2019

1. Bedrijvenpark De Bons 683.301 € 686.271 2024 € 663.194 € 728.147 € -

2. Dorpshart Velp 683.308 € 18,741 2020 € 17.369 € 20.683 € -

3. De Sprankel 683.317 € 59.164 2024 € 805.583 € 638.835 € -

Totaal € 764.175 € 1.486.146 € 1.387.665 € -

Overzicht grondexploitaties

WinstnemingenIn de Notitie Grondexploitaties 2016 is door de commissie BBV opgenomen dat, indien het resultaat op de grondexploitatie op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, tussentijdse winst dient te worden genomen. Het betreft een ver-plichting die voortvloeit uit het realisatiebeginsel. De regels met betrekking tot de winstneming zijn door de commissie BBV concreet geworden. De BBV commissie heeft de “percentage of comple-tion” regel (PoC) opgenomen om gemeenten in staat te stellen om tussentijds tot winstneming over te gaan. In formule ziet dat er als volgt uit: % kostenrealisatie x % opbrengstrealisatie = %

Poc. (ingeval de kosten voor 50% zijn gerealiseerd en de gronden voor 50% zijn verkocht, dan is de Poc dus 25%. Er is momenteel sprake van geringe tussentijdse winstnemingen binnen de grond-exploitaties van de gemeente Grave.

In de begroting is geen rekening gehouden met een eventuele winstneming op de bouwgrond-exploitaties. De winstneming op basis van de POC-methode bedraagt € 3.515,- Deze winstneming is toe te wijzen aan de BGE’s De Bons (€ 828,-) en Dorpshart Velp (€ 2.687,-). Het bedrag € 3.515,- maakt onderdeel uit van het jaarrekeningresultaat.

BGE-complex Winstneming boekjaar 2018

De Bons € 828

Dorpshart Velp € 2.687


1. Bedrijvenpark De BonsIn de afgelopen jaren was er nagenoeg geen vraag naar bedrijfskavels. Er heeft een herijking plaatsgevonden, daaruit bleek dat gemeente Grave nog steeds haar bedrijfskavels marktconform aanbied. Inmiddels hebben in het afgelopen jaar een aantal geïnteresseerde partijen zich gemeld voor een kavel op de Bons. Na de economische crisis ervaren we een stijgende interesse in bouw-kavels. Enkele bedrijven op bedrijvenpark De Bons hebben ondanks de economische crisis groei weten te realiseren, zodat er ook vraag ontstaat naar meer parkeerruimte op het bedrijvenpark. Om de verkoopbaarheid te stimuleren zijn in het nieuwe bestemmingsplan een aantal verruimingen opgenomen en wordt rekening gehouden met specifieke marktvragen. Zo is bijvoorbeeld het beeldkwaliteitsplan bijgesteld en is het bebouwings-percentage verruimd.

2. Dorpshart Velp Het plan dat vorig jaar zomer is gepresenteerd aan de inwoners van Velp blijkt niet meer aan te sluiten op de actuele behoefte. Op dit moment wordt in overleg met Hendriks Coppelmans gewerkt aan een aangepast plan.

3. De SprankelDe gemeenteraad heeft eind 2017 de opdracht geven om middels een open planproces te komen tot een ontwikkelkader voor de herontwikkeling voor locatie Sprankel. Dat proces is in 2018 gestart en zal naar verwachting eind 2019 / eerste helft 2020 worden afgerond met de vaststelling van het ontwikkelkader.

Reserves & voorzieningen Stand per 1-1-2019

Voorziening verliesgevende complexen 0Risicoreserve grondexploitaties 0

Reserves, Voorzieningen en Weerstands-vermogen ReservesVoor de grondexploitaties is een risicoanalyse uitgevoerd. Voor elke grondexploitatie is een pessimistisch scenario opgesteld. De analyse heeft ertoe geleid dat de risicobuffer is gesteld op € 0,- voor de reguliere grondexploitaties. Geen van de grondexploitaties heeft een nega-tieve contante waarde bij de doorrekening van een pessimistisch scenario.

VoorzieningenDe voorziening verliesgevende complexen dient om grondexploitaties die in de toekomst naar

verwachting verliezen zullen opleveren te dekken. Aangezien er per 1 januari 2018 en na de in deze nota voorgestelde besluitvorming geen complexen zijn met een geprognosticeerd verliesgevend resultaat is de stand van deze voorziening € 0,-.

WeerstandsvermogenHet totale bedrag aan toekomstige opbrengsten voor de grondexploitatieprojecten is aanzienlijk hoger dan de boekwaarde van deze projecten ad. € 764.175,- (per 1-1-2019). Er is voldoende weer-standsvermogen aanwezig.

In onderstaande tabel is de stand van de reserves en voorzieningen per 1 januari 2019 weergegeven.

Reserves en voorzieningen


Financieel laat het Sociaal Domein een aanblijvende grilligheid zien. Het karakter van de open einde regelingen maakt dat vooraf moeilijk in te schatten blijkt hoeveel geld we gedurende het jaar nodig hebben om in de zorgvraag van onze inwoners te voorzien. Dat is in bovenstaande staatje goed te zien. Op alle posten hebben we gedurende het jaar bij of af geraamd op de oorspronkelijk begrote budgetten en op alle posten is er sprake van een over- of onderschrijding. Met name binnen de WMO en Jeugd zien we een groei in de inzet van zwaardere zorg (o.a. de individuele begeleiding en de landelijk ingekochte zeer gespecialiseerde jeugdzorg).Werk & Activering laat veel meer stabiliteit zien. Deze middelen worden besteed aan een vooraf vaststaand aantal mensen in de Sociale Werkvoor-ziening en in de bijstand. Hier zit weinig fluctuatie

in. Het feit dat hier sprake is van een overschot heeft te maken met een uitkering uit de WSW-egalisatiereserve.De uitgaven in het kader van de bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidies bevestigen bovenstaand beeld. We zijn ruim onder de door het rijk toe-gekende budgetten gebleven. Zo hebben we van een totaal toegekend budget van ruim 2 miljoen euro € 500.000,- minder uitgegeven aan (bijstands)uitkeringen, loonkostensubsidies en beschut werk. Hiervan is € 303.000,- voordeel al verwerkt bij de 2e burap 2018, het restantvoordeel a € 196.000,- zit in het jaarrekeningresultaat.Positief hierbij is dat het aantal verstrekte loon-kostensubsidies hoger is uitgevallen dan geraamd en het aantal bijstandsuitkeringen lager. Er is dus een verschuiving zichtbaar van werkloosheid naar werk.

Paragraaf 8 Sociaal domeinHet afgelopen jaar zijn de ontwikkelingen in het Sociaal Domein verlopen conform bestuurlijke planning. Zo is onder andere het uitvoeringsplan Re-integratie uitgevoerd, zijn de afspraken rondom minimanbeleid met onder andere Stichting Leergeld verder uitgediept en heeft een aanbesteding plaatsgevonden ten behoeve van de transformatie-opgaven Jeugdzorg. Dit alles binnen het kader van de structuurvisie Sociaal Domein die inmiddels door alle gemeenteraden is vastgesteld.

Primitieve begroting

Bijstelling Definitieve begroting

Uitgegeven Saldo

Inkomensvoorziening € 844.878 € -302.939 € 541.939 € 345.683 € 196.256

Werk & Activering € 2.126.720 € 122.841 € 2.249.561 € 2.179.676 € 69.885

Minimabeleid € 560.013 € 21.186 € 581.199 € 557.958 € 23.241

Maatschappelijke ondersteuning € 2.348.668 € 248.896 € 2.597.564 € 2.743.869 € -146.305

Jeugd € 2.781.306 € 980.297 € 3.761.603 € 3.819.707 € -58.104

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | JAARREKENING100

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | JAARREKENING 101

4. JAARREKENING


ACTIVA (bedragen x € 1.000)

31-12-2018 31-12-2017

Vaste activa

Immateriële vaste activa

Bijdragen aan activa in eigendom van derden 810 72

Materiële vaste activa

Investeringen met een economisch nut 30.172 27.147

Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven

5.360 5.067

Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut 3.745 3.079

Totaal materiële vaste activa 39.277 35.293

Financiële vaste activa

Kapitaalverstrekking aan deelnemingen 1 0

Leningen aan overige verbonden partijen 1.352 1.390

Overige langlopende leningen 330 166

Overige uitzettingen met een rentelooptijd van 1 jaar of langer 266 255

Totaal financiële vaste activa 1.950 1.811

Totaal vaste activa 42.037 37.176

Vlottende activa

Voorraden

Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie 764 643

Totaal voorraden 764 643

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

Vorderingen op openbare lichamen 1.830 1.681

Uitzettingen in ’s Rijks schatkist met een rentetypische looptijd korter dan één jaar 1.693 407

Overige vorderingen 507 8.599

Totaal uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar 4.030 10.686

Liquide middelen

Banksaldi 159 178

Totaal liquide middelen 159 178

Overlopende activa

Overige nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen 234 311

Totaal overlopende activa 234 311

Totaal vlottende activa 5.187 11.818

TOTAAL ACTIVA 47.225 48.993

Recht op verliescompensatie krachtens de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 0 0

Balans


PASSIVA (bedragen x € 1.000)

31-12-2018 31-12-2017

Vaste activa

Eigen vermogen

Algemene reserve 9.771 10.466

Bestemmingsreserves 9.099 7.545

Gerealiseerde resultaat -681 979

Totaal eigen vermogen 18.189 18.990

Voorzieningen

Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's 1.455 1.310

Voorzieningen ter egalisering van lasten 744 1.246

Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is 5.999 6.129

Totaal voorzieningen 8.199 8.685

Vaste schulden

Onderhandse leningen van:

- binnenlandse banken en overige financiële instellingen 8.683 9.236

- overige binnenlandse sectoren 112 122

Waarborgsommen 42 32

Totaal vaste schulden 8.837 9.390

Totaal vaste passiva 35.225 37.065

Vlottende passiva

Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

Overige kasgeldleningen 8.500 7.500

Overige schulden 2.919 3.719

Totaal netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

11.419 11.219

Overlopende passiva

Verplichtingen die in een volgend jaar tot betaling komen 337 361

Van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotten specifieke uitkeringen- Het Rijk- Overige Nederlandse overheidslichamen

34115

72163

Overige vooruitontvangen bedragen 96 114

Totaal overlopende passiva 582 710

Totaal vlottende passiva 12.000 11.928

TOTAAL PASSIVA 47.225 48.993

Borg- en garantstellingen 205 228


In de onderstaande tabel zijn de lasten en baten opgenomen die aan het programma verbonden zijn. Hiervoor zijn afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opgetelde (afgeronde) bedragen per beleidsproduct. In onderstaande tabel zijn afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opgetelde (afgeronde) bedragen.

Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening

Programma Primitieve begroting Begroting na wijziging Realisatie

Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo

(Bedragen x € 1.000)

1 - Dienstverlening,

veiligheid en bestuur

2.158 215 1.942 2.343 239 2.104 2.644 286 2.357

2 - Openbare ruimte 3.690 1.517 2.173 4.157 3.454 703 4.318 3.546 772

3 - Bouwen, wonen en milieu 3.036 2.288 748 2.954 1.884 1.070 2.640 1.720 920

4 - Kind, cultuur en sport 2.890 307 2.583 2.831 307 2.525 2.725 406 2.319

5 - Maatschappelijke zaken 13.131 2.913 10.218 13.633 2.307 11.326 13.521 2.499 11.023

Totaal programma's 1 t/m 5 24.904 7.240 17.664 25.917 8.190 17.727 25.848 8.457 17.391

6 - Algemen dekkingsmid-

delen en onvoorzien

-323 19.783 -20.105 -74 20.294 -20.368 224 20.332 -20.108

0.4 - Overhead 3.240 4 3.236 3.394 0 3.394 3.518 3.518

0.9 - VpB

Onvoorziene uitgaven 25 25 0 0

Gerealiseerde totaal saldo

van baten en lasten

27.847 27.027 820 29.238 28.485 753 29.590 28.789 801

0.10 - Mutaties reserves 582 -582 2.246 2.589 -343 2.246 2.367 -120

Gerealiseerde resultaat 27.847 27.609 238 31.484 31.074 410 31.836 31.156 681


InleidingDe jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) daarvoor geeft.

Algemene uitgangspuntenIn het BBV zijn de algemene uitgangspunten geformuleerd waaraan de in de jaarrekening toe te passen grondslagen van waardering en resultaatbepaling dienen te voldoen.

De belangrijkste uitgangspunten luiden:• de jaarstukken geven volgens normen die voor

gemeenten als aanvaardbaar worden beschouwd een zodanig inzicht dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd over de baten en de lasten.

• de jaarstukken geven getrouw, duidelijk en stelselmatig:

- de baten en lasten van het begrotingsjaar weer, alsmede het saldo ervan;

- inzicht in de financiële positie aan het eind van het begrotingsjaar.

Andere relevante uitgangspunten zijn:• waardering van de activa en passiva en de

bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten;

• de baten en lasten van het boekjaar worden in de jaarrekening opgenomen, onverschillig of zij tot ontvangsten of uitgaven in dat boekjaar hebben geleid (toerekeningsbeginsel);

• winsten worden slechts opgenomen voor zover zij zijn verwezenlijkt (realisatiebeginsel);

• verliezen en risico’s die de oorsprong vinden vóór het einde van het boekjaar moeten in acht worden genomen indien deze bekend zijn geworden vóór het opmaken van de jaarrekening (voorzichtigheidsbeginsel);

• de afschrijvingen en waardeverminderingen van activa dienen onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking te worden genomen.

Met betrekking tot de eigen bijdragen die het CAK int en aan de gemeenten afdraagt geldt op basis van de Kadernota rechtmatigheid 2018 van

de commissie BBV het volgende. Gemeenten kunnen op basis van de overzichten van het CAK wel de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met de eigen WMO-administratie. Probleempunt is dat door het ontbreken van inkomensgegevens op deze over-zichten de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend is om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bij-dragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bij-dragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeente geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht.

Verantwoording gemeentefondsuitkeringGemeenten dienen in de jaarrekening de gemeente-fondsuitkering op te nemen overeenkomstig de laatst gepubliceerde accresmededeling, te weten de septembercirculaire.

Waarderingsgrondslagen

Vaste activa

Immateriële vaste activa

Bijdragen aan activa in eigendom van derdenDergelijke geactiveerde bijdragen zijn gewaardeerd tegen het bedrag van de verstrekte bijdragen, verminderd met afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voor-waarden moet bijdragen aan de publieke taak.

Materiële vaste activa met economisch nut

Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden gehevenWanneer investeringen grotendeels of meer

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling


worden gedaan voor riolering of het inzamelen van huishoudelijk afval, dan worden deze investe-ringen op de balans opgenomen in een aparte categorie: de investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven. Investeringen inzake aanleg en renovatie van rioleringen worden annuïtair afgeschreven.

Overige investeringen met economisch nutDe materiële vaste activa met economisch nut worden lineair afgeschreven. Ter bepaling van de lengte van de afschrijvingsduur van een activum wordt de economische levensduur van het onder-havig activum aangehouden. Activa met een verkrijgingsprijs van minder dan € 10.000 worden niet geactiveerd, uitgezonderd gronden en terreinen en activa welke via tarieven aan derden in rekening kunnen worden gebracht. Deze laatst-genoemde soorten worden altijd geactiveerd.

Investeringen in de openbare ruimte met uit-sluitend maatschappelijk nutOnder activa met een maatschappelijk nut worden verstaan investeringen in de openbare ruimte (zoals aanleg en reconstructie van wegen, fiets-paden, voetpaden, openbare verlichting, bruggen, openbaar groen), die geen economisch nut hebben, hetgeen wil zeggen dat deze investeringen niet verhandelbaar zijn en/of niet bijdragen aan het genereren van middelen.

Tot 1 januari 2017 moesten alleen investeringen met een economisch nut worden geactiveerd en konden investeringen met een maatschappelijk nut in de openbare ruimte geactiveerd worden. Met ingang van 1 januari 2017 moeten alle investeringen, die vanaf het begrotingsjaar 2017 of later gereed komen, geactiveerd worden. Volgens de nieuwe methode worden investeringen met een maatschappelijk nut, evenals investeringen met een economisch nut, geactiveerd en over de verwachte toekomstige gebruiksduur afgeschreven. Door de invoering van de nieuwe systematiek blijven verschillen bestaan in de wijze waarop mag worden afgeschreven op investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut die vóór het begrotingsjaar 2017 zijn gedaan. Om hier inzicht in te geven is in het verloopoverzicht in de toelichting op de balans een onderscheid gemaakt in de investeringen met maatschappelijk nut die vóór 2017 zijn gedaan en vanaf 2017.

In de bijlage bij artikel 7 van de “Financiële ver-ordening gemeente Grave 2017” zijn de afschrijvings-termijnen beschreven per soort activum.Investeringen die zijn gedaan vóór de inwerking-treding van de financiële verordening worden afgeschreven volgens de destijds vastgestelde afschrijvingstermijnen en methodiek (tenzij het BBV verplicht tot een aanpassing).Over het algemeen wordt de lineaire afschrijvings-methode toegepast. De belangrijkste uitzondering hierop is het hanteren van de annuïtaire methode voor rioleringswerken.


Materiële vaste activa worden lineair afgeschreven in (maximaal):

Genoemde termijnen zijn richtinggevend / indicatief. Op deze termijnen kan bij raadsbesluit van worden afgeweken.

5 jaar: • Ondergrondse glascontainers• Hardware

6 jaar: • Software

10 jaar: • Inventaris (kantoor)meubilair • Speeltoestellen en straatmeubilair • Bewegwijzering • Telefooncentrale • Bekabeling ten behoeve van netwerk • Aanhangers • Vervoermiddelen• Machines • (Elektrische) gereedschappen

12 jaar: • Kunstgras: Bovenlaag – afhankelijk van type sport/kunstgrasveld (7-12 jaar)

15 jaar: • Technische installaties gebouwen• Nieuwbouw tijdelijke voorzieningen• Verkeersregelinstallaties• Renovatie sportvelden• Kunstgras: hekwerk, inrichting, beregening• (Mechanisch/elektrisch): Gemalen, drukriolering, (berg-)bezinkbassins, randvoorzieningen

20 jaar: • Aanleg sportvelden• Renovatie/restauratie/verbouwingen en uitbreiding gebouwen• Aanleg voetpaden• Groenvoorzieningen• Renovatie (overlast gevende) bomen• Armaturen• (Openbare) verlichting• Grasbetonstenen• Aanleg speeltuinen

25 jaar: • Parkeervoorzieningen

30 jaar: • Kunstgras: Onderlaag

40 jaar: • Gebouwen (nieuwbouw/permanent)• Aanleg wegen en fietspaden,lichtmasten,aanplant bomen en bossen, inclusief her-

plantplicht bomen

45 jaar • (Bouwkundig): Gemalen, drukriolering, (berg-)bezinkbassins, randvoorzieningen en persleidingen

60 jaar • Betonbuizenstelsel• Renovatie/conventionele vervanging riolering


Financiële vaste activaDeze groep activa bestaat uit de volgende investeringen:• kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen

(aandelen), gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen;

• leningen aan woningbouwcorporaties, deel-nemingen en overige verbonden partijen;

• overige langlopende leningen u/g;• overige uitzettingen met een rentelooptijd van

één jaar of langer;

De waardering is gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met de aflossingen op geldleningen en jaarlijkse afschrijvingen. Op de deelnemingen wordt in principe niet af-geschreven, tenzij de werkelijke waarde lager is dan de boekwaarde. Indien de werkelijke waarde van deelnemingen hoger is dan de boekwaarde, wordt dit niet in de balanswaardering meegenomen. Dit overeenkomstig de bepalingen van het BBV.

Vlottende activa

VoorradenDe voorraden bestaan in hoofdzaak uit bouw-gronden in exploitatie. Deze zijn gewaardeerd tegen de historische kostprijs of lagere markt-waarde, verhoogd met de gemaakte kosten voor het bouwrijpmaken c.a. en verminderd met de gerealiseerde verkoop-opbrengsten.Op de boekwaarden van de in exploitatie genomen gronden worden voorzieningen voor gecalculeerde verliezen in mindering gebracht.

Voor winstneming geldt de percentage of com-pletion (POC) methode: voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd kan tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst worden genomen. Hier-voor moet het resultaat op de grondexploitatie wel op betrouwbare wijze kunnen worden geschat.Indien aan de volgende voorwaarden is voldaan, bestaat er voldoende zekerheid om winst te kunnen nemen: 1. Het resultaat op de grondexploitatie kan

betrouwbaar worden geschat. 2. De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht. 3. De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar

rato van de realisatie gerealiseerd).

Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht.

Gereed product Gerede producten worden gewaardeerd tegen de kostprijs of tegen de marktwaarde, indien de marktwaarde lager is dan de kostprijs.

Uitzettingen met een rentelooptijd korter dan 1 jaarDe uitzettingen bestaan uit:• vorderingen op openbare lichamen;• verstrekte kasgeldleningen;• rekening-courantverhoudingen met

niet-financiële instellingen;• overige vorderingen;• overige uitzettingen.

De uitzettingen zijn gewaardeerd tegen de nomi-nale waarde. Voor de dubieuze debiteuren zijn voorzieningen getroffen, welke in mindering zijn gebracht op de boekwaarde van de vorderingen. Voor belastingvorderingen worden geen voor-zieningen getroffen, maar oninbare vorderingen worden in mindering gebracht op de belasting-opbrengst.

Overige balanspostenDe overige balansposten van de vlottende activa (liquide middelen en overlopende activa) zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Vaste passiva

Eigen vermogenHet eigen vermogen bestaat uit:• algemene reserve;• bestemmingsreserves;• gerealiseerde resultaat volgend uit het over-

zicht van baten en lasten.

Kenmerk van de bestemmingsreserves is dat de raad hieraan een specifieke bestemming heeft gegeven; dit in tegenstelling tot de algemene reserve en het gerealiseerde resultaat. Alle reserves zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Rekening is gehouden met de nota reserves en voorzieningen 2015.


VoorzieningenEr zijn een drietal categorieën voorzieningen:• voorzieningen voor verplichtingen en risico’s; • voorzieningen ter egalisering van kosten;• Voorzieningen voor middelen van derden

waarvan de bestemming gebonden is.

De voorzieningen zijn gewaardeerd tegen het nominale bedrag van de verplichting c.q. het voorzienbare verlies. De pensioenverplichting ten behoeve van wethouders is echter tegen de contante waarde van de (reeds opgebouwde) toekomstige uitkeringsverplichtingen gewaardeerd. De onderhoudsegalisatievoorzieningen zijn gebaseerd op vastgestelde beheerplannen en meerjarenramingen, zoals is weergegeven in de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen.

De rioolvoorziening is verwerkt op basis van nominale waarde en met inachtneming van art. 44 lid 2 BBV. Vanuit het VGRP is er geen inzicht in de wijze waarop het riooltarief is opgebouwd en is een voorziening op basis van art. 44 lid 1 BBV niet mogelijk.

Vaste schuldenDe vaste schulden zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde, verminderd met gedane aflossingen. Overeenkomstig het BBV, zijn ook de aflossingsverplichtingen voor het komende jaar onder de vaste schulden opgenomen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Vlottende passiva

Overige balanspostenDe overige balansposten van de vlottende passiva (netto vlottende schulden en overlopende passiva) zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde.

ResultaatbepalingOvereenkomstig het BBV is het resultaat op de volgende wijze gepresenteerd:• gerealiseerde saldo van baten en lasten

(exclusief reservemutaties);• reservemutaties;• gerealiseerde resultaat.


Activa

VASTE ACTIVA

Immateriële vaste activaHet onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de immateriële vaste activa gedurende het jaar 2018.

Materiële vaste activa

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

afsc

hri

jvin

g

Afw

aard

erin

g

bijd

rag

en v

an

der

den

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018


Bijdragen aan activa in eigendom van derden 72 740 0 2 0 0 810

Totaal 72 740 0 2 0 0 810

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

afsc

hri

jvin

g

Afw

aard

erin

g

bijd

rag

en v

an

der

den

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018


Investeringen met een economisch nut 27.147 3.913 0 840 10 38 30.172

Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven

5.067 464 0 154 18 0 5.360

Investeringen met een maatschappelijk nut 3.079 930 0 167 0 97 3.745

Totaal 35.293 5.308 0 1.160 28 135 39.277

Toelichting op de balans


Het onderstaande overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de investeringen met economisch nut weer:

Het onderstaande overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven weer:

Afwaardering betreft Bs Hartenaas ivm verkoop pand € 10.319.

Afwaardering betreft afboeking oude gemaal € 18.000.

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

afsc

hri

jvin

g

Afw

aard

erin

g

bijd

rag

en v

an

der

den

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018


Gronden en terreinen 2.836 0 0 3 0 0 2.833

Woonruimte 49 0 0 3 0 0 46

Bedrijfsgebouwen 23.199 3.584 0 718 10 38 26.017

Grond-, wegen waterbouwkundige werken

253 170 0 11 0 0 412

Machines, apparaten en installaties 704 0 0 97 0 0 607

Overige materiële vaste activa 106 159 0 7 0 0 257

Totaal 27.147 3.913 0 840 10 38 30.172

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

afsc

hri

jvin

g

Afw

aard

erin

g

bijd

rag

en v

an

der

den

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018



5.067 464 0 154 18 0 5.360

Totaal 5.067 464 0 154 18 0 5.360


Het onderstaande overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de investeringen met maatschappelijk nut weer:

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

afsc

hri

jvin

g

Afw

aard

erin

g

bijd

rag

en v

an

der

den

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018


Maatschappelijk nut vóór 2017:


853 68 0 37 0 68 816

Overige materiële vaste activa 1.510 0 0 113 0 0 1.397

Subtotaal 2.363 68 0 150 0 68 2.213

Maatschappelijk nut vanaf 2017:


468 319 0 12 0 30 746

Overige materiële vaste activa 248 544 0 5 0 0 787

Subtotaal 716 863 0 17 0 30 1.532

Totaal 3.079 930 0 167 0 97 3.745

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

aflo

ssin

g/

afsc

hri

jvin

g

Afw

aard

erin

g

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018


Kapitaalverstrekking aan deelnemingen 0 1 0 0 0 1

Overige verbonden partijen 1.390 0 0 39 0 1.352

Overige langlopende leningen 166 199 0 34 0 330

Overige uitzettingen met een rente looptijd van 1 jaar of langer

255 236 0 224 0 266

1.811 436 0 296 0 1.950

FINANCIEEL VASTE ACTIVAHet verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2018 wordt in onderstaand overzicht weer-gegeven:


VLOTTENDE ACTIVA

VoorradenDe in de balans opgenomen voorraden worden uitgesplitst naar de volgende categorieën:

Het verloop van de bouwgronden in exploitatie gedurende het jaar 2018 wordt in onderstaand overzicht weergegeven:

De onderbouwing van de geraamde kosten, opbrengsten en eindresultaat wordt nader toegelicht in de paragraaf grondbeleid.

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

Win

stru

imte

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018

Vo

orz

ien

ing

ve

rlie

slat

end

co

mp

lex

bal

answ

aard

e 31

-12-

2018


Gronden in exploitatie 643 126 -8 3 764 0 764

Totaal 643 126 -8 3 764 0 764

Om

sch

rijv

ing

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2017

Inve

ster

ing

Des

in-v

este

rin

g

Win

stru

imte

bo

ekw

aard

e 31

-12-

2018

Vo

orz

ien

ing

ve

rlie

slat

end

co

mp

lex

bal

answ

aard

e 31

-12-

2018

De Bons 620.446 64.997 0 828 686.271 0 686.271

Dorpshart Velp 14.399 9.245 -7.590 2.687 18.741 0 18.741

De Sprankel 7.819 51.345 0 0 59.164 0 59.164

Totaal 642.664 125.587 -7.590 3.515 764.175 0 764.175

Omschrijving boekwaarde 31-12-2018

Raming nog te maken kosten

Geraamde opbrengsten

Geraamd eindre-sultaat

De Bons 686.271 441.546 1.944.061 -816.244

Dorpshart Velp 18.741 5.842 41.391 -16.808

De sprankel 59.164 808.568 1.616.229 -748.497

Totaal 764.175 1.255.956 3.601.681 -1.581.550


Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaarDe in de balans opgenomen uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden:

Liquide middelenDe post liquide middelen is als volgt samengesteld:

Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Vorderingen op openbare lichamen 1.830 1.681

Uitzettingen in ’s Rijks schatkist met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

1.693 407

Overige vorderingen 660 8.815

4.183 10.902

Voorziening oninbaarheid 153 216

Totaal 4.030 10.686

Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Banksaldi:

Rabobank 10 28

Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) 150 150

Totaal 159 178

Overlopende activaDe post overlopende activa is als volgt samengesteld:

Onderstaande tabel laat zien in hoeverre de gemeente voldoet aan de wettelijke plicht om de overtollige middelen bij het Rijk aan te houden:

Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Overige nog te ontvangen bedragen -7 162

Vooruitbetaalde bedragen tlv volgende begrotingsjaren 241 149

Totaal 234 311

Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x € 1000)

Drempelbedrag verslagjaar 250

Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4


Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen

261 150 178 161

Ruimte onder het drempelbedrag 0 100 72 89

Overschrijding van het drempelbedrag 11 0 0 0


Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Algemene reserve 9.771 10.466

Bestemmingsreserves 9.099 7.545

Gerealiseerde resultaat -681 979

Totaal 18.189 18.990

Passiva

VASTE PASSIVA

Eigen vermogenHet in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten:

Het verloop in 2018 wordt in onderstaand overzicht per reserve weergegeven.

Om

sch

rijv

ing

re

serv

es

Sald

o31

-12-

2017

bes

tem

min

g

resu

ltaa

t 20

17

verm

ind

erin

g

t.b

.v.

afsc

hri

jvin

gen

toev

oeg

ing

on

ttre

kkin

g

Sald

o31

-12-

2018


Algemene reserve 10.466 855 43 1.594 9.771

Bestemmingsreserves

Mobiliteitsfonds 423 0 0 0 0 423

Nieuwbouw Stadhuis 3.534 0 115 0 0 3.418

Reconstructie algemeen (v/h groenfonds) 103 0 0 0 0 102

Gerealiseerde opslag Bovenwijkse voorzieningen 82 0 0 0 0 82

Exploitatieres.verk.brandweerkaz. Veiligheidsregio 365 0 0 0 88 277

Onderwijshuisvesting 966 0 0 0 105 861

Bestemmingsreserve Sociaal Domein 157 123 0 0 240 40

Bestemmingsreserve Verkeer Brede School Oost 177 0 0 687 0 864

Bestemmingsreserve Kapitaallasten 696 0 43 548 1 1.201

Bestemmingsreserve Kapitaallasten Drie-eenheid Velp

1.044 0 0 0 0 1.044

Reserve Onderhoud gemeentelijke gebouwen 0 0 0 968 181 787

7.545 123 158 2.203 615 9.099

Totaal 18.011 979 158 2.246 2.209 18.870

Recht op verliescompensatie krachtens de Wet op de vennootschapsbelasting 1969

bedragen x € 1000

Verliescompensatie Vpb Saldo 31-12-2017 Af Bij Saldo 31-12-2018

Totaal 0 0


In 2018 zijn vanuit de Algemene Reserve bedragen overgeheveld naar de Bestemmingsreserve Verkeer Brede School Oost (€ 687.151) en de Bestemmingsreserve Kapitaallasten (€ 548.350). Daarnaast is in 2018 de Voorziening Onderhoud gemeentelijke gebouwen omgezet naar een Reserve.

Per reserve wordt onderstaand de reden van de reserves toegelicht.

Aard reserve Reden reserve

Algemene reserve Deze reserve vervult een bufferfunctie voor het opvangen van alle niet voorziene risico’s en tekorten in de exploitatie zoals o.a. vermeld in de paragraaf weerstandsvermogen.

Mobiliteitsfonds Private bijdrage van projectontwikkelaars aan de Gemeente Grave om Grave bereikbaar te houden o.a. mbt de parkeergelegenheden in de gemeente. Het fonds initieert en voert projecten uit om de doelstellingen te bereiken.

Nieuwbouw Stadhuis

Deze bestemmingsreserve is ingesteld bij raadsbesluit van 8 juli 2003 en is grotendeels bestemd voor de opvang van de kapitaallasten voor de nieuwbouw stadhuis.

Reconstructie algemeen (v/h groenfonds)

Egalisatie van de exploitatielasten voor duurzame instandhouding, herstel en ont wikkeling van het landschap in het buitengebied.

Gerealiseerde opslag “Bovenwijk-se voorzieningen

Reservering voor kosten aan voorzieningen die door een of meer plangebieden worden veroorzaakt, maar die buiten het plangebied liggen.

Exploitatieres.verk brandweerkaz. Veiligheidsregio

Ingesteld ter afdekking van het groot onderhoud voor de komende 32 jaar. De raad heeft aangegeven dat de overdracht geen toekomstige negatieve financiële mag hebben voor de gemeente Grave.

Onderwijshuisvesting Dekking van de korting op de algemene uitkering ivm overgang groot onderhoud naar scholen.

Bestemmingsre-serve Sociaal Domein

Bij de jaarrekening 2015 is de bestemmingsreserve sociaal domein ingesteld. Dit om de mogelijke toekomstige risico’s binnen het sociaal domein op te kunnen vangen. De overschot-ten binnen het sociaal domein worden in deze reserve gestort. Bij de jaarrekening 2015 en 1e Burap 2016 zijn bedragen in deze reserve gestort.

Bestemmings-reserve Verkeer Brede School Oost

Deze bestemmingsreserve is in 2017 gevormd vanuit de Algemene reserve. De reserve dient ter dekking van de kapitaallasten m.b.t. het uitvoeren van verbetermaatregelen inz. de verkeersveiligheid van thuis-schoolroutes Brede School Oost, op de volgende knelpunten:- verbeteren oversteek over de Stoofweg voor fietsers ter hoogte van de Kriegerstraat- verbeteren oversteek over de Esterveldlaan ter hoogte van de Dr. Kanterslaan- verbeteren inrit van de Gasthuishoeve vanaf de Esterveldlaan bij VisioIn 2018 is een bedrag toegevoegd vanuit de Algemene Reserve ter dekking van de kapitaal-lasten van de te realiseren verkeersverbinding over de Raam.

Bestemmingsre-serve kapitaallas-ten

Deze bestemmingsreserve is in 2017 gevormd vanuit de Algemene reserve en dient ter dekking van de kapitaallasten van de volgende investeringen:- Hart van Grave: Toekomst Carillontoren- Herontwikkeling Visioterrein- Multifunctioneel centrum Catharinahof (Esterade)- Infrastructurele werken brede school WestIn 2018 is een bedrag bijgestort vanuit de Algemene Reserve ter dekking van de kapitaallasten van een aantal investeringen, welke voorheen gedekt werden uit de algemene reserve:- Herbestemming historisch stadhuis- Portaalborden bebouwde kom- Reconstructie kruising Essinklaan/Estersveldlaan- Loswal

Bestemmingsreserve Kapitaallasten Drie-eenheid Velp

Deze bestemmingsreserve is in 2017 gevormd vanuit de Algemene Reserve en de opgeheven reserve Gemeentelijke Monumenten. De reserve dient ter dekking van de kapitaallasten van de Drie-eenheid Velp.

Reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen

In 2018 is de Voorziening Onderhoud gemeentelijke gebouwen omgezet naar een Reserve. Het feitelijke onderhoudsplan voldeed niet aan de actualiteitseisen conform de BBV, waardoor de voorziening is omgezet naar een reserve.


VoorzieningenHet verloop in 2018 wordt in onderstaand overzicht per voorziening weergegeven.

In 2018 is de Voorziening Onderhoud gemeentelijke gebouwen omgezet naar een Reserve. Het feitelijke onderhoudsplan voldeed niet aan de actualiteitseisen conform de BBV, waardoor de voorziening is om-gezet naar een reserve.

Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's 1.455 1.310

Voorzieningen ter egalisering van lasten 744 1.246

Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is

5.999 6.129

Totaal 8.199 8.685

Hieronder wordt per voorziening de aard en de mutaties weergegeven:

Omschrijving Saldo31-12-2017

Toe-voeging

Vrijval Aan-wending

Saldo31-12-2018


Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s

Pensioenaanspraken wethouders 1.310 106 0 49 1.367

Voorziening wachtgeldverplichtingen wethouders

0 88 0 0 88

1.310 88 0 0 1.455

Voorzieningen ter egalisering van lasten

Onderhoud gemeentelijke gebouwen (gebouwennota)

871 0 871 0 0

Voorziening openbare ruimte en civiele objecten

89 40 0 13 116

Onderhoud wegen en fietspaden (wegennota)

286 422 0 466 242

Voorziening achterstallig onderhoud wegen

0 386 0 0 386

1.246 848 871 479 744

Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is

Afvlakking tarief reinigingshef.gelden derden

289 0 0 189 100

Vervanging riolering (rioolbeheersplan) 5.840 59 0 0 5.900

6.129 59 0 189 5.999

8.685 996 871 668 8.199


Per voorziening wordt onderstaand de reden van de voorziening toegelicht.

Aard voorziening Reden voorziening

Pensioenaanspraken wethouders

Voldoen van toekomstige financiële verplichtingen als gevolg van opgebouwde pensioenrechten van wethouders en voor pensioenoverdracht na beëindiging van het wethouderschap.

Voorziening wacht-geldverplichting wethouders

Op grond van de rechtspositieregeling van wethouders hebben voormalige wethouders in voorkomende gevallen recht op wachtgeld. Voor deze wachtgeld-verplichtingen is conform BBV in 2018 een voorziening gevormd. De voorziening wordt jaarlijks geactualiseerd en zo nodig wordt ten laste van de exploitatie bijgestort. De wachtgeldbetalingen komen ten laste van de voorziening.

Onderhoud gemeente-lijke gebouwen

Deze voorziening is in 2018 omgezet naar een bestemmingsreserve. Het feitelijke onderhoudsplan voldeed niet aan de actualiteitseisen conform de BBV, waar-door de voorziening is omgezet naar een reserve.

Voorziening openbare ruimte en civiele objecten

Deze voorziening is ingesteld voor planmatig onderhoud van openbare ruimte en civiele objecten. De voorziening wordt gevoed door een jaarlijkse dotatie uit de exploitatie. Onderhoud vindt plaats op basis van het meerjarig uitvoerings-programma gekoppeld aan het beheerprogramma.

Onderhoud wegen en fietspaden (wegennota)

Deze voorziening is ingesteld voor planmatig onderhoud van de wegen en de fietspaden. De voorziening wordt gevoed door een jaarlijkse dotatie uit de exploitatie. Onderhoud vindt plaats op basis van het meerjarig uitvoerings-programma gekoppeld aan het beheerprogramma.

Voorziening achterstal-lig onderhoud wegen

Op 12 februari 2019 is besloten om in 2019 een voorziening achterstallig onder-houd wegen te vormen voor het wegwerken van achterstallig onderhoud. Conform BBV is deze voorziening echter al in 2018 gevormd.

Egalisatie afvlakking tarief reinigingsheffing

In de raadsvergadering van 11/12 december 2000 is besloten tot instelling van deze egalisatiereserve. De doelstelling is om tariefschommelingen op te vangen en/of tariefverhogingen geleidelijk en gefaseerd door te voeren.

Vervanging riolering (rioolbeheersplan)

Deze voorziening is ingesteld voor planmatig onderhoud en vervangingsinves-teringen van de rioleringen. De voorziening wordt gevoed door een jaarlijkse dotatie uit de exploitatie. Onderhoud vindt plaats op basis van het meerjarig uitvoeringsprogramma gekoppeld aan het beheerprogramma.

Vaste schuldenDe onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden is als volgt:

De totale rentelast voor het jaar 2018 met betrekking tot de vaste schulden bedraagt € 256.145,68.

Omschrijving Schuldrest31-12-2017

Vermeer-deringen

Af-lossingen

Schuldrest31-12-2018


Onderhandse lening van binnenlandse banken en overige financiële instellingen

9.236 0 552 8.683

Onderhandse leningen van overige binnen-landse sectoren

122 0 10 112

Waarborgsommen 32 9 0 42

Totaal 9.390 9 563 8.837


VLOTTENDE PASSIVA

Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

De in de balans opgenomen kortlopende schulden kunnen als volgt gespecificeerd worden:

Overlopende passivaDe overlopende passiva zijn als volgt samengesteld:

Overzicht van de van overheidslichamen ontvangen voorschotten specifieke uitkeringen als bedoeld inart. 52a lid 1 BBV:

Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Overige kasgeldleningen 8.500 7.500

Overige schulden 2.919 3.719

Totaal 11.419 11.219

Omschrijving 31-12-2018 31-12-2017


Verplichtingen die in een volgend jaar tot betaling komen 337 361

Van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotten specifieke uitkeringen

149 235

Overige vooruitontvangen bedragen 96 114

Totaal 582 710

Van Europese en Nederlandse overheids-lichamen ontvangen voorschotten specifieke uitkeringen

Saldo 31-12-2017

Toe-voeging

Vrijgevallen bedragen/

terugbetalingen

Saldo 31-12-2018

Het Rijk:Min. van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, onderwijs achterstanden bestrijding

33 0 33 0

Het Rijk, terugbetalingsverplichting Bbz 38 34 38 34

subtotaal 72 34 72 34

Overige Nederlandse overheidslichamenProvincie Noord-Brabant, subisidie maat-regelen schoolomgeving Brede School Grave West 2017

163 20 68 115

subtotaal 163 20 68 115

Totaal 235 53 139 149


POSTEN BUITEN BALANSTELLING

Waarborgen en garantiesDe post borgen garantstellingen is als volgt samengesteld:

Uit hoofde van borgen garantstellingen hebben tot en met 2018 geen betalingen plaatsgevonden.

De borgen garantstellingen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Omschrijving 31-12-2018


Borgstellingen 205

Garantstellingen -

Totaal 205

Geborgde geldlening oorspronke-lijk bedrag

percentage borg-

stelling

restant 31-12-2017

restant 31-12-2018


Stichting Mooiland Vitalis 545 100% 163 145

Sportverenigingen 140 100% 65 60

Totaal geborgde geldleningen 685 228 205

GarantstellingenEr zijn geen lopende garantstellingen.

Achtervang diverse garantstellingen sociale woningbouwDe geldleningen in het kader van de sociale woningbouw van Stichting Mooiland Maasland worden primair gewaarborgd door het Waarborg-fonds Sociale Woningbouw (WSW). Het bedrag voor de achtervang bedraagt in 2018 € 7,3 miljoen. De risico’s van de gemeente als achtervanger zijn gering. Het WSW kent een triple A-rating en er is een aantal andere zekerheden voordat de gemeente in beeld komt. In het uiterste geval zou het gaan om het verstrekken van een renteloze lening in het geval dat de middelen van het WSW ontoereikend zouden zijn.


Niet in de balans opgenomen verplichtingenPer 31 december 2018 is onder meer sprake van de volgende verplichtingen:

Contractpartner E.ON Benelux (electra) Resterende looptijd 24 maanden Contractprijs per jaar € 100.000 Restant verplichting per 31-12-2018 € 100.000

Contractpartner diverse verzekeraars Brandverzekering Resterende looptijd 24 maanden Contractprijs per jaar € 35.550 Restant verplichting per 31-12-2018 € 35.550 Contractpartner Dynniq openbare verlichting Resterende looptijd 24 maanden Contractprijs per jaar € 42.095 Restant verplichting per 31-12-2018 € 42.095 Contractpartner van Driel en van Dijk Leerlingenvervoer Resterende looptijd 24 maanden Contractprijs per jaar € 195.800 Restant verplichting per 31-12-2018 € 195.800

Gebeurtenissen na balansdatumEr is geen sprake van gebeurtenissen na balansdatum.

Toelichting per programma op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening

In dit hoofdstuk zijn de lasten en baten per programma opgenomen en worden de belang-rijkste verschillen weergegeven. In de tabellen van baten en lasten zijn afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opgetelde (afgeronde) bedragen per beleidsproduct.

In onderstaande tabellen zijn afgeronde bedragen gepresenteerd, hierdoor kan het gepresenteerde saldo afwijken van de opgetelde (afgeronde) bedragen.


Programma 1 Dienstverlening, veiligheid en bestuur

Omschrijving beleidsproduct Begroot voor wijziging


Realisatie Verschil


1.1 - Dienstverlening 383 372 424 -52

1.2 - Veiligheid 887 1.032 1.006 26

1.3 - Bestuur 888 939 1.213 -275

Totaal - Lasten 2.158 2.343 2.644 -301

1.1 - Dienstverlening 200 190 228 39

1.2 - Veiligheid 15 49 58 9

1.3 - Bestuur 1 1 0 -0

Totaal - Baten 215 239 286 48

Saldo 1.942 2.104 2.357 -253

De voornaamste verschillen (>10.000) zijn:

Omschrijving Voordelen Nadelen Saldo


1.1 - Dienstverlening 51 65 -14

Afdracht rijksleges reisdocumenten 36 30 6

Diverse kleine verschillen 15 15

Bijdrage CGM 35 -35

1.2 - Veiligheid 35 0 35

Veiligheidsregio 26 0 26

Diverse kleine verschillen 9 0 9

1.3 - Bestuur 0 273 -273

Vergoedingen aan raad en raadscommissies 82 -82

College van B&W 75 -75

voorziening wachtgelden wethouders 88 -88

Diverse kleine verschillen 6 -6

Bijdrage CGM 22 -22

Totaal 86 338 -252


Korte toelichting op de voornaamste verschillen

Bijdrage CGMDe bijdrage aan de werkorganisatie CGM is voor dit programma hoger dan begroot o.a doordat er door de verkiezingen en raadswisseling meer uren zijn gemaakt door de griffie en de griffie-onder-steuning. Daarnaast zijn er meer uren gemaakt door snelbalie en receptie door personeel van CGM.

1.1 DienstverleningReisdocumentenDe VNG heeft een formule bedacht waarmee de effecten van het 10-jaren paspoort inzichtelijk gemaakt zouden worden. Naar nu blijkt heeft VNG een foutieve formule gebruikt, waardoor er meer paspoorten zijn aangevraagd dan voorzien is.

1.2 Veiligheid Lagere bijdrage aan de Veiligheidsregio Brabant-Noord als gevolg van vermindering van het aantal inwoners (€ 14.300) en als gevolg van de 1e begrotingswijziging 2018 betreffende de Meldkamer Oost-Brabant (€ 7.600).

1.3 BestuurRaads en commissieledenDe vergoeding voor Raads en Commissieleden is gestegen per maart 2018 omdat er een bijstelling is gekomen in de vergoeding voor Raadsleden in kleinere gemeenten. Deze verhoging van de ver-goeding voor raadsleden van kleinere gemeenten is per kamerbrief van 5 november, met terug-werkende kracht bekend gemaakt. Deze informa-tie heeft ons bereikt nadat de 2e burap 2018 al was vastgesteld. De verhoging van de vergoeding voor 15 raadsleden kent het volgende effect: 15 raadsleden X 10maanden x € 562 = € 84.300. Naast de verhoging van de raadsvergoeding vindt er ook een vergoeding plaats voor de werkzaam-heden van de fractievoorzitters. De raadsver-goeding voor hen is verhoogd met een toelage van € 70 per maand, vermeerderd met € 10 voor elk raadslid dat de fractie telt. De fractievoorzitter zelf niet meegerekend. De compensatie van de verhoging vindt plaats in algemene uitkering.

Vergoeding College B&WDe overschrijding in de vergoeding aan het college van B&W is gelegen in het feit dat in 2018 de prognose bij de 2e Burap een aantal componenten van de salarissen niet in beeld waren, te weten:• de eindheffing WKR. a € 17.082 is pas aan het

einde van 2018 geboekt• de toelages die netto aan B&W worden uit-

betaald. € 7.700. • in september is met terugwerkende kracht een

salarisverhoging doorgevoerd (aan de hand van de circulaire van 9 augustus) a € 11.880.

De opgave van Raet omtrent de actuariële waarde berekening van de pensioenvoorziening voor wet-houders heeft er toe geleid dat de voorziening met € 4500 extra gedoteerd moet worden. Hier-mee is de waarde op de balans conform opgave.

Daarnaast is er vanwege de verkiezingen extra geïnvesteerd in het trainen van het college, zijn er extra uitgave geweest voor de APPA begeleiding waar vertrekkend collegeleden recht op hebben en is er een aanpassing van de verzekeringspremie geweest naar aanleiding van de mutaties in het college.

Bij de accountantscontrole is gebleken dat de voorziening voor wachtgeld wethouders in een keer in 2018 genomen moet worden. De hiervoor voorziene bedragen waren voor de jaren 2018, 2019 en 2020 structureel in de exploitatie op-genomen. Dit is gecorrigeerd.


Programma 2 Openbare ruimteProgramma 2 Openbare ruimte Begroot voor

wijzigingBegroot na wijziging

Realisatie Verschil

Omschrijving beleidsproduct (bedragen x € 1.000)

2.1 - Wegen en verkeer 1.429 1.399 1.720 -322


2.3 - Openbaar groen 821 864 950 -86

2.4 - Recreatie en toerisme 277 215 206 9

2.5 - Riolering en waterbeheer 569 928 746 182

2.6 - Gemeentelijke eigendommen 556 705 644 62

Totaal - Lasten 3.690 4.157 4.318 -161

2.1 - Wegen en verkeer 46 46 57 11


2.3 - Openbaar groen 10 10 13 3


2.5 - Riolering en waterbeheer 1.076 1.121 1.124 3

2.6 - Gemeentelijke eigendommen 382 2.276 2.352 76

Totaal - Baten 1.517 3.454 3.546 92

Saldo 2.173 703 772 -69





2.1 - Wegen en verkeer 94 434 -310

Uitvoeringskosten straatreiniging 14 14

Doorbetaling rijksbijdragen verkeer, vervoer en waterstaat 12 12

Diversen: Leges i.v.m. werkzaamheden kabelbedrijven, schadever-goedingen openbare verlichting en vergunningen parkeren

10 19 -9

Voorziening achterstallig onderhoud wegen 385 -385

Afschrijvingen 58 58

Bijdrage CGM 30

2.2 - Waterwegen en havens 0 6 -6

Diverse kleine afwijkingen 6 -6

2.3 - Openbaar groen 0 83 -83

Onderhoud openbaar groen 25 -25

Bijdrage CGM 58 -58


Historisch Grave (gedeelte uitvoeringsprogramma Historisch Grave vindt plaats in 2019)

18 18

Bijdrage CGM 9 -9

2.5 - Riolering en waterbeheer 184 0 184

Kostendekkendheid riolering 184 184

2.6 - Gemeentelijke eigendommen 142 5 137

Gemeentewerf, bijdragen aan derden 30 30

Opstellen gebouwenbeheerplan 25 25

Onderhouds- en exploitatielasten gebouwenbeheer 15 15

SIM (Subsidie Instandhouding Rijksmonumenten)-subsidies Hampoort, St. Vicentiuskerk en oude stadshuis

20 20

Verkoop gronden en groenstroken aan particulieren 42 42


Uitvoeringskosten GEO Vastgoedbeheer (Cyclorama's, luchtfoto's, onderlegbeeld, obliekfoto's)

10 10

Totaal 438 537 -69



Bijdrage CGMDe bijdrage aan de werkorganisatie CGM is voor dit programma hoger dan begroot. Dit is met name ontstaan als gevolg van de vele extra werk-zaamheden bij verkeer rond de Brede School Grave. Ook de bestrijding van de eikenprocessierups heeft geleid tot extra werkzaamheden. Tot slot kan worden aangeven dat ervoor gekozen is om de medewerkers van de buitendienst werkzaam-heden te laten verrichten bij het gebouw ‘Katrien’. Hierbij moest snel gehandeld worden naar aan-leiding van waterschade en heeft de sloop van vloeren extra werk gekost om een geplande bezichtiging doorgang te laten vinden. Deze werk-zaamheden hadden ook uitbesteed kunnen worden.

2.1 Wegen en verkeer Er zijn extra inkomsten gegenereerd door leges voor kabels en leidingen. Ook zijn er minder stortkosten voor (groen)afval en is er minder besteed aan externe advisering. Daarnaast is er een voordeel op de afschrijvingen ontstaan omdat een aantal werkzaamheden (o.a. Bronkhorstweg) is uitgesteld vanwege de reconstructie van de N324.

Voor het achterstallig onderhoud van de wegen moet op aangeven van de accountant een voor-ziening in 2018 worden getroffen van afgerond € 385.000. Deze voorziening was middels raad-besluit in 2019 aangemaakt en moest in de jaar-rekening 2018 worden gecorrigeerd.

2.2 Waterwegen en havensGeen afwijkingen > € 10.000.

2.3 Openbaar groen Er is meer onderhoud nodig gebleken aan land-schapselementen en was er aanzienlijke storm-schade.

2.4 Recreatie en toerisme Diverse werkzaamheden voor Historisch Grave zijn doorgeschoven naar 2019. Voorgesteld is om dit budget over te hevelen naar 2019, teneinde de geplande werkzaamheden uit te kunnen voeren.

2.5 Riolering en waterbeheerRioolbeheer gaat uit van 100% kostendekkendheid, wat wil zeggen dat uitgaven met betrekking totrioolbeheer (ook gemaakte kosten voor straat-

reiniging, kwijtscheldingen en waterbeheer) worden afgedekt door baten uit rioolrechten. Tekorten en overschotten worden gecompenseerd door de voorziening ‘rioolbeheer’ zodat dit in de exploitatie per saldo budgettair neutraal verloopt, De lasten met betrekking tot riolering (en gelieerde onderdelen) overtroffen de baten uit riolering. Per saldo is € 39.725,- uit de voorziening ont-trokken. In de paragraaf lokale heffing staat de kostendekkendheid van rioolbeheer toegelicht.

2.6 Gemeentelijke eigendommenEr is een budget beschikbaar gesteld voor het opstellen van een MJOP. Voorgesteld wordt om dit budget over te hevelen naar 2019, teneinde de geplande werkzaamheden uit te kunnen voeren.Daarnaast is er meer grond/groen verkocht aan particulieren. Tot slot is er een bedrag ontvangen van € 20.000 aan SIM-subsidies (Subsidie Instand-houding Rijksmonumenten) ontvangen voor o.a. de Hampoort, St. Vincentiuskerk en het oude stadhuis.


Programma 3 Bouwen, wonen en milieu

Programma 3 Bouwen, wonen en milieu Begroot voor wijziging


Realisatie Verschil


3.1 - Omgevingsrecht 690 689 641 47

3.2 - Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 478 529 558 -29

3.3 - Economische Zaken 170 174 171 3

3.4 - Afvalinzameling 865 951 981 -31

3.5 - Grondexploitatie 833 611 288 323

Totaal - Lasten 3.036 2.954 2.640 314

3.1 - Omgevingsrecht 270 170 168 -2

3.2 - Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 40 60 66 6

3.3 - Economische Zaken 36 26 19 -8

3.4 - Afvalinzameling 1.176 1.176 1.329 153

3.5 - Grondexploitatie 767 452 139 -313

Totaal - Baten 2.288 1.884 1.720 -164

Saldo 748 1.070 920 150





3.1 - Omgevingsrecht 80 34 46

Milieu 11 11

Bijdage ODBN 15 15

Inkomsten rijk explosievenonderzoek ivm ontwikkelingen en civiele werkzaamheden

21 -21

WABO-beschikkingen deelactiviteit ontheffingen 20 20

WABO-beschikkingen bouwen Lasten 13 -13

Vergunningen Wabo overig Baten 13 13

Diverse kleine afwijkingen 8 8

Bijdrage CGM 13 13

3.2 - Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting 38 61 -23

Bouwen naar behoefte 20 20

Leges 12 12

Anterieure overeenkomsten 32 -32


Bijdrage CGM 29 -29

3.3 - Economische zaken 15 20 -5

Economische zaken 15 15

Marktgelden 5 -5

Bijdrage CGM 15 -15

3.4 - Afvalinzameling 223 101 122

Bijdrage Afvalfonds 10 -10

Bijdrage ODBN 84 -84

Aanwending voorziening afval 146 146


Bijdrage CGM 77 77

3.5 - Grondexploitatie 145 135 10

Kosten gronden, niet zijnde BGE’s 60 60

Opbrengsten gronden, niet zijnde BGE’s 135 -135

Overige opbrengsten (winstneming BGE en anterieure overeenkomst) 13 13

Wisselveld (regiefunctie) 30 30

Bijdrage CGM 42 42

Totaal 501 351 150



Bijdrage CGMDe bijdrage aan de werkorganisatie CGM is voor dit programma lager dan begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat er minder uren door personeel van CGM zijn gemaakt voor de grondexploitatie.

3.1 OmgevingsrechtMilieuHet voordeel op de post uitvoeringskosten Milieu wordt veroorzaakt doordat de uitvoering van het Uitvoeringsprogramma Grave gaat voor Groen vertraging heeft opgelopen. De uitvoering loopt niet conform planning.

Bijdrage ODBN De ODBN heeft minder uren besteed dan opge-nomen in het werkprogramma voor 2018. Enerzijds zijn er minder uren besteed aan afhan-deling van milieuvergunningen en meldingen Activiteitenbesluit doordat er minder aanvragen/meldingen dan verwacht zijn binnengekomen. Anderzijds zijn de geplande controles voor 2018 niet allemaal uitgevoerd. Alhoewel de handhavings-uren door de ODBN ruimschoots gemaakt zijn (o.a. meer uren voor toezicht asbestsloop en klachten-behandeling/niet geprogrammeerd toezicht) is er een achterstand bij de geplande controles. Mede als gevolg van veel openstaande vacatures voor (agrarisch) toezichthouders lopen de controles achter. De ODBN heeft inmiddels veel toezicht-houders zelf opgeleid en wil de opgelopen achter-stand in controles in 2019 en 2020 inhalen. Dit betekent dan dat we meer handhavingsuren in ons werkprogramma voor de ODBN op moeten nemen. Voorgesteld wordt om het restant bedrag door te schuiven naar 2019.

Wabo beschikkingen, deelactiviteit bouwen LastenHet tekort aan de lastenkant heeft hoofdzakelijk betrekking op meerkosten monumentencommis-sie en welstand. Ook zijn enkele kosten gemaakt voor bouwtechnische en juridische ondersteuning.

WABO-beschikkingen deelactiviteit ontheffingenVergunningen Wabo overig BatenNaast omgevingsvergunningen voor bouwen zijn bijvoorbeeld ontheffingen van het bestemmings-plan, kapvergunningen, inritvergunningen etc.

ook een vorm van omgevingsvergunningen. Hiervoor worden ook leges in rekening gebracht. Deze leges zijn abusievelijk niet begroot maar hiervoor zijn wel opbrengsten ontvangen.

3.2 Ruimtelijke ordening en volkshuisvestingBouwen naar behoefteMiddelen bedoeld voor het doen van nader volks-huisvestelijk onderzoek. Eind 2018 is opdracht verleend voor deelname aan het regionaal woon-wensenonderzoek Brabant-Noordoost. Bij de vast-stelling van de jaarrekening dient dan ook rekening te worden gehouden met betaling van de hieraan verbonden kosten (voorlopig begroot op circa 15.000 euro. Dit bedrag dient te worden over-geheveld.

LegesEr zijn meer verzoeken ontvangen dan voorzien in de begroting. Hiermee zijn er meer legeskosten in rekening gebracht.

Anterieure overeenkomstenEr zijn plankosten gemaakt voor de ontwikkeling van het project Prinsenstal. De anterieure overeen-komst voor dit project zal in 2019 worden afge-sloten de opbrengsten hieruit volgen ook in 2019.

3.3 Economische zakenVanwege een wijziging in de aanpak voor het opstellen van het ambitie document voor het centrumgebied is de opdracht nog niet afgerond en zijn de middelen nog niet uitgegeven. Belang-rijk is om zoveel mogelijk de ondernemers bij de totstandkoming van de ambitie te betrekken. Dit heeft meer tijd gevraagd waardoor de kosten voor de externe inzet nog niet zijn gemaakt.

3.4 AfvalinzamelingAfvalinzameling/Vergoeding textielbijdrage zijn lager dan begroot door minder aanbieding van afval/textiel (10 N).

De ingecalculeerde aanbestedingsvoordelen Bestuurscommissie Afvalinzameling (BCA) zijn niet gerealiseerd (84 N).

In de begroting 2018 is op de post afvalinzameling een onttrekking uit de voorziening afval geraamd van € 42.500. In de jaarrekening 2018 is op de post afvalinzameling een onttrekking verantwoord van € 151.630 uit de voorziening afval.


De belangrijkste verschillen betreffen de hogere bijdrage aan de ODBN voor de afvalinzameling, omdat de verwachte aanbestedingsvoordelen niet zijn gerealiseerd

3.5 Grondexploitatie

Opbrengsten/kosten gronden (niet BGE)Voor grondverkopen van gronden die geen boek-waarde vertegenwoordigen is een opbrengst van € 135.000,- opgenomen en voor algemene, niet toe te bedelen kosten aan de bouwgrondexploitaties, is een bedrag van € 70.000,- opgenomen. De kosten worden niet gemaakt en de opbrengsten niet gerealiseerd.

Overige opbrengsten: Winstneming grondexploitatie en anterieure overeenkomstDe BBV commissie heeft de “percentage of com-pletion” regel (POC) opgenomen om gemeenten

in staat te stellen om tussentijds tot winstneming over te gaan. Bij de actualisatie voor de jaar-rekening heeft dit geleid tot tussentijdse winst-nemingen binnen de grondexploitaties van de gemeente Grave. In de begroting is geen rekening gehouden met een eventuele winstneming op de bouwgrond-exploitaties. De winstneming op basis van de POC-methode bedraagt € 3.515,- Deze winstneming is toe te wijzen aan de BGE’s De Bons en Dorps-hart Velp. Het bedrag € 3.515,- maakt onderdeel uit van het jaarrekeningresultaat.

Wisselveld (regiefunctie)Inclusief ambtelijke capaciteit en overhead was er € 108.000,- beschikbaar gesteld. De daadwerkelijk gemaakte kosten waren € 78.000,-

Programma 4 Kind, cultuur en sport

Programma 4 Kind, cultuur en sport Begroot voor wijziging


Realisatie Verschil


4.1 - Onderwijs en kinderopvang 1.548 1.318 1.449 -131

4.2 - Cultuur 914 1.056 789 267

4.3 - Sport 428 458 487 -29

Totaal - Lasten 2.890 2.832 2.725 107

4.1 - Onderwijs en kinderopvang 280 280 372 92

4.2 - Cultuur 5 5 10 5

4.3 - Sport 22 22 24 2

Totaal - Baten 307 307 406 99

Saldo -2.583 -2.525 -2.319 206





4.1- Onderwijs en huisvesting 37 76 -39

Basisonderwijs huisvesting 14 -14

Leerlingenvervoer 23 23

Achterstandsplan VVE 10 10

Afschrijvingen 44 -44


Bijdrage CGM 18 -18

4.2 - Cultuur 272 0 272

Natuur en landschap (werkbudget landelijk gebied en Blauw Groen Stimuleringskader)

58 58

Monumenten 117 117

Jeugdbeleid 61 61

Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) 10 10


4.3 - Sport 7 34 -27

Sport algemeen-bijdragen derden 34 -34

Bijdrage CGM 7 7

Totaal 316 110 206


Bijdrage CGM De bijdrage aan de werkorganisatie CGM is voor dit programma hoger dan begroot. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de huisvesting van het brede school extra tijd hebben gekost

4.1 Onderwijs en kinderopvangDe energie- en servicekosten van de brede school Velp worden jaarlijks doorbelast aan de gebruikers en zijn in 2018 hoger dan geraamd, evenals de restitutie van de OZB-aanslagen. Daarmee is er een overschrijding van € 14.000 op de post onderwijshuisvesting.Als gevolg van combinatiemogelijkheden met de gemeenten Cuijk en Mill en Sint Hubert vallen de kosten voor het leerlingenvervoer lager uit dan begroot. Deze combinatiemogelijkheden zijn sterk afhankelijk van de feitelijke vervoersvraag en kunnen dus jaarlijks fluctueren.

Achterstandsplan VVE: Hogere doeluitkering ontvangen dan begroot. Het betreft een doeluit-kering, is het een positief saldo dan moet dit terug naar het Rijk. 2018 was het laatste jaar van de periode 2011-2018. Deze gehele periode dient in 2019 verantwoord te worden, waarna een eind-afrekening plaats zal vinden. Hiervoor dient het overschot gereserveerd te blijven.

Het bedrag bij de afschrijvingen heeft te maken met het actualiseren van de kapitaallasten bij de 2e bestuursrapportage 2018. Er is toen achteraf gezien teveel afgeraamd op de afschrijvingen.

4.2 CultuurStimuleringssubsidie: Na toetsing en beoordeling van de aanvragen voor stimuleringssubsidie resteerde van het beschikbare budget een aan-zienlijk bedrag (€ 7.400,-). In vervolg hierop hebben wij op 3-4-2018 besloten om een tweede tranche


Programma 5 Maatschappelijke zaken

Programma 5 Maatschappelijke zaken Begroot voor wijziging


Realisatie Verschil


5.1 - Leefbaarheid 1.163 966 1.103 -137

5.2 - Welzijn en gezondheidszorg 455 470 463 7


5.4 - Werk en activering 2.127 2.250 2.181 69

5.5 - Minimabeleid 572 593 580 13

5.6 - Maatschappelijke ondersteuning 6.129 6.695 6.710 -15

Totaal - Lasten 13.131 13.633 13.521 111

5.1 - Leefbaarheid 0 0 93 93

5.2 - Welzijn en gezondheidszorg 61 61 60 -1


5.4 - Werk en activering 0 0 1 1

5.5 - Minimabeleid 12 12 22 10

5.6 - Maatschappelijke ondersteuning 999 116 184 67

Totaal - Baten 2.913 2.307 2.499 192

Saldo 10.218 11.326 11.023 303

uit te voeren. Dit heeft er toe geleid dat over het jaar 2018 voor in totaal € 10.100,- aan stimulerings-subsidie is verstrekt. Het betreft een nieuwe subsidievorm waarvan de daadwerkelijke budget-vraag nog onduidelijk is. Deze wordt in 2019 geëvalueerd.

Het bedrag dat als voordeel bij de post monu-menten staat benoemd is gereserveerd voor het project 3-eenheid. Dit project heeft vertraging opgelopen omdat ondertekening van de SOK pas in 2019 heeft plaatsgevonden. Pas na onder-tekening van de SOK kon tot uitvoering worden overgegaan hetgeen het voordeel van € 117.000,- verklaart.

Het voordeel van 58.000 op de post Natuur- en landschap is ontstaan uit een aantal posten: Subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader en het werkbudget natuur en landschap.

De subsidieregeling heeft vorig jaar vanuit de provincie Noord-Brabant deels stilgelegen omdat de regeling aangepast moest worden in verband met Europese regelgeving. Inmiddels is de regeling weer in werking en kunnen de budgetten die overgeheveld worden naar 2019 hiervoor worden ingezet. Het werkbudget natuur en landschap is niet uit-gegeven omdat er geen projecten zijn aangemeld en daardoor geen uitgaven..

4.3 SportDe bijdragen aan derden voor sport algemeen zijn in 2018 hoger geweest omdat de financiële bijdrage aan Laco hoger uitviel dan begroot. Dit werd veroorzaakt door de indexering van de exploitatiebijdrage die is afgesproken in het addendum van het contract dat begin 2018 is afgesproken.





5.1 - Leefbaarheid 24 68 -44

Samenlevingsopbouw 20 -20

Subsidies instellingen (Sociaal Cultureel Werk) 29 -29

Gemeenschapsaccommodaties (excl. kapitaalslasten!) 6 -6

Maatschappelijke Zorg 24 24

Overigen 1 -1

Bijdrage CGM 12 -12

5.2 - Welzijn en gezondheidszorg 21 15 6

Overige gezondheidszorg 13 13

Baten begraafplaatsen 15 -15

Overigen 8 8

5.3 - Inkomensvoorziening 197 0 197

Wet BUIG 174 174

BBZ 21 21

Overigen 2 2

5.4 - Werk en activering 70 0 70

Participatiebudget (aandacht mogelijke korrektie WSW-afrekening!) 3 3

WSW 63 63

Bijdrage CGM 4 4

5.5 - Minimabeleid 23 0 23

Minimabeleid 19 19


5.6 - Maatschappelijke ondersteuning 324 272 52

Vreemdelingen 30 30

Maatwerkvoorzieningen Natura materieel WMO 11 11

Maatwerkvoorzieningen Natura immaterieel WMO 224 -224

Eigen bijdrage maatwerkvoorzieningen 42 42

Algemene voorziening WMO 26 -26

Eerstelijnsloket Jeugd 132 132

PGB WMO 32 32

eindafrekening jeugdzorg 37 37

Individuele voorzieningen Natura Jeugd 28 28

Bijdrage CGM 22 -22

Overigen 12 12

Totaal 659 355 304



Bijdrage CGMDe bijdrage aan de werkorganisatie CGM is voor dit programma hoger dan begroot. Dit wordt o.a. doordat de Coördinatie sociale kernteams door de werkorganisatie is uitgevoerd. Hier tegen over staat er dat werkbudget resteert.

5.1 LeefbaarheidDe FCL Samenlevingsopbouw en de FCL Maat-schappelijke Zorg/Ondersteuning zijn communi-cerende vaten, waar o.a. Sociom en Centrum Mantelzorg uit worden gefinancierd. In 2018 is de subsidie voor het Centrum Jeugd en Gezin losgekoppeld van de brede opdracht subsidie van Sociom. Dit betekent financieel een budget-verschuiving van bovengenoemde FCL’s naar het taakveld Jeugd. Hierdoor is er op de FCL Samen-levingsopbouw een nadeel te zien van 20 en op het FCL Maatschappelijke Zorg/Ondersteuning een voordeel te zien van 24. Het verschil tussen deze budgetten is een voordeel van 4.

Nadeel 29 wordt verklaard uit betalingen voor de wijken dorpsraden die bij gemeenschaps-accomodaties begroot waren en betaald uit subsidiering instellingen. Het betreft een admini-stratieve wijziging die nog niet is doorgevoerd.

5.2 Welzijn en gezondheidszorgBinnen de FCL Overige gezondheidszorg is geen rekening gehouden met de BTW teruggaaf GGD 2018 (6K voordeel). In de begroting 2019 is hier al rekening mee gehouden. Voorts hebben wij van de GGD een bedrag ontvangen vanuit de innovatieve middelen voor de uitvoer van het project Kwets-baarheid de Baas. Uiteindelijk is door ons iets minder inzet gepleegd dan verwacht en daardoor zijn de kosten lager uitgevallen (7K).

5.3 InkomensvoorzieningHet uitvoeringsprogramma re-integratie van de gemeente en de gunstige arbeidsmarkt hebben een positief resultaat opgeleverd. Het aantal verstrekte uitkeringen is gedurende het jaar 2018 gedaald van 151 naar 140.Doordat er minder uitkeringen verstrekt zijn dan de begroot heeft dit geleid tot een positief finan-cieel resultaat. Ten opzichte van het budget wat door het Rijk beschikbaar wordt gesteld is er een kleine overschrijding van 32.000 euro.

Vermeld dient verder dat onder de post wet BUIG eveneens de kosten voor gesubsidieerde banen (loonkostensubsidies) worden geregistreerd. Hierin groeien de uitgaven. Dit is een landelijk beeld.Er is sprake van een incidenteel voordeel op de BBZ van 21k omdat er in 2018 geen BBZ uitkering tot toekenning is gekomen.

5.4 Werk en activeringAlle re-integratiemiddelen zijn in 2018 volledig benut. We hebben hiermee ook een goed resul-taat behaald.Het aantal loonkostensubsidies banen groeit even-eens. Dat op Werk en activering een financieel overschot is gerealiseerd komt enkel en alleen door het besluit van het Werkvoorzieningschap Noordoost Brabant om een uitkering te verrichten vanuit de egalisatiereserve Wsw ter hoogte van 63.087 euro . Dit besluit van het Werkvoorziening-schap Noordoost Brabant is eind 2018 genomen en nog in de jaarrekening verwerkt.

5.5 MinimabeleidOp de FCL Minimabeleid is er sprake van een overschot van € 19.000. Er is sprake geweest van lagere uitgaven op de post Schuldhulpverlening. Tevens is het budget t.b.v. Inkomensondersteuning armoedebestrijding kinderen in 2018 nog niet volledig benut. Daartegenover staat dat de uitgaven m.b.t. regeling compensatie zorgkosten (collectieve ziektekostenverzekering) iets zijn toegenomen.

5.6 Maatschappelijke ondersteuningBinnen de FCL vreemdelingen is 30K voordeel. 5K resteert van de incidentele middelen uit de asielakkoorden. Alle projecten opgenomen in het betreffende collegevoorstel zijn opgestart of afgerond, behalve het project rondom preventie schulden statushouders. Hiervan is voorgesteld deze naar 2019 over te hevelen.

Het overige bedrag betreft RMBA middelen (regeling maatschappelijke begeleiding asiel-zoekers) voor de begeleiding van statushouders: coaching huisvesting en het participatieverklarings-traject. De facturen voor de uitvoering door Sociom vluchtelingenwerk ontvangen wij op basis van af-rekening achteraf. De resterende RMBA middelen 2018 zijn daarom opgevoerd om over te hevelen naar 2019.


Op de FCL Maatwerkvoorzieningen Natura materieel Wmo is een bedrag van € 11.000 minder uitgegeven dan begroot. De voornaamste oorzaak betreft de enigszins lagere uitgaven voor de woonvoorzieningen (woningaanpassingen e.d.). en de vervoersvoorzieningen. Zoals bekend betreft het hier open einde regelingen die nooit helemaal exact zijn in te schatten. De uitgaven kunnen derhalve per jaar extreem fluctueren, zeker op het gebied van woningaanpassingen.

Op de FCL Maatwerkvoorzieningen Natura immaterieel Wmo is sprake van een overschrijding van € 224.000 ten opzichte van de begroting.Hiervoor zijn de volgende verklaringen te geven:bij de Kadernota 2018 is door het college van Grave voorgesteld om incidenteel (voor het jaar 2018) een bedrag van € 146.000 uit het Wmo budget te onttrekken t.b.v. het budget voor de Jeugdzorg. De Gemeenteraad heeft dit voorstel overgenomen. De onttrekking heeft plaats-gevonden via deze FCL.

De overschrijding wordt tevens veroorzaakt door een stijging van de uitgaven op de onderdelen individuele ondersteuning en gespecialiseerde dagbesteding. Er is sprake van toenemend gebruik van deze maatwerkvoorzieningen.

Op de FCL Eigen bijdrage maatwerkvoorzieningen is € 42.000 meer ontvangen dan begroot is. De berekening en de inning van de eigen bijdragen geschiedt door het CAK. Het CAK draagt de totaal ontvangen eigen bijdragen via een totaaloverzicht per periode over aan de gemeente. De hoogte van de eigen bijdragen was in 2018 nog afhanke-lijk van het inkomen van de klant met een maat-werkvoorziening. Derhalve was nooit exact in te schatten hoe hoog de ontvangsten jaarlijks zijn. Omdat in 2017 minder aan eigen bijdragen werd ontvangen dan in 2016, en de verwachting was dat deze trend zich in 2018 zou voortzetten, is ervoor gekozen om in de begroting van 2018 lagere ontvangsten op te nemen. Deze verwachting is niet geheel uitgekomen.

Op de FCL Algemene Voorziening Wmo is een bedrag van € 26.000 meer uitgegeven dan begroot. De be-langrijkste redenen hiervan zijn de hogere uitgaven van de Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT) ten opzich-te van de (bijgestelde) begroting, en de gestegen uitgaven voor het Collectief Vervoer (Regiotaxi).

Gebleken is dat er in 2018 ten opzichte van voor-gaande jaren meer gebruik is gemaakt van de Regiotaxi. Daarmee zijn de exploitatiekosten voor de gemeente Grave ook toegenomen. Daarnaast zijn er lagere uitgaven op de ECL Mantelzorgondersteuning. Vanwege de nieuwe nota mantelzorg worden deze bedragen wel gehandhaafd in 2019.

Op de FCL Pgb Wmo is € 27.000 minder uitge-geven dan begroot. Het overschot wordt met name veroorzaakt door de lagere uitgaven op de maatwerkvoorzieningen hulp bij het huishouden, dan waarmee rekening is gehouden.

Op de FCL Eerstelijnsloket Jeugd en de FCL Individuele voorzieningen Natura Jeugd is een nadeel te zien. Bij berekening van het extra budget voor jeugdzorg voor de tweede Burap 2018 is abusievelijk rekening gehouden met een reeds begroot bedrag van afgerond € 128.000 voor overheveling transformatiegelden 2017. Dit bedrag had niet als begroot meegenomen mogen worden. Hier tegenover staan de positieve afrekening 2018 Jeugdzorg LvC van € 45.000 en de middelen die in 2018 zijn ontvangen uit het landelijk transfor-matiefonds € 25.000. Het negatief resultaat bedraagt daarmee per saldo € 58.000.

In de hierboven weergegeven verschillenanalyse is dit bedrag van € 58.000,- niet direct te herleiden. Er staat namelijk een voordeel van € 160.000,-(€ 132.000,- + € 28.000,). Doordat er nog € 218.875,- aan nog niet bestede transformatie-middelen overgeheveld moet worden van 2018 naar 2019 omdat hiervoor al verplichtingen zijn aangegaan in het kader van de transformatie opgave voor de jeugdzorg. Dit kan pas uitgevoerd worden nadat de raad hier formeel over heeft genomen bij het vaststellen van de jaarrekening 2018.


Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

Programma: 6 - Algemene dekkings-middelen en onvoorzien



Realisatie Verschil



228 219 245 -26

6.2 - Overige algemene dekkingsmiddelen -256 2.016 2.280 -264

6.3 - Algemene uitkering 4 4 4 -0

6.5 - Saldo van de financieringsfunctie -274 -66 -58 -8

6.6 - Overhead 3.240 3.394 3.518 -123

Totaal - Lasten 2.943 5.567 5.988 -421


2.543 2.622 2.671 49

6.2 - Overige algemene dekkingsmiddelen 582 2.589 2.368 -222

6.3 - Algemene uitkering 17.159 17.672 17.656 -16

6.4 - Dividend 81 0 0

6.5 - Saldo van de financieringsfunctie 0 0 4 4

6.6 - Overhead 4 0 0

Totaal - Baten 20.369 22.884 22.698 -185

Saldo -17.426 -17.317 -16.710 -607





6.1 - Lokale heffingen, waarvan besteding niet gebonden is 45 21 24

Diverse kosten heffing en invordering 21 -21

OZB-opbrengsten 38 38

Hondenbelasting 7 7

6.2 - Overige algemene dekkingsmiddelen 0 485 -485

Niet ingevulde efficiencykorting onderwijs 50 -50

Storting en onttrekking reserves 222 -222

Stelposten 154 -154

diverse kleine afwijkingen 21 -21

Bijdrage CGM 38 -38

Algemene uitkering 16 -16

Algemene uitkering 16 -16

6.4 - Dividend

nvt

6.5 - Saldo van financieringsbehoefte 16 20 -4

Kostenplaats rente 20 -20

rentevoordelen kort en langlopende leningen 16 16

6.6 - Overhead 30 156 -126

Juridische advisering 30 30

Gemeentehuis 11 -11

Diverse kleine verschillen 14 -14

Bijdrage CGM 131 -131

Totaal 91 698 -607



Bijdrage CGMDe afwijking op de bijdrage aan de werkorganisatie CGM ontstaat doordat het ziekteverzuim en cao-verhoging niet op de overige programma’s wordt begroot, maar binnen algemene dekkings-middelen. De verantwoording vindt wel plaats op de programma’s.

6.1 Lokale heffingen, waarvan besteding niet gebonden isDiverse kosten heffingen en invorderingNadeel diverse kosten heffingen en invordering van € 21.000 wordt veroorzaakt door niet geraamde oninbare posten. Deze kosten heffingen en oninbaarheid is 0,4% van de totale belasting inkomsten.

OZB opbrengstenDe meeropbrengst van de OZB van € 38.000 is een combinatie van twee belangrijke oorzaken. Meer groei dan gemiddeld geraamd en minder derving door gehonoreerde WOZ waarde-bezwaren.

HondenbelastingDe Hondenbelasting laat een hogere opbrengst zien door een intensieve huis aan huis controle op de aangifte verplichting.

6.2 Overige algemene dekkingsmiddelenVoorziening dubieuze debiteurenDe voorziening dubieuze debiteuren was ontoe-reikend waardoor een extra storting noodzakelijk was.

Niet ingevulde efficiency korting onderwijsDoor het rijk is in het verleden een taakstelling opgelegd op het onderwijs welke is doorberekend in de Algemene uitkering. Het resterende deel van de efficiency taakstelling van € 50.000 is niet gehaald.

Naheffingsaanslag BTWEr is een naheffingsaanslag van de BTW ontvangen over 2013.

Beschikking over ReservesIn 2018 is minder onttrokken uit de reserve, omdat voor een aantal kredieten uitgaven nog niet of gedeeltelijk zijn gerealiseerd.

De lasten van de faciliterende rol voor Wisseveld zijn lager geweest, waardoor ook de onttrekking uit de reserve lager is. Het voorbereidingskrediet voor de brede school en de verkeersverbinding van de Raam-Jan Luijkenstraat zijn nog niet uit-geput. Evenals het werkbudget voor het landelijk gebied. De reserve voor de exploitatielast drie-eenheid Velp is nog niet aangewend. De niet benutte onttrekking aan deze reserves wordt voorgesteld in de budgetoverheveling naar 2019.

Begroot rekeningresultaatHet begroot gerealiseerd resultaat 2018 voor Grave bedroeg afgerond € 410.000. In werkelijkheid is het gerealiseerde resultaat € 148.500 geworden. Dat is € 261.500 positiever dan aanvankelijk werd vermeld.

StelpostIn de begroting is een structurele stelpost opge-nomen van afgerond € 154.000. Deze stelpost is voor het meerjareneffect 2019 en verder deels verlaagd naar ruim € 100.000. 6.3 Algemene uitkeringAlgemene uitkeringDe algemene uitkering is € 109.000 hoger dan geraamd. Hierin zijn verrekeningen opgenomen over voorgaande jaren ter grote van € 17.000.

6.4 DividendN.v.t.


Overzicht aanwending post onvoorzienIn de primitieve begroting is een post voor onvoorziene uitgaven opgenomen ad € 25.000,-. In het begrotingsjaar zijn de volgende begrotingswijzigingen ten laste van de onvoorziene uitgaven gebracht:

Incidentele baten en lastenOp grond van artikel 28, lid c van het BBV dient in de toelichting een overzicht van de incidentele baten en lasten opgenomen te worden. Baten en lasten voortkomende uit eenmalige activiteiten en projecten, afwikkelingsverschillen, onvoorziene inkomsten en uitgaven alsmede (eenmalige) onttrekkingen aan de algemene reserve worden als incidentele baten en lasten beschouwd. Als definitie van het begrip ‘incidenteel’ is, conform de toelichting op artikel 19, lid c BBV, uitgegaan van lasten en baten die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Er is een ondergrens gehanteerd van € 10.000.

Uitvoerings- en informatieteam!De doelstelling van het UIT! (Uitvoerings- en Informatieteam!) is het signaleren en aanpakken van woon-overlast, fraude en criminaliteit, veroorzaakt door personen in de gemeente. Dit gebeurt door middel van een integrale aanpak waarbij intensief wordt samengewerkt met interne en externe partijen. Binnen de ambtelijke organisatie kan 65% van de werkzaamheden voor het UIT! worden gedaan binnen de bestaande capaciteit. Voor de overige 35% is incidenteel een extra bijdrage benodigd.

Het verloop van de post onvoorzien (primitief begroot € 25.000) is als volgt:


Onderzoeken bastion en parkeerplaatsen visio terrein 25

Ten laste van onvoorzien in 2018 25


Begroot 2018 25

Ten lasten van onvoorzien 2018 25

Restant post onvoorzien 2018 0

Overzicht incidentele lasten en baten programma 1

Omschrijving Begroting 2018 Werkelijk 2018


Uitvoerings- en informatieteam! 12.000 12.000

Totaal incidentele lasten 12.000 12.000

Totaal incidentele baten 0 0

Saldo 12.000 12.000



Herziening beheerplannen 2018Diverse beheerplannen zijn herzien.

Ontwikkeling Generaal de BonsterreinIn het kader van voorbereiding en de daarbij horende haalbaarheidsstudie dienen een aantal onderzoeken verricht te worden.

Extra kosten onderhoud en huisvestingslasten vanwege afhaken van koper pand KatrienDit zijn de kosten voor nutsvoorzieningen, cala-miteitenonderhoud en huisvestingslasten vanwege het afhaken van de koper voor het pand Katrien.

Juridische advieskostenBetreft incidentele juridische advieskosten inzake dossier snippergroen en kosten met betrekking tot de ontbindingen van de vaste pachtovereen-komsten.

Explosievenonderzoek (bijdrage voor gemaakte kosten)In totaal is een bedrag van € 29.846,44 geïnves-teerd in het opsporen en ruimen van explosieven voor diverse projecten in de gemeente Grave. Het door de gemeente Grave te ontvangen suppletiegeld (via het gemeentefonds) bedraagt 70% van € 29.846,44 = € 20.892,51.

Verkoop pand Stoofweg 2Het pand aan de Stoofweg is verkocht voor € 680.000. Het pand was nagenoeg afgeschreven waardoor een fors gedeelte resteert als incidentele boekwinst.

Projectbudget Historisch GraveDit betreft voor een gedeelte een overheveling van budget van 2017 naar 2018. Voor dit project is met name gewerkt aan de organisatie en proces en minder aan de uitvoering. Dit i.v.m. de nieuw op te richten stichting voor promotie van Grave. Verder was een deel van de projecten nog niet gereed voor uitvoering maar staan inmiddels in de steigers voor 2018. Voor de realisatie van activiteiten in de uitvoeringsagenda en het inkopen van mensuren om de activiteiten uit te voeren is het wenselijk om het restant budget van 2017 over te hevelen naar 2018.

Verkoop gemeentelijke grondenDit betreft de verkoop van diverse gemeentelijke gronden. De twee grootste transacties betreffen de verkoop aan Waterschap Aa en Maas en aan Stichting Het Noord-Brabants Landschap.



Herziening beheerplannen 2018 70.000 15.717

Ontwikkeling Generaal de Bonsterrein 25.000 8.124

Extra kosten onderhoud en huisvestingslasten vanwege afhaken van koper pand Katrien

30.000 11.588

Juridische advieskosten 20.000 21.452


Explosievenonderzoek (bijdrage voor gemaakte kosten) 21.000 21.000

Verkoop pand Stoofweg 2 670.000 680.000

Projectbudget Historisch Grave 19.000 19.000

Verkoop gemeentelijke gronden 607.285 649.118

Totaal incidentele baten 1.317.285 1.369.118

Saldo -1.172.285 -1.312.237


Groen-blauw stimuleringskader 2015 – 2018Deze bijdrage is nodig voor de uitvoering van het laatste jaar van de stimuleringsregeling.

Werkbudget landelijk gebied (mutatie Natuur en Landschap)Een van de bestemmingsreserves in de gemeente Grave is de Reserve reconstructie algemeen. Het is wenselijk om uit dit krediet een werkbudget ter hoogte van € 25.000 te onttrekken dat kan worden ingezet voor de uitvoering van concrete projecten.Dit bedrag dient als werkbudget landelijk gebied onder post Natuur en landschap. In 2018 is niets uitgegeven, voorstel om budget over te hevelen.

Archeologie Hart van GraveDit betreft een overheveling van het budget van 2017 naar 2018. In de eerste bestuursrapportage 2016 is een bedrag van € 87.000,00 beschikbaar gesteld voor archeologisch onderzoek voor de uitvoering van het project Hart van Grave. De meeste werkzaamheden zijn uitgevoerd, eind 2017 is de laatste opdracht verstrekt. De afrekening hiervan vindt plaats in 2018.

Vestingvisie GraveDit betreft een overheveling van het budget van 2017 naar 2018. Op 24 februari 2015 heeft de gemeenteraad besloten krediet beschikbaar te stellen voor de aankoop van het Visio-terrein en voor de afwikkeling van de visieontwikkeling. Bij de raadsbehandeling op 26 mei 2015 om vast-stelling van de visie voor het Visio-terrein heeft de gemeenteraad het college een aanvullende opdracht verstrekt, namelijk het opstellen van

een stedenbouwkundige en een landschappelijke visie en een stedenbouwkundig plan op hoofdlijnen voor het Visio terrein in samenhang met de oude stad en de omliggende wijken. Hiertoe heeft de raad op 31 januari 2017 opdracht verleend en krediet verstrekt voor het opstellen van deze totaalvisie. Deze totaalvisie op de vestingstad Grave is geagendeerd voor behandeling in de raadsvergadering op 15 mei 2018. Afwikkeling van het Visio-terrein heeft daarom nog niet plaats kunnen vinden. Na vaststelling van de totaalvisie wordt duidelijk op welke wijze het Visio-terrein kan worden afgerond.

Externe advieskosten bestemmingsplannenDit betreft een overheveling van het budget van 2017 naar 2018. Omdat een aantal bestemmings-plannen doorlopen in 2018 is het noodzakelijk een gedeelte van het budget over te hevelen naar 2018. Genoemd kunnen worden de bestemmings-plannen ‘Waardevolle bomen en panden’ en ‘Herziening Buitengebied’.

Huisvesting woonwagenbewonersEr heeft dit jaar een uitzetting van woonwagen-bewoners plaatsgevonden en er staat nog een voor dit jaar gepland. Als gevolg hiervan worden extra kosten gemaakt voor o.a. deurwaarder, ont-ruimingsploeg, stortkosten en afvoer woonwagen.

Winstneming grondexploitatieOp basis van de wettelijk voorgeschreven POC-methode (percentage-of-completion) is een winstneming op de bouwgrondexploitaties geboekt.



Groen-blauw stimuleringskader 2015 – 2018 30.000 19.653

Werkbudget landelijk gebied (mutatie Natuur en Landschap) 25.000 0

Archeologie Hart van Grave 34.000 34.000

Vestingvisie Grave 38.542 27.338

Externe advieskosten bestemmingsplannen 15.000 15.201

Huisvesting woonwagenbewoners 20.000 18.445


Winstneming grondexploitatie 0 3.483


Saldo 162.542 114.637




Speciaal onderwijs VisioDe instandhoudingsvergoeding richting Visio dient in 2018 toch (in tegenstelling tot wat in de 1e Burap 2018 opgenomen staat) betaald te worden. Bovendien heeft er een restitutie van betaalde OZB richting Visio plaatsgevonden.

Transformatie opgaven JeugdDe transitie jeugdzorg en de opgelegde bezuiniging vanuit het Rijk vraagt om een transformatie welke verder wordt vormgegeven. Dit betekent dat er meer geïnvesteerd dient te worden aan de voorzijde, waar-door instroom in de dure jeugdzorg (mogelijk) voorkomen wordt. Hiervoor zijn regionaal transformatie-plannen opgesteld. Een van de regionale transformatieplannen is nadrukkelijk gericht op het versterken van de toegang. De doelen uit het plan worden subregionaal opgepakt.



Speciaal onderwijs Visio 38.000 38.000



Saldo 38.000 38.000



Transformatie opgaven Jeugd 224.000 20.634



Saldo 224.000 20.634





Totaal incidentele lasten 0 0

Onttrekking reserve kwaliteitsverbetering als werkbudget landelijk gebied

25.000 0

Reserve onttrekking t.b.v. Transformatieopgaven Jeugd 78.000 78.000

Totaal incidentele baten 103.000 78.000

Saldo -103.000 -78.000

Overzicht incidentele lasten en baten algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

Onttrekking reserve kwaliteitsverbetering als werkbudget landelijk gebiedEen van de bestemmingsreserves in de gemeente Grave is de Reserve Reconstructie algemeen, kwaliteitsverbetering landelijk gebied. Het is wenselijk om uit dit krediet een werkbudget ter hoogte van € 25.000 te onttrekken dat kan worden ingezet voor de uitvoering van concreteprojecten. Dit bedrag dient als werkbudget landelijk gebied onder post Natuur en landschap beschikbaar te komen. In 2018 is niets uitgegeven, voorstel om budget over te hevelen.

Reserve onttrekking t.b.v. Transformatieopgaven JeugdDe transitie jeugdzorg en de opgelegde bezuiniging vanuit het Rijk vraagt om een transformatie welke verder wordt vormgegeven. Dit betekent dat er meer geïnvesteerd dient te worden aan de voor-zijde, waardoor instroom in de dure jeugdzorg (mogelijk) voorkomen wordt. Hiervoor zijn regio-naal transformatieplannen opgesteld. Een van de regionale transformatieplannen is nadrukkelijk ge-richt op het versterken van de toegang. De doelen uit het plan worden subregionaal opgepakt.


Structurele onttrekkingen aan reserves

Reserve Omschrijving Raming 2018 na wijziging

Waarvan structureel

Realisatie 2018

Waarvan structureel


Algemene reserve Dekking kosten facilitaire rol Wisseveld

100 100 78 78

Reserve Nieuw-bouw stadhuis

Dekking kapitaallasten nieuwbouw stadhuis

115 115 115 115

Reconstructie algemeen (van het groenfonds)

Dekking kapitaallasten Uitbr VH park en amfibieën passage IGP Velp/aanlegkosten infra-structuur Bronkhorstweg

3 3 0 0

Reserve Onder-wijshuisvesting

Dekking onderhoud scholen 105 105 105 105

Exploitatiereserve verkoop brand-weerkazerne Veiligheidsregio

Dekking exploitatiekosten brandweerkazerne

88 88 88 88

Reserve Verkeer Brede School Oost

Dekking kapitaallasten verbetermaatregelen verkeers-veiligheid Brede School Oost

0 0 0 0

Reserve Kapitaal-lasten

Dekking kapitaallasten 43 43 43 43

Reserve Kapitaal-lasten Drie-eenheid

Dekking kapitaallasten Drie-eenheid Velp

0 0 0 0

Totaal structurele onttrekkingen reserves 454 454 429 429

Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reservesOp grond van artikel 28, lid d van het BBV dient in de toelichting een overzicht van de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves

opgenomen te worden. Deze reservemutaties hebben allen betrekking op “programma” algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien.

Structurele toevoegingen aan reserves

Reserve Omschrijving Raming 2018 na wijziging

Waarvan structureel

Realisatie 2018

Waarvan structureel


Algemene reserve Drie-eenheid Velp 23 23 23 23

Totaal structurele toevoegingen reserves 23 23 23 23


Wet Normering Topinkomens (WNT)

Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de gemeente Grave van toepassing zijnde regelgeving: het algemene WNT-maximum. Het algemene bezoldigings-maximum in 2018 voor de gemeente Grave is

€ 189.000. Het weergegeven individuele WNT maximum is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte.


Programma Primitieve begroting Begroting na wijziging Realisatie


Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo

1 - Dienstverlening, veiligheid en bestuur

2.158 215 1.942 2.343 239 2.104 2.644 286 2.357

2 - Openbare ruimte

3.690 1.517 2.173 4.157 3.454 703 4.318 3.546 772

3 - Bouwen, wonen en milieu

3.036 2.288 748 2.954 1.884 1.070 2.640 1.720 920

4 - Kind, cultuur en sport

2.890 307 2.583 2.831 307 2.525 2.725 406 2.319

5 - Maatschappe-lijke zaken

13.131 2.913 10.218 13.633 2.307 11.326 13.521 2.499 11.023

Totaal programma's 1 t/m 5

24.904 7.240 17.664 25.917 8.190 17.727 25.848 8.457 17.391

6 - Algemen dekkingsmiddelen en onvoorzien

-323 19.783 -20.105 -74 20.294 -20.368 224 20.332 -20.108

0.4 - Overhead 3.240 4 3.236 3.394 0 3.394 3.518 3.518

0.9 - VpB

Onvoorziene uitgaven

25 25 0 0

Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten

27.847 27.027 820 29.238 28.485 753 29.590 28.789 801

0.10 - Mutaties reserves

582 -582 2.246 2.589 -343 2.246 2.367 -120

Gerealiseerde resultaat

27.847 27.609 238 31.484 31.074 410 31.836 31.156 681

Analyse begrotingsafwijkingen en begrotingsrechtmatigheid


De toe te passen normen voor het begrotings-criterium zijn gebaseerd op artikel 189, 190 en 191 van de Gemeentewet en moet de gemeenteraad nader invullen en concretiseren. Dit gebeurt door middel van de begroting en via de verordening op het financieel beheer ex artikel 212 van de Gemeentewet. Het systeem van budgetbeheer en -bewaking moet waarborgen dat de baten en lasten binnen de begroting blijven. Een systeem met onvoldoende waarborgen voor tijdige melding aan de gemeenteraad van budgetoverschrijdingen heeft het risico in zich dat de gemeente inbreuk maakt op het budgetrecht van de gemeenteraad. Het begrotingscriterium is verder verfijnd en uit-gewerkt in de Kadernota Rechtmatigheid 2018 van de Commissie BBV. Een overschrijding van de begroting is altijd onrechtmatig, maar hoeft de accountant niet in alle gevallen mee te wegen in zijn oordeel.

In totaal heeft de Gemeente Grave € 31,48 miljoen aan lasten begroot (na wijziging). De werkelijke lasten komen uit op € 31,4 miljoen. In totaal is sprake van een overschrijding van € 0,08 miljoen.

In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moeten we kijken naar de lastenoverschrijdingen per programma. In de jaarstukken zijn lastenover-schrijding zichtbaar per programma en algemene dekkingsmiddelen.

De overschrijding op programma 1 wordt veroor-zaakt door hogere bijdrage aan CGM, hogere rijksleges paspoorten en kosten WKR. De over-schrijding op overhead wordt veroorzaakt door een hogere bijdrage aan CGM ivm hogere uren-afname dan begroot. Aangezien de wet en regel-geving is gevolgd en uitgaven zijn gedaan volgens het beleid achten wij dat wordt voldaan aan de begrotingsrechtmatigheid.

De overschrijding in programma 2 wordt veroor-zaakt door het vormen van een voorziening onderhoud wegen van afgerond € 385.000. Deze voorziening is getroffen op basis van het in februari 2019 vastgestelde beheerplan wegen. Conform BBV voorschriften dient deze voorziening echter in het boekjaar 2018 verwerkt te worden. Conform de regelgeving van de BBV wordt deze overschrijding omschreven als onrechtmatig.


Verantwoording specifi eke uitkeringen (SiSa)

OCW D9 Onderwijsachterstandenbeleid 2011-2018 (OAB) Besluit specifieke uitkeringen gemeentelijke onderwijsachterstandenbeleid 2011-2018 Gemeenten

Besteding (jaar T) aan voorzieningen voor voorschoolse educatie die voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen (conform artikel 166, eerste lid WPO)

Besteding (jaar T) aan overige activiteiten (naast VVE) voor leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal (conform artikel 165 WPO)

Besteding (jaar T) aan afspraken over voor- en vroegschoolse educatie met bevoegde gezagsorganen van scholen, houders van kindcentra en peuterspeelzalen (conform artikel 167 WPO)

Opgebouwde reserve ultimo (jaar T-1)

Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie

Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle RIndicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / 04

€ 149.357 € 78.565 € 14.092 € 33.441 Hieronder per regel één gemeente(code) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen

Aan andere gemeenten (in jaar T) overgeboekte middelen (lasten) uit de specifieke uitkering onderwijsachterstandenbeleid

Hieronder per regel één gemeente(code) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen

Van andere gemeenten in (jaar T) overgeboekte middelen (baten) uit de specifieke uitkering onderwijsachterstandenbeleid

Eindverantwoording Ja/Nee

Bedrag Bedrag

Aard controle n.v.t Aard controle R Aard controle n.v.t Aard controle R Aard controle n.v.t.Indicatornummer: D9 / 05 Indicatornummer: D9 / 06 Indicatornummer: D9 / 07 Indicatornummer: D9 / 08 Indicatornummer: D9 / 09

SZW G2 Besteding (jaar T) algemene bijstand

Gemeente

I.1 Participatiewet (PW)

Baten (jaar T) algemene bijstand (exclusief Rijk)

Gemeente


Besteding (jaar T) IOAW

Gemeente

I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW)

Baten (jaar T) IOAW (exclusief Rijk)

Gemeente

I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW)

Besteding (jaar T) IOAZ

Gemeente

I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ)

Baten (jaar T) IOAZ (exclusief Rijk)

Gemeente

I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ)

Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle RIndicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / 06

€ 1.825.307 € 34.703 € 190.440 € 1.987 € 28.685 € 1.631 Besteding (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen

Gemeente

I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004)

Baten (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen

Gemeente

I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004)

Baten (jaar T) WWIK (exclusief Rijk)

Gemeente

I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK)

Besteding (jaar T) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet

Gemeente


Baten (jaar T) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet (excl. Rijk)

Gemeente


Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee

Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t.Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / 10 Indicatornummer: G2 / 11 Indicatornummer: G2 / 12

€ 0 € 1.921 € 0 € 94.311 € 0 JaSZW G3 Besteding (jaar T)

levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob)

Besteding (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob)

Baten (jaar T) levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) (exclusief Rijk)

Baten (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) (exclusief Rijk)

Besteding (jaar T) aan onderzoek als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 (exclusief Bob)

Besteding (jaar T) Bob

Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle RIndicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / 06

€ 0 € 14.500 € 0 € 22.781 € 5.232 € 0 Baten (jaar T) Bob (exclusief Rijk)

Besteding (jaar T) aan uitvoeringskosten Bob als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004

Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee

Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t.Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / 09

€ 0 € 0 Ja

SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2018 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 10 januari 2019

Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 Participatiewet_gemeentedeel 2018

Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of de gemeente in (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam opgericht op grond van de Wgr.

Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_gemeentedeel 2018

Besluit bijstandverlening


Taakvelden naar de programma’s

Taak-veld

Kenmerk 2 omschrijving

Primitief begroot lasten

Primitief begroot baten

Primitief begroot

saldo


lasten


baten


saldo

Realisatie lasten

Realisatie baten

Realisatie saldo

0.1 Bestuur 892.885 553 892.332 943.617 553 943.064 1.223.038 376 1.222.662

0.10 Mutaties reserves 0 582.278 -582.278 2.246.312 2.589.375 -343.063 2.246.312 2.366.516 -120.204

0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten

-237.983 0 -237.983 -410.019 0 -410.019 -680.658 0 -680.658

0.2 Burgerzaken 382.924 199.640 183.284 371.770 189.640 182.130 423.750 228.374 195.376

0.4 Overhead 3.240.373 4.304 3.236.069 3.394.388 304 3.394.084 3.517.865 0 3.517.865

0.5 Treasury -273.696 81.000 -354.696 -50.182 48.667 -98.849 -44.009 53.385 -97.395

0.61 OZB woningen 96.155 2.165.240 -2.069.085 99.242 2.250.240 -2.150.998 95.303 2.279.108 -2.183.805

0.62 OZB niet-woningen 24.572 263.220 -238.648 12.832 264.220 -251.388 9.732 273.039 -263.307

0.63 Parkeerbelasting 0 10.205 -10.205 0 10.205 -10.205 0 13.745 -13.745

0.64 Belastingen Overig 107.660 114.500 -6.840 107.133 107.500 -367 140.262 118.795 21.467

0.7 Algemene uit-kering en overige uitkeringen gemeentefonds

3.592 17.158.687 -17.155.095 3.592 17.672.236 -17.668.644 3.811 17.655.944 -17.652.133

0.8 Overige baten en lasten

-255.878 0 -255.878 -230.629 0 -230.629 33.261 1.135 32.126

1.1 Crisisbeheersing en brandweer

712.123 14.960 697.163 829.503 -40 829.543 795.524 0 795.524

1.2 Openbare orde en veiligheid

174.584 0 174.584 202.752 0 202.752 210.904 9.061 201.842

2.1 Verkeer en vervoer 1.368.845 36.120 1.332.725 1.352.036 36.120 1.315.916 1.669.087 43.560 1.625.527

2.2 Parkeren 59.750 0 59.750 46.751 0 46.751 51.349 0 51.349

2.4 Economische havens en water-wegen

37.795 369 37.426 46.106 369 45.737 51.836 246 51.590

3.1 Economische ontwikkeling

156.854 0 156.854 141.594 0 141.594 144.912 0 144.912

3.2 Fysieke bedrijfs-infrastructuur

659.142 663.722 -4.580 801.165 2.556.414 -1.755.249 588.649 2.416.764 -1.828.115

3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen

13.212 36.367 -23.155 16.436 26.367 -9.931 12.743 18.708 -5.966

3.4 Economische promotie

332.514 9.844 322.670 269.846 7.934 261.912 271.596 2.600 268.996

4.1 Openbaar basisonderwijs

8.250 0 8.250 8.250 0 8.250 6.957 0 6.957

4.2 Onderwijs-huisvesting

932.584 107.087 825.497 718.438 107.087 611.351 818.398 143.378 675.020

4.3 Onderwijsbeleid en leerlingenzaken

516.424 170.600 345.824 504.029 170.600 333.429 531.484 227.229 304.255

5.1 Sportbeleid en activering

309.496 21.750 287.746 346.035 21.750 324.285 357.915 24.103 333.812

5.2 Sportaccommo-daties

118.370 0 118.370 111.657 0 111.657 129.412 0 129.412

5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie

83.690 0 83.690 94.743 0 94.743 100.370 0 100.370

5.4 Musea 240.920 -2.816 243.736 367.217 -2.816 370.033 261.390 7.256 254.134

5.5 Cultureel erfgoed 53.158 0 53.158 53.158 0 53.158 43.370 0 43.370

5.6 Media 211.721 0 211.721 239.322 0 239.322 231.303 0 231.303

5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie

1.039.514 10.136 1.029.378 1.106.929 10.136 1.096.793 1.070.444 12.926 1.057.517

Dienstjaar: 2018


Taakvelden naar de programma’s (vervolg)Taak-veld

Kenmerk 2 omschrijving

Primitief begroot lasten

Primitief begroot baten

Primitief begroot

saldo


lasten


baten


saldo

Realisatie lasten

Realisatie baten

Realisatie saldo

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie

1.689.169 55.809 1.633.360 1.648.392 2.049 1.646.343 1.697.360 94.186 1.603.174

6.2 Wijkteams 718.327 0 718.327 3.772.482 0 3.772.482 3.624.319 24.916 3.599.403

6.3 Inkomens-regelingen

3.257.334 1.852.443 1.404.891 3.252.581 2.129.443 1.123.138 3.064.522 2.160.881 903.642

6.4 Begeleide participatie

1.812.235 0 1.812.235 1.870.703 0 1.870.703 1.804.989 0 1.804.989

6.5 Arbeidsparticipatie 314.485 0 314.485 378.858 0 378.858 375.937 1.250 374.687

6.6 Maatwerkvoor-zieningen (WMO)

310.867 25.000 285.867 348.036 0 348.036 333.510 0 333.510

6.71 Maatwerkdienst-verlening 18+

1.624.534 30.000 1.594.534 1.678.194 0 1.678.194 1.910.406 0 1.910.406

6.72 Maatwerkdienst-verlening 18-

469.523 0 469.523 0 0 0 0 0 0

6.81 Geëscaleerde zorg 18+

53.219 146.489 -93.270 42.625 116.489 -73.864 37.446 158.838 -121.392

6.82 Geëscaleerde zorg 18-

2.666.293 743.966 1.922.327 391.981 0 391.981 363.807 0 363.807

7.1 Volksgezondheid 386.766 0 386.766 395.450 0 395.450 391.654 13.523 378.130

7.2 Riolering 568.873 1.076.045 -507.172 928.224 1.121.195 -192.971 745.755 1.123.777 -378.022

7.3 Afval 864.593 1.175.893 -311.300 950.791 1.175.893 -225.102 981.308 1.328.531 -347.223

7.4 Milieubeheer 333.908 32.600 301.308 344.455 32.600 311.855 301.345 1.500 299.845

7.5 Begraafplaatsen en crematoria

63.267 61.161 2.106 69.567 61.161 8.406 62.168 46.560 15.608

8.1 Ruimtelijke ordening

520.962 154 520.808 551.760 20.154 531.606 589.145 47.973 541.172

8.2 Grondexploitatie (niet bedrijven-terreinen)

423.588 484.761 -61.173 170.932 171.609 -677 109.151 74.105 35.046

8.3 Wonen en bouwen 521.361 276.767 244.594 535.167 176.767 358.400 446.401 183.242 263.159

Geheel - Totaal 27.608.854 27.608.854 0 31.074.221 31.074.221 0 31.155.532 31.155.532 0

Verdelingsprincipe taakveldenDe Programmabegroting 2018 heeft 5 programma’s naast de posten Overhead, Algemene dekkings-middelen en Onvoorzien. De programma’s zijn onderverdeeld in meerdere beleidsproducten, waarbinnen de beschikbare middelen verder worden uitgesplitst in budgetten op unieke grootboeknummers. Wij maken onderscheid in 3 soorten budgetten: toegekende reguliere budgetten, door verdeelde personeelslasten en berekende kapitaallasten. Deze unieke groot-boeknummers zijn vervolgens toebedeeld aan de taakvelden, conform de regeling van Ministerie van BZK en Iv3-informatievoorschrift 2018.

De uitvoeringsinformatie is een overzicht van toedeling van de gerealiseerde baten en lasten van programma’s naar de betreffende taakvelden. Op basis van de indeling in deze structuur in het financiële informatiesysteem worden de rappor-tages ten behoeve van regeling IV3 gevuld.


Omschrijving Bedrag Duidelijke toelichting waarom overheveling noodzakelijk is.

Drie-eenheid Velp € 100.000 75K (duurzame energievoorziening) en 25K (planschade) beschikbaar gesteld door de raad d.d. 7 november 2017. Dit wordt erchter pas in 2019 of later uitgegeven. Daarom budget overhevelen.Omdat de uitgave duurzaamheid energievoorziening en planschade niet hebben plaatsgevonden in 2018, heeft ook de beschikking over de bestemmingsreserve Drie-eenheid 2018 niet plaatsgevonden. Daarom dient de beschikking over deze reserve overgeheveld te worden.

Bestemmingsres.Kapitaallasten Drie-eenheid Velp

-/- € 100.000

Kosten regel 1a wordt gedekt vanuit de Bestemmindsreserve Kapitaal-lasten Drie-eenheid Velp (7910025) en wordt bij overheveling opnieuw beschikbaar gesteld.

Implementatie Omgevingswet

€ 8.441 Als gevolg van de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 is vertraging opgetreden in de noodzakelijke werkzaamheden c.q. de oplevering van producten ter uitvoering van het vastgestelde plan van aanpak. Deze producten dienen (alsnog) door het extern bureau te worden opgeleverd in 2019. Het gereserveerde bedrag voor 2019 is hiervoor, gelet op de vóóraf opgestelde begroting, niet toereikend.

Werkbudget Landelijk gebied en Groen Blauw Stimuleringskader

€ 35.000 Middels 1e Burap is 25K onttrokken uit de Reserve Reconstructie alge-meen als werkbudget. In 2018 hebben geen uitgaven plaatsgevonden. Restant 10K Groen Blauw Stimuleringskader is nog niet afgerond, loopt tot en met 2019. Betreft cofinanciering provincie.

Reserve Recon-structie algemeen (v/h groenfonds) 9002027

€ 25.000 Reserve Reconstructie algemeen (v/h groenfonds) 9002027 (7910016) zal geactualiseerd worden en restant ad 25K zal middels overheveling ter dekking beschikbaar voor het werkbudget in 2019 komen.

Visio West € 25.000 In 2018 is middels de 2e Burap het budget van de post onvoorzien gelabeld aan het project Visio West. In 2018 is het niet nodig gebleken om dit budget aan te spreken. Nu in 2019 gaat het project formeel van start en is het budget benodigd.

Rijksmiddelen statushouders, voorheen RMBA gelden (Regeling Maatschappelijke Begeleiding Asiel-zoekers)

€ 20.000 Vanaf het moment van huisvesting van statushouders in onze gemeente, voert Sociom in opdracht van de gemeente het vluchtelingwerk uit, i.c. coaching huisvesting en het participatieverklaringstraject (ook wel: maatschappelijke begeleiding). De rijksmidddelen hiervoor ontvangen we nadat de statushouders zijn gehuisvest. De factuur van Sociom ontvangen we op basis van afrekening achteraf, soms ca 1 jaar later. Dit betekent dat het geld moet overgaan naar het volgende jaar om aan de nog te ontvangen facturen te kunnen voldoen (werkzaamheden zijn m.a.w. veelal in 2018 ingezet maar worden in 2019 afgerond).

Opstellen gebouwen-beheerplan

€ 25.000 budget is noodzakelijk voor het opstellen van de gebouwdossiers, ter voorbereiding van het nog op te stellen MJOP.

Jeugd € 218.875 Transformatiemiddelen jeugd zijn in 2017 en 2018 beschikbaar gesteld aan centrumgemeente ’s-Hertogenbosch. In 2017 en 2018 is slechts een minimaal bedrag besteed. Het restant van de middelen zal in 2019 ingezet worden.

€ 307.316

Bijlage 1: Budgetoverhevelingen

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | BIJLAGES152

Bijlage 2: Investeringskredieten 2018

Kredieten waar dekking uit een reserve of voorziening tegenover staat zijn niet in dit overzicht gepresenteerd. Hierbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan kredieten met betrekking tot rioolbeheer.

Grootboeknummer omschrijving Begroot (€) Werkelijk (€) Restant (€) Afsluiten?7210008 Reconstructie wegen 2016(K) 422 147 2747210009 Reconstructie wegen (2017)(K) 12 12 0 afsluiten7210010 Reconstructie wegen (2018)(K) 435 0 4357210014 Hart van Grave: Toekomst Carillontoren(K) 43 26 177210016 Verharden bermen div locaties Gassel 2017(K) 22 22 0 afsluiten7210017 Verharden bermen div loacaties Velp 2017 (K) 87 87 0 afsluiten7210018 Verharden bermen Grippensteinsestraat Velp 2017(K) 37 37 0 afsluiten7210019 Verharden bermen Lageweg Velp 2017(K) 25 25 0 afsluiten7210020 Drie-eenheid verharding parkeren+aanpass.tuin 2018(K) 426 4 4227210023 Reconstructie N324 2018(K) 1.480 740 7407210306 Vervanging lichtmasten 2018(K) 24 24 0 afsluiten7210310 Vervanging armaturen 2018(K) 96 94 2 afsluiten7210317 Drie-eenheid aanleg openbare verlichting 2018(K) 103 0 1037210601 Verbeteren overst. Stoofweg thv Kriegerstr.(K) 70 46 247210602 Verbeteren overst. Esterveldl. th vd Dr. Kanterl.(K) 20 10 107210603 Verbeteren inrit Gasthuishoeve bij Visio 2017(K) 70 70 07210604 Voorbereidingskrediet verkeer brede school 2017(K) 67 23 447210605 Voorb.krediet raam/fietsverbinding Jan Luijkenstr.(K) 25 0 257210606 Verkeersverb. raam/fietsverbinding Jan Luijkenstr.(K) 570 0 5707230001 Drie-eenheid aanleg groenvoorziening 2018(K) 130 0 1307230002 Drie-eenheid straatmeubilair 2018(K) 72 0 727260001 Grond Vincentius Kerkje 2018(K) 86 0 867260002 Verbouwing Vincentius Kerkje 2018(K) 78 0 787310004 Asbestinventarisatie gem. gebouwen 2017(K) 21 0 21 afsluiten7310005 Asbestinventarisatie gem. gebouwen 2018(K) 25 0 25 afsluiten7310021 Zonnepanelen gemeentelijke daken 2017(K) 168 134 347421004 Brede School Grave West 7571028(K) 78 0 77 afsluiten7421005 Brede School Grave Oost(K) 3.408 3.205 2037421006 Infrastructurele werken Brede School West(K) 96 0 967421008 Openbare ruimte Visio Oost tbv Brede School(K) 383 304 797421009 Sloopkosten basisschool De Sprankel(K) 100 0 1007550001 Natuurherstelproject Langven 2018(K) -240 0 -2407560109 Investering groen (bhp) 2016(K) 156 156 0 afsluiten7560110 Investering groen (bhp) 2017(K) 284 267 177560111 Investering groen (bhp) 2018(K) 287 4 2837560112 Vervangen bomen Escharen ihkv verv. riool (2017)(K) 100 0 1007560113 Herplantplicht agv natuurbeschermingswet 2018(K) 20 0 207580202 Investering speeltoestellen 2017(K) 37 25 12 afsluiten7580203 Investering speeltoestellen 2018(K) 37 0 377630001 Multifunctioneel Centrum Catharinahof (MFC)(K) 78 0 787630005 Multifunct.Centr. Catharinahof Invent./inrichting(K) 57 0 577630006 Multifunction.Centr.Catharinahof Overig kosten2009(K) 7 0 77670001 Bouwkundige aanpassingen Trefpunt Velp 2018(K) 400 10 3907670002 Bouwkundige aanpassingen Dorpshuus Escharen 2018(K) 260 0 2607670003 Aankoop 't Dorpshuus Escharen 2018(K) 225 0 2257722105 BHP Riolering 60jr incl hemelwater 2018(K) 1.178 0 1.178 afsluiten7722106 BHP riolering 60 jaar, jaarschijf 2016(K) 70 0 70 afsluiten7722108 BHP riolering 45 jaar (2017)(K) 0 2 -2 afsluiten7722109 BHP riolering 60 jaar (2017)(K) 254 2 252 afsluiten7722110 BHP riolering 15 jaar (2018)(K) 41 39 2 afsluiten7722111 BHP riolering 45 jaar (2018)(K) 10 0 10 afsluiten7722112 BHP riolering 60 jaar (2018)(K) 300 55 2457722118 Maatregelen wateroverlast 2018(K) 1.027 227 8007722121 Vervangen gemaal De Stoofweg 2018(K) 140 139 1 afsluiten7810103 Uitbr VH park en amfibieen passage IGP Velp 2014(K) 3 0 3 afsluiten7810105 Aanlegkosten infrastructuur Bronkhorstweg(K) 37 0 37 afsluiten

JAARSTUKKEN 2018 - GEMEENTE GRAVE | BIJLAGES 153

Bijlage 3: BeleidskadersBeleidskaders programma 1: Dienstverlening, Veiligheid en BestuurDienstverlening• Verordening BasisRegistratie Personen (2014); • Beheerregeling Gemeentelijke Basisregistratie

Personen, gemeente Grave (2014); • Privacyreglement Gemeentelijke Basisregistratie

Personen, gemeente Grave (2014); • Reglement Burgerlijke Stand 2017; • Wet basisregistratie personen;• Kwaliteitsmonitor BRP;• Paspoortwet;• Wet op de lijkbezorging;• Rijkswet op het Nederlanderschap;• Kieswet;• Wet meldplicht datalekken.

Veiligheid• Integraal Veiligheidsplan Gemeente Grave

2015 – 2018;• Algemene Plaatselijke Verordening Grave; • Beleidsregels Wet Bibob; • Beleidsregels bestrijding voetbalvandalisme en

ernstige overlast; • Verordening binnentreden Noodverordeningen; • Beleidsregel artikel 13B Opiumwet.

Bestuur• Verordening toekenning erepenning;• Inspraakverordening;• Verordening Burgerinitiatief;• Verordening op de rekenkamercommissie LvC 2014;• Verordening op de raadscommissies 2016;• Verordening Commissie Bezwaarschriften.

Beleidskaders programma 2: Openbare ruimte, recreatie en toerismeOpenbare ruimte• Beheerplan wegen 2015-2018;• Beheerplan openbare verlichting 2015-2018;• Verbreed gemeentelijk rioleringsplan 2015-2019;• Beheerplan Civiele Objecten 2015-2018;• Beheerplan openbaar groen en spelen 2015-2018;• Meerjarenonderhoudsplan Gemeentelijke

gebouwen 2015 – 2018;• Wegenverkeerswet;• Verordening rioolheffing Grave 2017.

Recreatie en toerisme• Strategische Visie voor het Land van Cuijk (2013);• De Identiteit van het Land van Cuijk (2013);• Beleidsnota Toerisme en Recreatie 2010 – 2020

(2009);

• Visie Waterfront Grave (2013).

Beleidskaders programma 3: Bouwen, wonen en milieuOmgevingsrecht• Projectenboek Grave gaat voor Groen 2015-2018;• Regionale nota bodembeleid met bodem-

kwaliteitskaarten;• Regionaal Convenant Duurzaam Bouwen

2013-2016;• Energieakkoord (landelijk);• Integraal toezicht- en handhavingsplan (ITHP);• Landelijke Handhavingstrategie (LHS);• Beleidsregel toezicht en handhaving Drank- en

Horecawet;• Handhavingsbeleid evenementen.

Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting• Structuurvisie Ruimtelijke Ordening Noord-Brabant;• Verordening ruimte Noord-Brabant;• Gebiedsagenda Brabant;• Strategische Agenda AgriFood Noordoost Brabant;• Strategische Visie Land van Cuijk;• Regionale woningmarktstrategie Land van Cuijk;• Structuurvisie Grave 2025;• Erfgoedplan ‘Erfgoed voor het voetlicht’;• Archeologisch beleidsplan;• Beeldkwaliteitsplannen;• Welstandsnota;• Woningbouwprogramma Grave;• Procedureregeling planschadevergoeding.

Economische zaken• Beleidsnota Economie 2012-2015: ‘Van stilstand

naar vooruitgang: Grave bekent kleur!’ (2011).

Afvalinzameling• Afvalstoffenverordening regio Land van Cuijk

en Boekel (2011);• Verordening reinigingsheffingen Grave (2017);• Verordening verlenen van inzamelvergoedingen

aan non-profitinzamelaars van oud papier (2005);• Landelijk afvalbeheerplan (LAP);• Raamovereenkomst verpakkingen en

verpakkingenbelasting;• Regionale afvalvisie.

Beleidskaders programma 4: Kind, cultuur en sportOnderwijs en kinderopvang• Gemeenschappelijke regeling Openbaar Basis-

onderwijs gemeenten Bergen, Boxmeer, Cuijk, Gennep, Grave, Mill en Sint Hubert (2015);


• Verordening voorzieningen huisvesting onder-wijs gemeente Grave 2015;

• Verordening leerlingenvervoer gemeente Grave 2015;

• Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Grave 2013;

• Verordening overleg lokaal onderwijsbeleid gemeente Grave;

• Wet Kinderopvang en kwaliteitseisen peuter-speelzalen;

• Beleidsplan 2017-2020 RBL BNO (Regionaal Bureau Leerplicht Brabant Noordoost);

• Afwegingsmodel handhaving kinderopvang en peuterspeelzalen 2012, Land van Cuijk;

• Besluit specifieke uitkeringen gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid 2011 – 2017.

Cultuur• Subsidieverordening Gemeentelijke Monumenten

Grave 2003;• Erfgoedverordening Grave 2017;• Erfgoedplan ‘Erfgoed voor het voetlicht’,

inclusief erfgoedagenda 2013 – 2018;• Nota Archeologie Grave 2012;• Beleidsplan BiblioPlus 2017-2020 “De bibliotheek

van nu”;• Samenwerkingsovereenkomst Bibliotheek Land

van Cuijk en Maasduinen;• Algemene subsidieverordening Gemeente

Grave 2017.

Sport• Regionaal gezondheidsbeleid Land van Cuijk

2017 – 2020;• Algemene subsidieverordening Gemeente

Grave 2017.

Beleidskaders programma 5: Maatschappelijke zaken Leefbaarheid• Strategische visie voor het Land van Cuijk

inclusief uitvoeringsprogramma (2015);• Convenant wijken dorpsraden gemeente

Grave (2012); • Kadernota beheer en exploitatie gemeen-

schapsaccommodaties 2010;• Algemene subsidieverordening Grave 2017.

Jeugdhulp en gezondheidszorg• Verordening jeugdhulp gemeente Grave (2015)

en de daarbij horende nadere beleidsregels;• Functioneel Ontwerp Transitie Jeugdzorg

Noordoost Brabant (2014);• Beleidsplan jeugdhulp Land van Cuijk (2015);• Regionaal Inkoopkader Jeugdhulp 2016 (2015);• Implementatieplan Jeugdzorg Noordoost

Brabant (2014);

• Dienstverleningsovereenkomst jeugdwet;• Gezondheidsbeleid Land van Cuijk 2017-2020;• “Ouderenzorg in beeld gebracht.” Nota

ouderenbeleid gemeente Grave 2003;• Notitie regionale samenwerking ouderen

Maasland 2010-2011 “Kwetsbare ouderen centraal.”;

• Wet publieke gezondheid (Wpg);• Drank- en Horecawet (DHW).

Inkomensvoorziening• Participatiewet;• Afstemmingsverordening Participatiewet,

IOAW en IOAZ 2017;• Handhavingsverordening Participatiewet,

IOAW en IOAZ 2015;• Verordening bestuurlijke boete bij recidive 2015• Verordening Kinderopvang 2009;• GR Werkvoorzieningsschap Noordoost-Brabant;• Kadernota Participatie Land van Cuijk;

Werk en activering• Participatiewet;• Re-integratieverordening Participatiewet,

IOAW en IOAZ 2017;• Verordening Tegenprestatie 2015;• Gemeenschappelijke Regeling Werkvoor-

zieningsschap Noordoost-Brabant;• Kadernota Participatie Land van Cuijk.

Minimabeleid• Participatiewet;• Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs);• Verordening Individuele Inkomenstoeslag 2015;• Verordening Individuele Studietoeslag 2015;• Beleidsplan integrale gemeentelijke schuldhulp-

verlening 2016 – 2019.

Maatschappelijke ondersteuning• Beleidsplan Transformatie van AWBZ naar Wmo

deel I (BNO-o);• Beleidsplan Transformatie van AWBZ naar Wmo

deel II (BNO-o);• Verordening en beleidsregels Wmo 2015;• Regionaal Mantelzorgbeleid Land van Cuijk 2013;• Startnotitie Beschermd Wonen 2015 (BNO-o);• Algemene subsidieverordening;• Regionale visie op welzijn Brabant Noordoost-

oost (2013);• Notitie Sociale wijknetwerken 2015.

Beleidskaders Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien:• Aangevuld bekostigingsbesluit riolering buiten-

gebied 2004;• Verordening baatbelasting riolering buiten-

gebied fase I (1998);


• Verordening baatbelasting riolering buiten-gebied fase II (2004);

• Verordening hondenbelasting Grave 2017;• Regeling kwijtschelding gemeentelijke belastingen;• Verordening onroerendezaakbelastingen

Grave 2016;• Financiële verordening Grave 2017;• Controleverordening gemeente Grave 2014;• Verordening onderzoeken doelmatigheid en

doeltreffendheid van de gemeente Grave 2014;• Beleidsnota reserves en voorzieningen 2015.

Beleidskaders Paragraaf 1: Lokale heffingenLokale lasten• Wettelijk kader;• Bestuursakkoord 2014-2018;• Diverse belastingverordeningen, beleidsregels;• Beleidsnota’s en jurisprudentie;• Uitgangspunten Begroting 2017;• Leidraad invordering gemeentelijke belastingen

en incassoreglement Grave 2017;• Leidraad heffing gemeentelijke belastingen

Grave 2017.


Bijlage 4: Lijst met gebruikte afkortingen

OrganisatorischAfd. AfdelingBV BedrijfsvoeringCGM Cuijk, Grave en Mill en Sint HubertP&O CGM ersoneel & Organisatie Cuijk, Grave en

Mill en Sint Hubert

OverigAMHK Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld

en KindermishandelingAPV Algemene Plaatselijke VerordeningASV Algemene subsidie verordeningAWBZ Algemene Wet Bijzondere ZiektekostenAZC AsielzoekerscentrumBBV Besluit begroting en verantwoording

provincies en gemeentenBBZ Besluit bijstandverlening zelfstandigenBCA Bestuurscommissie AfvalinzamelingBCF BTW-compensatiefondsBGE BouwgrondexploitatieBGPG Bureau Grootschalig Publieke

GezondheidBHIC Brabants Historisch CentrumBIBOB Wet bevordering integriteitsbeoorde-

lingen door het openbaar bestuurBIE Bouwgrond in ExploitatieBNG Bank Nederlandse GemeenteBOA Buitengewoon opsporingsambtenaarBPR BurgerparticipatieraadBro Besluit ruimtelijke ordeningBRP Basisregistratie personenBrp Basisrioleringsplan BTW Belasting toegevoegde waarde

(= omzetbelasting)Buig Bundeling uitkeringen inkomensvoor-

ziening gemeenteBurap bestuursrapportage (ten behoeve van

de raad)BV / B.V. Besloten VennootschapB&W (college van) burgemeester en wet-

houdersCIE CommissieCJG Centrum Jeugd en GezinC.q. Casu quoCTB Centrale toegang bemoeizorgCVV Collectief vraagafhankelijk vervoerD.m.v. Door middel vanDUO Dienst Uitvoering OnderwijsE.e.a. Een en ander

EKD Elektronisch Kind DossierEPG Economisch Platform GraveEtc. Et cetera FTE / fte FulltimerequivalentGBA Gemeentelijke BasisadministratiesGBB Grond- en Bouwbedrijf GBB GFT Groente-, Fruit- en TuinafvalGGA Gebiedsgerichte Aanpak verkeer en

vervoerGGD Gemeenschappelijke gezondheidsdienstGGZ Geestelijke gezondheidszorgGHOR Geneeskundige hulpverlening

organisatie in de regioGMC Gemeenschappelijke MeldCentraleGPR Gemeentelijke Praktijk RichtlijnGR Gemeenschappelijke RegelingGROP Gemeentelijke Rampen opvang planGRP Gemeentelijk rioleringsplanHa HectareHbh Hulp bij het huishoudenHra Huishoudelijk restafvalHTV Handhaver toezicht en veiligheidIBN Integrale Bedrijven Noordoost BrabantIBT Inter Bestuurlijk ToezichtICT Informatisering- en Communicatie-

technologieIDOPS Integrale dorpsontwikkelingsplannen IH Integrale HandhavingIKC Integraal KindcentrumIOAW Inkomensvoorziening oudere en

gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers

IOAZ Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze zelfstandigen

ITHP Integraal toezicht en handhavingsplanIV Integrale VeiligheidI.v.m. In verband metJOGG Jongeren op gezond gewichtJOP Jongeren ontmoetingsplekKCV Kleinschalig Collectief VervoerKg KilogramLAP Landelijk afvalbeheerplanLEA Lokale educatieve agendaLMO Landelijke meldkamer organisatieLOD Landelijke OpschoondagLOG Landbouw ontwikkelingsgebiedLV Landelijke voorzieningLvC Land van Cuijk


LVWOZ Landelijke Voorziening WOZMBO Middelbaar Beroeps OnderwijsM.b.t. Met betrekking totMFC Multifunctioneel CentrumNIEGG Niet in exploitatie genomen grondN.n.b. Nog niet bekendNO NoordoostNUP Nationaal UitvoeringsprogrammaNV / N.V. Naamloze VennootschapN.v.t. Niet van toepassingO.a. Onder andereOAS Optimalisatie Afvalwater StudieODBN Omgevingsdienst Brabant NoordOGGZ Openbare Geestelijke GezondheidszorgOTO Opleidings-,trainings- en oefeningsplanOV Openbaar Vervoer en Openbare

VerlichtingOZB Onroerende zaakbelastingenPag. PaginaP&C Planning & ControlPGB Persoonsgebonden BudgetPm pro memorie (= ter herinnering) PNM Platform Noordelijke MaasvalleiPoho Portefeuillehoudersoverleg PSHi Psychosociale hulpverlening bij

incidentenRAV Regionale Ambulancevoorziening RBL Regionaal Bedrijvenpark LaarakkerRBL-BNO Regionaal Bureau Leerplicht en

Voortijdig Schoolverlaten Brabant Noordoost

RBS RaadsbesluitRBT Regionaal Bureau voor ToerismeRCZ Regionale compensatie zorgkostenREC Regionaal Expertise CentrumREV Rentabiliteit Eigen VermogenRIEC Regionaal Informatie en Expertise

CentrumRIGOM Regionaal Instituut Gecoördineerd

Ouderenwerk MaaslandRMB Regionaal MilieubedrijfRMC Regionaal Maatschappelijk CentrumRO Ruimtelijke OrdeningROC Regionaal opleidingscentrumRTGB Regeling toezicht geweldsbeheersing BOARUDDO Regeling Uitzettingen en derivaten

decentrale overhedenRVML Regionaal Veiligheidshuis Maas en

Leijgraaf

SCP Sociaal Cultureel PlanbureauSISA Single Information, Single AuditT.b.v. Ten behoeve vanTIC Telefonisch Informatie CentrumT.o.v. Ten opzichte vanUWV Uitvoeringsinstituut Werknemers-

verzekeringenVGRP Verbreed Gemeentelijk RioleringsplanVNG Vereniging van Nederlandse GemeentenVRI verkeersregelinstallatie VROM (ministerie van) Volkshuisvesting,

Ruimtelijke Ordening en MilieubeheerVTA Visual Tree AssessmentVTH Veiligheid Toezicht en HandhavingVVE Voor- en Vroegschoolse Educatie VVV Verenigingen voor Vreemdelingen-

verkeer VWS (ministerie van) Volksgezondheid,

Welzijn en SportWABO Wet algemene bepalingen omgevings-

recht WAJONG Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening

voor JonggehandicaptenWAZ Wet ambulancezorgWBP Woningbouwprogramma (wet) FIDO (wet) Financiering Decentrale Overheden(wet) Oké (wet) Ontwikkelingskansen door

Kwaliteit en Educatie (wet) Woz (wet) Waardering onroerende zakenWGS Wet gemeentelijke schuldhulpverlening WI Wet Inburgering Wion Wet Informatie-uitwisseling Onder-

grondse NettenWIZ Werk, Inkomen en ZorgWmo Wet maatschappelijke ondersteuningWNT Wet Normering TopinkomensWPG Wet publieke gezondheidWvr Wet veiligheidsregio’s WSW Wet sociale werkvoorzieningWW WerkloosheidswetWWB Wet werk en bijstandZLTO Zuidelijke land- en tuinbouw organisatieZ.s.m. Zo spoedig mogelijk

grave.nl

3560 grave jaarst 2018 v3 · recreatie en toerisme € 206.051 riolering en waterbeheer € 745.755...

Documents