Kan ve Doku Protozoonları

Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim Araştırma Hastanesi

Aile Hekimliği Kliniği

Dr. Hacı Kemal Köksal

Gaita inceleme yöntemleriKan inceleme yöntemleriBesiyeri ve hayvan inokülasyonlarıSerolojik yöntemlerDiğer tanı materyalleri ve uygun tanı yöntemleri

Paraziter Enfeksiyonlarda Tanı Yöntemleri

Gaita İncelenirken Dikkat Edilecek Hususlar

• Temiz kap kullanılmalı• Antidiyaretik, antiasit, bizmut, baryum sulfat

kullanılmamalı• 2-3 gün aralıkla en az 3 örnek alınmalı• Sulu gaita 30 dk içinde incelenmeli• Tedavi sonrası kontrol 1 ay sonra yapılmalı

Gaita İnceleme Yöntemleri

Kan İnceleme Yöntemleri

İnce yaymaKalın damla kan yaymaları

Besiyeri Ve Hayvan İnokülasyonları

E. HistolyticaGiardiyazT.VaginalisLaşmanyozlarT.gondii (antijen elde etmek için)

Serolojik Yöntemler

Kompleman fiksasyon reaksiyonuİndirekt hemaglütinasyon testiİmmunofloresans yöntemiİndirekt immunofloresans tekniğiEnzyme linked ımmunosorbent assay(ELISA)ImmunelektroforezImmunoblotting(western blot)

Diğer Tanı Materyalleri

Sigmoidoskopi materyaliÜrogenital materyalBalgamAspirasyon materyalleriSerebrospinal materyalGöz-korneal materyalBiyopsi materyalleri

Kan Ve Doku Protozoonları

Plasmodium türleriBabesia türleriLeishmania türleriTrypanosoma türleriToxoplasma gondiiÖzgür yaşayan amipler

Plasmodium Türleri

P. VivaxP.falciparumP.malariaP.ovale

Bulaş

Sıtma enfekte dişi anofel ileİnfekte kan inokülasyonu ile

(transfüzyon,konjenital,infekte enjektanlar)

Patoloji-Patogenez

Preeritrositik dönemde(bulaş sonrası 2 haftalık dönem)asemptomatik veya minimal histopatolojik değişiklikler olur

Eritrositik dönem ve sonrasında ateş,anemi(hemoliz ve hemoglobinüri<karasu ateşi>),mikrodolaşım bozuklukları(p.falciparum da aby,akc ödemi,dic vs.),immunopatolojik olaylar(hiperimmunglobulinemi,hipersplenizm,retiküloendotelyal hiperplazi )

Klinik

Prodromal dönemde halsizlik,baş ağrısı,kol ve bacaklarda ağrı,kırıklık,hafif ateş gibi viral enfeksiyonu taklit eder

Üşüme titreme (0.5-2 saat),ateş (2-7 saat), terleme (2-4 saat) ile karakterize akut sıtma nöbetleri türe göre 36-48-72 saat gibi periyodik tablolar çizer

Tanı

Etkensel tanı:ince yayma(vivax tek taşlı yüzük,falciparum muz,malaria rozet şizontlar görülür),kalın damla kan preperasyonu,kemik iliği ponksiyon materyali

İndirekt tanıda serolojik yöntemler

Tedavi Destek tedavisi:her hasta yatırılmalı,bol sulu

içecekler,gerekirse kan transfüzyonu,demir preperatları)

Farmakolojik tedavi:klorokin,primakin,kinin,meflokin

Babesia Türleri Splenektomili ve immunsurese kişilerde

mortalitesi yüksekHayvanlarda enfeksiyon yapan protozoon

insanda rastlantısal enfeksiyon yaparZorunlu hücre içi

BulaşKenelerTransfüzyonPlasental

Klinik

Non-spesifik semptomlar (yorgunluk, kırgınlık, iştahsızlık, üşüme

titreme, yüksek ateş,eklem ağrıları ayrıca siyah idrar tüm olgularda görülür

TanıEtkensel tanı:ince yayma,kalın

damla kan preperasyonlarıİndirekt tanı:IFA

Tedavi

Klindamisin

Leishmania TürleriZorunlu hücre içi parazitVektör tatarcık

Visseral Layışmanyoz (Kala-azar)Etken L. donovaviHer yıl 500.000 yeni olgu%90 bangladeş,nepal,sudan,kuzeydoğu hindistanSıçanların ve köpeklerin rezervuar rolü varPlasental ve cinsel yolla bulaş da mevcut

Patoloji-PatogenezTatarcık tarafından deriden giren promastigotlar

makrofajlar tarafından fagosite edilir.Makrofajda amastigot forma dönüşen parazit

karaciğer,dalak ve kemik iliğine yerleşerek klinik oluşturur

Kala - AzarDalakta yerleşim sonucunda splenomegali

meydana gelir ve daha fazla kan tahribatı oluşturur.

Karaciğerde retiküloendotelyal hiperplazi ve hepatomegali meydana gelir

Kemik iliğinde fibrozis meydana gelirAkciğer yerleşimi sonucu mononükleer

infiltrasyon, hemorajik enfeksiyon, bronkopnomoni

Kala-Azar Klinik Formları

AkutSubakutKronik

Akut Kala-AzarBurun, diş eti, barsak kanamalarıPansitopeniKusma ishal ile seyreder

Subakut Kala - AzarKanama görülmezGünde 2-3 kez inip çıkan ateşSplenomegali, pansitopeniLenfadenopatiler (öz. Boyunda)Assit , ödem, sarılık

Kronik Kala-Azar

Subakut kliniğinin daha yavaş ve silik seyretmesi durumudur

Tanı Etkensel tanı:ince yayma,kemik iliği

ponksiyon materyalinin yayması,dalak ponksiyon materyalinin yayması,kültür

İndirekt tanı:ELISA,IFA

TedaviDestek tedavisi: yatak istirahati, yüksek kalorili

diyet,demir-kc ekstreleri, kan transfüzyonuRadikal tedavi: 5 değerlikli antimon bileşikleri

(stiboglukonat,meglubinantimonat), amfoterisin B

Deri LayışmanyozuEtkenler

L.major, L.tropica

Patoloji Deriden giren promastigotlar makrofajlarca

fagosite edilerek amastigot forma dönüşür ve çoğalırlar. Deride önce granülom oluşturur daha sonra st. Corneum hipertrofiye olur ve epiderm incelerek ülser meydana gelir.nekrozlaşmayan lezyonlar tüberküloid karakter alır

Kutanöz Layışmanyoz KlinikKuru tip(l.tropica) :lezyon çoğunlukla tek ve

ağrısızdır,sıklıkla göz kapakları yanaklar ve alında meydana gelir,kabuklaşma olur ve kabuk kaldırılması sonucunda çıkıntılar oluşması ile karakterizedir(çivi belirtisi)

Kutanöz Layışmanyoz KlinikYaş tip(l.major):kol ve bacaklarda daha sık olmak

üzere hızlı ilerleryen zamanla ortası nekroze olan lezyon 2-8 cm ye ulaşabilir ve ülsersyon artışı sonucunda sarı renkli veziküler hal alır.

Mukokutanoz LayışmanyozTatarcığın soktuğu yerde önce önce nodül sonra

papül, vezikül ve çapı 10 cm yi geçen ülserler görülür

Komplikasyon gelişmez ise ülser altı ay-2 yılda skatris bırakarak kendiliğinden iyileşir

Tanı Etkensel tanı: ülserden alınan materyalde

layışmanya görülerek tanı konurNNN besiyeriDeri testiSerolojik testler (ELISA,IFA)

Tedavi

5- değerli antimon bileşikleriMetronidazolOrnidazol

Trypanosoma Türleri

T.rhodacienceT.gambianceT.cruzi vektörü triatoma cinsi kan emici sinekler

T.CruziOrta ve güney Amerikada chagas hastalığı

etkeniAkut ve kronik formları mevcut

T.Cruzi - KlinikAkut formu başlangıç dönemi ve tipik hastalık

dönemi olmak üzere ikiye ayrılırBaşlangıç döneminde oftalmoglandüler komlex

(tek taraflı,ağrısız,göz kapağında ödem-romano sign) ve deri şankırı (makülopapüler,kırmızı 1 cm çapında nekrotik lezyon

Tipik hastalık döneminde ateş,kardiyak belirtiler (anjina pektoris,efor dispnesi,bradikardi,taşikardi), ödem (anazarka tarzında), diğer sistem belirtileri (hsm,uykuya meyil,gastroenterit,deri döküntleri)

T.Cruzi - KlinikKronik formunda ise kardiyak (ritim bozuklukları-

iletim bozuklukları), nörolojik (motor bozukluklar, afazi, koreiform hareketler), sindirim organlarında büyüme (megaözefagus, megakolon, megaduedonum)

Tanı Direkt tanı:ince yayma ,kalın damla kan

preperasyonlarıİndirekt tanı: ELISA, Kompleman fiksasyon testi Klinik tanı:kronik olgularda radyoloji ile klinik

korelasyon

Tedavi Nifurtimox Benzimidazol Megaözefagus olgularında idiyopatik akalazya

tedavisi ,megakolon da cerrahi tedavi

Toxoplasma Gondii

Zorunlu hücre içi parazit3 enfektif evre Trofozoit(hızlı çoğalan form-plasental geçiş) Bradizoit (yavaş çoğalan form-transplantasyonla

geçiş) Ookist (kedi dışkısında bulunan form)

Toxoplasma Gondiiİnsan dahil hemen bütün memelileri infekte edebilirSıcak ve nemli bölgelerde daha sıkEnfekte hayvanlar aracılığı ile,plasental,az pişirilmiş et

tüketimi ile bulaş görülür

Toxoplasma Gondii-patoloji

Tutulum yaptığı yere göre klinik oluşturur Lenf nodu Göz Santral sinir sistemi Diğer organ tutulumları(myokard-iskelet kas

sistemi-pulmoner tutulum)

Toxoplasma Gondii-KlinikSon yıllarda edinsel immun yetmezlik sendromlarının

ortaya çıkması,organ nakli ve immunsupresan ilaçların ortaya çıkışı toxoplazmozun önemini artırmıştır

Edinsel ve konjenital olmak üzere iki klinik formu mevcut

• Edinsel toxoplasmoz

Edinsel selim toxoplasmoz

Edinsel ağır toxoplasmoz

Edinsel Selim Toxoplasmoz

Olguların %90 ı semptomsuz şekilde seyrederEMN tipinde ateşli formda ise halsizlik,baş

ağrısı,kas ağrıları,gece terlemesi,lap,hsm görülebilir

Olguların bir kısmında ise çok adenopatili ateşsiz form görülür

Edinsel Ağır Toxoplasmoz

Meningoensefalit Edinsel göz toxoplasmozuGenel enfeksiyon şeklinde görülebilir

Konjenital ToxoplasmozAnnenin gebelik esnasında enfekte olması

sonucu meydana gelirAnnenin semptomatik-asemptomatik olması

fetüsün enfekte olması ile korelasyon göstermezİlk trimestirde enfekte anneden bulaş%10-25 iken

son trimestirde enfekte anneden bulaş %89-100 arasında değişmektedir

TanıDirekt tanı:Toxoplasma izolasyonu(kan ve vücut sınlarından)PCRHistolojik tanıAntijen spesifik lenfosit transformasyonu ve

lenfosit kopyalama tekniği

Tanı İndirekt tanı:Sabin feldmanIFATAglutinasyon testiİndirekt hemaglutinasyon testiKompleman fiksasyon testiELISAKonjenital toxoplasmoz da spesifik IgM ve IgA

bakılır

TedaviPrimetaminTrimetoprim-sulfometaksazolSulfodiazinSpiramisinKlindamisin

Korunma Çiğ veya az pişmiş et mamüllerin yenmesinin

önlenmesiEl temizliğiÇiğ yenen yeşilliklerin iyi yıkanmasıSahipsiz sokak kedilerinin ortadan kaldırılmasıSeronegatif kişilerin gebelik süresince takibiTüm gebelerde 10-12. hafta seroloji bakılması

negatif ise 20-22. hafta tekrar bakılması

Özgür Yaşayan AmiplerNaeglaria (meningoensefalit)Acanthamoeba (granülomatöz amibik ensefalit)

Naegleria FowleriTopraktan,ırmaktan,göl sularından ve sıcak

kaplıca havuz sularından bulaş45 derece üzerindeki sıcak sularda geliştiği

görülürPrimer kistleri 4 derecede 8 ay canlı kalabilirBurun mukozasından tutunarak etmoid kemiğin

lamina cribriformis delikleri aracılığı ile meningo ensefalite neden olur

Naegleria Fowleri KlinikYüzme hikayesinden sonra (inkübasyon süresi 5-

7 gün)rinofaranjit semptomları, ateş, iştahsızlık,bulantı,göz ağrıları ile başlar daha sonra şuur bulanıklığı ve meningoensefalit tablosu oluşur

TanıHemgramda pnl artar LP : 400-26000 pnl,bol eritrosit,glukoz seviyesi

azalık,protein artmıştırSantrifüj edilmiş ponksiyon materyalinde vegetatif

şekiller görülmesiFare beynine inkübasyonla 48 saatte ölüm

görülmesiHistolojik kesitlerde amip saptanarak tanı konur

Tedavi• Amfoterisin B• Ketakonazol• Itrakanazol

Acantamoeba (Hartmanella)Topraktan,tozdan,sudan,hayvan dışkısından

bulaşGranülomatoz amibik ensefalit nedenidirKontakt lens kullananlarda keratit etkenidir

Klinik

İmmun yetmezlikli olgularda görülürBilinç değişikliği,meningeal irritasyon bulguları ve

ensefalopati belirtileri ön plandadırGözde ağrı,fotofobi,konjonktivit,görme bozukluğu

meydana getirir

Tanı Çoğu kez otopsi ile tanı konurHerni riski nedeniyle LP yapılmamalıKeratit de tanı sağaltım (tedaviye yanıt) ile konur

Tedavi 5-florositozinFlukonazolKeratit de topikal miconazol nitrat

TEŞEKKÜRLERDr. Hacı Kemal Köksal