DOKUDicle Aras

Doku ve doku türleri

Doku

Bazı özel görevler üstlenmiş hücre topluluklarıdır.

Bir doku aynı yönde özelleşmiş hücre ve hücreler arasımaddelerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.

İntrauterin hayatta zigot, bölünerek çoğalır ve ektoderm,endoderm ve mesoderm (ara tabaka) olarak üç tabakadanmeydana gelir.

3.9.2015 2

Doku

Bu tabakalar ileride farklı işler yapacak dokuların esasıdır.

Endodermden epitel doku, mesodermden destek ve kas dokusu,ektodermden ise sinir dokusu gelişir.

Embriyonun bu üç tabakadan gelişmesi ve dokuların oluşmasınahistogenesis adı verilir.

3.9.2015 3

Doku

Histogenesis sonucunda dört tip doku oluşur. Bunlar;

1. Epitel doku,

2. Destek doku,

3. Kas dokusu,

4. Sinir dokusudur.

3.9.2015 4

Doku – Epitel doku

Vücudun tüm yüzeyini kaplar, tüm boşluklarının iç yüzeyini örterve salgı bezlerini oluşturur.

Görevleri;Koruma ve örtme işlevi,

Salgılama işlevi,

Emme işlevi ve

Duyu işlevidir.

3.9.2015 5

Doku – Epitel doku – Örgü epiteli

Epitel doku iki kısımda incelenir.

1. Örtü epiteli (damarsız bir dokudur ve difüzyon yoluyla beslenir.)

Hücrelerin şekillerine ve basal membran üzerinde bulunduklarısayılarına göre sınıflandırılırlar.

3.9.2015 6

Doku – Epitel doku – Örgü epiteli

3.9.2015 7

Doku – Epitel doku – Salgı epiteli

2. Salgı epiteli [salgı epiteli hücre topluluklarına glandulae (salgıbezi) denir.]

Salgı epiteli yapı ve fonksiyon özelliklerine göre sınıflandırılır.Bunlar;

Salgının verildiği yere göre,

Salgı kanallarına göre,

Salgılama miktarı ve süresine göre.

3.9.2015 8

Doku – Epitel doku – Salgı epiteli

Salgının verildiği yere göre;

Salgı, bir vücut boşluğuna veya yüzeyine boşalırsa bunlaraekzokrin bezler (dış salgı b.) denir.

Salgı, kan yoluyla organizmanın başka bölgelerine gönderiliyorsabunlara endokrin bezler (iç salgı b.) denir.

3.9.2015 9

Doku – Epitel doku – Salgı epiteli

Endokrin bezlerin salgılarına ise hormon denir.

Hormonlar endokrin sistem ile dokular arasında iletişimisağlarlar.

Protein, polipeptid, glikoprotein ve steroid yapıda hormonüreten birçok iç salgı bezi vardır. Bunların hücre özellikleriürettikleri hormonun yapısına göre değişir.

3.9.2015 10

Doku – Destek doku

Ana işlevi vücudun diğer dokularını birbirine bağlamaktır.

Vücudu ve parçalarını desteklemek, organları korumakgörevleridir.

3.9.2015 11

Doku – Destek doku

Destek doku hücreleri yapı ve işlevlerine göre beşe ayrılır. Bunlar;

1. Bağ doku

2. Kemik doku

3. Kıkırdak doku

4. Kan doku

5. Yağ doku

3.9.2015 12

Doku – Destek doku – Bağ doku

Mesodermden oluşmuştur. Görevleri;

Hücreler arası boşlukları doldurur,

Hücreleri birbirine bağlar,

Koruma sağlar ve

Doku hasarı olursa onarılmasında etkilidir.

Epitel dokunun hemen altında bulunur.

3.9.2015 13

Doku – Destek doku – Bağ doku

Bağ dokusu;

Bağ doku hücreleri,

Şekilsiz temel madde, intrasellüler matrix ve

Bağ doku liflerinden meydana gelmiştir.

3.9.2015 14

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu hücreleriFibroblastlar; ana hücrelerdir.

Sayıca en çok bulunan, bağ dokusunun fibrillerini, hücrelerarasımaddeyi sentezleyip salgılayan hücrelerdir.

Fibroblastların ara madde sentezlemeyen, inaktif şekillerinefibrosit denir.

3.9.2015 15

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu hücreleriHistiyositler ve makrofajlar; makrofajların görevi organizmanınsavunmasını yapmaktır.

Makrofajlar yabancı maddeleri fagositoz yoluyla yok ederler.

Plazma hücreleri (plazmosit); lenfoid dokuda bulunurlar veantikor yaparlar.

3.9.2015 16

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu hücreleriMast hücreleri (mastosit); Organizmadaki inflamasyon ve

anaflaksi olaylarında tetik hücre görevi yaparlar.

Histamin ve serotonin ve heparin sentezlerler.

Heparin kanın pıhtılaşmasında rol oynar.

3.9.2015 17

Doku – Destek doku – Bağ doku hücreleri

Retikulum hücreleri; vücut savunmasında rol oynarlar. Lenfoiddokunun ana hücreleridir.

Kan hücrelerinin yapım ve olgunlaşmasında rol oynayan bazıorganlarda bulunurlar.

Kan hücrelerinden lenfositleri yaparlar.

3.9.2015 18

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu hücreleriYağ hücresi (liposit); gliserol ve yağ hücrelerinden oluşan nötralyağları sitoplazmasında biriktiren hücrelerdir.

Pigment hücreleri; pigment içeren hücrelere kromotofor hücre,melanin pigmentini taşıyan hücrelere ise melanosit denir.

3.9.2015 19

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu lifleriBağ doku fibrilleri fibroblastlar tarafından sentezlenirler ve üç

grupta incelenirler. Bunlar;

Kollagen fibriller,

Elastik fibriller ve

Retiküler fibrillerdir.

3.9.2015 20

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu lifleriKollagen fibriller; bağ dokusunda en çok bulunan fibril türüdür.Beş tipi vardır.

Kollagen proteinden yapılmışlardır.

Fibroblastlar tarafından sentezlenme süreçlerine fibrillogenez adıverilir.

Gerilmeye çok dayanıklıdırlar.

3.9.2015 21

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu lifleriTip 1; deri, tendon ve kemikte,

Tip 2; hyalin ve elastik kıkırdakta,

Tip 3; düz kasta, endonörium, arterler, uterus, karaciğer, dalak,böbrek ve akciğerlerde,

Tip 4; epitel ve endotellerin basal laminasında ve

Tip 5; plasenta basal membranında bulunur.

3.9.2015 22

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu lifleri

Elastik fibriller; dokuya esneklik sağlarlar.

Elastik fibriller elastin proteininden yapılmışlardır.

Organların duvarlarında, akciğerlerde, arterduvarlarında, deri altı bağ dokusunda ve bazıligamentlerde bulunurlar.

3.9.2015 23

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu lifleriRetiküler fibriller; çok ince ve yaygın bir yapı oluşturan liflerdir.

Bağ dokusunun diğer dokularla komşu olduğu yerlerdebulunurlar.

Akciğerlerdeki alveollerde, solunum yollarında ve kapillerdamarlarda bulunurlar.

3.9.2015 24

Doku – Destek doku – Bağ dokusu – Hücreler arası madde

Şekilsiz temel madde, intrasellüler matrix olarakda bilinir.

Bağ dokusundaki hücre ve fibriller hücreler arasımadde içinde bulunurlar.

Hücreler arası madde alışverişi intrasellüler matrixiçerisinde gerçekleşir.

3.9.2015 25

Doku – Destek doku – Bağ doku – Bağ dokusu türleriBağ dokusu, kendini meydana getiren hücreler, intrasellüler

matrix ve fibrillerin şekillerine ve yoğunluklarına göre çeşitlereayrılırlar. Bunlar;

1. Embriyonel bağ dokua. Mesenkim dokusu

b. Mükoz bağ dokusu

2. Gevşek areolar bağ doku ve

3. Sıkı kompakt bağ dokudur.

3.9.2015 26

Doku – Destek doku – Kemik doku

Bu bölüm ayrıca ele alınacaktır.

3.9.2015 27

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku

Bağ dokusunun özelleşmiş bir formudur. Mesodermdengelişmiştir.

Damar, sinir ve lenf içermez. Beslenmesi difüzyon ile çevre bağdokularından olur.

Embriyonel dönemde tüm iskelet kıkırdaktan yapılmıştır. Kıkırdakdoku iskeletin erişkin formu için bir kalıp görevi görür.

3.9.2015 28

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku

Görevleri;Yumuşak dokuları destekler ve korur.

Kemik hareketlerini kolaylaştırır.

Solunum sistemini oluşturan trakea ve bronşların yapısında bulunur. Buşekilde hava yollarının hep açık kalmasını sağlar.

3.9.2015 29

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku

Kıkırdak doku hücrelerine kondrosit adı verilir.

Kıkırdak doku perikondrium denilen fibroz bir bağdoku ile çevrilidir.

Kıkırdak doku liflerine göre sınıflandırılır. Bunlar;

1. Hyalin kıkırdak,2. Elastik kıkırdak ve3. Fibroz kıkırdaktır.

3.9.2015 30

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku – Kıkırdak doku türleriHyalin kıkırdak; yarı saydamdır ve mavi-beyaz renkte görünür.

Elastikiyet özelliği vardır.

Solunum sisteminde, kostaların sternal uçlarında dış kulakyollarında, eklem yüzeylerinde vb. yerlerde bulunur.

3.9.2015 31

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku

3.9.2015 32

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku

Elastik kıkırdak; yapısında elastik lifler vardır ve elastin içerir.

Sarı renktedir. Kulak kepçesi ve epiglotta vb. yerlerde bulunur.

3.9.2015 33

Doku – Destek doku – Kıkırdak doku

Fibroz kıkırdak; yapısında kollagen lifler bulunur ve hücreler arasımaddesi azdır.

Discus intervertebralis ve symphysis pubis vb. yerlerde görülür.

3.9.2015 34

Doku – Destek doku – Kan doku

Bu bölüm ayrıca ele alınacaktır.

3.9.2015 35

Doku – Destek doku – Yağ doku (adipoz doku)

Yalnızca bir enerji deposu olarak değil aynı zamanda endokrin birorgan gibi çalışmaktadır.

Beyaz yağ hücresi ihtiyaç fazlası enerjiyi trigliserit olarak yağhücresinde depolar ve gerek duyulduğunda hızla dolaşımaverebilir.

3.9.2015 36

Doku – Destek doku – Yağ doku (adipoz doku)

Yağ dokusu vücuttaki en büyük enerji deposudur.

Enerjinin yağ hücresinde depolanması ve salgılanması hormonal(insülin, katekolaminler, glukokortikoitler vb.) sinyallerle kontroledilir.

3.9.2015 37

Doku – Destek doku – Yağ doku (adipoz doku)

Yağ dokusunu oluşturan yağ hücrelerinin tipine göre unilokülerve multiloküler yağ dokusu olarak ikiye ayrılır.

3.9.2015 38

Doku – Destek doku – Yağ doku (adipoz doku)

Uniloküler yağ dokusu (beyaz apidoz doku);erişkinlerde organizma yağ dokusunun neredeysetamamı bu tiptedir.

Multiloküler yağ dokusu (kahverengi adipozdoku); oldukça az miktarda ve belirli bölgelerdebulunur.

Embriyoda ve yeni doğanda oldukça yaygındır.Doğumdan sonra yerini beyaz yağ dokusu alır.

3.9.2015 39

Doku – Kas doku

Bu bölüm ayrıca ele alınacaktır.

3.9.2015 40

Doku – Sinir doku

Bu bölüm ayrıca ele alınacaktır.

3.9.2015 41