1982 anayasasi ve anayasa deĞİŞİklİk …setav.org 5 1982 anayasasi ve anayasa deıişiklik...

HUKUK İNSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ DEMOKRATIKLEŞME HUKUK HUKUK DEVLETI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI INSAN HAKLARI DEMOKRATİKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI HUKUK DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI İNSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI ANAYASA DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI HUKUK DEVLETİ İNSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI DEMOKRATIKLEŞME DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ HUKUK DEVLETI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA DEMOKRATIKLEŞME HUKUK INSAN HAKLARI HUKUK DEVLETİ İNSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI DEMOKRATIKLEŞME DEMOKRATIKLEŞME HUKUK ANAYASA HUKUK DEVLETI INSAN HAKLARI

1982 ANAYASASI VE ANAYASA

DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ KARŞILAŞTIRMASI

ARALIK 2016

1982 ANAYASASI VE ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ

KARŞILAŞTIRMASI

COPYRIGHT © 2016Bu yayının tüm hakları SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’na aittir. SETA’nın izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz. Kaynak göstermek suretiyle alıntı yapılabilir.

Uygulama: Hasan Suat OlgunBaskı: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul

SETA | SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFINenehatun Cd. No: 66 GOP Çankaya 06700 Ankara TÜRKİYETel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90www.setav.org | [email protected] | @setavakfi

SETA | Washington D.C. 1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington D.C., 20036 USATel: 202-223-9885 | Faks: 202-223-6099www.setadc.org | [email protected] | @setadc

SETA | Kahire21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No: 19 Cairo EGYPTTel: 00202 279 56866 | 00202 279 56985 | @setakahire

SETA | İstanbulDefterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kavşağı No: 41-43Eyüp İstanbul TÜRKİYETel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11

5s e t a v . o r g

1982 ANAYASASI VE ANAYASA DEĞİŞİKLİK TEKLİFİ KARŞILAŞTIRMASI

SUNUŞYeni anayasa konusu uzun zamandır Türkiye’nin en önemli gündem madde-lerinden birisiydi. Özellikle 2011 seçimlerinden sonra somut adım atılarak Uzlaşma Komisyonu kurulmuş ancak yeni bir anayasa hazırlamak mümkün olmamıştı. 1 Kasım 2015 seçimleri sonrası canlanan yeni anayasa umutları, kurulan Komisyonun daha üçüncü toplantısında dağılması ile suya düşmüş-tü. Ancak 15 Temmuz darbe girişiminden sonra tekrar anayasa çalışmaları başlamış ve nihayet Devlet Bahçeli’nin 11 Ekim tarihli çıkışıyla somut adım atma imkanı doğmuştu. MHP’den gelen bu destek açıklaması sonrası AK Parti yoğun bir mesai harcayarak başkanlık sistemini içeren Anayasa deği-şikliği önerisini hazırladı ve MHP ile görüş alışverişinde bulundu. İki parti arasındaki müzakereler sonucu oluşturulan 22 maddelik Anayasa değişiklik teklifi 10 Aralık günü TBMM Başkanlığına sunuldu.

Sunulan teklifin temel amacı halihazırda saf bir parlamenter sistem özel-liği göstermeyen 1982 Anayasası’ndaki modelin terk edilmesi ve başkanlık sistemine geçişi sağlamaktır. Nitekim teklifin genel gerekçesinde mevcut hü-kümet sisteminin istikrar sağlamadığı ve siyasi iktidar üzerinde bürokratik vesayete sebep olduğu vurgulanmış, bu sebeple her ikisi de doğrudan halk tarafından seçilen yasama ve yürütmeye yer verildiği belirtilmiş. Gerçekten de hazırlanan teklifin başkanlık sisteminin temel unsurlarını taşıdığı ancak devletin ve yürütmenin başı olarak “Başkan” yerine “Cumhurbaşkanı” ta-birinin tercih edildiği görülmüştür. Yürütmenin tek başlı olduğu ve doğru-dan halk tarafından seçildiği teklifte Cumhurbaşkanı ve TBMM’ye karşılıklı olarak birbirlerini görevden alma imkanı sağlanmış. Sistemdeki muhtemel tıkanmaları önlemek için Cumhurbaşkanı ve TBMM seçimlerinin birlikte yapılması öngörülmüş. Ayrıca Cumhurbaşkanına kanuna dayanmadan ka-rarname çıkarma yetkisi tanınmış ama bu yetkiye sadece yürütme alanına ilişkin olma, temel hakları düzenlememe ve çatışma durumunda kanuna üs-tünlük tanıma gibi bir takım önemli sınırlamalar getirilmiş.

6 s e t a v . o r g

1982 ANAYASASI VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASINDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TEKLİFİ

Teklifin içeriğine yakından bakıldığında en önemli değişikliğin yürüt-me organında çift başlılığın kaldırılması olduğu dikkat çekmektedir. Teklife göre devletin başı olan Cumhurbaşkanı aynı zamanda yürütme yetkisine sa-hip kişi olurken, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve üst düzey kamu görevlilerinin atanması ve yine bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkilerinin belirlenmesi Cumhurbaşkanının görev ve sorumluluğu kap-samına girmektedir. Ayrıca Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiğinin kesilmesi kuralı da Anayasa’dan çıkarken cezai sorumluluğu genişleyip yargılanması kademeli bir sisteme bağlanmaktadır. Öte yandan milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkmakta, seçilme yaşı 18’e inmekte ve ara seçimler kaldırılarak yedek milletvekilliği sistemi getirilmektedir. Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimleri beş yılda bir ve aynı zamanda yapılması öngörülürken kanun teklif etme yetkisi ‒bütçe kanunu hariç‒ sadece Meclise verilmektedir. Sistemin tıkanması durumunda ise Cumhurbaşkanına ve Meclise karşılıklı fesih yetki-si verilmektedir. Sıkıyönetim komutanlıkları ile inisiyatifin askerlere geçtiği sıkıyönetim usulü kaldırılmakta, OHAL ilan yetkisi Cumhurbaşkanına veril-mekte ve Meclis onayı aranmaktadır. Ayrıca yargıda da önemli değişiklikler yapılarak yargının tarafsızlığı vurgulanmakta, askeri yargı tamamen kaldırıl-makta, HSYK’nın isminden “Yüksek” ibaresi çıkarılarak üye sayısı 12 olarak düzenlenmekte ve üyelerin yarısı Cumhurbaşkanı ve diğer yarısı da Meclis tarafından belirlenmektedir.

Bu çalışmada mevcut 1982 Anayasası metni, değişiklik teklifinin metne işlenmiş hali ile karşılaştırılmakta ve önerilen yenilik kısaca açıklanmaktadır. İlk sütunda 1982 Anayasası’nın ilgili maddesi verilmekte ve madde metnin-den çıkarılan kısımlar üzeri çizilerek işaretlenmektedir. İkinci sütunda teklif kabul edilirse yeni metnin nasıl olacağı ‒eklenen kısım farklı renkte belirti-lerek‒ yazılmaktadır. Son sütunda ise getirilen yeniliğin ne anlama geldiği kısaca açıklanmaktadır.

7s e t a v . o r g



MEVCUT METİN TEKLİF METNİ AÇIKLAMA

VIII. Yürütme yetkisi ve göreviMadde 8 – Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uy-gun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

VIII. Yürütme yetkisi ve görevi MADDE 8 – Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ta-rafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.

Bakanlar Kurulu kaldırılıyor ve yürütme yetkisi sadece Cumhurbaşkanına veriliyor.

IX. Yargı yetkisiMadde 9 – Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mah-kemelerce kullanılır.

IX. Yargı yetkisiMADDE 9 – Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

Yargının tarafsızlığı yanında bağımsızlığı da vurgulanıyor.

IV. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulmasıMadde 15 – Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağa-nüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yüküm-lülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.

Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler (…) dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bü-tünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçlu-luğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

IV. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulmasıMADDE 15 – Savaş, seferberlik veya olağanüstü haller-de, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen gü-vencelere aykırı tedbirler alınabilir.

Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler (…) dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bü-tünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçlu-luğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

Sıkıyönetim kaldırı-lıyor.

İKİNCİ BÖLÜMKİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ

I. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığıMadde 17 – Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişi-nin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bi-limsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysi-yetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.

(…) meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama karar-larının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bas-tırılması, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durum-larda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır.

I. Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığıMADDE 17 – Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişi-nin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bi-limsel ve tıbbî deneylere tâbi tutulamaz.

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysi-yetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz.

(…) meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama karar-larının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bas-tırılması veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah kullanılmasına ka-nunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır.

Sıkıyönetim madde-den çıkarılıyor

8 s e t a v . o r g


III. Kişi hürriyeti ve güvenliğiMadde 19 – Herkes, kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir. Şekil ve şartları kanunda gösterilen:Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi; bir mahkeme ka-rarının veya kanunda öngörülen bir yükümlülüğün gereği olarak ilgilinin yakalanması veya tutuklanması; bir küçü-ğün gözetim altında ıslahı veya yetkili merci önüne çıkarıl-ması için verilen bir kararın yerine getirilmesi; toplum için tehlike teşkil eden bir akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol tutkunu, bir serseri veya hastalık yayabilecek bir kişi-nin bir müessesede tedavi, eğitim veya ıslahı için kanun-da belirtilen esaslara uygun olarak alınan tedbirin yerine getirilmesi; usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakkında sınır dışı etme yahut geri ver-me kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanma-sı; halleri dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz.

Suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler, ancak kaçmalarını, delillerin yokedilmesini veya değiştirilmesini önlemek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gösterilen diğer hallerde hakim kararıyla tutuklanabilir. Hakim kararı olmadan yakalama, ancak su-çüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan haller-de yapılabilir; bunun şartlarını kanun gösterir.

Yakalanan veya tutuklanan kişilere, yakalama veya tutuk-lama sebepleri ve haklarındaki iddialar herhalde yazılı ve bunun hemen mümkün olmaması halinde sözlü olarak derhal, toplu suçlarda en geç hakim huzuruna çıkarılıncaya kadar bildirilir.

(Değişik birinci cümle: 3/10/2001-4709/4 md.) Yakala-nan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahke-meye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırkse-kiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bıra-kılamaz. Bu süreler olağanüstü hal, sıkıyönetim ve savaş hallerinde uzatılabilir.

(Değişik: 3/10/2001-4709/4 md.) Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal bildirilir.

Tutuklanan kişilerin, makul süre içinde yargılanmayı ve soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı isteme hakları vardır. Serbest bırakılma ilgilinin yargılama süresince duruşmada hazır bulunmasını veya hükmün ye-rine getirilmesini sağlamak için bir güvenceye bağlanabilir.

Her ne sebeple olursa olsun, hürriyeti kısıtlanan kişi, kısa sürede durumu hakkında karar verilmesini ve bu kısıtla-manın kanuna aykırılığı halinde hemen serbest bırakılma-sını sağlamak amacıyla yetkili bir yargı merciine başvurma hakkına sahiptir.

III. Kişi hürriyeti ve güvenliğiMadde 19 – Herkes, kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir. Şekil ve şartları kanunda gösterilen:Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi; bir mahkeme ka-rarının veya kanunda öngörülen bir yükümlülüğün gereği olarak ilgilinin yakalanması veya tutuklanması; bir küçü-ğün gözetim altında ıslahı veya yetkili merci önüne çıkarıl-ması için verilen bir kararın yerine getirilmesi; toplum için tehlike teşkil eden bir akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol tutkunu, bir serseri veya hastalık yayabilecek bir kişi-nin bir müessesede tedavi, eğitim veya ıslahı için kanun-da belirtilen esaslara uygun olarak alınan tedbirin yerine getirilmesi; usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakkında sınır dışı etme yahut geri ver-me kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanma-sı; halleri dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz.

Suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler, ancak kaçmalarını, delillerin yokedilmesini veya değiştirilmesini önlemek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gösterilen diğer hallerde hakim kararıyla tutuklanabilir. Hakim kararı olmadan yakalama, ancak su-çüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan haller-de yapılabilir; bunun şartlarını kanun gösterir.

Yakalanan veya tutuklanan kişilere, yakalama veya tutuk-lama sebepleri ve haklarındaki iddialar herhalde yazılı ve bunun hemen mümkün olmaması halinde sözlü olarak derhal, toplu suçlarda en geç hakim huzuruna çıkarılınca-ya kadar bildirilir.

(Değişik birinci cümle: 3/10/2001-4709/4 md.) Yakala-nan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın mahke-meye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırkse-kiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu süreler geçtikten sonra hakim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bı-rakılamaz. Bu süreler olağanüstü hal ve savaş hallerinde uzatılabilir.

(Değişik: 3/10/2001-4709/4 md.) Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal bildirilir.

Tutuklanan kişilerin, makul süre içinde yargılanmayı ve soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı isteme hakları vardır. Serbest bırakılma ilgilinin yargılama süresince duruşmada hazır bulunmasını veya hükmün ye-rine getirilmesini sağlamak için bir güvenceye bağlanabilir.

Her ne sebeple olursa olsun, hürriyeti kısıtlanan kişi, kısa sürede durumu hakkında karar verilmesini ve bu kısıtla-manın kanuna aykırılığı halinde hemen serbest bırakılma-sını sağlamak amacıyla yetkili bir yargı merciine başvurma hakkına sahiptir.

Sıkıyönetim madde-den çıkarılıyor.

(Değişik: 3/10/2001-4709/4 md.) Bu esaslar dışında bir işleme tâbi tutulan kişilerin uğradıkları zarar, tazminat hu-kukunun genel prensiplerine göre, Devletçe ödenir.

(Değişik: 3/10/2001-4709/4 md.) Bu esaslar dışında bir işleme tâbi tutulan kişilerin uğradıkları zarar, tazminat hu-kukunun genel prensiplerine göre, Devletçe ödenir.

9s e t a v . o r g


VI. Vergi ödevi Madde 73 – Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.

Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politi-kasının sosyal amacıdır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin mu-aflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hüküm-lerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.

VI. Vergi ödevi Madde 73 – Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.

Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politi-kasının sosyal amacıdır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.

Bakanlar Kurulu mad-deden çıkarılıyor.

ÜÇÜNCÜ KISIMCUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI

BİRİNCİ BÖLÜMYASAMA

I. Türkiye Büyük Millet Meclisi A. Kuruluşu: Madde 75 – (Değişik: 23/7/1995 - 4121/8 md.)Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen beşyüzelli milletvekilinden oluşur.

ÜÇÜNCÜ KISIMCUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI

BİRİNCİ BÖLÜMYASAMA

I. Türkiye Büyük Millet Meclisi A. Kuruluşu: Madde 75 – (Değişik: 23/7/1995 - 4121/8 md.)Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen altıyüz milletvekilinden oluşur.

TBMM’nin milletvekili sayısı 600’e çıkarılıyor.

B. Milletvekili seçilme yeterliliği Madde 76 – Yirmibeş yaşını dolduran her Türk milletve-kili seçilebilir.

En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inan-cı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, ka-çakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, (Değişik ibare: 27/12/2002-4777/1 md.) terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğ-ramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.

Hakimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yük-seköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakı-mından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

B. Milletvekili seçilme yeterliliği Madde 76 – Onsekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.

En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, askerlikle ilişi-ği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar ha-riç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis ceza-sına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmi iha-le ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, (Değişik ibare: 27/12/2002-4777/1 md.) terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış ol-salar bile milletvekili seçilemezler.

Hakimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yük-seköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakı-mından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

Milletvekili seçilme yaşı 18’e düşürülüyor. Askerlikle ilişiği olanların milletvekili seçilemeyecekleri düzenleniyor.

C. Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçim dönemiMadde 77 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır.

Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebileceği gibi, Anayasada belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanınca verilecek karara göre de seçimler yenilenir. Süresi biten milletvekili yeniden se-çilebilir.Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.

C. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanının seçim dönemiMadde 77 – Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaş-kanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.

Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.

Cumhurbaşkanlığı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde 101 inci madde-deki usule göre ikinci oylama yapılır.

TBMM ve Cumhur-başkanı seçimi aynı gün ve beş yılda bir yapılıyor.

Meclisin seçimleri yenileme yetkisi 116. maddede yeniden düzenleniyor..

10 s e t a v . o r g


3. Üyelikle bağdaşmayan işlerMadde 82 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğru-ya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan di-ğer görev ve işler kanunla düzenlenir.

3. Üyelikle bağdaşmayan işlerMadde 82 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğru-ya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmi veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan di-ğer görev ve işler kanunla düzenlenir.

Milletvekillerinin, Mec-lisin izniyle Bakanlar Kurulunun vereceği bir görevi kabul edebile-ceğine ilişkin hüküm Anayasa’dan çıkarılıyor.

II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileriA. Genel olarakMadde 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yet-kileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kurulu-na belli konularda kanun hükmünde kararname çıkar-ma yetkisi vermek; bütçe ve kesinhesap kanun tasarıla-rını görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylan-masını uygun bulmak, (...) (Ek ibare: 3/10/2001-4709/28 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına (…) ka-rar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde ön görülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.

II. Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileriA. Genel olarakMADDE 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yet-kileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlera-rası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunlu-ğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kul-lanmak ve görevleri yerine getirmektir.

Meclisin yürütmeyi denetleme yetkisi kaldırılıyor.

Kanun hükmünde ka-rarnameler çıkarılıyor.

Kanun tasarısı kavramı terkediliyor.

B. Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesiMadde 88 – Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve mil-letvekilleri yetkilidir.

Kanun tasarı ve tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Mecli-sinde görüşülme usul ve esasları içtüzükle düzenlenir.

B. Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesiMadde 88 – Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir.

Kanun tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görü-şülme usul ve esasları içtüzükle düzenlenir.

Bakanlar Kurulu Ana-yasa’dan çıkarılıyor.

Kanun tasarısı kavramı terkediliyor.

C. Kanunların Cumhurbaşkanınca yayımlanması Madde 89 – Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Mec-lisince kabul edilen kanunları onbeş gün içinde yayımlar. Yayımlanmasını (Ek ibare: 3/10/2001-4709/29 md.) kıs-men veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile bir-likte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. (Ek cümle: 3/10/2001-4709/29 md.) Cumhur-başkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Tür-kiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan mad-deleri görüşebilir. Bütçe kanunları bu hükme tabi değildir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu ay-nen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır; Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik ya-parsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir. Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır.

C. Kanunların Cumhurbaşkanınca yayımlanması Madde 89 – Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Mec-lisince kabul edilen kanunları onbeş gün içinde yayımlar. Yayımlanmasını (Ek ibare: 3/10/2001-4709/29 md.) kıs-men veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile bir-likte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. (Ek cümle: 3/10/2001-4709/29 md.) Cumhur-başkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Tür-kiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan mad-deleri görüşebilir. Bütçe kanunları bu hükme tabi değildir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tam sayısının salt çoğunluğu ile aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır; Meclis, geri gönde-rilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir. Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır.

Cumhurbaşkanının geri gönderdiği bir kanunun TBMM’de tekrar kabulü için basit çoğunluk yetmiyor, üye tam sayısının salt çoğunluğu aranıyor.

11s e t a v . o r g


E. Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermeMadde 91 – Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yet-kisi verebilir. Ancak sıkıyönetim ve olağanüstü haller saklı kalmak üzere, Anayasanın ikinci kısmının birin-ci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasi haklar ve ödevler kanun hükmünde kararna-melerle düzenlenemez.

Yetki kanunu, çıkarılacak kanun hükmünde kararna-menin, amacını, kapsamını, ilkelerini, kullanma süre-sini ve süresi içinde birden fazla kararname çıkarılıp çıkarılamayacağını gösterir.

Bakanlar Kurulunun istifası, düşürülmesi veya yasa-ma döneminin bitmesi, belli süre için verilmiş olan yetkinin sona ermesine sebep olmaz.

Kanun hükmünde kararnamenin, Türkiye Büyük Mil-let Meclisi tarafından süre bitiminden önce onaylan-ması sırasında, yetkinin son bulduğu veya süre biti-mine kadar devam ettiği de belirtilir.

Sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde, Cumhurbaşka-nının Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunun kanun hükmünde kararname çıkarmasına ilişkin hü-kümler saklıdır.

Kanun hükmünde kararnameler, Resmi Gazetede ya-yımlandıkları gün yürürlüğe girerler. Ancak, kararna-mede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir.

Kararnameler, Resmi Gazetede yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur.

Yetki kanunları ve bunlara dayanan kanun hükmün-de kararnameler, Türkiye Büyük Millet Meclisi komis-yonları ve Genel Kurulunda öncelikle ve ivedilikle görüşülür.

Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler bu tarihte, Türkiye Büyük Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kara-rın Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar. Değiştirilerek kabul edilen kararnamelerin değiştirilmiş hükümleri, bu değişikliklerin Resmi Ga-zetede yayımlandığı gün yürürlüğe girer.

İLGA EDİLECEK. Kanun hükmünde ka-rarnameler kaldırılıyor.

Sıkıyönetim ve olağa-nüstü hal döneminde çıkarılan kanun hük-münde kararnameler kaldırılıyor, yerine Cumhurbaşkanlığı kararnamesi getiriliyor.



III. Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili hüküm-lerA. Toplanma ve tatilMadde 93 – (Değişik birinci fıkra: 23/7/1995 - 4121/11 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.

Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sırasında, doğrudan doğruya veya Ba-kanlar Kurulunun istemi üzerine, Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır.

Meclis Başkanı da doğrudan doğruya veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine, Meclisi toplantıya çağırır.

Ara verme veya tatil sırasında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisinde, öncelikle bu toplantıyı gerektiren konu görüşülmeden ara verme veya tatile devam edilemez.

III. Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili hükümlerA. Toplanma ve tatilMadde 93 – (Değişik birinci fıkra: 23/7/1995 - 4121/11 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.

Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sırasında Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır.

Meclis Başkanı da doğrudan doğruya veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine, Meclisi toplantıya çağırır.

Ara verme veya tatil sırasında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisinde, öncelikle bu toplantıyı gerektiren konu görüşülmeden ara verme veya tatile devam edilemez.

Bakanlar kurulu kaldırıldığı için Cum-hurbaşkanı Meclisi sadece kendisi re’sen olağanüstü toplantıya çağırabiliyor.

D. Toplantı ve karar yeter sayısıMadde 96 – (Değişik birinci fıkra: 31/5/2007-5678/3 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile top-lanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam-sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

Bakanlar Kurulu üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi-nin katılamadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler. Ancak bir bakan kendi oyu ile birlikte en çok iki oy kullanabilir.

D. Toplantı ve karar yeter sayısıMadde 96 – (Değişik birinci fıkra: 31/5/2007-5678/3 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile top-lanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam-sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

Bakanlar Kurulu kaldı-rılıyor.

IV. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgi edinme ve denetim yollarıA. Genel olarakMadde 98 – Türkiye Büyük Millet Meclisi soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis soruştur-ması yollarıyla denetleme yetkisini kullanır.

Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak ce-vaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir.

Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için ya-pılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilen-diren belli bir konunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.

Soru, Meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili öner-gelerin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile cevaplandırıl-ma, görüşme ve araştırma yöntemleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.

IV. Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgi edinme ve dene-tim yolları

MADDE 98- Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis araştırma-sı, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı soru yolla-rıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.

Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için ya-pılan incelemeden ibarettir.

Genel görüşme, toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilen-diren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve ba-kanlar hakkında 106 ncı maddenin beşinci, altıncı, ye-dinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.

Yazılı soru; yazılı olarak en geç onbeş gün içerisinde ce-vaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yar-dımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarındanibarettir.

Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergele-rinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usûlleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.

Gensoru kaldırılıyor.

Meclis soruşturması Cumhurbaşkanı için farklı bir şekilde 105. maddede düzenle-niyor.

Genel görüşme ve Meclis araştırmasına yürütme adına temsilci katılamıyor.

13s e t a v . o r g


B. GensoruMadde 99 – Gensoru önergesi, bir siyasi parti grubu adına veya enaz yirmi milletvekilinin imzasıyla verilir.

Gensoru önergesi, verilişinden sonraki üç gün içinde bastırılarak üyelere dağıtılır; dağıtılmasından itibaren on gün içinde gündeme alınıp alınmayacağı görüşü-lür. Bu görüşmede, ancak önerge sahiplerinden biri, siyasi parti grupları adına birer milletvekili, Bakanlar Kurulu adına Başbakan veya bir bakan konuşabilir.

Gündeme alma kararıyla birlikte, gensorunun görü-şülme günü de belli edilir; ancak gensorunun görüşül-mesi, gündeme alma kararının verildiği tarihten baş-layarak iki gün geçmedikçe yapılamaz ve yedi günden sonraya bırakılamaz.

Gensoru görüşmeleri sırasında üyelerin veya grupla-rın verecekleri gerekçeli güvensizlik önergeleri veya Bakanlar Kurulunun güven isteği, bir tam gün geçtik-ten sonra oylanır.

Bakanlar Kurulunun veya bir bakanın düşürülebilme-si, üye tamsayısının salt çoğunluğuyla olur; oylamada yalnız güvensizlik oyları sayılır.

Meclis çalışmalarının dengeli olarak yürütülmesi ama-cına ve yukardaki ilkelere uygun olmak kaydıyla gen-soru ile ilgili diğer hususlar İçtüzükle belirlenir.

İLGA EDİLECEK. Gensoru kaldırılıyor.

C. Meclis soruşturmasıMadde 100 – Başbakan veya bakanlar hakkında, Tür-kiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önerge ile, soruşturma açılması iste-nebilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve (Ek ibare: 3/10/2001-4709/31 md.) gizli oyla karara bağlar.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Mec-listeki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak göstere-cekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclise su-nar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona iki aylık yeni ve kesin bir süre verilir. (Ek cümle: 3/10/2001-4709/31 md.) Bu süre içinde rapo-run Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına teslimi zorunludur.

(Değişik: 3/10/2001-4709/31 md.) Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, da-ğıtımından itibaren on gün içinde görüşülür ve gerek görüldüğü takdirde ilgilinin Yüce Divana sevkine ka-rar verilir. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tamsayı-sının salt çoğunluğunun gizli oyuyla alınır.

Meclisteki siyasi parti gruplarında, Meclis soruştur-ması ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.

MADDE 106 DA DÜZENLENDİ. İLGA EDİLECEK. Meclis soruşturması Cumhurbaşkanı için farklı bir şekilde 105. maddede düzenle-niyor.



İKİNCİ BÖLÜMYÜRÜTME

1. CumhurbaşkanıA. Nitelikleri ve tarafsızlığıMadde 101 – (Değişik: 31/5/2007-5678/4 md.)Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğ-renim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir.

Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaş-kanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi mil-letvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen si-yasi partiler ortak aday gösterebilir.

Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.

B. SeçimiMadde 102 – (Değişik: 31/5/2007-5678/5 md.)Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev sü-resinin dolmasından önceki altmış gün içinde; maka-mın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşal-mayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunlu-ğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pa-zar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İKİNCİ BÖLÜMYÜRÜTME

I. CumhurbaşkanıA. Adaylık ve SeçimMADDE 101- Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yük-sek öğrenim yapmış,milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşı olanlar arasından, doğrudan halktarafından seçilir.

Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanıseçilebilir.

Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler İle en az yüz bin seçmen aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı se-çilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izle-yen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referendum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir.

Seçimlerin tamamlanamaması halinde mevcut Cumhur-başkanı yenisi seçilinceye kadargörevine devam eder.

Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu ala-maması halinde sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenile-nir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde yenisi gö-reve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

Cumhurbaşkanı seçil-me koşullarına Türk vatandaşı olma şartı ekleniyor.

Cumhurbaşkanlığına aday gösterme koşul-ları kolaylaştırılıyor. Siyasi parti grupları en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başı-na veya birlikte en az yüzde 5’ini almış olan siyasi partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebiliyor.

Cumhurbaşkanı seçi-lenin partisi ile ilişiği kesilmiyor.

Yenisi seçilinceye ka-dar mevcut Cumhur-başkanı göreve devam ediyor.

Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev sü-resi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

15s e t a v . o r g


B. SeçimiMadde 102 – (Değişik: 31/5/2007-5678/5 md.)Cumhurbaşkanı seçimi, Cumhurbaşkanının görev sü-resinin dolmasından önceki altmış gün içinde; maka-mın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşal-mayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt ço-ğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oy-lamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cum-hurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi ha-linde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylama-daki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama refe-randum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğun-luğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev sü-resi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar ka-nunla düzenlenir.

MADDE 101 DE DÜZENLENDİ. İLGA EDİLECEK. Cumhurbaşkanı seçimi 101. maddede düzen-lendiği için m. 102 ilga ediliyor.

D. Görev ve yetkileri Madde 104 – Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının dü-zenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.

Bu amaçlarla Anayasanın ilgili maddelerinde göste-rilen şartlara uyarak yapacağı görev ve kullanacağı yetkiler şunlardır:

a) Yasama ile ilgili olanlar:Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantı-ya çağırmak,Kanunları yayımlamak,Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek,

D. Görev ve yetkileriMadde 104 – Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.

Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cum-huriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Ana-yasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.

Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.Kanunları yayımlar.Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.

Bakanlar Kurulu kal-dırıldığı için Cumhur-başkanı hem devletin başı hem de yürütme yetkisinin sahibi ve başı oluyor.

Cumhurbaşkanı kanun tasarısı hazırlayamıyor ama istediği kanunlar-la ilgili Meclise mesaj verebiliyor.



Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halk oyuna sunmak,Kanunların, kanun hükmündeki kararnamelerin, Türki-ye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün, tümünün veya be-lirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenme-sine karar vermek,

b) Yürütme alanına ilişkin olanlar:Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görev-lerine son vermek,Gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkan-lık etmek veya Bakanlar Kurulunu başkanlığı altında toplantıya çağırmak, Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini gönder-mek, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,Milletlerarası andlaşmaları onaylamak ve yayımlamak, Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetle-rinin Başkomutanlığını temsil etmek,Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek, Genelkurmay Başkanını atamak, Milli Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak,Milli Güvenlik Kuruluna Başkanlık etmek,Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sı-kıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmek ve kanun hükmünde kararname çıkarmak,Kararnameleri imzalamak,Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişile-rin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak,Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak,Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma ve denetleme yaptırtmak, Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek,Üniversite rektörlerini seçmek,

c) Yargı ile ilgili olanlar: Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yar-gıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Askeri Yargıtay üyelerini, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.

Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve gö-revlerine son verir.

Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbir-leri alır.Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder.Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir.Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile kişilerin ce-zalarını hafifletir veya kaldırır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlı-ğı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi haklan ve Ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararna-mesi ile düzenlenemez. Anayasada münhasıran ka-nunla düzenlenmesi Öngörülen konularda Cumhur-başkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararna-mesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhur-başkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelik-ler çıkarabilir.

Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandık-ları gün yürürlüğe girer.

Cumhurbaşkanına yardımcılarını ve bakanları atama ve görevden alma yetkisi veriliyor.Üst düzey kamu yöneticilerini atama ve görevden alma yetkisi veriliyor.

Milletlerarası ant-laşmaları imzalama yetkisi veriliyor.

Kanun hükmünde kararname ve tüzükler kaldırılıyor ancak Cumhurbaşkanına bir yetki kanununa dayanmaksızın karar-name çıkarma yetkisi tanınıyor.Ancak bu kararna-meler; - Yürütme yetkisine ilişkin konularda çıkarılabilir.- Sosyal haklar hariç temel hak ve özgürlük-leri düzenleyemez.- Anayasada kanunla düzenlenmesi gerekti-ği belirtilen konularda çıkarılamaz.- Kanunla çatışması ha-linde kanun uygulanır.- TBMM aynı konuda kanun çıkarırsa karar-name hükümsüz kalır.

Tüzüklerin kaldırılma-sına karşın yürütmenin (Cumhurbaşkanının) yönetmelik çıkarma yetkisi korunuyor.

Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

Cumhurbaşkanı ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

Cumhurbaşkanının yargı ile ilgili atama yetkileri ilgili madde-lerde düzenlendiğin-den bu maddeden çıkarılıyor.

17s e t a v . o r g


E. Sorumluluk ve sorumsuzluk hali Madde 105 – Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer ka-nunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlar-ca imzalanır; bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur.

Cumhurbaşkanının resen imzaladığı kararlar ve emir-ler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercile-rine başvurulamaz.

Cumhurbaşkanı, vatana ihanetten dolayı, Türkiye Bü-yük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tamsayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılır.

E. Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğuMadde 105 – Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işledi-ği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayı-sının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruştur-ma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclis-teki siyasî partilerin, güçleri oranında komisyona vere-bilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafın-dan soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucu-nu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir.

Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Diva-na sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içerisinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır.

Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cum-hurbaşkanı seçim kararı alamaz.

Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edi-len Cumhurbaşkanının görevi sona erer.

Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işledi-ği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanır.

Cumhurbaşkanının cezai sorumsuzluğu kaldırıyor ve göreviyle ilgili olan veya olmayan eylemlerinden dolayı sorumlu olduğu, Meclis tarafından suçlanıp Yüce Divan’da yargıla-nacağı düzenleniyor. Meclis üye tam sayısı-nın salt çoğunluğu ile soruşturma açılması istenebilir, beşte üç çoğunlukla soruşturma açılması kararlaştırılır.

Siyasi parti grupları-nın güçleri oranında katıldıkları soruşturma komisyonu iki ay içerisinde raporunu hazırlar. Bir aylık ek süre verilebilir.

TBMM, Cumhurbaşka-nını yargılanmak için Yüce Divan’a üçte iki çoğunlukla göndere-bilir. (Mevcut durumda dörtte üç çoğunluk aranıyor)

Yüce Divan yargılama-sını üç ayda tamamlar, olmazsa üç ay daha ek süre verilebilir.

Yüce Divan sevk edil-mek Cumhurbaşkan-lığını düşürmez ama Yüce Divanda mahkum olursa Cumhurbaşkanı-nın görevi sona erer.



F. Cumhurbaşkanına vekillik etme

Madde 106 – Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığına ve-killik eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

F. Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına vekâlet ve bakanlarMadde 106 – Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir.

Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle bo-şalması halinde kırkbeş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Genel seçime bir yıl ve daha az kalmış-sa Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanı yar-dımcılarını kendisi atar, bir veya daha fazla yardımcı atayabilir.

Cumhurbaşkanlığı makamı boşalırsa 45 gün içerisinde seçime gidilir ve bu sürede yardımcısı vekalet eder.

Cumhurbaşkanı ve TBMM seçimleri birlik-te yapılır.

C. Meclis soruşturmasıMadde 100 – Başbakan veya bakanlar hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önerge ile, soruşturma açılması istenebilir. Mec-lis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve (Ek ibare: 3/10/2001-4709/31 md.) gizli oyla karara bağlar.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecek-leri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar ara-sından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclise sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirileme-mesi halinde, komisyona iki aylık yeni ve kesin bir süre verilir. (Ek cümle: 3/10/2001-4709/31 md.) Bu süre için-de raporun Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına teslimi zorunludur.

(Değişik: 3/10/2001-4709/31 md.) Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, dağıtı-mından itibaren on gün içinde görüşülür ve gerek görül-düğü takdirde ilgilinin Yüce Divana sevkine karar verilir. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla alınır.

Meclisteki siyasi parti gruplarında, Meclis soruştur-ması ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.

Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi se-beplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhubaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından, Cumhur-başkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhur-başkanı yardımcıları ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yar-dımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar milletvekili seçil-me yeterliliğine sahip olanlar arasından, Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı ya dımcıları ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde Türki-ye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer.Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşka-nına karşı sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddi-asıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğuluğunun vereceği Önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasî partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecek-leri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar ara-sından her siyasî parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle ku-rulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten r porunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir.

Mevcut hükümden farklı olarak Cum-hurbaşkanına Meclis Başkanı değil yardımcı-sı vekalet eder.

Başkanlık sisteminin gereği olarak aynı kişi hem yasama hem de yürütmede görev alamayacağından Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanan mil-letvekillerinin TBMM üyelikleri düşer.

Başkanlık sistemi gereği Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakan-ların artık Meclise karşı siyasi sorumlulukları yoktur. Cumhurbaşka-nına karşı sorumludur-lar ve onun tarafından görevden alınabilirler.

19s e t a v . o r g


Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içi de dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurul-da görüşülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısı-nın üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabi-lir. Yüce Divan yargılaması üç ay içerisinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya ma sus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır.

Bu kişilerin görevde bulundukları sürede, görevleriy-le ilgili işledikleri iddia edilen suçlar bakımından, gö-revleri bittikten sonra da (5)’inci, (6)’ncı ve (7)’nci fıkra hükümleri uygulanır.Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın göre-vi sona erer.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, göreviyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına iliş-kin hükümlerden yararlanır.

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilât yapısı ile merkez ve taşra teşkilat-larının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.

Cumhurbaşkanı yar-dımcıları ve bakanların görevleri ile ilgili suçlardan dolayı cezai sorumlulukları vardır. Meclis soruşturması yoluyla araştırılır ve Yüce Divan’da yargı-lanırlar. Soruşturma açılması ve yargıla-ma usulleri aynen Cumhurbaşkanı için öngörüldüğü gibidir. Meclis üye tam sayı-sının salt çoğunluğu ile istenir ve beşte üç çoğunlukla soruştur-ma açılır. Komisyon raporuna göre üçte iki çoğunlukla yargı-lanmak üzere Yüce Divan’a gönderilir.

Yüce Divan yargılama-sını üç ayda tamamlar, olmazsa üç ay daha ek süre verilebilir.

Yüce Divan sevk edil-mek görevi düşürmez, ama Yüce Divan’da mahkum olursa Cum-hurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erer

Yardımcılar bakanlar görevleriyle ilgili ol-mayan adi suçlarından dolayı sorumludurlar ancak dokunulmazlık-ları vardır

Bakanlıkların kuruluşu –mevcut hükmün aksine– kanunla değil Cumhurbaşkanlığı ka-rarnamesi ile olacaktır.

G. Cumhurbaşkanı Genel Sekreterliği Madde 107 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin kuruluşu, teşkilat ve çalışma esasları, personel atama işlemleri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.

İLGA EDİLECEK. Kararnameler 104. maddede düzenlendi-ğinden bu madde ilga edilecek.



H. Devlet Denetleme KuruluMadde 108 – İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlan-ması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği üze-rine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında ve sermayesinin yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuru-luşlarında, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar.

Silahlı Kuvvetler ve yargı organları, Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır. Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ve üyeleri içinden Başkanı, kanunda belirlenen nitelikteki kişiler arasın-dan, Cumhurbaşkanınca atanır.

Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev sü-resi ve diğer özlük işleri, kanunla düzenlenir.

H. Devlet Denetleme KuruluMadde 108 – İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlan-ması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği üze-rine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarında ve sermayesinin yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuru-luşlarında, kamuya yararlı derneklerle vakıflarda, her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar.

(...) yargı organları, Devlet Denetleme Kurulunun görev alanı dışındadır. Devlet Denetleme Kurulunun Başkan ve üyeleri, Cum-hurbaşkanınca atanır.

Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev sü-resi ve diğer özlük işleri, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.

Devlet Denetleme Kurulu’na idari soruş-turma yapma ve Silahlı Kuvvetleri de denetle imkânı tanınarak yetki-leri genişletilmiş.

II. Bakanlar KuruluA. KuruluşMadde 109 – Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlar-dan kurulur.Başbakan, Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır.

Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasın-dan Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır; gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaş-kanınca görevlerine son verilir.

İLGA EDİLECEK. Yürütme yetkisi sadece Cumhurbaşkanına verildiğinden Bakanlar Kurulu kaldırılacak.

B. Göreve başlama ve güvenoyuMadde 110 – Bakanlar Kurulunun listesi tam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise toplantıya çağrılır.

Bakanlar Kurulunun programı, kuruluşundan en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisinde okunur ve güvenoyu-na başvurulur. Güvenoyu için görüşmeler, programın okunmasından iki tam gün geçtikten sonra başlar ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama yapılır.


21s e t a v . o r g


C. Görev sırasında güvenoyu Madde 111 – Başbakan, gerekli görürse, Bakanlar Ku-rulunda görüştükten sonra, Türkiye Büyük Millet Mec-lisinden güven isteyebilir.

Güven istemi, Türkiye Büyük Millet Meclisine bildiril-mesinden bir tam gün geçmedikçe görüşülemez ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçmedikçe oya konulamaz.

Güven istemi, ancak üye tamsayısının salt çoğunlu-ğuyla reddedilebilir.


D. Görev ve siyasi sorumluluk Madde 112 – Başbakan, Bakanlar Kurulunun başkanı olarak, Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve hü-kümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Ba-kanlar Kurulu, bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur.

Her bakan, Başbakana karşı sorumlu olup ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur.

Başbakan, bakanların görevlerinin Anayasa ve kanun-lara uygun olarak yerine getirilmesini gözetmek ve düzeltici önlemleri almakla yükümlüdür.

Bakanlar Kurulu üyelerinden milletvekili olmayanlar; 81 inci maddede yazılı şekilde Millet Meclisi önünde andiçerler ve bakan sıfatını taşıdıkları sürece millet-vekillerinin tabi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar ve yasama dokunulmazlığına sahip bulunurlar. Bunlar Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri gibi ödenek ve yolluk alırlar.


E. Bakanlıkların kurulması ve bakanlar Madde 113 – Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve teşkilatı kanunla düzenlenir.

Açık olan bakanlıklarla izinli veya özürlü olan bir ba-kana, diğer bir bakan geçici olarak vekillik eder. An-cak, bir bakan birden fazlasına vekillik edemez. Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile Yüce Divana verilen bir bakan bakanlıktan düşer. Başbakanın Yüce Divana sevki halinde hükümet istifa etmiş sayılır.

Herhangi bir sebeple boşalan bakanlığa en geç onbeş gün içinde atama yapılır.

İLGA EDİLECEK. Cumhurbaşkanı yar-dımcıları ve bakanlar ile bakanlıkların ku-ruluşu 106. maddede düzenlendiğinden bu madde ilga edilecek.



F. Seçimlerde geçici Bakanlar Kurulu Madde 114 – Türkiye Büyük Millet Meclisi genel se-çimlerinden önce, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakan-ları çekilir. Seçimin başlangıç tarihinden üç gün önce; seçim dönemi bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise, bu karardan başlayarak beş gün içinde, bu bakanlıklara Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya dışarıdan bağımsızlar Başbakanca atanır.

116 ncı madde gereğince seçimlerin yenilenmesine karar verildiğinde Bakanlar Kurulu çekilir ve Cumhur-başkanı geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atar.

Geçici Bakanlar Kuruluna, Adalet, İçişleri ve Ulaştır-ma bakanları Türkiye Büyük Millet Meclisindeki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınır.

Siyasi parti gruplarından alınacak üye sayısını Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı tespit ederek Başbakana bildirir. Teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine, Türkiye Büyük Mil-let Meclisi içinden veya dışarıdan bağımsızlar atanır.

Geçici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararının Resmi Gazete’de ilanından itibaren beş gün içinde kurulur.

Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz.

Geçici Bakanlar Kurulu seçim süresince ve yeni Meclis toplanıncaya kadar vazife görür.

İLGA EDİLECEK. Seçim sürecinde geçici Bakanlar Kurulu kurul-ması ve üç bakanlığa (Adalet, Ulaştırma ve İçişleri Bakanlıkları) bağımsızların atanması uygulanmasından vazgeçiliyor.

G. Tüzükler Madde 115 – Bakanlar Kurulu, kanunun uygulanma-sını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere, kanunlara aykırı olmamak ve Danıştayın incelemesin-den geçirilmek şartıyla tüzükler çıkarabilir.

Tüzükler, Cumhurbaşkanınca imzalanır ve kanunlar gibi yayımlanır.

İLGA EDİLECEK. Tüzükler kaldırılıyor.

23s e t a v . o r g


H. Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaşka-nınca yenilenmesiMadde 116 – Bakanlar Kurulunun, 110 uncu madde-de belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşü-rülmesi hallerinde; kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yeni-lenmesine karar verebilir.

Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı se-çiminden sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Ku-rulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak se-çimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Yenilenme kararı Resmi Gazetede yayımlanır ve seçi-me gidilir.

H. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı se-çimlerinin yenilenmesiMadde 116- Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayı-sının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte ya-pılır.

Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel se-çimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.

Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafın-dan seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.

Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Mec-lisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder .

Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.

Cumhurbaşkanı veya TBMM seçimlerin yeni-lenmesine karar verir ise ikisi birden seçime gidecektir. (Karşılıklı fesih) Meclis artık basit çoğunlukla değil üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile seçim-lerini yenileyebilir. Bu halde Cumhurbaşkanı seçimleri de yenilenir.Cumhurbaşkanı seçimleri yenilerse aynı şekilde her ikisi de seçime gider.

Cumhurbaşkanının iki defa seçilme hakkının erken seçim kararı ile Meclis tarafından tü-ketilmemesi için, ikinci dönemde erken seçim kararı alınırsa Cumhur-başkanı bir defa daha aday olabilecektir.Yenisi seçilinceye kadar Cumhurbaşkanı ve TBMM görevine devam eder.

İ. Milli Savunma 1. Başkomutanlık ve Genelkurmay BaşkanlığıMadde 117 – Başkomutanlık, Türkiye Büyük Millet Mec-lisinin manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur.

Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, Bakanlar Kurulu sorumludur.

Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı na-mına yerine getirir.

Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun teklifi üzeri-ne, Cumhurbaşkanınca atanır; görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerin-den dolayı Başbakana karşı sorumludur.

Milli Savunma Bakanlığının, Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanlıkları ile görev ilişkileri ve yetki alanı kanunla düzenlenir.

İ. Milli Savunma 1. Başkomutanlık ve Genelkurmay BaşkanlığıMadde 117 – Başkomutanlık, Türkiye Büyük Millet Mec-lisinin manevî varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur.

Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, Cumhurbaşkanı sorumludur.

Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görev-lerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.

Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına ait olduğundan milli güvenliğin sağlanması ve milli savunmadan Cumhurbaşkanı sorumludur.

Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına ait olduğu için Genelkur-may Başkanını Cumhurbaşkanı atar.



2. Milli Güvenlik KuruluMadde 118 – (Değişik birinci fıkra: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkan-lığında, Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Başbakan yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Ba-kanları, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ve Jandarma Genel Komutanından kurulur.

Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağrılıp görüşleri alınabilir. (Değişik birinci cümle: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kurulu; Devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonun sağlanması konusundaki görüş-lerini Bakanlar Kuruluna bildirir. Kurulun, Devletin varlığı ve bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, top-lumun huzur ve güvenliğinin korunması hususunda alın-masını zorunlu gördüğü tedbirlere ait kararlar Bakanlar Kurulunca değerlendirilir.

Milli Güvenlik Kurulunun gündemi; Başbakan ve Genel-kurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaş-kanınca düzenlenir.

Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Milli Güvenlik Ku-rulu Başbakanın başkanlığında toplanır.

Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve gö-revleri kanunla düzenlenir.

2.Milli Güvenlik KuruluMADDE 118 – (Değişik: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kurulu; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cum-hurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlarından kurulur.

Gündemin özelliğine göre Kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişiler çağrılıp görüşleri alınabilir.

(Değişik: 3/10/2001-4709/32 md.) Millî Güvenlik Kuru-lu; Devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonun sağlanması konusundaki görüşlerini Cumhurbaşkanına bildirir. Kurulun, Devletin varlığı ve bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, toplu-mun huzur ve güvenliğinin korunması hususunda alın-masını zorunlu gördüğü tedbirlere ait kararlar Cumhur-başkanınca değerlendirilir.

Millî Güvenlik Kurulunun gündemi; Cumhurbaşkanı yar-dımcıları ve Genelkurmay Başkanının önerileri dikkate alınarak Cumhurbaşkanınca düzenlenir.

Cumhurbaşkanı katılamadığı zamanlar Millî Güvenlik Ku-rulu Cumhurbaşkanı yardımcısının başkanlığında top-lanır.

Millî Güvenlik Kurulu teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşka-nı kararnamesi ile düzenlenir.

Kaldırıldığı için, Baş-bakan ve yardımcıları Milli Güvenlik Kurulu üyeleri arasından çıkarılmış, Cumhur-başkanı yardımcıları eklenmiştir. Jandarma Genel Komutanı MGK üyeli-ğinden çıkarılmıştır.

Milli Güvenliğin sağlanmasından Cum-hurbaşkanı sorumlu olduğundan MGK tavsiyelerini Cumhur-başkanına bildirecek.

Genel Sekreterliğin kuruluşu kararname ile düzenleniyor.

III. Olağanüstü yönetim usulleriA. Olağanüstü haller1. Tabii afet ve ağır ekonomik buna-lım sebebiyle olağanüstü hal ilanı

Madde 119 – Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde, Cumhurbaşkanı baş-kanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeni-nin ciddi şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilanıMadde 120 – Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzeni-ni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yöne-lik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı baş-kanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

III. Olağanüstü hal yönetimi

Madde 119 – Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektire-cek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklan-ma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nede-niyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tama-mında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

Sıkıyönetim kaldırılıyor ve iki farklı sebeple ilan edilen olağanüs-tü hal birleştirilerek olağanüstü yönetim usulü olarak tek bir olağanüstü hal yöneti-mine yer veriliyor.

Sıkıyönetim ve olağanüstü hal ilan se-bepleri tek bir maddede birleştirilmiş, MGK’dan görüş alma zorunluluğu kaldırılmış ve ilan yet-kisi Cumhurbaşkanına tanınmıştır. Süre ve yer gibi diğer hükümlerde değişiklik yapılmamıştır.

25s e t a v . o r g


3. Olağanüstü hallerle ilgili düzenlemeMadde 121 – Anayasanın 119 ve 120 nci maddeleri uya-rınca olağanüstü hal ilanına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmi Gazetede yayımlanır ve hemen Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağ ırılır. Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulu-nun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.

119 uncu madde uyarınca ilan edilen olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlü-lükleri ile olağanüstü hallerin her türü için ayrı ayrı geçer-li olmak üzere, Anayasanın 15 inci maddesindeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurulacağı, halin gerektirdiği tedbirlerin nasıl ve ne suretle alınacağı, kamu hizmeti görevlileri-ne ne gibi yetkiler verileceği, görevlilerin durumlarında ne gibi değişiklikler yapılacağı ve olağanüstü yönetim usulleri, Olağanüstü Hal Kanununda düzenlenir.

Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkan-lığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin ge-rekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir. Bu kararnameler, Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına su-nulur; bunların Meclisce onaylanmasına ilişkin süre ve usul, İçtüzükte belirlenir.

Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün Resmî Gaze-tede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Mec-lisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısalta-bilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. Cum-hurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzata-bilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüle-ceği kanunla düzenlenir.

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda 104’üncü maddenin on yedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi Gazetede ya-yımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.

Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Mec-lisinin toplanamaması hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararname-leri üç ay içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.

Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanına kararname çıkarma yetkisi tanınmıştır. Bu kararnameler 104. maddede yer verilen olağan dönem kararnameleri için öngörülen sınırlara tabi değildir.

Mevcut Anayasa’da, OHAL kanun hükmün-de kararnamelerinin TBMM’de görüşülmesi için zorunlu bir süre yok iken; teklifte bu kararnamelerin TBMM’de üç ay içeri-sinde görüşülüp karara bağlanacağı ve eğer bu sürede görüşül-mezse yürürlükten kaldırılacağı belirtilmiş.



2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeni-nin ciddi şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilanıMadde 120 – Anayasa ile kurulan hür demokrasi dü-zenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldır-maya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi be-lirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Ku-rulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüs-tü hal ilan edebilir.

119 UNCU MADDEYE ALINDI. İLGA EDİLECEK. Olağanüstü hal tek bir maddede birleştirildi-ğinden bu madde ilga edilecektir.

3. Olağanüstü hallerle ilgili düzenlemeMadde 121 – Anayasanın 119 ve 120 nci maddele-ri uyarınca olağanüstü hal ilanına karar verilmesi durumunda, bu karar Resmi Gazetede yayımlanır ve hemen Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise der-hal toplantıya çağırılır. Meclis, olağanüstü hal sü-resini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.

119 uncu madde uyarınca ilan edilen olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve ça-lışma yükümlülükleri ile olağanüstü hallerin her türü için ayrı ayrı geçerli olmak üzere, Anayasanın 15 inci maddesindeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurula-cağı, halin gerektirdiği tedbirlerin nasıl ve ne suretle alınacağı, kamu hizmeti görevlilerine ne gibi yetkiler verileceği, görevlilerin durumlarında ne gibi değişik-likler yapılacağı ve olağanüstü yönetim usulleri, Ola-ğanüstü Hal Kanununda düzenlenir.

Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkan-lığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararna-meler çıkarabilir. Bu kararnameler, Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi-nin onayına sunulur; bunların Meclisce onaylanması-na ilişkin süre ve usul, İçtüzükte belirlenir.

119 UNCU MADDEYE ALINDI. İLGA EDİLECEK. Olağanüstü hal tek bir maddede birleştirildi-ğinden bu madde ilga edilecektir.

27s e t a v . o r g


B. Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş haliMadde 122 – Anayasanın tanıdığı hür demokrasi dü-zenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldır-maya yönelen ve olağanüstü hal ilanını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaş-ması veya savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dış-tan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygın-laşması sebepleriyle, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra, süresi altı ayı aşmamak üzere yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde sıkıyönetim ilan edebilir. Bu karar, derhal Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Mil-let Meclisi toplantı halinde değilse hemen toplantıya çağırılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi gerekli gördüğü takdirde sıkıyönetim süresini kısaltabilir, uzatabilir veya sıkıyönetimi kaldırabilir.

Sıkıyönetim süresinde, Cumhurbaşkanının başkanlı-ğında toplanan Bakanlar Kurulu sıkıyönetim halinin gerekli kıldığı konularda kanun hükmünde kararna-me çıkarabilir.

Bu kararnameler Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Bunların Meclisce onaylanmasına ilişkin süre ve usul İçtüzükte belirlenir.

Sıkıyönetimin her defasında dört ayı aşmamak üzere uzatılması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararına bağlıdır. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.

Sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hallerinde hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürü-tüleceği, idare ile olan ilişkileri, hürriyetlerin nasıl kısıtlanacağı veya durdurulacağı ve savaş veya sava-şı gerektirecek bir durumun başgöstermesi halinde vatandaşlar için getirilecek yükümlülükler kanunla düzenlenir.

Sıkıyönetim komutanları Genelkurmay Başkanlığına bağlı olarak görev yaparlar.

İLGA EDİLECEK. İnisiyatifin askerlere geçtiği bir olağanüstü yönetim usulü olan sıkıyönetim kaldırılı-yor. Sıkıyönetim ilan sebepleri olağanüstü hale alınıyor.



IV. İdareA. İdarenin esasları 1. İdarenin bütünlüğü ve kamu tüzelkişiliğiMadde 123 – İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.

İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve ye-rinden yönetim esaslarına dayanır.

Kamu tüzelkişiliği, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur.

IV. İdareA. İdarenin esasları 1. İdarenin bütünlüğü ve kamu tüzel kişiliğiMADDE 123 – İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.

İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve ye-rinden yönetim esaslarına dayanır.

Kamu tüzel kişiliği, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı ka-rarnamesi ile kurulur.

Üst düzey kamu görevlilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.

Kamu tüzel kişiliği kanunun yanında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kuru-labilir.

2. YönetmeliklerMadde 124 – Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelki-şileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tü-züklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.

Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı ka-nunda belirtilir.

2. YönetmeliklerMadde 124 – Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişi-leri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhur-başkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler.

Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazetede yayımlanacağı ka-nunda belirtilir.

Tüzükler kaldırılmakla beraber yönetme-likler korunuyor ve Cumhurbaşkanına yönetmelik çıkarma yetkisi tanınıyor.

B. Yargı yoluMadde 125 – İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.(Ek hüküm: 13/8/1999-4446/2 md.) Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve söz-leşmelerinde bunlardan doğan uyuşmazlıkların milli veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Mil-letlerarası tahkime ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuş-mazlıklar için gidilebilir.

Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemler ile Yüksek Askeri Şuranın kararları yargı denetimi dı-şındadır. (Ek cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Ancak, Yüksek Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açıktır.

İdari işlemlere karşı açılacak davalarda süre, yazılı bildirim tarihinden başlar.

(Değişik birinci cümle: 7/5/2010-5982/11 md.) Yargı yetkisi, idarî eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik deneti-mi şeklinde kullanılamaz. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getiril-mesini kısıtlayacak, idari eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisini kaldıracak biçimde yargı kararı verilemez.

İdari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı ol-ması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.

Kanun, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş halinde ayrıca milli güvenlik, kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararı veril-mesini sınırlayabilir.

İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemek-le yükümlüdür.

B. Yargı yoluMadde 125 – İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. (Ek cümleler: 13/8/1999-4446/2 md.) Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve söz-leşmelerinde bunlardan doğan uyuşmazlıkların millî veya milletlerarası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Mil-letlerarası tahkime ancak yabancılık unsuru taşıyan uyuş-mazlıklar için gidilebilir.

Yüksek Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nede-niyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararları-na karşı yargı yolu açıktır.

İdari işlemlere karşı açılacak davalarda süre, yazılı bildirim tarihinden başlar.

(Değişik: 12/9/2010-5982/11 md.) Yargı yetkisi, idarî ey-lem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olup, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamaz. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen şekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kısıtla-yacak, idarî eylem ve işlem niteliğinde veya takdir yetkisi-ni kaldıracak biçimde yargı kararı verilemez. İdarî işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idarî işlemin açıkça hukuka aykırı olması şart-larının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe göste-rilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.

Kanun, olağanüstü hallerde, sıkıyönetim, seferberlik ve savaş halinde ayrıca millî güvenlik, kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararı veril-mesini sınırlayabilir.

İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemek-le yükümlüdür.

Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemleri ve Yüksek Askeri Şura kararlarını yargı dene-timi dışında bırakan hüküm çıkarılıyor. Cumhurbaşkanının tüm işlem ve kararla-rına karşı dava açmak mümkün olacaktır.

Sıkıyönetim kaldırı-lıyor.

29s e t a v . o r g


C. İdarenin kuruluşu1. Merkezi idareMadde 126 – Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımın-dan, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hiz-metlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayırılır.

İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.

Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağla-mak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezi idare teşki-latı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.

C. İdarenin kuruluşu1. Merkezi idareMadde 126 – Türkiye, merkezi idare kuruluşu bakımın-dan, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hiz-metlerinin gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere ayırılır.

İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır.

Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağla-mak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezi idare teş-kilatı kurulabilir.

Merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluş-larının; kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları Cum-hurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir.

Yürütme yetkisine sahip olacak Cumhur-başkanına kendisine bağlı devletin merkezi idaresini kararname ile düzenleme imkanı getirilmiştir.

2. Mahalli idareler Madde 127 – Mahalli idareler; il, belediye veya köy hal-kının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere ku-ruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluş-turulan kamu tüzelkişileridir.

Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerin-den yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir.

(Değişik: 23/7/1995 - 4121/12 md.) Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre beş yılda bir yapılır. Ancak, milletvekili genel veya ara seçiminden önceki veya sonraki bir yıl içinde yapılması gereken mahalli idareler organlarına veya bu organların üye-lerine ilişkin genel veya ara seçimler milletvekili genel veya ara seçimleriyle birlikte yapılır. Kanun, büyük yer-leşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir.

Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargı yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya ko-vuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organla-rın üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.

Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmet-lerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürü-tülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.

Mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile, kendi aralarında Bakanlar Kurulunun izni ile birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla dü-zenlenir. Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.

2. Mahalli idareler Madde 127 – Mahalli idareler; il, belediye veya köy hal-kının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere ku-ruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluş-turulan kamu tüzelkişileridir.

Mahalli idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerin-den yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir.

(Değişik: 23/7/1995 - 4121/12 md.) Mahalli idarelerin seçimleri, 67 nci maddedeki esaslara göre beş yılda bir ya-pılır. Kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir.

Mahalli idarelerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri, konusundaki denetim yargı yolu ile olur. Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya ko-vuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organla-rın üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.

Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmet-lerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürü-tülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.

Mahalli idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile, kendi aralarında Cumhurbaşkanının izni ile birlik kurmaları, görevleri, yetkileri, maliye ve kolluk işleri ve merkezi idare ile karşılıklı bağ ve ilgileri kanunla dü-zenlenir. Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.

Yedek milletvekilliği kurumu getirilece-ğinden artık boşalan milletvekillikleri için ara seçime ihtiyaç kalmayacaktır. Bu se-beple ara seçim usulü kaldırılıyor.

Bakanlar Kurulu kal-dırıldığından mahalli idarelere birlik kurma izni verme yetkisi Bakanlar Kurulundan Cumhurbaşkanına veriliyor.



2. Yükseköğretim üst kuruluşları Madde 131 – Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yük-seköğretim kurumlarındaki eğitim - öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek bu kurumların ka-nunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulma-sını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynak-ların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksa-dı ile Yükseköğretim Kurulu kurulur.

(Değişik ikinci fıkra: 7/5/2004-5170/8 md.) Yükseköğre-tim Kurulu, üniversiteler ve Bakanlar Kurulunca seçilen ve sayıları, nitelikleri, seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başa-rılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.

Kurulun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla düzenlenir.

2. Yükseköğretim üst kuruluşları Madde 131 – Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yük-seköğretim kurumlarındaki eğitim - öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek bu kurumların ka-nunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulma-sını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynak-ların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksa-dı ile Yükseköğretim Kurulu kurulur.

(Değişik ikinci fıkra: 7/5/2004-5170/8 md.) Yükseköğ-retim Kurulu, üniversiteler tarafından seçilen ve sayıları, nitelikleri, seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek sureti ile Cumhurbaş-kanınca atanan üyeler ve Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.

Kurulun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla düzenlenir.

Bakanlar Kurulu kaldırıldığından YÖK üyesi seçme yetkisi kaldırılıyor.

G. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek KurumuMadde 134 – Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkı-laplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilim-sel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak amacıyla; Atatürk’ün manevi himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Başbakan-lığa bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine sahip “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yük-sek Kurumu” kurulur.

Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu için Atatürk’ün va-siyetnamesinde belirtilen mali menfaatler saklı olup ken-dilerine tahsis edilir.

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun; kuruluşu, organları, çalışma usulleri ve özlük işleri ile kuruluşuna da-hil kurumlar üzerindeki yetkileri kanunla düzenlenir.

G. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek KurumuMadde 134 – Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkı-laplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilim-sel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak amacıyla; Atatürk’ün manevi himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Cumhur-başkanının görevlendireceği bakana bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine sahip “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu” kurulur.

Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu için Atatürk’ün va-siyetnamesinde belirtilen mali menfaatler saklı olup ken-dilerine tahsis edilir.

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun; kuruluşu, organları, çalışma usulleri ve özlük işleri ile kuruluşuna da-hil kurumlar üzerindeki yetkileri kanunla düzenlenir.

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Başbakanlıktan alınıp Cumhurbaşkanlığına bağlanıyor.

J. Kanunsuz emirMadde 137 – Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hü-kümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.

Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getiril-mez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.

Askeri hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu dü-zeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla göste-rilen istisnalar saklıdır.

J. Kanunsuz emirMadde 137 – Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir ye-rine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.

Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getiril-mez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.

Askeri hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu dü-zeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla göste-rilen istisnalar saklıdır.

Tüzük kaldırılıyor, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi getiriliyor.

31s e t a v . o r g


E. Mahkemelerin kuruluşuMadde 142 – Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

E. Mahkemelerin kuruluşuMadde 142 – Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler ku-rulamaz. Ancak, savaş halinde asker kişilerin görevleri ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmak-la görevli askeri mahkemeler kurulabilir.

Disiplin mahkemeleri ve savaş hali dışında askeri mahkemelerin kuruluşu yasaklanıyor.

H. Askeri yargıMadde 145 – (Değişik: 7/5/2010-5982/15 md.)Askerî yargı, askerî mahkemeler ve disiplin mahkeme-leri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler; asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişi-ler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla gö-revlidir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür.

Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askerî mah-kemelerde yargılanamaz.

Askerî mahkemelerin savaş halinde hangi suçlar ve hangi kişiler bakımından yetkili oldukları; kuruluşları ve gerektiğinde bu mahkemelerde adlî yargı hâkim ve savcılarının görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir.

Askerî yargı organlarının kuruluşu, işleyişi, askerî hâ-kimlerin özlük işleri, askerî savcılık görevlerini yapan askerî hâkimlerin görevli bulundukları komutanlıkla ilişkileri, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik temi-natı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

İLGA EDİLECEK. Askeri yargı, ilk derece askeri mahkemeleri ve yüksek mahkemeleri ile birlikte kaldırılıyor.



II. Yüksek mahkemelerA. Anayasa Mahkemesi1. Kuruluşu Madde 146 – (Değişik: 7/5/2010-5982/16 md.)Anayasa Mahkemesi onyedi üyeden kurulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayıştay Genel Ku-rulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.

Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay, bir üyeyi Askerî Yargıtay, bir üyeyi Askerî Yüksek İdare Mahkemesi genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday için-den; en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yükseköğ-retim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri ara-sından seçer.

Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurulları ile Yükseköğretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday göster-mek için yapılacak seçimlerde, her boş üyelik için, (…) en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır. Baro başkan-larının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday için yapılacak seçimde (…) en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır.

Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırkbeş ya-şın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim kurum-ları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını ka-zanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır.

Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilir-ler.

II. Yüksek mahkemelerA. Anayasa Mahkemesi1. Kuruluşu Madde 146 – (Değişik: 7/5/2010-5982/16 md.)Anayasa Mahkemesi onbeş üyeden kurulur.

Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayıştay Genel Ku-rulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur.

Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay ge-nel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukuk-çu olmak üzere üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.

Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay genel kurulları ile Yükse-köğretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday göstermek için yapılacak seçimlerde, her boş üyelik için, (…) en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır. Baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday için yapılacak seçimde (…) en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır.

Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırkbeş ya-şın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim kurum-ları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını ka-zanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır.

Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilir-ler.

Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırı-lacağından buradan Anayasa Mahkemesine gelen üyeler çıkarılıyor ve Mahkemenin üye sayısı 17’den 15’e düşüyor.

Anayasa Mahkemesi-ne, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden üye gelmeyecek.

Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamazlar.

Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında resmi veya özel hiçbir görev alamazlar.

33s e t a v . o r g


3. Görev ve yetkileriMadde 148 – Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımların-dan uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımın-dan inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde, sıkı-yönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerin şekil ve esas bakımından Anayasaya ay-kırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.

Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa deği-şikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tara-fından istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal da-vası açılamaz; def’i yoluyla da ileri sürülemez.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Ana-yasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Bireysel başvuruya iliş-kin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yar-gılar.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.

Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar.

(Değişik beşinci fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Yüce Di-van kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapıla-bilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.

3. Görev ve yetkileriMadde 148 – Anayasa Mahkemesi, kanunların, Cumhur-başkanlığı kararnamelerinin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımların-dan uygunluğunu denetler ve bireysel başvuruları karara bağlar. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımın-dan inceler ve denetler. Ancak, olağanüstü hallerde ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararna-melerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz.

Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı; Anayasa deği-şikliklerinde ise, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tara-fından istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal da-vası açılamaz; def’i yoluyla da ileri sürülemez.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Ana-yasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Bireysel başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapılamaz.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Bireysel başvuruya iliş-kin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcıla-rını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı-vekilini, Hakimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları da görevleriy-le ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar.

Yüce Divanda, savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Cumhuriyet Başsavcıvekili yapar.

(Değişik beşinci fıkra: 7/5/2010-5982/18 md.) Yüce Di-van kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapıla-bilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Anayasa Mahkemesi tarafından esas ve şekil bakımın-dan denetlenebilecek.

Cumhurbaşkanı yar-dımcıları ve bakanları görevleri ile ilgili işle-dikleri suçlar sebebiyle Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla yargılayabilecek.

Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir.

Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diğer görevleri de yerine getirir.



5. İptal davasıMadde 150 – Kanunların, kanun hükmündeki karar-namelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, iktidar ve anamuhalefet par-tisi Meclis grupları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. İk-tidarda birden fazla siyasi partinin bulunması halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en fazla üyeye sahip olan parti kullanır.

5. İptal davasıMadde 150 – Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararna-melerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas ba-kımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahke-mesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsa-yısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir.

Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilecek olanlar değişmemiş sadece sistem değişik-liği sebebiyle iktidar ve ana muhalefet partisi tabiri yerine en fazla milletvekiline sahip iki parti deniliyor.

6. Dava açma süresiMadde 151 – Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğru-ya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun, kanun hükmünde kararname veya içtüzüğün Resmi Gazetede yayımlanmasından başlayarak altmış gün sonra düşer.

6. Dava açma süresiMadde 151 – Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğru-ya iptal davası açma hakkı, iptali istenen kanun, Cumhur-başkanlığı kararnamesi veya içtüzüğün Resmi Gazetede yayımlanmasından başlayarak altmış gün sonra düşer.

7. Anayasaya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri sürülmesiMadde 152 – Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygu-lanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararname-nin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflar-dan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vere-ceği karara kadar davayı geri bırakır.

Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia, temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır.

Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre için-de karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahke-mesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır.

Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.

7. Anayasaya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri sü-rülmesiMadde 152 – Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygu-lanacak bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararname-sinin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflar-dan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vere-ceği karara kadar davayı geri bırakır.

Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddi görmezse bu iddia, temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır.

Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre için-de karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahke-mesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır.

Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.

35s e t a v . o r g


8. Anayasa Mahkemesinin kararları Madde 153 – Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

Anayasa Mahkemesi bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin tamamını veya bir hükmünü iptal eder-ken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.

Kanun, kanun hükmünde kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürür-lükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabi-lir. Bu tarih, kararın Resmi Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez.

İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal kararının ortaya çıkardı-ğı hukuki boşluğu dolduracak kanun tasarı veya teklifini öncelikle görüşüp karara bağlar.

İptal kararları geriye yürümez.

Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.

8. Anayasa Mahkemesinin kararları Madde 153 – Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

Anayasa Mahkemesi bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin tamamını veya bir hükmünü iptal eder-ken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.

Kanun, kanun hükmünde kararname veya Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü ya da bunların hükümleri, iptal kararlarının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte yürür-lükten kalkar. Gereken hallerde Anayasa Mahkemesi iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabi-lir. Bu tarih, kararın Resmi Gazetede yayımlandığı günden başlayarak bir yılı geçemez.

İptal kararının yürürlüğe girişinin ertelendiği durumlarda, Türkiye Büyük Millet Meclisi, iptal kararının ortaya çıkar-dığı hukukî boşluğu dolduracak kanun teklifini öncelikle görüşüp karara bağlar.

İptal kararları geriye yürümez.

Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazetede hemen yayımlanır ve yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzelkişileri bağlar.

B. YargıtayMadde 154 – Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak ba-kar.

Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve Cumhuriyet savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.

Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Yargıtay Genel Kuru-lunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler; süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı-vekili, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından gizli oyla belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaş-kanı tarafından dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeni-den seçilebilirler.

Yargıtayın kuruluşu, işleyişi, Başkan, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhu-riyet Başsavcıvekilinin nitelikleri ve seçim usulleri, mahke-melerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

B. YargıtayMadde 154 – Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak ba-kar.

Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış adli yargı hakim ve Cumhuriyet savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Kurulunca üye tamsayısının salt ço-ğunluğu ile ve gizli oyla seçilir.

Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri ve daire başkanları kendi üyeleri arasından Yargıtay Genel Kuru-lunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler; süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı-vekili, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından gizli oyla belirleyeceği beşer aday arasından Cumhurbaş-kanı tarafından dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeni-den seçilebilirler.

Yargıtayın kuruluşu, işleyişi, Başkan, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhu-riyet Başsavcıvekilinin nitelikleri ve seçim usulleri, mahke-melerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun ismindeki “yüksek” kelimesi çıkarılıyor.



C. DanıştayMadde 155 – Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak ba-kar.

(Değişik ikinci fıkra: 13/8/1999 - 4446/3 md.) Danış-tay, davaları görmek, Başbakan ve Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarıları, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirmek, tüzük tasarılarını incelemek, idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir.

Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasından Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir.

Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire baş-kanları, kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Danıştayın, kuruluşu, işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanve-killeri, daire başkanları ile üyelerinin nitelikleri ve seçim usulleri, idari yargının özelliği, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

C. DanıştayMadde 155 – Danıştay, idari mahkemelerce verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak ba-kar.

(Değişik ikinci fıkra: 13/8/1999 - 4446/3 md.) Danıştay, davaları görmek, kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaş-ma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bil-dirmek, idari uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla gösterilen diğer işleri yapmakla görevlidir.

Danıştay üyelerinin dörtte üçü, birinci sınıf idari yargı ha-kim ve savcıları ile bu meslekten sayılanlar arasından Ha-kimler ve Savcılar Kurulu; dörtte biri, nitelikleri kanunda belirtilen görevliler arasından Cumhurbaşkanı; tarafından seçilir.

Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri ve daire baş-kanları, kendi üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca üye tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla dört yıl için seçilirler. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.

Danıştayın, kuruluşu, işleyişi, Başkan, Başsavcı, başkanve-killeri, daire başkanları ile üyelerinin nitelikleri ve seçim usulleri, idari yargının özelliği, mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

Yürütmeye kanun ta-sarısı hazırlama yetkisi verilmediğinden bun-ların Danıştay’ca ince-lemesinin yapılması yetkisi de kaldırılıyor.

Tüzükler kaldırılıyor.

D. Askeri YargıtayMadde 156 – Askeri Yargıtay, askeri mahkemelerden verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrıca, asker kişilerin kanunla gösterilen belli davala-rına ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.

Askeri Yargıtay üyeleri birinci sınıf askeri hakimler arasından Askeri Yargıtay Genel Kurulunun üye tam-sayısının salt çoğunluğu ve gizli oyla her boş yer için göstereceği üçer aday içinden Cumhurbaşkanınca se-çilir.

Askeri Yargıtay Başkanı, Başsavcısı, İkinci Başkanı ve daire başkanları Askeri Yargıtay üyeleri arasından rüt-be ve kıdem sırasına göre atanırlar.

(Değişik son fıkra: 7/5/2010-5982/20 md.) Askerî Yar-gıtayın kuruluşu, işleyişi, mensuplarının disiplin ve özlük işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

İLGA EDİLECEK. Askeri Yargıtay kaldı-rılıyor.

37s e t a v . o r g


E. Askeri Yüksek İdare MahkemesiMadde 157 – Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kişi-leri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir. Ancak, asker-lik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin asker kişi olması şartı aranmaz.

Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin askeri hakim sını-fından olan üyeleri, mahkemenin bu sınıftan olan baş-kan ve üyeleri tamsayısının salt çoğunluğu ve gizli oy ile birinci sınıf askeri hakimler arasından her boş yer için gösterilecek üç aday içinden; hakim sınıfından ol-mayan üyeleri, rütbe ve nitelikleri kanunda gösterilen subaylar arasından, Genelkurmay Başkanlığınca her boş yer için gösterilecek üç aday içinden Cumhurbaş-kanınca seçilir.

Askeri hakim sınıfından olmayan üyelerin görev süre-si en fazla dört yıldır.

Mahkemenin Başkanı, Başsavcı ve daire başkanları hakim sınıfından olanlar arasından rütbe ve kıdem sı-rasına göre atanırlar.

(Değişik son fıkra: 7/5/2010-5982/21 md.) Askerî Yük-sek İdare Mahkemesinin kuruluşu, işleyişi, yargılama usulleri, mensuplarının disiplin ve özlük işleri mahke-melerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

İLGA EDİLECEK. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılıyor.

F. Uyuşmazlık MahkemesiMadde 158 – Uyuşmazlık Mahkemesi adli, idari ve aske-ri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlık-larını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.

Uyuşmazlık Mahkemesinin kuruluşu, üyelerinin nitelikleri ve seçimleri ile işleyişi kanunla düzenlenir. Bu mahkeme-nin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar.

Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi arasındaki gö-rev uyuşmazlıklarında, Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınır.

F. Uyuşmazlık MahkemesiMadde 158 – Uyuşmazlık Mahkemesi adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını ke-sin olarak çözümlemeye yetkilidir.

Uyuşmazlık Mahkemesinin kuruluşu, üyelerinin nitelikleri ve seçimleri ile işleyişi kanunla düzenlenir. Bu mahkeme-nin Başkanlığını Anayasa Mahkemesince, kendi üyeleri arasından görevlendirilen üye yapar.

Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi arasındaki gö-rev uyuşmazlıklarında, Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınır.

Askeri yargı metinden çıkarılıyor.



III. Hakimler ve Savcılar Yüksek KuruluMadde 159 – (Değişik: 7/5/2010-5982/22 md.)Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, mahkemelerin ba-ğımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev yapar.

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yirmiiki asıl ve oniki yedek üyeden oluşur; üç daire halinde çalışır.

Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabiî üyesidir. Kurulun, dört asıl üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yükseköğretim kurumlarının hukuk, (…) dallarında görev yapan öğ-retim üyeleri, (…) ile avukatlar arasından Cumhur-başkanınca, üç asıl ve üç yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca, iki asıl ve iki ye-dek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca, bir asıl ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından, yedi asıl ve dört yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından adlî yargı hâkim ve savcılarınca, üç asıl ve iki yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirme-miş idarî yargı hâkim ve savcıları arasından idarî yargı hâkim ve savcılarınca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir. Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dol-masından önceki altmış gün içinde yapılır. Cumhur-başkanı tarafından seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin boşalması durumunda, boşalmayı takip eden altmış gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapılır. Diğer üyeliklerin boşalması halinde, asıl üyenin yedeği tarafından kalan süre tamamlanır.

Yargıtay, Danıştay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarından seçilecek Kurul üyeliği için her üyenin, birinci sınıf adlî ve idarî yargı hâkim ve savcıları ara-sından seçilecek Kurul üyeliği için her hâkim ve sav-cının; (…) oy kullanacağı seçimlerde, en fazla oy alan adaylar sırasıyla asıl ve yedek üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapılır.

III. Hâkimler ve Savcılar KuruluMADDE 159 – (Değişik: 12/9/2010-5982/22 md.)Hâkimler ve Savcılar Kurulu, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur ve görev ya-par.

Hâkimler ve Savcılar Kurulu on üç üyeden oluşur; iki daire halinde çalışır.

Kurulun Başkanı Adalet Bakanıdır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurulun tabii üyesidir. Kurulun, üç üyesi bi-rinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nite-likleri yitirmemiş adli yargı hâkim ve savcıları arasın-dan, bir üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş idari yargı hâkim ve savcıları arasından Cumhurbaşkanınca; üç üyesi Yar-gıtay üyeleri, bir üyesi Danıştay üyeleri, üç üyesi nite-likleri kanunda belirtilen yükseköğretim kurumları-nın hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından Türkiye Büyük Millet Meclisi tara-fından seçilir. Öğretim üyeleri ile avukatlar arasından seçilen üyelerden, en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması zorunludur. Kurulun Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilecek üyeliklerine ilişkin başvurular, Meclis Başkanlığına yapılır. Başkan-lık, başvuruları Anayasa ve Adalet Komisyonları Üye-lerinden Kurulu Karma Komisyona gönderir. Komis-yon her bir üyelik için üç adayı, üye tam sayısının üçteiki çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada aday be-lirleme işleminin sonuçlandırılamaması hâlinde ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ara-nır. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde her bir üyelik için en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile aday belirleme işlemi tamamlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapar. Birinci oylamada üye tamsa-yısının üçte iki çoğunluğu; bu oylamada seçimin so-nuçlandırılamaması hâlinde, ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu aranır. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanır.

Üyeler dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler bir kez daha seçilebilir.

Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin dolma-sından önceki otuz gün içinde yapılır. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliğinin boşalması durumunda, boşalmayı takip eden otuz gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapılır.

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun ismindeki “yüksek” kelimesi çıkarılıyor.

Kurul, 22 asil ve 12 ye-dek üyeden 13 üyeye düşürülüyor. Kurulun daire sayısı üçten ikiye indiriliyor.

Kurul üyelerinin belirlenmesinde hakim ve savcıların doğrudan seçme usulünden vazgeçiliyor; Adalet Bakanı ve müsteşarı doğal üye olmak üzere dört üyeyi Cumhurbaş-kanının ve yedi üyeyi de TBMM’nin seçmesi yöntemi belirleni-yor. TBMM’nin basit çoğunlukla değil ilk turda 2/3 çoğunlukla, olmazsa ikinci turda 3/5 çoğunlukla seçme-si benimsenmiş. İkinci turda da seçilemezse en çok oy alan iki ada-yın katılacağı bir kur’a yöntemi ile belirlen-mesi öngörülüyor.

39s e t a v . o r g


Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dı-şındaki asıl üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanun-da belirlenenler dışında başka bir görev alamazlar veya Ku-rul tarafından başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler.

Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve daire başkanların-dan birini de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerin-den bir kısmını başkanvekiline devredebilir.

Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yük-selme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki teklifle-rini karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.

Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun, tüzük, yönetme-liklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki ge-nelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icapla-rına uyup uymadığını araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkanının oluru ile Kurul müfettişlerine yaptırılır. Soruşturma ve inceleme iş-lemleri, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olan-dan daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırılabilir.

Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışın-daki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

Kurula bağlı Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından Kurul Başkanı tarafından atanır. Kurul mü-fettişleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcıları, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir.

Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcılar ile adalet müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.

Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin oluşumu ve işbölümü, Kurulun ve dairelerin görevleri, toplantı ve karar yeter sayıları, çalışma usul ve esasları, dairelerin karar ve işlem-lerine karşı yapılacak itirazlar ve bunların incelenmesi usulü ile Genel Sekreterliğin kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir.

Kurulun, Adalet Bakanı ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı dışın-daki üyeleri, görevlerinin devamı süresince; kanunda belirle-nenler dışında başka bir görev alamazlar veya Kurul tarafın-dan başka bir göreve atanamaz ve seçilemezler.

Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul Başkanı dairelerin çalışmalarına katılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından daire başkanlarını ve daire başkanların-dan birini de başkanvekili olarak seçer. Başkan, yetkilerin-den bir kısmını başkanvekiline devredebilir.

Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yük-selme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki teklifle-rini karara bağlar; ayrıca, Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.

Hâkim ve savcıların görevlerini; kanun ve diğer mevzuata (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapıp yapmadıklarını denetleme; görevlerinden dolayı veya görevleri sırasında suç işleyip işlemediklerini, hal ve eylemlerinin sıfat ve görevleri icaplarına uyup uyma-dığını araştırma ve gerektiğinde haklarında inceleme ve soruşturma işlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcılar Kurulu Başkanının oluru ile Kurul müfettişleri-ne yaptırılır. Soruşturma ve inceleme işlemleri, hakkında soruşturma ve inceleme yapılacak olandan daha kıdemli hâkim veya savcı eliyle de yaptırılabilir.

Kurulun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışın-daki kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

Kurula bağlı Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sınıf hâkim ve savcılardan Kurulun teklif ettiği üç aday arasından Kurul Başkanı tarafından atanır. Kurul mü-fettişleri ile Kurulda geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcıları, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurula aittir.

Adalet Bakanlığının merkez, bağlı ve ilgili kuruluşlarında geçici veya sürekli olarak çalıştırılacak hâkim ve savcılar ile adalet müfettişlerini ve hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakanına aittir.

Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin oluşumu ve işbölümü, Kurulun ve dairelerin görevleri, toplantı ve karar yeter sayıları, çalışma usul ve esasları, dairelerin karar ve işlem-lerine karşı yapılacak itirazlar ve bunların incelenmesi usulü ile Genel Sekreterliğin kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir.



DÖRDÜNCÜ KISIMMali ve Ekonomik HükümlerBİRİNCİ BÖLÜMMali HükümlerI. Bütçe A. Bütçenin hazırlanması ve uygulanmasıMadde 161 – Devletin ve kamu iktisadi teşebbüsleri dı-şındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları, yıllık bütçelerle yapılır.

(Değişik ikinci fıkra: 29/10/2005-5428/3 md.) Malî yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir.

Kanun, kalkınma planları ile ilgili yatırımlar veya bir yıl-dan fazla sürecek iş ve hizmetler için özel süre ve usuller koyabilir.

Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

B. Bütçenin görüşülmesiMadde 162 – Bakanlar Kurulu, merkezî yönetim bütçe tasarısı ile milli bütçe tahminlerini gösteren raporu, mali yıl başından en az yetmişbeş gün önce, Türkiye Bü-yük Millet Meclisine sunar.

Bütçe tasarıları ve rapor, kırk üyeden kurulu Bütçe Ko-misyonunda incelenir. Bu komisyonun kuruluşunda, iktidar grubuna veya gruplarına en az yirmibeş üye verilmek şartı ile, siyasi parti gruplarının ve bağımsız-ların oranlarına göre temsili gözönünde tutulur.

Bütçe Komisyonunun ellibeş gün içinde kabul edeceği metin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve mali yıl başına kadar karara bağlanır.

(Değişik dördüncü fıkra: 29/10/2005-5428/4 md.) Tür-kiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda, kamu ida-re bütçeleri hakkında düşüncelerini, her bütçenin tümü üzerindeki görüşmeler sırasında açıklarlar; bölümler ve değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme yapıl-maksızın okunur ve oylanır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bütçe kanunu ta-sarılarının Genel Kurulda görüşülmesi sırasında, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

DÖRDÜNCÜ KISIMMali ve Ekonomik HükümlerBİRİNCİ BÖLÜMMali Hükümler

Bütçe ve kesin hesapMadde – 161 Kamu idarelerinin ve kamu iktisadî te-şebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcama-ları yıllık bütçelerle yapılır.

Malî yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazır-lanması, uygulanması ve kontrolü ile yatırımlar veya bir yıldan fazla sürecek iş ve hizmetler için özel süre ve usuller kanunla düzenlenir. Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hü-kümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşın-dan en az yetmişbeş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda gö-rüşülür. Komisyonun ellibeş gün içinde kabul edeceği metin Genel Kurulda gör şülür ve malî yılbaşına kadar karara bağlanır

Bütçe Kanunu’nun süresinde yürürlüğe konulamama-sı halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılmaması durumunda yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır .

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini her bütçenin gö-rüşülmesi sırasında açıklarlar, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

Genel Kurulda kamu idare bütçeleri ile değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme yapılmaksızın okunur ve oylanır.

Bütçe ile ilgili 161-164. maddeler arasında yer alan hükümler sadeleştirilerek ve başkanlık sistemiyle uyumlulaştırılarak tek bir maddede (161. madde) toplanmıştır.

Bütçe kanununu Cum-hurbaşkanı hazırlayıp Meclise sunacaktır.

Bütçe Komisyonunda iktidar ve muhalefet partileri arasında oluş-turulan dengeye ilişkin hükümler Anayasa’dan çıkarılıyor.

Bütçe kanunun zamanında kabul edilmemesi ve geçici bütçe kanununun da çıkarılmaması durumunda önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre yürürlüğe konuluyor.

C. Bütçelerde değişiklik yapılabilme esasları Madde 163 – Merkezî yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek miktarın sınırını gösterir. Harcanabilecek miktar sınırının Bakanlar Kurulu kararıyla aşılabilece-ğine dair bütçelere hüküm konulamaz. Bakanlar Kurulu-na kanun hükmünde kararname ile bütçede değişiklik yapmak yetkisi verilemez. Cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik tasarılarında ve cari ve ileriki yıl bütçelerine mali yük getirecek nitelikteki kanun ta-sarı ve tekliflerinde, belirtilen giderleri karşılayabilecek mali kaynak gösterilmesi zorunludur.

41s e t a v . o r g


D. KesinhesapMadde 164 – Kesinhesap kanunu tasarıları, kanunda daha kısa bir süre kabul edilmemiş ise, ilgili oldukla-rı mali yılın sonundan başlayarak, en geç yedi ay sonra Bakanlar Kurulunca Türkiye Büyük Millet Meclisine su-nulur. Sayıştay, genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesinhesap kanunu tasarısının verilmesinden başlayarak en geç yetmişbeş gün içinde Türkiye Büyük Millet Mec-lisine sunar.

Kesinhesap kanunu tasarısı, yeni yıl bütçe kanunu ta-sarısıyla birlikte Bütçe Komisyonu gündemine alınır. Bütçe Komisyonu, bütçe kanunu tasarısıyla kesinhe-sap kanunu tasarısını Genel Kurula birlikte sunar, Ge-nel Kurul, kesinhesap kanunu tasarısını, yeni yıl bütçe kanunu tasarısıyla beraber görüşerek karara bağlar.

Kesinhesap kanunu tasarısı ve genel uygunluk bildirimi-nin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı an-lamına gelmez.

Merkezî yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabile-cek tutarın sınırını gösterir. Harcanabilecek tutarın Cum-hurbaşkanlığı kararnamesi ile aşılabileceğine dair bütçe kanununa hüküm konulamaz.

Carî yıl bütçesindeki ödenek artışım öngören değişiklik teklifleri ile carî ve izleyen yılların bütçelerine malî yük ge-tiren tekliflerde, öngörülen giderleri karşılayabilecek malî kaynak gösterilmesi zorunludur.

Merkezi yönetim kesinhesap kanunu teklifi, ilgili oldu-ğu malî yılın sonundan başlayarak en geç altı ay sonra Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Mecli-sine sunulur. Sayıştay genel uygunluk bildirimini, iliş-kin olduğu kesinhesap kanun teklifinin verilmesinden başlayarak en geç yetmişbeş gün içinde Meclise sunar.

Kesinhesap kanunu teklifi ve genel uygunluk bildiriminin Tür-kiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayış-tayca sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı anlamına gelmez.

Kesinhesap kanunu teklifi, yeni yıl bütçe kanunu tekli-fiyle birlikte görüşülür ve karara bağlanır.

B. Bütçenin görüşülmesiMadde 162 – Bakanlar Kurulu, merkezî yönetim bütçe tasarısı ile milli bütçe tahminlerini gösteren raporu, mali yıl başından en az yetmişbeş gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar.(1)

Bütçe tasarıları ve rapor, kırk üyeden kurulu Bütçe Ko-misyonunda incelenir. Bu komisyonun kuruluşunda, iktidar grubuna veya gruplarına en az yirmibeş üye verilmek şartı ile, siyasi parti gruplarının ve bağımsız-ların oranlarına göre temsili gözönünde tutulur.

Bütçe Komisyonunun ellibeş gün içinde kabul edeceği metin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve mali yıl başına kadar karara bağlanır.

(Değişik dördüncü fıkra: 29/10/2005-5428/4 md.) Tür-kiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda, kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini, her bütçenin tümü üzerindeki görüşmeler sırasında açıklarlar; bö-lümler ve değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüş-me yapılmaksızın okunur ve oylanır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bütçe kanunu ta-sarılarının Genel Kurulda görüşülmesi sırasında, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

MADDE 161 DE DÜZENLENDİ. ILGA EDİLECEK. Sadeleştirilerek 161. maddede düzenlendi-ği için kaldırılıyor.



C. Bütçelerde değişiklik yapılabilme esasları Madde 163 – Merkezî yönetim bütçesiyle verilen öde-nek, harcanabilecek miktarın sınırını gösterir. Harca-nabilecek miktar sınırının Bakanlar Kurulu kararıyla aşılabileceğine dair bütçelere hüküm konulamaz. Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname ile bütçede değişiklik yapmak yetkisi verilemez. Cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik ta-sarılarında ve cari ve ileriki yıl bütçelerine mali yük getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerinde, be-lirtilen giderleri karşılayabilecek mali kaynak gösteril-mesi zorunludur.

MADDE 161 DE DÜZENLENDİ. ILGA EDİLECEK Sadeleştirilerek 161. maddede düzenlendi-ği için kaldırılıyor.

D. KesinhesapMadde 164 – Kesinhesap kanunu tasarıları, kanunda daha kısa bir süre kabul edilmemiş ise, ilgili oldukları mali yılın sonundan başlayarak, en geç yedi ay sonra Bakanlar Kurulunca Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Sayıştay, genel uygunluk bildirimini, ilişkin olduğu kesinhesap kanunu tasarısının verilmesinden başlayarak en geç yetmişbeş gün içinde Türkiye Bü-yük Millet Meclisine sunar.

Kesinhesap kanunu tasarısı, yeni yıl bütçe kanunu ta-sarısıyla birlikte Bütçe Komisyonu gündemine alınır. Bütçe Komisyonu, bütçe kanunu tasarısıyla kesinhe-sap kanunu tasarısını Genel Kurula birlikte sunar, Ge-nel Kurul, kesinhesap kanunu tasarısını, yeni yıl bütçe kanunu tasarısıyla beraber görüşerek karara bağlar.

Kesinhesap kanunu tasarısı ve genel uygunluk bildiri-minin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılamamış denetim ve hesap yargılamasını önlemez ve bunların karara bağlandığı anlamına gelmez.

MADDE 161 DE DÜZENLENDİ. ILGA EDİLECEK Sadeleştirilerek 161. maddede düzenlendi-ği için kaldırılıyor.

İKİNCİ BÖLÜMEkonomik Hükümler

I. Planlama; Ekonomik ve Sosyal KonseyMadde 166 – Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı, özellikle sanayiin ve tarımın yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini, ülke kaynaklarının dö-küm ve değerlendirilmesini yaparak verimli şekilde kulla-nılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir.

Planda milli tasarrufu ve üretimi artırıcı, fiyatlarda istikrar ve dış ödemelerde dengeyi sağlayıcı, yatırım ve istihdamı geliştirici tedbirler öngörülür; yatırımlarda toplum yarar-ları ve gerekleri gözetilir; kaynakların verimli şekilde kul-lanılması hedef alınır. Kalkınma girişimleri, bu plana göre gerçekleştirilir. Kalkınma planlarının hazırlanmasına, Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanmasına, uygulanmasına, değiştirilme-sine ve bütünlüğünü bozacak değişikliklerin önlenmesine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

(Ek fıkra: 7/5/2010-5982/23 md.) Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında hükümete istişarî nitelik-te görüş bildirmek amacıyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kuruluş ve işleyişi kanunla düzenlenir.

I. Planlama; Ekonomik ve Sosyal KonseyMADDE 166- Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı, özellikle sanayiin ve tarımın yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini, ülke kaynaklarının dö-küm ve değerlendirilmesini yaparak verimli şekilde kulla-nılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir.

Planda millî tasarrufu ve üretimi artırıcı, fiyatlarda istikrar ve dış ödemelerde dengeyi sağlayıcı, yatırım ve istihdamı geliştirici tedbirler öngörülür; yatırımlarda toplum yarar-ları ve gerekleri gözetilir; kaynakların verimli şekilde kul-lanılması hedef alınır. Kalkınma girişimleri, bu plana göre gerçekleştirilir.

Kalkınma planlarının hazırlanmasına, Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanmasına, uygulanmasına, değiştirilme-sine ve bütünlüğünü bozacak değişikliklerin önlenmesine ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/23 md.) Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasında Cumhurbaşkanına istişarî nitelikte görüş bildirmek amacıyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kuruluş ve işleyişi kanunla düzenlenir.

43s e t a v . o r g


II. Piyasaların denetimi ve dış ticaretin düzenlenmesiMadde 167 – Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiili veya anlaşma so-nucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler.

Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere dü-zenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya ka-nunla Bakanlar Kuruluna yetki verilebilir.

II. Piyasaların denetimi ve dış ticaretin düzenlenmesiMADDE 167- Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiilî veya anlaşma so-nucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler.

Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere dü-zenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek malî yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya ka-nunla Cumhurbaşkanına yetki verilebilir.

GEÇİCİ MADDE 21- A) Türkiye Büyük Millet Meclisinin 27’nci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhurbaşkanlığı seçimi 3/11/2019 tarihinde birlikte yapılır. Seçimin yapılacağı tarihe kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve Cumhurbaşkanının görevi de-vam eder. Meclisin seçim kararı alması halinde, 27’nci Yasama Dönemi milletvekili genel seçimi ve Cumhur-başkanlığı seçimi birlikte yapılır.

B) Bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu Kanunla yapılan değişikliklerin gerektirdiği Meclis İçtüzü-ğü değişikliği ile diğer kanuni düzenlemeleri yapar. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenleneceği belirtilen değişiklikler ise Cumhurbaşkanının göreve başlama tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Cum-hurbaşkanı tarafından düzenlenir.

C) Anayasanın 159 uncu maddesinde yapılan düzenleme-ye göre Hâkimler ve Savcılar Kurulu üyeleri en geç otuz gün içinde seçilirler ve bu Kanunun yürürlüğe girdiği ta-rihten sonraki kırkıncı günü takip eden iş günü görevle-rine başlarlar. Başvurular, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş gün içinde Türkiye Büyük Millet Mec-lisi Başkanlığına yapılır. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komis-yona gönderir. Komisyon on gün içinde her bir üyelik için üç adayı üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla belirler. Birinci oylamada üçte iki çoğunlukla seçimin sonuçlan-dırılamaması halinde, ikinci ve üçüncü oylamalar yapılır; bu oylamalarda üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyunu alan aday seçilmiş olur. Beşte üç çoğunluğun sağ-lanamaması halinde üçüncü oylamada en çok oyu almış olan, seçilecek üyelerin iki katı aday arasından ad çekme usulü ile üye belirleme işlemi tamamlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu aynı usul ve nisapları gözete-rek onbeş gün içinde seçimi tamamlar. Mevcut Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyeleri, yeni üyelerin göreve başlayacağı tarihe kadar görevlerine devam eder ve bu süre içinde yürürlükteki Kanun hükümlerine göre çalışır. Yeni üyeler, ilgili kanunda değişiklik yapılıncaya kadar mevcut Kanunun Anayasaya aykırı olmayan hükümleri uyarınca çalışır. Görevi sona eren ve Hâkimler ve Savcılar Kuruluna yeniden seçilmeyen üyelerden, talepleri halin-de adli yargı hâkim ve savcıları arasından seçilenler Yargı-tay üyeliğine, idari yargı hâkim ve savcıları arasından seçi-lenler Danıştay üyeliğine Hâkimler ve Savcılar Kurulunca seçilir; öğretim üyeleri ve avukatlar arasından seçilenler ise Danıştay üyeliğine Cumhurbaşkanınca atanır. Bu şe-kilde yapılan seçim ve atamalarda boş kadro olup olmadı-ğına bakılmaz, seçilen ve atanan üye sayısı kadar Yargıtay ve Danıştay kadrolarına üye kadrosu ilave edilir.

TBMM ve Cumhur-başkanlığı seçimleri 3.11.2019 tarihinde birlikte yapılacaktır. Eğer TBMM bu tarihten önce erken seçim kararı alırsa Cum-hurbaşkanlığı seçimi de o tarihte birlikte yapılacaktır.

TBMM ve Cumhurbaş-kanlığı bu değişikliğin gerektirdiği düzenle-meleri altı ay içerisinde yapacaktır.

Hakimler ve Savcı-lar Kurulu’na ilişkin hükümler kabulden sonra derhal yürürlüğe girecektir.



D) Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkeme-sinden Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilmiş bulu-nan kişilerin herhangi bir sebeple görevleri sona ere-ne kadar üyelikleri devam eder.

E) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve askerî mahkemeler kaldırılmıştır. Bu Kanunun yürürlüğe gir-diği tarihten itibaren dört ay içinde; Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesinin askerî hâkim sını-fından Başkan, Başsavcı, İkinci Başkan ve üyeleri ile diğer askerî hâkimler (yedek subaylar hariç) tercihleri ve müktesepleri dikkate alınarak;

a) Hâkimler ve Savcılar Kurulunca adli veya idari yargı-da hâkim veya savcı olarak atanabilirler.

b) Aylık, ek gösterge, ödenek, yargı ödeneği, ek öde-me, malî, sosyal hak ve yardımlar ile diğer hakları yö-nünden emsali adli veya idari yargıya mensup hâkim ve savcılar, bunların dışındaki hak ve yükümlülükler yönünden ise bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki mevzuat hükümleri uygulanmaya devam edilmek su-retiyle Millî Savunma Bakanlığınca mevcut sınıfların-da, Bakanlık veya Genelkurmay Başkanlığının hukuk hizmetleri kadrolarına atanırlar. Bunlardan, emeklilik hakkını elde edenlerden yaş haddinden önce bu gö-revlerden kendi istekleriyle ayrılacaklara ödenecek tazminata ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Kaldırılan askerî yargı mercilerinde görülmekte olan dosyalardan; kanun yolu incelemesi aşamasında olan-lar ilgisine göre Yargıtay veya Danıştaya, diğer dos-yalar ise ilgisine göre görevli ve yetkili adli veya idari yargı mercilerine dört ay içinde gönderilir.

F) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte yürürlükte bulunan kanun hükmünde kararnameler, tüzükler, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelikler ile diğer düzenleyici işlemler yürürlük-ten bulunan kanun hükmünde kararnameler hakkıda152 nci ve 153 üncü maddelerin uygulanmasına de-vam olunur.

G) Kanunlar ve diğer mevzuat ile Başbakanlık ve Ba-kanlar Kuruluna verilen yetkiler, ilgili mevzuatta de-ğişiklik yapılıncaya kadar Cumhurbaşkanı tarafından kullanılır.

H) Anayasanın 67’nci maddesinin son fıkrası hükmü, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra birlikte yapılacak ilk milletvekili genel seçimi ile Cumhurbaş-kanlığı seçimi bakımından uygulanmaz.

Değişiklik kanununun yürürlüğe girişi ile as-keri yargı kaldırılacak.

45s e t a v . o r g


MADDE 18- Bu Kanun ile Anayasanın;a) 8, 15, 17, 19, 73, 82, 87, 88, 89, 91, 93, 96, 98, 99, 100, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113 üncü maddelerinde yapılan değişiklikler ile 114 üncü maddenin ikinci ve üçüncü fıkralarının ilgaları yö-nünden, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124 ve 125 inci maddelerinde yapılan değişiklikler ile 127’nci maddenin son fıkrasına dair değişiklik; 131, 134, 137 nci maddelerinde yapılan değişiklikler ile 148 inci maddenin birinci fıkrasındaki değişiklik ile altıncı fıkrasındaki “Bakanlar Kurulu üyelerini” ibaresine dair değişiklik, 150, 151, 152, 153, 155 inci maddenin ikinci fıkrası,161, 162, 163, 164, 166 ncı ve 167 nci maddelerinde yapılan değişiklikler ile Geçici 21 inci maddenin (F) ve (G) fıkraları, birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının göreve baş-ladığı tarihte,

b) 75, 77, 101 ve 102 nci maddelerinde yapılan deği-şiklikler, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvi-min başladığı tarihte,

c) Değiştirilen diğer hükümleri ile 101 inci maddesinin son fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanı seçilenin, var-sa partisi ile ilişiği kesilir” ibaresinin ilgası bakımından yayımı tarihinde, yürürlüğe girer ve halkoyuna sunul-ması halinde tümüyle oylanır.

Bu değişiklik ile getirilen düzenleme-lerin önemli bir kısmı, TBMM ve Cumhur-başkanlığı seçiminin birlikte yapıldığı ilk seçimden sonra yürür-lüğe girecektir.

Cumhurbaşkanının partisi ile ilişiğinin kesilmesine ilişkin hükmün yürürlükten kalkması değişikliğin kabulü ile yürürlüğe girecektir.

ANKARA • İSTANBUL • WASHINGTON D.C. • KAHİRE

www.setav.org

Bu çalışmada mevcut 1982 Anayasası metni, değişiklik teklifinin metne işlenmiş hali ile karşılaştırılmakta ve önerilen yenilik kısaca açıklanmaktadır. İlk sütunda 1982 Anayasası’nın ilgili maddesi verilmekte ve madde metninden çıkarılan kısımlar

üzeri çizilerek işaretlenmektedir. İkinci sütunda teklif kabul edilirse yeni metnin nasıl ola-cağı eklenen kısım farklı renkte belirtilerek yazılmaktadır. Son sütunda ise getirilen yeni-liğin ne anlama geldiği kısaca açıklanmaktadır.

1982 anayasasi ve anayasa deĞİŞİklİk …setav.org 5 1982 anayasasi ve anayasa deıişiklik...

Documents