10 soruda bor

rportaj

10 SORUDA

Sanrm herkesin e-posta hesabna Bor hakknda pek ok iddia ieren iletiler dmtr. Enerjide Hedef olarak akllardaki en temel sorular, konunun en st dzeydeki muhatab olan; Eti Maden letmeleri Genel Mdr Sn. Orhan YILMAZ Beye sorduk...4Ocak 2012 - Enerjide Hedef

BOR

Orhan YILMAZ 1960 ylnda Kayseri-Tomarzada dodu. 1984 ylnda Gazi niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Kimya Mhendislii Blmnden mezun olduktan sonra, ayn niversitede master yapt. 30.11.1985-31.07.1986 tarihleri arasnda askerlik hizmetini ifa etti. 15.10.1986 tarihinde Etibank Genel Mdrlnde Mhendis olarak greve baladktan sonra srasyla; Teknik ef, Bamhendis, Messese Mdr Yardmcs, Messese Mdr, Bauzman, Genel Mdr Yardmcl ve Ynetim Kurulu yelii grevlerinde bulundu 05.11.2004 tarihinde Eti Maden letmeleri Genel Mdr ve Ynetim Kurulu Bakanl grevineatanan Orhan YILMAZ, evli ve ocuk babasdr.

1

935 YILINDA lkemiz madenlerini (kmr, demir-elik, alminyum, bakr, krom, gm vs.)

ekonomiye kazandrmak amacyla Etibank ad ile kurulan kurulu, 1998 ylnn banda Eti Holding A.. adyla yaplandrlm, bugn itibaryla ana faaliyet alan olarak belirlenen bor rnleri sektrnde Eti Maden letmeleri Genel Mdrl olarak faaliyetlerini srdrmektedir.

Kuruluundan gnmze kadar kendisine verilen Madencilik Sektrnde nc misyonu dorultusunda, lkenin madencilik altyapsnn kurulmasnda ok nemli roller stlenerek, ekonomiye nemli katklar yapmtr. Ancak, zellikle 2000li yllardan sonra, Eti Maden bor kimyasallar ve u rn tabir edilen zel bor kimyasallarnn retimine arlk vererek, bir anlamda kimya kuruluu hviyeti kazanmtr. Madencilik ise kendi tesislerinin hammadde ihtiyalarn karlamaya dnk faaliyetler olarak devam etmektedir.

Ocak 2012 - Enerjide Hedef

5

Eti Maden letmeleri, lkemizde yaygn olarak bulunan 3 adet (Tinkal, Kolemanit ve leksit) bor mineralini Emet-Ktahya, Krka-Eskiehir, BandrmaBalkesir, Bigadi-Balkesir ve Kestelek-Bursada kurulu bor tesislerinde ileyerek dnya pazarlarna sunmaktadr.

1. Bor Nedir?- Simge - Atom Numaras - Atom Arl - Kaynama Noktas - Younluk :B :5 : 10,81 g/mol : 4.275K 4.002C 7.236F : 2,34g/cc @ 300K

Bor, element olarak doada B10 ve B11 olarak adlandrlan iki ayr kararl izotoptan olumaktadr. Bu izotoplarn tabiatta bulunma oranlar srasyla % 19,1-20,3 ve % 79,7-80,9dur. B10 izotopu, ok yksek termal ntron tutma zellii gsterir. Bylelikle nkleer malzemeler ve nkleer enerji santrallerinde kullanlabilmektedir.Tablo 1: Konsantre Bor, Bor Kimyasallar ve Edeeri rnler

Bor, element olarak ok eitli bileik yapma kapasitesine ve ntronlar absorbe etme zelliine sahip olup, bu nedenle sanayinin vazgeilmez hammaddelerinden biridir. Metalle ametal aras yar iletken zellie sahip bir elementtir. Bor mineralleri, yaplarnda farkl oranlarda bor oksit (B2O3) ieren doal bileiklerdir. Doada yaklak 230dan fazla bor minerali mevcut olup, bunlarn ticari neme sahip olan balcalar; tinkal, kolemanit, kernit, leksit, pandermit, borasit, szaybelit ve hidroborasittir. Trkiyede yaygn olarak bulunan bor mineralleri ise; tinkal, kolemanit ve leksitdir. Bu mineraller, ncelikle fiziksel ileme tabi tutularak zenginletirilir (konsantre bor), daha sonra rafine edilerek eitli bor kimyasallarna dntrlr. Bor kimyasallar rnleri B2O3 ieriine gre adlandrlmaktadr. B2O3 ierii arttka rn deeri de artmaktadr. Eti Maden tarafndan retilmekte olan rnlerin B2O3 ierikleri yandaki tabloda verilmektedir.

rN CiNsi Boraks Dekahidrat (Na2B4O7.10H2O) Borik Asit (H3BO3) BOR KMYASALLARI Bor Oksit (B2O3) VE EDEER Boraks PH (Etibor 48) (Na B O .5H O) 2 4 7 2 RNLER tlm Kolemanit Susuz Boraks (Na2B4O7) KONSANTRE BOR RNLER Konsantre Kolemanit Konsantre leksit Konsantre Tinkal Bor karbr ZEL BOR RNLER inko borat Bor nitrr Bor hidrr Zirai Bor

B2O3 ierii (%) 37 56 97 48 42 68 36-42 36-38 31-33

2. Bor madeni biyolojik olarak zararl mdr? (Kanserojen sylentileri zellikle)Avrupa Birlii tarafndan borik asit ve sodyum boratlar yeterli bilimsel alma ve aratrmalar yaplmadan remeye toksik etkili maddeler olarak snflandrlmtr. Toksikolojinin temellerini atan mehur bilim adam Paraselsus Her ey toksiktir. nemli olan miktar ve maruz kalnan sredir der. Bu balamda nor-

67

6


mal artlarda, insanlarn hibir zaman, deney hayvanlarnn ald miktarlarda bora maruz kalmas mmkn deildir. nk, laboratuar deneylerinde hayvanlara az yoluyla, ok yksek miktarlarda ve uzun srelerde bor verilmektedir (hatta bir almada dorudan vcuda enjekte edilmitir). Oysa insanlar bora az yoluyla (yani yiyerek) deil, solunum yoluyla veya deri temasyla maruz kalmakta ve kasti veya hatal kullanmlar dnda hibir zaman deney hayvanlarna uygulanan dozlarda bora maruz kalmamaktadrlar. Kuruluumuz ve Ulusal Bor Aratrma Enstits (BOREN) egdmnde Hacettepe niversitesi Eczaclk Fakltesinden Prof. Nuren Baaran ve Ankara niversitesi Eczaclk Fakltesinden Prof. Yaln Duydu tarafndan Bor Maruziyetinin nsanlarn reme Fonksiyonu zerindeki Toksik Etkilerinin Aratrlmas konulu proje balatlmtr. Bu grubun banda Dortmund niversitesinden Prof. Dr. Hermann Bolt bulunmaktadr. Sz konusu bilimsel alma 2010 yl iinde tamamlanm olup, proje neticeleri borlarn insan remesi zerinde olumsuz bir etkisinin olmadn gstermektedir. te yandan bor, bitkilerin beslenmesi iin gerekli olan balca elementlerden biridir. Bor bakmndan zayf olan topraklarda yetien rn en yksek verime, kaliteye ve dayanklla eriemez. Kuruluumuzun, bor u rnleri ve bora dayal sanayinin lkemizde kurulup gelimesi ynnde Ar-Ge almalar sonucunda, bitkilerde mikrobesleyici olarak kullanlan Disodyum Oktaborat Tetrahidrat (Etidot-67) ismi ile Zirai Bor retimine balanm ve rn piyasaya sunulmu olup, sat yaplmaktadr. Sz konusu rn tarmda kullanlarak verim art salamaktadr.

3. Bor topraktan nasl kar?Bor mineralleri, ak ocak madencilii (Trkiye, A.B.D., Arjantin, Bolivya, ili, in ve Rusya), kapal ocak madencilii (A.B.D. ve in) ve zelti madencilii (A.B.D.) gibi yntemlerle kazanlmaktadr. Ak ocak madencilii; delme, patlatma ve ykleme ilemlerini iermektedir (ekil 1).

4. Bor nasl ilenir?Bor mineralleri, eitli madencilik yntemleri kullanlarak elde edildikten sonra fiziksel ileme tabi tutularak zenginletirilir. Daha sonra, konsantre bor denilen zenginletirilmi rnler, kimyasal sreekil 1: Ak Ocak Madencilik Yntemi


7

lere tabi tutularak rafine edilir ve eitli bor kimyasallarna dntrlr. rnein, boraks pentahidrat sodyum bazl tinkal mineralinden, borik asit ise kalsiyum bazl kolemanit mineralinden elde edilir (ekil 2).Tinkal (Na2B4O7.10H2O)

Bor rnleri retim Prosesleri Boraks Dekahidrat: tme ileminden geirilen tinkal minerali; zme, ktrme, filtreleme, kristalizasyon ve kurutma ilemlerinden geirilerek minimum %36,5 B2O3 tenrl boraks dekahidrat rn elde edilir.Kolemanit Kolemanit ve leksit

Asitle reaksiyon

Boraks Dekahidrat

Boraks Pentahidrat

Borik Asit Dehidrasyon Dehidrasyon H2O2

ekil 2: Bor Kimyasallar ve Edeeri rn retimi

Susuz Boraks

Sodyum Perborat

Disodyum Oktaborat

Borik Asit

Bor Oksit

tlm Kolemanit veya leksit

8


Boraks Pentahidrat: Boraks santrifjlerinden ayrlan nemli boraks dekahidrat kristalleri, belli bir scakla ulam pentahidrat reaktrlerine beslenir. Reaktrden alnan doymu zelti; ktrme, filtreleme, kristalizasyon ve kurutma ilemlerinden geirilerek minimum %47,8 B2O3 tenrl boraks pentahidrat rn elde edilir. Sodyum Perborat Monohidrat/Tetrahidrat: Tinkalin zlerek filtrelenmesi sonucu elde edilen boraks zeltisi, sodyum hidroksit ve hidrojen peroksit ile reaksiyona sokularak metaborat zeltisi elde edilir. Bu zelti; ktrme, filtreleme, kristalizasyon ve kurutma ilemlerinden geirilerek, minimum %22,6 B2O3 tenrl sodyum perborat tetrahidrat rn elde edilir. Sodyum Perborat fabrikasnda retilen sodyum perborat tetrahidrat kristalleri kurutucuya beslenir. Kurutma ilemi sonucunda minimum %34,0 B2O3 tenrl sodyum perborat monohidrat rn elde edilir. Borik Asit: Konsantre kolemanit cevheri; krma,

ekil 3: Bor Kimyasallar retim Tesisi


9

tme, slfrik asit ile reaksiyon, filtreleme, kristalizasyon ve kurutma ilemlerinden geirilerek minimum %56 B2O3 tenrl borik asit rn elde edilir. Bor Oksit: Bor oksit retimi, borik asitin kristal suyunun uzaklatrlmas ile gerekleir. Bunkerden alnan borik asit kurutucuya beslenir. Kurutma, soutma ve eleme ileminden sonra elde edilen bor oksit depolanr. Kalsine Tinkal: Tuvnan tinkalin dner frnda kalsine edilmesi ile bnye suyu uzaklatrlarak 1-5 mol arasnda deien %45-62 B2O3 ierikli mikronize kalsine tinkal elde edilir. Susuz Boraks: Boraksn kalsine edildikten sonra, ergitme frnnda yaklak 980oCde ergitilmesi sonucunda elde edilir. Ergimi boraks yeterli akkanla ulatnda frn dna alnr ve su soutmal tamburlardan geirilerek amorf yapda susuz boraks elde edilir. Elde edilen rn pazarlanmak zere krclardan geirilir.

nlmaktadr. Ancak, tketilen bor rnlerinin %75e yakn cam (yaltm tipi cam elyaf, tekstil tipi cam elyaf, borosilikat cam ve panel cam), seramik-frit, tarm ve deterjan sektrlerinde younlamtr.

6. Dnyadaki bor rezervleri ve retimleri ne kadardr?Dnyadaki nemli bor yataklar Trkiye, Rusya ve A.B.Dde olup dnya ticari bor rezervleri 4 blgede toplanmaktadr. Bunlar; ABD Kaliforniya Eyaletinin gneyinde yer alan Mojave l, Gney Amerikada yer alan And Kemeri, Trkiyenin de yer ald Gney-Orta Asya Orojenik Kemeri ve Dou Rusyadr. Tablo 2, dnya bor rezervlerinin lke baznda dalmn gstermektedir. Sonu olarak, Dnya toplam bor rezervi sralamasnda Trkiye %72lik pay ile ilk sradadr. Dnya fiili bor retimi 2010 ylnda bir nceki yla gre %24 artarak yaklak 4,09 milyon ton (1,89 milyon ton B2O3) civarnda gereklemitir. Fiili bor retiminin bor oksit baznda blgesel dalm; AvTablo 2: Dnya Bor Rezervleri (2010)

5. Bor nerelerde kullanlr?Bor nihai kullanm alan olan sektrlerde ounlukla bor kimyasallar eklinde tketildii gibi, konsantre bor rnleri olarak dorudan da tketilebilmektedir. Bor rnleri; uzay ve hava aralar, nkleer uygulamalar, askeri aralar, yaktlar, elektronik ve iletiim sektr, tarm, cam sanayii, kimya ve deterjan sektr ile seramik ve polimerik malzemeler, nanoteknolojiler, otomotiv ve enerji sektr, metalurji ve inaat gibi pek ok alanda kullaekil 4: Bor rnlerinin Kullanm Alanlar (Kaynak: The Economics of Boron, 2010.)Dier alanlar %25 Cam elyaf %45

lkeler Trkiye (1) A.B.D (2) Rusya (2) in(2)

Toplam rezerv (Bin Ton B2o3) 864.500 80.000 100.000 47.000 9.000 19.000 41.000 22.000

Dalm (%) 72 7 8 4 1 2 3 2 1 0 100

Arjantin (2) Bolivya ili (3) Peru (2) Kazakistan(4) (3)

16.200 1.000 1.199.700

Ferro-bor %2

Srbistan (5) ran(2)

Deterjan %4 Tarm %5 Borosilikat camlar %9 Seramik (Emaye, sr, vb.) %10

Toplamkaynaklar:

1. 2010 Yl Eti Maden rezerv bilgileri kullanlmtr. 2. USGS Mineral Commodity Summariers, January 2009dan alnmtr. 3. USGS Mineral Commodity Summariers, January 2002den alnmtr. 4. Kazakistann Satimola blgesi rezervi www.borates.co.uk adresinde B2O3 baznda 102 milyon ton olarak verilmekle birlikte, baka kaynaklarda ok farkl ve elikili rakamlar verildiinden, bu rakam tabloya yanstlmamtr. Bu deer dikkate alnrsa eTinin pay %66 olmaktadr. 5. a) http://www.riotinto.com/whatweproduce/17056_inferred_resource_at_jadar_lithium_project.asp b)Top Stories: Erin Ventures joins boron search in Serbia, Industrial Minerals, June 2010

10


rupa %39,6 pay ile birinci srada yer alrken, bunu Kuzey Amerika %30,1, Gney Amerika %17,7 ve Asya %12,6 payla takip etmitir. Kuruluumuz bnyesinde bulunan Bandrma Bor letme Mdrl (Balkesir), Bigadi Bor letme Mdrl (Balkesir), Emet Bor letme Mdrl (Ktahya) ve Krka Bor letme Mdrlnde (Eskiehir) bor kimyasallar ve edeeri rnler (boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, borik asit, bor oksit, kalsine tinkal, susuz boraks ve tlm kolemanit) reterek i ve d piyasalara sunmaktadr. Bor kimyasallarnn retimi ounlukla Krkada olmak zere Bandrma ve Emette yaplmaktadr. Bor kimyasallarnda en fazla retim payna boraks pentahidrat ve borik asit sahiptir. 1998 ylndan itibaren tlm kolemanit, 2006 ylndan itibaren bor oksit, 2008 ylndan itibaren de kalsine tinkal ve susuz boraks retimine balanmtr. 2009 ylnda Zirai bor retim tesisi tamamlanmtr.

Mrekkep Yapmnda BOR

8. Dnyann en byk bor rezervi bizde ise, neden bundan ok ama ok zengin olamyoruz?Dnya ekonomisinin genel byme eilimi paralelinde 2003 ylndan bu yana art eiliminde olan bor rnleri talebi, ekonomik kriz nedeniyle 2009 ylnda ciddi bir azalma gstermesinin ardndan, 2010 ylnda tekrar canlanma srecine girmitir. Ancak, tarihsel olarak dnya bor tketimi genellikle yllk %1-2 gibi dk saylan oranlarda deiim gstermekte olup, daha byk byme oranlar ancak genel ekonomik byme paralelinde olabilmektedir.- Deterjan - Yaptrclar - Zirai lalama - Fotoraflk - Gbreler - Yangn Geciktiriciler - Deterjanlar (Beyazlatc) - Tekstil (Boya) - Dezenfektan - Cam - Yaltm Tipi Cam Elyaf (Cam Yn) - Gbreler - Metalurjik Cruf Yapc - Emaye ve Sr - Cam - Yaltm Tipi Cam Elyaf (Cam Yn) - Gbreler - Tekstil - Kozmetik - Antiseptikler - Naylon - Fotoraflk - Emaye ve Sr - Nkleer Uygulamalar - Tekstil Tipi Cam Elyaf - Tekstil Tipi Cam Elyaf - Bor Alamlar - Yangn Geciktiriciler - Cam - Yaltm Tipi Cam Elyaf (Cam Yn) - Gbreler - Yaptrclar - Zirai lalama - Fotoraflk - Tekstil Boyalar - imento - Kozmetik - Elektrik Yaltm

7. Bor madeninin tketim biimleri nelerdir?Bor madeni ticari anlamda tketimi konsantre; bor kimyasallar ve zel bor rnleri halinde endstride eitli alanlarda tketilmektedir. ekil 5, eitli bor rnlerinin tketim alanlarn gstermektedir.

Boraks Dekahidrat Boraks Pentahidrat TiNKal

Sodyum Metaborat Sodyum Pentaborat Sodyum Perborat

Susuz Boraks

leKsiT

Borik Asit KOlemaNiT

ekil 5: eitli Bor rnlerinin Tketim Alanlar


11

Fotoraflkta BOR

9. Gelimi lkeler Boru bizden alp; ileyip bize daha pahalya m satyorlar?Kuruluumuzca kolemanit, tinkal ve leksit cevherleri bir takm fiziksel ve kimyasal ilemlere tabi tutulup, bor kimyasallar ve edeeri rnler haline getirilerek piyasaya sunulmaktadr. Dier taraftan, bor kimyasallar ve edeeri rnler konusunda da pazar dinamikleri erevesinde, belirli bir stratejik plan dahilinde gerekli yatrmlar da yaplmaktadr. Burada sorunumuz yoktur. Kuruluumuzun drt adet patent bavurusu bulunmaktadr. almalarmz kapsamnda tesis kurulmakta, rn satldktan sonra da patent bavurusu yaplmaktadr. rnein, imdi Teekklmz tarafndan bor ve soda fonksiyonunu beraber icra eden bir rn gelitirildi, henz ad konulmad, ama u an tescilleme aamasna gelindi. Burada bir yanl dzeltmek gerekir. Kuruluumuzun ilenmemi (ham) bor sat yoktur. 2010 ylnda Dnya fiili bor retimi yaklak 1,89 milyon ton B2O3 (yaklak 4,09 milyon ton) civarnda, Dnya bor tketimi ise 1,89 milyon ton B2O3 (3,95 milyon ton) dolaynda gereklemitir. Yani, dnya bor sektrnn bir arz talep dengesi bulunmaktadr. Bu nedenle, pazar boyutu dikkate alnmadan rezerv miktar tek bana bir anlam ifade etmemektedir. nk dnyada bu tketim hzyla 700 yl yetecek kadar bor var. En byk pay sahibi olan Trkiye bu denklemin dnda kalsa bile, 300 yl yetecek kadar rezerv bulunmaktadr. Dolaysyla, nceliimiz yeni cevher bulmak deil, yeni tketim alanlar bulmaktr. Bor kimyasallar retim arttka satlacak bir emtia deildir. Petrol, altn, bakr ve kmr gibi hemen pazar yoktur. Tketim alanlar bulunamazsa pazarda byme gerekletirilemez. Kuruluumuz, yeni tketim alanlar bulabildii iin bymesi gereklemitir. Bundan dolay, Trkiye dnyann en byk bor rezervlerine sahip lke olarak kard her trl bor mineralini satarak kr salamas mmkn olmamakla birlikte, uzun dnemde de lkemiz asndan bir deer oluturmayacaktr. Kuruluumuz 2005 ylndan itibaren dnya bor sektrnde lider konumunda bulunmaktadr. Bunun sonucu olarak da, Kuruluumuzca Hazineye 2009 ylnda 193 milyon TL, 2010 ylnda ise 269 milyon TL temett denmitir. Ayrca, Kuruluumuzun Gayri Safi Milli Haslaya katks 2009 ylnda 521 milyon TL olarak gerekleirken, 2010 ylnda 649 milyon TL olmutur. Bor rnleri tketim alanlarnn hibirinde ana bileen deildir. Deiik oranlarda katk olarak kullanlan bor rnleri, malzemeye farkl zellik katmaktadr. Dnyada olduu gibi lkemizde de bor rnlerinin en fazla kullanld tketim alan cam ve seramik gibi geleneksel sanayilerdir. Ayn ekilde Teekklmz tarmda mikrobesleyici olarak (gbre) kullanlmasna dnk Etidot-67 isminde bir rn gelitirerek piyasaya srmtr. Borun daha az kullanld ileri teknoloji rnlerinde ise esas olan bor ierii deil, o rnn teknolojik bilgisi (knowhow)dir. Bu erevede, lkemizde eitli aratrma kurulular tarafndan yrtlen projeler bulunmaktadr. Teekklmz, bora dayal sanayinin lkemizde kurulup gelimesi iin youn aba sarf etmekte olup, bu kapsamda gelecekte otomobillerde yakt olarak kullanlmas tasarlanan sodyum bor hidrr gibi potansiyel alanlara dnk rnler iin laboratuvar ve pilot tesisi almalar yrtmektedir.

10. Trkiye olarak Bor konusunda neler yapyoruz, daha neler yapabiliriz, hedeflerimiz neler olmaldr?Kuruluumuz kendisine verilen misyon erevesinde, bor rnlerinden lke ekonomisine daha fazla katma deer yaratabilmek iin youn aba sarf etmektedir. Bor zenginliimizden daha fazla katma deer yaratabilmek iin bor pazarnn bymesini beklemek yerine, yeni bor rnleri ve yeni kullanm alanlarnn bulunmas ynnde ArGe faaliyetlerine daha fazla arlk vermektedir.

12


Bu kapsamda, ada ynetim anlay ile faaliyetlerini srdren Kuruluumuz, proaktif ve teknik pazarlama yntemi ile dviz kazandrc yatrm ve retim politikalarn benimsemitir. Kuruluumuzun yllk bor kimyasallar ve edeeri rnler kapasitesi 1,365 ton/yldr. 2011 yl ilk eyreinde Emet Borik Asit Tesisi ve IV. Boraks Pentahidrat Tesisi tamamlanarak retime balanmtr. 2012 ve sonraki yllarda tamamlanacak ve devam edilecek nemli projeler ise; V. Boraks Pentahidrat Tesisi, Bor Oksit retim Tesisi, Emet ok Amal Borik Asit Tesisi ve Konsantratr ve tme Tesisidir. Devam eden ve yeni yatrmlarn faaliyete gemesi ile bor kimyasallar ve edeeri rn retim kapasitesinin 2013 ylnda 2,158 milyon ton/yl deerine ulamas hedeflenmektedir. Kuruluumuz, 2010 ylnda bor kimyasallar ve edeeri rn retiminde 2000 ylna gre %220 artla 1,4 milyon ton retim deerine ulamtr.2.000 1.800 1.600 1.400Bin ton

ekil 6da 2000-2011 dnemini kapsayan bor kimyasallar ve edeeri rn retim kapasiteleri ve fiili retimler verilmitir. Kuruluumuz, katma deeri yksek bor kimyasallar retip satmay temel politika olarak belirlemitir. Bu politikaya uygun olarak gerekletirilen uygulamalar neticesinde, bor ihracatmzda konsantre rnlerdeki pay azalrken, katma deeri yksek olan bor kimyasallar ve edeeri rnlerin pay srekli artmaktadr. Eti Madenin 1998 ylnda toplam ihracatnn %53 konsantre bor satndan ve %47si de bor kimyasallarndan oluurken, 2010 ylnda toplam ihracatnn ierisindeki katma deeri yksek bor kimyasallarnn pay %95 olarak gereklemitir. Eti Madenin toplam bor rnleri satlar 2010 ylnda bir nceki yla gre toplam rn baznda %50 art gstermi ve 1,6 milyon ton olarak ger1.900

1.272 1.100 730 570 715 923 1.021 1.102 1.312

1.277

1.365

1.200 1.000 800 600 400 200 0 2000 2001 2002 2003 retim 2004 2005 2006 435 420 436 518

1.874 1.400 1.002ekil 6: Bor Kimyasallar ve Edeeri rn Kurulu Kapasite ve retimler

2007

2008

2009

2010

2011P

Kurulu Kapasite

1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0

Milyon ABD $

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011P

hracat Toplam Sat

215233

209225

186201

207228

252276

299322

367390

384399

519535

435452

629647

855875

ekil 7: Bor rnleri hracat ve Toplam Sat


13

Taze Yiyecekler in BOR

Parfm ve Deodorantlarda BOR

Di Sal ve Temizliinde BOR

Kanser Tedavisinde BOR

eklemitir. Deer baznda ise 2010 ylnda Eti Madenin toplam bor rnleri satlar bir nceki yla gre %43 art gstererek 647 milyon ABD$ olmutur. 2011 ylnda ise 825 milyon ABD $ bor rnleri ihracat olmak zere toplam 848 milyon ABD$ bor rnleri sat beklenmektedir. Dnya bor pazarndaki dalm itibariyle deerlendirme yapldnda; 1980li yllarn ortalarnda % 25 olan lkemizin miktar bazndaki pazar pay, 2010 ylnda %42 olarak gereklemitir.

Dnya bor pazarnda Eti Maden ve RT Borax talebin yaklak %67sini karlarken, yllar itibariyle pazara giren ve kapasitelerini artran Rusya, in, ili ve Arjantin gibi lkeler de bor pazarndan pay almaya balamtr. 2010 ylnda Eti Maden ve RT Boraxn talebin %67sini (yaklak %42 Eti Maden, %25 RT Borax) karlad tahmin edilmektedir. te yandan Eti Maden; 2010 ylnda da 2005 ylnda yakalad dnya bor sektrndeki liderliini glendirerek korumutur.

Eti Maden Pazar Pay, Miktar Baznda 50 40 30%

49 42 37 37

35 30 30

36

38

37

20 10 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

ekil 8: Eti Madenin Yllar tibariyle Dnya Bor Pazarndaki Pay (Miktar Baznda)

14


1.400 Hazineye denen Temett 1.200 1.000 1.000 800 Brt Kr (Bal Ortaklk Kr Pay Dahil) 1.100 1.200

Milyon TL

800 600 400 200 0 86 2 2000 54 2001 71 2002 278 293 158 27 2003 90 54 73 2004 37 2005 136 2006 193 215 211 2008 227 2009 316 2010 2011 2012P 2013P 2014P 316 440 710 494 770 820ekil 9: Eti Madenin Yllar tibariyle Brt Kr ve Temett Miktar (TL Bazda)

228

155 2007

800 700 600Milyon ABD $

Hazineye denen Temett

Brt Kr (Bal Ortaklk Kr Pay Dahil) 662 612

702

500 400 300 200 100 0 3 2000 42 2001 45 2002 19 2003 51 2004 135 214 146 108 134 63 40 27 2005 94 2006 122 2007 158 2008 148 2009 169 220 291 207

476

440 210 294

476

505ekil 10: Eti Madenin Yllar tibariyle Brt Kr ve Temett Miktar (Dolar Bazda)

2010

2011 2012P 2013P 2014P

Teekklmzn 2010 ylnda brt kr 291 milyon ABD (440 milyon TL) olarak gerekleirken, Hazineye denen temett miktar da 210 milyon ABD $ (316 milyon TL)dr. Trkiye hracatlar Meclisi (TM)in 2010 yl ilk 1000 hracat firma sralamasnda Teekklmz bir nceki yla gre ihracatn %47 orannda artrarak 16. sraya ykselmitir. Ayrca, Teekklmz KRLILIKTA 2. srada yer almtr. stanbul Sanayi Odasnn (ISO) Trkiyenin 500 Byk Sanayi Kuruluu almasnda 2010 yl

verilerine gre; Teekklmz, KRLILIKTA 6. srada yer almtr. Kuruluumuz; 2010 ylnda 1.365 bin ton olan fiili retim kapasitesini 2013 ylnda 2.158 bin tona, Cumhuriyetimizin yznc kurulu yl olan 2023 ylnda ise 2010 ylna gre yaklak 4 kat artrarak 5.500 bin tona karmay amalamaktadr. Kuruluumuzun Stratejik Plannda 2013 yl iin 1 milyar ABD $ olarak konulan sat geliri hedefimizin 2012 ylnda gereklemesi beklenmektedir. 2023 ylnda ise sat gelirinin yaklak 2,5 milyar ABD $ olmas hedeflenmektedir.


15

10 soruda bor

Documents