1. GLOBALIZACIJA U SAVREMENOM DRUTVU

KONCEPTI I CILJEVI GLOBALIZACIJEEKONOMSKI ASPEKTI GLOBALIZACIJEDRUTVENI ASPEKTI GLOBALIZACIJEGLOBALIZACIJA KAO POTINJAVANJE ILI ANSAPROCES GLOBALIZACIJE TRITA I NJEN UTICAJ NA POSLOVANJE PREDUZEA

1.1. KONCEPTI I CILJEVI GLOBALIZACIJEKorijeni globalizacije mogu se nai jo u dalekim prapoecima civilizacije. Jo 3500 godina prije nove ere dolazi do pojave civilizacije: Samariana u Mesopotamiji, Maja u Meksiku itd. Oni su se razlikovali od praistorijskih ljudi po svom naprednom nainu ivota: stvarali su gradove, itali, pisali, te se tako stvarala socijalna diferencijacija meu klasama, religijama i teritorijama. Ve 1200-te godine prije nove ere stari Feniani postaju poznati svjetski trgovci. Putovali su uz pomo jedrenjaka i vesala i prodavali svoju robu na Siciliji, Sardiniji, Kritu, Gibraltaru i Britanskim ostrvima. Grki istoriar, Herodotus, tvrdi da su se njihova putovanja prostirala i oko tla Afrike. Saznanje da su jo stari Feniani stvorili modele poslovne pote i kolonija, duinom zapadnog Mediterana i sjeverne Afrike, otvara mogunost stvaranja paralela izmeu starog i novog svijeta.

Instrumenti koji su se koristili, a i danas se koriste, u procesu ukrtanja, jesu razliiti: od velikih osvajakih ratova, procesa kolonijalizma, hladnog rata, do dananje informatike i tehnoloke revolucije. Ljudski um je evoluirao i sazrijevao tako da se ciljevi ostvaruju na sofisticiraniji i perfidniji nain nego to je to ranije bio sluaj. Migracije starih Feniana podsjeaju na one vrste migracija koje danas sprovode multinacionalne i transnacionalne kompanije. Promjenama u drutvu, drutvenim grupama i hijerarhijama, stvaraju se uslovi za razliite potrebe pojedinaca i kolektiva. Nekada se ovjek zadovoljavao pukom potrebom za preivljavanjem, a danas potrebe ovjeka doseu visoko razvijenu tehniku i tehnologiju. Zadovoljenje potreba pojedinaca i drutvenih grupa se realizovalo kroz razliite forme, u zavisnosti od stepena razvijenosti drutva. Upravo, visok stepen potreba, namee ubrzanje razvoja savremene tehnologije, tehnike i telekomunikacija i na taj nain stvara se globalno okruenje o kojem mi danas govorimo GLOBALIZACIJA (etim. globus lat. lopta, kugla). Globalizacija je proces uspostavljanja globalnih vrijednosti, koje prevazilaze okvire pojedinih drava.

Industrijska revolucija, sa svojim korijenima u ranom 18. vijeku, omoguila je stvaranje novih, ekonomsko monih drava, prije svega u Evropi (Velika Britanija, Njemaka, Francuska) i Americi. U 19. vijeku transportna revolucija oznaila je poetak savremenog trita koje u sebi sublimira: biznis, konkurenciju, ponudu, tranju, komunikaciju i novac. Put otjelotvorenja surovog kapitalizma je na vidiku.

U 20. vijeku sve je izraenija ekonomska i politika polarizacija, koja je produkovana u hladni rat. Sa jedne strane imamo tadanji SSSR i socijalizam na djelu, sa elementima kontrolisanog autoritarnog drutva, a sa druge strane zemlje Zapada sa korporativno-totalitarnim sistemom. Sa padom Berlinskog zida 1989. godine, otvaraju se tokovi savremene globalizacije i ona dobija najiru mega dimenziju. Navedeni istorijski procesi doveli su do oslobaanja svijesti i stvaranja mondijalistikih savremenih svjetskih deavanja i otvara vrata konceptima globalistikih usmjerenja. Ruenje Berlinskog zida oznailo je otvaranje novog globalnog poretka zasnovanog na politikoj, ekonomskoj, kulturnoj, informatikoj i tehnolokoj revoluciji, ali i zavisnosti.

U odnosu na primarni sektor, tercijalni sektor dobija sve vei znaaj u stvaranju bruto nacionalnog dohotka. Umjesto hladnog rata nastupa era informatikog rata kao produkta globalistikih kretanja. Globalizacija sutinski predstavlja integraciju zemalja, ruenje barijera granica, uspostavljanje slobodnog protoka roba, kapitala i ljudi. Otvara horizonte komunikacijama, fluktuaciji znanja i ostalih vidova prekograninih, meugraninih i drugih vrsta saradnje izmeu ljudi i drava.Globalizacija predstavlja viziju, ali i realnost. Potrebe za reformama nacionalnih drava uslovljavaju njihovu podrku konceptu globalizacije. Javno deklarisani ciljevi globalizacije: povezivanje drava, otvaranje trita, borba za eliminisanje oruja za masovno unitenje, borba protiv siromatva, ratova, jednakost meu ljudima, slobodan protok robe, kapitala i ljudi, nailaze na sve iru podrku drava, institucija i kompanija. I mnoge druge institucije, kao to su nevladine organizacije, i udruenje graana podravaju ciljeve globalizacije. Ciljevi globalizacije se uobliavaju u institucionalne forme.

Ekonomski su se povezivale uglavnom razvijene drave. Liberalizacija trita odgovarala je razvijenim tritima. Bez odreenih protekcionistikih mjera, zemlje u razvoju, produbile su svoje siromatvo liberalizacijom svojih trita. Privredne i industrijske grane drava u razvoju nisu bile spremne niti dovoljno ekonomski jake da se suoe sa konkurencijom iz razvijenih drava.Globalizacija je svakako neminovnost sa kojom se susree savremeno drutvo. Sa svim svojim pozitivnim i negativnim posljedicama ona predstavlja uslov preivljavanja, ali i razvoja nacionalnih privreda, pa i drava. Razliiti aspekti globalizacije doveli su do formiranja i razliitih pristupa tom svjetskom procesu.Po autoru M. Peujliu formirale su se tri struje: hiperglobalisti, transformacionisti i skeptici. Ekstremne struje su hiperglobalisti i skeptici, dok su transformacionisti zlatna sredina.

Hiperglobalisti posmatraju novi svjetski poredak kao nunost. Internacionalno je uvijek iznad nacionalnog. U tom meuodnosu nacionalno je podreeno internacionalnom. Nacionalni ciljevi su podreeni meunarodnim, to u krajnjoj konsekvenci vodi gaenju nacionalne drave. Kako kae Fridman Globalizacija nije stvar volje, niti izbora ve nuno dogaanje. Ako tako poimamo globalizaciju, shvatamo da je ona Gordijev vor koji ne moemo razrijeiti, ali ga moemo iskoristiti.Skeptici prilaze globalizaciji kao tvorevini najjaih. Gigantske ekonomije prvenstveno SAD-a, Velike Britanije, Japana i Njemake, stvorile su mit globalizacije, onakav kakav postoji danas. Po skepticima globalizacija nije nita drugo nego licemjeran put kapitala transnacionalnih kompanija razvijenih zemalja.

Transformacionisti predstavljaju pomirenje prethodna dva polariteta. Po njima globalizacija ima dva predznaka, pozitivan i negativan. S jedne strane, globalizacija predstavlja nuan proces tokovima, dok sa druge strane moe dovesti do stvaranja konflikata i jo veeg raslojavanja kako unutar nacionalnih drutava, tako i na globalnoj drutvenoj sceni. Povezivanje kultura, ekonomija i ideologija jeste pozitivno filozofsko stremljenje koje svoje izvorite moe pronai u biti globalizacije. Jaanje moi razvijenih, nametanje volje od strane razvijenih drava, nasilno uspostavljanje procesa globalizacije su negativne posljedice globalizacije.GLOBALIZACIJAEkonomski aspekti globalizacijeDrutveni aspekti globalizacijeKoja god struja bila zastupljena, globalizacija sa svim svojim pretpostavkama bila je, jeste i bie vjeito aktuelna tematika u ovom vijeku. U prouavanju globalizacije naglasak treba staviti na njenu istorijsku, politiku, ekonomsku i socijalnu dimenziju. Veoma je bitno sagledati sinergetski efekat ovih dimenzija globalizacije. Upravo nabrojane dimenzije globalizacije predstavljaju njene promjenjive, koje oslikavaju jedan nain sagledavanja globalizacije. Pored svih promjenjivih koje ine jednainu globalizacije, ipak postoje dvije konstante globalizacije, a to su: drutvena i ekonomska konstanta, koje su meusobno uslovljene i uzajamno se prepliu i dopunjuju.

1.2. EKONOMSKI ASPEKTI GLOBALIZACIJE

1.2.1. Mo i profit razvijenih zemalja kao posljedica procesa globalizacijeGlobalizacija u svom ekonomskom poimanju oznaava proces, a ne ideologiju. Ona predstavlja bezuslovni tok promjena kako na politikom tako i na ekonomskom polju. Protivrjenosti koje u sebi objedinjuje globalizacija ine savremenu infrastrukturu novog svjetskog drutva. Dva polariteta globalizacije jesu njeni pozitivni i negativni aspekti. Blagodat koju donosi globalizacija u vidu svjetskog povezivanja, prevazilaenja nacionalne zatvorenosti i slobodnog protoka ideja stvara megalomansku MO. Mo je u direktnoj sprezi sa profitom. Mo i profit su efekti globalizacionih procesa. Meutim, na taj nain globalizacijom se jaz izmeu bogatih i siromanih sve vie produbljuje. Prema statistikim podacima koje je objavio Njusvik odnos izmeu bogatih i siromanih 1930. godine iznosio je 3:1, da bi 1997. Godine dostigao iznos 727:1.

Ono to je bitno naglasiti, jeste poimanje aktivne i pasivne uloge subjekata globalizacije. Globalizacija predstavlja neminovnost, jer postoji mimo volje i tenje uesnika, ali nain na koji emo ui u savremene tokove i procese je odluka subjekta koji se ukljuuje u globalne procese. Tranzicija, privatizacija, informaciona tehnologija, slobodan protok informacija i ideja i tenja za ukljuivanjem u Evropsku uniju predstavlja vidove ukljuivanja u procese globalizacije. Sve pojedinane determinante imaju putokaz ka otvorenom svjetskom tritu, kao cilju. Prouavajui fenomen civilizacije zakljuuje se da su globalizacija i ekonomski interesi pojedinih drava direktno uslovljeni, pa ak moda i da svi ostali aspekti globalizacije proizilaze upravo iz ekonomskog fenomena globalizacije. Iz toga se namee zakljuak, da je ekonomska globalizacija primarni aspekt globalizacije.

1.2.2. Monopolska pozicija velikih korporacijaVeliki broj izuavalaca procesa globalizacije smatra da u biti iza ovih procesa stoji savremeni, globalistiki kapitalizam i da se on moe posmatrati u kontekstu stvaranja, njegovanja i odravanja monopilistikih pozicija od strane monih drava, prije svega SAD. Ogleda se u brojnim oblastima: nove tehnologije, finansijski tokovi, prirodni resursi, vojne tehnologije i u meunarodnim institucijama (MMF, STO, SB). Takoe, smatraju da globalistiki kapitalizam sprovode, prije svega, multinacionalne i transnacionalne korporacije koje proiruju djelatnost izvan nacionalnih granica, proklamujuu slobodnu trgovinu. injenica je da je dananji kapital smjeten u velike korporacije koje ine etiri petine svjetske industrijske proizvodnje. Rast velikih korporacija prati otvaranje trita i slobodan protok finansijskog kapitala. Multinacionalne i transnacionalne kompanije pribjegavaju ekonomskom podinjavanju manjih kompanija. One su, ujedno, nosioci i kreatori globalne ekonomije.

1.2.3. Seoba kapitala prema povoljnijim uslovima poslovanjaKapital koji je prijeko potreban nerazvijenim privredama nalazi se u posjedu razvijenih zemalja. S druge strane, jeftina radna snaga je resurs (bogatstvo) nerazvijenih trinih privreda.Kako bi izbjegle politiku kontrolu u svojoj zemlji, velike kompanije esto pribjegavaju otvaranju svojih sjedita u zemljama u kojima je finansijska i fiskalna kontrola vrlo liberalna. Na taj nain njihova poreska optereenja su minimizirana. Meutim, finansijska sredstva, koja pozajmljuju drave nerazvijenih privreda, su ne samo skupa, nego sa sobom nosi niz implikacija, koje mogu dovesti do socijalnih problema. Nerazvijenost i niska produktivnost zemalja sa nerazvijenom privredom nameu zavisnost tih drava od meunarodnih finansijskih institucija. Svaka zavisnost sa sobom donosi brojne opasnosti i ograniavajuu slobodu. Globalistiki procesi doveli su da se kapital seli u inostranstvo, u zemlje gdje je radna snaga jeftinija i gdje su fiskalni propisi fleksibilniji, a nameti manji. Postoji li neka vrsta preutnog sporazuma izmeu kapitalistikih korporacija i politikih voa u industrijski razvijenim zemljama kako bi se stimulisao privredni rast eksportom kapital i industrijske tehnologije na korist oboma.

1.2.4. Ubrzan tehnoloki razvoj i produbljivanje svjetske podjele radaEkonomski aspekti globalizacije, prije svega, baziraju se na stvaranju velikih korporacija, seobi kapitala, produbljivanju svjetske podjele rada i tehnolokom razvoju koji prevazilazi nacionalne okvire i ubrzava proces integracije. Stoga, cilj nacionalnih privreda treba da bude utvrivanje strategije ukljuivanja u svjetske ekonomske tokove. U pravcu definisanja strategije ne treba zaboraviti presudan uticaj meunarodnih finansijskih organizacija kao to je MMF. Razvijene drave diktiraju pravce kretanja globalizacije. Licemjerstvo globalizma naroito je prisutno u ekonomiji kada se govori o liberalizaciji, jednakosti, iskorijenjivanju siromatva sa jedne strane, a na drugoj strani se 800 milijardi dolara godinje troi na vojnu industriju, koja razdvaja ljude, drave, kulture, produkuje glad i bolest.

1.3. DRUTVENI ASPEKTI GLOBALIZACIJE

Kompleksnost drutvenog aspekta globalizacije zahtjeva dugorono, cjelovito i sveobuhvatno istraivanje. Globalni principi tee da uspostave sinhronu mreu izmeu ekonomskih principa i drutvenog bitisanja. Ekonomski principi razvijaju postulat efikasnosti, slobodnog trita i konkurencije. Savremeno drutveno bitisanje podrazumijeva uspostavljanje novih vrijednosti, kako moralnih, tako i kulturnih, religijskih, politikih i drugih. Drutveni aspekti globalizacije izraavaju se kroz: socijalni aspekt, moralne i kulturne vrijednosti, stavove pojedinaca i drava prema drugim dravama, bileteralne i multilateralne odnose izmeu drava i institucija itd. Sagledavanje drutvenih aspekata globalizacije poeemo razmatranjem socijalnih aspekata.

1.3.1. Socijalni aspekti globalizacijeSocijalni aspekt jednog drutva uvijek se vezuje za odreenu mjeru i vrstu pravednosti. On znai stvaranje odreenih drutvenih grupa i stalea, koji su povezani zajednikim interesom i socijalnim statusom. Podrazumijava i utvrivanje moralnih etikih normi i vrijednosti, kao i stvaranje vieg ivotnog standarda. Globalizacija proklamuje i namee nove drutvene norme i principe. Uspostavljaju se nove drutvene norme, institucije, pravila i standardi. Sa profitom, kao mehanizmom za uspostavljanje drutvenih normi, dolazi se do velikih klasnih raslojavanja, pada kvaliteta ivota i konano marginalizacije nacionalnih drava, uspostavljanje vrijednosti i institucija. Uticaj megakapitala i posredno profita dovodi do stvaranja tzv. centra i periferija svijeta.

Tehnoloka revolucija donijela je nova kretanja i trendove u drutvu. Posao radnika zamjenjuju maine, a on postaje tehnoloki viak. Sa druge strane sve je vie na cijeni intelektualni rad umjesto manuelnog. Posebno je izraen pad primarnog sektora u zemljama u razvoju i nerazvijenim zemljama, zahvaljujui ekspanziji tercijalnog sektora sa izvoritem u razvijenim zemljama. Kao posljedica javlja se veliki problem nezaposlenosti. Pozitivni socijalni aspekti globalizacije doveli su do sve uestalijeg kretanja stanovnitva preko nacionalnih granica. Jaa tenja ljudi za stalnim usavravanjem, otvaranjem novih horizonata u sindikalnoj borbi i novim oblicima okupljanja i djelovanja.

Procesi globalizacije su stvorili nove moralne okvire. Naglaena je dimenzija borbe za opstanak u uslovima konkurencije, prije svega ekonomske. Moralne vrijednosti danas su bitno drugaije od ranije uspostavljenih i vaeih moralnih vrijednosti. ini se da je danas vie nego ikada, prepoznatljiv i primjenjen stari jezuitski princip. Cilj opravdava sredstvo. U cilju stvaranja i poveanja profita, u uslovima nemilosrdne konkurencije dozvoljena su sva sredstva. (Da li su sankcije upravo tako jedno sredstvo. Sankcije nisu nita drugo do nametanje kulturnih, duhovnih i ostalih normi onog ko ih namee. Nosioci globalizma, iako proklamuju iroke vidove globalistikih principa, samo u 20 vijeku primjenile su sankcije u 170 sluajeva, od toga su ih samo SAD uvele 125 puta.).

1.3.2. Politiki aspekti globalizacijePolitike implikacije globalizacije, u velikoj mjeri se ogledaju u moi razvijenih, pa ak i u institucijama kao to su Ujedinjene nacije. Primjera radi, veina rezolucija koje su posljednjih decenija donijete na Generalnoj skuptini ili Savjetu bezbjednosti odraavaju volju velikih drava. Takva praksa meunarodnih odnosa odrava se ne samo na demokratiju u zemljama u razvoju, ve i u razvijenim zemljama. Politiki aspekt globalizacije na odreeni nain oslikava dananje zapadne demokratije. Problemi politikog aspekta globalizacije ogledaju se i u razliitim pristupima velikih drava, kao to je npr. u posljednje vrijeme sve vee raslojavanje u odnosu Evropa SAD. Istorijski posmatrano, politiki koncepti i interesi Evrope i Amerike nikad nisu bili isti (a pogotovo od pada Berlinskog zida). Ujedinjena Evropa (iako je to jedan od postulata globalizacije) ne odgovara globalnim interesima SAD-a. Razlozi su izmeu ostalog, u formiranju, prije svega jednog jakog regionalnog trita, koje ujedinjeno ima mnogo vie anse na amerikom tritu. Istovremeno, kulturne i socijalne norme evropskog ivljenja umnogome su dijametralno razliite od amerikih.

Globalistiki kapitalizam jeste uzeo maha i zato esto svijet nerazvijenih polazi za argumentom da ne postoji nezavisna politika i ekonomija zemalja u razvoju, ve postoje podreenost i poslunost u cilju obezbjeivanja kreditnih sredstava. Ipak, globalizacija je simbioza njenih pozitivnih i negativnih aspekata. Stoga, treba iskoristiti pozitivne aspekte globalizacije, a minimizirati ili eliminisati njene negativne aspekte. Inovativnost, pronicljivost i fleksibilnost malih drava, je klu za gvozdena vrata koja su izgradile razvijene zemlje. Globalizacija moe biti snaga i proces koji pruaju mo ujedinjavanja. Inovacije, prije svega intelektualne, mogu biti osnova za rast i razvoj. Jeftina radna snaga je baza poveanja efikasnosti kroz rast produktivnosti i na taj nain stvaranja veeg drutvenog bogatstva. Politika malih zemalja u uslovima globalizacije, mora biti mudra i razlikovati ideoloku retoriku od stvarnosti. Regionalizacija je dio globalizacije, a stvaranje regionalnih trita jeste vid racionalnog ukljuivanja manjih drava u globalistike tokove. Njihova snaga je u balansiranju izmeu razliitih interesnih grupa, kako unutar drave, tako i van njenih granica.

1.3.3. Savremena potroaka kultura kao posljedica procesa globalizacijeSavremeni sociolozi imaju stanovite da su dananje mlade generacije (80-tih i 90-tih godina), marketing generacije. Markirani proizvodi su kljuna filozofija mladih. Potroaka kultura savremenih dimenzija, najbolje se ogleda upravo kroz pomenute generacije. Kompanijski giganti u liku transnacionalnih kompanija kreiraju potroaki duh. Potroaki duh se iri velikom brzinom. Savremena potroaka kultura poinje u medijima svih kategorija, ali prije svega elektronskim medijima, putem marketinga i propagande. Sa jedne strane, zabranjuje se reklamiranje alkoholnih pia, cigareta i slino, a sa druge strane dozvoljava se medijsko nasilje.

Internet tehnologija je osnova formiranja dananje potroake kulture. Propagandne poruke na internet stranama, mejlovima i slino su instrumenti za kreiranje globalne potroake kulture. On line kupovine i kupovine iz fotelje savremenog potroaa iz aktivne uloge stavljaju u pasivnu ulogu. Potroa ne vri izbor, ve mu se on namee. Pojedinani potroaki ukus nije opteprihvaen. Na osnovu toga smatra se da individualno i globalno ne mogu zajedno da funkcioniu. PROFIT se ne ostvaruje kroz individuu, ve kroz grupu. Nametanje ukusa u kupovini proizvoda omoguie lake ostvarivanje profita. Velike korporacije ne preputaju sluaju prodaju svojih proizvoda i usluga. Arhitekte savremene potroake kulture su upravo mega kompanije. Primjer za to jesu raunari. Izgraena je kultura Majkrosofta, dok je Linoks manje poznata marka. Vindous operativni sistem je bio svemogu do te mjere da je uao u zonu monopola

1.4. GLOBALIZACIJA KAO POTINJAVANJE ILI ANSA1.4.1. Razliiti pogledi na proces globalizacijeDanas bi se, izgleda, moglo pisati o novom bauku koji je krajem XX vijeka poeo da krui planetom. To je bauk globalizacije. I taj bauk (kao i onaj o kome su pisali Marks i Engels 1848) izaziva najrazliitija reagovanja gotovo svih znaajnih idejno-kulturnih strujanja i drutvenopolitikih kretanja u Evropi i u svijetu. Globalizacija je rije koja je dramatino obiljeila duh vremena u osvitu novog milenijuma i koja nikoga ne ostavlja ravnodunim. Na jednom polu su oni koji u njoj vide svitanje nove zore ovjeanstva i najzad pronaeni put u ovozemaljski rajski vrt. Na drugom polu sve je vie onih kod kojih rije globalizacija izaziva odvratnost, koji u njoj vide novog svjetskog gospodara.

Pitanje globalizacije podijelilo je ekonomiste, politiare, naunike, filozofe, ak i Rimokatoliku crkvu. Na jednoj strani su svetenici na ijem elu se nalazi otac Gedo iz papskog Instituta za inostrane misije, koji istiu da je globalizacija poput rijeke koju nita i niko ne moe da zaustavi. Za njih je neosporno da u svijetu postoji progres, kako nauni tako i tehnoloki, kulturni i ekonomski koji niko ne moe da ospori. Napredak bogatih zemalja i njegova globalizacija moe samo da pomogne u razvoju zemalja Treeg svijeta.Njima nasuprot su oni, predvoeni nadbiskupom enove Tetamancijem, koji o globalizaciji govore kao o Faustu modernog doba. On je, kao koordinator svih katolikih organizacija koje su protiv globalizacije.

Na drugoj strani, naunici i istraivai jo uvijek stoje zatoeni i zbunjeni pred pitanjem globalizacije. Malo je onih koji su pokuali da proniknu u njene protivrjene procese, da ponude koherentne teorijske odgovore.Uprkos injenici da o globalizaciji postoje brojne monografske studije i gotovo nepregledna literatura sa preko 200.000 internet stranica koje se bave pitanjem globalizacije, ova tema je vie poznata nego saznata. Otuda se autentina rasprava o globalizaciji ne moe svesti na izlaganje jednog autora, ma kako ono izgledalo uvjerljivo. Nuan je pluralitet gledita o procesima globalizacije, koji su upleteni s procesima modernizacije, tranzicije i preraspodjele svjetske moi u klupko tzv. megaprocesa i naddeterminanti svjetskoistorijskih tokova.

1.4.2. Kako se ukljuiti u proces globalizacijeNa svom putu ka susretu svijetova, ka stvaranju globalnog prostora, ruku pod ruku sa globalizacijom idu modernizacija, tranzicija i preraspodjela svjetske moi. Svako ko se suprotstavi tom monom mega-toku ili ostane izvan njega pretvorie se u geto, u bolesni ispljuvak globalizma. Globalizacija je protivrjean proces koji povezuje svijet, ali ga i hijerarhizuje i baca u duboke podjele i polarizacije. Sve ua manjina razvijenog svijeta postaje sve bogatija: zemlje G8 ine tek 15 odsto svjetskog stanovnitva, ali proizvode vie od 50 odsto svjetske proizvodnje i posjeduju 85 odsto svjetskog bogatstva. Nasuprot njima, na siromanijoj periferiji dvije milijarde ljudi je gladno, svaki etvrti stanovnik planete ivi od jednog dolara dnevno, a od gladi umire sto hiljada ljudi dnevno. Demografski i socijalni problemi enormno rastu, stanje prirodnih resursa, vode, kiseonika, zagaivanja i sl. kreu se ka riziku ratnog unitenja ovjeanstva i planete.

Pod dejstvom ovih protivrjenih sila buknuli su nacionalni, vjerski, kulturni i politiki konflikti. Oekivanja da e krajem Hladnog rata nastupiti detant, zaokret ka miru, razoruanju i demokratskoj integraciji nisu se obistinila. Naprotiv, na djelu je proces slabljenja kritike globalne demokratije i jaanje tendencija ka autoritarnoj svjetskoj dravi. Pred naim oima odvija se instrumentalizacija meunarodnih organizacija (OUN, EU, OEBS i dr.) od strane globalne elite moi i ustoliuje autoritarni svjetski poredak na principima hijerarhije i dominacije. Zato sa razlogom moemo govoriti o invaziji autoritarnog svjetskog poretka na nacionalne drave, razaranju embrionalnih elemenata multicentrizma i autonomije. U tom smislu ograniavanje suvereniteta nacionalnih drava je neminovan proces i njihova snaga danas se sve vie ogleda u sposobnosti da sve vei dio svog suvereniteta prenesu na meunarodne institucije (A. Gidens).

Globalizacija kao svjetska pojava ekonomskog, tehnolokog, politikog i idejno-kulturnog, objedinjavanja svijeta a priori nije ni dobra ni loa. Ona je bitno izmjenila sliku savremenog preduzea, drave, regiona i svijeta. Iako je uslovljena objektivnim zakonitostima, ona e biti ono to ljudi, tj. organizovane drutveno-politike snage naprave, jer na pragu XXI vijeka globalizacija je izrazito ambivalentna: istovremeno sa otvaranjem novih horizonata slobode, demokratije i progresa u svijetu, ona je osnaila i procese dominacije, hijerarhije i autoritarizma u svijetu i mogunosti pada u novo varvarstvo.Danas se kao sudbinsko javlja pitanje ne da li se ukljuiti u globalizaciju, nego kako to uiniti, kako joj se prilagoditi, a pri tom izbjei njene najnepovoljnije efekte i ostvariti, u maksimalno moguoj mjeri, napredak vlastitog, posebnog malog drutva i drave. Kako se adaptirati globalnom poretku a da to ne bude prosta recepcija zapadnog modela, niti ponitavanje vlastitog identiteta? No, da li je uopte mogue istovremeno preuzimanje univerzalnih tekovina i afirmacija vlastitog, stvaralatva, samosvjesnosti?

1.4.3. Posljedice procesa globalizacijeTalas protesta i demonstracija pristalica antiglobalizma koji ovih dana zapljuskuje Evropu upozorava da se, nakon pada Berlinskog zida i univerzalizacije zapadnog modela, savremeni svijet naao na onoj taki sa koje se ili prevladavaju njegove imanentne granice, ili on retardira u nove diktature i totalitarizam. Suprotno oekivanjima, umjesto mira i demokratizacije globalnog poretka, nastupila je trka za globalnom preraspodjelom moi, praena novim tenjama za dominacijom i ekspanzijom. Stoga je epohalna dilema da li e svjetskoistorijski proces globalizma rezultirati globalizacijom emancipacije i demokratije ili trijumfom dominacije i totalitarizma.

Samit G8 pod krvavom sjenkom demonstracija antiglobalista u enovi jula 2001. godine jasno je razgolitio tamne strane globalizacije, posebno onih njenih segmenata koji se odnose na nove mode, zavisnosti, na ekonomske i politike osnove globalne moi. U tom kontekstu postala je jasnija skrivena unutranjost najrazvijenijih drutava. To su drutva demokratskih institucija i institucionalnih kulisa, drutva u kojima su akteri moi vidljivi i nevidljivi, u kojima je mo koncentrisana i rasuta, demokratska javnost mona i nemona, proklamovani ciljevi esto su u obrnutom odnosu sa praktinim koracima, pritiscima i podrkama, kao to su principi unutranje u raskoraku sa principima spoljne politike (R. Nakarada).

U ljeto 1968. Buktinja ekog studenta Jana Palaha, koji se spalio u oaju zbog intervencije trupa Varavskog pakta, osvjetlila je zlo koje se nadnijelo nad njegovom domovinom i Evropom. Da li e krv i rtve demonstranata, posebno ubistvo 23-godinjeg ulijana i batinanje aktivista antiglobalistikog pokreta u enovi u ljeto 2001. godine biti dovoljni da ukau na tamnu stranu i faustovsku prirodu globalizacije, da upozore na novo zlo koje se nadnosi nad planetom? U protivnom, ako ne naemo uspjeno rjeenje problema, imaemo graanski rat svjetskih razmjera izmeu onih koji kontroliu mreu tehnologija, finansijskog kapitala i informacija, i svih onih individua i grupa, nacija i zajednica koje osjeaju da globalizacija predstavlja pretnju njihovom identitetu (A. Turen).

1.5. PROCES GLOBALIZACIJE TRITA I NJEN UTICAJ NA POSLOVANJE PREDUZEAGlobalizacija svjetske ekonomije stvara vie profita ali i vie prijetnji kako za postojee, tako i za potencijalne uesnike u grani. Ova injenica prisiljava preduzea da prave dramatine strateke preokrete u pravcu poboljanja svojih performansi, ne samo da bi bila konkurentnija ve i da bi opstala.Globalizaciju pokree irok i moan skup snaga povezanih sa tehnolokim promjenama, meusobnim ekonomskim integracijama, kolaps komunizma u svjetskim razmjerama i sl.

1.5.1. Karakteristike globalne ekonomijeNova ekonomija nije samo informatika, nego i globalna. Zbog toga niti jedna kompanija na svijetu ne moe se vie smatrati zatienom od konkurencije druge kompanije iz bilo kojeg regiona na planeti zemlji.

Sa druge strane, globalna ekonomija prua ansu ak i malim lokalnim kompanijama da konkuriu bilo gdje na svijetu, nudei svoje proizvode i usluge putem interneta, na primjer.

Slogan misli globalno - djeluj lokalno, kojeg se doslovno pridravaju transnacionalne kompanije, ima svoje znaenje i za sve ostale, a imae sve vie u budunosti.Brzina promjena u novoj ekonomiji je takva da se trita bre mijenjaju od marketinga kompanija, ( 2, str. 36) pa je zbog toga i marketing strategije takvih kompanija danas ve zastario.Zbog nove ekonomije, koju slobodno moemo nazvati i ekonomijom baziranom na znanju, budue uspjene kompanije e biti samo one koje brzo ue.Posmatrano sa aspekta marketinga najvanije e biti da naue kako da to bolje razumiju potroae.

Veoma bitna promjena je prelazak sa strategije osvajanja novih kupaca na strategiju zadravanja postojeih, odnosno nalaenje najboljih naina da se uspostave takvi odnosi sa kupcima koji e dovesti do njihove dugorone lojalnosti kompaniji i njenoj marki. Informaciona podrka ovakvoj marketing strategiji treba da bude baza podataka o kupcima koja je toliko detaljna i aktuelna da omoguava praenje ponaanja svakog individualnog kupca i prilagoavanje njegovim specifinim potrebama i eljama. To ve rade, npr. bolji lanci hotela i maloprodaje i na taj nain postiu dugoronu lojalnost kupaca.Bitne promjene u okruenju oigledno ukazuju da poslovni subjekti ulaze u novu eru konkurencije, koja se sve ee naziva hiper konkurencija.Preduzea koja su na neki nain uivala lokalno-geografsku zatitu u novim uslovima, gube tu zatitu koja im je omoguila prodaju po viim cijenama i na taj nain porast profita.Period adaptacije firme na nove uslove je drastino smanjen. Brzina promjena je vanija nego ikada. Lojalnost proizvodu i marki postaje snano oruje u procesu poslovanja.

Ako misli za dan sij travu.Ako misli za godinu posadi drvo.Ako misli za budunost gaji kadrove.Kineska poslovica

itanjem knjiga spasavamo se neznanja, a itanjem ljudi nevolje.Aforizam

Biti suvie nezadovoljan sobom je slabost, biti suvie zadovoljan je glupost.Pitagora

Knjige i car imaju stranu mo. Car umire.Kineska poslovica

Ko priznaje svoje neznanje pokazuje ga jedanput, ko ga skriva, pokazuje ga vie puta.Japanska poslovica

Ono to mijenja svijet nisu nove ideje, ve njihova primjena.Paulije

Ako brzo kaete da brzo ete kazati neNjemaka izreka

Ne moete nauiti da klizate, a da koji put ne padnete, ivotni led je takav.o

Ne uimo za kolu nego za ivot.