0 - diploma - punimi fundit

Mikroteza – “Objektivat profesionale - Kyç i funksionimit të standardeve, çështjeve dhe temave të edukimit artistik figurativ”

1

Student MND - Bujar Kapllani - 2011

UNIVERSITETI TIRANË

Mikroteza – Mbrojtje e Diplomës

OBJEKTIVAT PROFESIONALE - KYÇ I FUNKSIONIMIT TË STANDARDEVE,

ÇËSHTJEVE DHE TEMAVE TË EDUKIMIT ARTISTIK FIGURATIV

Bujar Kapllani

Dhjetor 2011

KËRKIM SHKENCOR NË EDUKIM

STUDENT MND Bujar KAPLLANI

UDHËHEQËS Prof.As.Dr. Pirro LAZE

DIPLOMË

MND

UNIVERSITETI TIRANË

Fakulti Shkencave Sociale


2


Fakulteti Shkencave Sociale - UT

MIKROTEZA Mbrojtje e Diplomës së MND

OBJEKTIVAT PROFESIONALE KYÇ I FUNKSIONIMIT TË STANDARDEVE, ÇËSHTJEVE DHE TEMAVE

TË EDUKIMIT ARTISTIK FIGURATIV

Realizimi i strategjive në nivelin parauniversitar.

Rëndësia e temës lidhet me realitetin e realizimit të edukimit pamor artistik në arsimin

e lartë për Fakultetin e Edukimit, duke nxjerrë në dritë një sërë problemesh që kërkojnë zgjidhje. Studentët e degëve Mësuesi dhe Parashkollor në Universitetin e Elbasanit, ndodhen të papërgatitur përballë temave, çështjeve dhe standardeve të kurrikulës së edukimit pamor artistik.

Udhëheqës:

Prof.As.Dr. Pirro Laze

Punoi:

Bujar Kapllani

Pedagog Arti - Universiteti Elbasan

Tiranë, Dhjetor 2011.


3


PASQYRA

KËRKIM SHKENCOR NË EDUKIM ..................................................................................................

Rëndësia e temës lidhet me realitetin e realizimit të edukimit pamor artistik në arsimin e lartë për Fakultetin e Edukimit, duke

nxjerrë në dritë një sërë problemesh që kërkojnë zgjidhje. Studentët e degëve Mësuesi dhe Parashkollor në Universitetin e

Elbasanit ndodhen të papërgatitur përballë temave, çështjeve dhe standardeve të kurrikulës së edukimit pamor artistik. .......... 2

1. HYRJE ........................................................................................................................................... 7

Njohja me mjedisin e problemit .............................................................................................................. 7

Koncepti i formulimit të hipotezave ....................................................................................................... 8

Karakteri motivues i studimit .................................................................................................................. 8

Termat “kyç” të kërkimit dhe strukturimit të pyetsorëve........................................................................ 8

Supozimet ............................................................................................................................................. 14

Besueshmëria dhe serioziteti ................................................................................................................. 16

Kufizimi që nxit studimin ..................................................................................................................... 16

Konturimi i problemeve tona në Edukimin Artistik Pamor .................................................................. 17

2. LITERATURA ............................................................................................................................ 18

1. Pse është i rëndësishëm shqyrtimi i literarurës ............................................................................. 18

Dokumentacioni referues ...................................................................................................................... 18

Shikim i përgjithshëm mbi punimet paraardhëse dhe bashkëkohore .................................................... 18

2. Pse kërkimi adresohet në studimin “Kwakman”? ......................................................................... 19

Analiza kritike aktuale e Kwakman ...................................................................................................... 19

Opinione profesionale rreth Kwakman ................................................................................................. 21

Origjinali i saktë i studimit “Kwakman” ............................................................................................... 27

Metoda e zgjidhjes dhe shprehjes së problemit nga Kwakman ............................................................ 27

Detajimi i faktorëve psikologjikë dhe hipotezat e Kwakman ............................................................... 30

Konteksti historik në përgjigje të pyetjeve nga Kwakman ................................................................... 31

Prezantimi i konkluzioneve në studimin “Kwakman” .......................................................................... 33

3. Pse kërkimi adresohet në studimin “Bresler”? .............................................................................. 35

Analiza kritike aktuale e Bresler ........................................................................................................... 35

Opinione profesionale rreth Bresler ...................................................................................................... 36

Origjinali i saktë i studimit “Bresler” ................................................................................................... 39

Metoda e zgjidhjes dhe shprehjes së problemit nga Bresler ................................................................. 39

4. Pse kërkimi adresohet në programit “Barroso”? ........................................................................... 39

Analiza aktuale e programit Barroso .................................................................................................... 39

Origjinali i saktë i studimit “Barroso” .................................................................................................. 40

Përmbledhje e programit Barroso ......................................................................................................... 40


4


3. OBJEKTI I STUDIMIT ............................................................................................................. 44

Objektivat profesionale të artit pamor: ................................................................................................. 44

Përkufizimi dhe efektet e problemit ...................................................................................................... 44

Kuptimi i rrethanave të studimit ........................................................................................................... 45

Kush janë blloqet eksploruese të problemit .......................................................................................... 47

Termat “Kyç” ........................................................................................................................................ 47

Transferimi i eksperiencave të aplikuara .............................................................................................. 51

Objektiviteti i standardeve dhe subjektiviteti metodik .......................................................................... 53

Hermetizimi, pavarësia dhe motivimi i studimit ................................................................................... 54

4. DEMOSTRIMI I OBJEKTIVAVE ........................................................................................... 56

Ilustrimi pamor i objektivave profesionalë ................................................................................... 56

Objektivi i parë ............................................................................................................................. 56

Objektivi i dytë ............................................................................................................................. 57

Objektivi i tretë ............................................................................................................................. 57

Objektivi i katërt ........................................................................................................................... 58

Objektivi i pestë ............................................................................................................................ 58

Objektivi i shtatë ........................................................................................................................... 59

Objektivi i tetë ............................................................................................................................... 60

Objektivi i nëntë ............................................................................................................................ 60

Objektivi i dhjetë ........................................................................................................................... 61

5. METODOLOGJIA ..................................................................................................................... 62

Struktura e kërkimit .............................................................................................................................. 62

Dizenjimi i kërkimit .............................................................................................................................. 64

Ndërtimi instrumentit ............................................................................................................................ 67

Pyetjet e kërkimit – Instrumenti ............................................................................................................ 70

Popullata ............................................................................................................................................... 73

Kampionimi i popullatës së targetuar të nxënësve e studentëve të shkollave. ...................................... 73

Aprovimi ............................................................................................................................................... 74

Struktura e vrojtimit .............................................................................................................................. 74

Sigurimi i anonimatit ............................................................................................................................ 74

Pozita gjeografike ................................................................................................................................. 75

Treguesi cilësor i të dhënave ................................................................................................................. 75

Përgjigjet e përzgjedhura, alternative dhe të detyruara ......................................................................... 76

Pyetjet intervistuese .............................................................................................................................. 79

Çështje të hapura për përgjigje.............................................................................................................. 84


5


Analizimi i të dhënave statistikore ........................................................................................................ 85

Analiza teorike ...................................................................................................................................... 85

Analiza statistikore ................................................................................................................................ 93

Përpunimi dhe analizimi i të dhënave ................................................................................................... 98

6. RAPORT – ARRITJET (GJETJET) ........................................................................................ 123

Përmbledhje e plotë e studimit .................................................................................................... 123

Statistikat shprehëse për rezultatet .............................................................................................. 123

Konteksti i rezultateve të analizuara ........................................................................................... 123

Shpjegimi i rezultateve mbi programin, drejtimin dhe kompetencën ......................................... 124

Shpjegimi i rezultateve mbi kushtet materiale ............................................................................ 126

Shpjegimi i rezultateve mbi profesionalizmin institucional ........................................................ 128

Shpjegimi i rezultateve për përfituesit ........................................................................................ 128

Shpjegimi i rezultateve për përfitimet ......................................................................................... 129

Shpjegimi i plotë për rezultatet e krostabuluara .......................................................................... 130

7. KONKLUZIONE E REKOMANDIME ................................................................................. 132

Përmbledhje e rekomandime ............................................................................................................... 132

Konkluzione e kufizime ...................................................................................................................... 136

8. REFERENCA ............................................................................................................................ 138

Libra .................................................................................................................................................... 138

Tekstet për punën teorike me studentët ............................................................................................... 139

Dokumente .......................................................................................................................................... 140

Konferenca ndërkombëtare ................................................................................................................. 140

Konferencë kombtare .......................................................................................................................... 140

Artikuj ................................................................................................................................................. 140

Bibliografi ........................................................................................................................................... 140

Literatura referuar ............................................................................................................................... 141

9. ANEKSET GRAFIKE .............................................................................................................. 142

FIGURAT ........................................................................................................................................... 142

Figura 1 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor. Interesimi ndaj EAP. ................................. 142

TABELAT .......................................................................................................................................... 143

Tabela nr. 1 - Pasaporta instrumentit .................................................................................................. 143

Tabela nr. 2 - Koha e shpenzuar ......................................................................................................... 144

Tabela nr. 3 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor ............................................................... 144

Tabela nr. 4 - Pyetjet e programit ....................................................................................................... 144

Tabela nr. 5 - Efiçenca e kohës shfrytëzuar ........................................................................................ 144


6


Tabela nr. 6 - Probleme të Artit Pamor .............................................................................................. 145

Tabela nr. 7 - Drejtimi i shkollës ....................................................................................................... 145

Tabela nr. 8 - Specialisti Artit Pamor ................................................................................................. 146

Tabela nr. 9 - Mbështetja, menaxhimi dhe profesionalizmi i mësuesit Artit Pamor ........................... 146

Tabela nr. 10 - Anketimi i mësuesve të lëndës Art Pamor .................................................................. 146

Tabela nr. 11 – Planifikimi lëndës Art Pamor .................................................................................... 147

Tabela nr. 12 - Mjetet financiare dhe ndihma materiale ..................................................................... 147

Tabela nr. 13 – Mjetet financiare dhe ndihma rajonale ...................................................................... 148

Tabela nr. 14 - Institucionet ............................................................................................................... 150

Tabela nr. 15 – Aktivitetet jashtëshkollore ......................................................................................... 151

Tabela nr. 16 – Diplomuar Akademi Arti Pamor ................................................................................ 152

Tabela nr. 17 – Diplomimi i mësuesve sipas punës me grupmoshat ................................................. 154

Tabela nr. 18 – Diplomimi i mësuesve sipas punës me statusin social ............................................... 154

Tabela nr. 19 - Diplomimi i mësuesve sipas punës me gjininë ........................................................... 155

Tabela nr. 20 - Diplomimi i mësuesve sipas kohështrirjes së procesit Art Pamor .............................. 156

Tabela nr. 21 - Diplomimi i mësuesve sipas realizimit të llojeve të vizatimit- ................................... 157

Tabela nr. 22 - Diplomimi i mësuesve sipas realizimit të objektivave programore ............................ 157

Tabela nr. 23 - Diplomimi me vizita galerie dhe studim në akademi arti nga nxënësit ...................... 158

Tabela nr. 24 – Diplomimi i mësuesve me konkurimeve dhe takime me artistë pamorë ................... 159

Tabela nr. 25 - Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim? ............................................................ 160

Tabela nr. 26 – Llojet e Vizatimit ....................................................................................................... 160

Tabela nr. 27 – Vlerësimi programit mӕsimor ................................................................................... 161

Tabela nr. 28 – Standardizimi rajonal në artet pamore ....................................................................... 163

Tabela nr. 29 – Shkollat e cilëve mësuesve funksionojnë qendrat e artit? .......................................... 165

Tabela nr. 30 - Mesataret korrelative të mesLinja, mesForma, mesTekstura dhe mesNgjyra. ........... 166


7


1. HYRJE

Njohja me mjedisin e problemit

Çdo insiativë kërkimore mendoj se më shumë sesa me efiçencën, fillimisht nis me bazat

sasiore të efektivitetit për t’u ndjekur nga arsyetimet dhe argumentimet cilësore të efiçencës.

Edhe në rastin e këtij studimi ka një shtysë nga përvoja në mësimdhënie ku konstatohet

indiferentizmi klasik ndaj edukimit pamor artistik. Kjo duket në mungesën e bazës materiale

e financiare për plotësimin e kushteve të zhvillimit të lëndës, por shkaku fshihet në konceptet

ndërhyrëse të planifikuesve dhe drejtuesve të arsimit 9-vjeçar e atij të mesëm. Moderatorët e

edukimit nacional e lokal ndjejnë të fundit përgjegjësinë e edukimit artistik pamor.

Indiferentizmi i tyre është streha e nihilizmit ndaj rolit të edukimit artistik në modernizimin e

edukimit.

Nga kontaktet e para me studentët e pranuar në fakultetet e edukimit, konstatohet se ata

nuk përzgjidhen me konkurime për aftësitë e tyre në lëndët e edukimit artistik në përgjithësi

dhe prezencë normale fizike. Për më tepër ata nuk kanë as mesataren e duhur për t’u edukuar

si mësues cilësorë.

Kriteret e Procesit Mësimor

Konceptuar prej studentëve në FSHE të UE - 2010

Kategorizimi

Shkëlqyer

Mirë

Mesatar

Dobët

Padëshirueshëm

A. Marrëdheniet e Katër Moduleve të Programit Edukim Pamor Artistik ++++

B. Përballja gjerësisht e grupit mësimor me – 1. “Llojet e Vizatimit” +

C. Përballja gjerësisht e grupit mësimor me – 2. “Teknikat e Vizatimit” +

D. Përballja gjerësisht e grupit mësimor me – 3. “Proces – Art Pamor” ++

E. Përballja gjerësisht e grupit mësimor me – 2. “Didaktik – Art Kontakt” ++

F. Është për t’u shënuar: - Dijet e studentëve të rekrutuar “Kandidat për Mësues dhe Edukatore” +

G. Është për t’u shënuar: - Cilësia dhe Strukturimi i Programit të Edukimit Pamor Artistik +++++

A. Sa dëshirë ndjejnë studentët me – A. Vizatimin nga natyra? ++

B. Sa dëshirë ndjejnë studentët me – B. “Vizatim Dekorativ”? +++

C. Sa dëshirë ndjejnë studentët me – C. “Vizatim Tematik”? +++

D. Sa dëshirë ndjejnë studentët me – A. Teknikën e lapsit, dritë-hije? ++

E. Sa dëshirë ndjejnë studentët me – B. Teknikën e Ngjyrosjes me lapsa? ++

F. Sa dëshirë ndjejnë studentët me – 3. “Proces – Art Pamor”? +++

G. Përvetsimi i konceptimit mbi “Llojet e Vizatimit” +++

H. Përvetsimi i konceptimit mbi “Teknikat e Vizatimit” ++

I. Përvetsimi i konceptimit mbi Parimet dhe Elementët Artistikë – Dy Module Teorike ++

J. Sa janë prezente modelet, baza materiale, ambjenti, biblioteka dhe interneti.? +

K. Sa lehtëson prezenca e një pedagogu profesionist në Artet Pamore? ++++

A. Informacioni mbi “Llojet e Vizatimit” / Literatura/ Biblioteka. ++

B. Informacioni mbi “Teknikat e Vizatimit” / Literatura./ Biblioteka. ++

C. Paanshmëria mbi organizimin e Katër Moduleve mësimore./ Tekstet. +++++

D. Specifikimi i karakterit unik të objektivave për secilin nga Katër Modulet./ Leksionet. +++++

E. - Baza materiale, koha e realizimit të krediteve dhe ambjenti i punës mësimore profesionale. ++

A. Përshtatja maksimale me numërin 30-35 studentë në seminare. +

B. Përshtatja maksimale me numërin 20-25 studentë në seminare. ++

C. Përshtatja maksimale me numërin 15-20 studentë në seminare. +++

D. Përshtatja maksimale me numërin 10-15 studentë në seminare. ++++

E. Përshtatja maksimale me numërin 5-10 studentë në seminare. +++++

F. Përfshirja e procesit prej 120 orësh dhe 10 kreditesh në: - 1 semestër. +

G. Përfshirja e procesit prej 120 orësh dhe 10 kreditesh në: - 2 semestra. ++

H. Përfshirja e procesit prej 120 orësh dhe 10 kreditesh në: - 3 semestra. +++

I. Përfshirja e procesit prej 120 orësh dhe 10 kreditesh në: - 4 semestra. ++++

J. Përfshirja e procesit prej 120 orësh dhe 10 kreditesh në: - 5 semestra. +++++

K. Interesi ekonomik në realizimin sipas - A & G - në përputhje me vlerën e buxhetuar. +

L. Interesi ekonomik në realizimin sipas - D & I - në përputhje me vlerën e buxhetuar. +++++


8


Duke vlerësuar në pesë shkallë kategorike kriteret e procesit mësimor të edukimit pamor

artistik, arrita të realizoj një matje paraprake të nivelit aktual të studentëve të mësuesisë

pranuar në FSHE të UE. Kjo më ndihmoi të konstatoj se problemi nis në shkollimin e tyre të

mëparshëm në shkollën 9-vjeçare. Në pyetjet konfidenciale zgjerohet përshtypja se niveli 9-

vjeçar nuk e zhvillon lëndën edukim pamor artistik, ose shumë pak, formalisht dhe me

mësues jashtë profilit. Pikërisht ky studim duhet të provojë të vërtetën rreth problemit të

edukimit pamor artistik.

Koncepti formulimit të hipotezave

Artet Pamore janë cilësi dhe sasi e matshme e elementeve pamore, konceptuale dhe

objektive në procesin krijues artistik dhe edukim, nëpërmjet elementeve formale të

përdorura specifikisht si; linjë, formë, hije, ngjyrë, raport, përmasë, strukturë, simetri,

teksturë, kompozim, shpërndarje, detaj, stil, rrymë, metodë, lloj vizatimi, gjini,

drejtim artistik, histori arti etj... , të cilat vazhdimisht ndryshojnë:

sipas rastit të materializuar në individë dhe procese teknike të veçanta, p.sh.

Përdorimi kualitativ i linjës sipas metodës së ndërtimit, funksionit, dinamikës,

pozicionit, zhvendosjes, kuptimit përshkrues, mjetit të përdorur etj..

sipas kohës përfaqësuar në etapat dialektike e cilësore, p.sh: Objektivat sipas

konceptim – kompozim – përmasim – proporcionim – strukturim – linearizim

konturim – ndarje grafike – ndërtim me ngjyra – modelim – detaj, ose në stilin,

rrymat, metodat, gjininë, drejtimin, llojin, periudhat artistike etj...

Karakteri motivues i studimit

Ky kërkim cilësor në procesin e edukimit artistik pamor motivohet prej kuptimit të gjerë

që marrin njohuritë e përfituara në programin e edukimit artistik në shkollë. Këto njohuri në

pamjen e thjeshtëzuar duken të parëndësishme në raport me lëndët e tjera mësimore, por

realisht ato përbëjnë një motorr neuropsikologjik në përjetimin emocional e logjik të

përvetsimit të njohurive në lëndët e tjera mësimore. Ato jo vetëm që nuk e pengojnë

zhvillimin e tyre, por janë një bazë e shëndetshme e zhvillimit të inteligjencës kuptimore,

komunikuese dhe zbatuese në forma të reja krijuese.

Për këtë arsyetim do të evidentojmë serinë e shprehjeve që plotësojnë kuadrin e edukimit

pamor artistik, duke u fokusuar në motivimin e këtij studimi, në pamje të parë rutinë dhe i

parëndësishëm, por me shumë të fshehta sociale dhe administrative që pengojnë zhvillimin

cilësor të lëndës dhe formatimin qytetar europian të brezit të ri.

Përtej motivimit, këto shprehje e koncepte do të na ndihmojnë të strukturojmë teknikisht

pyetjet kërkimore në këtë studim, ndaj dhe më poshtë po parashtrojmë çdo element mbi të

cilën ngrihet puna e krijimtarisë në Artin Pamor dhe edukimin artistik pamor në shkollë.

Termat “kyç” të kërkimit dhe strukturimit të pyetsorëve

Kuptimi Motivues i Elementit Linjë Pozicioni i linjës – Gjerësi, Strirje, Lartësi (hollë–trash), Vler/ Grafike (dritë–hije), Këndi

Vendosjes, Vertikal, Horizontal, Pjerrët etj..

Stili - Primitiv, Stili egjiptian, Stili klasik, Stili romak, Stili gotik, Stili bizantin, Stil

realist, Stili Romantik, Stili i arkitekturës popullor, Stili i epokës moderne.


9


Periudha Arti – 6 shekuj / shek. IV para e.s - shek II e.s. / Periudha romantike shek 18 – 19 /

Periudha moderne – shek 19 – 20 , etj....

Koncepte cilësore të artit pamor

Llojet e Artit – Art i observuar dhe arti i krijuar.

Llojet e Vizatimit – Vizatim nga natyra, vizatim dekorativ, vizatim tematik

Skema Pikturimit – 1 ngjyrë monokron, 2 ngjyra komplementare, 3 ngjyra plotësuese, 4

ngjyra plotësuese ose analoge, etj..

Koncepte me vlera të pafundme – Tonaliteti, Nuancimi, Modelimi, Detajimi, Kompozimi

etj..

Degët e artit – Piktura, Skulptura, Dizajni, Kompozimi, Portreti, Peisazhi, Natyra e qetë,

Skulpturë monumentale, Skulpturë e aplikuar, Qeramikë, Skenografi, Tekstil, Grafikë

publicistike, etj...

Shkallët e arteve pamore

– Skicë ide, Boceta, Vizatimi, Pikturimi, Krijimi.

Skicë ide, Maket, Etyd, Realizim skulpturor /Monument krijim.

Konceptimi idesë, Kompozimi, Përmasimi, Proporcionimi, Strukturimi, Linearizimi,

Grafikimi, Kolorimi, Modelimi, Detajimi.

Studim – Natyrë e observuar – Natyrë e qetë, Peizazh, Portret, Figurë njerëzore ose

gjallesash etj..

Nivelet e zhvillimit

– Arti shpellave, Arti skllavopronar, Arti mitologjik, Arti feudal, Arti borgjez, Arti

revolucionar, Arti modern.

Arti primitiv, Arti egjiptian, asiro babilonas, budist, Arti grek, Arti romak, Arti bizantin,

Arti Europian etj...

Arti hermetik, Zhgarravinat, Art parasimbolik, Art simbolik, Art realist, Art abstrakt, Art

surrealist etj...

Nominimi i niveleve cilësorë në natyrën e Arteve Pamore

Emërtimet e teknikave – Vizatimi, Piktura, Skulptura – janë teknika që nuk mund t’i

radhisim, pasi janë të barasvlefshme dhe të ndryshme në funksion cilësor, s’mund të

themi se kanë pikturat vlerë më të madhe se vizatimi, sepse një vizatim i vogël i

Leonardos ka vlerë më të madhe se një pikturë e madhe që porositet në treg, dhe

anasjelltas një pikturë e vogël e Van Gogut ka vlerë më të madhe se një vizatim i detajuar

nga një student i arteve, sepse janë vlera të brendshme cilësore me ndikim faktorësh

personal individual dhe rrethanor që i shndërrojnë në vlera të rankuara si autorë

produkti artisti. Por gjithsesi, secila ka vlerën nominale që kërkon mendim kritik të

specializar për të vlersuar nivelin e produktit, por asnjëherë me arsyetimin se është

vizatimi, piktura a skulptura etj., si nominim që e bën të rëndësishëm.

Krahasim – mendimet janë të vlefshme jo se shkruhen me dorë, me penë, me laps, me

kompjuter, me gojë, me telefon, me skype etj., por në atë që përcjellin.

Artet – Letërsia, Muzika, Artet Pamore, Koreografia, Kinematografia, Teatri, etj..

Nëse këto kanë një renditje, ajo është spontane nga këndvështrimi, kështu që renditja me

kode numerike është arbitrare dhe nuk mund të ketë kuptim bërja e veprimeve të këtyre

vlerave cilësore, që vlerësohen në produktet konkrete të tyre nën ndikimin e faktorëve të

jashtëm e të brendshëm të krijuesit dhe edukatorit në këto fusha të artit.

Zhanret në Artin Pamor emërtohen

Natyra e qetë, Peisazhi, Portreti, Kompozimi, Poezia, Tregimi, Novela, Romani, Drama,

Skenari, Kënga, Vallja, Baleti, Kërcimi, Simfonia, Filmi, Dokumentari, etj...


10


Renditja shkallëzimeve cilësore në natyrën e Arteve Pamore

Metodat e krijimit

Modelimi grafik i toneve - shpesh nga tonet e lehta në tone të forta të dritë – hijes, kur

realizojmë mbushjen me hije të objektit që vizatohet, nëpërmjet lapsit, karbonçinës,

penës, penelit, gishtit etj., por mund të fillojë, kur jemi në modelimin e detajeve në mbyllje

të procesit të vizatimit, nga tonalitetet e forta në ato më të ndriçuara brenda sipërfaqes së

hijes, nëpërmjet përdorimit të gomës, sfungjerit, gërvishtjes së bojës, leckës, gishtit etj...

Mbushja me ngjyra e sipërfaqes së pikturuar nga ngjyra të çelëta – të forta – të çelëta.

Shtimi dhe heqja e plastelinës në skulpturë.

Vendosja e nuancave të ngrohta brenda ngjyrës së ftohtë dhe anasjelltas, vendosja e

nuancave të ftohta brenda ngjyrës së ngrohtë.

Objektivat e realizimit – Janë variabla që renditen nga më “e ulta” në më “të lartën”:

Skicë idet, Boceta, Vizatimi, Pikturimi, Krijimi.

Skicë ide, Maket, Etyd, Realizim skulpturor /Monument krijim.

Konceptimi idesë, Kompozimi, Përmasimi, Proporcionimi, Strukturimi, Linearizimi,

Grafikimi, Kolorimi, Modelimi, Detajimi.

Sa janë diferencat ordinale, por si variabla cilësorë nuk mund të themi sa, se ato varen

nga metodat e realizimit të detyrave të krahasuara:

Modelimi grafik është më i lartë në Vizatimin dritë – hije se sa tek Modelimi grafik në

Pikturë, por sesa nuk e themi dot, se ajo ka vlerë të ndryshme sipas objekteve që janë

vizatuar dhe pikturuar.

Krahasimi i tri vlerave të ndryshme dhe identifikimi i vlerës së ndërmjetme

Pikturë – Vizatim – Skulpturë / Skulpturë – Vizatim – Pikturë.

Vizatim nga Natyra – Vizatim Dekorativ – Vizatim Tematik

Dritë – Theks – Hije

Blu – Jeshile – Portokalli

Tonaliteti – Modelimi - Nuancimi

Shkallëzimi, cilësori i vlerave në natyrën e arteve pamore

Rankimi i vlerave dhe niveleve artistike

Renditja e Ngjyrave;

1. E Verdhë – 3. Jeshile verdhë – 4. Jeshile, 5. Blu e jeshile – 6. Blu – 7. Blu violet – 8. E

Kuqe.

Renditja e niveleve;

1. Vepër e dobët, 2. Vepër e Zakonshme, 3. Vepër e Mirë, 4. Vepër e Jashtëzakonshme, 6.

Kryevepër.

Renditja e reagimit;

1. Nuk më pëlqen, 2. Interesante, 3. Më pëlqen, 4. Më pëlqen shumë.

Renditja e cilësisë

1. I vizatuar, 2. I pikturuar, 3. I detajuar, etj.......

Rankimi i vlerave dhe niveleve artistike – Status “Interval”

o 1.Portokalli – 2. E verdhë portokall – 3. E verdhë – 4. Jeshile verdhë – 5. Jeshile – 6. Blu

e jeshile - 7. Blu – 8. Blu violet – 9. E kuqe – 10. E kuqe portokalli

1. Blu violet – 2. E kuqe – 3. E kuqe portokalli – 4. Portokalli – 5. E verdhë portokall – 6.

E verdhë – 7. Jeshile verdhë – 8. Jeshile – 9. Blu e jeshile - 10. Blu.

o 1.I vizatuar, 2. I pikturuar, 3. I detajuar

1.I pikturuar, 2. I vizatuar, 3. I detajuar

o 1.Nuk më pëlqen, 2. Interesante, 3. Më pëlqen, 4. Më pëlqen shumë.

1. Më pëlqen shumë, 2. Më pëlqen, 3. Interesante, 4. Nuk më pëlqen.

1.Interesant, 2. Më pëlqen, 3. Më pëlqen shumë.


11


Vlerat dikotomike në natyrën e arteve pamore

Elemente artistike;

o Ngjyrat –

E errëta (1. blu, jeshil, violet) – E çelëta (2. Verdhë, rozë, gri),

E ftohta (3 .blu, gri, violet) – E ngrohta (4. jeshile, verdhë, rozë), etj...

o Gama –

Jeshil verdhë (1.verdhë, blu, kuqe) – Violet e kuqe (2.blu, kuqe),

Portokalli (3.verdhë, kuqe) – Blu (4.Violet, jeshil, blu), etj...

o Format –

Rrethore (1.sfera, koni, cilindri) – Këndore (2.kubi, prizmi, piramida),

Të buta (3.draperi, domate) – Të thyera (4.arkë, gotë pije),

Gjeometrike (5.cilindri, piramida) – Biofizike (6.lule, gjethe),

Natyrore (7.guackë breshke, kërmill) – Abstrakte (8.tekstil ose vazo dekorative) etj...

Nivelet e zhvillimit

o Historia – Para epokës sonë (1. Arti shpellave, Arti skllavopronar, Arti mitologjik) –

Epoka jonë (2. Arti feudal, Arti borgjez, Arti revolucionar, Arti modern) etj...

o Stili –

Naiv (1. Arti hermetik, Zhgarravinat, Art parasimbolik, Art simbolik) – Modern (2.Art

realist, Art abstrakt, Art surealist etj...).

Realist (3. Arti egjiptian, asiro-babilonas, budist, Arti grek, Arti romak) – Mesjetës (4.

Arti bizantin, Arti Europian, Arti Gotik, etj...).

o Periudhat –

Primitiv (1.paleoliti, neolit, shpellat) – Modern (2. Arti hermetik, Zhgarravinat, Art

parasimbolik, Art simbolik, Art realist, Art abstrakt, Art surrealist etj...),

Lashtësi (3. Arti shpellave, Arti skllavopronar, Arti mitologjik. Arti primitiv, Arti

egjiptian, asiro-babilonas, budist, Arti grek, Arti romak) – Sot (4. Arti modern,

Ekspresionizëm abstrakt etj).

Shekulli XIX (5. Romantizmi, Realizmi kritik, Impresionizmi, etj..) – Shek. XX (6.

Postimpresionizmi, Kubizmi,etj).

Kushtet preferenciale cilësore në realizimin e edukimit artistik pamor

Vizatimit nga Natyra

Procesi i punës këtu ka vlerë kategorike që realizohet në një proces dialektik, që ndjek

respektimin e kërkesave materiale e të informacionit sipas rëndësisë.

1. Kabinet vizatimi

2. Objekte si modele mësimore

3. Stativ për vendosje modeli

4. Literaturë didaktike e metodike për vizatimin

5. Modele të punuara nga studentët e mirë

6. Materiale të përgatitura nga mësuesi

7. Diskutime me kolegët brenda dhe jashtë profilit

8. Diskutime shkencore brenda dhe jashtë vendit

9. Ekspozime punimesh të studentëve brenda dhe jashtë vendit.

Llojet e vizatimit

1. Vizatimi nga natyra – Proces material njohës

2. Vizatimi dekorativ – Proces mekanik të vepruari e të sjelluri

3. Bisedë – Proces ideal komunikimi kulturor

4. Vizatimi tematik – Proces dialektik material krijues


12


Kuptime me përgjigjet e shumëfishta - në Edukimin e Arteve Pamore Gama –

Jeshil verdhë (1.verdhë, blu, kuqe) – Violet e kuqe (2. blu, kuqe,),

Portokalli (3.verdhë, kuqe) – Blu (4.Violet, jeshil, blu), etj...

Kuptime Sasiore në Artin Pamor

Koncepte Dikotomike / Dritë – Hije, Bardhë – Gri, Gjerësi – Lartësi, Konvekse –

Konkave, Impresive – Dekorative, Simetrike – Asimetrike, Ngjyrë – Nuancë, Ngjyra

ngrohtë – Ngjyra ftohtë.

Koncepte me tri vlera / Dritë – Theks – Hije, Skemë tringjyrëshe pikturimi; Portokalli –

Blu – Jeshile, Kuqe – Blu – Jeshile, Ngjyrë – Vlerë Grafike – Intensitet drite.

Dekoracione Strukturore

– 1Figurë, 2 Figura../ 1 Objekt të madh, 2 Objekte të mesëm, 3 Objekte të vegjël/

1 Motiv të Kuq, 2 Motive Jeshile, 3 Motive Portokalli, 4 Motive Gri etj.../

Mozaiku ka 102 gurë të kuq, 303 jeshil, 517 bezhë, 711 gri dhe 867 gurë të bardhë etj...

Madhësia – Monumenti “X” është 3 x 0.9 metra, kjo piktura “Y” është 40 x 60 cm, etj...

Mosha - Kjo vepër arti është 500 vjet, kjo 2100 vjet, kjo 5600 vjet, kjo 35000 vjet etj...

Kjo vepër artistike është punuar në 3 vite, kjo 5, kjo 10 etj...

Shtrirja e Periudhave artistike në grup mosha 1. 2500 p.e.r – 350 e.s. (arti grek), 2. 500

e.s – 1450 e.s (arti bizantin), 3. 1300 e.s – 1700 e.s (arti rilindjes), etj.

Madhësia intervale e objekteve

o 1.Shumë i vogël– 2. I vogël – 3. Pak i vogël – 4. Disi – 5. Pak i madh – 6. I madh - 7.

Tepër i madh.

1.Shumë i errët – 2. I errët – 3. Pak i errët – 4. Disi neutral – 5. Pak i hapur – 6. I hapur -

7. Tepër i hapur.

1.Shumë larg – 2. Larg – 3. Pak larg – 4. Midis – 5. Pak afër – 6. Afër - 7. Tepër afër.

Raporti në shikimin e objektit gjatë vizatimit

1. Numëri i dritave dhe reflekseve

2. Numëri i tonaliteteve të hijes

3. Numëri i tonaliteteve të dritës

4. Numëri i tonaliteteve të hijes

5. Numëri i toneve të dritës

6. Numëri i pjesëve përbërëse të objekteve

7. Numëri i ngjyrave që përdoren

8. Kontrasti

9. Gama

Kuptimi i koncepteve diskrete, të pavazhduar .Skema ngjyre

1. Monokrone

2. Komplementare

3. Plotësuese e pjesshme trikëndore

4. Katërkëndore

Llojet e linjës

1. E drejtë

2. E thyer

3. E lakuar

Kontrasti

1. Dritë

2. Hije


13


Interval dhe raport sasior jodiskret në; Modelim

1. Tonaliteti

2. Nuancimi

Interval dhe raport kategorik dhe “virtualisht” të vazhduar në; 1. Kompozimi

2. Detajimi

Konceptet e pavarura në artet pamore Modelet

1. Objektet nga natyra

2. Objekte artificiale, sendet

3. Pamja e natyrës

4. Portreti i njeriut

5. Bota e gjallë

6. Bota makro – mikro, etj

Idetë dhe emocionet – botëkuptimi artistik

1. Natyra

2. Shoqëria

3. Historia Arteve etj...

4. Bota e brendshme shpirtërore...etj....

Konceptet e varura në artet pamore Artet Pamore

1. Vizatimi

2. Piktura

3. Skulptura

4. Dizajni

5. Portreti

6. Peisazhi etj.

Teknikat

1. Laps

2. Tush

3. Akuarel

4. Vaj

5. Modelim plastik

6. Gdhendje

7. Derdhje

8. Kolazh

9. Performancë etj.

Konceptet e kontrollit në artet pamore 1. Shija artistike

2. Elita e ambientit krijues

3. Kultura artistike

4. Kualifikimi profesional artistik i krijuesit

5. Mundësitë materiale

6. Gjykimi kritik i produktit artistik

7. Vlerësimi i medias


14


8. Mbështetja e tregut në këmbimin e vlerës

9. Interesimi i shtetit për artet

10. Përfaqësimi i besueshëm i administrimit kulturor

11. Institucione të përgjegjshme ndaj arteve

12. Nxitja e vullnetit në brezin e ri

13. Edukimi rigoroz i arteve pamore në shkolla

Supozimet

Nëse ne do të shohim me prioritet edukimin artistik pamor, do të kemi edhe një

gjykim të shëndetshëm për Artin Pamor në thelb dhe nga ana tjetër do të kemi fëmijët dhe

brezin e ri me koncepte të qarta profesionale jo nihiliste mbi prodhimtarinë artistike të

artistëve shqiptarë, bashkëkombasve, shokëve. Kjo do të ndërtonte qytetarin e kulturuar

jashtë nacionaliteteve, krahinizmave, politikave, gjinive dhe snobizmave për vetëm “artin e

majave”.

Le të supozojmë një koncept ndërhyrës moderator në Historinë e Arteve Pamore

Zhvillimi i peizazhit të Sali Shijakut (“X”) është i ndikuar nga natyra e pranverës, kur

çelin e lulëzojnë ngjyrat (“Y”), por kemi një dëshirë të fshehur në atë kohë (para viteve ’90)

për të shprehur gjuhën e pasur koloristike të piktorëve postimpresionistë të shekullit XIX,

veçanërisht të Van Gogut (“Z”). Pra mund të themi se arti i Van Gogut mund të shihet dhe

analizohet si një variabël moderator në vitet ’70 në Shqipëri. Kjo do e ndihmonte brezin e ri

të shtonte respektin e vemendjen për artistët shqiptarë të diktaturës, të cilët me vështirësi

aplikonin kulturën e tyre moderne dhe evoluonin talentet e tyre.

* Roli moderues i arteve pamore

Le të analizojmë një rast tjetër, të Leonardo da Vincit, i cili jetoi dhe përcaktoi

fillimin e Rilindjes Europiane në Italinë e shek. XV; ai mund të merret si produkti i tri

koncepteve më poshtë.

Pavarësia - Leonardo kishte një koncept të ndryshëm nga kanonet e artit pamor gotik

e bizantin, ai kishte një koncept të qartë mbi pavarësinë e natyrës, ndaj edhe i studjonte

nëpërmjet vëzhgimeve dhe vizatimeve të gjitha pamjet që lidheshin me natyrën si; malet,

lumenjtë, pemët, zogjtë, fluturimet, mekanikën e anatominë njerëzore, botën e gjallë, kuajt,

njerëz, kafshë, portrete bashkëkohësish, autoportrete, studjoi ndërtimin e sistemeve

inxhinjerike, shkruajti traktate mbi artin, mendimin filozofik, mbajti qëndrim të pavarur

politik, studjoi mirë natyrën dhe rregullat e besimit religjoz, u përplas me abuzimet e pushtetit

të tyre, etj....

Ndikimi – Leonardo e njihte më së miri trashëgiminë kulturore, shkencore dhe

artistike të antikitetit dhe mesjetës. Ato ndërvepronin natyrshëm si koncepte moderatore,

veçanërisht Artet Pamore të Greqisë së Lashtë; piktura, skulptura, letërsia, mendimi

materialist, kultura e re italiane me influencë në antikitet, si ajo e Dantes, reformimi i

pushtetit të kishës, demokratizimi i pushtetit të borgjezisë së italisë që po bashkohej, etj.........

Krijimtaria - Pikturat e Leonardos janë të papërsëritshme në magjinë e fshehur të tyre,

si kryevepra e pikturës në historinë e njerëzimit. Vlen pasqyrimi i portreteve të punuara nën

observimin natyror të tyre dhe ndikimin kulturor të perceptimit të tij, gjatë pikturimit.

Pikturat e Leonardos ishin krijime konceptesh artistike të varura nga pavarësia e natyrës dhe

ndikimi moderator i kulturës progresive të Rilindjes Italiane. Vlen të përmendet portreti i

“Mona Lizës”, punuar prej tij për tri vite punë, nën ndikimin e natyrës dhe rievokimeve të

kulturës klasike, realiste e moderne gotike, si dhe nën ndikimin e koncepteve historike-


15


shoqërore të kohës. Po të tilla janë edhe zbulimet teknike të bëra tashmë etalon i

pandryshueshëm, siç është shasia e automobilave, i cili akoma sot vazhdon të jetë strukturë e

automjeteve moderne. Etj.. – Pikturat e tij rilindën bukurinë e formave të natyrës që kishte

parë në modelet e antikitetit grek, duke rrëzuar kanonet e ngurta të pikturës mesjetare gotike.

Mendoj se ky perceptim shkencor i problemit të edukimit artistik pamor do të rriste së

tepërmi seriozitetin e qëllimit të arsimimit të brezit të ri, por edhe do të rriste dëshirën dhe

vullnetin e fëmijëve për të qenë aktivë e eficentë në orën mësimore të edukimit artistik pamor

dhe të lëndëve që lidhen me ilustrimin vizual të memorjes historike, gjeografike, fizike etj...

* Roli ndërhyrës i Arteve Pamore

Procesi krijues i një artisti piktor a skulptor, është pothuaj identik me atë të krijimit të

një fëmije në lëndën e edukimit pamor artistik. Një fëmijë (ashtu si edhe një artist) kur

realizon një vepër artistike ndjehet brenda një hapësire ku ndërthuren tri faktorë që janë

variabël konceptesh;

a. Vlerësimi i mësuesit, ambientit, shoqërisë, kolegëve dhe miqve për punën e

realizuar,

b. Ndërhyrja e frymës së brendshme krijuese të fëmijës, që edukohet dhe ka një

vlerësim mbi veten dhe punën,

c. Varësia ndaj reagimeve që kanë të bëjnë me kënaqësinë ose zhgënjimin rreth

rezultatit të vlerësimit të pavarur rreth punës së tij në përfundimin e veprës.

Ndërhyrja pozitive

- Lidhet me kompleksitetin e kënaqësive që fiton fëmija përballë kushteve të

pavarura, që duam apo s’duam ne, ato ekzistojnë pavarësisht prej dëshirës

sonë, por veçse na mbetet të punojmë e përpiqemi për ndryshimin e tyre. Ka

rëndësi vlerësimi pozitiv prej ambjentit ku ushtron shkollimin; jeton; kolegët;

miqtë; specialistët e niveleve më të larta; institucionet e artit etj.., gjithësecili i

shprehur në sasi numerike, sipas koifiçientit të rëndësive reciproke midis tyre.

- Lidhet me besimin e ushqyer dhe krijuar në ndërgjegjen e fëmijës nga puna e

shkollës nën ndikimin e ambjentit. Vetëvlerësimi i fëmijës, duke marrë

parasysh kohën e harxhuar në realizimin e veprës, raportin me natyrën gjatë

punës, vlerësimi i krahasuar i veprës nëpërmjet moderimit të saj me

eksperienca nga shokët e tjerë të klasës, shkollës, nga historia botërore e artit,

materialet e përdorura, teknikat e zbatuara, dashuria me të cilën e ka realizuar

apo çmimin me të cilin e ka vlerësuar punën e tij financiarisht etj....

- Lidhet me respektin e shëndetshëm ndaj ambientit, por edhe me një vlerësim

“kryelartësie” për punimin e kryer prej tij, nëpërmjet aftësisë profesionale të

zotëruar, e cila rezulton si një marrëdhënie e shëndetshme funksionale në

raportin social e profesional ndërmjet palëve nxënës-shkollë. Ambjenti dhe

shkolla vlerson e merr kënaqësinë e së bukurës dhe kuptimit që të ofron

punimi artistik i fëmijës, ndërsa fëmija merr forca të reja për të shtuar studimin

në fushën profesionale të edukimit pamor artistik dhe të ndihmojë kuptimin e

çështjeve dhe problemeve të lëndëve të tjera me punimet e tij në lëndën e

edukimit pamor artistik. Fëmija në këtë mënyrë nuk lejohet të bjerë në psikoza

mohuese për punën e vet, por përkundrazi e sheh atë në formën e një besimi që

e njëson me realitetin njerëzor, që sheh me optimizëm të ardhmen e punës së

tij, ndërsa publiku dhe institucionet shihen si baza e ushqimit të një pune

frytdhënëse, duke u vrojtuar si produkt i përbashkët historiko-shoqëror,

psikologjiko-etik, ndjesor-racional, prodhues-porositës.


16


p.s. – Fëmijë të tillë që kanë përjetuar suksesin janë në përgjithësi nxënësit e

shkollave perëndimore si në Danimarkë, ose shkollat kombëtare; pak prej tyre

në Tiranë.

Ndërhyrja negative

Lidhet me kompleksitetin e pakënaqësive që i shkaktohen fëmijës pavarësisht

përballë mungesës së kushteve, ose mosvlerësimit të punës.

- Lidhet me mosbesimin e ushqyer dhe krijuar në ndërgjegjen e fëmijës nga

mosrealizimimi apo edhe mosfunksionimi i lëndës edukim pamor artistik.

Nga mosvënia në provë e aftësive të tyre të fshehura.

- Lidhet me mosekzistencën reciproke të ambientit dhe mosrespektimin të

aftësive personale të fëmijës. Fëmija lëshohet para psikozave mohuese për

punën e tij dhe e sheh atë si një hendek që e ndan me realitetin njerëzor dhe

nuk shpreson në të ardhmen e personalitetit të tij, ndërsa publiku dhe

institucionet shihen si pengesë e kryerjes të veprave të tjera, të cilat nuk

përbëjnë ndonjë vlerë shoqërore. Kjo ndikon edhe në dëshirën e fëmijëve që

kur të rriten të largohen atje ku respektohen, ose ka ambjente të bukura e

çlodhëse.

Besueshmëria dhe serioziteti

Ilustrime nga Artet Pamore Artistët kanë një vetëdije shumë të lartë vlerësimi për veten dhe jetën, ndaj edhe nuk

ndalen në punën e tyre krijuese me orë të tëra, duke harxhuar mjaft nga koha e jetuar e tyre,

në realizimin e veprave, studimin e natyrës, studimin e eksperiencave botërore të artit

përparimtar në pikturë, skulpturë, vizatim etj...eksperimentojnë materiale, teknika e koncepte

të panjohura më parë. E gjithë kjo edhe nën ndikimin e brendshëm mohues ndaj ambjentit

artistik mediokër. Por karakteristike është se vazhdon me këmbëngulje punën e tij dhe nëse

mundet, largohet prej atij ambjenti në një tjetër ambjent më frutdhënës për përkushtimin ndaj

punës së tij. Ndryshe ata vetizolohen dhe rebelojnë në heshtje. Këta janë gjeni në profesionin

dhe artin e tyre, aq sa kanë “thyer” epoka.

Artistë të tillë mund të themi; Van Gog nuk shiti asnjë punim tërë jetën dhe jetoi i

varfër me pikturat, që sot shiten me 30-100 milion euro, Janaq Paço theu skulpturat nudo të

tij, nën ndikimin përçmues të ambjentit armiqsor ndaj artit “ndryshe”, August Rodin vuajti

nderin e përdhunuar të mjeshtrit, nga komisionet mediokre, të cilët përsosmërinë e

skulpturave ia çmuan si kopjime kallupesh, etj.... Këto janë raste të shumta, relativisht të

përsëritura në çdo kohë, të cilat janë të matshme nga ana sasiore, për të dëshmuar rolin e

pavarësisë së ambjentit ku jeton njeriu.

Por ka edhe raste kategorike kur artistët edhe pse të suksesshëm ndaj ambjentit kanë

përjetuar momente sporadike të tilla nga të cilat janë arratisur. Leonardo Da Vinçi u largua

nga ambjenti konfliktual plot luftra e meskinitete pabesish të Italisë për në Francë, ku edhe

vdiq. Ai mori me vete kryeveprën e tij (“Mona Lizën”) dhe disa nga studimet e vyera mbi

shkencën, artin dhe natyrën njerëzore.

Kufizimi që nxit studimin

Mos harrojmë e njejta gjë ndodh edhe me fëmijët që nuk favorizohen nga këta faktorë

të “padukshëm” për problematikën e edukimit të brezit të ri në arsimin 9-vjeçar dhe ai i


17


mesëm. Ata gjithashtu mund të vetizolohen dhe rebelojnë në heshtje. Por njëkohësisht prej

tyre do të dalin edhe armata e ardhshme e mësuesve për edukimin e brezave pasardhës për

dy-tri dekada.

Duhet të jemi të qartë se, kur nxënësi realizon një punim artistik, ndjehet brenda një

hapësire ku ndërthuren pavarësia ambjentit, puna individuale dhe programi i lëndës edukim

pamor artistik.

Konturimi i problemeve tona në Edukimin Artistik Pamor

Ky studim pikërisht, ka si qëllim qartësimin e këtyre marrëdhënieve dhe përcaktimin

nëpërmjet hipotezave dhe kërkimeve cilësore të literaturës dhe atyre sasiore matëse të të

dhënave sipas metodologjive të grumbullimit të të dhënave, përpunimit dhe analizimit të tyre.

Në përfundim të kërkimit do të përcaktohen se në ç’nivel janë:

1. Kushtet e pavarura të ambjentit dhe programit

2. Niveli ndërhyrës në pjesëmarrje i fëmijëve

3. Mësuesit në varësi të Programit të lëndës Edukim Pamor Artistik, në arsimin 9-vjeçar

e atë të mesëm.


18


2. LITERATURA

1. Pse është i rëndësishëm shqyrtimi i literarurës

Dokumentacioni referues

Në kapitullin “Shqyrtimi i literaturës”, dokumentohet formati i punës në lidhje me

kërkimin e temës;

“Objektivat profesionalë - Kyç i funksionimit të standardeve, çështjeve dhe temave të

edukimit artistik figurativ”.

Ky kapitull përfshin një rishikim tërësor të paraardhësve në fushën e edukimit pamor

artistik dhe të veprave bashkëkohore, analizave aktuale të mendimit profesional dhe

sigurimin e burimeve të sakta mbi lidhjen e temës.

Kapitulli “Shqyrtimi Literaturës”, ndihmon për të njohur lexuesit me llojet e burimeve të

përdorura në mënyrë tipike në fushën ku do të studjohet tema. Analizon kuptimin e

supozimeve, metodave statistikore dhe konstrukteve ndërtimore të përdorura në fondin e

madh të literaturës.

Një pjesë thelbësore e studimit është shkruar përgjithësisht nga vetë trajtimi i problemeve

dhe përvojave personale, si dhe vëzhgimeve me kuptim të gjerë, në lidhje me fushën e

kërkimit shkencor, duke treguar se si puna lidhet me studimin e kësaj teme të zgjedhur. Kjo

punë gjithashtu ndihmon për të treguar rëndësinë e kësaj pune studimore.

Konteksti i gjerë historik, nëpërmjet “Shqyrtimit të Literaturës” do të dëshmojë se

studimi është një hap thelbësor në procesin drejt përgjigjes shkencore ndaj një pyetje mbi:

“rolin e objektivave profesionale në procesin mësimor”, dhe jo thjesht një "raport", ndërmjet

asaj që ka qenë dhe asaj që është duke u bërë në procesin e edukimit.

Shikim i përgjithshëm mbi punimet paraardhëse dhe bashkëkohore

Shqyrtimi i literaturës na mundëson një sfond të plotë të të gjitha botimeve përkatëse

në lidhje me këtë temë kërkimore, që studjohet. Kjo do të sigurojë kontekstin historik dhe një

freskim të plotë të gjendjes në fushën aktuale të edukimit artistik, ashtu si e kemi situatën për

momentin. Në përgjithësi, shqyrtimi i literaturës duhet të paraqitet në mënyrë kronologjike,

por edhe nga problematika. Në përmbledhjet e shqyrtuara, dalin në pah të gjitha supozimet kritike, hipotezat, metodat

analitike dhe përfundimet e nxjerra. Të gjithë këto informacione përfshihen në seksionin e

shqyrtimit të literaturës. Literatura paraqitet e përshtatshme edhe për një lexues pa ndonjë

njohuri paraprake të veçantë përfshirë në shqyrtimin e edukimit artistik. Shqyrtimi i literaturës ka sens kronologjik e historik. Shpjegon se si tema e studjuar

përshtatet në këtë histori. Pse është i rëndësishëm? Çfarë pyetjesh e bëjnë të kërkojë atë që nuk është adresuar më parë? Cilat janë problemet e mundshme në kryerjen e kërkimeve në këtë fushë? Si i kam kapërcyer këto?

Shqyrtimi literaturës demostron marrëveshjen e temës që studjohet me studimet

ekzistuese. Konceptet përkatëse të temës në studim ndërtojnë rrugën e tyre përmes

shqyrtimeve kërkimore të kaluara dhe aktuale, në këtë mënyrë lexuesi përfundon leximin e


19


kapitullit me një kuptim të plotë të kontekstit dhe nevojës për studimin e objektivave

profesionale. Çdo argument ose përfundim i temës në studim, mund të konsiderohet si një pjesë e

shqyrtimit të literaturës. Në mbyllje shqyrtimi i literaturës i referohet propozimit për të

adresuar pyetjen kërkimore.

2. Pse kërkimi adresohet në Studimin “Kwakman”

Analiza kritike aktuale e Kwakman

Objekti i studimit

Problemi që shtron ky artikull mendoj se nuk është një problem i ri apo i vjetër në

sistemet e edukimit, pasi ashtu si merret në trajtim prej Kwakman vitet e fundit, po ashtu

edhe në procesin shkencor të edukimit, në shkollat shqiptare, ndjehet handikapi i zbulimit të

faktorëve dhe objektivave që nxisin aktivitetin profesional të të nxënit.

Veçanërisht do të shfrytëzoj shtysën “personale”, jo vetëm si krijues në fushën e artit, por

edhe si punonjës edukimi në lëndët artistike pamore. Pra, kjo temë mendoj se trajton një

problem të rëndësishëm të kërkimit shkencor në edukimin pamor artistik, pasi në këtë fushë

jemi para një situate që kërkon zgjidhje, është një çështje që mund të ketë mundësi zgjidhjeje

dhe vetëm në rast se secili mësimdhënës në këtë fushë arrin të jetë një kërkues empirik

profesional i teorive që organizon subjekti mësimor i edukimit artistik pamor. Zbulimit të

faktorëve që ndikojnë në pjesëmarrjen e mësuesve në veprimtari profesionale të të nxënit

është një problem me sens pozitivist, i cili nxit nxënësin dhe studentin të verifikojë njohuritë

dhe dijet e përfituara gjatë procesit ilustrues të tyre. Jemi para një sistemi bindjeje të

përgjithëshme (paradigme) që bazohet në hipoteza ontologjike, epistemologjike dhe

metodologjike mbi kushtet mësimore, nivelin e nxënësve dhe profesionin e mësuesit.

Paradigma me hipoteza ontologjike na shtyn të mendojmë dhe konstatojmë, që ka diçka për

t’u njohur në këtë mospërputhje të emërtimeve profesionale të mësuesve me subjektet

lëndore dhe boshllëkut material të ambienteve ku zhvillohen këto procese edukimi

profesional të shkëputura krejt prej veprimtarive që bazohen në realizimin e objektivave

profesionale.

Trajtimi i këtij problemi mundësohet nëpërmjet studimit të hipotezave epistemologjike

dhe në ndikim të transformimit cilësor e empirik të dijes në metodologjinë e mësimdhënies

me anën e objektivave të lëndës.

Artikulli përshkruan dy studime në fushën e mësimdhënies, të cilat lidhen me ambjentin

e punës mësimore të mësuesit.

Studimi i parë synon në zhvillimin dhe përcaktimin e punës mësimore të mësuesit në

ambjentin e punës dhe eksplorimin e faktorëve nxitës të punës së tyre në këto ambjente

pune. Ky artikull bazohet në konceptimin e ambjentit të punës mësimore të mësuesit si

pjesëmarrje në veprimtari mësimore profesionale.

Studimi i dytë mbështetet në pyetje kërkimore shkencore për të cilat mund të merret

përgjigje në përputhje me një ekspertizë nga ana e mësuesit profesionist. Pyetjet lidhen me

veçoritë e problemit në artikull që janë;

1- Në çfarë niveli marrin pjesë mësuesit në veprimtari profesionale mësimore?

2- Cilët faktorë nxisin këtë pjesëmarrje?

Rezultatet nga përgjigjet e këtyre pyetjeve kanë për qëllim të demaskojnë mospërputhjen

e madhe midis teorisë dhe praktikës në mundësitë për mësimdhënie profesionale në

ambjentin e punës, nga ana e mësuesit.


20


Aktualiteti

Në çështjen “Perspektiva në mësimdhënjen e Mësuesit” (1.1), përcaktohet rëndësia e

problemeve të ndryshëm duke cituar se mësimdhënia aktive dhe konstruktive është “tejmase

e influencuar prej një ekzistence të dijes dhe besimit individual dhe se është vendosur në

kontekste kuptimore të veçanta”. Kjo thekson rëndësinë e studimit të këtyre problemeve të

mësimdhënies dhe konsiderimin e influencimit të saj prej pikpamjeve të njerëzve, që

angazhohen në arsim. Aty evidentohet rëndësia e jo vetëm trasmetimit të dijeve në trajtën e

veçorive dhe pikpamjeve, por edhe në atë se sa mësimdhënia e mundësohet prej krijimit të

ambientit favorizues të mësimdhënies, prej të cilit mësuesit jashtë profilit mësimor i rrethon

përgjegjësia për punën mësimore të tyre. Kjo verifikohet nëpërmjet proceseve të shtrira në

kohë duke vëzhguar fenomenet dhe pikpamjet të cilat vinë nga tradita dhe shkojnë drejt

krijimit të modeleve të reja praktike.

Mësuesit, shprehet aty Kwakman, nuk orientojnë kryesisht faktet bazë të dijes në

mësimdhënie, por ata përpunojnë koncepte të reja të përmbajtjes dhe pedagogjisë, dhe janë

duke marrë një rol të ri në këtë proces kohor. Pra, apekti i kërkimit sasior vlerësohet në

testimin e teorive të ndryshme, por edhe në krijimin e teorive të reja, nën influencimin e

zhvillimeve të veprimtarive profesionale të së ardhmes dhe atyre tradicionale, që ndihmojnë

mësuesit të punojnë si të njohin thelbin. Pra, kjo mundëson një shtrirje të natyrshme të dijes

dhe mësimit, duke i shtrirë eksperincat e mësuesve brenda dhe jashtë klasës, vetëm kështu

ata shndërrohen në aktorë kyç në drejtimin dhe organizimin e procesit mësimor, duke

përfshirë një spektër të gjerë problemesh dhe teorike prej pjesëmarrjes së mësuesve. Ky

trajtim sasior empirik i ambientit të procesit mësimdhënës ofron dy studime.

Studimi parë konstaton vështrimin teorik dhe kërkimin empirik në mënyrat se si mësuesit

veprojnë në ambientet e tyre të punës mësimore.

Studimi i dytë nxit përcaktimin e punës së mësuesit në ambientin e mësimdhënies për të

ndërtuar modelin empirik të shpjegimit të punës mësimore në ambientin e punës.

Pozimi i problemit në artikull

Në çështjen; “Mësimdhënia mësuesit në ambientin mësimor, duke u angazhuar në

veprimtari profesionale mësimore” (1.2).

Pyetja; “Në çfarë mënyrash punojnë mësuesët në ambientet e tyre të punës?”

Ky kontekst shprehet në kërkimin e parimeve dhe objektivave të procesit mësimor në

fushën e përmirësimit të shkollës dhe teorive organizative të mësimdhënies. Kjo mundëson

prezantimin e elementeve, që përcaktojnë punën e mësuesit dhe këndvështrimin e vetes

brenda procesit, nga vetë mësuesit.

Pika fokale e artikullit është; “mësimdhënia dhe pjesëmarrja në veprimtaritë profesionale

janë harmonizuese dhe se aktiviteti është pjesë përbërëse e punës mësimore ku bën pjesë

mësuesi”. Në këtë çështje të artikullit, ndjekim një sërë pyetjesh që shtrohen prej studiuesve

me pikpamje të ndryshme brenda ambienteve të ndryshme ku zhvillohen proceset mësimore.

Pyetjet vijnë e shtjellohen përreth problemeve të tilla si; fenomenet, veprimtaritë, pikëpamjet,

harmonizimi, konteksti, zhvillimi, individualiteti, profesionalizmi, natyra sociale,

vetëdrejtimi procesit mësimor, politika, kultura, kërkimi, projektet, bashkëpunimi,

përgjegjësia, planifikimi, zbatimi, vlerësimi etj...

Gjithsesi në këtë artikull metodat e punës mësimore profesionale fokusohen në katër

kategori, ndër të cilat tri janë të nivelit individual të mësimdhënies dhe një i nivelit

bashkëpunues.


21


Kategoria e parë merret me leximin.

Leximi fokuson grumbullimin e të dhënave e informacioneve me vështrim dhe zhvillime

të reja, duke influencuar në fusha profesionale të tilla si lëndë të reja mësimore, metoda dhe

manuale të reja mësimdhënieje, prurje të reja pedagogjike dhe zhvillime të reja shoqërore të

cilat kanë angazhim në edukimin dhe mësimin në përgjithësi.

Kategoria e dytë merret me veprimin.

Merret me eksperimentimin i cili nuk ka për qëllim shtimin e eksperiencave të reja (siç

veprojnë metodistët e përgjithshëm) por shtojnë idetë e reja të cilat shtyjnë përpjekjet në

zhvillimin e praktikave profesionale brenda klasës mësimore.

Kategoria e tretë merret me reflektimin Reflektimi largon mësuesin nga mënyrat e zakonshme, drejton atë në metodat e mësimit

dhe e ofron me vlefshmërinë e informacionit që shumfishohet në burime të shumta brenda

zhvillimit të punës.

Kategoria e katërt merret me bashkëpunimin.

Bashkëpunimi në procesin e mësimdhënies, i cili është i rëndësishëm në zhvillimin

profesional, duke siguruar mësuesët me kthimin e informacionit dhe përqasjen me idetë dhe

sfidat e reja. Pra fokusimi përmblidhet në përshkrimin e zhvillimit profesional si; “Një proces

nëpërmjet të cilit mësuesit sigurojnë dijen, teknikat dhe vlerat e reja të cilat përmirësojnë

shërbimin e tyre në shërbim të klientëve (tregut të punës!)”.

Opinione profesionale rreth Kwakman

Problematika e artikullit

Sipas fokusimit të problematikës së shqyrtuar në studimet e Bankës Botërore dhe

OECD, për investimin e dijeve dhe aftësive që nxisin zhvillim, investimin e dijeve për të

gjithë, shohim se ky artikull na mundëson efektivitetin e dijeve dhe aftësive për të gjithë, pasi

Kwakman përshkruan dy studime në fushën e mësimdhënies, të cilat lidhen me ambjentin e

punës mësimore të mësuesit.

A. Studimi i parë synon në zhvillimin dhe përcaktimin e punës mësimore në

ambjentin e punës dhe eksplorimin e faktorëve nxitës të punës tyre në këtë ambjent pune.

Studimi bazohet në konceptimin e ambjentit të punës mësimore të mësuesit si pjesëmarrje

në veprimtari mësimore profesionale.

B. Studimi i dytë mbështetet në pyetje kërkimore shkencore për të cilat mund të

merret përgjigje në përputhje me një vëzhgim. Pyetjet lidhen me veçoritë e problemit në

artikull që janë;

1. Në çfarë niveli marrin pjesë mësuesit në veprimtari profesionale mësimore?

2. Cilët faktorë nxisin këtë pjesëmarrje?

Rezultatet e këtyre pyetjeve kanë qëllim të demaskojnë mospërputhjen e madhe midis

teorisë dhe praktikës në mundësitë për mësimdhënie profesionale në ambjentin e punës.

Pajtohem. Plotësisht me këtë studim.

Pse? - Studimi i parë ofron konceptin e punës mësimore përtej studimit tradicional

në shkollë, duke e vendosur bazën e dijes profesionale si parakusht efektiv për reformat

mësimore, për përmirësimin e cilësisë së edukimit, rritjen e pavarsisë së të nxënit dhe

përputhjen e dijeve me kërkest e zhvillimit ekonomiko-social.


22


Studimi i dytë ofron perceptimin inteligjent të investimeve që duhen bërë në drejtim të

profesionalizimit të dijes. Studimi dytë argumenton rrugën e grumbullimit të të dhënave që

ndihmojnë për të kuptuar eficencën e trajtimit profesional të dijeve.

Ky studim qartëson të gjithë për arritjen e një reforme arsimore përtej sistemit të

inputeve, pasi nxit interesin ndaj përmirësimit të kushteve materiale e konceptuale në

ambjentin mësimor, duke u fokusuar në; - Përmirësimin e klimës mësimore profesionale në

klasë; - Trajnimin profesional të mësuesve të veprimtarive mësimore profesionale; - Kriterin

profesional të teksteve dhe normat edukative përgjegjëse të standardizimit mësimor

profesional; - Vëzhgimin e detajuar të rezultateve gjeneruese, që nxisin aftësitë prodhuese të

të nxënit në mënyrë të pavarur nga nxënësit.

Një nga problemet aktuale të sistemit tonë arsimor ku evidentohen dije të

përgjithshme gjeneralizuese, mund t’i referohet këtij studimi i cili vlerëson konceptin

gjenerues të dijes profesionale.

Dijet profesionale rrisin përgjegjësinë e llogaridhënies për nivelin profesional të

mësuesve dhe administruesve të ambienteve të punës mësimore, pasi kërkohet puna analitike

profesionale e koncepteve teorike të programit mësimor dhe të rezultateve praktike.

Sfondi Studimit

Pra kjo temë studimi, trajton një problem të kërkimit shkencor, pasi jemi para një

situate globale që kërkon zgjidhje dhe, ashtu si argumentohet, është një çështje që mund të

ketë mundësi zgjidhjeje, por vetëm në rast se secili mësimdhënës arrin të jetë një kërkues

empirik profesional i teorive, që organizojnë subjektet mësimore. Situata e zbulimit të

faktorëve, që ndikojnë në pjesëmarrjen e mësuesve në veprimtari profesionale të të nxënit,

është një problem me sens pozitivist i cili nxit nxënësin dhe studentin të verifikojë njohuritë

dhe dijet e përfituara gjatë procesit ilustrues mësimor të tyre. Jemi para një sistemi bindjeje të

përgjithëshëm (paradigme), që bazohet në hipoteza ontologjike (ku?), epistemologjike

(çfarë?) dhe metodologjike (si?). Paradigma e hipotezës ontologjike të studimit, na shtyn të

mendojmë, se ka diçka problematike për t’u njohur në edukim, në këtë mospërputhje të

emërtimeve profesionale të subjekteve lëndore dhe boshllëkut material të ambienteve ku

zhvillohet procesi mësimor profesional i shkëputur prej veprimtarive të bazuar në objektiva

profesionale. Trajtimi i këtij problemi mundësohet nëpërmjet hipotezave epistemologjike

dhe në ndikim të transformimit cilësor e empirik të dijes në metodologjinë e mësimdhënies.

Pajtohem. Me optikën e kondicionimit të këtij studimi

Pse? - Problemi që shtron ky artikull mendoj se nuk është një problem i ri apo i

vjetër ne sistemet globale të edukimit, pasi ashtu si merret në trajtim prej Kwakman vitet e

fundit, po ashtu edhe në procesin shkencor të edukimit në shkollat shqiptare, ndjehet

shqetësimi i zbulimit të faktorëve dhe objektivave, që nxisin aktivitetin profesional të të

nxënit. Veçanërisht do të tregoja shtysën time “personale” jo vetëm si krijues në fushën e

artit, por edhe si punonjës edukimi në lëndët artistike pamore.

Ky problem shpesh herë keqkuptohet nga studiuesit shkencorë të arsimimit dhe edukimit

në përgjithësi, ata shqetësohen kur për zhvillimin profesional të mësuesve të shkollës 9-vjeçre

përmenden termat “standard” dhe “objektiva”. Por si argumenton në hyrjen e artikullit

Kwakman, kjo ka një sens pozitiv, deri sa në sensin ontologjik dhe dialektik ka gjithmonë

diçka për t’u njohur. Kush është kjo gjë që duhet njohur? – Në rastin e përvojës time

profesionale janë “standardet” dhe “objektivat”, por jo në konceptin e prekjes dhe ndërrimit

të tyre, siç “preken” ta kuptojnë metodistët e pedagogjisë së përgjithshme. Standardet nuk

ekzistojnë më nëse vlerësohen “tabu”, ato janë të gjalla dhe dinamike, ato jetojnë vetëm nën

veprimin e objektivave profesionale nga një mësues i trajnuar profesionalisht dhe se këto


23


objektiva qartësojnë dhe domosdoshmërinë e një investimi ekonomik e inteligjent të

ambjenteve të punës mësimore, sipas Bankës Botërore dhe OECD.

Përkundrejt efektivitetit të studiuesve metodistë, që i kategorizojnë standardet të

ngurtësuara brenda profilizimit lëndor, mësuesit profesionalisht të trajnuar i shohin

objektivat profesionale si kyç të eficencës së realizimit të këtyre standardeve lëndore, duke

respektuar kriterin që është dija e re dhe novacionin normativ të funksionimit të standardit.

Ky novacion është autoriteti i mësuesit të trajnuar profesionalisht, ky novacion është

metodologjia specifike lëndore e realizimit të dijeve, është mënyra dhe rruga se si zhvillohet

procesi mësimor dhe ambjenti ku kryhet ky proces.

Aktivitetet profesionale të mësimdhënies bazohen mbi këtë novacion normativ, që

reformon kurrikulat, pa ndryshuar kriteret e standardeve, të cilat synojnë formimin e dijeve

dhe janë koncepte esenciale mbi formimin e dijeve. Aktivitetet profesionale shkelin mbi

objektiva realizimi, po këtë bën dhe procesi mësimdhënies; duhet të shkelë mbi objektiva që

të realizohen dijet e standardizuara profesionale..

Pra do të pranonim se metodistët e pedagogjisë së përgjithshme ndërtojnë modelet, të

cilat çmontohen prej mësuesve të trajnuar profesionalisht dhe rindërtohen përsëri duke i

zvendësuar objektivat normative të përgjithshme me objektivat efiçente e profesionale në

përputhje me kriteret standardizuese të dijeve.

Kjo është shpesh arsyeja e keqkuptimit ndërmjet metodistëve të përgjithshëm të

edukimit dhe atyre profesionistë mbi monopolin e standardeve. Ky është dhe argumenti pse

mësuesët e trajnuar profesionalisht gjejnë mirëkuptimin në Strategjinë Europiane të Arsimit

mbi efiçencën e standardeve të edukimit.

1. “Perspektiva në mësimdhënien e mësuesit”

Në këtë çështje “Perspektiva në mësimdhënjen e mësuesit” (1.1), përcaktohet rëndësia e

praktikave të ndryshme të studimit të studentëve dhe metodave të mësuesve profesionistë,

duke cituar se mësimdhënia aktive dhe konstruktive është;

“Tejmase e influencuar prej një ekzistence të dijes dhe besimit individual dhe se

është vendosur në kontekste kuptimore të veçanta” (Borko & Putnam, 1996, p. 674)

Kjo çështje thekson rëndësinë e matjes së këtyre praktikave të mësimdhënies dhe

konsiderimin e influencimit të saj prej pikëpamjeve të njerëzve që angazhohen në arsim. Aty

evidentohet rëndësia e jo vetëm trasmetimit të dijeve në trajtën e praktikave dhe pikëpamjeve,

por edhe në atë se sa mësimdhënia mundësohet prej krijimit të ambientit favorizues të

mësimdhënies nga ku mësuesit e tjerë gjejnë përgjegjësinë në punën mësimore të tyre. Kjo

verifikohet nëpërmjet proceseve të shtrira në kohë duke vëzhguar ato praktikat dhe

pikëpamjet të cilat vijnë nga tradita dhe shkojnë drejt krijimit të modeleve të reja praktike.

Mësuesit, shprehet aty Kwakman, kryesisht nuk orientojnë faktet bazë të dijes në

mësimdhënie, por përpunojnë koncepte të reja të përmbajtjes dhe pedagogjisë dhe janë duke

marrë një rol të ri në këtë proces kohor. Pra aspekti i kërkimit sasior, vlerësohet në testimin e

teorive të ndryshme, por edhe në krijimin e teorive të reja, nën influencimin e zhvillimeve të

veprimtarive profesionale të së ardhmes dhe atyre traditcionale që ndihmojnë mësuesit të

punojnë si të njohin kuptimin, duke shtruar pyetjen “Në çfarë niveli marrin pjesë mësuesit në

veprimtari profesionale mësimore?” . Pra kjo mundëson një shtrirje të natyrshme të dijes dhe

mësimit, duke i shtrirë eksperiencat e mësuesve brenda dhe jashtë klasës, duke shtruar

pyetjen – “Cilët faktorë nxisin këtë pjesëmarrje?”. Vetëm kështu mësuesët shndërrohen në

aktorë kyç në drejtimin dhe organizimin e procesit mësimor, duke përfshirë një spektër të

gjerë praktikash profesionale dhe pjesëmarrjeje teorike prej tyre. Ky hulumtim sasior empirik


24


i ambientit të procesit mësimdhënës ofron dy studime; Studimi i parë konstaton vështrimin

teorik dhe kërkimin empirik në mënyrat se si mësuesit veprojnë në ambientet e tyre të punës

mësimore, dhe Studimi i dytë nxit përcaktimin e punës së mësuesit në ambientin e

mësimdhënies për të ndërtuar modelin empirik të shpjegimit të punës mësimore në ambientin

e punës profesionale.

Pajtohem me orientimin që duhet të ketë procesi mësimdhënies.

Pse? - Duke referuar thënies se kjo praktikë mësimdhënieje ndikohet nga ekzistenca

e dijeve dhe bindjeve individuale, mendoj se këtu kemi të bëjmë me një model të

përgjithshëm që pranon influencimin prej pikëpamjeve profesionale dhe praktikave

individuale. Kjo në rastin tim argumentohet me njohjen e problemeve që trajton edukimi

pamor artistik, duke njësuar standardizimin e tyre në pikëpamjen profesionale, por edhe duke

integruar influencimin e eksperiencave personale të verifikuara nëpërmjet proceseve

mësimore pedagogjike të shtrira në një aktivitet profesional e pedagogjik mjaft të gjatë, gati

25 vite. Ky proces i gjatë aktiviteti të mësimdhënies profesionale ka rritur atë që quhet

rëndom përgjegjësinë ndaj punës mësimore dhe ka shtuar pretendimet e mia profesionale se

ky proces nuk mund të vazhdojë më të realizohet në ambiente pune të zbrazura materialisht

dhe jo favorizuese për krijimin e praktikave dhe modeleve të reja

Nga vëzhgimet e mia profesionale gjatë veprimtarisë mësimore, kam konstatuar në

nivel të ngjashëm me pyetjet e shtruara më sipër se;

a. Vështrimi teorik është baza e kuptimit të problemeve që trajtohen në praktikat

profesionale, duke zgjidhur hapat dhe objektivat që mund të realizohet procesi i

mësimdhënies dhe të nxënit profesional;

b. Përshtatja e ambjentit të punës është domosdoshmëri për shtimin e efiçencës së

programit mësimor, duke ofruar materiale, modele, literaturë etj..

2. Mësimdhënia e mësuesit në ambientin mësimor, duke u angazhuar në

veprimtari profesionale mësimore

Në çështjen “Mësimdhënia e mësuesit në ambientin mësimor, duke u angazhuar në

veprimtari profesionale mësimore” (1.2), shtrohet pyetja përshkruese mbi problemin që

trajton artikulli, duke na prezantuar situatën në të cilën zhvillohet. Pyetja se: “Në çfarë

mënyrash punojnë mësuesët në ambientet e tyre të punës?” tenton një investigim

eksperiencash, të cilat ofrojnë pohimin natyral të dijes, gjë e cila siguron kontekstin

kërkimor shkencor të dijes. Ky kontekst shprehet në kërkimin e parimeve të punës mësimore

në fushën e përmirësimit të shkollës dhe teorive organizative të mësimdhënies. Kjo

mundëson prezantimin e elementeve që përcaktojnë punën e mësuesit dhe këndvështrimin e

vetes brenda procesit nga vetë mësuesit. Pika fokale e artikullit është;

“Mësimdhënia dhe pjesëmarrja në veprimtaritë profesionale janë

harmonizuar dhe se aktiviteti është pjesë përbërëse e punës mësimore”,

(Putnam & Borko, 2000, p. 4).

Në këtë çështje të artikullit, ndjekim një sërë pyetjesh që shtrohen prej studiuesve me

pikëpamje të ndryshme brenda ambienteve të ndryshme ku zhvillohen proceset mësimore.

Pyetjet vijnë e shtjellohen përreth problemeve të tilla si; ndryshueshmëria, veprimtaritë,

pikëpamjet, harmonizimi, konteksti, zhvillimi, individualiteti, profesionalizmi, natyra sociale,


25


vetdrejtimi procesit mësimor, politika, kultura, kërkimi, projektet, bashkëpunimi,

përgjegjësia, planifikimi, zbatimi, vlerësimi etj...

Për më tepër bashkëpunimi supozohet si pikë fokale për të krijuar një kulturë mësimdhënie

dhe mbështetjesh për të ndërtuar një komunitet i cili në procesin mësimor të ardhshëm i

përkrahur, i stimuluar dhe i domosdoshëm për mësuesit në zhvillimin profesional. Pra

gjithsesi, metodat e punës mësimore profesionale fokusohen në katër kategori, ku tri janë të

nivelit individual të mësimdhënies dhe një e nivelit bashkëpunues. Kategoria e parë merret

me leximin e informacioneve, të dhënave dhe njohurive. Leximi fokuson grumbullimin e të

dhënave me vështrim dhe zhvillime të reja, duke influencuar në fusha profesionale të tilla si

lëndë të reja mësimore, metoda dhe manuale të reja mësimdhënieje, prurje të reja

pedagogjike dhe zhvillime të reja shoqërore të cilat kanë angazhim në edukimin dhe mësimin

në përgjithësi. Kategoria e dytë merret me veprimin e cila merret me eksperimentimin i cili

nuk ka për qëllim shtimin e eksperiencave të reja (siç veprojnë metodistët e përgjithshëm),

por shtojnë idetë e reja të cilat shtyjnë përpjekjet në zhvillimin e praktikave profesionale

brenda klasës mësimore. Kategoria e tretë merret me reflektimin i cili është kapak guri i

zhvillimit profesional dhe parakusht i njohjes dhe ndryshimit të mënyrës së zakonshme.

Reflektimi largon mësuesin nga mënyrat e zakonshme, drejton atë në metodat e mësimit dhe

e ofron me vlefshmërinë e informacionit që shumëfishohet në burime variable brenda

zhvillimit të punës. Kategoria e katërt merret me bashkëpunimin në procesin e

mësimdhënies, i cili është i rëndësishëm në zhvillimin profesional, duke siguruar mësuesit me

kthimin e informacionit dhe përqasjen me idetë dhe sfidat e reja.

Pajtohem me konceptimin e punës së mësuesit në përputhje me angazhimet

profesionale.

Pse? - Mënyrat e synuara në artikull lidhen me investigimin e eksperiencave që

pasurojnë me dije natyrale procesin mësimor. Në lëndën e edukimit pamor artistik të

zhvilluar nga mësues të trajnuar profesionalisht si piktorë, skulptorë ose dizajner kemi

harmonizim të veprimtarive profesionale individuale të tyre me përmirësimin e punën

mësimore në shkollë dhe teorive të mësimdhënies.

Ky konceptim mundëson angazhimin e eksperiencave të ndryshme profesionale në

procesin e mësimdhënies, duke zgjeruar veprimtaritë e gjalla jetësore të dijeve, p.sh; dijet

mbi artet pamore nuk mund të zhvillohen pa pasurimin me fakte reale e të shpjegueshme nga

njëmësues piktor, skulptor apo dizajner.

Harmonizimi i objektivave profesionale me standardin e dijeve në edukimin artistik

pamor mund ta bëjë vetëm një artist i cili ofron kontekstin normativ të zhvillimit të

objektivave profesionale (hapat didaktikë) me kriteret bazë të vlerës së dijeve në këtë lëndë.

Individualiteti cilësor i mësimdhënies së mësuesit të artit lidhet vetëm me rritjen e

aftësive profesionale brenda fushës së tij.

Objektivat profesionale sipas mendimit tim pajtohen me natyrën sociale, duke

mundësuar vetëdrejtimin e procesit të mësimdhënies mbi orientimet e politikave dhe

kulturave moderne të artit kombëtar dhe atij progresist perëndimor. Çdo projekt dhe

bashkëpunim i procesit të mësimdhënies në lëndën e edukimit artistik me problemet e

trajtuara në fushën e arteve pamore, realizohet vetëm me dijet konceptuale dhe kulturën mbi

funksionimin e objektivave profesionale të artit.

Përgjegjësia për njohjen, kuptimin dhe aplikimin e këtyre objektivave, i përket mësuesve

të trajnuar profesionalisht si artistë të cilët planifikojnë temat mësimore mbi bazën e

respektimit të kritereve bazë në standardizimin efektiv të tyre, por me një bindje profesionale

se realizimi i tyre efiçent kryhet nëpërmjet normëzimit të procesit metodik mësimor me anën e

objektivave profesionale që janë: - Konceptimi, Kompozimi, Përmasimi, Proporcionimi,

Strukturimi, Konturimi, Kontrasti Grafik, Ngjyrimi, Modelimi dhe Detaji.


26


Vlerësimi i objektivave është i padefinueshëm si model i gatshëm për çdo kategorizim

mësimdhënsish, por është një proces normativ që buron nga vetdija e brendshme empirike e

profesionale.

Bashkërendimi i këtyre objektivave është pika fokale e kulturës profesionale të

mësimdhënies në edukimin pamor artistik në të ardhmen, stimulues dhe i domosdoshëm për

mësuesit me zhvillim profesional.

Objektivat janë të integrueshme me metodat profesionale, fokusuar në katër kategori

(propozuara nga Kwakman), nga të cilat tri janë individuale dhe një bashkëpunuese.

Kategoria e parë që merret me leximin e informacioneve, të dhënave dhe njohurive,

fokuson grumbullimin e të dhënave me vështrim dhe zhvillime të objektivave profesionale,

duke influencuar në zgjerimin e koncepteve të tilla si përzgjedhja e objekteve dhe materialeve

në ambjentin e veprimtarisë mësimore profesionale, prezantimi i metodave dhe manualeve të

reja profesionale të mësimdhënies, modele të reja pedagogjike në mësimdhënien e artit dhe

zhvillime të reja shoqërore, kulturore e artistike, të cilat kanë dobi në edukimin dhe mësimin

në përgjithësi.

Kategoria e dytë që merret me veprimin, zhvillon mundësitë për eksperimentimin për

kompozimin e objekteve dhe ideve që vizatohen, përmasimin e madhësive të objekteve,

proporcionimin e formave të tyre, konstruktimin vëllimor e gjeometrik të tyre, vizatimin e

lirë e profesional të kontureve të objekteve, ndërtimi grafik i dritë-hijeve të objektit, ngjyrimi

dhe nuancimi i pamjes së objektit, shkrirja e modeluar e dritë-hijeve dhe ngjyrave dhe

përfundimisht përpilimi i hollësive dhe detajeve gjallëruese. Siç e shohim ashtu si edhe kjo

kategori që nuk ka qëllim shtimin e eksperiencave të reja (siç veprojnë metodistët e

përgjithshëm) por shtimin e ideve të reja, të cilat shtyjnë përpjekjet në zhvillimin e praktikave

profesionale brenda klasës mësimore. Po kështu edhe objektivat profesionale shkojnë në të

njejtin drejtim, duke synuar pasurimin e dijeve në eksperienca të tjera.

Kategoria e tretë që merret me reflektimin është kapak guri i zhvillimit profesional dhe

parakusht i njohjes dhe ndryshimit të mënyrës së zakonshme të mësimdhënies. Reflektimi

largon mësuesin nga mënyrat e zakonshme, e orienton atë në zgjedhjen e metodave

profesionale të mësimdhënies dhe ofron dije që pasurohen nga eksperienca e parë në të dytë,

duke prefeksionuar nivelin tekniko-artistik të objektivave profesionale.

Kategoria e katërt që merret me bashkëpunimin në procesin e mësimdhënies, është i

rëndësishëm për zhvillimin profesional, duke aftësuar mësuesët në aplikimin e dijeve, si dhe

përqasjen e tyre me idetë dhe sfidat e reja, që ofron zhvillimi i kulturës dhe arteve kombëtare

dhe botërore.

Ndaj jo vetëm pajtohem me problemet se si janë trajtuar në këtë studim, por gjej me

vend të shprehem se, konceptet e zhvilluara këtu, mbështesin edhe argumentet e mia

profesionale mbi objektivat profesionale e artistike si “kyç” i kuptimit dhe realizimit të

standardeve në edukimin artistik pamor të brezit të ri. Por duke shtuar edhe njëherë se

objektivat nuk ndryshojnë standardet, siç pretendojnë disa metodistë të përgjithshëm

pedagogjikë kur dëgjojnë të flitet për termin “standard”, të cilët nuk kanë pikëpamjen dhe

bindjen profesionale se standardet janë një makinë që duhet ndezur dhe vënë në lëvizje për

gjenerimin e dijeve. Këtë gjë e realizojnë vetëm funksionimi i objektivave profesionalë në

edukimin pamor artistik ; - Konceptimi, Kompozimi, Përmasimi, Proporcionimi, Strukturimi,

Konturimi, Kontrasti Grafik, Ngjyrimi, Modelimi dhe Detaji. Këto objektiva janë tregues i

autoritetit profesional të mësuesit në lëndën e edukimit artistik pamor, por ky autoritet nuk

mund të jetë atribut i çdo mësimdhënësi, por vetëm i atyre që kanë përfunduar shkollë

profesionale artistike dhe njëkohësisht me mësimdhënien, ushtrojnë profesionin e artistit

pamor figurativ.


27


Ky fokusim pajtues pasqyrohet edhe në citimin e mëposhtëm:

“Një proces nëpërmjet të cilit mësuesit sigurojnë dijen, teknikat dhe vlerat e reja të

cilat përmirësojnë shërbimin e tyre në shërbim të klientëve (tregut të punës!)”, (Hoyle &

John,1995, p. 17).

Nuk pajtohem me faktin se ky artikull mund të jetë i plotë pa analizën e objektivave

profesionalë të lëndës edukim pamor artistik.

Pse? - Studimi i zhvillimit dhe përcaktimit të punës mësimore në ambjentin e punës

dhe eksplorimit të faktorëve nxitës të punës së tyre në këtë ambjent pune, nuk mund të jetë

konkret nëse nuk e shohim në marrëdhënie me njohjen, kuptimin dhe aplikimin analitik e

sintetizues të Objektivave profesionalë të edukimit pamor artistik.

Konceptimin e ambjentit të punës mësimore të mësuesit si pjesëmarrje në veprimtari

mësimore profesionale, është i paspecifikuar pa prezencën e Objektivave profesionalë të

edukimit pamor artistik.

Origjinali i saktë i studimit “Kwakman”

Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003, fq. 149-170

“Faktorët ndikues të pjesëmarrjes së mësuesve në veprimtari profesionale të të nxënit”

Kitty Kwakman

– Departamenti Kurrikulave, Fakulteti i Shkencave të Edukimit dhe Teknologjisë –

Universiteti Twente – Holandë

Metoda e zgjidhjes dhe shprehjes së problemit nga Kwakman

Përshkrimi

Në faqen 154 studiohen pjesëmarrja e 16 mësuesve në shkollën e ciklit të dytë. Nga këta

mësues, 7 japin histori, 5 matematikë, 4 gjermanisht, të cilët kanë një eksperiencë

bashkpunimi 6 deri 33 vite pune dhe vetëm 5 prej tyre janë femra. Atyre iu është bërë 50

minuta intervistim i regjistruar, nga ku temat e trajtuara prej tyre adresohen në:

zhvillimet bashkëkohore janë duke influencuar në praktikën e mësimdhënies

harmonizimi me vendin e punës dhe zhvillimet e reja

të nxënit nga mësimdhënia ( “të nxënit”? dhe “nxënia”?)

situatat sfiduese, zhvillimi personal dhe profesional i tyre përgjatë karierës

pjesëmarrja dhe vlerësimi në veprimtari të posaçme të programit mësimor, dhe

bashkëpunimi me kolegët

Aty përshkruhen 32 veprimtari të ndryshme të mësimdhënies, brenda procedurave të

identifikimit të problemit, duke pasur në konsideratë referimin e veprimtarisë që kryenin të

koduara apo maskuara veprimtaritë profesionale që përdoreshin vazhdimisht në metodat e

krahasuara. Fragmentet e analizuara shfaqin një tendencë bashkëpunimi në përmbajtjen e

ndërveprimit. Të tëra këto veprimtari kanë karakteristikat e kategorive të leximit,

eksperimentimit, reflektimit dhe bashkëpunimit. Pra këtu kemi manipulimin e një variabli

duke parë ndikimin në ato të tjera. Dhe konstatohet se me përjashtim të 6 veprimtarive, të

tjerat janë të lidhura me veprimtaritë profesionale të mësimdhënies, të cilat shërbejnë si

instrument i dobishëm analize.


28


Analiza nëpërmjet këtij instrumenti ofron kategorizimin e veprimtarive, duke prmbledhur;

në lexim – studimin e literaturës së çështjeve lëndore, leximin e revistave profesionale,

studimin e metodave të mësimdhënies, leximin e gazetave,

në eksperimentim – mbështetja e studentëve të mësojnë studimin e mjeshtërive,

përgatitja individuale e mësimeve, eksperimentimi me metoda të reja mësimdhënie, ndërtimi i

materialeve mësimore, ndërtimi testeve, punimi me metodë të re,

në reflektim – mbikqyrja e studentit nga mësuesit, administrimi i trajnimit të drejtimit,

trajnimi i kolegëve, administrimi i reagimit të nxënësit,

në bashkëpunim - *tregim historie, *ndihmë – pyetje për ndihmë, dhënie ndihme,

*shpërndarje – materialesh, ideve rreth ndryshimit, botimeve instruktuese, ideve rreth

këshillimit të nxënësit, ideve rreth edukimit, *bashkim pune – kordinim, bashkim

angazhimesh, përgatitje leksionesh, përfshirje ndryshimesh, dhe

jashtë kategorizimit / tjetër – nxënësit këshillues, zbatimi i detyrave të paprogramuara në

planin mësimor, detyrat e trajnuara të administrimit, organizimi i veprimtarive jashtë

programit për nxënësit, përshtatja klasës me nxënësit, të vetmësuarit.

Kjo ndarje e veprimtarive, në situatën e mësipërme, përshkruan vëzhgimin, numërimin

dhe matjen e frekuencave të variablit, veprimtari profesionale ose jo, jashtë kategorizimit.

Zgjidhja dhe shprehja

Studimi duhet ndërtuar në kushte natyrale, jo me synimin për të saktësuar hipotezat

ose për të testuar modele konceptuale.

Cili është interesi i zgjidhjes dhe shprehjes së problemit? – Nxjerrja e faktorëve në

marrëdhënie me punën e mësuesit, konceptuar si pjesëmarrje në veprimtari profesionale

mësimore.

Ku janë rezultatet? – Janë studiuar vetëm efektet e faktorëve personalë, të detyruar dhe të

ambientit në punën profesionale të mësuesit.

Ku janë mundësitë e realizueshme të metodës? – Faktorët e supozuar më sipër mund të jenë

indirekt të ndikuar në mbështetje ose pohim, këto marrëdhënie duhen marrë parasysh.

Trajtimi i shembullit dhe praktikës në çështjen 2.1. të studimit të Metodës në

artikull, evidenton këto probleme në sajë të shqyrtimit, me anën e një pyetësori për të

tërë mësuesit në 10 shkolla hollandeze të ciklit të dytë, përzgjedhur jo rastësisht. Të

tëra këto shkolla mbështesin edukimin e nivelit të dytë në më tepër se dy nivele

brenda gjashtë qytetesh të mesme dhe tri krahina të vogla përreth tyre, të cilat janë

ftuar në studim.

Nga 60 shkolla, 13 pranuan anketimin dhe nga këto 10 ishin të gatshme të shpërndanin

pyetsorin midis mësuesve të stafit të tyre.

Sa nga 60 shkollat e “X” vendi ju përgjigjën pozitivisht studimit kërkimor? - 13

Sa nga 13 shkollat e “X” vendi janë të interesuara në temën kërkimore të pyetsorit? – 10

Sa nga 60 shkollat e “X” janë të interesuara në rezultatet shpërblyese të shpenzimeve? - 10

Sa nga 10 shkollat e interesuara përfaqësojnë nivelet e edukim fillestar profesional? - 5

Sa nga 10 shkollat e interesuara përfaqësojnë tërë nivelet si edukim i përgjithshëm? - 3

Sa nga 10 shkollat e interesuara përfaqësojnë nivelin më të ulët si edukim fill. prof.? – 2

A përputhet ky proporcion i niveleve të shkollës me proporcionet e popullatës saj? - Po

Si është raporti në mësuesit që u përgjigjën pyetsorit dhe sa jo?

– 59 % e mësuesve u përgjigj pyetësorit ( nga 939 përgjigjen 542).

Si është raporti gjinor në mësuesët që u përgjigjën pyetsorit?

– 367 burra dhe 170 gra (68.3% me 31.7 %).

Sa është mosha mesatare te mësuesët që iu përgjigjën pyetsorit? – 45.8 vjeç.

Sa është mesatarja e eksperiencës në punë te mësuesët që iu përgjigjën pyetsorit?–20.1 vite.


29


Sa është mosha në shumicën e mësuesve që iu përgjigjën pyetsorit? – Mbi 40 vjet (74.7 %).

Si është raporti profesional te mësuesët që u përgjigjën pyetsorit?

– 174 mësues të gjuhës, 33 %, 99 mësues të shkencës, 18.8 %, 79 mësues të shkencave

sociale, 15 %, 76 mësues të artit dhe edukimit sportiv, 14.4 %, 60 mësues në edukimin

profesional, 11.1 %, 40 mësues në çështje kombëtare të programit, 7.6 %.

Trajtimi i përmasës së veprimtarisë profesionale të mësimdhënies në çështjen 2.2. të

studimit të Metodës në artikull.

Sa është vargu i veprimtarive që rrjedhin prej studimit cilësor?

– 32 veprimtari profesionale të mësimdhënies.

Si janë formuluar veprimtaritë profesionale të mësimdhënies?

– Në një artikull secila ose dy veprimtari përmasuar në një artikull të përbashkët. Si p.sh. –

“Trajnimi i Perceptimit ose Udhëheqja” + “Trajnimi Kolegëve” = “Vëzhgimi Klasave

Kolegjiale” / ose “Komisionet e Bashkimit” përmasohet prej dy artikujsh që lidhen me

komisionet e bashkimit dhe informimin e konsultimin e ndjekur me drejtimin e shkollës.

Sa veprimtari janë hequr nga lista e supozuar për mësuesët pjesmarrës? – 8 veprimtari.

Cilat janë veprimtaritë e përjashtuar nga lista e supozuar për mësuesit pjesëmarrës?

– Përgatitja individuale e mësimit, Ndërtimi i testeve, Punimi me metodë të re,

Bashkëbisedimi me kolegët, Koordinimi, Zbatimi i detyrave jashtë programit, Ndërveprimi i

klasës me nxënësit, Të mësuarit.

Sa veprimtari kemi ku pak mësues janë pjesëmarrës? – 4 veprimtari.

Cilat janë veprimtaritë ku pak nga mësuesët janë pjesëmarrës?

– Mësuesët mbikqyrës të studentit, Këshillimi nxënësve, Mësimi detyrave të drejtimit,

Organizimi aktiviteteve jashtë programit.

Si është renditja e veprimtarive brenda kategorisë së reflektimit? – E limituar.

Sa dhe si janë testet pilot?

– Ato mund të jenë dy – Një nga bashkëveprimi me nxënësit/Hetimi i reflektimit në veprim. I

dyti shpjegimi i reflektimeve individuale/Reflektimi individual në mësim.

Sa janë veprimtaritë profesionale të riformuluara, teste pilot? – 21

Si ndahen? – Katër kategori.

Cilat kategori janë? – Leximi, Eksperimenti, Reflektimi dhe Bashkëpunimi.

Sa artikuj në kategorinë e leximit teston pyetsori?

– Tri aktivitete / Literatura e çështjeve mësimore, Revista Profesionale, Udhëzime mësimore.

Sa artikuj në kategorinë e eksperimentit teston pyetsori?

– Tri aktivitete / Mbështetja e studentëve në studimin e aftësive të punës, Eksperimentimi me

metodat e reja, Ndërtimi i materialeve mësimore.

Sa artikuj në kategorinë e reflektimit teston pyetsori?

– Katër aktivitete / Vëzhgimi kolegjial, Reagimi nxënësve, Reflektimi individual, Kurthi

reagimit në bashkëveprimin e klasës.

Sa artikuj në kategorinë e eksperimentit teston pyetsori?

– Njëmbëdhjet aktivitete / Dy për Kërkimin dhe Dhënien e Ndihmës / Pesë për Përdorimin e

Materialeve dhe Ideve ( një studim sasior të materialeve dhe katër studime cilësore të ideve;

Novacioni, Instruktimi, Këshillimi nxënësit, Edukimi përgjithshëm) / Katër për Punën e

Përbashkët – botkuptimet e përbashkëta, dhënia e opinioneve, përgatitja e përbashkët e

mësimeve, rëna dakort me to


30


Detajimi i faktorëve psikologjikë dhe hipotezat e Kwakman

Faktorët

Një shpjegim i parë Cili është kombinimi i aspekteve motivues në drejtim të vetmësuarit? - Qëndrimet,

aftësitë, stilet, karakteristikat e personalitetit.

Një sqarim i dytë Çfarë është origjina e procesit të vetmësuarit? - “Më pak një funksion i karakterit

individual të ndryshimeve të personalitetit dhe më tepër një funksion i faktorëve kontekstualë

ku njerëzit gjejnë vetveten, është më shumë i ndikuar prej faktorëve të shumtë rrethanorë,

duke gjallëruar faktorët e ndryshëm individualë me më pak vlerë shpjeguese”. (Candy,

1991).

Pse të vetmësuarit nuk mund të jetë thjesht çështje e moralit? - Candy argumenton se

qëndrimet dhe kuptimet personale e proceseve individuale janë më të rëndësishme për t’u

drejtuar, natyrshëm në situata të veçanta dhe të kufizuar në kontekst......, ndërsa atmosfera në

të cilën ato angazhohen është proces mësimor i drejtuar në një nivel të sigurtë.

Cilët janë tri faktorët personalë që veçon Candy? - Atmosfera; qëndrimet profesionale

dhe vlerësimet e veprimtarive profesionale të mësimdhënies.

Faktori parë,

Cilës domethënieje iu referohen qëndrimet profesionale? - Referohet rolit të ri

profesional të mësuesve dhe përgjegjsive të këtij roli, si detyrë për t’u kryer në ditët e sotme.

Faktorët e dytë dhe të tretë

Cilët janë faktorët vendimtare në procesin e zhvillimit të të menduarit si një pasqyrë

gjykimi në mënyrën si ndërveprojnë?

-Karakteristikat personale dhe rrethanore në kuptimin natyror, nëpërmjet gjykimit të

hollësive të ndryshme të çdo veprimtarie të ndarë profesionale të mësimdhënies.

Faktorët personalë të katërt dhe të pestë shpërthejnë nga puna e teorisë së stresit.

“A është supozuar që stresi dhe mësimdhënia janë në marrëdhënie reciproke?”,

“A e dëmton stresi pjesëmarrjen në veprimtaritë profesionale të mësimdhënies?”,

“A është drejtuar puna kërkimore në të shumtën në shpjegimin e stresit e jo në

shpjegimin e procesit mësimor?”.

A është i mjaftueshëm stresi për të sqaruar arsyetimin themelor konceptual? – Po.

A luan mësimdhënia një rol të fuqishëm brenda këtij modeli? – Po.

A është vështruar stresi si një variabël i rëndësishëm personal për t’u përfshirë në

modele kërkimore? – Po.

A është stresi një koncept i përbërë e i përcaktuar në shumë mënyra të ndryshme? – Po.

A marrin pjesë ndjesitë njerëzore në proces? – Po.

Për këto përgjigje mbështetemi në mënyrën se si stresi është përcaktuar dhe matur nga

kërkuesit gjermanë, brenda një hapësire të kërkimit të stresit të mësuesit.

Sa faktorë të besueshëm përfshihen në model?

- Dobësia emocionale dhe Humbja e mjeshtërisë personale.

Si rezultat i kujt veprojnë pesë faktorët detyrues?

- I modeleve social-psikologjike të stresit të punës që vepron ndërsa kërkesa e punës

kontrollon modelin.


31


Ky model sygjeron këtë stres po aq sa rezultati mësimdhënies nga lidhja e përshtypjeve të

kërkesave të punës dhe maturia e lejuar në personin e angazhuar në atë se si ndeshim këto

kërkesa. Realisht, modeli është bazuar në ndërveprimin midis kërkesave të punës dhe

kontrollit të punës. Në njërën anë supozimi është që kontrolli është i nevojshëm për të

plotësuar kërkesat e larta të punës. Në anën tjetër është supozuar që kërkesat e larta të punës

janë kusht paraprak për mësimdhënien bazuar te puna.

Cili është faktor vendimtar për të parandaluar stresin e punës shkaktuar prej kërkesave

të larta të punës? – Kontrolli

Sa hipoteza shohim në modelin Karasek?

- Dy hipoteza të ndryshme; hipoteza e sforcimit dhe hipoteza e të mësuarit.

Kur vepron hipoteza e sforcimit? – Kur ndodh stresi i punës, kërkesat e punës janë të larta ndërsa kontrolli është i ulët.

Kur vepron hipoteza e dytë, e të mësuarit? - Kur mësimdhënia dhe rritja ndodhin në kushtet që kërkesat dhe kontrolli janë të larta.

Si vlerësohen faktorët thelbësor brenda modelit? - Si faktorë të paraqitjes së kushteve të rëndësishme të punës në mësimdhënien

profesionale të mësuesve.

Kush është e përbashkëta e teorisë së stresit dhe e kushteve të punës? - Se kërkesat e punës dhe kontrolli i punës janë së bashku shumëdimensional për nga

natyra dhe janë faktor detyrues për të vepruar në siguri.

Së pari, tensioni i punës referohet në veçori sasiore të kërkesës të tilla si qetësia në punë

dhe barra e punës.

Së dyti, kërkesa emocionale referuar në shtrirjen për të cilën puna nxit orientimin

emocional.

Së treti, llojshmëria e punës mat vlefshmërinë e mundësive të mësimdhënies ashtu si

sasia e larmishme e punës së ofruar.

Cilët janë dy faktorët ndihmës në kërkimin e Ganster 1989, mbi paqëndrueshmërinë e

kontrollit të punës? - Autonomia dhe pjesëmarrja.

Kujt i referohet autonomia? - Lirisë së mësuesve për të përcaktuar detyrat e ndryshme në lidhje me karakteristikat e

tilla si qetësia në punë, metoda dhe rregulli punës.

Kujt i referohet pjesëmarrja? - Ndikimit që ka një mësues përtej rrethanave dhe mundësive të punës ku bën pjesë.

Konteksti historik në përgjigje të pyetjeve nga Kwakman

Si nominohen faktorët që orientojnë ambjentin e punës? - Tipe të ndryshme ndihmëse të

mundshme brenda atmosferës ku bazohet një model.

Pse është përfshirë faktori ndihmës i ambientit të punës? - Si plotësim i modelit

Karasek, i cili e ka braktisur.

Cili është ndikimi i faktorit ndihmës, ambienti punës? - Minimizon stresin, duke

mbështetur shikimin e mësuesit si pjesëmarrës në veprimtari profesionale të mësimdhënies.


32


Cili është konteksti i faktorit ndihmës, ambienti punës? - Në literaturë mbështetja

sociale aq sa edhe ajo kulturore vlerësohen së bashku të rëndësishme në këtë pikë.

Çfarë faktori është mbështetja sociale? – Faktor sasior i ndërveprimit të dobishëm social

të drejtuesve dhe kolegëve brenda kontekstit të punës, po ashtu i ndërveprimit të aspekteve

instrumentalizuese dhe social-emocionale.

Çfarë faktori është mbështetja kulturore? – Faktor cilësor që dëshmon ndikimin e

kulturës së shkollës si faktor mbështetës në pjesëmarrjen e mësuesve në veprimtari

profesionale të mësimdhënies. Arsyeja themelore ështe se shkolla ka siguruar një ambjent në

të cilin pjesëmarrja në veprimtari profesionale mësimore është gjerësisht e çmuar dhe

vazhdimisht e stimuluar.

Cilët janë faktorët mbështetës socialë? - Ndihma menaxhuese dhe ndihma kolegjale.

Çfarë faktori është mbështetja kulturore? - Mbështetja e qëllimshme e mësimdhënies.

Pasi kemi zbuluar në studimin e parë 13 faktorë të ndryshëm, nga të cilat janë 5 faktorë

personalë, 5 faktorë detyrues, 3 faktorë mjedisi pune, pyesim;

Si është ndërtuar një model kërkimi? - Mbështetur në tiparet e hollësishme të personit, detyrës dhe mjedisit të punës.

Si janë tiparet e modelit të kërkimi? - Janë madhësi të ndryshueshme (variabla) të pavarura, pasi maten, manipulohen ose

përzgjidhen prej kërkuesit, për të studiuar marrëdhëniet e vëzhguara.

Si janë tiparet e pjesmarrjes në veprimtaritë profesionale mësimore? - Variabel i varur, i cili është faktor që vëzhgohet dhe matet për të përcaktuar ndikimin e

tipareve të modelit (variabli i pavarur).

Duke studiuar zbulimin e këtij modeli, një studim i dytë është vazhduar në përshtatje me

një shërbim në përgjigje të dy pyetjeve kërkimore në vazhdim:

1. Në çfarë niveli është pjesëmarrja e mësuesve në veprimtari profesionale mësimore?

2. Cilat janë ndikimet e faktorëve personal, të detyruar dhe faktorëve të mjedisit të

punës në pjesëmarrjen të veprimtarive profesionale të mësimdhënies?

PJESMARRJA NË VEPRIMTARI PROFESIONALE TË MËSIMDHËNIES

Faktorët Personalë Faktorët Detyrues

Faktorët e Mjedisit të Punës

Qëndrimet Profesionale

Vlerësimi i Realizueshmërisë

Dobësimi Emocional

Humbja e Mjeshtërisë Personale

Tensioni i Punës

Kërkesa Emocionale

Llojshmëria e Punës

Autonomi

Pjesmarrja

Ndihma Menaxhuese

Ndihma Kolegjiale

Mbështetja e qëllimshme e Mësimdhënies


33


Prezantimi konkluzioneve në studimin “Kwakman”

Disa përfundime të rëndësishme dalin në këtë studim:

Së pari, ekspertiza zbulon tri tipe empirike të veprimtarive profesionale të mësimdhënies

që varen nga organizime të ndryshme teorike e veprimtarive profesionale të mësimdhënies.

Veprimtaritë merren në lidhje me profesionin nga ana e mësuesve për të shpjeguar mungesën

e lidhjes. Disa veprimtari nuk përputhen me llojet empirike, prej idesë se ato burojnë nga

detyra të ndryshme, në perceptimin që kanë për punën e tyre mësuesit, por fakti se ato kryhen

natyrshëm, kushtëzon perspektivën e mësuesit në kërkime të veprimtarive profesionale, të

cilat mund të përshtasin më mirë detyrat konkrete të mësuesit me veprimtaritë e përditëshme.

Së dyti, rezultatet na shtyjnë se vazhdimsia e pjesëmarrjes në veprimtari të shumëllojshme

profesionale ndryshon me zgjerimin e hapësirës. Kjo hapësirë duke u zgjeruar, drejton

reagimet disi të ulta të studentëve nga vëzhgimet e klasës në veprimtari bashkëvepruese që

shtrijnë hapësirën përtej bisedave dhe diskutimeve.

Së treti, studimi siguron një renditje empirike për një numër faktorësh që parashikojnë

pjesëmarrjen në veprimtari profesionale. Kombinime të ndryshme të sasisë së parashikuar të

variablave për mospërputhjet me secilin tip veprimtarie profesionale.

Vetëm faktori “Kuptimshmëria Veprimtarive”, ka efekt në tri llojet e veprimtarive, tri

faktorë nuk kanë efekt, të tjerët janë disi të lidhur me veprimtaritë.

Faktorët personalë duket të jenë më domethënës, sesa faktorët e detyrave dhe ambientit të

punës, në parashikimin e veprimtarive profesionale të mësimdhënies.

Faktorët e detyrave dhe ambientit të punës, shfaqin efekte më të vogla sesa efektet e

faktorëve personalë.

Faktorët në model llogarisin një sasi domethënëse të mospërputhjeve në të tre tipet e

veprimtarive dhe se modeli siguron shpjegimin më të qartë për Veprimtaritë Bashkpunuese

dhe e pakta për Veprimtaritë Instruktuese. Kështu që mendojmë se faktorët e tjerë mund të

jenë shtuar për të ngritur sasinë e mosmarrëveshjes së shpjeguar. Gjithsesi studimi ndihmon

në vështrimin e faktorëve që lidhen me tipe të veçantë të veprimtarive.

Çfarë kontributi kanë këto rezultate në kuptimin e procesit profesional të mësuesve?

– Shënimi i parë i mësipërm drejton konceptin e mësimdhënies si pjesëmarrje në

veprimtari profesionale, duke u bazuar në idenë se lidhja gjendet në natyrë. Duke

ekzaminuar proceset dhe rezultatet e mësimdhënies hulumtojmë një kërkim më të gjerë për të

prodhuar dijen e duhur për të vendosur si mësimdhënia e mësuesit mund të kontribojë në

nxjerrjen e përfundimit për korrigjimin e dëshirave.

Ky kufizim evidenton mospërputhjen midis teorisë dhe praktikës në shanset e

mësimdhënies profesionale në vendin e punës për mësuesët e shkollës në ciklin e dytë.

Së pari, mospërputhja zbulohet kur vështron renditjen e veprimtarive profesionale të

mësimdhënies ku mësuesët janë pjesëmarrës, pasi ka një renditje të madhe veprimtarish.

Kërkimi tregon se vazhdimsia me të cilën marrin pjesë mësuesit është zhgënjyese, duke

marrë parasysh vlerën e madhe që ka frekuentimi prej tyre.

Renditja e kufizuar e veprimtarive në praktikë tregon se disa veprimtari profesionale

reflektive dhe bashkëvepruese nuk janë shumë të thjeshta për organizimin shkollor realisht.

Por jo për kategorinë reflektive në përgjithësi, reflektimet individuale dhe në veprim janë të

efektshme vazhdimisht, pra mësuesët reflektojnë jo në sajë të mbështetjes së reagimeve të

gatshme të kolegëve dhe studentëve.


34


Së dyti, mospërputhja ka lidhje me rolin e përmbajtjes së shkollës në pjesëmarrjen e

mësuesve në veprimtari profesionale. Efektet minore të faktorëve detyrues dhe ambjentit të

punës,nuk janë në përputhje me rolin kuptimplotë si perspektivat e ndryshme dhe qasjet

teorike me përmbajtjen e shkollës në rritjen e mësimdhënies së mësuesit.

Në të kundërt ky studim tregon:“pjesmarrja në veprimtaritë profesionale të mësimdhënies

varet prej një shtrirje të gjerë të karakteristikave personale të vetë mësuesve”. Faktorët e

detyrës dhe ambjentit të punës së testuar për vlefshmërinë dhe qëndrueshmërinë (seriozitetin)

me efektet minore të tyre, janë të pafavorshëm për matjen e gabimeve. Këta faktorë mund të

përfshiheshin në një ndërveprim midis variablave personale dhe rrethanore që janë zënë prej

përmasimit të pozicionit dhe vlerësimit. Nëse faktorët personalë janë të stimuluar, faktorët e

detyrës dhe ambjentit punës zvogëlohen, sepse efekti i tyre në pjesëmarrje ndërmjetsohet

prej karakteristikave personale. Kjo na shtyn në kërkime të shohim marrëdhëniet midis këtyre

variablave.

Mospërputhja e parë ngre pyetje serioze rreth shanseve të pjesëmarrjes në veprimtaritë

profesionale në shkollat e ciklit dytë.

Si të shpjegojmë renditjen e kufizuar të pjesëmarrjes së mësuesve në veprimtaritë

profesionale të mësimdhënies?

Mund të ketë raste që mësuesit punojnë në mënyra ndryshe nga ekzaminimi këtu dhe me

një pjesëmarrje të ulët në shumë veprimtari profesionale, gjë e cila tregon shance të gjera

punësimi për mësuesit që zbatojnë praktika profesionale artistike të pashfrytëzuara

gjerësisht.

Kemi nxjerr përfundime ne që shkollat nuk janë duke ndjekur disa veprimtari

profesionale të mësimdhënies?

....

Kemi nxjerrë përfundime ne që vendi i punës prezanton disa kufizime për lloje

veprimtarish profesionale të mësimdhënies në të cilat mësuesit mund të marrin pjesë?

Këto pyetje të venë para ndryshimeve në perspektivën e Psikologjisë Njohëse dhe Teorisë

Profesionale të Zhvillimit, duke vështruar rolin e vendit të punës në mësimdhënien

profesionale të mësuesve.

Konkluzioni kryesor është se vendi i punës teorikisht është rrethanë e fuqishme e

mësimdhënies, jo thjesht në praktikën e saj.

Propozohen dy zgjidhje për pjesëmarrje të lartë në veprimtaritë profesionale të

mësimdhënies:

Së pari, ne mund të nxjerrim përfundimin se vendi i punës nuk është një vend i

përshtatshëm për mësimdhënie të përsëritur dhe të paracaktuar, pa prurje të eksperiencave

personale, në aktivitetet e organizara jasht shkollë nga mësuesit profesionistë.

Së dyti, ne mund të biem dakord se vendi punës ka për të përmbushur kushte të sigurta që

nuk janë të dukshme në shkollë këto moment, dhe ne jemi të interesuar të ndërtojmë këto

kushte në sistemin shkollor për të stimuluar mësimdhënien. Ne e mbështesim fuqimisht këtë

linjë arsyetimi, i cili është i argumentuar në literaturë ku theksohet se mësimdhënia në vend

pune kërkon një strukturë të ngjashme për mësimdhënien.

Ndërsa në shkollë mungon infrastruktura, nuk është çudi që mësimdhënia në vend pune

nuk është e mirënjohur këtë moment. Në kërkesën për të përfituar më tepër vëmendje në

fuqinë dhe kufizimin e vendit të punës si një rrethanë mësimdhënie, përmbajtja e punës


35


kërkon më tepër kujdes dhe madje ndërhyrje. Këto ndërhyrje duhet të jenë drejtpërdrejt të

specifikuara në drejtim të dizenjimit të ambjentit të vendit të punës, si një ambjent

mësimdhënie për mësuesit. Këto ndërhyrje nuk duhet të jenë evenimente mësimdhënie të

pjesshme organizuar nga stafe të zhvilluara, por duhet të përfshijnë ndryshime strukturore

dhe kulturore brenda shkollës që siguron kohën dhe stimulimin për këto veprimtari që janë

karakteristike e bashkësive profesionale të fuqishme, të tilla si ndërveprimi dhe reflektimi.

Rekomandohet që kërkuesit dhe stafet të zhvillojnë bashkëpunimin me shkollën dhe

mësuesit për krijimin dhe dizenjimin e përbashkët të këtyre ndërhyrjeve dhe në investigimin e

efekteve të tyre. Vetëm kur ne dimë më tepër se si këto ndërhyrje ndikojnë mësimdhënien, do

të jemi në gjendje të gjykojmë mundësinë potenciale të vendit punës së mësuesit si një kuadër

për mësimdhënie.

3. Pse kërkimi adresohet në studimin “Bresler”

Analiza kritike aktuale e Bresler

Qëllimi Bresler

Studimi etnografik tri vjeçar të tri shkollave fillore amerikane në vitin 1991, synon

identifikimin e tri orientimeve mësimore të kurrikulës në edukimin artistik pamor; mësuesi në

qendër të orientimit, orientimi pa kufi me studentin në qendër dhe orientimi drejt kërkesave

më të larta. Në artin pamor këto orientime ofrojnë supozime mbi natyrën e artit dhe edukimit

artistik dhe ofrojnë vështrime të larmishme në përcaktimin e qëllimeve, përmbajtjeve,

metodave pedagogjike dhe praktikave vlerësuese.

Çështjet, idetë, tezat e Bresler

1. Orientimi i parë me qendër mësuesin është imitues.

Mësimi ka të bëjë me paraqitjen e instruksioneve dhe vlerësimin e natyrshëm dhe aftësitë

motorrike të shkëlqyera, aftësinë, memorien dhe ndjekjen e procedurave. Evidenton se rutina e

arteve synon imitimin e praktikës të shumë lëndëve akademike në strukturë dhe stil mësimor.

2. Orientimi i dytë, ai me qendër studentin, është komplementar.

Pyetet mësuesi rreth projektit, i cili përgjigjet: për origjinën dhe procedurat. Dhe kjo për

Besler është shqetësuese nga që mësuesi nuk është artist. Fëmijët grumbullojnë materiale.

Mësuesi shpjegon pak gjëra, ndihmon teknikisht aty ku duhet, vlerësojnë krijimin të

pakritikueshëm, mbështesin rrethanat krijuese.

Studentët rendisin projektet në mënyrë të tillë që të ndikojnë në aftësitë e sofistikuara dhe

përdorimin e materialeve jokonvencionale për të imituar vepra arti në ngjashmëri me

produktin e planifikuar nga mësuesi. Studentët zgjedhin të realizojnë produkte dhe aktivitete

familjare.

Mësuesët që aplikojnë orientimin e hapur janë mësues klase ose edukimi special me sfond

artistik formal, por me një interes të thellë për artet, siç i reflektojnë në aktivitete dhe besime

të caktuara të jetës private. Ata shprehin mospëlqim për të qenë figura autoritare.

Mësuesit e angazhuar në këtë orientim, janë shpesh të vetmuar brenda shkollës dhe

kritikohen prej kolegëve për klasa të zhurmshme dhe konfuze. Por i mbajnë qëllimet për të

ushqyer në studentët ndjenjën e krenarisë, kompetencën dhe zotërimin për të shprehur

qëllimin e mësuesve të tjerë në modelet e tyre të edukimit artistik.


36


3. Orientimi i tretë është shtrirje drejt kërkesave të larta Mësuesi në mësimin me orientimin e kërkesës konjitive më të lartë, fillimisht bën

Rishikim – Recesion të orës mësimore. Çfarë folëm herën e fundit?

Mësuesi artist dëgjon përgjigjet e ndryshme detajuar në një zë të butë të këndshëm. Bën

vlerësim të punimeve artistike, ndërkohë që mësues e studentë rishohin punimet e tyre dhe

komentojnë nëse ato janë fantazi apo reale. Më pas bën hyrjen e temës së re mësimore ku

tema kryesore e mësimit është “Linjat organike dhe gjeometrike”.

Flet rreth linjave të ndryshme, ilustron ato me përpjekjet e duhura në tabelë. Më pas bën

aplikimin në praktikë ku paraqet një rishikim të shkurtër të ngjyrave të ngrohta dhe të ftohta

dhe mënyrat e shprehjes së tyre janë të ndikuara nga konteksti. Për 20 minutat e ardhshme

studentët angazhohen në vizatimin e llojeve të ndryshme të alienëve. Shumica në korrelacion

me mësuesin e klasës kanë vemëndje për mësuesin e artit.

Mësimi shpaloset në aktivitetet e bëra me dorë, si komponenti kryesor i punës (gati 60% e

punës), aq sa studentët diskutojnë idetë përmes mësimit. Mësuesi përdor konceptet estetike

që shfaqet në ndjeshmërinë e linjës, formës, vëllimit dhe ekuilibrit. Roli i artistit si kryesor

ishte i padurueshëm, pasi kërkesat e tij përfshijnë vëzhgimin dhe perceptimin.

Ndarje e cila vështron literaturën e përshtatshme dhe paraqet rrethanat dhe metodat e

studimit dhe përcaktimin në zhvillime midis orientimeve programore dhe realiteteve

shkollore. Bresler mbështetet në idenë mbi përcaktimet e “kurrikulës” si subjekte të ofruara

prej shkollës, si aktivitete të punës studimore, si objektiva dhe rezultate qëllimore, si

eksperienca në thelb të kurrikulumit.

Vlerësohet dallueshmërija midis teorive estetike duke përdorur një kërkim cilësor në një

metodologji të caktuar, zbulon nënkuptimin po aq sa edhe supozimet e thjeshta mbi artin dhe

veprimtarinë e komunikuar përmes përzgjedhjes së përmbajtjes, stileve të mësimdhënies,

lëvizjeve të trajtimit si: imitimi, marrëveshja dhe shprehja, zgjedhjes së temës, zërit

emocional dhe gjykues të klasës, duke mbështetur kurrikulën formale, duke analizuar

përmbajtjen, aktivitetet dhe vlerat e paraqitura në tekstet mësimore. Arti është për t’u shprehur, por shkollat janë të disiplinuara. Arti ndryshon autoritetin,

ligjin, kriterin strikt, ndërsa shkollat qëndrojnë në rrjedhën e mekanizmave vlerësues.

Si duket zgjidhja e këtyre kontradiktave në realitet?

Rolet e artit ofrojnë optikën e interpretimit, ku së pari duhen studjuar kurrikulat

akademike gjerësisht, ku janë përfshirë synimet dhe ideologjia e shkollës dhe së dyti konteksti

teorik i estetikës dhe teorive planifikuese.

Opinione profesionale rreth Bresler

Arsyetimi mbi mënyrën se si i ka realizuar qëllimet autori?

Përcakton stilet e punës si metoda mësimdhënie. Mësimi i stilit është qendror në tri

drejtime, didaktik (mësimdhënie), heruistic (deduktiv, udhëheqës), philetic (zhvillimi

emocional e intelektual). Didaktik përbëhet nga rregulli, hap pas hapi paraqet materialet,

merret me kalimin dhe përforcimin e aftësive dhe njohurive. Përfshin tërë punën mësimore që

mund të qartësohet dhe kriterin që ato thjeshtëzohen. Heuristic nxit studentët në mendime për

vetveten, duke zbuluar zgjidhjen e problemit, kapjen e një vështrimi në një situatë, ose duke

krijuar diçka. Tipi i tretë i stilit të mësimdhënies philetic i cili përbëhet nga zhvillimi

emocional dhe intelektual i nxënësit, duke supozuar se motivimi dhe mjeshtëria do ofrojë

besimin brenda vetvetes.


37


Orientimi rutinë karakterizohet prej stilit didaktik të mësimdhënies. Orientimi i hapur

me studentët (philetic) dhe orientimi i kërkesave të larta të aftësive (heuristic). Didaktika

dominon në shkollimin formal e cila “është provuar nga përpjekje të çmendura të reformave

të edukimit që të marrin rrugën larg nga kjo”. Heuristic ka qenë e panevojshme, sepse

“gjendeshin pak mundësi që studentët të zbulonin ose të figuronin për vetveten dhe philetic

ishte i panevojshëm, sepse askush nuk ishte nën iluzione që gjendja është normale për

çdonjërin dhe të paktën për tërë shkollat e fëmijëve”.

Ky klasifikim filozofik mund të ofrohet me optikat e teorive instruktuese. Orientimi i

hapur kërkon jo përjashtimin e instruksioneve konkrete për pajisjen dhe organizimin e

materialeve, mbikqyrjen e klasës, ndihmën teknike të rastit dhe mbështetjen emocionale.

Orientimi i kërkesave të larta të mendimit kërkon mësimdhënie të strategjive të nivelit të

lartë.

Strategjia nuk është një procedurë e drejtpërdrejtë, as algoritmë, por është heuristic.

Mbështet apo lehtëson studentët, ndërsa punojnë të realizojnë operimet e nivelit të lartë.

Ndërsa ne krahasuam orientimet, vumë re diferenca ndërmjet tyre. Orientimi rutinë, shikon

mësimin si prezantim i një modeli që do të imitohet, mënyrë e aftësive për t’u perfeksioniuar

mjeshtërisht; orientimi i hapur si mundësim i pontencialit natyror të fëmijëve për t’u

shpalosur dhe orientimi i lartë si procedurë komplekse të vizatuari në komunikimin e dijeve

të sofistikuara të të rriturve, ndërkohë duke respektuar përvojat dhe interpretimet e fëmijës në

vazhdim.

Përshtatja midis secilës prej këtyre orientimeve dhe mbrojtësve të shkollës në njërën

anë dhe realiteti shkollës në anën tjetër, manifestojnë marrëdhënie interesash. Orientimi i parë

rutinë, i përgjigjet perfekt përcaktimeve në disiplinë të shkollës, parashikueshmërisë,

përgjigjeve të thjeshta dhe produkteve të lexueshme. Në të njejtën kohë, është një nga më të

zakonshmit në imazhin e shkollimit të artit. Orientimi dytë siguron qëllime alternative duke

ndriçuar vetëshprehjen e fëmijëve dhe eksperiencat kuptimplotë. Kjo i përgjigjet besimit të

mësuesve për fëmijët dhe njëkohësisht detyron përgjegjësinë minimale të mësuesve për

drejtimin e veprimtarisë artistike. Prapseprapë, kjo përplaset me teoritë psikologjike dhe

estetike të punës mësimore po aq sa përjashtimi i përgjithshëm i shkollimit. Orientimi i tretë

zhvillohet në qëllime më të sofistikuara për zhvillim njohës dhe emocional, por është më e

largët për realitetin e qëllimeve dhe vlerave të shkollave.

Cilës audiencë i drejtohet shkrimi, libri?

I drejtohet institucioneve të edukimit në shkollat fillore dhe cikli i lartë, përjashtuar

shkollat artistike me nivel akademik në arte. Iu drejtohet mësuesve formalë për të zgjidhur

problemet në rrethana të ndryshme. Iu drejtohet administratorëve të arsimit që të kushtojnë

vëmendje lëndëve të edukimit artistik pamor, duke emërtuar artistë residens në një a më tepër

shkolla që të ushtrojë kujdesin për zhvillimin e lëndëve artistike.

Cili ëshë stili i të shkruarit dhe cilësia e të shkruarit?

Origjinaliteti, koherenca, rëndësia, qartësia, forca argumentuese, forca bindëse, struktura,

përdorueshmëria.

Mënyra e të shkruarit të këtij artikulli është objektiv se merr parasysh zhvillimin e

lëndëve të edukimit artistik pamor në të gjitha standardet e institucioneve të edukimit, si në

rastin e shkollave në vende dhe periudha me probleme sociale, si në shkollat me gjuhë të dytë

anglisht, që duhet të jenë vendet që kanë hyrë në rrugën e zhvillimeve demokratike dhe së

treti dhe për institucione me standarde të larta në zhvillimet ekonomike, politike e sociale të

vendit përkatës. Kjo e bën artikullin origjinal, pasi dhe studimet shtrihen nga përvojat e shek.


38


19 deri në ditët tona, në disa shkolla të vendeve të ndryshme në Amerikë. Koherenca e tyre

qëndron në faktin se nuk paravendos metoda të reja dhe të vjetra, por deklaron se ka vetëm

kushte dhe rrethana të ndryshme ku zhvillohet edukimi. Kjo e bën akoma edhe më të

rëndësishme për kushtet aktuale ku zhvillohet shkolla jonë kombëtare, e cila ka një

alternativë të mundshme për secilën rrethanë, që përballen nivelet e ndryshme të shkollave,

duke qartësuar se mund të aplikohen një nga tri orientimet në edukimin pamor artistik.

Argumentet janë për secilin rast bindëse, sepse në shkollën e një apo disa fshatrave me sfond

ekonomik e kulturor të ulët, duhet strukturuar kurrikula me orientim nga mësuesi, i cili pajiset

me materiale të përgatitura nga MASH për realizimin e edukimit artistik pamor. Në shkolla

qytetesh të dalluara në traditën cilësore të mësimdhënies, duhet mbështetur me mësues të

kualifikuar në shkolla artistike, madje dhe me rekrutim artistësh pamorë, që mund të

inspektojnë veprimtarinë e mësuesve të edukimit pamor në këto shkolla. Dhe në shkollat më

të mira të vendit në qytetet e mëdha me zhvillim ekonomik e kulturor të integruar me nivelet

perëndimore, duhet aplikuar orientimi i strukturuar në kërkesa të larta, duke vlerësuar primare

procesin krijues dhe historik të artit.

Mbani qëndrimin tuaj ndaj ideve të autorit (mbështetës ose kritikues).

Mendoj se idetë e autorit janë objektive dhe realiste, perceptuar nga këndvështrimi

profesional dhe metodologjik i mësimdhënies. Mbështetja ime për këtë studim idesh, në

edukimin artistik pamor, është pa rezerva dhe komplekse konformizmi. Orientimin e parë e

kam hasur gjatë viteve 1987-1992 në Pedagogjiken e Elbasanit ku jepja lëndën e Vizatimit.

Orientimin e hapur jam duke e realizuar aktualisht në UE, ku jap lëndën e edukimit pamor

artistik në vitet 2001-deri sot, dhe Orientimin e kërkesave të larta e kam praktikuar në

shkollën artistike “Onufri” në vitet 1992-2001.

Jepni vlerësimin tuaj duke e krahasuar me shkrime ose libra të tjerë të të njëjtit

autor ose të autorëve të tjerë të së njëjtës fushë e tematikë.

Mund të përmend kontaktin me shkollat daneze në vitin 2005. Atje konstatova

karakterin filozofik të koncepteve dhe ideve që aplikoheshin në edukimin artistik pamor.

Llojet e vizatimit ishin formulimi i pastër i dialektikës së Hegelit. Orientimi i kurrikulës ishte

me kërkesat e larta dhe edukimi pamor ishte prioritar në harmonizimin e dijeve. Në vitet ’80

e deri sot, vizatimi tematik është orientues dialektik për harmonizimin e dijeve në llojet e

tjera të vizatimit, ndërsa në shkollat tona vazhdohet me orientimin mekanik të vizatimit nga

natyra. Ndërsa do të thosha se dy tekstet që kam botuar për studentët e mësuesisë në lëndën e

Edukimit pamor artistik, janë trajtesë totale e ideve që trajton ky artikull shkencor. Libri parë

“Edukimi Pamor Figurativ”, 2004/2006 paraqet funksione klinike, psikologjike dhe

sociologjike. Prek probleme të mendimit dhe krijimit, duke aplikuar dhe teoritë e Blumit në

edukimin artistik. Libri dytë “Art Kontakt”, 2010 prek probleme që objektivizojnë botën

materiale të artit pamor dhe orientimi ndaj tyre konkretizon kurrikulën e studentit të

mësuesisë.

Komentoni pjesë që janë interesante për çështjen.

Pjesa ku harmonizohen marrëdhëniet në procesin mësimor ndërmjet orientimeve të

kurrikulës me stilet e punës si metoda të mësimdhënies, didaktik, heruistik dhe filetik. Kjo

është një marrëdhënie korrelative që deshifrohet në imitime, kompletime dhe shpërndarje të

edukimit artistik, që realizohet prej atyre që ofrojnë produkte artistike në veprimtarinë jashtë

mësimore.

Nëse mundeni, bëni një koment për lidhjen e kontributit tërësor të autorit në fushë

dhe të kontributit konkret në artikullin ose librin e recensionuar.


39


Nuk kam njohuri në kontribute të tjera për autorin, ky artikull shkencor është njohja e

parë për të, por dhe njëkohësisht vlerësimi im për këtë artikull është dhe vlerësimi im i parë

për Liora Bresler. Mendoj se duhet falenderuar për këtë kontribut të veçantë që iluminon

mësimdhënien dhe procesin e edukimit artistik pamor të fëmijëve.

Origjinali i saktë i studimit “Bresler”

Revistë Botimesh dhe Studimesh e Shoqatës Kombëtare të Edukimit Artistik në SHBA

- “STUDIES In Art Education” - nr. 35 (2) /1994 fq. 90 – 104

“Imitimi, Plotësimi dhe Zgjerimi: Tri Shkallë të Kurrikulës në Artet Pamore”

Origjinal: - “Imitative, Complementary, and Expansive:Three Roles of Visual Arts Curricula”

Liora Bresler – Universiteti i Illinois, Urbana – Champaing

Metoda e zgjidhjes dhe shprehjes së problemit nga Bresler

Metoda statistikore

Në ndërtimin statistikor narrativ dhe analitik duhet pasur parasysh:

Identifikimin e parimit përfundimtar me anën e emërtimit, të specifikojmë mënyrën se si

do të miratohet një evidencë me anën e së cilës kërkuesi ka kryer objektivat.

Përpjekja e mëtejshme për të shpjeguar mënyrat e pranuara nëpërmjet përshkrimit të

kushtit të rëndësishëm nën të cilin do të supozohet të ndodhë.

Përcaktimi i kritereve të prezantimit të pranueshëm nëpërmjet përshkrimit se si kërkuesi

mund të funksionojë i pranueshëm.

4. Pse kërkimi adresohet në programit “Barroso”

Analiza aktuale e programit Barroso

Parathënie

Komisioni ka propozuar pesë objektiva të matshme të BE-së deri në 2020, që do të drejtojnë

procesin dhe do të jenë të përkthyera në objektivat kombëtare:

për punë,

për hulumtim dhe inovacione,

për ndryshimin e klimës dhe të energjisë;

për arsimin, dhe

për të luftuar varfërinë.

Në faqe 2 të projektit me 37 faqe, të paraqitur nga Jose Manuel Barroso, shohim një

strukturim në:

Përmbledhjen ekzekutive, 2 faqe (3-4);

Një moment transformimi, 3 faqe (5-8);

Rritja e zgjuar, e qëndrueshme dhe përfshirëse, 10 faqe (8-18);

Lidhjet e munguara dhe frenimet, 4 faqe (18-22);

Dalja nga kriza dhe hapat e para drejt 2020, 3 faqe (22-25);

Shpërndarja e rezultateve: Qeverisja e fortë, 3 faqe (25-28); Vendimet për Këshillin e

Europës, 2 faqe (28-30) dhe anekse.


40


Origjinali i saktë i Studimit “Barroso”

COMMUNICATION FROM THE COMMISSION EUROPE 2020

A strategy for smart, sustainable and inclusive growth

KOMUNIKATË NGA KOMISIONI EUROPA 2020

Një strategji për rritjen e shpejtë, të qëndrueshme dhe gjithpërfshirëse.

Përmbledhje programit Barroso

Përmbledhje ekzekutive, fq. 3-4

Duke përshkruar krizën që ka përfshirë Europën, Barroso përcakton nevojat strategjike të

zhvillimit deri në vitin 2020.

Raporti Barroso thekson tri prioritete:

1. Zhvillimi i shpejtë, zhvillimi ekonomisë mbi bazat e dijes dhe krijimtarisë

2. Zhvillimi i pandalshëm, me burime efiçente ekologjike dhe konkuruese.

3. Zhvillimi gjithëpërfshirës, zhvillimi profesional i ekonomisë në shpërndarje reciproke

sociale e territoriale.

Për realizimin e prioriteteve janë përcaktuar 7 nisma kyç:

- "Ripërtëritja e bashkimit" të përmirësojë kushtet e kuadrit financiar për hulumtim dhe inovacion, në mënyrë

që të sigurojë ide të reja për shndërrimin në produktet dhe shërbimet që krijojnë zhvillim dhe

vende pune.

- "Të rinjtë në lëvizje" për të përmirësuar punën e sistemeve të arsimit dhe për të lehtësuar hyrjen e të rinjve në

tregun e punës.

- "Një axhendë dixhitale për Europën"

për internet me shpejtësi të lartë dhe të vjelin përfitimet e një tregu të vetëm dixhital për

familjet dhe firmat.

- "Rezervë efikase evropiane" për të ndihmuar në rritjen e përdorimit të burimeve ekonomike

- "Një politikë industriale për epokën e globalizimit" për të përmirësuar mjedisin e biznesit.

- "Një agjendë për aftësi të reja dhe vende pune" për të modernizuar tregjet e punës

dhe aftësimin e punonjësve, duke zhvilluar aftësitë e të gjithë ciklit te jetes, me qëllim të

rritet efektiviteti dhe efiçenca dhe të kërkesa ndaj punës , nëpërmjet lëvizshmërisë së punës.

- "Platformë evropiane kundër varfërisë", për të siguruar kohezionin social dhe territorial të

tillë që përfitimet e rritjes me ndikim dhe për njerëzit që përjetojnë varfërinë dhe përjashtimin

shoqëror. Aktivizimi i tyre për të jetuar në dinjitet dhe për të marrë pjesë aktive në shoqëri.

Një moment transformimi, fq. 7

Evropa mund të ketë sukses

Evropa ka shumë forca: ne mund të llogarisim talentin dhe kreativitetin e popullit

tonë, .......... Por ne mund të mbështetemi në vlerat tona të forta, institucionet demokratike, në

konsideratën tonë për kohezionin ekonomik, social dhe territorial dhe

solidaritetin, respektin tonë për mjedisin, diversitetin tonë kulturore, respektimin e barazisë

gjinore - për të përmendur vetëm disa.


41


Zhvillimi i shpejtë, i qëndrueshme dhe gjithëpërfshirës, fq. 8

Ku ne duam që Evropa të jetë në 2020?

Tri prioritete;

- zhvillimi i shpejtë

- zhvillimi i qëndrueshëm

- zhvillimi gjithëpërfshirës

Zhvillimi i shpejtë - një ekonomi të bazuar në njohuritë dhe risitë, fq.10

Rritja smart, nënkupton forcimin e njohurive dhe risi, si drejtim në rritjen tonë të

ardhshme. Kjo kërkon përmirësimin e cilësisë së arsimimit tonë, forcimin e punës

sonë kërkimore, nxitjen e inovacionit dhe transferimin e njohurive në të

gjithë bashkimin, duke mundësuar përdorimin e plotë të informacionit dhe teknologjive të

komunikimit dhe për të siguruar që idetë e reja mund të shndërrohen në produkte

dhe shërbime të reja që krijojnë rritja ekonomike, puna cilësore dhe mbështetja evropiane

dhe globale drejt sfidave shoqërore. Por, për të patur sukses, duhet

të kombinohet me sipërmarrjen, financimin, dhe fokusimin në nevojat

e përdoruesit dhe mundësitë e tregut.

Evropa duhet të veprojë në:

- Arsimimin, trajnimin dhe të mësuarit gjatë gjithë jetës: një e katërta e të

gjithë nxënësve kanë kompetenca të varfër në lexim, një në shtatë të rinj që lënë arsimin dhe

trajnimit, shumë herët. Rreth 50% arrijnë nivelin e kualifikimeve të mesme,

por kjo shpesh nuk arrin të përputhet me nevojat e tregut të punës.

- shoqëri digitale: veprim në bazë të këtij prioriteti do të zgjerojë aftësi të reja të Evropës, do

të përmirësojë rezultatet dhe cilësinë arsimore dhe rezultatet e institucioneve të arsimit, duke

shfrytëzuar të mirat ekonomike dhe shoqërore.

Iniciativa kyç: "ripërtëritja e bashkimit" , fq.11

Në nivel kombëtar;

- Për të siguruar një furnizim të mjaftueshëm të shkencës, matematikë, inxhinierisë

dhe të përqëndrohet programi shkollor në krijimtari, risi dhe ndërmarrje;

Iniciativë kyç: "rinia në veprim"

Në nivelin e BE-së, komisioni do të punojë:

- Të çelë dhe modernizojë arsimin e lartë (kurrikula e qeverisjes dhe financimit), duke

përfshirë krahasimin e arritjeve të universitetit dhe rezultatet e arsimit në një kontekst global;

- Të nxisë dijen jo-formale dhe të mësuarit informal;

- Për të hapur një kuadër punësimi ....., hyrja e të rinjve në tregun e punës nëpërmjet mësimit

të zanateve, fazave ose përvojave të tjera pune, duke përfshirë një skemë që synon rritjen e

mundësive të punës për të rinjtë duke favorizuar lëvizjen mes BE-së.

Në nivel kombëtar, do të duhet:

- Për të përmirësuar rezultatet e arsimit, duke iu drejtuar çdo segmenti (para-shkollor, fillor,

të mesëm, profesional dhe të lartë) brenda një profili të integruar, përfshirë kompetencat

kryesore dhe duke synuar reduktimin e braktisjes së procesit mësimor;

- Për të shtuar transparencën në sistemet e arsimit, duke ndërtuar kornizat kombëtare të

kualifikimit dhe përmisimi rezultateve të të mësuarit drejt nevojave të tregut të punës.

- Të përmirësojë hyrjen e të rinjve në tregun e punës nëpërmjet veprimit të integruar duke

shpjeguar drejtimin, këshillimin dhe praktikimin.

Inciative kyç: "një axhendë dixhitale për Europën", fq.12

Inciative kyç: "një politikë industriale për epokën e globalizimit", 15


42


Në nivel kombëtar, secili shtet anëtar duhet t punojë:

- për përmirësimin e kushteve për zbatimin e pronësisë intelektuale;

Zhvillimi gjithpërfshirës – shpërndarja reciproke ekonomike, sociale dhe territoriale e

punësimit ekonomik profesional fq.16

Evropa duhet të veprojë:

në bazë të këtij prioriteti do të kërkojë modernizimin, forcimin e arsimit tonë të punësimit dhe

politikat e trajnimit dhe sistemet e mbrojtjes sociale nëpërmjet rritjes së pjesëmarrjes të punës

dhe zvogëlimit të papunësisë strukturore, si dhe rritjes së përgjegjësisë sociale në mesin e

komunitetit të biznesit. Favorizimi në kujdesin ndaj fëmijëve dhe objekte të tjera në varësi, do

të jetë i rëndësishëm në këtë drejtim. Zbatimi i parimeve të aplikueshme, duke u mundësuar

njerëzve që të fitojnë aftësitë e reja për t'iu përshtatur kushteve të reja dhe ndryshimeve të

mundshme të karrierës, do të jetë vendimtare.

Nisma kyç: "një axhendë për aftësi të reja dhe vendet e punës", fq. 16 - 17

Në nivelin e BE-së, komisioni do të punojë:

- Për të dhënë një shtytje të fortë për kuadrin strategjik për bashkëpunim në arsim dhe

trajnim, duke përfshirë të gjitha palët e interesuara. Kjo duhet sidomos të rezultojë në

zbatimin e parimeve të përjetshme (në bashkëpunim me shtetet anëtare, partnerët socialë,

ekspertë) duke përfshirë edhe përmes rrugëve fleksibël të të nxënit ndërmjet sektorëve dhe

niveleve të ndryshëm të arsimit dhe trajnimit dhe duke përforcuar atraktivitetin e arsimit dhe

trajnimit profesional.

- Për të siguruar që kompetencat e nevojshme për t'u angazhuar në studime të mëtejshme dhe

në tregun e punës, janë të fituara dhe të njohura në të gjithë arsimin e përgjithshëm,

profesional, të larta dhe të të rriturve dhe për të zhvilluar një gjuhë të përbashkët dhe mjete

operacionale për edukim / trajnim dhe punë: një kornizë europiane teknikash,

kompetencash dhe profesionesh (ESCO).

Në nivel kombëtar, do të duhet:

- Për të dhënë një shtytje të fortë për zbatimin e kornizës evropiane të kualifikimeve,

nëpërmjet krijimit të kornizave kombëtare të kualifikimit;

- Për të siguruar që kompetencat e nevojshme për t'u angazhuar në studime të mëtejshme dhe

në tregun e punës janë të fituara dhe të njohura në të gjithë arsimin e përgjithshëm,

profesional, duke përfshirë të mësuarit formal dhe informal;

- Për të zhvilluar partneritetit në mes të botëve e edukimit / trajnimit dhe punës, në veçanti

duke përfshirë partnerët socialë në planifikimin e arsimit dhe aftësimit.

Shpërndarja e rezultateve: qeverisja e fortë, fq. 25

Për të arritur ndryshime transformuese, 2020 strategji e Evropës do të duhet të përqëndrohet

më shumë, në qëllimet dhe standarde të qarta transparente për vlerësimin

e përparimit. Kjo do të kërkojë një kuadër të fortë të qeverisjes së pajimeve

e instrumenteve në dispozicion të saj për të siguruar zbatimin në kohë dhe të efektshme.

5.2. Kush bën çfarë? Faqe 26

Autoritetet kombëtare, rajonale dhe lokale, fq. 27

Të gjitha autoritetet kombëtare, rajonale dhe lokale duhet të zbatojnë partneritetin,

shoqëruar afër nga parlamentet, si dhe partnerët socialë dhe përfaqësues të shoqërisë

civile, duke kontribuar në hartimin e programeve të reformës kombëtare, si dhe për zbatimin,

etj.


43


Palëve të interesuara dhe shoqërinë civile, fq. 28

Për më tepër, komiteti ekonomik dhe social si dhe komiteti i rajoneve, duhet gjithashtu të

jenë më të lidhura ngushtë. Shkëmbimi i praktikave, krahasimi i rrjeteve të mira -

promovuar nga disa shtete anëtare - ka provuar një tjetër mjet të dobishëm për arritjen

e pronësisë dhe dinamizmin e gjithë nevojës për reforma.


44


3. OBJEKTI I STUDIMIT

OBJEKTIVAT PROFESIONALË TË ARTIT PAMOR:

Përcaktimi i marrëdhënieve kritike ndërmjet eksperiencës profesionale dhe

standardeve strukturore në lëndën e Edukimit Pamor Artistik

Përkufizimi dhe efektet e problemit

Ky problem po krijon një precedent edhe në sistemin e arsimit të lartë për edukimin e

mësuesve dhe edukatorëve të ardhshëm, pasi këta studentë dhe në auditorët e universitetit nuk

gjejnë kushtet e duhura për realizimin e edukimit profesional artistik. Nuk gjejnë interesimin

e departamenteve, këshillave të fakulteteve dhe senateve për investimin e hapësirave

shkencore, profesionale dhe artistike në funksion të zhvillimit të këtyre lëndëve. Këto

struktura universitare shfaqin të njëjtin mentalitet dhe koncept për edukimin artistik si edhe

mësuesit e fshatrave dhe periferive.

“Ne e dimë se çfarë janë idetë e thjeshta, vlerat thelbësore

nëpërmjet të cilave jemi formuar ne, tradita jonë dhe

institucionet tona. Ato janë gjëra shumë të thjeshta, si merita

dhe dinjiteti i jetës individuale njerëzore; liria e individit në

mendim e veprim; ideja e respektit për individët e tjerë dhe e

drejta e të gjithëve përpara ligjit dhe drejtësisë; ideja që në

shoqëri individët që e kompozojnë atë, kanë të drejta dhe

detyrime ndaj të tjerëve, kështu që liria e gjithësecilit ndalet aty

ku fillon liria e tjetrit. Këto janë idetë mbi të cilat tradita

perëndimore është ndërtuar....” 1

(Oliver Franks - Ish-Ambasador i Britanis Madhe në US).

Konstatohet se nuk zbatohen dhe aplikohen as vendimet dhe udhëzimet e MASH-it

për kushtet e zhvillimit të këtyre lëndëve artistike në arsimin e lartë.

"Për të filluar në nivel individual është me të vërtetë një parim

arsimor i cili duhet gjithmonë të mbahet në mendje" (p. 437).2

Efektet evidentohen në të mësuarit mekanik e jokritik. Për më tepër, të menduarit

kritik nuk është mësuar në mënyrë efektive në mjediset tona shkollore, ku ushtrohet të

mësuarit përmendësh dhe zbatohen metodat didaktike të mësimdhënies. Të menduarit kritik

është gjithmonë i natyrshëm, si një pjesë e zhvillimit të lëndëve artistke me karakter krijues.

Prandaj, udhëheqësit e lëvizjes për një të menduar kritik dhe krijues, kanë zhvilluar

programe të shumta për të mësuar të menduarit kritik (Kennedy, 1991, Paul, 1993; Schrag,

1988, Nickerson, 1987) 3.

1 “The Challenge of our Times” – Modern Education and Human Values (Pittsburgh 1950) Oliver Franks, në

“Curriculum Planing of Modern Schools” 1966 / J.G. Saylor & W.M. Alexander. fq.46 2 Viktor Lowenfeld - Lowenfeld, V. (1957). Creative and mental growth (3rd ed.). New York: Macmillan. 3 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.4)


45


Kuptimi i rrethanave të studimit

Duke përdorur metodën “crossquestening” dhe “introspecsioni”.

E para, crossquestening 4, metoda me pyetsorë, duke përdorur pyetje të ndërthurura

për verifikimin e informacionit rreth problemit. Kjo duke pyetur studentët mbi:

Kushtet e shkollës,

Lëndët e zhvilluara,

Cilin kanë pasur mësues vizatimi (diplomimi),

A kanë bërë ndonjëherë vizatim (në orë mësimore),

Në ç’vit mësimor, në ç’klasë,

Çfarë objekti apo temë kanë punuar,

Për ata që s’kanë realizuar realisht lëndën e vizatimit, ndërtojmë pyetjet:

Çfarë note kanë në listën e notave (përgjegjshmëria),

Sa dinë ata të masin përmasat e objektit,

Sa dinë ata si mbahet lapsi në ndryshueshmërinë e procesit të punës me dritë-hije,

Sa dinë të njohin ngjyrat,

Sa njohuri kanë për llojet e vizatimit,

Si përdoren mjetet, etj.......................

Mjafton të kryqëzojmë disa pyetje verifikuese, në ambjentet mësimore universitare,

për të zbuluar gjendjen e studentëve kandidadë për mësues dhe të shohim se problemi është

alarmues për të ardhmen e një shkolle moderne nesër, gjë që trumpetohet si projekt i

ardhshëm i modernizimit të arsimit kombëtar, ndaj nuk mund të heshtim sot, pasi nesër do

jetë vonë, do na duhen edhe 25-30 vite për ta korrigjuar (një mësues realizon një cikël pune

25-30 vjeçare).

E dyta, introspecsioni 5, metoda analitike e vetes si metodist arti pamor, ka të bëjë me

reflektimin e përvojës personale, që përbëhet nga një konstrukt i qartë profesional me një

histori të lidhur me problemin që studjohet, pasi kam 25 vite eksperience si mësues, pedagog

edukimi artistik dhe me aktivitet të qartë krijues në fushën e arteve figurative. Kjo

eksperiencë është e mjaftueshme për monitorimin emocional të historive, që kanë pasur rol

frenues ose negativ në zhvillimin e lëndëve të edukimit artistik. Çdo gjykim i problemit

studjohet mbi bazat e aftësive profesionale, që burojnë pikë së pari nga kuptimshmëria e rolit

edukativ që kanë pasur artet në historinë e shoqërisë njerëzore, angazhimi zbavitës i tyre për

të arritur rezultate kulturore, integrimi i lëndëve artistike me rritjen e efektifitetit të lëndëve

shkencore dhe shoqërore.

. . . Këto "standarde", të njohura edhe për mësuesit në klasë, e

inkurajojnë fëmijën që nuk ka besim në punën e tij për një model të

preferuar. Në pamundësi për të konkurruar me të ai do të heqë dorë nga puna

e tij. Rezultati i praktikave të tilla është dekurajim, mungesa e

besimit dhe frenimi i një grupi dhe shenjë ambicioze e pakicës së

zgjedhur. Kjo mund të jetë në kundërshtim me ndonjë filozofi bazë e cila synon

të ndihmojë fëmijën në rritjen e tij krijuese dhe mendore (p. 44).6

4 Metodë Pyetsor për grumbullimin e informacionit. 5 Metodë Analitike për përpunimin dhe gjykimin e informacionit dhe marrdhënieve të problemit që analizohet. 6 Viktor Lowenfeld - Lowenfeld, V. (1957). Creative and mental growth (3rd ed.). New York: Macmillan.


46


Problemet, pavarësisht nga filozofia edukimit dhe kujdesit për veten, të cilat

ndeshen për hapësirë midis tyre janë prapëseprapë, ndonjëherë të

instrumentalizuara nga synimi i shumë personave, të cilët luftojnë me format e

“vjetra” për të qenë më të favorizuar në kujdesin për veten7

Reflektimi është i domosdoshëm në rastin që flasim, pasi një artist krijues që

kontribuon në fushën e edukimit njeh më së miri aplikimin e objektivave profesionale

krijuese 8 në objektiva procedimi mësimor brenda lëndës. Një mësues artist në lëndën e

vizatimit, e kupton ndarjen e konceptimit të qëllimit dhe idesë, që duhet realizuar, në raport

me funksionimin gradual e procedurial të standardeve 9, çështjeve 10 dhe temave 11, duke

demonstruar çelësin e kuptimit dialektik të objektivave profesionale, që nisin e fillojnë

procesin nga objektivi i thjeshtë e primar dhe vazhdojnë me atë më të ndërlikuarin pasardhës,

hap pas hapi nga njohuritë dhe aftësitë e thjeshta në ato më të ndërlikuara dhe profesionale,

sipas pikpamjes së Bloom (1956);

Forca kryesore e taksonomisë Bloom, është se ajo është logjike dhe

hierarkike, udhëzues edukimi në një proces kryesor nga më të thjeshtët për

format më komplekse të aftësive njohëse. Ajo është gjithashtu relativisht e

lehtë për të vlerësuar zotërimin e këtyre aftësive, sepse ato lidhen me sjellje të

veçanta (Bloom, 1956, p. 12) 12.

Ky qëndrim i përgjithshëm për përcaktimin e introspecsionit të të menduarit kritik, të

përvojës personale, strukturohet logjikisht nga një grupim aftësish profesionale. Të menduarit

analitik e kritik i problemit, teorikisht gjithashtu kërkon dispozita të veçanta ose prirje

(zakone) për të përdorur këto aftësi. Dispozitat, ndryshe nga aftësitë, nuk mund të mësohen,

ata vetëm mund të kultivohen përmes aktiviteteve të tilla si vizatimi, modelimi e

detajimi. Dispozitat janë më të vështira për t’u matur.

Kjo është një nga bindjet e mia më të thella se kudo që ka një shkëndijë

të shpirtit të njeriut, pa marrë parasysh se sa misterioze mund të jetë,

përgjegjësia jonë është e shenjtë, edhe si njerëz, mësues dhe edukatorë për të

admiruar atë (shkëndinë) në çfarëdo flake që mendohet se mund të zhvillohet.

Unë marr përsipër të them se standardi etik i një shoqërie mund të matet

nëpërmjet marrëdhënieve të saj me kufizimet. Ne si qenie njerëzore nuk kemi

të drejtë në çdo gjë, për të përcaktuar se ku përfundon përpjekja jonë, për të

përdorur të gjithë fuqinë për të zhvilluar aftësitë e larta potenciale në çdo

individ (p. 430).13

Teoricienët e të menduarit kritik i klasifikojnë si aftësitë dhe dispozitat, si të

nevojshme në edukimin e fëmijëve.

7 “A Sociology of Education” Ronald G. Corvin 1965/ fq. 132 8 Hapa ose etapa pune të njësuara dhe të renditura sipas një discipline metrike Brenda një ore apo teme

mësimore. 9 Tregues cilësor i një projekti, veprimi apo krijimi, i cili ka dy përbërës; Kriterin dhe Normat. 10 Element strukturor I standardit që realizon funksionimin e Kriterit. Është I paracaktuar dhe I pa

ndryshueshëm. 11 Normë lëvizëse dhe vepruese e standardit mësimor. Është I ndyshueshëm dhe dinamik sipas rrethanave dhe

nivelit ku trajtohet edukimi artistik. 12 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.5) 13 Viktor Lowenfeld - Lowenfeld, V. (1957). Creative and mental growth (3rd ed.). New York: Macmillan


47


Në dritën e këtyre pikëpamjeve, Ennis (1987) ka rishikuar taxonominë e tij për të

përfshirë dispozitat si dhe aftësitë e veçanta, duke përcaktuar të menduarit kritik si një

kombinim i të dyjave së bashku. Ai tërhoqi listën e tij të aftësive nga fusha e logjikës dhe

këto aftësi janë përgjithësisht të mësuara në kurse të "logjikës informale" dhe janë relativisht

të lehta për të vlerësuar 14.

Kush janë blloqet eksploruese të problemit?

Do të doja të pohoja problemin rreth dobësive në edukimin profesional artistik dhe

prejardhjen e tij, nëpërmjet disa pyetjeve specifike, që evidentojnë konceptimin real të lëndës

së edukimit artistik pamor nga ana e nxënësve, studentëve dhe mësuesve të tyre.

Pyetjet nuk realizohen thjesht me synimin e vetëm për të analizuar, por edhe për të

gjetur, nëpërmjet reagimeve të tyre, se si është niveli aktual i njohurive të tyre artistike

pamore në raport me perceptimin thelbësor të lëndës dhe realizimin funksional të saj.

Metodologjia cilësore e këtij raporti studimi kombinohet me grumbullimin e të dhënave, duke

anketuar studentët e Fakultetit të Edukimit dhe duke ndërtuar matjet nëpërmjet indikatorëve

si;

a. “konceptualizimi” mbi temat, çështjet, standardet dhe;

b. “operacionalizimi” mbi objektivat proceduriale si;

kompozimi, përmasimi, proporcionimi, strukturimi gjeometrik, ndërtimi linear,

ndërtimi grafik, ndërtimi koloristik, modelimi dhe detaji, ose;

duke ngritur hipotezën me dy vlera të ndryshme teoriko-praktike.

Kërkimi i opinioneve të ambjentit universitar, duhet të synojë “shtëpinë e artit” atje ku

realizohet edukimi pamor artistik, në shkolla fshati e qyteti, shkolla fillore, 9vjeçare, të

mesme dhe profesionale. Kjo do të arrihet duke përdorur metodën “crossquestening” me

bazë pyetjet thelbësore, si:

- A i njohin fëmijët e shkollave të mesme dhe 9 vjeçare temat e Edukimit Figurativ?

- Sa i interpretojnë temat mësuesët e Edukimit Figurativ?

- A i kuptojnë fëmijët e shkollave të mësme dhe 9 vjeçare standardet e Edukimit Figurativ?

- Sa i njohin mësuesët e Edukimit Figurativ standardet?

- A i kuptojnë fëmijët e shkollave të mësme dhe 9 vjeçare çështjet e Edukimit Figurativ?

- Sa i njohin mësuesët e Edukimit Figurativ çështjet?

- A i praktikojnë fëmijët e shkollave të mësme dhe 9 vjeçare objektivat e EAP?

- Sa i zotërojnë mësuesët e Edukimit Figurativ objektivat?

Termat “Kyç”

Terminologjia e përdorur në këtë studim bazohet në disa fjalë me ngarkesë kuptimore

për fushën e edukimit në përgjithësi dhe për fushën e arteve pamore dhe edukimit artistik në

veçanti. Termat e edukimit si standard, temë, çështje, detyrë tematike, objektiv, komunikim,

shprehje, koncept, kontekst historik, kontekst kulturor, vlerësim, interpretim, qëllim, kuptim

etj..., dhe termat e artit si profesion; pikë, linjë, formë, hije, ngjyrë, raport, përmasë, strukturë,

simetri, teksturë, kompozim, shpërndarje, detaj, stil, rrymë, metodë, lloj vizatimi, gjini,

drejtim artistik teknikë, aftësi, dispozita.

14 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.6)


48


Identifikimi i mundësive përmirësuese

Krijimi i një skeme që trajton së bashku aftësitë dhe dispozitat, duke përcaktuar të

menduarit kritik si një lloj marrëdhënieje midis aftësive dhe dispozitave.

"Të menduarit i veçantë e i qëllimshëm, në të cilën sistematikisht dhe

zakonisht krijuesi analitik imponon kriteret dhe standardet intelektuale

mbi të menduarit, duke i ngarkuar me ndërtimin e të menduarit,

udhëzues për ndërtimin e të menduarit sipas standardeve, dhe

vlerësimin e efektivitetit të të menduarit në varësi të qëllimit, kritereve,

dhe e standardeve " (Paul, 1987, f. 21) 15.

Le të ilustrojmë objektivat profesionale të edukimit pamor artistik, të cilat shfaqen si

dispozita që kultivojnë; Perceptimin logjik matematikor e gjeometrik dhe analizën ndijore e

profesionale. Por edhe si aftësi që mësojnë dhe edukojnë; qytetarin e kulturuar, talentin dhe

artistin.

Dispozitat dalin si marrëdhënie e të nxënit dhe aftësitë si procese edukative të të

mësuarit në shkollë.

Dispozitat evidentohen si efiçencë e realizimit të krediteve mësimore dhe aftësitë si

efektivitet i realizimit të procesit mësimor nga shkolla dhe mësuesi.

Sipas shpjegimit të Palit për dispozitat e analizuara aq saktë sa dhe kërkohet që

mësuesi i Edukimit Pamor Artistik duhet të zotërojë një aftësi të caktuar në identifikimin dhe

përdorimin e standardeve dhe kritereve, kjo edhe për të siguruar shumë metodistë të gjerë që

mos shqetësohen nga marrja me gjykimin e funksionimit të standardeve prej mësuesve

profesionistë.

Vlerësimi i kujdesshëm i dispozitave është i ngjashëm me të menduarit kritik të

objektivave profesionale të edukimit pamor artistik, duke iu përgjigjur kriterit përgjithsues të

standardit, por edhe për të vlerësuar përparësitë dhe dobësitë e programit dhe për të

përmirësuar procesin e mësimdhënies mbi bazën e përdorimit të objektivave, të cilat;

“identifikohen brenda strukturimit të katër dimensioneve në

vlerësimin e programeve mësimore” Baron (1987)16

Dimensionet përmirësuese të Baron

Sipas teorisë së Baron 17, 1987 kemi;

Dimensioni i parë është Formues-Përfundimtar. Vlerësimi formues ka të bëjë me

përmirësimin e programit duke ruajtur kriteret e standardeve (çështjet) dhe modifikuar

normimin e temave, ndërsa ai përfundimtar vlerëson efektivitetin e programit nëpërmjet

temave të edukimit pamor artistik si detyrat në; Vizatimin nga Natyra, Dekorativ, Tematik

dhe Biseda Analitike.

Ky këndvështrim mundëson realizimin e objektivave profesionale, duke ofruar detyrat

e preferuara për fëmijët. Ky dimension mund të quhet dhe i motivimit të vullnetit dhe

kënaqësisë për punën e ofruar në klasë. Pa kënaqësinë që ofron tema nuk kemi zbatim të

asnjë objektivi, pasi fëmija nuk fillon konceptimin e detyrës, pasi nuk gjen lidhje motivuese

me të. Pra kjo është rëndësia e programit dhe efektifitetit.

15 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.6) 16 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.10) 17 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.10)


49


Dimensioni i dytë është Produkt-Procesi. Vlerësimi i punimeve të detyrave dhe

çështjeve, sipas shkallës së vështirsisë në raport me njëra-tjetrën, fokusohet në atë që

nxënësit prodhojnë, ndërsa vlerësimi i procesit është i fokusuar në të menduarit kritik e

krijues të fëmijëve për të ndjekur udhëzimin e hapave të realizimit të secilit punim, që realisht

janë objektivat profesionale të edukimit pamor artistik, në rastin tonë. Objektivat janë;

Konceptimi, Kompozimi, Përmasimi, Proporcionimi, Strukturimi,

Ndërtimi Linear, Nd. Grafik, Nd. Koloristik, Modelimi, Detajimi.

Dimensioni i tretë është Cilësor - Sasior. Studimet cilësore dhe sasiore, përfshijnë

përvojat e e ndryshme njerëzore në program. Në rastin tonë kemi klasifikimin e niveleve të

angazhuar në përdorimin e objektivave profesionale, për të patur një mendim kritik e krijues

në edukimin pamor artistik dhe prodhimtarinë në artet pamore. Kuptimi i dispozitave

(objektivat profesionale) dhe aplikimi i funksionimit të aftësive në të menduarit kritik e

krijues të standardeve të edukimit dhe prodhimit artistik, shfaqet si;

1. Fillestarët - Logjika Matematikore sasiore

2. Nxënësit - Logjika Gjeometrike

----------------------------------------------------------------------

3. Talentet - Ndijimi Analitik cilësore

4. Profesionistët - Analiza Profesionale

Dimensioni i Katërt është Eksperimental - Quasi-Experimental.

Kërkimet e këtij dimensioni janë një metodë empirike e testimit dhe argumentimit profesional

artistik e metodologjik mësimdhënës të efektivitetit të programit të edukimit pamor artistik.

Ofron të dhëna empirike e informacione teorike për testimin e rezultateve të qëndrueshme të

objektivave profesionale të krijimit artistik, transferon këto rezultate në edukimin pamor

artistik të fëmijëve dhe organizon kuptimin dhe zbatimin e efekteve anësore të mendimit

kritik e krijues përtej aftësive, duke ndërtuar dispozitat e planifikimit të një ore mësimore me

fëmijët në edukimin pamor artistik.

Lidhur me dimensioni e katërt Eksperimental;

Halpern (1993) thekson se:”Një numër të sfidave në vlerësimin e

efektivitetit në të mësuarit e mendimit kritik. Para testeve dhe pas

testeve, përcillen disa informata, por nuk zbulojnë gjë për

ruajtje. Gjithashtu, aftësitë njohëse përmirësohen me praktikë, kështu

që me sa duket efektet e vërteta të mësimit të menduarit kritik do të

marrin pak kohë për tu bërë të dukshme. Përfitimet orientimit të

menduarit kritik vështirë të përdoren, sepse është e vështirë të matet se

a ka ndonjë përmirësim nga baza që ka rezultuar, nëpërmjet kursit ose

pjekjes normale dhe aftësive të fituara në kursin tjetër. Ky problem i

vlerësimit të efektivitetit të programit është më i komplikuar nga fakti se

pothuajse të gjitha kampet që ofrojnë rrugën e të menduarit kritik, e

kërkojnë për të gjithë studentët, nuk ka asnjë grup kontrolli. Një

mundësi është që të krijojë një grupi të kontrollit nga studentët në një

universitet të ngjashme 18.



50


Pikërisht me këto sfida përballet efektiviteti i orës mësimore në edukimin pamor artistik,

ndaj “kyç” i suksesit të efektivitetit dhe eficencës mësimore për frekuentimin dhe asimilimin

e standardeve të edukimit artistik pamor janë të rëndësishme dhe të argumentuara.

Objektivat në fokusin konkret dhe abstrakt të funksionimit të procesit mësimor

Klasifikimi i renditjes së objektivave OBJEKTIVAT Rezultati Edukimi

QËLLIMI

A.

PERCEPTIMI

A1

1. Logjika

Matematikore

1. KONCEPTIMI

2. KOMPOZIMI

3. PËRMASIMI

4. PROPORCIONIMI

1. Qytetarë të

kulturuar

A2

2.Logjika

Gjeometrike

5. STRUKTURIMI

B.

ANALIZA

B1

3.Ndijim Analitik

6. NDËRTIMI LINEAR

7. NDËRTIMI GRAFIK

8. NDËRTIMI KOLORISTIK

2. Talente

B2

4.Analizë

Organizative

Profesionale

9. MODELIMI

10. DETAJIMI

3. Artistë

Pasi këto objektiva profesionale janë veprimtari praktike të sistemuara që përmirësojnë

aftësitë njohëse të fëmijëve dhe marrin kohë të bollshme për të prezantuar rezultatin cilësor.

Një qëndrim kritik i metodistëve skeptikë do të ishte i padobishëm për matjen e efektit

pozitiv të këtyre objektivave profesionale, nga njëri vit shkollor në atë pasardhës, pasi pjekja

e aftësive realizohet paralelisht me rritjen moshore e psikologjike të fëmijëve. Pra këtu

qëndron vështirësia, pasi metodistët nguten të marrin rezultate produkti, pa pasur fuqinë

profesionale për kontrollin e realizimit të veprimeve që ushqejnë dashurinë e vullnetin e

fëmijëve për angazhim në orën mësimore të edukimit pamor artistik në klasë, si edhe besimin

për të pasur dritë në fundin e tynelit që hapet me forcën dhe mënçurinë profesionale të këtyre

objektivave “kyç”.

Një numër i testeve masin aftësitë e të menduarit kritik, (Baron, 1987, Ennis

1961,1989), por matja e dispozitave (rregullave) dhe e "virtytit" është më e

vështirë.19

Një rrezik është që idealet e dispozitave të menduarit kritik dhe ideja për

virtytin e mendimit (Schrag, 1988) mund të neglizhohet në aplikim, sepse

vlerësimi i aftësive është më i lehtë. 20

Standardet e objektivave dhe kriteret duken si te Ennis, të nxjerra kryesisht nga fusha e logjikës.

Tani në fund të spektrit janë krijuesit analitikë të cilët identifikojnë të

menduarit kritik me bazë të pastër të menduari. Kultivimi i mendimit të pastër

i çon individët për t'u angazhuar në të menduarit e qëllimtë dhe të

paramenduar me kujdes (Schrag, 1988). 21



51


Schrag përcakton një virtyt si ndërmjetësim midis dy prirjeve të kundërta, në

këtë rast, midis prirjes drejt shtytjes dhe prirjes drejt ngurtësimit (Schrag,

1988, f.14) 22.

Sipas nocionit Schrag, në se të menduarit kritik është një virtyt, kuptimi i objektivave

profesionalë është mjaft i diskutueshëm mbi shtytjen e aftësive më lehtë të matshëm nga

funksionimi i shkollës, dhe prirjen drejt ngurtësimit të dijeve profesionale, më pak të

matshme, sepse kultivohen në punën e pavarur të fëmijëve jashtë shkollës.

Megjithatë, është jashtëzakonisht e vështirë për të vlerësuar nëse dikush posedon ose

jo një virtyt (ndershmëri, mirësi) gjykimi mbi aftësitë dhe dispozitat e realizuara nëpërmjet

objektivave profesionalë. Schrag vazhdon ende të mbështesë se analiza e planifikimit duhet të

jetë në përputhje me ligjet e logjikës edhe pse theksi i tij është në ndërtimin e karakterit për

t’u marrë me kultivimin e dispozitave profesionale se sa në zotërimin e aftësive mësimore.

Megjithatë, një dallim i rëndësishëm është se, ndryshe nga aftësitë, virtytet nuk

mund të mësohen, ata mund të jenë vetëm të nxitura. Për të pranuar

propozimin e Schrag për të kërkuar që t'i jepet më shumë vëmendje krijimit të

mjedisitt dhe situatatave që kultivojnë virtytet më tepër se të mësuarit e

tyre. Ai duket të jetë i ndikuar nga idetë e John Dewey (1933) e të menduarit

reflektiv.23

Transferimi i eksperiencave të aplikuara

Ndikimi i "transferimit të instruktimit" duhet të testohet përmes shumë

studimeve transferimi, duke përfshirë studime të zgjatura dhe studime që

masin aplikimin e të menduarit kritik në situata dhe fusha të reja. Për më

tepër, bashkëveprimi në mes të menduarit krijues dhe kritik kërkon më tepër

eksplorim, duke përfshirë nëse të menduarit krijues, imagjinata dhe intuita

mund të mësohet. Sigurisht, puna formuese për të vlerësuar efektivitetin e

metodave të ndryshme të instruktimit të menduarit kriti është ende e

rëndësishme 24

Ashtu si edhe e pamë, të menduarit kritik e krijues mundëson kuptimin dhe aplikimin

e objektivave profesionale të edukimit pamor artistik. Kjo u pasqyrua në analizën dhe

sintetizimin e mendimeve të qarta rreth kësaj hipoteze, jo vetëm nga unë si profesionist

krijues, por edhe nga referimet e studimeve mbi konceptimin e marrdhënieve teori – praktikë.

Zotërimi i problemeve të artit pamor është fushë e pavarur, por me një ndikim të gjerë

nga teoritë e pavarura të mendimit njerëzor, pasi ato janë ushqim dhe burim konceptesh e

dijesh të reja për evolimin dhe modernizimin e procesit krijues në përgjithësi dhe të arsimimit

e edukimit artistik pamor në veçanti. Të gjitha fushat e tjera të dijes njerëzore dhe bashkë me

to të menduarit kritik, përcjellin ide të vlefshme për fushën e arteve pamore. Pikërisht këto

ide na përforcojnë gjykimin se objektivat profesionale mund të transferohen në procesin

mësimor si objektiva profesionale të edukimit pamor artistik në shkollë. Por vështirësia

qëndron në faktin se metodistët skeptik fokusohen në mendimin kritik të programeve

mësimore vetëm si koncept në nivelin e drejtimit të shkollës me probleme morale, etike dhe



52


sociale, por edhe këto vetëm të shkruara, pasi jeta është e ashpër ekonomikisht, politikisht

dhe profesionalisht.

Këta metodistë, përvetsojnë historinë dhe metodat e zhvillimit të mendimit kritik, dhe

për më tepër e konceptojnë atë si teori shteruese të problemit, duke mbetur në kuadrin statik

të mendimit edhe kur synojnë studime, pasi nuk guxojnë të prekin profesionalisht normat e

standardizimit të lëndëve mësimore. Veprimet e tyre janë automatike e spontane, duke lexuar

e shpjeguar pa pasur guximin dhe vetëdijen për transferimin e këtyre dijeve në fusha

profesionale, pasi ju del nga kontrolli drejtimi cilësor e sasior i shkollës.

Megjithatë, të tjera pengesa mund të parandalojnë transferimin e aftësive të të

menduarit kritik. Perkins (1987) rendit tri faza të zhvillimit të mendimit kritik:

përvetësimi (blerja), veprimi automatik, dhe transferimi. Shumica e

programeve të të menduarit kritik përqëndrohen në blerjen, por pa dy hapat e

tjerë. Perkins argumenton, të menduarit kritik tenton të mbetet brenda

kontekstit e drejtimit. Perkins merr si të mirëqënë (postulatet) dy lloje të

transferimit 25.

Transferimi i qëllimshëm i i kornizës analitike të mendimit teorik kritik, mund të

realizohet vetëm nga mësues profesionistë të aftë dhe me kontribute krijuese në fushën e tyre.

Këta mësues profesionistë, krijojnë modele dhe japin udhëzime të qarta për të arritur

kuptimin dhe zbatimin e standardeve të lëndës mësimore. Kjo realizohet profesionalisht me

kontekstin e objektivave profesionale në lëndën e edukimit pamor artistik.

"Rruga e lartë e transferimit" është transferimi i qëllimshëm i një

"kornizë" apo taktike të menduarit kritik nga një kontekst të mësuari në një

tjetër kontekst. Instruktorët duhet të krijojnë ushtrime që nxënësit të

ndihmohen në arritjen e këtij lloji të transferimit, për shkak se kjo zakonisht

nuk ndodh automatikisht 26.

Por mund të realizohet dhe spontanisht duke përdorur modele të ngjashme në rrethana

të reja, siç është rasti i modeleve me spektër të ngushtë të përdorura gjerësisht gjatë viteve

’90 dhe 2000 në shkollat shqiptare, nga mësues jo të kualifikuar dhe jashtë profilit. Këto

modele quheshin “Cluster” dhe kishin disa kode “ERR”, “A4” etj...Çuditërisht trajtonin të

njëjtin koncept, por si duket ishin marrë si të “ndryshëm”, pasi vinin nga shtete të ndryshme.

"Rruga ulët e transferimit" ndodh më shumë spontanisht. Nga "rruga

e ulët e transferimit ", nënkuptohet dukurija e mendimit të ngjashëm në një

rrethanë të re dhe aplikimin e "kornizës”. Rëndësia kryesore e Tezës Perkin

është se pa instruktimin e transferimit, studentët do të ketë më pak të ngjarë të

jenë në gjendje të aplikojnë aftësitë e të menduarit kritik në situata të reja 27.

Kjo analizë kritike e transferimit të dijeve më jep nxitje dhe besim se objektivat

profesionale të edukimit pamor artistik janë një kornizë unike e cila do të zbulojë vlerën e

standardeve, çështjeve dhe temave që zhvillon programi i edukimit artistik pamor në shkollën

shqiptare.

Qëllimi kryesor i transferimit të filozofisë së mendimit, nëpërmjet aplikimit të

objektivave profesionale të edukimit pamor artistik, është përcjellja e këtyre eksperiencave në

marrdhëniet e aftësive mësimore dhe dispozitave të nxitura profesionale në:



53


1.Rishikimin e leksioneve

2.Rishikimin e profilit të kurrikulës.

3.Organizimi i aktiviteteve krijuese, work-shop.

4.Projektimi i teksteve Didaktike të cilat mund të ofrojnë më tepër Metoda dhe Teknika

të suksesshme për Edukimin në Artet Pamore dhe Figurative.

Objektiviteti i standardeve dhe subjektiviteti metodik

Përvoja ime në pjesët e vështira të programit dhe metodave në mësimin në auditor.

Në fillim të punës time si pedagog arti e lektor, e cila nis në vitin 2001, u përpoqa të

ngre një kabinet arti me mundësitë e mia personale dhe aplikova njohuritë e mia mbi

objektivat që përdoren gjatë procesit krijues në krijimtarinë profesionale në pikturë e

skulpturë. I trajtova ato me studentët, në mënyrë që ata të dallonin ndryshimet e synimeve

dhe qëllimeve të punimeve nga objektivat (shkallët e etapave të procesit të punës). Nga niveli

i tyre teorik ata i shikonin objektivat si qëllime (çfarë do të arrij?, si rezultat), por në art

objektivat janë nivele pune të ndara të cilat nisin me konceptimin; Si do ta nis punën?, Çfarë

do të bëj pikë së pari?, Si do të ecë procesi?, Çfarë do të bëj më tutje, më pas?, etj...

Objektivi i parë lidhet me organizimin e mendimit para se të fillojë punën.

Objektivi i dytë është kompozimi, mënyra se si fleta punës dhe si është vendosur objekti

që do të vizatohet (në pozicion pamje).

Objektivi i tretë është dimensionimi i dy përmasave të objektit në lidhje me kompozimin.

Objektivi i katërt është proporcionimi i cili përcakton ekuilibrin e brendshëm të objektit

në lidhje me madhësitë dhe raportet e pjesëve të tij.

Objektivi i pestë është strukturimi gjeometrik i cili finalizon gjykimin logjik duke

saktësuar objektin dhe pjesët e tij.

Objektivi i gjashtë është konstrukti linear i cili e bën studentin vizatues më ndjesor ndaj

objektit dhe në këtë shkallë vizatuesi kapërcen nga gjykimi logjik në perceptimin e natyrës

përmes ndjenjave.

Objektivi i shtatë është konstrukti grafik i cili analizon ndryshimet tonale dritë-hije

ndërmjet pjesëve të objektit apo edhe ndërmjet objekteve me njëri tjetrin, si dhe rolin e tyre

në leximin e vëllimeve tri dimensionale.

Objektivi i tetë është konstrukti koloristik i cili po aq sa rrit ndjeshmërinë po aq edhe e

pasuron objektivin e shtatë dhe për më shumë në objektivin e tetë brenda konstruksionit

grafik ndodhet ndjeshmëria e ngjyrës.

Objektivi i nëntë është modelimi i cili unifikon tërë elementet e sipër përmendur në një

njësi të vetme.

Objektivi i dhjetë dhe i fundit është detaji i cili është prefeksionimi i artit si edhe forca e

artistëve të vërtetë.

Këto janë objektivat e mia të aplikuara gjatë punës krijuese si artist. Këto objektiva bëjnë

të mundur realizimin e qëllimeve, që i propozoj vetes në krijimin e një vepre arti.

Standardet mbeten të qëndrueshme në pozicionin vertikal të planifikimit dhe orientimit të

programit mësimor të edukimit pamor artistik. Një tezë e rëndësishme është ajo e Debono

Edward 28, i cili argumenton se “të menduarit vertikal” nuk mund të ndërtojë hipoteza të reja

por vetëm mund të vlerësojë propozimet. Mendoj dhe kam eksperimentuar, që përmes këtyre

objektivave të vendosura si ndarje e "të menduarit lateral - anësor", e cila mund të vlerësohet



54


si të menduarit krijues. Zhvillon në mënyrë të suksesshme procesin e mësimdhënies në

procesin e formatimit dhe edukimit artistik pamor të fëmijëve dhe studentëve, por për më

shumë besoj që kjo ka dhënë rezultatet e drejta përgjatë përvojës 25 vite në arsim.

Të menduarit lateral - anësor përfshin krijimin e mënyrave krejt të reja për të

shikuar gjërat, në vend të vlerësimeve të metodave të vjetra për të shikuar

gjërat. Përveç kësaj, Debono pohon se të menduarit lateral mund të jetë i

mësuar. (Debono Edward, 1971)29

Për metodistët skeptikë;

Të dy pjesët e të menduarit, ato kritik e krijues janë problematike për shkak se

e reja, mendimi kreativ është pasqyrë e qartë e domosdoshme për të menduar

mirë, por se si kjo ndodh mbetet e fshehur në mister. Për më tepër, të

menduarit krijues nuk është i lidhur në mënyrë të qartë me aftësi komplete të

veçanta, as nuk është i identifikuar lehtë nga posedimi i dispozitave të

caktuara. Edhe pse krijimtaria mund të jetë e njohur, është e vështirë për ta

vlerësuar.30

Me të njëjtat objektiva, unë udhëheq fëmijët dhe studentët për të filluar analizën e

veprave të artit. Së pari filloj me konceptimin e anës pamore të veprës së artit (listimin,

renditjen) dhe vazhdoj me objektivat e tjerë, ndarjen e procesit krijues të veprës së artit deri

tek objektivi i fundit që është detaji, duke na treguar mjaft rreth vlerave të veprës së artit.

Këto objektiva zgjidhin në mënyrën më të qartë problemet komplekse ndërmjet formës

artistike të veprës dhe përmbajtjes ideologjike të saj, por në të njejtën kohë këto objektiva

ndihmojnë për të zbuluar individualitetin artistik dhe njerëzor të artistit.

Tërë objektivat kanë rol udhëheqës në gjetjen e rrugëve që na shpien tek bota e artit

(pikturat, skulpturat, vizatimet, dizajnet etj), pa lënë mënjanë elementet konceptual e formalë

(pika, linja, sipërfaqia, drita, hija, volumi, ngjyra, tekstura), të cilat janë të angazhuara në

mënyrë horizontale në secilin prej objektivave të marrë veçmas. Për më tej ato zhvillohen nga

një objektiv tek tjetri deri tek masa më e vogël brenda veprës, të cilën ne e quajmë detaj.

Besoj se kjo është mjaft e rëndësishme në Fakultetin e Edukimit të Universitetit, sepse

përveç përfitimit praktik të studentit në art dhe në kuptimin e historisë së artit, ajo madje edhe

ndihmon në didaktikën e artit pamor duke zgjidhur konceptet e ndërtimit të planit ditar të

mësuesit të shkollës fillore. Për më tepër studentët kanë dëshmuar se këto mënyra pune i kanë

ndihmuar ata madje edhe në zhvillimin e planit ditar të lëndëve të tjera, meqenëse këto

modele të prezantuara atyre në edukimin artistik, qartësojnë ndarjen e qëllimit nga objektivat,

ose thënë ndryshe qëllimin nga kuptimi.

Hermetizimi dhe pavarësia studimit

Opinioni i të tjerëve mbi performancën shkencore të edukimit pamor artistik, pasi ata

në përgjithësi e shohin rezultatin si notë vlerësuese të thjeshtë, por jo si përfitim dijesh dhe

aftësish profesionale.

Problemet, pavarësisht nga filozofia edukimit dhe kujdesit për veten, të cilat

ndeshen për hapësirë midis tyre janë prapëseprapë, ndonjëherë të

29 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.8) 30 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.8)


55


instrumentalizuara nga synimi i shumë personave, të cilët luftojnë me format e

“vjetra” për të qenë më të favorizuar në kujdesin për veten31

Për metodistët skeptikë;

Përveç gjykimit të lëvizjes së të menduarit kritik, duke favorizuar

epistemologjitë racionale në kurriz të të menduarit krijues, një tjetër debat

thelbësor në këtë lëvizje është, nëse aftësitë e përgjithshme të menduarit kritik

nuk janë subjekt i varur, por madje ekzistojnë, McPeck (1981). Për më tepër,

ai pohon se subjektet ose fusha ndryshme kanë epistemologji të ndryshme,ide

e të menduarit kritik duke patur kuptime të ndryshme nga subjekti me

subjekt. 32

Ndikon mënyra se si po orientohet vrojtimi dhe studimi i këtij problemi nga

studiuesit, pasi rutina e strukturimit të procesit të arsimimit shoqërohet në mënyrë

tradicionale me një nënçmim të lëndëve artistike, ndërsa këtij raporti studimor do t’i duhet ta

mbivlerësojë edukimin pamor artistik. Duhet marrë mendimi i të tjerëve, edhe kur ata nuk

janë njohës profesionalë të kritereve dhe normave të edukimit pamor artistik.

"Aftësitë apo vrasjet (Skills / [S] Kills), e të menduarit kritik në përgjithësi,

janë parazitare në njohuri të detajuara, të përvojës, në fushat mëmë dhe zonat

e problemit." (McPeck, 1981, f. 10) 33.

Mbivlerësimi i lëndës së edukimit pamor artistik do të shkaktojë një reformim të

koncepteve mbi arsimimin dhe një pjesë e mirë e trupave pedagogjike do të preken

drejtpërdrejt nga konsolidimi i hapësirave të lëndëve artistike, pasi do të shoqërohet me

riformatimin e orëve mësimore mbi bazat e profesionalizmit dhe jo të “plotësimit të normës

mësimore” për mësueset e lëndëve shkencore e shoqërore.

Schrag ripërcakton të menduarit kritik për të kuptuar epistemologjinë

reflektive që është "analiza e arsyetimit të mirë për besimin, duke nënkuptuar

llojet e ndryshme të të kuptuarit për të arritur me arsye kuptime komplekse të

koncepteve dhe dëshmive në fushën e varur" (McPeck, 1981, f. 24) 34.

Motivimi i studimit

Shmangja e shikimit emocional të problemit.

Vlerësimi i njerëzve për të cilët po studjon.

Shikimi i vetes si kontribues e përgjegjës ndaj të ardhmes shoqërore, fëmijëve,

nxënësve, studentëve dhe armatës së arsimtarëve.

Ruajtja nga ndikimet moralizuese të dashamirësve dhe makropolitikat të cilat nuk

vlejn e nuk realizohen pa zbërthimin e marrëdhënieve proceduriale-profesionale të hapësirave

të edukimit artistik.

Renditja e qartë dhe e detajuar e mikroproblemeve të fushës, të cilat mund të kthehen

nesër në motivues të fuqishëm në planifikimin e makropolitikave arsimore.

31 “A Sociology of Education” Ronald G. Corvin 1965/ fq. 132 32 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.9) 33 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.9) 34 Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April 9, 2002 (fq.9)


56


4. DEMOSTRIMI I OBJEKTIVAVE

Ilustrimi pamor i objektivave profesionalë

Objektivat e planifikuara mund të jenë të

zbatueshme vetëm në struktura mikropolitike, për

zgjidhjen e problemeve të shumta brenda një ore

mësimore, detyre apo teme të veçantë.

Objektivi i parë

Konceptimi – ky objektiv organizon

përqëndrimin e studentit në rrafshin ontologjik,

për atë që dinë dhe kanë mësuar në detyrat e

mëparshme më të thjeshta. Por edhe orientohen

mbi elementët e detyrës së re. Psh. Nga detyra

paraardhëse “Sfera” në detyrën aktuale “Molla”.

Kuptohet, studenti fillon indeksimin e

problemeve, duke koduar problemet, që bëhen

prezent në detyrën e re. Mësuesi ndërmjetson me

anën e leksioneve, literaturës e teksteve për

pasurimin e koncepteve, të cilat do të ushqehen

prej aktivitetit individual praktik në vizatimin e

objektit “Molla” nga studenti. Kjo etapë fillestare

është listim indeksues i mjedisit shkollor, i

studentit, pedagogut, steriotipeve kulturore, i

teksteve dhe interesave institucionale.

Konceptimi përshkallëzohet më pas me shumë

veprime rutinë, të cilat përforcojnë vetëdijen

profesionale të studentit, si; vendosja e modelit

përballë studentit, lartësia me nivelin e shikimit,

pozicionimi ndaj dritës, largësia nga syri etj....

Le të marrim të konceptuar punimin e një grup objektesh të ngjashme me vëllimet

sferike dhe konike, duke evokuar dijet e marra tek detyrat e mëparshme; “Sfera”, “Molla”

dhe “Topi”. Punimi i ri “Grup Perimesh”.


57


Objektivi i dytë

Kompozimi – është etapa e nisjes

së punës praktike, duke vendosur fletën

para vetes në përputhje me masat e

objektit. Nëse objekti shtrihet para

studentit për së gjati fleta vendoset

“portret”, nëse shtrihet për së gjeri fleta

vendoset “peisazh”. Më pas kufizohet një

hapësirë e paprekshme përreth fletës së

vizatimit, për të ruajtur hapësirën

higjenike të shikimit ndaj objektit që do

të vizatohet. Kjo hapësirë mund të jetë sa

1/3 e përmasës më të vogël të fletës

vizatimit.

Objektivi i tretë

Përmasimi – studenti mëson të masë

në distancë përmasat e objektit që do të

vizatohet, duke gjetur raportin e saktë të

lartësisë dhe gjerësisë së objektit. Studentit

këtu i duhet të përshtasë njërin dimension me

hapësirën e rrethuar të fletës.


58


Objektivi i katërt

Proporcionimi - etapa më e gjerë

dhe më e thellë nga ana e funksionimit

logjik matematikor për studentin. Ky

është objektivi logjik i kësaj

metodologjie, ndaj shpesh në edukimin

pamor artistik mund të vlerësohet si

objektivi kryesor për leximin e intelektit

dhe mund të themi se mund të jetë

aktiviteti final për t’u kënaqur me

shëndetin mendor të fëmijës në bankat e

shkollës. Ky objektiv mat pafundsisht

raportin e pjesëve përbërëse të objektit

që vizatohet, duke realizuar zbërthimin

analitik të tij. Këto proporcione

harmonizuese të pjesëve të objektit që

vizatohet, vendosen me ndihmën e

distancave të piketuara brenda

përmasave kryesore.

Objektivi pestë

Ndërtimi Strukturor – etapa më

zbavitëse pas grumbullimit të të dhënave

matematikisht mbi objektin në etapën e

proporcionimit. Ky objektiv zakonisht quhet

objektivi gjeometri, pasi merret me bashkimin

e pikave orientuese të proporcioneve të

brendshme të objektit që vizatohet. Kjo veprimtari ka ndjesi zbavitëse kur studenti ruan në

memorjen e tij domethënien e atyre pikave pafund, dhe i bashkon duke u konsultura me

objektin që vizatohet. Realizimi me sukses i imazhit të përafërt të objektit nga bashkimi i

pikave, ofron një kënaqësi për rezultatin e arritur dhe rrit motivimin e studentit për realizimin

e etapave të tjera me sukses, ose anasjelltas. Burim i rezultatit gjeometrik të qartë, është

proporcionimi matematikor i objektivit katërt.


59


Objektivi i gjashtë

Ndërtimi linear – etapa e

zbukurimit të thyerjeve gjeometrike,

duke kurbëzuar linjat, apo përcaktuar

këndet e objektit, sipas strukturës

gjeometrike dhe imazhit që marrim nga

shikimi i drejtpërdrejtë i objektit që

ndodhet para studentit. Ky mund të

quhet objektivi ku ndahet logjika e

pastër me ndjesin e thellë artistike.

Objektivi Shtatë

Ndërtimi Grafik – etapa e ndërtimit dritë-hije. Thellohen problemt profesionale

suplemente për nivelin e studentit.


60


Objektivi Tetë

Ndërtimi Koloristik – etapa e ndërtimit me ngjyra. Thellohen problemt profesionale

suplemente për nivelin e studentit.

Objektivi i nëntë

Modelimi Vizatimit & Grafik – etapa e reflektimeve komplekse ndaj natyrës së

objektit që vizatohet. Tregues i niveleve me dhunti të avancuara për edukimin pamor artistik.

Dritë-hijet janë në perfeksion profesional artistik.

Modelimi Ngjyrave – etapa e reflektimeve komplekse ndaj natyrës së objektit që

pikturohet. Tregues i niveleve me dhunti të avancuara për edukimin pamor artistik. Ngjyrat e

drit-hijet janë në perfeksion profesional artistik.


61


Objektivi dhjetë

Detaji – etapa e hollësive. Detajet janë elementë që individë të rrallë kanë kulturën

dhe forcën e talentit. Ky objektiv trajtohet me studentët përgjithësisht në mënyrë virtuale, për

t’iu treguar atyre se si vlerësohet cilësia e punimit artistik.


62


5. METODOLOGJIA

Struktura e Kërkimit

Struktura unike e studimit - Dizenjimi

Kjo strukturë është e ndërvarur nga elementet specifike të rastit si: gjendja fizike ku

zhvillohet edukimi artistik pamor në shkolla, baza ekonomike e trajtimit të mundësive

realizuese të procesit mësimor edukativ artistik, etike e pjesëmarrjes së drejtuesve të

institucioneve dhe estetika profesionale e mësimdhënësve. Sipas renditjes:

1. Nënseksione - lënda Edukimit Artistik Pamor, programi mësimor

departamenti artit, kabineti artit.

2. Grupe - nxënës, studentë, mësues.

3. Okazione - shkolla 9-vjeçar, e mesme, e lartë.

Kjo strukturë na ndihmon në shikimin holistik të kompleksitetit të edukimit artistik,

pasi situatat dhe pengesat e natyrës njerëzore, në funksionimin e edukimit artistik pamor, janë

pasojë e influencimit të kësaj strukture komplekse, jo thjesht si shkak por edhe si

marrëdhënie qëllimore, pasi kjo strukturë e nënseksioneve të programit, grupet pjesëmarrëse

dhe nivelet e shkollave na shtyjnë në realizimin e kërkimit cilësor mbi edukimin artistik

pamor, nëpërmjet studimit të rastit të brendshëm, i cili nuk mjaftohet thjesht me ekzaminimin

dhe konstatimin e pasojave.

Çështjet e ekzaminuara në nënseksionin art pamor

Temat e kërkimit janë edukimi dhe arti. Ndaj dhe çështjet nuk janë aftësi të

eksperimentuara dhe testime të hipotezave të ndryshme prej kërkuesve joprofesionistë, por

ato janë të paracaktuara në programin e lëndës të artit pamor, si pjesë e planifikimit dhe

drejtimit mësimor. Çështjet janë pjesë strukturore e standardeve mësimore, si kriteret bazë të

një zhvillimi cilësor kompleks në varësi me praktikat mësimore, mjedisin e punës dhe

kualifikimin profesional të mësuesve.

Standardet e edukimit artistik pamor, bazohen në njohuritë mbi çështjet si;

1. baza materiale dhe mjetet,

2. teknikat dhe metodat,

3. strukturat dhe funksionet e artit,

4. simbolet dhe idetë e mundshme,

5. historia dhe kultura,

6. karakteristikat dhe vlerat e prodhimit artistik, 7. shumëllojshmëria e artit dhe disiplinat e ndryshme të artit.

Pra çështjet e kërkimit cilësor, lidhen me ekzaminimin e njohurive mbi programin, të

grupit të nxënësve, studentëve dhe mësuesve. Kjo nuk realizohet me pyetjet e drejtpërdrejta

mbi njohuritë e standardizuara, por realizohet me pyetje ndërmjetsuese të strukturuara me

sens abstragues drejt njohurive rreth standardeve. Këto pyetje bazohen në konceptet e gjera

fituar nëpërmjet punës praktike me përdorimin e elementëve formalë:

Linja

Forma

Sipërfaqja

Ngjyra


63


Pra nëpërmjet akordimit të këtyre të dhënave të nxjerra nga pyetjet mbi elementet

formale, si burim furnizimi për shikimin e çështjeve të standardizuara më sipër, na ndihmon

të shkojmë drejt njohurive teorike të grupit (nxënës, studentë, mësuesë). Vlerësimi i

çështjeve, në këtë studim rasti kërkimor, ndihmon për të zbuluar problemet e brendshme dhe

rëndësinë e temave zotëruese brenda secilës çështje. Ky vlerësim ndihmon maksimalizimin e

kuptimit të lëndës edukim artistik pamor, mundëson evidentimin e karakterit unik të lëndës

edukim artistik pamor, nëpërmjet faktorëve, apo çështjeve të procesit mësimor në praktikë.

Këta faktorë shfaqin vlerën dhe mangësinë e kërkimit, ndihmojnë planifikimin dhe

kryerjen lehtësisht të kërkimit, nxisin frymëzimin dhe riformatimin e studimit, kushtëzuar me

mundësitë për një studim ndryshe në përputhje me interesin lëndor artistik pamor.

Studimi i brendshëm institucional mbi edukimin artistik pamor nuk mund të shihet i

shkëputur nga fenomenet sociale, përkushtimi shkencor dhe shërbimi ndaj tregut të punës

(d.m.th. vendi, fusha, shkolla). Çështjet në këtë plan kanë një fokus organizativ me synimin

për të qenë i dobishëm dhe i përdorshëm në vende dhe shkolla të tjera, si edhe në studime më

të gjera.

Çështjet e një trajtimi studimi në Artet Pamore:

1. Çështja lokale / Qëllimet edukative të kësaj lënde në përputhje me problematikën

shoqërore ku jetojnë pjesëmarrësit e grupit “nxënës, studentë, mësues”.

2. Problemi i parashikuar / Trajtimet shkencore e artistike bashkëkohore në vizatim,

biseda arti, metodolgji mësimdhënie, histori arti pamor, literaturë në pikturë e skulpturë, dhe

shikim kritik të arteve pamore figurative.

3. Çështja në zhvillim / Probleme me interes për shkollën, në kurset e mësimit të artit

pamor, të kërkuara nga gjithësecili pjesëmarrës në procesin mësimor.

Prezantimi

Ky studim rasti është i brendshëm profesionalisht nga pozicioni i autorit, është studim

instrumental rasti për nga specifika dhe studim kolektiv rastesh për nga shtrirja e kërkim

cilësor në shumë institucione edukimi. Ju mundet të mos i njihni çështjet, perceptimet

formale dhe konceptet teorike të trajtuara më sipër, por mënyra e të treguarit dhe të

paraqiturit në këtë studim me stil realist lehtëson kuptimin e problemeve që duhen trajtuar për

përmirësim. Kërkimi i realizuar tenton të jetë impresiv për nga supozimet e parashtruara për

analizë kritike, për nga dijet profesionale lidhur me edukimin artistik pamor dhe për nga

problemet e trajtuara me ndikim empatik te të tjerët, por edhe me kontekst botkuptimor

shumëplanësh. Pa u shmangur nga qëllimi i studimit, formaliteti i tyre përcakton përgjatë

studimit vazhdimisht kriteret e vrojtimit dhe paraqitjes së problemeve të edukimit artistik

pamor.

Tringualiteti.

Në shikimin e përgjithshëm, studimi prezanton një “keqstrukturim” të raportit

kërkimor, konstrukti kërkimor ofron tolerancën e koncepteve të studimit, dykuptimshërinë

dhe kampionimin e shumë detyrave. I rëndësishëm është vetëm fokusimi në vlefshmërinë e

edukimit artistik pamor në procesin mësimor. Konceptimi i studimit është unik, duke qenë i

ndërvarur nga ndikimi rrethanave të ndryshme, vëzhgimet e veçanta dhe nga konteksti

raportimit. Për minimizimin e këtyre faktorëve ndikues duhet shmangen:

1. Interpretimet dhe përdorimet e gabuara.

2. Reduktimi i të dhënave.

3. Ndryshimi procedurave shpjeguese.


64


Ky “Triangulim”, toleron përdorimin e perceptimeve të shumëllojshme për

interpretimin e studimit, verifikon përsëritjet e ngjashme në vëzhgim dhe interpretim.

“Triangulimi” qartëson domethënien e gjerë të studimit, nëpërmjet identifikimit të mënyrave

të ndryshme që mund të perceptohet fenomeni.

Krahasimet.

Studimi bën hapa për raportimin e problemeve të edukimit artistik pamor në

krahasime dhe referenca të qarta pëe lexuesin e zakonshëm. Brenda studimit, gjenden detaje

të shumta materiale si: elementet formale të artit pamor, standardet lëndore, objektivat

profesionale të edukimit artistik pamor, të cilat gjejnë kontekstin krahasues etnografik dhe

fenomenologjik me problemet e ngjashme brenda dhe jashtë kësaj fushe edukimi.

Studimi siguron normat e matshme statistikore të objektivave profesionale të

edukimit artistik pamor, të cilat mund të përdoren si “kyç” i funksionimit të kritereve

mësimore të standardizuara dhe prej të cilave mund sigurohet një referencë hipotetike

krahasuese për raste të tjera të ngjashme, lidhur me studimet kërkimore për lëndët e tjera

brenda procesit mësimor.

Kërkimi sasior mbi nivelin cilësor të ushtrimit akademik të artit pamor dhe kërkimi

cilësor mbi qëndrimin profesional në funksionimin e standardeve të planifikuara, të dyja së

bashku, sigurojnë një terren të ngushtë krahasimi brenda lëndës së edukimit artistik pamor, që

i referohet pikërisht aftësisë inteligjente për të aplikuar objektivat profesionale brenda

procesit mësimor përkatës.

Ky lloj krahasimi realizon një funksion epistemologjik të standardeve mësimore të

programit të planifikuar në lëndën e edukimit artistik pamor, të cilat identifikohen nga

disiplinimi i kritereve të programit mësimor dhe në normat e zhvillimit të procesit mësimor

në lëndën e edukimit artistik pamor.

Ky është një përshkrim i thjeshtë krahasues për të evidentuar rolin “kyç” të

objektivave profesionale të lëndës, të cilat na ndihmojnë të kuptojmë nëse mbështetet

realizimi i edukimit artistik pamor.35

Dizenjimi i kërkimit

Çfarë jemi duke studjuar në këtë rast studimi?36

Identifikimi i rastit. – Paraqitet i thjeshtë në studimin e nivelit ndërhyrës në

pjesëmarrjen e nxënësve dhe studentëve, por edhe i përbërë e i komplikuar në studimin e

kushteve të pavarura të ambjentit teknik dhe programit dhe të profesionalizmit të mësuesve

në varësi të artit pamor. Pra rasti kushtëzon dizenjimin e kërkimit, pasi ne synojmë

grumbullimin e të dhënave për:

35 Rasti supozohet si funksion që operon, studimi është vëzhgim i operacioneve. Ka diçka që

duhet përshkruar dhe interpretuar. Ato jane konceptet e shumta natyrore, holistike, etnografike, fenomenologjike

studime rasti, përcaktimi përshkrimi objektiv dhe interpretimi personal, një respekti dhe kureshtjeje për

perceptimet e ndryshme kulturore, dhe riparaqitjes empathike të sfondit lokal – të gjitha përzjerë brenda një

epistemologjie konstruktive . - Robert e. Stake - Studim Rasti - Metodologjia Etnografike dhe

Vezhguese. Literatur: “Handbook of qualitative research”- Kapitulli 14 & 15 – fq. 236 - 262 36 Studimi Rastit nuk është kërkim metodologjik, por objekt i zgjedhur për studim. Në shumë

fusha profesionale dhe praktike rastet studjohen dhe regjistrohen, pasi lidhen me interesa individuale ndaj

rasteve. Studimet e rastit mund të quhen “Fushë-Pune”, por ne i emërtojmë “Studime Rasti” ngaqë ato i

përgjigjen pyetjeve specifike përgjatë studimit: Çfarë jemi duke studjuar në rastin e studimit? Kjo pyetje

dizenjon studimin e zgjedhur përtej përgjithësimit. - Robert e. Stake - Studim Rasti - Metodologjia Etnografike

dhe Vezhguese. Literatur: “Handbook of qualitative research”- Kapitulli 14 & 15 – fq. 236 - 262


65


1. Kushtet e pavarura të ambjentit teknik dhe programit

2. Profesionalizmi i mësuesve në varësi të artit pamor

3. Niveli ndërhyrës në pjesëmarrje i nxënësit

Ndaj për identifikimin e parë e të dytë, të cilat janë të ndërlikuara duhet të ndërtojmë

istrument me blloqe elemntesh të detajuara, ndërsa për identifikimin e tretë ndërtojmë një

listë pyetjesh alternative e të detyruara mbi njohuritë e nxënësve e studentëve në dijet mbi

elementet formale të edukimit pamor artistik.

Duke dizenjuar në mënyrë të tillë vrojtimin, ne kërkojmë zbulimin e kufijve të

procesit mësimor, studimin e karakteristikave të funksionimit të lëndës edukim pamor

artistik, konstatimin e kërkesave dhe nevojave të nxënësve, studentëve e shkollës dhe së

fundi, nëse aplikohen, objektivat profesionale37 gjatë realizimit të standardeve të lëndës art

pamor.38

1. Fillestarët - Logjika matematikore sasiore

2. Nxënësit - Logjika gjeometrike

----------------------------------------------------------------------

3. Talentet - Ndijimi analitik cilësore

4. Profesionistët - Analiza profesionale

Qëndrueshmëria dhe vazhdimësia shfaqin pamjet e qarta brenda e jashtë sistemit dhe

kufijve të rastit. P.sh. për të ndarë se ku mbaron teknika dhe ku fillon ndjenja në një vepër

arti, faktorë kyç të njohjes së këtij rasti duhet të jenë njohja e kufijve materializues të artit dhe

sistemin e pikëpamjeve dhe ideve të artistit lidhur me kohën dhe kushtet ku realizohet

edukimi artistik pamor. Kjo ofron shansin e interpretimit të objektivave profesionale të

edukimit artistik pamor. Pra, ky studim nis si “regjistrim rasti” i të dhënave mbi tri

identifikimet (kushtet materiale të programit, profesionalizmi mësuesit dhe niveli nxënësve)

dhe finalizohet si “studim rasti” i pikëpamjeve relative, i mësuesve e nxënësve mbi objektivat

profesionale si “kyç” i funksionimit të standardeve.

Në këtë kontekst objekti finalizues i studimit “funksionimi i objektivave profesionale

të edukimit artistik pamor” është konceptimi i një sistem vlerash specifike të artit pamor,

vlerash unike për nga faktorizimi “kyç” në zbatimin e detyrave, çështjeve e standardeve, si

dhe të kufizuara në veprim dhe me një dobishmëri e lartë mbi argumentimin e njohurive

artistike pamore.

Interesimi i brendshëm dhe instrumental i rastit 39

Studimi i rastit drejtohet nga një këndvështrim i brendshëm i dëshiruar interpretimi

(heuristik) nga ana ime si pedagog i edukimit të mësuesve të ardhshëm.

Tipi i studimit në këtë rast do të jetë studim i brendshëm i rastit, i cili ka interes të

drejtpërdrejtë për vetveten. Qëllimi kryesor është sistemimi kronologjik i punës edukative

artistike pamore të përkohëshme në kopshte, shkolla 9-vjeçare, shkolla të mesme dhe pasuar

me shkollën e lartë. Praktikimi i këtij tipi studimi, nuk synon ndërtimin e teorive, por merret

me interesa të brendshme të edukimit artistik pamor, si p.sh. niveli nxënësve e studentëve të

37 Konceptimi, Kompozimi, Përmasimi, Proporcionimi, Strukturimi, Ndërtimi Linear, Nd.

Grafik, Nd. Koloristik, Modelimi, Detajimi. (shënimi im) 38 Rasti sipas L.Smith quhet “Sistem i mbyllur”, kur nuk funksionojnë pjesët nuk funksionon dhe

qëllimi. - Robert e. Stake - Studim Rasti - Metodologjia Etnografike dhe Vezhguese. Literatur: “Handbook of

qualitative research”- Kapitulli 14 & 15 39 Robert e. Stake - Studim Rasti - Metodologjia Etnografike dhe Vezhguese. Literatur:

“Handbook of qualitative research”- Kapitulli 14 & 15 – fq. 236 - 262


66


mi, kurrikulat e lëndës edukim artistik pamor, punimet artistike, literatura, modelet,

ambjentet, materialet etj..

Ky tip studimi ndihmon për kuptimin e fenomenit në komunitet, lirinë e ushtrimit

akademik të lëndës edukim art pamor dhe ekzistencën e përkujdesjes institucionale dhe

profesionale të mësimdhënies.

Nga kjo vjen edhe prezenca dhe zgjerimi i studimit në tipin e studimit instrumental të

rastit, i cili përforcon bindjen mbi synimin ose përcaktim teorik të Kwakman40. Rasti këtu

shfaqet më pak i interesuar me zgjidhjen e problemeve lidhur me veten, i cili shërben si

suport për rikonceptimin, riorganizimin dhe gjallërimin e edukimit artistik pamor në shkollat

e vendit dhe mbështetjen e brezit të ri në këtë fushë arti.

Studimi instrumental mundëson shikimin në thellësi të problemeve të edukimit artistik

pamor, pasi çdo mangësi buron nga hapat e para të edukimit dhe politikat e gabuara të

drejtimit të shkollës, si edhe planifikimi financiar kushteve materiale të edukimit artistik. Në

kontekst me këtë studim rasti për veten nëpërmjet instrumentit investigues kemi arsyen të

interpretojmë të dhënat dhe detajet e informacioneve të intervistuara për përfundime

përgjithsuese.

Sipas problemeve që do të identifikohen, kemi përdorimin e instrumentit dhe

intervistimin, ndaj studimi do të shfaqet pothuajse si një tip studimi kolektiv i rasteve,

metodë e cili nuk përbën ndonjë interes të lexueshëm, sesa fakti që dëshmon studimin e një

numri rastesh të ndryshme së bashku, në rastin e studimit tonë janë dy raste, prej të cilave

njëri është i përbërë dhe tjetri i thjeshtë, që janë rasti i shkollës dhe rasti i nxënësve.

E veçanta e studimit

Ky kërkim studimor është i zakonshëm si tërë studimet e tjera, i përbashkët me

synimet e kërkimeve në subjektet e tjera të shkollës, por i veçantë pasi mundëson shikimin

profesional të problemeve që shqetësojnë lëndën Edukim Artistik Pamor.

Ky studim ka karakter unik duke u mbështetur në një problem të veçantë si edukimi

artistik pamor, i cili ka një sfond historik të kompleksuar lidhur me trajtimin e lëndëve të tjera

mësimore në shkollën shqiptare. E gjithë kjo problematikë lidhet me trajtimin ekonomik të

kësaj lënde, e cila kërkon mbështetje në bazë materiale e financiare, por edhe me një politikë

të paqartë investimi në kreditimin e mësuesve të kësaj lënde, të cilët në përgjithësi, për gati

100 vite, janë jashtë profilit të lëndës. Ambjentet legale të edukimit artistik, nëse kryhet, janë

klasa të zakonshme dhe me një atmosferë estetike jashtë parametrave të edukimit të kulturuar.

Dhe në kushtet e sotme administrata është indiferente, në konsultimin me inspektorët dhe

specialistët e artit, për ndërtimin e projekteve efiçente lidhur me bazën materiale të

domosdoshme, pasi investimet i minimizon me disa “dhurata kancelarie”. Pra problemet

karakterizohen nga një diversitet i veçantë dhe jo përgjithësues sipas koncepteve rutinë të

administratës në institucionet shkollore dhe të dikasterit qëndror.

Ky studim realizohet nga një specialist në fushën e arteve pamore, me një

eksperiencë metodike e didaktike 25 vjeçare, por edhe me një krijimtari artistike profesionale

të vazhdueshme në fushën e skulpturës e pikturës. Kjo mundëson kërkimin vizionar në një

problematikë kaq të veçantë e unike.

Studiuesit socialë shkruajnë se studimi i brendshëm i një rasti të veçantë, nuk është aq

i rëndësishëm sa studimet që ofrojnë përgjithësime në popullatën e rasteve, studimi kolektiv i

rastit. Por ky studim me metodën e rastit, nuk është aq i pëlqyeshme sa studimi i brendshëm i

40 Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003, fq. 149-170 - “Faktorët ndikues të

pjesmarrjes së mësuesve në veprimtari profesionale të nxënit” - Kitty Kwakman - Departamenti Kurrikulave,

Fakulteti i Shkencave të Edukimit dhe Teknologjisë – Universiteti Twente – Holandë


67


një veçorie të vlerësuar nga një specialist, si biografi, vetëstudimi i institucionit, zhvillimi

programit dhe shumë linja pune të tjera41. Pra këtu qëndron besueshmëria e studimit si

vizionar

Këmbëngulja për një përgjithsim teorik mund të shmangë kërkuesin nga objekti i

rëndësishëm i së ardhmes së lëndës së edukimit artistik. Strategjia e studimit të brendshëm

është përmirësimi i punës në këtë fushë edukimi.

Ndërtimi i instrumentit

Çfarë duhet të masim dhe si?42

Pikësëpari ne duhet të shfrytëzojmë përvojat personale dhe literaturën e studjuar, duke

respektuar kriteret standardizuese të procesit mësimor për lëndën e edukimit pamor artistik.

Në kërkim do të respektohet qëllimi i funksionimit të objektivave të Edukimit Artistik Pamor,

realizimi i të cilave lidhet me përgjegjësinë e punës profesionale të mësuesve të lëndës dhe

me politikat dobiprurëse të zbatimit të Programit të Artit Pamor nga drejtuesit e shkollës, si

edhe me nivelin dijeve të nxënësve. Ky standardizim i kërkimit shoqërohet me testimin mbi

kushtet, ambjentin, bazat materiale e financiare ku kryhen veprimet dhe aktivitetet

profesionale të edukimit pamor artistik në shkollën 9-vjeçare, të mesme e të lartë profesionale

të mësuesisë. Instrumenti duhet po ashtu të investigojë, testojë, ndërmjetsojë, kombinojë dhe

konstatojë profesionalizmin dhe punën e pavarur të studentëve në aktivitetet jashtëshkollore,

me nivelin e praktikave të administrimit dhe drejtimit të procesit mësimor, duke evidentuar

mbështetjen formale që ofron shkolla në punën që realizon nxënësi studenti.

Instrumenti synon evidentimin e të dhënave mbi zbatimin e kritereve standardizuese si

programi, ambjenti dhe angazhimi i nxënësit, pasi mbi këtë bazë do të analizohet shkalla e

mundësisë për të përcaktuar normat e punës për realizimin e objektivave profesionalë të

edukimit artistik pamor në shkollë.

Të dhënat e vlefshme dhe të besueshme, të cilat do të investigohen rreth:

1. Programi Art Pamor

Investigon programin mësimor me synim përshtatjen në mbështetjen e studentëve për të

studiuar krijimin dhe reagimin ndaj arteve pamore. Studentët duhet të krijojnë punimet e tyre

në një seri teknikash dhe procesesh të standardizuara mbi bazën e respektimit të kritereve.

Ora mësimore është element tipik i vlerësimit të kritereve nëpërmjet zhvillimit të një kuptimi

në standardeve:

1. Kuptimi dhe praktikimi i mjeteve të komunikimit, teknikave dhe metodave të artit.

2. Të dish si të përdorësh strukturat dhe funksionet e artit.

3. Të njohësh radhën e problemeve të lëndës, simbolet dhe idetë e mundshme në art.

4. Kuptimi i artit në lidhje me historinë dhe kulturat.

5. Kuptimi karakteristikave dhe vlerave që ka një vepër arti e veçantë dhe veprat e tjera.

6. Kuptimi kontakteve ndërmjet formave të shumanëshme të artit dhe disiplinave të tjera.

41 Po aty - Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003, fq. 149-170 42 Matjet dhe Analizat e të Dhënave – “Zhvillimi i mjeteve matëse” - Literatur: Research in Psychology –

C. James Goodwin – Methods and Design – Fq. 107 – 145


68


2. Inspektor i artit

Investigon nëse ka një artist pamor, shkrimtar, aktor ose punonjës kulture në kontrollin e

cilësisë së lëndëve artistike të shkollës, për synimet e koncepteve dhe teknikave artistike të

mësimit dhe nëse ka një drejtues të trajnimit në shërbim të mësuesve të lëndëve artistike dhe

Artit Pamor, apo konsulent për zhvillimin e planeve mësimore.

3. Specialisti i Artit Pamor Investigon nëse ka mësues profesionistë me diplomë arti pamor për efiçencë në lëndën e artit

pamor, i cili siguron mësimdhënie të veçantë në këtë disiplinë.

4. Mjete financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës Investigon nëse ka fonde financiare ose ndihma të rajonit ose shkollës në përgjithësi, nga

burime lokale ose shtetërore.

5. Aktivitete të shkollës të organizuara jashtë kohës zyrtare në shkollë - aktivitete mësimdhënie të Artit Pamor që organizohen nga shkolla para ose pas leksionit, në

fundjavë ose gjatë pushimeve verore. Këto veprimtari udhëhiqen nga një plan mësimor, dhe

kryesisht, ata nuk nuk përfshijnë aktivitetet jashtë planit mësimor.

6. Institucionet shtetërore ose lokale të Artit - drejtoria lokale e artit përfshin politikat mbrojtse të artit pamor, departamente të punës

kulturore dhe porositës arti. Ndërsa shumica e drejtorisë lokale të artit janë subjekte pa

interesa fitimprurse, të tjerët pakica drejtorisë së komunitetit, bashkësisë ose rajonit

bashkëpunojnë me shumicën dhe drejtuesit e qytetit.

7. Kontakte me Artin Pamor

- artist pamor, të cilët vizitojnë shkollën për të përmbushur, demonstruar ose mësuar për 1

javë ose më pak.

Blloqet e instrumentit

USHTRIMI AKADEMIK I ARTIT 1. Planifikimi dhe drejtimi mësimor PËRKUJDESJA INSTITUCIONIT 2. Atelieri artit, financimi dhe komuniteti QËNDRIMI PROFESIONAL 3. Puna e pavarur profesionale - kreditet

Konceptimi i blloqeve të instrumentit USHTRIMI AKADEMIK I ARTIT

1. Planifikimi dhe drejtimi mësimor a. Programi Artit Pamor b. Drejtimi Shkollës c. Inspektori Artit d. Specialisti Artit Pamor

KËRKIMI I PËRKUJDESJES

2. Kushtet materiale, baza financiare dhe komuniteti a. Mjetet financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës b. Institucionet shtetërore ose lokale të artit

QËNDRIMI PROFESIONAL

3. Profesionalizmi dhe puna e pavarur - kreditet a. Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare b. Kontakti me Artin Pamor


69


BLLOQET PËRMBAJTËSORE Elementët Përbërës

1.Planifikimi dhe drejtimi mësimor

a. Programi Artit Pamor b. Drejtimi Shkollës c. Inspektori Artit d. Specialisti Artit Pamor

2.Kushtet materiale, financimi dhe komuniteti

a. Mjetet financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës b. Institucionet shtetërore ose lokale të artit

3.Profesionalizmi dhe puna e pavarur - kreditet

a. Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare b. Kontakti me Artin Pamor

I. Ponderimi i Instrumentit

Blloqet dhe Elementët Përbërës Pohimet Total Ponderimi

Planifikimi dhe drejtimi mësimor 57 % a. Programi Artit Pamor 1, 2, 3, 7, 10/a, 13/d, 13/g, 17 8 23 %

b. Drejtimi Shkollës 9, 10/d, 11, 14/b, 4 13 %

c. Inspektori Artit 10/e 1 4 %

d. Specialisti Artit Pamor 5, 8, 10/b, 13/e, 21 5 17 % Kushtet materiale, financimi dhe komuniteti 20 % a. Mjetet financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës 4, 13/a, 13/b, 13/c, 18, 20, 6 13%

b. Institucionet shtetërore ose lokale të artit 6, 15 2 7%

Profesionalizmi dhe puna e pavarur - kreditet 23 % a. Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare 10/c, 12, 13/f, 14/a 4 13 %

b. Kontakti me Artin Pamor 13/h, 16, 19 3 10 %

II. Ndërtimi i Instrumentave

Zërat e Blloqeve të Instrumentit Pyetjet

Pohime Afirmative – Mohuese

Pyetje Investiguese43 - A ka....?/ Sa Ka...?./ Sa është.....? etj... 2, 6, 14, 15 Pyetje Testuese - Këto .... janë...? 1../ 2../3../ 4.. 1, 3, 4 Pyetje Interesuese - A ofron Mësuesi...?/ A pranon shkolla...? 8, 20 Pyetje Ndërmjetsuese - A mbështeten....? 16, 18 Pyetje Tërthore - A përfshihet “x” në “y”..?/A siguron..? 9, 10, 11,12, 19 Pyetje Konstatuese -A ekziston “x” për “y”...? 5, 7, 17 Pohime Ordinale me katër shkallë – LIKERT Pyetje Mbështetëse Tepër ... / Disi ... / Disi Jo ... / Tepër Jo Mjaftueshëm 13 Pohime Nominale me katër shkallë – LIKERT Pyetje Mbështetëse Financime Rajonale Shkollore ... /

Fnancime Institucioneve të artit... /

Financime vetadministruese të grupit ... /

Financime biznesit privat

18

Pohime shkallë – GUTMAN

Pyetje Përcaktuese PSHK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 21

Nga një vështrim përmbledhës edhe pse kemi analizë përmbajtësore të instrumentit në tri blloqe

me interes në grumbullimin e tipeve të ndryshme të dhënash, sipas elementëve të pasurimit të

perceptimit të problemeve, ne shohim se instrumenti synon evidentimin e zërave dhe pohimeve në dy

grupimet kryesore ku shfaqen problemet në Edukimin Artistik Pamor:

1. KUSHTET E PAVARURA TË AMBJENTIT TEKNIK DHE PROGRAMIT

USHTRIMI AKADEMIK I ARTIT – a/b - 36 %

KËRKIMI I PËRKUJDESJES - 20 %

2. PROFESIONALIZMI MËSUESVE NË VARËSI TË ARTIT PAMOR

USHTRIMI AKADEMIK I ARTIT – c/d - 21 %

QËNDRIMI PROFESIONAL - 23 %

43 Pyetjet /2/ edhe /6/ janë vlera kategorike, përkundrejt vlerave alternative aty.


70


Pra vrojtojmë nëpërmjet instrumentit pjesën më të rëndësishme të funksionimit të

procesit mësimor në edukimin pamor artistik, atë të kushteve ku zhvillohet lënda e edukimit

artistik dhe atë të rolit të mësimdhënësit si profesionist. Në 56 % të pyetjeve, evidentohet

vlerësimi i programit mësimor dhe mënyra e drejtimit të tij, ndërsa në 44 % të instrumentit

pyetjet evidentojnë pjesëmarrjen e profesionistëve artistë dhe angazhimi profesional i tyre për

fushën e mësimdhënies.

Por na mbetet pa u mbuluar evidentimi i dijeve dhe aftësive të nxënësve pjesëmarrës

si objekt dhe subjekt të këtij procesi mësimor në Edukimin Artistik Pmor. Ndaj për arritjen e

të dhënave përdorim një pyetsor intervistues të detajuar me konstatimin e njohurive mbi

elementët formalë Linjën, Formën, Sipërfaqen dhe Ngjyrën.

3. NIVELI NDËRHYRËS NË PJESËMARRJE I NXËNËSIT

LINJA - 25 %

FORMA - 25 %

SIPËRFAQJA - 25 %

NGJYRA - 25 %

Në objektivat mësimorë 1 dhe 2, shohim se trajtimi është i ndërthurur dhe i kompleksuar,

aty ato ruajnë barazpeshën e gjykimit të problemeve që korrelojnë midis aktiviteteve të programuar

në auditor dhe i drejtimit të tyre në shkollë me ato të problemeve që prezantojnë ndikimin e

ambjentit dhe kushteve profesionale të punës dhe me ato të profesionalizmit të mësimdhënësit, si

tiparet kryesore të këtij edukimi.

Dhe kryesorja në objektivin e tretë mësimor, është evidentimi i nivelit të nxënësve si pasqyrë

e kontributit të punës së mëparëshme, funksionimit të punës në vazhdim dhe planifikimi për të

ardhmen në pikat ku duhet përmirësuar puna mësimore edukative artistike.

Pyetjet e kërkimit – Instrumenti

Subjekti mësimor: EDUKIMI ARTISTIK PAMOR NË SHKOLLËN 9 – Vjeçare dhe E mesme Objekti i anketimit: Mësuesit e disiplinës “Edukim Artistik Pamor” Instrumenti mbi vijimin e mësimdhënies në artet pamore, gjatë viti shkollor 2010-11 I anketuar z/znj................................................................................................................ Bashkia / Komuna............................. Shkolla ..................................................Klasa.............................

Pyetje Art Pamor

1. Sa shpesh një një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor? (Rretho një numër për secilin subjekt mësimor.) Çdo ditë............................................................ 3 ose 4 herë në javë.......................................... Një herë ose dy herë në javë............................. Më pak se një herë në javë................................ Asnjëherë..........................................................

2. Sa minuta afërsisht është një orë mësimore e lëndës artistike?

3. Sa kohë zgjat procesi mësimor në klasë. Mundet një nënës t’i marrë mësimet në një vit shkollor apo në një pjesë të vitit? (Rretho një numur për secilin subjekt mësimor.) Vit shkollor i plotë............................................... Gjysma e vitit shkollor........................................ Çereku i vitit shkollor......................................... Më pak se çereku i vitit shkollor........................ Tjetër (Përshkruaj)..............................................


71


4. Cila nga shprehjet e mëposhtme përshkruan më mirë hapësirën e përdorur për mësimin e lëndës në shkollën tuaj këtë vit shkollor? (Rretho një numur për secilin subjekt mësimor.) Kabinet i veçantë mësimor me tekologjinë përkatëse....................................................... Kabinet i veçantë mësimor jo me tekologjinë përkatëse................................................... Atelie, auditor, sallë e përgjithshme............................................................................... Klasë e zakonshme............................................................................................................. Tjetër (Specifikoje)..............................................................................................................

5. Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike? (Përfshi pjesmarjen e mësuesit si kohë.) Specialist arti me kohë të plotë.......................................................... Specialist arti me kohë të pjesshme................................................... Mësues Klase...................................................................................... Anëtar tjetër i Fakultetit (Specifikoje)................................................ Artist në .Krijimtari.............................................................................. Vullnetar..............................................................................................

Po Po Po Po Po Po

Jo Jo Jo Jo Jo Jo

6. Ka rajoni juaj një program drejtimi të shkruar në lëndën që mësuesi juaj supozohet ta zbatojë?

Po Jo

7. Cila nga shprehjet në vazhdim, nëse qëndron, përshkruan saktësisht mënyrën që mësuat Artin Pamor në shkollë këtë vit mësimor? (Qarko njërën në çdo pyetje.)

Po Jo

a. Arti Pamor mësohet si pjesë e ilustrimit figurativ në lëndën Gjuhë e Huaj?

b. Aktivitetet dhe mësimet e Artit Pamor integrohen me lëndët e tjera të planit mësimor?

c. Arti Pamor zhvillohet si lëndë e veçantë?

d. Lëndë tjetër Arti Pamor zhvillohet (Specifikoje)

8. Mësuesi specialist i Artit Pamor, nëse ka, ofron informacione për aspekte të arteve në programin e edukimit? (Qarko njërën në secilin nga pyetjet.)

Shënim: Nëse nuk ka çeko mbi kuadrat dhe vazhdo pyetjen 10

Po Jo

a. Mbështet Personelin Mësimor

b. Ofron Programe

c. Menaxhon fondet e arteve

9. Drejtuesi i shkollës përcjell vlerësime për mësuesin specialist në Artin Pamore, nëse ka, po në të njejtën frymë që vlerëson mësuesit e tjerë të planit mësimor?

Shënim: Nëse nuk ka çeko mbi kuadrat dhe vazhdo pyetjen 10

Po Jo

10. Ju lutem përgjigjuni pyetjeve në vazhdim lidhur me programin e Artit Pamor dhe personelin e arteve në shkollën tuaj, këtë vit shkollor? (Qarko njërën në secilën pyetje.)

Po Jo

a. Është përfshirë edukimi artit pamor në ndonjë projekt të shprehur ose synim të shkollës (planet vjetore, plane vlerësimi të shkollës)?

b. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës, ose këshilla drejtuese?

c. Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore?

d. Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me vlersimin që bën për programet e tjera mësimore?

e. Ka në rajonin tuaj një kordinator plani mësimori, i cili shfaq përgjegjësi për planifikimin dhe mësimin e programeve të ofruara në artet pamore?

11. Ju lutem trego nëse nismat tuaja në vijim janë nënvlerësuar aktualisht në shkollën tuaj? (Qarko njërën në secilin nga pyetjet.)

Po Jo

a. Zgjerimi i planit mësimor të artit pamor

b. Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)

c. Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor

d. Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës, paisjet)

e. Trajtimi financiar i veçantë për specialistët mësues të Artit Pamor

f. Rizgjerimi i bashkëpunimit me veprimtaritë e komunitetit për mbështetjen e specialistëve të Artit Pamor

g. Ndonjë gjë tjetër që mendoni ju (Specifikojeni)

12. A siguron aktualisht shkolla juaj vazhdimin e aktiviteteve mësimore të Artit Pamor jashtë kohës në auditor? (Kreditet) (Mos merrni parasysh veprimtaritë jashtë planit mësimor si, ato para dhe pas shkolle, në fundjavë ose pushime verore. Vetëm nëse veprimtaritë janë shoqëruar nga një plan mësimor. Qarko njërën në secilin nga pyetjet.)

Po Jo

a. Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese)

b. Mësim individual ose me grupe të vogla

c. Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve

d. Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita

e. Ndonjë gjë tjetër që mendoni ju (Specifikojeni)

13. Sa të mjaftueshëm janë klasifikimet në vijim për mbështetjen e mësimdhënies të Artit Pamor në shkollë? (Qarko njërën në secilin nga pyetjet.)

Natyra e Mbështetjes Tepër Mjaftueshëm

Disi Mjaftueshëm

Disi Jo Mjaftueshëm

Tepër Jo Mjaftueshëm

a. Financimi

b. Lehtësitë (kabineti, akumulimi, ekspozimi)


72


c. Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës

d. Koha e mësimdhënies për lëndën Art Pamor

e. Numri i specialistëve mësuesë të Artit Pamor

f. Zhvillimi profesional i Artit Pamor nga mësuesit artist

g. Interesi ose kërkesa e studentit

h. Mbështetja e burimit artistik ose komunitetit

14. Sigurimi informacionit në vijim për ngjarjet artistike të studentëve (ekspozita, konkurime), në vitin shkollor 2010-11. (nëse nuk ka = 0) a. Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11?______ b. Sa nga këto veprimtari artistike pamore u përkujdes drejtuesi i shkollës? ___________________ 15. Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor janë studentë në shkollën tuaj?_______

16. Në 12 muajt e fundit janë zhvilluar nga shkolla/rajoni veprimtari profesionale Arti Pamor në vijim, për mësuesit e Artit Pamor?

Orientime të programit në Art Pamor Po Jo

a. Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë

b. Seminare ose konferenca shkolle mbi artin pamor

c. Seminare e konferenca jashtë vendit

d. Ndonjë gjë tjetër (Specifikojeni)

17. Gjatë vitit shkollor 2010-11, cili nga llojet e mësimdhënies ose orë mësimore të Artit Pamor në vijim u realizuan gjatë kohës së programuar? Për secilin klasifikim, trego nivelin e arritur të mësimdhënies dhe përafërsisht përqindjen e kohë së angazhuar nga studentët për secilin lloj.

Natyra e Mësimdhënies Realizimi Vlersimi Nivelit Përqindja e kohës së shfrytëzuar

Po Jo

a. Vizatim nga Natyra

b. Vizatim Dekorativ

c. Vizatim Tematik

d. Analizë Arti

18. ër secilin program ose aktivitet që lidhet me edukimin Artistik Pamor shëno poshtë: Në ndarjen A, poho nëse në shkollën tuaj u mbështet secili program ose aktivitet gjatë vitit. Në ndarjen B, poho gjithë burimet që janë përdorur për financimin e programit ose aktivitetit.

Aktiviteti e programi edukimit Artistik Pamor A Mbështetur

B. Burimi Financiar

Ndihma e financime rajonale ose shkollore

Institucione shtetërore ose lokale e arteve

Grupet e vetë organizuar

Burime të tjera private (bisnes lokal, grupe, individë)

Po Jo Po Jo Po Jo Po Jo Po Jo

a. Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor

b. Nga kontaktet me artistë pamor për ekspozita dhe biseda me nxënësit në shkollë

c. Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti

d. Nga udhëtime për ekspozime me punime të studentëve

19. A ka realizuar shkolla juaj, në vitin shkollor 2010-11, takime ose bashkëpunime me artistët pamor dhe titullarë edukimi artistik për të mbështetur synimet e edukimit artistik pamor në shkollë? (Qarko njërën në secilin nga pyetjet.)

Po Jo

a. Mjeshtra dhe individualitete të Artit Pamor

b. Organizma kulturore ose komuniteti (komunitet piktorësh e skulptorësh)

c. Museume e Galeri Arti Pamor

d. Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)

e. Komunitetin shkollor të Arteve Pamore

f. Shkolla dhe Akademi Arti Pamor

g. Ndonjë gjë tjetër (Specifikojeni)

20. Në vitin shkollor 2010-11 ka pranuar shkolla juaj llojet e mbështetje monetare dhe jo-monetare në vijim nga burime të jashtme, duke përfshirë grupe prindërish dhe bisnesmenë lokal, për lëndën e edukimit artistik pamor në shkollë? (Mos përfshi mbështetje rajonale dhe aktivitete jo të programuar nga plani mësimor. Të pranushme vetëm programet brenda kohës së rregullt dhe aktivitete mësimore të sponsorizuara nga shkolla para ose pas shkollës, në fundjavë ose pushime verore. Vetëm nëse janë programuar në planin mësimor)

Po Jo

a. Mbështetja e planit mësimor ose mësimdhënies

b. Materialet (pajisjet, mjetete, veglat)

c. Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)

d. Nënshkrimi fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor

e. Mbështetje të tjera monetare ose jo-monetare (Përshkruaje)

21. Cili vit shkollor në vazhdim jeni duke dhënë mësim në shkollën tuaj? PSHK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12


73


Popullata

Kampionimi popullatës së targetuar të nxënësve e studentëve të shkollave.

Shkollat 9-vjeçare e të mesme janë homogjene, secila në vetvete, për nga kushtet dhe

programi, pasi drejtohen në procesin mësimor me kurrikula të unifikuara për të tëra

prefekturat, qarqet, qytetet dhe fshatrat e vendit. Kjo do thotë se objektivat dhe standardet e

secilit nxënës dhe shkollë janë të ngjashme, edhe pse me dallime sasiore e cilësore të

ndryshme mbi problemet e matshme specifike. Por kërkimi ndërthuret me anketimet e

niveleve më të ulta me ato më të larta, ndaj kampioni i testuar do të ketë pyetje që dalin jashtë

kuadrit të një niveli, ne në këtë rast do të kemi për këto pyetje një përbërje heterogjene të

nxënësve të anketuar, sipas nivelit në klasa, madje do të ketë edhe një ose dy pyetje për

mësuesit e tyre.

Ka element të rastit, si njësi në kuadrin e studentëve të mësuesisë, ku edhe ka lindur

problemi i studimit mbi punën e kryer para se ata të ulen në bankat e universitetit.

Mbi bazën e këtyre do të analizohet puna në rang vendi, për punën që zhvillohet me

popullatën e targetuar të nxënësve në 9-vjeçare për lëndët e edukimit pamor artistik.

Më saktë kampioni është me propabilitet të ulët, pasi u përzgjodh mbi bazën e një

gjykimi që është i kushtëzuar nga hapësira ku studiohet dhe me mundësitë materiale për t’u

shtrirë në një prefekturë, pra ka avantazh ekonomik (pasi një nga problemet e kërkimit janë

burimet financiare), por që mund të shërbejë si indikator kombëtar në problemet e edukimit

pamor artistik. Saktësia lidhet me kampionimin e popullatës së targetuar në shkollat 9-

vjeçare, e mesme, e lartë.

Ky kampion është më pak i preferueshëm se ai me propabilitet larg zeros, por në këtë

rast jemi në procesin e diplomimit dhe eksplorimit, ndaj na intereson rruga e studimit.

Kampioni është konceptuar, si një varg rastesh që zgjidhen nga popullata e nxënësve me

elemente të përzgjedhura nga klasat e 5-9 të disa shkollave 9-vjeçare të Gramshit, Librazhdit

e Elbasanit, por të kuotuara në përqindje korresponduese për secilin nivel klase mësimore.

Kampioni kuotuar ka avantazh shpejtësinë e mbledhjes së të dhënave dhe më pak i

kushtueshëm. Por ka disavantazh subjektivitetin e gjykimit.

Kampioni është i stratifikuar me nëngrupe si elementë të 9-vjeçares, shkollës mesme dhe

shkolla e lartë. Kjo e bën më përfaqësues kërkimin dhe më të saktë, por ka disavantazh

përbërjen komplekse dhe sigurimin e informacionit për secilin nivel shkolle.

Mbi këtë orientim strukturimi të kërkimit do të përdoren kamponime me kuota të përpjestuara

sipas;

1. Numri i shkollave në fshatra

2. Numri i shkollave në qytete e prefektura

3. Numri i shkollave fillore

4. Numri i shkollave 9-vjeçare

5. Numri i shkollave të mesme të përgjithshme

6. Numri i shkollave të larta për edukimin

7. Numri i mësuesve që japin lëndën e edukimit pamor artistik

8. Numri i mësuesve të edukimit pamor artistik me arsimim profesional artistik të mesëm

9. Numri i mësuesve të edukimit pamor artistik me arsimim profesional artistik të lartë

10. Numri i atyre me arsimim profesional artistik të mesëm, që janë pa punë

11. Numri i atyre me arsimim profesional artistik të lartë, që janë pa punë

12. Numri i mësuesve të edukimit pamor artistik pa arsimim profesional përkatës


74


Të cilët do të anketohen mbi konceptimin e problemeve që lidhen me standardizimin

dhe funksionimin e edukimit artistik pamor në shkollat e tri niveleve; fillor, 9-vjeçar dhe i

mesëm dhe të larta të edukimit.

Arsyet e zgjedhjes kampionit

Mbështet organizimin në mbledhjen e të dhënave numerike.

Mundëson organizimin e grupimit të të dhënave në mënyrë të kuptueshme e të qartë.

Lehtëson komunikimin dhe interpretimin e të dhënave, si;

Të dhëna mbi vizatimet e studentëve që filluan studimet në Fakultetin e Mësuesisë.

Të dhëna mbi nivelin e përgjithshëm kulturor të studentëve në çastin e regjistrimit.

Të dhëna mbi projektimin e standarteve e objektivave të kurrikulës në Artin Pamor,

kritereve të performancës së regjistrimit dhe interesi studentëve lidhur me tregun e punës.

Aprovimi

Etika kërkon që studimi të merret me probleme të interesave publike ose shkollore “E

vërteta për t’u njohur”.

Kërkimi cilësor është një mysafir që nuk duhet të prekë privacinë e publikut e

individit, duke zgjedhur mënyra të mira kërkimi dhe duke ruajtur një kod etik strikt. Nuk

duhet portretizuar turbullimi dhe pamja e rrezikuar, humbja e qëndrimit, përdorimi,

vetëvlerësimi. Këto çështje duhen diskutuar më pas, si rregull për mbrojtjen e subjektit

njerëzor.

Pala e interesuar për realizimin, ishin vetë mësuesit e vizatimit në shkollat 9-vjeçare,

mësuesit e artit në shkollat e mesme dhe pedagogët e arsimit të lartë mësuesi. Me interes ishte

angazhimi i mësuesve edhe pse 60 % e tyre ishin pa arsimimin përkatës për lëndën që

mbulonin, Edukimin Artistik Pamor.

Mësuesit ndihmuan në përzgjedhjen e nxënësve e studentëve edhe sipas kuotimit të

niveleve në secilin nivel klase. Ata plotësuan edhe kushtet kohore për anketimin e tyre brenda

institucionit mësimdhënës. Për këtë morën dhe aprovimin e drejtuesve të institucioneve.

Në shkollën 9-vjeçare u plotësuan pyetsorët e dijeve dhe instrumenti i investigimit të

funksionimit të procesit. Në shkollat e mesme e të larta u intervistuan vetëm pyetsorët mbi

dijet e nxënësve dhe studentëve.

Struktura e vrojtimit

Madhësia e kampionit mundet të tolerojë nga + 3 % deri + 10 % gabim të vrojtimit.

Sipas tabelës, për popullatën e tragetuar me 25 000 nxënës të 9-vjeçares, ne mund të

përcaktojmë kampion me madhësi 1000 deri 670 nxënës për + 3 % gabim të vrojtimit, 380

deri 240 nxënës për + 5 % gabim të vrojtimit dhe 95 deri 60 nxënës për + 10 % gabim të

vrojtimit.

Në rastin e studimit tim, mundësitë janë për 95 deri 60 nxënës, ndaj vrojtimi i studimit

do të ketë + 10 % koificentin e gabimit, gjë e cila do të merret parasysh në përfundim të

studimit, në rezultatet.

Sigurimi i anonimatit

Anonimati realizohet duke i koduar emrat e tyre si nxënës të shkollës “x”, apo qytetit

“y”, si edhe me kodimin numerik rendor.


75


Pozita gjeografike

Korrespondimi gjeografik do të realizohet nëpërmjet kuotimit të përqindjeve sipas

popullatave përkatëse të targetuara për secilin qytet e shkollë. Kjo ndihmon në stratifikimin e

grupeve sipas qyteteve dhe madhësive të popullatave të shkollave të tyre.

Elbasani do të përfaqësojë pozitën kryesore me mbi 10 000 deri 15 000 nxënës e

studentë, ndërsa Gramshi e Librazhdi me + 5000 nxënës.

Treguesi cilësor i të dhënave

Besueshmëria

Besueshmëria e të dhënave lidhet me trajtimin e koefiçientit ndërhyrës në

qëndrueshmërinë e rezultateve të testuara;

• faktorëve personalë të kohës

• detyrave të kryera në hapësirën metodike

• pjesëmarrja e ambjentit të punës

Për nga pozita profesionale e një mësuesi edukimi artistik pamor, ne masim shkallën e

përgjegjësive të mësuesve me synime të reja reformuese, zhvillimin profesional dhe aftësinë

bashkëpunuese.

Faktorët personalë problematikw maten me shkallën e përqëndrimit emocional të

ndjesive artistike pamore, me humbjen e mjeshtërisë profesionale si artist pamor, gjatë

ushtrimit të mësimdhënies, me përkeqësimin e listës së kopetencave profesionale dhe me

arritjen e rezultateve artistike në artet pamore.

Faktorët bashkëveprues dhe tensionues ndërmjet qetësisë në punë dhe ngarkesës në

punë, pra proporcionimi i raporteve cilësore dhe sasiore të detyrave që realizohen, hapësirë

ku del në dritë dhe roli “kyç” i objektivave profesionale dhe karakteri i vlerësimit emocional

të detyrave, në lidhje me nevojat e nxënësve dhe studentëve.

Faktorët e shumëllojshmërisë së punës, maten me vlefshmërinë e llojeve të vizatimit

didaktik si; vizatimi nga natyra, vizatimi dekorativ dhe vizatimi tematik, me përmasimin e

raportit sasior të detyrave për secilën nga këto lloje vizatimi, nëpërmjet programit të

propozuar.

Faktorët e autonomisë metodologjike për të mundësuar detyra të tilla që ofrojnë

qetësinë në punë, metodën dhe rregullin profesional.

Faktorët e influencave pjesëmarrëse në ambjentin shkollor të edukimit artistik pamor,

dhe faktorët e marrjes pjesë në vendim marrje.

Faktorët menaxhues të procesit mësimor në edukimin artistik pamor, nëpërmjet

matjes sasiore të ndihmës sociale dhe bashkëvepruese me stafin e vlefshëm mësimor dhe

faktorët kolegjialë dhe bashkëvepruese me kolegët profesionistë.

Faktorët mbështetës qëllimorë mbi veprimtaritë profesionale që nxisin studentin për

t’u marrë me artet pamore, vizatim, pikturë dhe krijim.

Vlefshmëria

Vlefshmëria e trajtimit analitik të fakteve lidhet me qëllimin e parashtruar në

veprimtaritë profesionale të artit pamor, në rezultatet e ndikuara nga pozicioni profesional i

mësuesit të artit pamor, nga vlerësimet, streset, nga faktorët detyrues dhe ambjenti i punës.


76


Vlefshmëria e analizës shfaqet, duke përdorur një “listë faktorësh të munguar” të

pikëve në pyetsor. Shfaqet në nxitjen prej analizave shumfishe e të cekta, të përdorura në

zbulimin e marrëdhënive ndërmjet faktorëve të pavarur (kabineti artit, programi

mësimor, mësuesi artit pamor) dhe pjesëmarrjes në veprimtari profesionale të mësimdhënies.

Mosfunksionimi i vlefshëm i analizave lidhet me sasinë e pakët të faktorëve dhe me

zvogëlimin e efekteve shumëplanëshe të artikujve në pyetsor dhe instrument. Faktorët e

besueshmërisë së matjes kontrollohen për vijësinë dhe efektet ndërvepruese të vlefshme në

rezultatet e analizuara.

Vlefshmëria e pyetsorit dhe instrumentit, shfaqet në verifikimin e supozimeve dhe

lokalizimin e nivelit të njohjes në grupin e anketuar dhe personave të veçantë, p.sh. si

mësuesi i lëndës.

Vlefshmëria e pyetsorit matet nëpërmjet pamjes së jashtme, konstruktit, përmbajtjes

dhe kriterit parashikues e konkurues.

Vlefshmëria në aparencën e veprimeve rutinë, matet me qëllimin e vlerësimit të dijeve

mbi elementët formalë të artit pamor, duke saktësuar proceset dhe funksionet e mundshme që

ato kryejnë, nëse ne krijojmë kushtet e punës dhe ofrojmë mësimdhënës profesionistë për

organizimin e objektivave profesionale të artit pamor. Kur masim p.sh. “Për renditjen e

tonaliteteve në një vizatim me dritë-hije”, ne testojmë se: “Kush prej të dhënave nga procesi

didaktik është efiçent për matjen e tonaliteteve?

• A është përdorur lapsi lehtë nga vizatuesi?

• A është ulur vizatuesi në pozicionin e duhur, gjatë procesit?

• A punon ngadalë vizatuesi?

• A ngjason vizatimi i tij me punimet e Da Vincit?

• A dëgjon vrejtjet dhe sugjerimet e të tjerëve?

• A lexohet karakteristika vëllimore objekteve të vizatuara?

• A përdor vizatuesi vija të holla gjatë procesit artistik? ..etj..

Vlefshmëria e konstruktit kërkimor matet nëpërmjet arsyetimit matematikor të

“objektivave profesionale”, si përmasimi dhe proporcionimi i objektit të vendosur si model

studimi në vizatimin nga natyra, dekorativ e tematik. Matet me aftësinë matematikore të

njësimit të raporteve ndërmjet madhësive të pjesëve përbërëse të objektit që vizatohet. Matet

me aftësinë e perceptimit të shtrirjes së objekteve nga afër larg në hapësirë sipas ligjeve të

perspektivës, një kombinim kompleks matematikor e gjeometrik i rregullave perspektive.

Matet në “objektivat profesionale” konstruktim e ndërtim linear, duke gjeometrizuar dhe

konturuar karakteristikat përbërëse të pjesëve të objektit që vizatohet. Matet në “objektivat

profesionale”të ndërtimit grafik dhe koloristik, duke proporcionuar dhe gjeometrizuar

tonalitetet dritë-hije të volumit të objektit që vizatohet. E gjithë kjo vlefshmëri e konstrukteve

mat motivimin e nxënësit e studentit.

Përgjigjet e përzgjedhura, alternative e të detyruara

Vlefshmëria e kriterit mbi njohuritë

Kriteri matet me njohuritë mbi:

Mjetet e komunikimit, teknikat dhe metodat e artit; Përdorimin e strukturave dhe

funksioneve të artit; Problemet e lëndës, simbolet dhe idetë e mundshme në art; Artin

në lidhje me historinë dhe kulturat; Karakteristikat dhe vlerat që ka një vepër arti të

veçantë.


77


Linja

Ekzistenca e linjës, pozicioni i saj, gjatësia, trashësia, thellësia, peshimi i dorës,

transparenca e vijave të holla, densiteti linjave të trasha, linja laps, linja penë, linja penel,

linja karbon, linja pastel, linja gisht, linja me gomë, vija horizontale, linja vertikale, linja

të pjerrta, linja hollë-trash, linja lakuar, përmasat e objektit, proporcionet, struktura

gjeometrike, konturimi linear, konturi i thyer mbi planin e sheshtë, shumëllojshmëria

peshimit të dorës gjatë konturimit, burimi ndriçimit, mjetet, teknikat dhe karakteri i

formës së materializuar, burimi ndriçues dhe mjegullimi i formave, hijet emocionuese,

ekuilibri linjës me detajin, detaji dhe kuptimi, linjat dhe ekzagjerimi, linjat dhe madhësia,

thurja linjave dhe zvogëlimi formës, gjerësia e linjave dhe madhësitë e formave, linjat me

ngjyra dhe thellësia tri dimensionale, linjat dhe stili punimit, perspektiva një pikëshe dhe

dy-pikëshe, perspektivat dy pikëshe dhe pozicioni faqeve të objektit, deformimet

perspektive dhe parallaksi, zmadhimi i perspektivës dhe ngushtimi vijave drejt pikës etj...

Forma

Çlirimi emocional i formave gjeometrike, efekti nxitës i tyre, natyrëshmëria e

formave abstrakte, forca e strukturës gjeometrike, format kubike dhe rrethore, format e

buta dhe dinamike, interpretimi i natyrës, emërtimi i formave abstrakte, raporti gjeometrik

e objektiv në format natyrore, portreti dhe peisazhi, ideja dhe forma, format ovale dhe

fëmijët, format si kufij ngjyrash, format e ngjashme dhe të nënkuptuara, forma

përshkruese e nënkuptuar, perceptimi i modeleve, studimi i sjelljeve dhe mendimeve

psikopatologjike, dekorativiteti i hijeve dhe perspektivës, forma komplekse e përbërë,

ngjasimet me forma sferike, ngjasimet me format cilindrike, ngjasimet me format sferiko-

cilindrike, ngjasimet me format konike, ngjasimet me format kubike, kombinimi formave

tri këndore me format rrethore, simetria dhe qëndrueshmëria, asimetria dhe ekuilibri

dinamik, format e ndërlikuara dhe thellësia, imagjinata dhe plotësia e formave, detajimi i

hijes dhe format, format gjeometrike dhe paqëndrueshmëria, marrëdhëniet figurë sfond,

harmonizimi formave negative në krijim, sfondi aktiv në veprat e S. Dali, paraqitja aktive

e sfondit në veprat e impresionistëve, paraqitja aktive në veprat e realizmit socialist,

picërrimi shikimit dydimensional, siluetimi iskulpturave, kontrasti lexues i hapësirave

negative dhe pozitive, mbizotërimi i këtyre hapësirave në kompozim, hapësirat në pikturë

e skulpturë, tendenca rrethore dhe këndore të kompozimit, shpejtësia e shikimit dhe

detajet, përshkallëzimi i renditjes së formave në kompozim, përshkallëzimi i formave më

të vogla brenda secilës formë, pambarimi i formave të vogla dhe detajimi, renditja

formave nga e veçanta tek e përgjithshmja, renditja nga përmasimi tek proporcionet,

ndërlikimi i kombinimeve të thjeshta brenda formës, kuptimi i kontureve të formave me

detaje, skeleria e përgjithshme e formave të ndërlikuara, skeleria dhe ekuilibri i ritmit dhe

qartësisë së shikimit, harmonia dhe uniteti i kompozimit.

Tekstura e sipërfaqes

Prekja si ndjesi e sipërfaqes, shikimi si ndjesi e teksturës, gjallëria grafike dhe

ngjyrore e teksturës, tekstura dhe pesha e origjinës së krijimit, ndriçimi dhe tekstuara,

shkumimi dhe pastimi teksturës, shuarja e teksturës dhe patinimi i skulpturës në bronz,

kontrasti pengues i leximit të teksturës, pikturat pastoze të Van Gogh, teksturat e

prekshme të lëmuara, gdhendura, rrahura, gërryera, plasaritura, smërçur dhe me myshk,

tekstura dhe origjina objektit, emocionaliteti teksturës, prekja e veprës dhe leximi i vlerës,

kqyrja nga afër i toneve, nuancave, detajeve e materialitetit për vlersimin e procesit

krijues të artistit, ndihmimi i teksturës në njohjen e vjetërsisë dhe mjeshtërsisë dhe

materialeve të përdorura, vocërrimat me gropëzat e spërdredhjet dhe majat si

karakteristika të teksturës, karakteristika e teksturës pengesa në reflektimin e një drite të


78


qartë mbi objektin e shikuar, karakteristika e teksturës pengesa në thellësinë e formës së

objektit, drita e reflektuar në faqet e revistave më e dobët në krahasim me atë të parë në

gazetë, instalacioni dhe materialet e përzjera evidente për të shtuar ndjesinë e teksturës

reale në art, materiali i ricikluar si ndihmesë për krijimin e pamjes së supozuar,

instalacioni i kombinimit të elementëve natyralë mbi sipërfaqe, ndriçimi i ngjyrave mbi

përmasat hapësinore të punimit, ndijimet sipërfaqësore të teksturës në një punim ku

shtohen objekte në brendësi të saj, manipulimi i vjetërsisë së një objekti nëpërmjet sajimit

të një teksture reale, shtimi i një teksture reale në forcimin e kontrastit dallues midis planit

parë dhe sfondit, muzetë e artit me punime që nuk duhen prekur për ndjesinë fizike që

paraqet tekstura e pambrojtur, domosdoshmëria e hijes dhe ngjyrës në vlerësimin e

teksturës dy-dimensionale, teksturat imagjinare e të trilluara, tekstura pamore e trilluar në

sfondin e natyrës së Mona Lizës të Leonardo Da Vinçit, teksturat me pika e me linja dhe

forma, tension psikologjik në veprat ku kombinohen teksturat reale me ato pamore,

përdorimi dhe efektiviteti i metodave fotografike, mekanike dhe me dorë në realizimin e

teksturës, lidhja e cilësisë artistike të veprës me aftësinë për të "mashtruar syrin",

"mashtrimi syrit" prej teksturës reale me vlerën e vogël të qëndrueshmërisë në ekspozim,

shpikja e fotografisë në tendencën e artistëve në procese interpretimi të teksturave reale,

gërvishtja pjesë e nivelit të ulët të teksturës imagjinare pamore, gërvishtja si pjesë e

teksturës reale pa u ngarkuar sfondi nga objekte të tjera si kashtë, lesh etj.., qëndrimi

kompozicional në përdorimin e teksturave pamore, hapësirat kompozicionale penguese

për interesin e teksturave pamore që qetësojnë syrin, tekstura në kontrollin e fluksit pamor

të lëvizjeve ritmike, tekstura pamore si inkustrimet e syve në skulpturat e lashtësisë

egjiptiane, një model strukturor është sipërfaqësor e i ngurtë dhe dekorative, ndryshimi

real ndërmjet modelit strukturor dhe teksturës së një objekti apo vepre arti, modeli

strukturor si kombinim i një përmbajtjeje të përsëritur strukturore, struktura e thjeshtë si

model për një strukturë më të ndërlikuar, teksturat me ekuilibrime shiritash, vendosja

vertikale e shiritave dhe vrapimi horizontalisht i tyre, shikimi ngultas mbi një objekt dhe

nxitja e leximit strukturor të teksturës, ndikimi modelit katërkëndësh i strukturuar në

paqëndrueshmërinë dhe jounifikimin e teksturës, zhvillimi i një shiriti diagonal, ndjesia e

nënkuptuar e modelit strukturor katërkëndësh, ndryshimi ndërmjet teksturës me modele

strukturore katërkëndëshe dhe muri i tullës, ngjashmëria strukturës lupsore-harkore me

atë katërkëndëshe, thellësia teksturave luspore, mbivendosja luspore dhe ndjesia e butë

dremitëse dhe të ashpër rrënqethës në "syrin e mashtruar", kënaqësia strukturës

kaledioskopike e simetrike dhe tekstura rrezore, struktura spirale dhe parashikimi

matematikor, tekstura spirale dhe cilësia asimetrike, ngjashmëria spiralit këndbarabartë

me vendosjen e gjetheve në degë, kërmilli dhe tekstura spirale, pisha konike dhe tekstura

spirale, struktura e lulediellit dhe tekstura spirale.

Ngjyrat

Shikimi në dritë i objektit, ngjyrat në dritën e objektit, ngjyrat e thithura nga objekti,

ngjyrat e reflektuara, drita e absorbuar nga objektet e errëta, drita e reflektuar nga objektet

e çelta, ngjyrat e kthyera nga objekti i bardhë (verdhë, blu, kuqe), nga objekti i kuq

(verdhë dhe blu), nga objekti i verdhë (kuq dhe blu), nga objekti blu (verdhë dhe kuqe),

nga objekti portokalli (blu), përthyerja e dritës në kënde të veçanta, pasi kalon përmes një

trupi të tejdukshëm, trupat e errët absorbojnë vetëm ngjyrat e bukura, piktorët nuk

përdorin ngjyrat bazë RGB, projektuesit e dizajnit përdorin ngjyrat me shtim, rrota e

ngjyrës përdorur nga piktori Turner është krijuar nga një shkrimtar, Gete, sistemi i

ngjyrës në botime ka katër ngjyra, e kaltër, purpurt, verdhë dhe e kuqe – CMYK, sistemi i

ngjyrës në botime ka katër ngjyra, blu, jeshil, verdhë dhe e kuqe, – BGYK, spektri grafik

i ngjyrës dy dimensionale, pema tri-dimensionale e ngjyrës me ndarje grafike vertikale


79


dhe thellësi të ngjyrave ndarje horizontale, pema tri-dimensionale e ngjyrës pasqyrim i

sistemit të ngjyrës Munsell, pema tri-dimensionale e ngjyrës pasqyrim i sistemit të

ngjyrës Ostwald, ndriçimi skenik realizuar me ngjyra të shtuara, ngjyrat e shtuara skenike

me anën e dritave të kuqe, jeshile dhe blu – RGB, krijimi i të bardhës skenike nga

përzjerja e tërë ngjyrave, krijime të verdha skenike nga përzjerja e dritave të kuqe me

jeshile, ndriçimet teatrore të vjetra me përzjerje dritash të kuqe, jeshile dhe blu, grimcat

fosforishente në tubin e ekranit TV ndarë në tri ngjyra, e kuqe, jeshil dhe blu, nuanca një

e treta e konceptit ngjyrë, koncepti ngjyrë ndihmohet nga intensiteti dritës dhe tonalitetit

grafik i hijes, Isak Njuton me studime rreth ngjyrës, intesiteti shton fuqinë dhe pastërtinë

e ngjyrës, intensiteti i ngjyrës dobësohet nga përzjerja me plotësuesin në anën e kundërt të

rrotës së ngjyrës, përzjerja e ngjyrës me të bardhën e të zezën e ul intensitetin, tonaliteti

grafik nga përzjerja e ngjyrës me të bardhën e të zezën, intensiteti i ngjyrës dhe vendosja

e ngjyrave të papërzjera, si janë në tubet, shtimi i të bardhës dhe tonaliteti grafik të

ngjyrës, shtimi i të zezës dhe tonaliteti grafik të ngjyrës, shtimi i të bardhës dhe diapazoni

ngjyrës, shtimi i të zezës dhe diapazoni ngjyrës, ngjyra e verdhë shkon drejt jeshiles nëse

ulim vlerën grafike duke shtuar të zezën, ngjyra e zezë e krijuar nga përzjerja e të tërë

ngjyrave, skema monokrone e pikturimit ndryshim i intensitetit të ngjyrës me të bardhën,

ngjyrat e ngjashme dhe ngjyrat që janë renditur në rrotën e ngjyrës njëra pas tjetrës,

ngjyrat plotësuese në anët e kundërta të rrotës së ngjyrës, ngjyrat e ngjashme dhe analoge

si të dobishme për të shprehur butësinë në art, ngjyrat plotësuese dhe kontrasti në art,

pikturat me rreshtime ngjyrash të shumta, pikturë me ngjyrim të përcaktuar uniforme,

tempraturat e ndryshme të ngjyrës në perceptimin hapësinor të ngjyrës, ngjyrat e ngrohta

dhe afrimi i objektit, ngjyrat e ftohta dhe largimi i figurës, ngjyrat e ngrohta të kuqe –

portokalli – verdhë, ngjyrat e ftohta blu – purpurt – jeshile, ndikimi emocional i punimit

artistik nga përdorimi i ngjyrës, ngjyra dhe fjala si kuptim, emocioni i papërshtatshëm i

përmbajtjes me ngjyrën, periudha blu të Pikasos, periudha rozë të Pikasos, kultura e

individit që pikturon e ndijon me ngjyrën e preferuar, perceptimi emocional e

kondradiktor i ngjyrës, e kuqja rrezik dhe zemërim, e kuqja lojë dhe dashuri, ngjyrat e

ngrohta dhe të ftohta ndihmë për leximin e njëra tjetrës brenda kompozimit të pikturuar,

bashkëveprimi i ngjyrave plotësuese dhe dinamika, nxitja emocionale e ngjyrës verdhë

shqetësimin dhe grindjen për shikuesin, pointilizmi efekt ngjyrimi, ngjyra kuqe dhe pamja

e zbehtë e sfondit, ngjyra blu dhe pamja e ngrohtë e sfondit, kontrasti i ngjyrave dhe

kombinimet kolorite të pasura.

Pyetjet intervistuese

1. Njohuri mbi LINJËN

A ekzistojnë linjat në natyrë?

A ndikon pozicioni i linjës në shprehjen emocionale?

Sa ndikon trashësia, gjatësia dhe toni grafik në karakterin e linjës?

A krijohet thellësia e hijes nga kryqëzimi i linjave?

Sa ndikon peshimi dorës në thellësinë dhe transparencën e hijes?

Sa aktive dhe transparente janë vijat e holla në atmosferën e thellësisë së vizatimit?

Sa ndikon trashja dhe zgjerimi linjave në densitetin e hapësirës së hijes?

Sa ndryshon karakteri i linjës nga përdorimi i materialeve laps, penë, penel, karbon, pastel, gisht.

Sa mund të përdoret goma si mjet vizatues, jo thjesht pastrimi?

A keni vështirësi në heqjen me dorë të lirë të vijave të drejta horizontale e vertikale?

A keni vështirësi në heqjen e vijave të pjerrëta?

Sa ndikon emocionalisht trashja e vijës së pjerrët në të djathtë?

A keni vështirësi në heqjen e vijave të lakuara?


80


A keni vështirësi në matjen e përmasave në distancë me objektin e vizatuar?

A orientoheni lirshëm në përzgjedhjen dhe matjen e proporcioneve?

A keni një koncept të qartë për strukturën gjeometrike të objektit të perceptuar?

A ndjeheni të kënaqur në konturimin linear të objektit të vizatuar?

Sa përshtatet konturi i mbyllur me varacionin e linjave?

Sa kundërshton konturi i thyer një pamje të sheshtë tek objekti i vizatuar?

A është i pandryshueshëm peshimi i dorës dhe lapsit gjatë konturimit të objektit?

A keni vështirësi në mbushjen me dritë-hije të vizatimit?

A ndikon në thellësinë e dritë-hijes së formës, ruajtja e një burimi të vetëm ndriçimi mbi objekt?

A ndikon përdorimi i mjeteve dhe teknikave në rritjen e materialitetit dhe karakterit të formës?

Sa ndikon reduktimi i burimeve ndriçuese të objektit në mjegullimin e formave?

Sa ndikon në tërheqjen emocionale të vizatimit përdorimi shprehës i hijes?

Sa pengon linja në përcaktimin e marrdhënieve të ekuilibruara ndërmjet detajeve në kompozim?

Sa vështirëson detaji kuptimin e vlerës së një vepre arti pamor?

Sa ndikon imitimi i linjave në sipërfaqe të objektit për të ekzagjeruar formën?

Sa ndikon përdorimi i linjave në sipërfaqe të objektit për të rritur madhësinë e formës?

Sa ndikon në zvogëlimin e hapësirës së vizatimit thurja e linjave brenda saj?

Sa ndikon në rritjen e hapësirës së vizatimit përdorimi i linjave me gjerësi të ndryshme?

A eliminohet thellësia tri-dimensionale nga mbivendosja e vijave paralele me ngjyra të ndryshme?

A qëndron larg stili unik i artistit me përshkrimin e formave nëpërmjet linjave?

A janë të ngjashme perspektiva një-pikëshe me atë dy-pikëshe?

Sa janë të ngjashme perspektiva tri-pikëshe e syrit të "zogut" nga ajo e syrit të "krimbit"?

Sa paralele janë faqet e objektit me planin e pikturimit në perspektivën një-pikëshe?

Sa paralele janë faqet e objektit me planin e pikturimit në perspektivën dy-pikëshe?

A ndikojnë parallaksi dhe deformimet atmosferike në perspektivën lineare?

A mjegullohet perspektiva një-pikëshe nëpërmjet përdorimit të dritës?

Sa zmadhohet perspektiva dy-pikëshe nëpërmjet ngushtimit të distancës ndërmjet dy pikave?

Sa ndikon në rritjen e pakënaqësisë rregulli i klasifikimit të formave të pjesëve të objektit dhe atij?

Sa ndikojnë format gjeometrike në paplotësinë dhe paqëndrueshmërinë?

2. Njohuri mbi FORMËN

Sa na çlirojnë emocionalisht format natyrale nga gjeometrizimi?

A kanë efekt nxitës gjeometrik përjetimet në format objektive?

A janë të panatyrëshme format abstrakte?

Sa e ndjeni mprehtësinë, forcën në format gjeometrike, që realizojnë stuktura artificiale?

A janë përdorur së tepërmi format e kurbëzuara, rrethore e sferike në objektet natyrale?

A mungon ndijim të butë dhe dinamike të pakapshëm format natyrale?

Sa na e shprehin strukturat gjeometrike interpretimin e formës objektive?

Sa kanë emër dhe material format abstrakte?

Sa janë pjesëmarrëse format objektive dhe gjeometrike në format abstrakte?

A janë të lidhura me perceptime natyrale emërtimet e faqeve "portret" dhe "peizazh".

A pengon mendimi përfytyrues dhe ideja në realizimin e formës artistike?

Sa i përdorim në fëmijëri format ovale, rrethore në vizatimet realizuara?

A mund të jetë e vështirë krijimi i një forme nëpërmjet mbylljes me forma në ngjyra të tjera?

A na duken format e mbyllura të ngjashme, afërsisht, vazhdim i një forme të nënkuptuar?

A është forma e nënkuptuar një metodë përshkruese e thjeshtë?

A na ndihmon ky përshkrim i formës në perceptimin e modeleve dhe objekteve, studimin e sjelljeve,

mendimin, psikopatologjinë dhe zgjidhjen e problemit?

Sa janë vëllimet plane dekorative ku përfytyrohen shtime me hijezime dhe perspektivë?

A është forma komplekse vëllimore, kombinim i formave të thjeshta gjeometrike?

A keni vizatuar objekte të ngjashme me vëllime sferike? Dhe sa?

A keni vizatuar objekte të ngjashme me vëllime cilindrike?

A keni vizatuar objekte të ngjashme me vëllime sferiko-cilindrike?

A keni vizatuar objekte të ngjashme me vëllime konike?

A keni vizatuar objekte të ngjashme me vëllime kubike?


81


Sa i paqëndrueshëm, i paekuilibruar dhe i paharmonizuar duket kombinimi i trikëndshit me harkun?

A lidhet simetria e sfondit me qëndrueshmërinë e objektit të vizatuar?

Sa pengon asimetria e sfondit në prezantimin e një "ekuilibri dinamik" të objektit, a ju krijon ndjesi

aktive?

A ju shtohet ndjesia e thellësisë së objektit që vizatoni kur sfondi ka hapësira këndore e të

ndërlikuara?

Sa të vështirë e ka imagjinata të plotësojë informacionin e munguar të një forme?

Sa pengon modelimi i detajuar i hijes në krijimin e formave vëllimore?

Sa është e vërtetë që nuk krijojnë sensin e qëndrueshmërisë format gjeometrike?

A janë jo aktive marrëdhëniet figurë-sfond kur ato janë njëkohësisht të ndërlikuara?

A është figura e vizatuar fytyrë-vazo e qëndrueshme?

A mund t'i shohim fytyrë-vazo njëkohësisht?

A është e ngjashme marrëdhënia fytyrë-vazo me konceptin e rrjetës dekorative të pllakave e të

mozaikut?

A krijojnë artistët vepra arti ku hapësira negative e sfondit organizohet me vëmendje harmonike?

Sa në veprat e Salvador Dali mungon vëmendja e veçantë e paraqitjes aktive të sfondit?

Sa në veprat e artistëve impresionistë mungon vëmendje e veçantë në paraqitjen aktive të sfondit?

A i kushtojnë artistët e realizmit socialist vëmendje të veçantë paraqitjes aktive të sfondit?

A e pengon picërrimi i shikimit, për sheshimi dy-dimensional të objektit, shikimin e formave

negative?

A shfaq interes silueti i skulpturave për hapësirën negative që e rrethojnë?

A vështirson kontrasti leximin njëkohësh të hapësirave negative dhe pozitive?

Sa ndikon konturi në leximin njëkohësh të hapësirave negative dhe pozitive?

A e mbizotëron kompozimin hapësira negative?

A e mbizotëron kompozimin hapësira pozitive?

A bëhet hapësira negative pjesë e rëndësishme e pikturës?

A bëhet hapësira negative pjesë e rëndësishme e skulpturës?

A realizohet pa skaje të mprehta orientuese shprehja e kompozimit?

A kanë orientim rrethor skajet treguese të kompozimit?

A realizohet pa orientim fokal të skajeve treguese ndërtimi i kompozimit?

Sa mund të rritet shpejtësia e shikimi në objektet me pasuri detajesh?

A krijohet ritmi pamor duke eleminuar shtimin dhe zgjatjen e këtyre ndalesave-detajer?

Sa vështirsohet kompozimi i një ideje nga përshkallëzimi në renditjen e formave?

Po format a janë të kompozuara nga forma më të vogla renditur në brendësi?

Fundi i thellimit të formave të vogla ka të bëjë me pambarueshmërinë limit të detajit?

A është kompozimi i formave renditje nga e "veçanta" tek e "përgjithshmja".

A është kompozimi renditje nga përmasat tek proporcionet?

A janë kombinime formash të thjeshta objektet e ndërlikuara?

A janë ndopak të kuptueshme konturet e këtyre formave?

Sa mungon një skeleri e përgjithëshme në format e ndërlikuara?

A kontrollohet nëpërmjet kësaj "skelerie" ekuilibri, ritmi dhe qartësia e shikimit?

Sa mungon ndjesia e harmonisë e unitetit te kompozimi strukturuar?

3. Njohuri mbi SIPËRFAQEN

A është prekja ndjesi e teksturës pamore?

A mund ta shohim teksturën nga larg?

Sa funksionon tekstura pa gjallërim grafik dhe koloristik?

Sa e zbeh tekstura pamjen, peshën dhe origjinën e krijimit artistik?

A e ndihmon ndriçimi kuptimin e teksturës?

Sa janë teksturë përdorimet e metodave të shkumimit, brujtjes pastoze në pikturim?

Sa e ul vlerën në punimet e artistëve tri-dimensionalë (patinim bronzi, glazurat) për të shtuar

teksturën?

Sa e pengon kontrasti leximin e teksturës së formave e objekteve?

Sa ishte pastoze piktura e Van Gogut?


82


Sa humbet prekshmëria e teksturës nga përpunime si, lustrimi, gdhendja, rrahja,

gërryerja,plasaritja,smërçi,myshku.

Sa pengon të njohim origjinën dhe përdorimin e objektit nëpërmjet teksturës?

Sa shfaqin karakter emocional teksturat, p.sh. ashpërsia, lëmimi etj..?

A është pengues rregulli i mosprekjes së veprave të artit për të njohur vlerën e tyre?

Sa ndihmon kqyrja nga afër i toneve, nuancave, detajeve e materialitetit për vlersimin e procesit

krijues të artistit?

Sa ndikon dhe ndihmon tekstura në njohjen e vjetërsisë dhe mjeshtërsisë dhe materialeve të

përdorura?

A janë vocërrimat, gropëzat, spërdredhjet dhe majat karakteristika të teksturës?

Sa pengojnë karakteristika e teksturës në reflektimin e një drite të qartë mbi objektin e shikuar?

Sa pengojnë karakteristika e teksturës në thellësinë e formës së objektit?

Sa herë më e dobët është drita e reflektuar në faqet e revistave në krahasim me atë të parë në gazetë?

Sa janë evidente instalacioni dhe materialet e përzjera për të shtuar ndjesinë e teksturës reale në art?

Sa ndikon materiali i ricikluar për krijimin e pamjes së supozuar realisht prej punuesit në modelin

artistik?

Sa mund të jetë i pamundur në instalacion kombinimi i elementëve natyralë mbi sipërfaqe xhami?

Sa mund të ndikojë ndriçimi i ngjyrave mbi përmasat hapësinore të punimit?

Sa pengohen ndijimet sipërfaqësore të teksturës në një punim ku shtohen objekte në brendësi të saj?

Sa mund të manipulohet vjetërsia e një objekti nëpërmjet sajimit të një teksture reale?

Sa ndikon shtimi i një teksture reale në forcimin e kontrastit dallues midis planit parë dhe sfondit?

Sa mungojnë muzetë e arti me punime që nuk duhen prekur për ndjesinë fizike që paraqet tekstura e

pambrojtur?

Sa janë domosdoshmërisht të nevojshme hija dhe ngjyra në vlersimin e teksturës dy-dimensionale?

A janë imagjinare dhe të trilluara teksturat pamore dy-dimensionale?

Sa është tekstura pamore e trilluar në sfondin e natyrës së Mona Lizës pikturuar prej Leonardo Da

Vinçit?

Sa evidente janë teksturat me pika, me linja dhe me forma?

Sa mungon tension psikologjik në veprat ku kombinohen teksturat reale me ato pamore?

A janë joefektive e të papërdorëshme metodat fotografike, mekanike dhe me dorë në realizimin e

teksturës?

Sa është e pasuksesshme lidhja e cilësisë artistike të veprës me aftësinë për të "mashtruar syrin"?

A lidhet "mashtrimi syrit" prej teksturës reale me vlerën e vogël të qëndrueshmërisë në ekspozim?

Sa ndikon shpikja e fotografisë në tendencën e artistëve në procese interpretimi të teksturave reale?

Sa është gërvishtja pjesë e nivelit të ulët të teksturës imagjinare pamore?

Sa është gërvishtja pjesë e teksturës reale pa u ngarkuar sfondi nga objekte të tjera si kashtë, lesh etj..?

Sa ndikon qëndrimi kompozicional në përdorimin e teksturave pamor?

Sa pengojnë hapësirat kompozicionale për interesin e teksturave pamore që qetësojnë syrin?

Sa ndihmon tekstura në kontrollin e fluksit pamor të lëvizjeve ritmike?

A janë tekstura pamore inkustrimet e syve në skulpturat e lashtësisë egjiptiane?

Sa është e vërtetë se një model strukturor është sipërfaqësor, e ngurtë dhe dekorative?

Sa e pavërtetë është se një teksturë është e gjallë dhe e prekshme?

Sa është real ndryshimi ndërmjet modelit strukturor dhe teksturës së një objekti apo vepre arti?

A është një model strukturor kombinim i një përmbajtjeje të përsëritur strukturore?

A bëhet një strukturë e thjeshtë model për një strukturë më të ndërlikuar?

Sa e vërtetë është se teksturat me ekuilibrime shiritash ndërtohen nga shirita vertikalë?

Sa ndikim ka në vendosjen vertikal të shiritave, arësyeja se duket sikur vrapojnë horizontalisht?

Sa shikimi ngultas mbi një objekt na nxit leximin strukturor të teksturës reale të saj?

Sa ndikon modeli katërkëndësh i strukturuar në paqëndrueshmërinë dhe jounifikimin e teksturës?

A pengon zhvillimi i një shiriti diagonal ndjesinë e nënkuptuar e modelit strukturor katërkëndësh?

A ka ndryshueshmëri ndërmjet teksturës me modele strukturore katërkëndëshe me murin e tullës?

A është i ngjashëm struktura lupsore-harkore me atë katërkëndëshe në thelb?

Sa ndryshon struktura lupsore nga ajo katërkëndëshe?

A krijon përshtypje thellësie teksturat luspore?

Sa është e ndryshme tekstura luspore me ndjesinë e ritmit?


83


Sa e fsheh mbivendosja luspor ndjesinë e butë dremitëse dhe të ashpër rrënqethës në "syrin e

mashtruar"?

A është kënaqësia strukturës kaledioskopike e simetrike e ngjashme me teksturën rrezore?

Sa është struktura spirale parashikim matematikor i teksturës?

A është tekstura spirale pa cilësi asimetrike?

Sa është i ngjashë spirali kënd-barabartë me vendosjen e gjetheve në degë?

Sa ndryshon kërmilli nga tekstura spirale?

Sa është e ndryshme pisha konike me teksturën spirale?

A ndryshon struktura e lulediellit me teksturën spirale?

4. Njohuri mbi NGJYRËN

Sa është e vërtetë që ne nuk shohim objektin por dritën që bie mbi të?

A janë ngjyrat përbërje e dritës dhe jo e objektit?

A i thithin ngjyrat objektet?

A e reflektojnë ngjyrën objektet?

A e absorbojnë (thithin) tërë dritën objektet e errëta?

A e reflektojnë tërë dritën objektet e çelta?

Sa e vërtetë është se objekti bardhë i kthen të tria ngjyrat (verdhë, blu, kuqe) ?

Sa e vërtetë është se objekti kuq i kthen ngjyrat e verdhë dhe blu, ndërsa ne e shohim jeshil?

Sa e vërtetë është se objekti verdhë i kthen ngjyrat e kuq dhe blu, ndërsa ne e shohim lejla?

Sa e vërtetë është se objekti blu i kthen ngjyrat e verdhë dhe kuqe, ndërsa ne e shohim portokall?

A i kthen objekti portokalli ngjyrën blu?

A kthen objekti i zi ngjyrat?

A i kthen objekti jeshil ngjyrën e kuqe?

A janë ngjyrat përthyerje e dritës në kënde të veçanta pasi kalojnë përmes një trupi të tejdukshëm?

Sa e vërtetë është që trupat e errta absorbojnë vetëm ngjyrat e bukura?

A është e saktë se piktorët nuk përdorin ngjyrat bazë RGB?

A është e vërtetë se projektuesit e dizajnit përdorin ngjyrat me shtim?

Sa është e saktë që rrota e ngjyrës përdorur nga piktori Turner është krijuar nga një shkrimtar, Gete?

A është e saktë se në botime ka katër ngjyra, e kaltër, purpurt, verdhë dhe e kuqe? - CMYK

A është e saktë se sistemi i ngjyrës në botime ka katër ngjyra, blu, jeshil, verdhë dhe e kuqe? - BGYK

Sa i mungon spektri grafik ngjyrës dy dimensionale?

Sa e pavërtetë është se pema tri-dimensionale e ngjyrës ka grafikë vertikalisht, thellsi horizontalisht në

rrotën e ngjyrave?

A është pema tri-dimensionale e ngjyrës pasqyrim i sistemit të ngjyrës Munsell?

A është pema tri-dimensionale e ngjyrës pasqyrim i sistemit të ngjyrës Ostwald?

A është spektri grafik i ngjyrës dy dimensionale pasqyrim i sistemit Munsell?

A është spektri grafik i ngjyrës dy dimensionale pasqyrim i sistemit Ostwald?

A është e saktë se ndriçimi skenik realizohet me ngjyra të shtuara?

A realizohen ngjyrat e shtuara skenike me anën e dritave të kuqe, jeshile dhe blu? - RGB

A realizohen ngjyrat e shtuara skenike me anën e dritave të kuqe, verdhë dhe blu? - RYB

A krijohet e bardha skenike nga përzjerja e tërë ngjyrave?

A krijohet e verdha skenike nga përzjerja e dritave të kuqe me jeshile?

A janë ndriçimet teatrore të vjetra dhe të ekuilibruara përzjerje dritash të kuqe, jeshile dhe blu?

A janë grimcat fosforishente në tubin e ekranit TV ndarë në tri ngjyra, e kuqe, jeshil dhe blu?

A është ngjyrimi - nuanca një e treta e konceptit ngjyrë?

Sa është e vërtetë se koncepti ngjyrë ndihmohet nga intensiteti dritës dhe tonalitetit grafik i hijes?

A është marë Isak Njuton me studime rreth ngjyrës?

A shton intesiteti fuqinë dhe pastërtinë e ngjyrës?

Sa dobësohet intensiteti i ngjyrës nga përzjerja me plotësuesin në anën e kundërt të rrotës së ngjyrës?

A e ul intensitetin e ngjyrës përzjerja e ngjyrës me të bardhën e të zezën?

A e ul tonalitetin grafik përzjerja e ngjyrës me të bardhën e të zezën?

A e rrit intensitetin e ngjyrës vendosja e ngjyrave të pa përzjera, si janë në tubet?

Sa e saktë është se shtimi i të bardhës shton tonalitetin grafik të ngjyrës?

Sa e saktë është se shtimi i të zezës shton tonalitetin grafik të ngjyrës?


84


Sa e saktë është se shtimi i të bardhës shton diapazonin e ngjyrës?

Sa e saktë është se shtimi i të zezës shton diapazonin e ngjyrës?

A është ngjyra e verdhë ajo që shkon drejt jeshiles nëse ulim vlerën grafike duke shtuar të zezën?

Sa është më e fortë ngjyra e zezë nga ngjyra e errët krijuar nga piktorët në përzjerje të tërë ngjyrave?

A është skema monokrone e pikturimit ndryshim i vlerës grafike të ngjyrës me të zezën?

A është skema monokrone e pikturimit ndryshim i intensitetit të ngjyrës me të bardhën?

A janë ngjyra të ngjashme ato ngjyra që janë renditur në rrotën e ngjyrës larg njëra - tjetrës?

A janë ngjyra të ngjashme ato ngjyra që janë renditur në rrotën e ngjyrës njëra pas tjetrës?

A janë ngjyrat plotësuese në anët e afërta të rrotës së ngjyrës?

A janë ngjyrat plotësuese në anët e kundërta të rrotës së ngjyrës?

Sa janë ngjyrat e ngjashme dhe analoge të dobishme për të shprehur butësinë në art?

Sa janë ngjyrat e ngjashme dhe analoge të dobishme për të shprehur ashpërsinë në art?

A krijojnë kontrast ngjyrat plotësuese në art?

Sa interes kanë pikturat me rreshtime ngjyrash të shumta?

Sa të fshehura janë ngjyrat në një pikturë me ngjyrim të përcaktuar?

Sa pengojnë tempraturat e ndryshme të ngjyrës në perceptimin hapësinor të ngjyrës?

A ndihmojnë ngjyrat e ngrohta në afrimin e objektit?

A ndihmojnë ngjyrat e ftohta në largimin e figurës?

A janë e kuqe, oranxhë, e verdhë ngjyra të ftohta?

A janë ngjyrat blu, e purpurt, jeshile ngjyra të ngrohta?

Sa i parëndësishëm është ndikimi emocional i punimit artistik nga përdorimi i ngjyrës?

Sa e parëndësishme është ngjyra e tabelave në raport me fjalën për kuptimin e tyre?

A nuk ndjejmë emocion të papërshtatshëm kur shohim një plak me skelet syze rozë?

Sa janë të ngrohta ngjyrat në periudhën blu të Pikasos?

Sa janë të ftohta ngjyrat në periudhën rozë të Pikasos?

A do të nxiste oreksin tuaj pamja e ftohtë blu e mishit në pjatë?

Sa jashtë kontekstit krijohen kuptimet rreth ngjyrave të papërpunuara në rregulla dhe receta?

Sa lidhet kultura e individit që pikturon dhe ndijon me ngjyrën e preferuar?

A ekziston perceptimi emocional e kondradiktor i ngjyrës?

A është e kuqja rrezik dhe zemërim?

A është e kuqja lojë dhe dashuri?

A pengojnë ngjyrat e ngrohta dhe të ftohta leximin e njëra tjetrës brenda kompozimit të pikturuar?

Sa dinamik është bashkëveprimi i ngjyrave plotësuese?

A është e saktë se emocionalisht ngjyra e verdhë nxit shqetësimin dhe grindjen e vizitorit?

Sa e vërtetë është se iluzionet pamore janë të krijuara më tepër prej mendjes se sa prej syrit?

A mund të vlersohen larg efekteve pamor pointilistët e ngjyrës në art?

Sa të ndryshme duken pikat e forta të ngjyrës në varësi të hapësirave rreth tyre?

Sa e vërtetë është se ne nuk i veshim ngjyrat e kuqe se na tregojnë me pamje më të zbehtë seç jemi?

Sa e vërtetë është se ne veshim rroba të ngjyrosura ftohtë kur duam të dukemi të ngrohtë në pamje?

A nuk është kontrasti i ngjyrave që na ndihmon afrimin me ngjyrat e tjera në kombinacionet

koloristike të pasura?

Çështje të hapura për përgjigje

Llojet e vizatimit nga natyra mund të jenë specifikë për ushtrimin akademik të

vizatimit, por ato janë të kompleksuar në realizim nëpërmjet konceptimit dhe zbatimit të

“objektivave profesionale” dhe “elementeve formale” . Ndaj mbetet e hapur strukturimi i

funksionimit të efiçencës së llojeve të vizatimit didaktik, “Vizatim nga Natyra”, “Vizatim

Dekorativ” e “Vizatim Tematik”, por pasi të jetë realizuar problematika e shqyrtuar si

thelbësore në këtë studim, i cili synon mbarëvajtjen e punëve programore, materiale dhe

profesionale në lëndën e Edukimit Artistik Pamor. Pas realizimit të detyrave të dala nga ky

studim do të jetë i mundur realizimi i një studimi shkencor mbi rrugët teknike dhe shkencore

të trajtimit të këtyre tri lloje vizatimi didaktik, ndaj dhe pyetsorët do të jenë bazuar mbi


85


eksperiencat profesionale të nxënësve, eksperiencë që tani për tani është e varfër ose mungon

në shumicën e shkollave tona 9-vjeçare.

Analizimi të dhënave statistikore

1. Analiza teorike.

Analiza e të dhënave do të mbështetet mbi procesin analitik të studimit, ndërtuar mbi

bazën e teorive aktuale që ndihmojnë zhvillimin e procesit edukativ profesional në artet

pamore, por edhe japin rrugën e duhur për konceptimin dhe organizimin e një kërkimi

efektiv dhe efiçent mbi gjykimin e problemeve që duhen përmisuar në favor të lehtësimit

të proceseve mësimore ku realizohet programi i arteve pamore. Baza teorike ndërtohet

mbi teorizime të eksperiencave profesionale të studjuesit dhe mbi teoritë studimore të

tjera lidhur me problemet e edukimit artistik pamor.

Platformat teorike të autorit;

- “Art Kontakt” ( B.Kapllani – Toena, 2010)

- “Edukimi Pamor Figurativ” (B.Kapllani – Toena, 2004)

Burimet e tjera teoriko profesionale,

- Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003, fq. 149-170 - “Faktorët

ndikues të pjesmarrjes së mësuesve në veprimtari profesionale të nxënit” - Kitty

Kwakman - Departamenti Kurrikulave, Fakulteti i Shkencave të Edukimit dhe

Teknologjisë – Universiteti Twente – Holandë

- Robert e. Stake - Studim Rasti - Metodologjia Etnografike dhe Vezhguese. Literatur:

“Handbook of qualitative research”- Kapitulli 14 & 15 – fq. 236 – 262

- Studim i rastit – “Tri rrugët e angazhimit në kërkim” – Peter Reason, literatur:

Handbook of qualitative research - kapitulli 20 / fq. 324 – 340.

Analiza do të ketë karakter etnografik dhe fenomenologjik në pamje të përgjithshme, por

e pasur me referencat e sipërpërmendura.

2. Analiza statistikore

Përpunimi dhe analiza e të dhënave sasiore nëpërmjet programit SPSS dhe analizimi i

tyre nëpërmjet përllogaritjeve të koefiçientëve të korrelacionit të tyre, regresionit linear,

analizës së variacionit, analizës konvariancës dhe zbërthimit analitik të faktorit kërkimor.

Pra do të analizojmë të dhënat mbi baza cilësore dhe sasiore njëkohësisht, duke i

emërtuar;

1. Analiza teorike

2. Analiza statitikore

Analiza teorike

Etnografia e grupit ndërveprues në kërkim

Përshkrimi i nxënësve, studentëve e mësuesve pjesëmarrës në vëzhgim

Metoda etnografike e këtij studimi i referohet kërkimit shkencor rreth kulturës së

grupit pjesëmarrës në vrojtim, duke konsideruar karakteristika të tilla si:

Origjina sociale e nxënësve është e përbërë, me origjinë fshatare, punëtore e intelektuale.

Nivelet kulturore të tyre janë me ndikim të dukshëm nga origjina e shkolla e kryer. Të dhënat

e nxjerra nga vëzhgimi i tyre me intervista e pyetsorë, përshkruajnë më së miri natyrën e


86


njohurive empirike të tyre, rreth arteve pamore, si “raportim rastesh të ndryshme”. Historia e

tyre edhe pse me origjinë të ndryshme sociale e krahinore është e ngjashme, pasi niveli i

shkollave në drejtim të edukimit artistik pamor është i ngjashëm lidhur me indiferentizmin e

drejtuesve, mungesën e inspektorëve të artit, mos angazhimin e mësuesve specialistëve të

diplomuar si piktorë e skulptorë, mos plotësimin e kushteve profesionale të artit pamor.

Kushtet ekonomike janë jashtë mundësive për plotësimin e kërkesave materiale të punës

praktike, ndaj edhe duhet të krijohet mbështetja materiale e financiare nga shkolla, komuniteti

e biznesi. Nxënësit e studentët kanë kufij të dukshëm financiar për të qëndruar në shkollë, për

të blerë mjetet e vizatimit, modelet dhe librat metodikë të artit. Kjo pasqyrohet edhe në

kulturën shpirtërore të tyre lidhur me artin pamor. Kjo shihet edhe në detajet e thjeshta

vullneti, pasioni dhe durimi për të punuar një kohë të gjatë me detyrat praktike.

“Grupi pjesëmarrës” në vëzhgim është më pak i polemizuar, pasi ai përbëhet nga nxënës

e studentë, si edhe mësues lënde. Pjesëmarrësit e anketuar dhe intervistuar janë të lidhur më

tepër me problemet e shumëllojshme të lëndës dhe rëndësinë e vëzhgimit. Nxënësit e

studentët ndeshen me tipe vëzhgimi të shumfishtë të projektuar në këtë studim.

E para “Vëzhgimi i plotë” ka të bëjë me grumbullimin e të dhënave mbi të gjitha ato që

duhen studjuar në inters të nxënësve e studentëve:

• Kushtet e pavarura të ambjentit teknik dhe programit

• Profesionalizmi i mësuesve në varësi të artit pamor

• Niveli ndërhyrës në pjesmarrje i nxënësit

E dyta “Vëzhguesi si pjesmarrës” ka të bëjë me reflektimin e brendshëm të rastit nga

mësuesi lëndës, për përmirësimin e procesit mësimor, në gjërat e njohura si; detyrat praktike,

modelet, literatura, kabineti i artit pamor, stafi profesional, dijet profesionale, teknikat etj...

E treta “Pjesëmarrësi si vëzhgues”, angazhon nxënësit dhe studentët në evidentimin dhe

regjistrimin e vlerësimeve statitikore rreth aktiviteteve, që janë kryer dhe nuk janë angazhuar

nga studimi kërkimor i organizuar, dhe kategorizon rëndësinë e këtyre aktivitete në

marrëdhënie me konceptet e artit pamor. Këto mund të jenë probleme të lidhura me

“elementët formalë të artit pamor”, “llojet e vizatimit”, “metodika dhe didaktika e artit

pamor”, “koha e shpenzuar në art pamor”, “kreditet” etj.....

E katërta “Pjesëmarrja e plotë” ka të bëjë me orientimin e studimit mbi adoptimin e

brendshëm dhe përgjithësues të karakteristikave të edukimit artistik pamor. Pra studimi synon

përgjithësimin e tipareve humane, interpretuese, kritike dhe pozitiviste shkencore të edukimit

artistik pamor, për secilin mësues profesionist.

Me respektimin e këtij sistemi vlerash tipologjike vëzhgimore gjatë studimit, mundësohen

funksione të gjera konceptuale si; karakteri filozofik i analizimit të të dhënave, sensi etik i

marrëdhënieve reciproke ndërmjet pjesëmarrësve të intersuar dhe aktiv, si nxënës, studentë,

mësues. Kjo përbën metodologjinë e kërkimit sasior të studimit tonë, pa apriori bindjesh

fikse, por me një tendencë oponence të larmishme (të nxënësve, studentëve, mësuesve) dhe të

paparashikueshme nga pozicioni i intersave të tyre specifike. Kjo natyrë metodologjike e

studimit prek dialektikisht “rrënjët e së shkuarës” në lëndën edukim artistik pamor, duke

nxitur debatet lidhur me përmirësimin e lëndës që flasim. Eksperiencat e vjetra na ndihmojnë

ngritjen e gjykimeve kritike mbi efektivitetin dhe efiçencën e detyrave praktike në llojet e

vizatimit, në konceptimin e objektivave profesionale, në përdorimin e elementëve formal të

artit, në zbatimin e parimeve artistike. Pikërisht kjo metodë lartëson mardhëniet shkencore të

lëndës edukim art pamor me dëshirat dhe vullnetet e brendshme për t’u shprehur të nxënësve.

Nxënësit ndërtojnë një urë komunikimi që mbahet ndërmjet “objektivitetit shkencor” të

lëndës art pamor dhe “botës njerëzore” të nxënësit aktivizuar në këtë proces mësimor.


87


Objektiviteti shkencor i artit pamor

Në kontekstin e gjerë objektiviteti ka lidhje me natyrën, ndaj edhe pyetja; A është arti

shkencë? E ka të qartë përgjigjen. Pamjet e artit pamor (dhe jo vetëm arti pamor) janë

konkrete me pasqyrime të ndryshme e të larmishme. Objektet e para janë “trupat gjeometrik”,

të cilat edhe pse abstrakte në koncept, janë të shikueshme e të prekshme si forma konkrete.

Ky është hapi i parë i metodës shkencore në edukimin artistik pamor dhe përfundon me

shembuj vepra arti si; “Mona Liza” e Leonardos dhe “Davidi” i Mikelanxhelos.

Në një kontekst më të kufizuar në kohë, por të gjerë në koncept, kemi pasqyrimin

konceptual të natyrës me trajta gjeometrike, si i shohim edhe në veprat e kryera nga Pikaso në

rrymën e stilit “kubist”, apo veprat e Sezan në rrymën e stilit “ekspresionist”. Por këto rryma

i shohim konkrete dhe të limituara në objektivat profesionale me logjikë matematikore dhe

gjeometrike, si;

Konceptimi

Kompozimi

Përmasimi

Proporcionimi

Strukturimi

Në një kontekst të gjerë hermetik, kemi pasqyrim të pa koduar viziv të formave “të

pakuptimta” e të panjohura, krahasuar me pamjet që gjejmë në natyrë, por që kanë

konfirmimin e kuptimeve abstrakte të “krijimit të kulluar”, pasi ofrojnë forma të pastra

gjeometrike, pa lidhje me natyrën konkrete. Kjo metodë artistike është funksionale dhe e

frytshme për tërë objektivat profesionale në planin e shëndetshëm neuropsikologjik, të

edukimit artistik pamor, por pa dobi në planin tematik social.

Objektivat profesionale

1. Konceptimi

2. Kompozimi

3. Përmasimi

4. Proporcionimi

5. Strukturimi

6. Lineariteti

7. Grafikimi

8. Koloriteti

9. Modelimi

10. Detaji

Ne kemi ndërtuar në pyetsorin intervistues të nxënësve dhe studentëve pyetje rreth

marrëdhënieve të elementëve formalë të artit pamor me këto objektivave profesionale të

krijimit dhe edukimit në artet pamore. Ndaj ndërveprimi dhe rezultati i tyre është i matshëm

nga ana sasiore. Po ashtu edhe cilësia dhe roli pozitiv shkencor i faktorëve ndikues mbi

realizimin e objektivave profesionale dhe standardeve të programit është i matshëm.

Standardet



3. Të njohësh rradhën e problemeve të lëndës, simbolet dhe idetë e mundshme në art.


88





Faktorëve ndikues

A. Kushtet e pavarura të ambjentit teknik dhe programit

B. Profesionalizmi mësuesve në varësi të artit pamor

C. Niveli ndërhyrës në pjesmarrje i nxënësit

Pyetjet frekuente mbi marrëdhëniet, ndërmjet karakterit shkencor të standardeve dhe

objektivave profesionale me matjet sasiore mbi nivelin e faktorëve ndikues, na ndihmon të

kuptojmë rrugën e përmirësimit të procesit mësimor në edukimin artistik pamor.

Pyetjet etnografike mbi elementet formale vizive, reflektojnë presupozimet dhe

gjendjen mbi kushtet objektive shkencore të ambjentit, programit, mësuesve profesionistë dhe

nxënësve të ushtruar në edukimin artistik pamor.

Qëndrimi kritik mbi efektivitetin e faktorëve ndikues dhe efiçencën e standardeve

lidhet me funksionimin ose jo të objektivave profesionale gjatë një ore të zakonshme

mësimore të edukimit artistik pamor, brenda procesit mësimor në vijëmsi. Pra, objektivat

profesionale janë tregues “kyç”, nëse ato funksionojnë kemi një organizim të shëndetshëm të

procesit mësimor, në të kundërt nuk e kemi, ndaj edhe duhet të masim të dhënat dhe të

analizojmë përmirësimin e faktorëve mbështetës. Kjo është një marrëdhënie epistomologjike

ndërmjet profesionalizmit të dijeve universale që zotëron mësuesi rreth arteve pamore

përballë auditorit dhe planifikimit të standardeve, çështjeve dhe temave të planifikuara në

kontekstin e përgjithshëm unik për lëndën e edukimit artistik pamor.

Qëndrimi i shprehur relativist dhe skeptik i këtij studimi, mbi cilësinë e edukimit

artistik pamor, nëpërmjet pyetsorit dhe instrumentit të ndërtuar, është një qëndrim me mendje

të hapur i cili përpiqet të dobësojë rolin nihilist të drejtuesve të institucioneve arsimore. Ndaj

edhe studimi nuk shtrihet në pretendime të pafundme dogmatike, por veçse në konceptimin e

thjeshtë shkencor të alternativës unike, zbatimin e objektivave profesionale si “kyç” i

funksionimit të standardeve mësimore në edukimin artistik pamor.

Teori dhe Praktikë.

Përshkrimi etnografik është më tepër kontribut i konceptimit të problemeve mbi

edukimin artistik pamor, që shërben për tërë nivelet e edukimit, sesa zgjidhja e problemit të

brendshëm.

Përshkrimi teorik i problemit, kapërcen problemin e brendshëm përmes një ndriçimi

akademik të këtij kërkimi studim rasti. Dizenjimi nuk i adresohet zgjidhjes së problemit, por

transferimit kritik brenda përmirësimit të konceptimit të lëndës edukim artistik pamor.

Përmirësimi i konceptimit përkrah njerëzit profesionistë lidhur me edukimin artistik pamor, të

cilët janë të motivuar nga ideale dhe interesa objektiv, duke ndjekur strategji politike

specifike profesionale. Nëse do të shmangeshim nga analiza cilësore teorike do të kishim

mitizimin e sukseseve dhe dështimeve të margjinalizuara në ishuj kërkimesh pafund në

lëndën edukim artistik pamor. Kjo mënyrë e trajtimit të problemit arrihet në studim nëpërmjet

kërkimit bashkëpunues me shkollat 9-vjeçare, të mesme e të larta. Ky bashkëpunim ndërmjet

shkakut të procesit mësimor në nivelet e ulta të procesit dhe grupeve të interesuara për

rezultatin e kërkimit, shkollat e mesme, të larta dhe tregu i punës në edukimin artistik të

brezit të ri.

Përshkrimi teorik ndihmon lëndët e pafavorizuara brenda procesit mësimor, edukimin e

barabartë të nxënësve në gjithë shkollat periferike e rurale, shkollat profesionale të edukimit,


89


mësuesit e lëndëve artistike etj...Ky qëndrim demokratizon kërkimin shkencor në thelb, duke

tipizuar atë që (çfarë? e si?) do të kërkojë “Vëzhguesin pjesmarrës” dhe (zërin e kujt?) në

“Pjesëmarrësin vëzhgues”.

1. “Vëzhguesi si pjesmarrës” ka të bëjë me reflektimin e brendshëm të rastit nga

mësuesi lëndës, për përmirësimin e procesit mësimor, në gjërat e njohura si; detyrat

praktike, modelet, literatura, kabineti i artit pamor, stafi profesional, dijet

profesionale, teknikat etj...

2. “Pjesëmarrësi si vëzhgues”, angazhon nxënësit dhe studentët në evidentimin

dhe regjistrimin e vlerësimeve statitikore rreth aktiviteteve, që janë kryer dhe nuk janë

angazhuar nga studimi kërkimor i organizuar, dhe kategorizon rëndësinë e këtyre

aktivitete në marrëdhënie me konceptet e artit pamor. Këto mund të jenë probleme të

lidhura me “elementet formale të artit pamor”, “llojet e vizatimit”, “metodika dhe

didaktika e artit pamor”, “koha e shpenzuar në art pamor”, “kreditet” etj.....

Retorika dhe Pasqyrimi.

Reflektimet e brendshme të “Vëzhguesit si pjesëmarrës” dhe “Pjesëmarrësit si

vëzhgues” orientojnë drejt një përshkrimi retorik, nëpërmjet demostrimit të autoritetit të

mësuesve të edukimit artistik pamor, autorësisë së studimit kërkimor nga ana profesionale, të

vërtetsisë së fakteve të aprovuara prej nxënësve, pasqyrimit të tyre në përgjigjet e pyetsorëve

dhe në përgjithësimin logjik të këtyre fakteve. Pa retorikën e “Vëzhguesit pjesmarrës” dhe

“Pjesëmarrësit vëzhgues” nuk do të kishim një hetim cilësor të problemeve metodologjike

dhe praktike, që shqetësojnë edukimin artistik pamor. Pra më së miri kjo retorikë e plotë

kërkimore e “Vëzhgimit të plotë” dhe “Pjesëmarrjes së plotë”, na ofron pasqyrimin e të

dhënave mbi institucionin e vëzhguar dhe orientimin përgjithsues me pjesmarrjen edukimit

artistik pamor në institucionet e ngjashme.

a. “Vëzhgimi i plotë” ka të bëjë me grumbullimin e të dhënave mbi të gjitha ato që

duhen studjuar në inters të nxënësve e studentëve:

• Kushtet e pavarura të ambjentit teknik dhe programit

• Profesionalizmi mësuesve në varësi të artit pamor

• Niveli ndërhyrës në pjesmarrje i nxënësit

b. “Pjesmarrja e plotë” ka të bëjë me orientimin e studimit mbi adoptimin e brendshëm

dhe përgjithësues të karakteristikave të edukimit artistik pamor. Pra studimi synon

përgjithësimin e tipareve humane, interpretuese, kritike dhe pozitiviste shkencore të

edukimit artistik pamor, për secilin mësues profesionist.

Pra retorika e plotë e brendshme rrit qëndrueshmërinë dhe besueshmërinë e studimit

duke harmonizuar “shkollën ku punon” me “shkollat e tjera”, “aftësinë tënde profesionale”

me “kërkesat e lëndës edukim artistik pamor”, “argumentimin tënd logjik” me “studimet

autorëve të tjerë”. Kjo “perspektivë reciproke” e bashkëjetesës me probleme të ngjashme në

edukimin artistik pamor, na shpie ndjeshmërinë objektive e kolektive për përmirësimin e

problemeve të studjuara në kërkim.

Përshkrimet teorike të studimit, respektojnë epistomologjinë e përpjekjeve

postmoderniste për modernizimin e procesit mësimor, konstrukt ky i cili nuk lejon

privilegjimin e njërës teori mbi tjetrën, apo njërën lëndë mbi tjetrën, njërin autoritet ndaj

tjetrit. Ky konstruktim postmodern, e shtyn kërkimin drejt analizës së varësisë të standardeve,

çështjeve dhe temave të edukimit artistik pamor prej rolit “kyç” të zbatimit të objektivave


90


profesionale, funksionimi i të cilave varet nga plotësimi i kushteve të pavarura, ambjentit

mësimor, programit, profesionalizmi mësuesve të artit pamor dhe niveli i nxënësve.

Përshkrimi i mësuesit si “Vëzhgues pjesëmarrës”, i cili udhëhiqet nga një

ambivalencë subjektive dhe objektive e ndjenjës së përgjegjësisë, të distancuar dhe të

familjarizuar me rrethanat ku punon, ndaj edhe vendoset grumbullimi i të dhënave në

kampionimin e disa shkollave dhe klasave, në mënyrë që të vendoset dialogu me

“Pjesëmarrsit në vëzhgim” (grupi nxënës, studentë, mësuesë lënde art pamor).

Angazhimi fenomenologjik në kërkim

Sipas teorisë së Reason44 në studim janë respektuar tri angazhime pjesëmarrjeje në

studimin kërkimor.

1. Kërkim bashkëpunues,

2. Pjesmarrje në Veprimin Kërkimor

3. Kërkim Veprues.

Pra është respektuar dialogu me eksperiencat e tjera, nëpërmjet supozimeve

praktikeve, ngjashmërive dhe ndryshimeve të rasteve gjatë procesit mësimor artistik.

Evidentimi i përvojave të shkollave dhe niveleve të ndryshme në edukimin artistik pamor, na

jep mundësinë ta shohim kërkimin si një proces i gjallë dialektik në të gjithë etapat e

zhvillimit të lëndës edukim artistik pamor, domethënë hyrja e njëhershme në disa qytete,

shkolla dhe klasa.

1. Kërkimi bashkëpunues

Kërkimi studimor siç u shpreha më sipër, ka karakter epistemologjik, sipas:

a. Nisjes me njohuritë eksperientale – të arritura nëpërmjet ndeshjes ballë për ballë me

detyrat e temave të paracaktuara në llojet e vizatimit nga natyra, vizatimit dekorativ dhe

vizatimit tematik; me nivelet e ndryshme shkollore të zhvillimit të këtyre detyrave, në

shkollat rurale, periferike e qëndrore; me llojet e arsimimit 9-vjeçar, i mesëm pedagogjik, i

mesëm profesional artistik dhe në arsimin e lartë të edukimit.

b. Bazuar në njohuri praktike profesionale, - të cilat na ndihmojnë në lëndën e edukimit

artistik pamor “Si të bëjmë” në detyrë të temave të standardizuara në tri llojet e vizatimit nga

natyra, dekorativ e tematik. Këto njohuri demostrojnë aftësinë dhe kompetencën e mësuesit të

lëndës dhe përmblidhen në dhjetë objektivat profesionale, të cilat përshkallëzojnë marrjen e

njohurive nga ato minimale deri në procesin e thellë krijues të artit pamor.

c. Ndihmuar nga njohuri e sugjeruara - “rreth” mendimeve, ideve dhe teorive mbi artin

pamor. Për këtë më ndihmoi edhe teksti “Art Kontakt”45, i cili ofron mundësi strukturore mbi

funksionimin teorik e praktik të elementeve formale të artit pamor, si; linja, forma, sipërfaqja

dhe ngjyra. Teksti tjetër “Edukimi Pamor Figurativ”46, i cili ofron njohuritë mbi organizimin

e orës mësimore, kushtet materiale të punës, konceptimin teorik të zhvillimit mendor –

psikologjik të lëndës edukim artistik pamor. Mbështetur në teoritë studimore të Bloom47,

Kwakman48, Stake49, Reason50

44 Studim i rastit – “Tri rrugët e angazhimit në kërkim” – Peter Reason, literatur: Handbook of

qualitative research - kapitulli 20 / fq. 324 – 340. 45 “Art Kontakt” – B.Kapllani – Toena, 2010. 46 “Edukimi Pamor Figurativ” – B.Kapllani – Toena, 2004. 47 “Edukimi Pamor Figurativ” – B.Kapllani – Toena, 2004 48 Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003, fq. 149-170 - “Faktorët ndikues të

pjesmarrjes së mësuesve në veprimtari profesionale të nxënit” - Kitty Kwakman - Departamenti Kurrikulave,

Fakulteti i Shkencave të Edukimit dhe Teknologjisë – Universiteti Twente – Holandë


91


Konkluzionet

Harmonizimi i njohurive të sugjeruara me njohuritë eksperimentale dhe praktikat e

subjekteve të ndryshme në kërkim, mundëson proporcionimin e objektivave profesionale të

procesit mësimor. Ky proporcionim vjen si njohuri e parashtruar për të orientuar njohjen e

lëndës mbi bazën e kategorive konkrete dhe abstrakte të njohjes, sipas Bloom. Modeli

profesional i objektivave kërkon respektimin e procesit të njohjes së objekteve natyrore rreth

e qark nesh, ndaj është e rëndësishme që:

Për objektivat;

1. Konceptim

2. Kompozim

nxënësit duhet të kenë kushtet e plotësuara në një kabinet arti, duke e pasuruar me

modele gjeometrike, modele natyrore, objekte të krijuara nga njeriu etj

Për objektivat;

3. Përmasim

4. Proporcionim

5. Strukturim

nxënësit, sipas Bloom, duhet të komunikojnë idetë dhe konceptet e tyre

matematikore e gjeometrike.

Për objektivat;

6. Linear

nxënësit zbatojnë njohuritë perspektive të hapësirës

7. Grafik

nxënësit aplikojnë e zbatojnë dijet e marra mbi tonalitetet në dritë dhe hije dhe

volumin

8. Koloristik

nxënësit aplikojnë e zbatojnë dijet e marra mbi ngjyrën dhe nuancat

Për objektivat;

9. Modelim

10. Detajim

nxënësit analizojnë pjesë-pjesë objektet, thjeshtëzojnë në mënyrë sintetike

modelet dhe bëjnë vlerësimin e ecurisë cilësore të bashkërendimit të objektivave

pararendëse.

Pra sipas Bloom, objektivat profesionale janë në kontekst me etapat konkrete;

a. Njohje

b. Komunikim

c. Aplikim

Dhe gjykimet abstrakte të Bloom;

1. Analizë

2. Sintezë

3. Vlerësim

49 Robert e. Stake - Studim Rasti - Metodologjia Etnografike dhe Vezhguese. Literatur: “Handbook of

qualitative research”- Kapitulli 14 & 15 – fq. 236 - 262 50 Studim i rastit – “Tri rrugët e angazhimit në kërkim” – Peter Reason, literatur: Handbook of

qualitative research - kapitulli 20 / fq. 324 – 340.


92


E tërë kjo vlerë prezantohet nga studimi si “subjektivizëm kritik”, larg të qenit një

perceptim naiv e subjektiv të përvojave. Ky konceptim propozohet me rëndësi për të ardhmen

e procesit mësimor, si i vetëdijshëm përballë paragjykimeve të drejtuesve të institucionit, dhe

komunikues për mësuesit profesionist në zgjidhjen e detyrave të programuar për nxënësit.

Këto objektiva komplekse, edukojnë aftësitë vetëreflektuese të inteligjenës pamore përballë

natyrës dhe mendimit krijues.

2. Pjesëmarrja në veprimin kërkimor

Synon qartësimin e politikave të prodhimit të dijes në edukimin artistik pamor.

Së pari. - Është e rëndësishme “ndriçimi dhe zgjimi i nxënësve, studentëve dhe

mësuesve” për rëndësinë e lëndës edukim artistik pamor. Diskretitimin e drejtuesve të

institucioneve arsimore që nuk i kushtojnë rëndësi edukimit artistik në përgjithësi dhe atij

pamor në veçanti. Në këtë rast nuk flitet për problemet epistemologjike dhe metodologjike, të

cilat mbeten dytësore e pasuese, por me ndryshimin e politikës drejtuese të institucioneve

shkollore në lidhje me edukimin artistik pamor. Mbrojtja e lëndëve artistike.

Së dyti. - Problem dytësor janë eksperiencat e gjalla të njeriut dhe ideja, zgjidhja e

modulimeve epistemologjike dhe metodologjike të dijeve mbi edukimin artistik pamor. Siç u

shprehëm, marrëdhëniet e njohurive të sugjeruara mbi elementet formale të artit pamor,

objektivat profesionale të artit pamor, teoritë e njohjes etj....Liberalizon marrëdhëniet

ndërmjet “dijeve artistike” dhe “dijeve shkencore”.

Së treti. - Bashkëpunimi i sinqertë i mësuesve dhe në përshtatje me “rrënjët kulturore

tradicionale të nxënësve”, duke vlerësuar ndjenjat dhe qëndrimet e tyre bashkëpunuese dhe

kolektive, të punës në grup. Duhet ndërtuar një dialog vetë profesional lidhur me edukimin

artistik pamor, ndryshe kjo lëndë do të konvertohej në lëndë ‘boshllëku” artistik. Duhet

ndërtuar terminologjia kyç e artit pamor në edukim.

3. Veprimi dhe kërkimi shkencor 51

Teoritë e veprimit

Studimi identifikon teorinë e proporcionuar të objektivave profesionale në procesin e

vizatimit. Veprimi shkencor vetëplotësohet nga argumentimet profesionale, elementet

formale vetëlundrues në artin pamor dhe termat kyç të dialogimit metodik, llojet e ushtrimit

praktik (llojet e vizatimit, natyror, dekoratv e tematik). Pra kombinimet janë një drejtim dhe

shumë drejtime. Një degëshe ose trungu i lëndës është teoria e “luftës” për edukimin artistik

pamor në veprim dhe e dyta shumë degëshe, është teoria “normative” e kërkimit të vlerave të

shumta mbi të cilën funksionon edukimi artistik pamor.

51 Torbert 1981, argumenton: “Kërkimi dhe veprimi, madje edhe dallueshëm anlitik, janë

pazgjidhshmërisht gërshetuar në praktikë...Dija është shtuar gjithmonë në veprim dhe për veprim....Nga kjo

pikënisje, për çështjen e vlefshmërisë së shkencës socile duhet pyetur, jo si të zhvillohet një shkencë reflektuese

rreth veprimit, por si të zhvillohet sinqerisht veprimi i mirëinformuar – si të drejtohet një veprim shkencor” -

Studim i rastit – “Tri rrugët e angazhimit në kërkim” – Peter Reason, literatur: Handbook of qualitative

research - kapitulli 20 / fq. 324 – 340.


93


Analiza statistikore

Të Anketuarit në Shkollat 9-vjeçare të Prefekturës Elbasan

Denduria Përqindja

Përqindjet e Grumbulluara

Vlersimet Nx. Gramsh-Kushove 1 1.6 1.6

Nx. Gramsh-Shenepremte

1 1.6 3.3

Nx. Gramsh-Lenije 1 1.6 4.9

Nx. Gramsh-Kodovjat 1 1.6 6.6

Nx. Gramsh-Sojnik 1 1.6 8.2

Nx. Gramsh-Poroçan 1 1.6 9.8

Nx. Gramsh-Drize 1 1.6 11.5

Nx. Gramsh-Shenmerize 1 1.6 13.1

Nx. Gramsh-Zgjube 1 1.6 14.8

Nx. Librazhd-Cibrake 1 1.6 16.4

Nx. Librazhd-Dorez 1 1.6 18.0

Nx. Librazhd-Qarrishte 1 1.6 19.7

Nx. Librazhd-Gurshpat 1 1.6 21.3

nx. Librazhd-Prrenjas 1 1.6 23.0

Nx. Librazhd-Bistrice 1 1.6 24.6

Nx. Librazhd-Rrajce 1 1.6 26.2

Nx. Librazhd-Stravaj 1 1.6 27.9

Nx. Elbasan-Gjinar 1 1.6 29.5

Nx. Elbasan - Labinot 1 1.6 31.1

Nx. Elbasan-Gostime 1 1.6 32.8

Nx. Elbasan-Cerrik 1 1.6 34.4

Nx. Elbasan-Belesh 1 1.6 36.1

Nx. Elbasan-Paper 1 1.6 37.7

Nx. Elbasan-Bishqem 1 1.6 39.3

Nx. Elbasan-Gracen 1 1.6 41.0

Nx. Elbsan-Bradashesh 1 1.6 42.6

Nx. Elbasan-Shushice 1 1.6 44.3

Nx. Elbasan-Labinot Mal 1 1.6 45.9

Nx. Elbasan-Mollas 1 1.6 47.5

Nx. Elbasan-Shirgjan 1 1.6 49.2

Nx. Gramsh 1 1 1.6 50.8

Nx. Gramsh 2 1 1.6 52.5

Nx. Gramsh 3 1 1.6 54.1

Nx. Gramsh 4 1 1.6 55.7

Nx. Gramsh 5 1 1.6 57.4

Nx. Librazhd 1 1 1.6 59.0





Nx. Elbasan 1 1 1.6 67.2

Nx. Elbasan 2 1 1.6 68.9

Nx. Elbasan 3 1 1.6 70.5

Nx. Elbasan 4 1 1.6 72.1

Nx. Elbasan 5 1 1.6 73.8

Nx. Elbasan 6 1 1.6 75.4

Nx. Elbasan 7 1 1.6 77.0

Nx. Elbasan 8 1 1.6 78.7

Nx. Elbasan - Cerrik 1 1.6 80.3

Nx. Elbasan - Peqin 1 1.6 82.0

Nx. Elbasan 9 1 1.6 83.6

Nx. Elbasan 10 1 1.6 85.2

Nx. Elbasan 11 1 1.6 86.9

Nx. Elbasan 12 1 1.6 88.5

Nx. Elbasan 13 1 1.6 90.2

Nx. Gramsh 6 1 1.6 91.8

Nx. Gramsh 7 1 1.6 93.4

Nx. Gramsh 8 1 1.6 95.1



Nx. Librazhd 8 1 1.6 100.0

Total 61 100.0

Pasaporta përshkruese e kampionit

Grafikë me të dhëna tabelare të

shoqëruara me renditje përqindjesh dhe

mesataresh numerike.

Shpërndarja e vlerave të marra në

anketimin e shkollave 9-vjeçare dhe të

mesme të Prefekturës Elbasan, me

pjesëmarrjen e shkollave 9-vjeçare dhe

të mesme të qyteteve Elbasan, Gramsh,

Librazhd, Prrenjas, Peqin, Cërrik,

fshatrave dhe komunave të tyre.

Madhësia e kampionit toleron deri

+10 % gabim të vrojtimit të kryer. Në

pasaportën e përpunimit të të dhënave të

nxënësve të anketuar në prefekturën e

Elbasanit, mundësitë e mia financiare

dhe kohore ishin për anketimin e 61

nxënësve. Koeficenti i gabimit do të

jetë +10 %, gjë e cila duhet të merret

parasysh në përfundim të studimit, në

analizimin e rezultateve.

Të anketuarit janë:

për Elbasanin;

13 nga shkollat e qytetit dhe

15 nga shkollat e fshatit.

për Gramshin;

9 nga shkollat e qytetti dhe

8 nga shkollat e fshatit

për Librazhdin;

8 nga shkollat e qytetit

8 nga shkollat e fshatit.

Ogiva ngjitëse e “Përqindjeve të

grumbulluara” është në përpjestim të

drejtë të madhësisë së kampionit me

përqindjen relative.

Σ = nx = 61 x 1.6 = 100 %


94


Ogiva e Shtuar me Përqindjet e Grumbulluara në Diplomën – Mësuesit Art Pamor Prehektura Elbasanit

Denduria Përqindja Vlera në % Përqindjet e Grumbulluara

Valid Akademia Artit Pamor 3 4.9 4.9 4.9

I Mesëm Art Pamor 16 26.2 26.2 31.1

Akademia e Artit 8 13.1 13.1 44.3

E Mesme Artistike 11 18.0 18.0 62.3

Fakultet Edukimi 5 8.2 8.2 70.5

Institut Pedagogjik 4 6.6 6.6 77.0

E Mesme Pedagogjike 5 8.2 8.2 85.2

E Lartë Jashtë Profilit 5 8.2 8.2 93.4

E Mesme Përgjithshme 2 3.3 3.3 96.7

E Mesme të Tjera 2 3.3 3.3 100.0

Total 61 100.0 100.0

Shpërndarja e cilësive profesionale të diplomave që kanë aktualisht Mësuesit Art Pamor në

Prefekturën Elbasan, të grumbulluara nëpërmjet kampionimit, të cilat shprehen të ndryshme, më

të larta ose më të ulta me kufirin pasardhës. Ilustrimi grafik është i qartë në “Përqindjet e

Grumbulluara”, këtu shprehen vlerat ku janë Mësues Arti Pamor, me diplomimin e tyre 31.1 % të

fushës profesionale dhe 68.9 me diplomim pa lidhje me lëndën, si më poshtë;


95


31.1 % me Diplomim Profesional Art Pamor

a. 4.9 % me Diplomim Profesional të Lartë Art Pamor

b. 26.2 % me Diplomim Profesional të Mesëm Art Pamor

31.1 % me Diplomim Tjetër Art Tjetër

a. 13.1 % me Diplomim Tjetër të Lartë Art Tjetër

b. 18.0 % me Diplomim Tjetër të Mesëm Art Tjetër

37.8 % me Diplomim Tjetër Jashtë Profilit

a. 23.0 % me Diplomim Tjetër të Lartë Jashtë Profilit

b. 14. 8 % me Diplomim Tjetër të Mesëm Jashtë Profilit

Diplomimi I Lartë Mesuesit Art Pamor në Prefekturën Elbasan

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative Percent

Valid Akademia e Arteve Pamore 3 4.9 4.9 4.9

Shkolla Mesme Artit Pamor 16 26.2 26.2 31.1

Shkollë Tjetër 42 68.9 68.9 100.0

Total 61 100.0 100.0

Nga vrojtimi shohim se vetëm 3 Mësues Art Pamor (4.9 %) janë me shkollim

Akademik të Lartë për Pikturë ose Skulpturë, 16 me shkollim të Mesëm (26.2 %) për Pikturë

ose Skulpturë, 42 janë me shkollim jashtë profilit dhe jashtë funksionimit të lëndës Edukim

Art Pamor (68.9 %).


96


Prefektura Elbasan

Statistika mbi të punësuarit si Mësues Art Pamor në gjithë Prefekturat e Shqipërisë

Master

Art

Pamor

Bachelor

Art

Pamor

Mesme

Art

Pamor

Bachelor

Art

Mesme

Art

Bachelor

Mësuesi

Institut

Mësuesi

Mesme

Pedagogjike

Bachelor

Jashtë

Profilit

Mesme

Përgjithshme

Mesme

Tjera

Mësues

Lënde

N Përfshirja 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Mospërfshirja 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mesatarja (Σx/n) 1.0000 23.0000 57.0000 16.0000 20.0000 9.0000 9.0000 13.0000 9.0000 2.0000 6.0000 1.0000

Mesorja 1.0000 23.0000 57.0000 16.0000 20.0000 9.0000 9.0000 13.0000 9.0000 2.0000 6.0000 1.0000

Mesatarja Moda 1.00 23.00 57.00 16.00 20.00 9.00 9.00 13.00 9.00 2.00 6.00 1.00

Minimum 1.00 23.00 57.00 16.00 20.00 9.00 9.00 13.00 9.00 2.00 6.00 1.00

Maximum 1.00 23.00 57.00 16.00 20.00 9.00 9.00 13.00 9.00 2.00 6.00 1.00

Gjatë vrojtimit të 11 elementëve përfaqësues të Diplomimeve, që kanë Mësuesit Art Pamor në nivel

Kombëtar për lëndën Edukim Art Pamor në shkollat 9-vjeçare dhe të Mesme, shohim se të gjitha janë pjesmarrëse.

Kemi 1 Mësues Art Pamor me Master, që mund të jetë i sistemit të vjetër 4 vjeçar ose i sistemit të ri 3+2, por krahasuar me gati mbi 2000 Artistëve Pamor të shkolluar gjatë 30 viteve të fundit në sistemin e vjetër, na krijon përshtypje të mosekzistencës së dëshirës dhe përgjegjësisë institucionale për rekrutimin profesional të një njësie prej 10 % të tyre në procesin e Edukimit Art Pamor të shkollave shqiptare.

Kemi 23 Mësues Art Pamor me Diplomim Bachelor në Art Pamor i sistemit të ri 3 vjeçar. Kemi 57 Mësues Art Pamor me Diplomim të Shkollës së Mesme në Artet Pamore. Kemi 16 Mësues Art Pamor me Diplomim Bachelor në Art Tjetër i sistemit të ri 3 vjeçar. Kemi 20 Mësues Art Pamor me Diplomim të Shkollës së Mesme në Art Tjetër. Kemi 9 Mësues Art Pamor me Diplomim Bachelor në Mësuesi i sistemit të ri 3 vjeçar. Kemi 9 Mësues Art Pamor me Diplomim Pedagogjik i sistemit të vjetër 2-3 vjeçar. Kemi 13 Mësues Art Pamor me Diplomim të Shkollës së Mesme Pedagogjike. Kemi 9 Mësues Art Pamor me Diplomim Bachelor Jashtë Profilit i sistemit të ri 3 vjeçar. Kemi 2 Mësues Art Pamor me Diplomim të Shkollës së Mesme të Përgjithëshme. Kemi 6 Mësues Art Pamor me Diplomim të Shkollës së Mesme Tjetër.


97


81 Mësues AP 49.1 % me Diplomim Profesional Art Pamor a. 1 Mësues AP 0.6 % me Diplomim Profesional Master Art Pamor b. 23 Mësues AP 14.0% me Diplomim Profesional të Lartë Art Pamor c. 57 Mësues AP 34.5 % me Diplomim Profesional të Mesëm Art Pamor

36 Mësues AP 21.8 % me Diplomim Tjetër Art Tjetër d. 16 Mësues AP 9.7 % me Diplomim Tjetër të Lartë Art Tjetër e. 20 Mësues AP 12.1 % me Diplomim Tjetër të Mesëm Art Tjetër

48 Mësues AP 29.1 % me Diplomim Tjetër Jashtë Profilit f. 9 Mësues AP 5.5 % me Diplomim Tjetër të Lartë Jashtë Profilit g. 9 Mësues AP 5.5 % me Diplomim Tjetër të Lartë Jashtë Profilit h. 13 Mësues AP 7.8 % me Diplomim Tjetër të Mesëm Jashtë Profilit i. 9 Mësues AP 5.5 % me Diplomim Tjetër të Lartë Jashtë Profilit j. 2 Mësues AP 1.2 % me Diplomim Tjetër të Mesëm Jashtë Profilit k. 6 Mësues AP 3.6 % me Diplomim Tjetër të Mesëm Jashtë Profilit

49%

22%

29%

Blloqet e Diplomimit të Mësuesve të lëndës -

Edukim Art PamorShkollat 9-vjeçare në gjithë Prefekturat e vendit

Art Pamor

Tjetër Art

Jashtë Profilit

1%14%

34%

10%

12%

5%

5%

8%6% 1% 4%

Emërtimi i Diplomimit të Mësuesve të lëndës - Edukim

Art PamorShkollat 9-vjeçare në gjithë Prefekturat e vendit

Art Pamor - Master

Art Pamor - Bachelor

Art Pamor - Mesme

Tjetër Art - Bachelor

Tjetër Art - Mesme


98


Përpunimi dhe analizimi i të dhënave

Përpunimi i të dhënave të marra nga instrumenti i përdorur rreth “Punës mësimore në

Edukimin Artistik Pamor”, për prefekturën e Elbasanit.

Instrumenti paraqet të dhëna për 92 pyetje të ndryshme, duke përfshirë –

nominimin, pozicioni renditës dhe etiketimin e të dhënave mbi kampionin dhe pyetjeve,

instrumenti matës i tyre, gjerësia kolonës me karaktre, formatimet të printuara dhe

tëshkruara, dhe vlerat që mungojnë në informacion. Tabela 1 - Pasaporta Instrumentit - Faqe143

1. ANALIZA E PLANIFIKIMIT DHE DREJTIMIT MëSIMOR

Programi Artit Pamor Në 61 nxënësit e anketuar në Prefekturën e Elbasanit, kemi të dhëna të vlefshme. Kemi të

dhëna që duhen analizuar për mesataren “Mean”, mesoren “Median”, përsëritjen “Mode” dhe

“St.Devi.”, sepse edhe “Minimum dhe Maximum” janë “1“ (Tri deri katër herë java) deri

“3“(Asnjëherë ose një herë java).

Mesatarja e Përgjithëshme “Mean” = 2.31, që kuptohet si mesatare mbi nivelin neutral “2”

(Më tepër se dy herë java).

Mesorja “Median” = “2”, që kuptohet si kodi nivelit “neutral”.

Moda e shpeshmërive të vlerës “Mode” është “2”. Gati 31 nxënës punojnë më tepër se 2 herë

java. Të tjerët, 6 nxënës “3-4 herë java”, ndërsa 24 nxënës “Asnjëherë java”.

Shmangja “St.Deviation” është afërsisht “0.65”, dmth i pandikueshëm, sepse është më i

vogël se e tolerueshmja “2”. Tabela 2 - Koha e shpenzuar – Faqe 144

Pra nxënësit deklarojnë se kanë një nivel mesatar angazhimi në lëndën e edukimit artistik

pamor.

2 herë në javë, për:

1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?

Përqindjet e grumbulluara nga “3-4 herë java” deri “2 herë java” janë 6 + 31= 37 nxënës, pra

60.7 % “2 herë java” dhe 39.3 “Asnjëherë java”.

2.Sa minuta afërsisht është një orë mësimore e lëndës artistike?

Përqindjet e grumbulluara nga “60 min” deri “40 min” janë 5 + 32 = 37 nxënës, pra 60.7 %

“40 min” dhe 39.3 “15 min”. Këtu mund të shqetësohemi se vetëm 8.2 % janë frekuentues i orës

mësimore “60 min”.

3.Sa kohë zgjat procesi mësimor në klasë. Mundet një nxënës t’i marrë mësimet në një vit shkollor

apo në një pjesë të vitit?

Përqindjet e grumbulluara nga “Një vit mësimor” deri “Një semestër” janë 5 + 32 = 67 nxënës,

pra 60.7 % “Një semestër” dhe 39.3 “Shumë javë”. Këtu mund të shqetësohemi se vetëm 8.2 %

janë frekuentues gjatë një viti mësimor.

d.Koha e mësimdhënies për lëndën Art Pamor?

Përqindjet e grumbulluara nga “Tepër Mjaftueshëm” deri “Disi Mjaftueshëm” janë 5 + 32 = 37

nxënës, pra 60.7 % “Disi Mjaftueshëm” dhe 39.3 “Jo Mjaftueshëm”. Këtu mund të shqetësohemi se

vetëm 8.2 % janë me kohë reale mësimore.

g.Interesi ose kërkesa e studentit për Art Pamor?

Përqindjet e grumbulluara nga “Tepër Mjaftueshëm” deri “Disi Mjaftueshëm” janë 5 + 32 = 37

nxënës, pra 60.7 % “Disi Mjaftueshëm” dhe 39.3 “Jo Mjaftueshëm”. Këtu mund të shqetësohemi se

vetëm 8.2 % janë mjaft të interesuar ndaj edukimit artistic pamor.

Tabela 3 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor- Faqe 144


99


Figure 1 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor – Faqe 142

MESATARJA E PËRGJITHËSHME e shtrirjes kohore për Edukimin Artistik Pamor

Tabela paraqet se kemi 61nxënës të anketuar me të dhëna të vlefshëme mbi pesë pyetjet;



3.Sa kohë zgjat procesi mësimor në klasë. Mundet një nxënës t’i marrë mësimet në një vit

shkollor apo në një pjesë të vitit?

Figure 2 - Shtrirja Kohore e Programit Art Pamor

Mesatarija “Mean” paraqitet 0.2623, që do të thotë 11.5 % e Maximumit = 3.00, që është afërsisht 19⁄ , përbën Mesataren e Përgjithshme të përgjigjeve pozitive mbi vlerësimin e kohës së shfrytëzuar mësimore në

edukimin artistik pamor. Maximumi / Propabiliteti 3.00 = 3 ndryshoret X 61 studentë X 5 nivele përgjigjesh =

915 mundësi matjeje vlerash.

Mesatarja e Përgjithshme meret 11.5 % e “Vlerësim Mjaftueshëm” për përqindje akumulative brenda

732 mundësive, dmth. e vlerësuar me rreth 105 përgjigje janë positive me “Vlerësim Mjaftueshëm”, pasi 88.5 %

janë vlera negative dy modiale “0.0”. Vlerat dymodiale janë “Jo Mjaftueshëm” dhe “Jo”. Sipas histogramës

mesatarja më e lartë e 105 pyetjeve me përgjigje “Po”, mbi nivelin “neutral”, “Tepër Mjaftueshëm”, “Disi

Mjaftueshëm”, është “Vlerësim Mjaftueshëm” = Vlerën 3.00 = 11.5 %.

Mesorja “Median” paraqitet = 0 .0 në vlerat më të ulta në krahun negativ të asimetrisë së vlerave,

sipas histogramës do të thotë se është vlerë “neutralizuar” (“Jo Mjaftueshëm” = 1/ “Jo” = - 1), Mesorja e

vlerave më të shumta përfshin 810 përgjigje negative e të parëndësishme.


100


Moda është vlerë dymodiale, “Jo Mjaftueshëm” = kodi “1” dhe “Jo” = kodi “- 1”. Midis tyre mbi

“0.26” është mesataria “Mean”.

Devijimi (marshi gabimit) “St.Deviation”, paraqitet me 0.79, që do të thotë se vlerat largohen nga

mesatarja në këtë diferencë të parëndësishme, lidhur me kufirin e pranueshëm “2”.

“Minimum dhe Maximum” janë “0” dhe “3”, pra;

Minimalja “0" = vlera të ulta, të pa rëndësishme, nën “neutral”;

Maksimalia “3” = vlera të larta, me kuptim, mbi “neutral”. Tabela 4 - Pyetjet e Programit – Faqe 144

Mesatarja e Përgjithshme, mbi shtrirjen e programit artistik pamor në orë, javë, semestër dhe

vit shkollor, shfaqet me një vlerë pozitive 11.5 % dhe jo efektive e negative me 88.5 %.

MESATARJA E PËRGJITHËSHME e efiçencës së kohës për Edukimin Artistik Pamor



Figure 3 - Efiçenca kohës së shfrytëzuar

Mesatarija “Mean” paraqitet 1.2131, që do të thotë 60.7 % e Maximumit = 2.00, që është afërsisht 35⁄ , përbën Mesataren e Përgjithshme të përgjigjeve pozitive mbi vlerësimin e efiçencës të kohës së planifikuar

mësimore në edukimin artistik pamor. Maximumi / Propabiliteti 2.00 = 2 ndryshoret X 61 studentë X 3 nivele

përgjigjesh = 366 mundësi matjeje vlerash.

Mesatarja Përgjithshme meret 60.7 % e “Vlerësim Mjaftueshëm” për përqindje akumulative brenda

488 mundësive, dmth. e vlerësuar me rreth 222 përgjigje janë pozitive me “Vlerësim Mjaftueshëm”, pasi 39.3 %

janë vlera negative dy modiale “0.0”. Vlera dymodiale janë “Jo Mjaftueshëm” dhe “Jo”. Sipas histogramës

mesatarja më e lartë e 222 pyetjeve me përgjigje “Disi Mjaftueshëm”, mbi nivelin “neutral”, është “Vlerësim

Mjaftueshëm” = Vlerën 2.00 = 60.7 %.

Mesorja “Median” paraqitet = “2.0” në vlerat më të larta në krahun pozitiv të asimetrisë së vlerave,

sipas histogramës do të thotë se është vlerë “pozitive” (“Disi Mjaftueshëm” = 2), Mesorja e vlerave më të

pakta përfshin 144 përgjigje negative e të parëndësishme.

Moda është vlerë një modiale, “Disi Mjaftueshëm” = kodi “2”. Moda “2” është dhe vlera mesatare

“Mean”.

Devijimi (marshi gabimit) “St.Deviation”, paraqitet me 0.99, që do të thotë se vlerat largohen nga

mesatarja në këtë diferencë të parëndësishme, lidhur me kufirin e pranueshëm “2”.

“Minimum dhe Maximum” janë “0” dhe “2”, pra;

Minimalja “0" = vlera të ulta, të pa rëndësishme, “neutral”;

Maksimalja “2” = vlera të larta, me kuptim, mbi “mesatar”.

Tabela 5 - Efiçenca kohës shfrytëzuar – Faqe 144

Mesatarja e Përgjithshme, mbi skohën efiçente dhe interesimin e studentëve, shfaqet me një

vlerë pozitive 60.7 % dhe jo efiçente e negative me 39.3 %.


101


Statistika mbi problemet e Programit Artit Pamor

Figure 4 - Problemet e Artit Pamor

Në 61 nxënësit e anketuar në Prefekturën e Elbasanit, kemi të dhëna të vlefshme. Kemi të dhëna

që duhen analizuar për mesataren “Mean”, mesoren “Median”, përsëritjen “Mode” dhe “St.Devi.”,

Minimum dhe Maximum” janë “1“ (Po) dhe “2“(Jo).

Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 1.49, kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” (Jo).

Mesorja “Median” = “1”, që kuptohet si kodi nivelit “pozitiv”.

Shpeshmëria e vlerës “Mode” është “1”. Gati 31 nxënës pohojnë “Po”. Të tjerët, 30 nxënës “Jo”.

Shmangia “St.Deviation” është afërsisht “0.5”, dmth i pandikueshëm, sepse është më i vogël se e

tolerueshmja “2”. Table 6 - Probleme të Artit Pamor – Faqe 145

Për problemet e programit ka një pohim me tendencë pozitive deri 50.8 %, por shqetësuese është

se 49.2 %, gati gjysma janë me nivel “zero” lidhur me njohuritë rreth problemeve të mëposhtme;

a.Arti Pamor mësohet si pjesë e ilustrimit figurativ në lëndën Gjuhë e Huaj?

b.Aktivitetet dhe mësimet e Artit Pamor integrohen me lëndët e tjera të planit mësimor?

c.Arti Pamor zhvillohet si lëndë e veçantë?

d.Lëndë tjetër Arti Pamor zhvillohet (Specifikoje)

a.Është përfshirë edukimi artit pamor në ndonjë projekt të shprehur ose synim të shkollës

(planet vjetore, plane vlerësimi të shkollës)?

a.Vizatim nga Natyra?

b.Vizatim Dekorativ?

c.Vizatim Tematik?

d.Analizë Arti? Table 6/1 - Shkalla e vlerësimit – Faqe 145

Drejtimi i shkollës dhe inspektori i artit Në 61 nxënësit e anketuar në Prefekturën e Elbasanit, kemi të dhëna të vlefshme. Kemi të dhëna



Mesatarja e Përgjithëshme “Mean” = 1.49, kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” (Jo).

Kjo do të thotë se 49.2 % janë përgjigje negative dhe 50.8 % janë përgjigje pozitive.

Mesorja “Median” = “1”, që kuptohet si kodi nivelit “neutral”.

Shpeshmëria e vlerës “Mode” është “1”. Gati 31 nxënës pohojnë “Po”. Të tjerët, 30 nxënës

“Jo”.


tolerueshmja “2”.


102


Figure 5 - Drejtimi i Shkollës

Asimetria “Skewness” paraqitet me shkallë pozitive, pasi nënkupton numurin më të madh të vlerave

“Po” në krahun e majtë, ndërsa vlerat negative “Jo” me mësoren tërsore janë djathtas mesatares.

Asimetria është me standard gabimi të papërfillshëm 0.306, nuk shfaq diferenca vlerash ndërmjt

përgjigjeve të koduara “1” (Po) dhe “2” (Jo). Ndërhyrja asimetrike e vlerave pozitive në mesoren

brenda vlerave negative është e papërfillshme = 0.034.

Kulmëzimi “Kurtosis”paraqitet “– 2.068”, një vlerë pak më e ulët se normalja që tolerohet “+ 2”. Table 7 - Drejtimi i Shkollës – Faqe 145

Për problemet e programit ka një pohim me tendencë pozitive deri 50.8 %, por shqetësuese

është se 49.2 %, gati gjysma janë me nivel “zero” lidhur me qëndrimet e drejtuesve të

shkollës ndaj problemeve të Artit Pamor;

8.Drejtuesi i shkollës përcjell vlerësime për mësuesin specialist në Artin Pamor, nëse ka, po në të

njejtën frymë që vlerëson mësuesit e tjerë të planit mësimor?

9.Ju lutem përgjigjuni pyetjeve në vazhdim lidhur me programin e Artit Pamor dhe personelin e

arteve në shkollën tuaj, këtë vit shkollor?

d.Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me

vlerësimin që bën për programet e tjera mësimore?

a.Zgjerimi i planit mësimor të artit pamor?

b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?

c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor?

d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës,

paisjet)?

e.Trajtimi financiar i veçantë për specialistët mësues të Artit Pamor?

f.Rizgjerimi i bashkëpunimit me veprimtaritë e komunitetit për mbështetjen e specialistëve të Artit

Pamor?

b.Sa nga këto veprimtari artistike pamore u përkujdes drejtuesi i shkollës?

e.Ka në rajonin tuaj një kordinator plani mësimori, i cili shfaq përgjegjësi për planifikimin dhe

mësimin e programeve të ofruara në artet pamore?

Specialisti Artit Pamor Në 61 nxënësit e anketuar në Prefekturën e Elbasanit, kemi të dhëna që duhen analizuar për

mesataren “Mean”, mesoren “Median”, përsëritjen “Mode” dhe “St.Devi.”, “Minimum” dhe

“Maximum” janë “1“ (Specialist Arti Pamor) dhe “3“(Jashtë Profilit).

Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 2.33, kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” (Krijues

Vullnetar). Kjo do të thotë se nga mësuesit e lëndës edukim artistik pamor; 4.9 % janë “Specialistë

Arti Pamor”, 57.4 % janë “Krijues Vullnetar”, dhe 37.7 % janë “Jashtë Profilit”.

Mesorja “Median” = “2”, që kuptohet si kodi nivelit “Krijues Vullnetar”.

Shpeshmëria e vlerës “Mode” është “2”. Gati 35 nxënës punojnë me “Krijues Vullnetar”. Të

tjerët, 23 nxënës me “Jashtë Profilit” dhe 3 nxënës me “Specialist Arti Pamor”.

Shmangia “St.Deviation” është afërsisht “0.57”, dmth i pandikueshëm, sepse është më i vogël se

e tolerueshmja “2”.


103


Figure 6 - Specialisti Artit Pamor

Asimetria “Skewness” paraqitet me shkallë pozitive, pasi nënkupton numurin më të madh të

vlerave “Krijues Vullnetar”dhe “Specialist Arti Pamor” në krahun e majtë bashkë me mesoren

tërësore, ndërsa vlerat negative pak më të vogla “Jashtë Profilit” janë djathtas mesatares. Asimetria

është me standard gabimi të papërfillshëm “0.306”, nuk shfaq diferenca vlerash ndërmjet përgjigjeve

të koduara “1” (Spec.Arti Pamor) dhe “3” (Jashtë Profilit). Ndërhyrja asimetrike e vlerave pozitive

në mesoren brenda vlerave negative është e papërfillshme “- 0.119”.

Kulmëzimi “Kurtosis”paraqitet “– 0.626”, një vlerë brenda normales që tolerohet “+ 2”. Table 8 – Specialisti Artit Pamor- Faqe 146

Kjo do të thotë se Mesatarja e Përgjithshme mbi profesionalizmin e mësuesit të lëndës edukim

artistik pamor, është; 4.9 % “Specialistë Arti Pamor”, 57.4 % “Krijues Vullnetar” dhe 37.7

% “Jashtë Profilit”.

Mbështetja, menaxhimi dhe profesionalizmi i mësuesit të Artit Pamor

Në 61 nxënësit e anketuar në Prefekturën e Elbasanit, kemi të dhëna të vlefshme. Kemi të dhëna



Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 1.49, kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” (Jo). Kjo

do të thotë se 49.2 % janë përgjigje negative dhe 50.8 % janë përgjigje pozitive.

Mesorja “Median” = “1”, që kuptohet si kodi nivelit “pozitiv”.

Shpeshmëria e vlerës “Mode” është “1”. Gati 31 nxënës pohojnë “Po”. Të tjerët, 30 nxënës

“Jo”.


tolerueshmja “2”.

Figure 7 – Mbështetja, menaxhimi dhe profesionalizmi i Mësuesit Artit Pamor


104


Asimetria “Skewness” paraqitet me shkallë pozitive, pasi nënkupton numrin më të madh të vlerave

“Po” në krahun e majtë, ndërsa vlerat negative “Jo” me mësoren tërësore janë djathtas mesatares.

Asimetria është me standard gabimi të papërfillshëm 0.306, nuk shfaq diferenca vlerash ndërmjet

përgjigjeve të koduara “1” (Po) dhe “2” (Jo). Ndërhyrja asimetrike e vlerave pozitive në mesoren

brenda vlerave negative është e papërfillshme = 0.034.

Kulmëzimi “Kurtosis”paraqitet “– 2.068”, një vlerë pak më e ulët se normalja që tolerohet “+ 2”.

Table 9 - Mbështetja, Menaxhimi dhe Profesionalizmi i Mësuesit Artit Pamor - Faqe146

Për problemet e mbështetjes dhe menaxhimit ka një pohim me tendencë pozitive deri 50.8 %,

por shqetësuese është se 49.2 %, gati gjysma janë me nivel “zero” lidhur me Profesionalizmin e

Mësuesve të Artit Pamor;

a.Mbështet Personelin Mësimor?

b.Ofron Programe?

c.Menaxhon fondet e arteve?

d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës, ose

këshilla drejtuese?

Anketimi Mësuesve të Edukimit Artistik Pamor Në 61 nxënësit e anketuar në Prefekturën e Elbasanit, kemi të dhëna që duhen analizuar për

mesataren “Mean”, mesoren “Median”, përsëritjen “Mode” dhe “St.Devi.”, “Minimum” dhe

“Maximum” janë “1“ (Tepër Mjaftueshëm / Kl - 10 deri Kl - 12) dhe “3“(Jo Mjaftueshëm / PSHK

deri Kl - 5).

Figure 8 – Anketimi Mësuesve mbi Profesionalizmin


105


Mesatarja e Përgjithëshme “Mean” = 2.33, kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” (Disi

Mjaftueshëm / Kl – 6 deri Kl - 9). Kjo do të thotë se nga mësuesit e lëndës edukim artistik pamor; 4.9

% janë “Tepër Mjaftueshëm” dhe në “Kl – 10 deri Kl – 12”; 57.4 % janë “Disi Mjaftueshëm” dhe në

“Kl – 6 deri Kl – 9”; dhe 37.7 % janë “Jo Mjaftueshëm” dhe në “PSHK deri Kl – 6”.

Mesorja “Median”, “2”, që kuptohet si kodi nivelit “Disi Mjaftueshëm” dhe “Kl – 6 deri Kl – 9”

Shpeshmëria e vlerës “Mode” është “2”. Gati me 35 nxënës punohet nga mësuesit “Disi

Mjaftueshëm” dhe në “Kl – 6 deri Kl – 9”. Të tjerët, me 23 nxënës punohet nga mësuesit “Jo

Mjaftueshëm” dhe në “PSHK deri Kl – 5” dhe me 3 nxënës punohet “Tepër Mjaftueshëm” dhe në

“Kl – 10 deri Kl – 12”.

Shmangja “St.Deviation” është afërsisht “0.57”, dmth i pandikueshëm, sepse është më i vogël se

e tolerueshmja “2”.

Asimetria “Skewness” paraqitet me shkallë pozitive, pasi nënkupton numrin më të madh të

vlerave “Krijues Vullnetar”dhe “Specialist Arti Pamor” në krahun e majtë bashkë me mesoren

tërësore, ndërsa vlerat negative pak më të vogla “Jashtë Profilit” janë djathtas mesatares. Asimetria

është me standard gabimi të papërfillshëm “0.306”, nuk shfaq diferenca vlerash ndërmjt përgjigjeve

të koduara “1” (Spec.Arti Pamor) dhe “3” (Jashtë Profilit). Ndërhyrja asimetrike e vlerave pozitive

në mesoren brenda vlerave negative është e papërfillshme “- 0.119”.

Kulmëzimi “Kurtosis”paraqitet “– 0.626”, një vlerë brenda normales që tolerohet “+ 2”. Table 10 - Anketimi i Mësuesve të lëndës Art Pamor – Faqe 146

Kjo do të thotë se Mesatarja e Përgjithshme mbi aftësitë që prezantojnë mësuesit e Artit Pamor

dhe niveli ku mësuesit e lëndës edukim artistik pamor angazhohen.

1. Aftësia e Prezantuar e mësuesve të artit pamor;

4.9 % “Tepër Mjaftueshëm”; 57.4 % “Disi Mjaftueshëm” dhe 37.7 % “Jo Mjaftueshëm”.

2. Niveli i angazhimit mësimor;

4.1 % “Kl – 10 deri Kl - 12”; 57.4 % “Kl – 6 deri Kl - 9” dhe 37.7 % “PSHK deri Kl - 5”.

Korrelimi i Bllokut - 1. ANALIZA E PLANIFIKIMIT DHE DREJTIMIT MËSIMOR

Statistika përshkruese - Planifikimi Art Pamor

Table 11 - Faqe147

Tabela paraqet se kemi 61nxënës të anketuar e të vlefshëm në “Koha e Programuar Art

Pamor”,”Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”, “Problemet e Artit Pamor”, “Drejtimi i Artit Pamor” me të dhëna

të pavlefshme = “0” dhe “Baza Financiare e Artit Pamor”.

- Mesatarja “Mean” paraqitet me 1.82 në “Koha e Programuar Art Pamor”, 1.21 në ”Koha e Sfrytëzuar Art

Pamor”, 9.00 në “Problemet e Artit Pamor”, 0.00 në “Drejtimi i Artit Pamor” dhe - 0.35 “Baza Financiare e

Artit Pamor”.

- Devijimi (marshi gabimit) “St.Deviation”, paraqitet me 1.45 në “Koha e Programuar Art Pamor”, 0.99

”Koha e Sfrytëzuar Art Pamor”, 0.00 në “Problemet e Artit Pamor”, 0.00 në “Drejtimi i Artit Pamor” dhe

1.53 “Baza Financiare e Artit Pamor”, që do të thotë se vlerat largohen nga mesatarja e dy ndryshoreve në

këto diferenca të dukshme. Pra;

1. Mesatarja në “Koha Programuar Art Pamor” ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga

0.37 deri 3.27 (1.82 + 1.45) kohë e programuar

23 deri 109 (61 + 48) përgjigjet

2. Mesatarja në“Koha Shfrytëzuar Art Pamor”ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga

0.22 deri 2.2 (1.21 + 0.99) kohë e shfrytëzuar


3. Mesatarja në“Problemet e Artit Pamor” ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga

9 deri 9 (9.0 + 0.00) problemet e anketuara


4. Mesatarja në“Baza Financiare e Artit Pamor” ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga

- 1.88 deri 1.18 (- 0.35 + 1.53) mbështetja materiale

- 73 deri 39 (- 12 + 51) përgjigjet


106


Korrelacioni i Faktorëve në Programin Art Pamor Table 11/1 – Faqe 147

1. Tabela paraqet Koeficentin e Korrelacionit për ndryshoret shkallë; “Koha e Programuar Art Pamor”,

”Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”, “Problemet e Artit Pamor”, “Drejtimi i Artit Pamor” me të dhëna

të pavlefshme = “0” dhe “Baza Financiare e Artit Pamor”.

2. Faktorët “Problemet e Artit Pamor” dhe “Drejtimi i Artit Pamor” nuk mund të krahasohen, sepse

janë konstante të pandryshueshme.

A. Çfarë mund të themi për koeficentët ? - Koha e Programuar Art Pamor” dhe ”Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”

1. Korrelacioni ndërmjet “Koha e Programuar Art Pamor” dhe ”Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” ka dy

yje që tregon se marrëdhënia është maksimale Përfekt Pozitive (“r = 0.992 < 1).

Pra; “Koha e Programuar Art Pamor” lidhet drejtpërdrejt me ndryshimet në shkallën ”Koha e

Shfrytëzuar Art Pamor”, në masën 100% të ndikimeve mbi të.

2. Korrelacioni ka marrëdhënie të rëndësishme deri 98 %, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe “r2”=0.984)

me domethënie shumë afër “0”, me significencë dy-skajore = 0.000.

Ka kuptim gjetja e “r 2” dhe çfarë do të thotë?

“r 2” = 0.992 x 0.992 = 0.984 / 0.984 x 100 % = 98 %

“r 2” është marrdhënia e ndryshimeve në shkallën e “Koha e Programuar Art Pamor” lidhur

drejtpërdrejt me ndryshimet në shkallën “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” (Ndryshore e pavarur).

98 % e ndikimit nga 100 % në “Koha e Programuar Art Pamor” është ndikuar prej ndryshimeve në

“Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”. Koeficenti ka vlera që lëvizin ndërmjet “0” dhe “1”, variancë

ndryshe nga “0” dhe më e vogël se “1”.

2 % (100 – 98) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studiuar (ose për të mos u marrë

parasysh, kur korrelacioni është i fortë).

B. Çfarë mund të themi për koefiçientët ? - “Koha e Programuar Art Pamor” dhe ”Baza Financiare e Artit Pamor”

1. Korrelacioni ndërmjet “Koha e Programuar Art Pamor” dhe ”Baza Financiare Art Pamor” nuk ka

asnjë yll, gjë e cila tregon se marrëdhënia është mjaft e dobët nga ana e ”Baza Financiare e Artit

Pamor” mbi “Koha e Programuar Art Pamor” dhe anasjelltas “Koha e Programuar Art Pamor” nxit

marrëdhënie të rëndësishme me ”Baza Financiare e Artit Pamor” (“r” = 0.186 dhe “r” = 0.992)

Pra; ”Baza Financiare e Artit Pamor” lidhet drejtpërdrejt me ndryshimet në shkallën ”Koha e

Programuar Art Pamor”, në masën 100% të ndikimeve mbi të.

2. Korrelacioni ka marrëdhënie të parëndësishme deri 3.5 %, me ndikim të ”Baza Financiare e Artit

Pamor” me propabilitet “p”< 0.01 (dhe “r2”= 0.035) me domethënie shumë afër “0”, me

signifiçencë dyskajore = 0.151.

3. Korrelacioni ka marrëdhënie të rëndësishme deri 98 %, me ndikim të “Koha e Programuar Art

Pamor” mbi ”Baza Financiare e Artit Pamor” me probabilitet “p”< 0.01 (dhe “r2”= 0.984) me

domethënie shumë afër “0”, me signifiçencë dyskajore = 0.000.


“Koha e Programuar Art Pamor”

“r 2” = 0.992 x 0.992 = 0.984 / 0.984 x 100 % = 98 %




“Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”. Koefiçienti ka vlera që lëvizin ndërmjet “0” dhe “1”, variancë



107


2 % (100 – 98) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studiuar (ose për të mos u marrë

parasysh kur korrelacioni është i fortë).

”Baza Financiare e Artit Pamor”

“r 2” = 0.186 x 0.186 = 0.035 / 0.035 x 100 % = 3.5 %


drejtpërdrejt me ndryshimet në shkallën “Baza Financiare Art Pamor” (Ndryshore e pavarur).

3.5 % e ndikimit nga 100 % në “Koha e Programuar Art Pamor” është ndikuar prej ndryshimeve në

“Baza Financiare Art Pamor”. Koeficenti ka vlera shumë të vogla që lëvizin ndërmjet “0” dhe “1”,

variancë ndryshe nga “0” dhe më e vogël se “1”.

96.5 % (100 – 3.5) janë ndikime të pa studiuara mbi efektet e drejtpërdrejta të bazës materiale

mësimore mbi efiçencën mësimore të detyrave të programuara në edukimin artistik pamor

(varacion), të cilat mbeten për të studiuar (në rastin e tanishëm korrelacioni nuk merret parasysh). Kjo

mbetet çështje e hapur për studim tjetër të specifikuar nëpërmjet instrumentave të studiuar në këtë

marrëdhënie.

C. Çfarë mund të themi për koefiçientët ? - “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” dhe ”Baza Financiare e Artit Pamor”

Korrelacioni ndërmjet “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” dhe ”Baza Financiare Art Pamor” nuk ka

asnjë yll, gjë e cila tregon se marrëdhënia është mjaft e dobët nga ana e ”Baza Financiare e Artit

Pamor” mbi “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” dhe anasjelltas “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” nxit

marrëdhënie të rëndësishme me ”Baza Financiare e Artit Pamor” (“r” = 0.186 dhe “r” = 0.992).

Pra;”Baza Financiare e Artit Pamor” lidhet drejtpërdrejt me ndryshimet në shkallën ”Koha e

Shfrytëzuar Art Pamor”, në masën 100% të ndikimeve mbi të.

1. Korrelacioni ka marrëdhënie të parëndësishme deri 3.3 %, me ndikim të ”Baza Financiare e Artit

Pamor” me propabilitet “p”< 0.01 (dhe “r2”= 0.033) me domethënie shumë afër “0”, me

significencë një-skajore = 0.158.

2. Korrelacioni ka marrëdhënie të rëndësishme deri 98 %, me ndikim të “Koha e Shfrytëzuar Art

Pamor” mbi ”Baza Financiare e Artit Pamor” me propabilitet “p”< 0.01 (dhe “r2”= 0.984) me

domethënie shumë afër “0”, me significencë dy-skajore = 0.000.


“Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”

“r 2” = 0.992 x 0.992 = 0.984 / 0.984 x 100 % = 98 %




“Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”. Koeficenti ka vlera që lëvizin ndërmjet “0” dhe “1”, variancë


2 % (100 – 98) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studiuar (ose pët të mos u marrë

parasysh kur korrelacioni është i fortë).

”Baza Financiare e Artit Pamor”

“r 2” = 0.183 x 0.183 = 0.035 / 0.033 x 100 % = 3.3 %

“r 2” është marrdhënia e ndryshimeve në shkallën e “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor” lidhur

drejtpërdrejt me ndryshimet në shkallën “Baza Financiare Art Pamor” (Ndryshore e pavarur).

3.3 % e ndikimit nga 100 % në “Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”, e cila është e ndikuar prej

ndryshimeve në “Baza Financiare Art Pamor”. Koeficenti ka vlera shumë të vogla që lëvizin ndërmjet

“0” dhe “1”, variancë ndryshe nga “0” dhe më e vogël se “1”.

96.7 % (100 – 3.5) janë ndikime të pastudiuara mbi efektet e drejtpërdrejta të bazës materiale

mësimore mbi efiçencën mësimore të shfrytëzimit të kohës së programuara në edukimin artistik

pamor (varacion), të cilat mbeten për të studiuar (në rastin e tanishëm korrelacioni nuk merret

parasysh). Kjo mbetet çështje e hapur për studim tjetër të specifikuar nëpërmjet instrumentave të

studiuar në këtë marrëdhënie.


108


2. ANALIZA E KUSHTEVE MATERIALE, NDIHMËS FINANCIARE DHE KOMUNITETIT

Mjetet financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës Table 12 - Mjetet Financiare dhe Ndihma Materiale – Faqe 147

Pra nxënësit deklarojnë se kanë një nivel mesatar mbështetjeje me ambjente, mjete dhe bazë

materiale në lëndën e edukimit artistik pamor.

Klasë e zakonshme me kodin “3” për:

1. Cila nga shprehjet e mëposhtme përshkruan më mirë hapësirën e përdorur për mësimin e lëndës

në shkollën tuaj këtë vit shkollor? (Rretho një numër për secilin subjekt mësimor.)?

Përqindjet e grumbulluara nga “Klasë e zakonshme” pra 100 % pa ambjent profesional

edukimi artistik pamor.

2. Kemi për pyetjet;

a. Financimi?

b.- Lehtësitë (kabineti, akumulimi, ekspozimi)?

c.- Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës?

a.Nga inspektori i artit kordinator i vlerësimit të mësimdhënies në Art Pamor, ka mbështetje dhe

ndihmë financiare të shkollës?

b.Nga kontaktet me artistë pamor për ekspozita dhe biseda me nxënësit në shkollë, ka sponsorizime

zyrtare, lokale dhe biznesi?

c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti, ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese?

d.Nga udhëtime për ekspozime me punime të studentëve, ka mbështetje lokale, shkollore dhe nga

biznesi?

Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 2.33, që kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” (Disi

Mjaftueshëm).

Shmangia “St.Deviation” është më e vogël se “+ 1” dmth i pandikueshëm, sepse është më i vogël

se e tolerueshmja “2”.

3. Kemi për pyetjet;

a.Mbështetja e planit mësimor ose mësimdhënies?

b.Materialet (pajisjet, mjetete, veglat)?

c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)?

d.Nënshkrimi fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor?

e.Mbështetje të tjera monetare ose jo-monetare?

Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 1.49, që kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “1” (Tepër

Mjaftueshëm).

Shmangia “St.Deviation” është më e vogël se “+ 1” dmth i pandikueshëm, sepse është më i vogël

se e tolerueshmja “2”.

Është për t’u shqetësuar se;

1. Totalisht 100 % e procesit të edukimit artistik pamor nuk kryhet në ambjente

profesionale.

2. Financimi i materialeve dhe modeleve mësimore në masën 100 % është gati në

nivelin “Jo Mjaftueshëm”.

3. Marrëdhëniet profesionale të organizimit të procesit mësimor në masën 100 % janë në


4. Përgjigjia ndaj kërkesave të programit mësimor në edukimin artistik pamor, pothuaj

100 % paraqitet “Disi Mjaftueshëm”. Duhet patur parasysh se flitet për përpjekjet

vetëorganizuese të nxënësve


109


Korrelacioni - Mjetet financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës Tabela 13 - Korrelacioni Mjeteve Financiare dhe Mbështetja – Faqe 148

Tabela paraqet Koefiçientin e Korrelacionit për ndryshoret shkallë; “Financimi”,

”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”, “Inspektimi dhe Kordinimi i

Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë”, “Mbështetja Institucionale Vizitave në Galeri”, “Mbështetja

Lokale e Ekspozimeve”, “Sponsorizime të Planit Mësimor”, “Mbështetje Materiale të Procesit”,

“Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje të tjera jo monetare”,

Korrelacioni ndërmjet marrëdhënive të përgjigjeve mbi kushtet materiale ka dy yje, gjë e cila

tregon se ka marrdhënie mjaft të forta në ndikimin e tyre mbi njëra tjetrën, nga 100 % deri 28.3

%

{(“r” = 1.000 dhe “r” = 0.532) dhe (“r2” = 1 x 1 x 100 = 100% dhe “r2” = 0.532 x 0.532 x 100

= 28.3 %)}, le të shohim me rradhë;

1. ”Financimi”, ”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”, “Inspektimi

dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë” dhe “Mbështetja Institucionale Vizitave në

Galeri” kanë një marrëdhënie korrelative ndikimi të fortë ndaj njëra tjetrës, në masën 100 %.

2. “Mbështetja Lokale e Ekspozimeve”, “Sponsorizime të Planit Mësimor”, “Mbështetje Materiale

të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje të tjera jo

monetare” kanë një marrëdhënie korrelative ndikimi jo shumë të fortë ndaj njëra tjetrës,

afërsisht në masën 28 %.

3. ”Financimi”, ”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”, “Inspektimi

dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë” dhe “Mbështetja Institucionale Vizitave në

Galeri”, kanë një marrëdhënie korrelative ndikimi të fortë, 100 %, ndaj:

“Mbështetja Lokale e Ekspozimeve”, “Sponsorizime të Planit Mësimor”, “Mbështetje

Materiale të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje

të tjera jo monetare”.

4. “Mbështetja Lokale e Ekspozimeve”, “Sponsorizime të Planit Mësimor”, “Mbështetje Materiale

të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje të tjera jo

monetare”, kanë një marrëdhënie korrelative ndikimi jo shumë të fortë, 28 %, ndaj:

”Financimi”, ”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”,

“Inspektimi dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë” dhe “Mbështetja

Institucionale Vizitave në Galeri”.

Tabela 13/1 – Konfidenca Intervale Korrelacionit – Faqe 149

Konfidenca intervale paraqitet 95 %, ku ndikimi më i lartë shfaqet “48 %” dhe ai më i ulët “13 %”;

- {(“r” = 0.695 dhe “r” = 0.358) dhe (“r2” = 0.695 x 0.695 x 100 = 48 % dhe “r2” = 0.358 x 0.358

x 100 = 13 %)}

Devijimi, shfaqet i parëndësishëm; - “r2” = 0.086 x 0.086 x 100 = 0.7 %

52 % (100 – 48) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studjuar mbi ndikimet

që kanë:



Institucionale Vizitave në Galeri”

87 % (100 – 13) janë ndikime të pa studjuara mbi efektet e drejtpërdrejta të aktiviteteve

mësimore mbi efiçencën e financimeve të edukimit artistik pamor (varacion), të cilat mbeten

për të studjuar;


Materiale të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje

të tjera jo monetare”.

Kjo mbetet çështje e hapur për studim tjetër të specifikuar nëpërmjet instrumentave të

studjuar në këtë marrdhënie.


110


Baza materiale për Edukimin Art Pamor në shkollat e Prefekturës Elbasan

- Tabela paraqet se kemi 61 të anketuar të vlefshëm, ndërsa të dhëna të pavlefshme

nuk ka. “Financimi”, ”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”,

“Inspektimi dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë”, “Mbështetja Institucionale

Vizitave në Galeri”, “Mbështetja Lokale e Ekspozimeve”, “Sponsorizime të Planit Mësimor”,

“Mbështetje Materiale të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe

“Mbështetje të tjera jo monetare”.

- Tabela paraqet se blloku “Baza materiale Art

Pamor” ofron këto përfundime:

“0” = 30 nxënësve nuk ju është plotësuar asnjë

prej kërkesave për bazë materiale në

lëndën Art Pamor. Këta 30 nxënës, që

janë të përcaktuar me vlerën e koduar

“0”, përbëjnë 49.2 %

“5” = 28 prej nxënësve u janë plotësuar 5 prej

kërkesave për bazë materiale në lëndën

Art Pamor. Këta 28 nxënës, që janë të

përcaktuar me vlerën e koduar “5”,

përbëjnë 45.9 %

“12” = 3 prej nxënësve u janë plotësuar 12 prej

kërkesave për bazë materiale në lëndën

Art Pamor. Këta 3 nxënës, që janë të

përcaktuar me vlerën e koduar “12”,

përbëjnë 4.9 %.

Baza Materiale Artit Pamor

Frequency Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid .00 30 49.2 49.2 49.2

5.00 28 45.9 45.9 95.1

12.00 3 4.9 4.9 100.0

Total 61 100.0 100.0

Nxënësve të anketuar në 50 % të tyre nuk iu plotësohen kërkesat që mundësojnë realizimin e

lëndës mësimor Edukim Artistik Pamor. Në 50 % të rasteve të realizuara vetëm 5% janë në

kuotën cilësore, ndërsa 45 % janë nën nivelin mesatar të kushteve të kërkuara materiale në

programimin e shpallur nga dikasteri.

Detyrimi mbetet në drejtorinë e institucionit, për përmirsimin e strukturës materiale të lëndës

Edukim Art Pamor.

Ndarja Statistikore e të dhënave rreth Bazës Materiale për Edukimin Art Pamor

Tabela paraqet;

1. Ambjenti mësimor, mbështetja mesatare = 3, “Klasë e zakonshme”.

2. “Financimi”, ”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”,

“Inspektimi dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë”, “Mbështetja Institucionale

Vizitave në Galeri”, “Mbështetja Lokale e Ekspozimeve”.

Mesatarja e plotësuar është = 2.33, që do të thotë në vlera të “Jo mjaftueshëm”

4.9 % = “Tepër mjaftueshëm”, 57 % = “Disi mjaftueshëm”, 38 %= “Jo

mjaftueshëm”

3. “Sponsorizime të Planit Mësimor”, “Mbështetje Materiale të Procesit”, “Lehtësira për

Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje të tjera jo monetare”.

Mesatarja e plotësuar është = 1.49, që do të thotë në vlera të “Disi mjaftueshëm”

51 % = “Pozitive”, 49 % = “Negative”. Tabela 13/2 – Ndarja Statistikore – Faqe 150


111


Institucionet shtetërore ose lokale të artit

Tabela 14 - Institucionet – Faqe 150

1. “Ka rajoni juaj një program drejtimi të shkruar në lëndën që mësuesi juaj supozohet ta

zbatojë?”

Mesatarja e plotësuar është = 1.49, që do të thotë në vlera më tepër se “Disi

mjaftueshëm”

2. “Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor kanë studjuar në shkollën tuaj?”

Mesatarja e plotësuar është = 2.33, që do të thotë në vlera më pak se “Disi mjaftueshëm”

3. ANALIZA E PUNËS SË PAVARUR DHE PROFESIONALIZMIT

Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare

Tabela 15 - Aktivitetet Jashtëshkollore – Faqe 151

1. Paraqiten përgjigjet për: “ Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe

të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore?”,

“Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime,

çmime vlersuese?”, “Mësim individual ose me grupe të vogla?”, “Konkurse në

ngjarje tematike me punimet e studentëve?”, “Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet

Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita?”.

Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 1.49, kuptohet si mesatare mbi nivelin neutral “2” = “Disi

Mjaftueshëm”. Kjo presupozon 51 % = “Po”, dhe 49 % = “Jo”. Kuptohet Mediana dhe Moda =

“1”.

Shmangia “St.Deviation” është afërsisht “0.5”, më i vogël se e tolerueshmja “2”.


vlerave “Pozitive” në krahun e majtë bashkë me mesoren tërësore, ndërsa vlerat negative pak më

të vogla “Mohuese” janë djathtas mesatares. Asimetria është me standard gabimi të

papërfillshëm “0.34. Ndërhyrja asimetrike e vlerave pozitive në mesoren brenda vlerave negative

është e papërfillshme “0.306”.

Kulmëzimi “Kurtosis”paraqitet “– 2.068”, një vlerë brenda normales që tolerohet “+ 2”.

Ndërhyrja kulmuese (St.Dev.) e vlerave pozitive në mesoren brenda vlerave negative është e

papërfillshme “0.604”.


112


2. Paraqet përgjigje për: “ Zhvillimi profesional i Artit Pamor nga mësuesit artist?”,

“Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor

2010-11?”

Mesatarja Përgjithëshme “Mean” = 2.33, kuptohet si mesatare nën nivelin neutral “2” = “Jo

Mjaftueshëm”. Kjo presupozon 38 % = “Jo Mjaftueshëm”, 57 % “Disi Mjaftueshëm”dhe 4.9 % =

“Tepër Mjaftueshëm”. Kuptohet Mediana dhe Moda = “2”, neutral.

Shmangja “St.Deviation” është afërsisht “0.57”, më i vogël se e tolerueshmja “2”.


vlerave “Pozitive” në krahun e majtë bashkë me mesoren tërësore, ndërsa vlerat negative pak më të

vogla “Mohuese” janë djathtas mesatares. Asimetria është me standard gabimi të papërfillshëm “-

0.119”. Ndërhyrja asimetrike e vlerave pozitive në mesoren brenda vlerave negative është e


Kulmëzimi “Kurtosis”paraqitet “– 0.626”, një vlerë brenda normales që tolerohet “+ 2”.

Ndërhyrja kulmuese (St.Dev.) e vlerave pozitive në mesoren brenda vlerave negative është e


Kjo do të thotë se Mesatarja e Përgjithshme mbi angazhimet jashtëshkollore të jetë e matshme

me;

1. Angazhimi Prezantuar i punës jashtëshkollore në artet pamore, paraqitet me mesataren 1.49,

“Disi Mjaftueshëm”, në masën 51 %, për:

- “ Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe

prezantimin e studentit në artet pamore?”, “Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të

studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese?”, “Mësim individual ose me grupe të

vogla?”, “Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve?”, “Vizita dhe

bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita?”.

2. Aftësia Profesionale e kryerjes së aktiviteteve jashtëshkollore në artet pamore, paraqitet; 38

% “Jo Mjaftueshëm”, 57 % “Disi Mjaftueshëm” dhe 4.9 % “Tepër Mjaftueshëm”, për: - “ Zhvillimi profesional i Artit Pamor nga mësuesit artist ?”, “Sa veprimtari arti pamor të

studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11?”

Kontakti me Artin Pamor Tabela 15/1 – Kontakte me Artin Pamor – Faqe 151

Kjo do të thotë se Mesatarja e Përgjithshme mbi kontaktet e shkollës me Artet Pamore të jetë

e matshme me;

1. Aftësia Profesionale e kryerjes së aktiviteteve jashtëshkollore në artet pamore, paraqitet; 38

% “Jo Mjaftueshëm”, 57 % “Disi Mjaftueshëm” dhe 4.9 % “Tepër Mjaftueshëm”, për: - “Mbështetja e burimit artistik ose komunitetit”.


113


2. Angazhimi Prezantuar i punës jashtëshkollore në artet pamore, paraqitet me mesataren 1.49,

“Disi Mjaftueshëm”, në masën 51 %, për:

“Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë”, “Seminare ose konferenca shkolle

mbi artin pamor”, “Seminare e konferenca jashtë vendit”, “Mjeshtra dhe individualitete të Artit

Pamor?”, “Organizma kulturore ose komuniteti (komunitet piktorësh e skulptorësh)?”,

“Museume e Galeri Arti Pamor?”, “Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)?”,

“Komunitetin shkollor të Arteve Pamore?”, “Shkolla dhe Akademi Arti Pamor?”.

Analiza e përllogaritjeve në ndarjen e të dhënave mbi zhvillimin e Edukimit Artistik

Pamor, sipas “split file” të “Diplomimit” të Mësuesit të Lëndës Art Pamor

Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Nga anketimi i 61 nxënësve në shkollat e

Prefekturës Elbasan, paraqiten 3 mësues të lëndës

Art Pamor, me diplomim e Akademisë së Arteve

Pamore.

Në shkollat e qytetit Elbasan,

Nivele nga të cilët janë: 1 në kl. 8;1 në kl. 10;

dhe 1 në kl. 12.

Tabela 16/1 – Diplomimi Akademi Arte Pamore - 152


114


Diplomimi i mësuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor


Prefekturës Elbasan, paraqiten 16 mësues të

lëndës Art Pamor me diplomim e Mesëm të

Arteve Pamore.

Këto shkoll janë 7 në Gramsh; 3 në

Librazhd; 5 në Elbasan; dhe 1 në Cerrik.

Nivele nga të cilët janë: 2 në kl. 6;1 në kl.

7; 4 në kl. 8; 8 në kl. 9; dhe 1 në kl. 12.

Tabela 16/2 – Diplomimi Mesëm Art Pamor - 152

Diplomimi i mësuesit = Shkollë Tjetër


Prefekturës Elbasan, paraqiten 42 mësues të

lëndës Art Pamor me diplomim Shkollë Tjetër –

Jashtë Profilit.

Këto shkoll janë 10 në Gramsh (9 fshat);

13 në Librazhd (8 fshat); 18 në Elbasan (13

fshat); dhe 1 në Peqin.

Nivele nga të cilët janë: 6 në kl. 5; 8 në kl.

6; 9 në kl. 7; 9 në kl. 8; dhe 6 në kl. 9, 3 në kl.

10, 1 në kl. 11

Tabela 16/3 – Diplomimi Shkollë Tjetër - 153

Emërtimi i diplomës për mësuesit me “Shkollë Tjetër”

Akademia e Artit 8 19.0 %

E Mesme Artistike 11 26.2 %

Fakultet Edukimi 5 11.9 %

Institut Pedagogjik 4 9.5 %

E Mesme Pedagogjike 5 11.9 %

E Lartë Jashtë Profilit 5 11.9 %

E Mesme Përgjithshme 2 4.8 %

E Mesme të Tjera 2 4.8 %


115


Puna e mësuesve me grupmoshat, statusin social dhe gjininë e nxënësve sipas diplomimit. Tabela 17 – Diplomimi Mësuesve sipas punës me Grup Moshat – Faqe 154 Tabela 17 – Diplomimi Mësuesve sipas punës me Statusin Social - Faqe 154 Tabela 19 – Diplomimi Mësuesve sipas punës me Gjininë – Faqe 155

GRUP MOSHAT STATUSI SOCIAL GJINIA

Diplomim – Akademi Arti Pamor

Grup Mosha 12 – 14 vjet.

3 studentët e anketuar të cilët realizojnë

lëndën edukim arti pamor me mësues të

diplomuar në akademinë e arteve

pamore, janë fëmijë punëtori

3 Studentët janë- 2 femra, 66.7 %;

dhe 1 mashkull, 33.3 %

Diplomim – Mesme Arti Pamor

Paraqiten me Diplomim të Mesëm

Arti Pamor 4 mësues për grup moshën

12-14 vjet, 25 %, 11 mësues për grup

moshën 15-16 vjet, 69 % dhe 1 mësues

për grup moshën 17-18 vjet, 6 %.

Paraqiten me Diplomim të Mesëm Arti

Pamor 4 mësues për fëmijë punëtori, 25

%, 10 mësues për fëmijë nënpunësi, 62.5

% dhe 1 mësues për fëmijë biznesmeni,

6.3 %, dhe 1 mësues për fëmijë

intelektuali, 6.3 %.


Arti Pamor për 7 fëmijë femra, 44 %;

dhe 9 fëmijë meshkuj, 56 %.

Diplomim – Shkollë Tjetër

Paraqiten me Diplomim Shkollë

Tjetër 5 mësues për grup moshën 7 -

11 vjet, 11.9 %; 26 mësues pëer grup

moshën 12 – 14 vjet, 61.9 %; 10

mësues për grup moshën 15 - 16 vjet,

23.8 %; dhe 1 mësues për grup

moshën 17 – 18 vjet, 2,4 %.

Paraqiten me Diplomim Shkollë Tjetër

13 m/sues për fëmijë Fermeri, 31 %, 12

mësues për fëmijë punëtori, 28.6 %, 11

mësues për fëmijë nënpunësi, 26.2 %

dhe 3 mësues për fëmijë biznesmeni,

7.1 %, dhe 3 mësues për fëmijë

intelektuali, 7.1 %.


Arti Pamor për 20 fëmijë femra, 47.6

%; dhe 22 fëmijë meshkuj, 53.4 %.


116


Puna e mësuesve me kohështrirjen e procesit Art Pamor, sipas diplomimit.

Tabela 20 - Diplomimi Mësuesve sipas Kohështrirjes së Procesit Art Pamor – Faqe 156

Diplomim – Akademi Arti Pamor Diplomim – Mesme Arti Pamor Diplomim – Shkollë Tjetër

DENDURIA PROCESIT

3 deri 4 herë në javë/


Arti Pamor.

1 mësues që proçedon “3 deri 4 herë në

javë”, 6.3 %, 15 mësues që proçedojnë

“Më tepër se 2 herë java”, 93.8 %.


Tjetër.

2 mësues që proçedojnë “3 deri 4

herë në javë”, 5 %;16 mësues që

proçedojnë “Më tepër se 2 herë

java”, 38%; dhe 24 mësues që

proçedojnë “Asnjëherë ose një

herë java”, 57 %.

Puna e mësuesve në Realizimin e Llojeve të Vizatimit, sipas Diplomimit. Tabela 21 - Diplomimi Mësuesve sipas Realizimit të Llojeve të Vizatimit – Faqe 157


Të 3 mësuesit në këtë diplomim realizojnë të tri llojet e vizatimi:

1. Vizatimin nga Natyra; 2. Vizatimin Dekorativ; dhe 3. Vizatimin Tematik

Diplomimi i mësuesit = Mesme Artit Pamor

Të 16 mësuesit në këtë diplomim realizojnë të tri llojet e vizatimi:

1. Vizatimin nga Natyra; 2. Vizatimin Dekorativ; dhe 3. Vizatimin Tematik

Diplomimi i mësuesit = Shkollë Tjetër

Nga 42 mësuesit në këtë diplomim kemi 12

mësues, 28.6 %, që i realizojnë të tri llojet e

vizatimi:

1. Vizatimin nga Natyra; 2. Vizatimin

Dekorativ; dhe 3. Vizatimin Tematik; dhe

30 mësues, 71.4 % që nuk i realizojnë këto tri lloje

vizatimi didaktik.


117


Puna e mësuesve në realizimin e objektivave programore, sipas diplomimit. Tabela 22 - Diplomimi i mësuesve sipas realizimit të objektivave programore – Faqe 157


Të 3 mësuesit në këtë diplomim realizojnë të tri objektivat:




paisjet)?

Diplomimi i mësuesit = Mesme Artit Pamor

Të 16 mësuesit në këtë diplomim realizojnë të tri objektivat:




paisjet)?

Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër

Nga 42 mësuesit në këtë diplomim kemi 12 mësues, 28.6 %, që i realizojnë të tri objektivat:




paisjet)?

Dhe, 30 mësues, 71.4 % që nuk i realizojnë këto tri objektiva.

Puna e mësuesve me Vizita Galerie dhe Vazhdim i nxënësve në Akademi Arti, sipas Diplomimit. Tabela 23 - Diplomimi Mësuesve me Vizita Galerie dhe Ndjekje e Akdemisë së Arteve nga nxënësit – 158


VIZITA NË GALERI & VAZHDIM STUDIMI NË ARTE I NXËNËSVE

Puna e 3 mësuesve me këtë

diplomim matet si “Disi

Mjaftueshëm”, për:

Vizita në Galeri Arti Pamor;

Ndjekje Studimeve nga

nxënësit në Artet Pamore.


Arti Pamor. 15 mësues “Disi

Mjaftueshëm”, 93.8 %, 1 mësues “Jo

Mjaftueshëm”, 6.3 %, për:

Vizita në Galeri Arti pamor;

Ndjekje Studimeve nga nxënësit

në Artet Pamore.


Tjetër. -3 mësues “Tepër

Mjaftueshëm”, 7.1 %; 17 mësues “Disi

Mjaftueshëm”, 40.5 %, 22 mësues që

proçedojnë “Jo Mjaftueshëm”, 52.4 %,

për:

Vizita në Galeri Arti pamor;

Ndjekje Studimeve nga nxënësit

në Artet Pamore.


118


Puna e mësuesve në Konkurim Studentësh & Takime me Artistë Pamor, sipas Diplomimit. Tabela 24 - Diplomimi Mësuesve me Konkurimeve dhe Takime me artistë pamor – Faqe 159


KONKURIME STUDENTËSH & TAKIME ME ARTISTË PAMORË

Puna e 3 mësuesve me këtë

diplomim matet si “Pozitive”,

për:

Konkurse në ngjarje

tematike me punimet e

studentëve.

Takime pune me artistë ose

grupe artistësh profesionistë.

Paraqiten me Diplomim të

Mesëm Arti Pamor. 16 mësues

“Pozitive”, për:

Konkurse në ngjarje tematike me

punimet e studentëve.

Takime pune me artistë ose

grupe artistësh profesionistë.

Paraqiten me Diplomim Shkollë Tjetër.

12 mësues “Pozitiv”, 28.6 %;

30 mësues “Negativ”, 71.4 %, për:

Konkurse në ngjarje tematike me

punimet e studentëve.

Takime pune me artistë ose grupe

artistësh profesionistë.

KROSTABULIMI I TË DHËNAVE MBI EDUKIMIN ARTISTIK PAMOR NË PREFEKTURËN ELBASAN

USHTRIMI AKADEMIK I ARTIT

Planifikimi dhe drejtimi mësimor

Programi Artit Pamor

Tabela 25 - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim? – Faqe 160

1. 2-3 herë Java 3 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 1 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 2 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 6 mësues Ed.Figurativ.

4.9 % me “Akad. Arti Pamor”, 1.6 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 3.3 % me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 9.8 % Ed.Figurativ.

2. Më tepër se 2 herë Java 0 mësues me “Akad. Arti Pamor”, 15 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 16 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 31 mësues Ed.Figurativ.

0 % “Akad. Arti Pamor”, 24.6 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 26.2 % me “Shk. Tjetër”. Gjithsej 50.8 % mësues Ed.Figurativ.

3. Asnjëherë ose 1 herë Java

0 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 0 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 24 me Shkollë Tjetër”. Gjithsej 24 mësues Ed.Figurativ.

0 % “Akad. Arti Pamor”, 0 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 39.3 % me Shkollë Tjetër”. Gjithsej 39.3 % mësues Ed.Figurativ.


119


ANALIZË:

Akademi Arti Pamor 3 mësues - “2-3 herë Java” 0 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 0 mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 3

4.9 % - “2-3 herë Java” 0 % - “Më tepër se 2 herë Java” 0 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 4.9 %

Shkolla Mesme Arti Pamor 1 mësues - “2-3 herë Java” 15 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 0 mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 16

1.6 % - “2-3 herë Java” 24.6 % - “Më tepër se 2 herë Java” 0 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej – 26.2%

Shkollë Tjetër 2 mësues - “2-3 herë Java” 16 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 24mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 42

3.3 % - “2-3 herë Java” 26.2 % - “Më tepër se 2 herë Java” 39.3 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej – 68.9%

Gjithsej 6 mësues - “2-3 herë Java” 31 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 24 mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 61

9.8 % - “2-3 herë Java” 50.8 % - “Më tepër se 2 herë Java” 39.3 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 100 %

Tabela 26/1 - Sa e zhvillojnë “Vizatimin nga Natyra”? – Faqe 160 Tabela 26/2 - Sa e zhvillojnë “Vizatimin Dekorativ”? – Faqe 160 Tabela 26/3 - Sa e zhvillojnë “Vizatimin Tematik”? – Faqe 160 Tabela 26/4 - Sa e zhvillojnë “Analizë Arti”? – Faqe 160

1. Po 3 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 16 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 12 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 31 mësues Ed.Figurativ. 4.9 % me “Akad. Arti Pamor”, 26.2 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 19.7 % me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 50.8 % Ed.Figurativ.

2. Jo 0 mësues me “Akad. Arti Pamor”, 0 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 30 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 30 mësues Ed.Figurativ. 0 % “Akad. Arti Pamor”, 0 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 49.2 % me “Shk. Tjetër”. Gjithsej 49.2 % mësues Ed.Figurativ.

Drejtimi Shkollës

Tabela 27/1 - Në cilët mësues drejtuesi shkollës vlerëson programin e Edukimit Figurativ? – Faqe 161

Tabela 27/2 - Në cilët mësues shkrihet arti pamor me lëndët e tjera? – Faqe 161

Tabela 27/3 - - Në cilët mësues përfshihet teknologjia e edukimit artistik pamor? – Faqe 161

Tabela 27/4 - Në cilët mësues zgjerohen e përmirësohen kushtet e edukimit artistik pamor? – Fq. 161

Inspektori Artit

Tabela 27/5 - Cilët mësues kanë pozicion drejtimi në shkollë? – Faqe 161

Specialisti Artit Pamor

Tabela 27/6 - Cilët mësues përfshihen në grupe vlerësimi dhe drejtimi? – Faqe 161


2. Jo 0 mësues me “Akad. Arti Pamor”, 0 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 30 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 30 mësues Ed.Figurativ. 0 % “Akad. Arti Pamor”, 0 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 49.2 % me “Shk. Tjetër”. Gjithsej 49.2 % mësues Ed.Figurativ.


120


QËNDRIMI PROFESIONAL

Profesionalizmi dhe puna e pavarur – kreditet

Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare Tabela 28/1- Në cilët mësues shkolla përcjell vlerë të standardizuar rajonale në artet pamore? – 163

Tabela 28/2 - Në cilët mësues shkolla ekspozon ose prezanton punimet e studentëve? – Faqe 163

Tabela 28/3 - Në cilët mësues shkolla bën mësim individual ose me grupe të vogla? – Faqe 163

Tabela 28/4 - Në cilët mësues shkolla bën konkurse me ngjarje tematike me punime studentësh? –163

Tabela 28/5 - Në cilët mësues shkolla bën vizita në Galeri Arti ose Ekspozita ? – Faqe 163

Tabela 28/6 - Në cilët mësues ndodhën veprimtari arti pamor të studentëve gjatë vitit shkollor 2010-11?

1. Po 3 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 16 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 12 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 31 mësues Ed.Figurativ.


2. Jo 0 mësues me “Akad. Arti Pamor”, 0 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 30 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 30 mësues Ed.Figurativ.

0 % “Akad. Arti Pamor”, 0 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 49.2 % me “Shk. Tjetër”. Gjithsej 49.2 % mësues Ed.Figurativ.


121


Kontakti me Artin Pamor Tabela 29 - Shkollat e cilëve mësuesve funksionojnë qendrat e artit (ekspozime punimesh)? – Faqe 165

MARRËDHËNIET KORRELATIVE TË TË DHËNAVE MBI ELEMENTET FORMALË

TË EDUKIMIT ARTISTIK PAMOR NË SHKOLLAT E QYTETIT ELBASAN

Tabela 30 - Mesataret korrelative të MesLinja, MesForma, MesTekstura dhe MesNgjyra Faqe 166

- Tabela paraqet se kemi 39 të anketuar të vlefshëm në “Mesatare Linjës”, “Mesatare Formës”, “Mesatare

Teksturës” dhe “Mesatare ngjyrës”, por me të dhëna të pavlefshme = “0”.

- Mesatarja “Mean” paraqitet me 3.8 në “Mesatare Linjës”, 24 në “Mesatare Formës”, 34.5 në “Mesatare

Teksturës” dhe 51 në “Mesatare Ngjyrës”.

- Devijimi (marshi gabimit) “St.Deviation”, paraqitet me 2.9 në “Mesatare Linjës”, 12.8 në “Mesatare

Formës”, 17.4 në “Mesatare Teksturës” dhe 24.4 në “Mesatare Ngjyrës”, që do të thotë se vlerat largohen

nga mesatarja e dy ndryshoreve në këto diferenca të dukshme. Pra;

1. Mesatarja në “MesLinja”

ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga 0.9 deri 6.7 (3.8 + 2.9) mjaftueshëm

2. Mesatarja në “MesForma”

ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga 11.2 deri 36.8 (24 + 12.8)mjaftueshëm

3. Mesatarja në “MesTekstura”

ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga 17.1 deri 51.9 (34.5 + 17.4) mjaftueshëm

4. Mesatarja në “MesNgjyra”

ka një amplitudë unifikuese të kulmimeve nga 26.6 deri 75.4 (51 + 24.4)mjaftueshëm

Tabela 30/1 - Ndikimet korrelative ndërmjet MesLinja, MesForma, MesTekstura dhe MesNgjyra – Fq.166

Ndikimet ndërmjet “MesLinjës”, “MesFormës”, “MesTeksturës”, “MesNgjyrës”.

Mardhënia korrelative e “MesLinj/s” me ”MesFormës”, “MesTeksturës” dhe “MesNgjyrës" është i fortë,

pasi ka dy yje që tregojnë se marrdhënia është maksimale Përfekt Pozitive (“r” = 0.623 < 1 / “r” = 0.593 < 1

dhe “r” = 0.597 < 1).

Mardhënia korrelative e “MesFormës” me “MesTeksturës” dhe “MesNgjyrës" është i fortë, pasi ka dy yje që

tregojnë se marrdhënia është maksimale Përfekt Pozitive (“r” = 0.932 < 1 / “r” = 0.892 < 1).

Mardhënia korrelative e “MesTeksturës” dhe “MesNgjyrës" është i fortë, pasi ka dy yje që tregojnë se

marrdhënia është maksimale Përfekt Pozitive (“r” = 0.958< 1).

Pra; ndryshimet lidhen drejtpërdrejt ndërmjet “MesLinjës”, ”MesFormës”, “MesTeksturës” dhe “MesNgjyrës

në masën 100% të ndikimeve mbi njëra tjetrën.


122


“MesLinjës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 39 % me “MesFormës”, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe

“r2”=0.388) me domethënie shumë afër “0”, me significencë dy-skajore = 0.000.

61 % (100 –39) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studjuar .

“MesLinjës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 35 % me “MesTeksturës”, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe


65 % (100 – 35) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studjuar .

“MesLinjës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 36 % me “MesNgjyrës”, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe



“MesFormës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 87 % me “MesTeksturës”, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe


13% (100 – 87) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studjuar .

“MesFormës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 79 % me “MesNgjyrës”, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe



“MesTeksturës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 79 % me “MesNgjyrës”, me propabilitet “p”< 0.01 (dhe




123


6. RAPORT – ARRITJET (GJETJET)

Përmbledhje e plotë e studimit

Të dhënat e përpunuara nëpërmjet normave të matshme statistikore të objektivave

profesionale, ndihmojnë në edukimin artistik pamor, nëpërmjet përpunimit. Duke analizuar

faktorët ndihmues;

1. Kushtet e pavarura të ambjentit teknik dhe programit

2. Profesionalizmi mësuesve në varësi të artit pamor

3. Niveli përfitues në pjesëmarrje i nxënësit

Statistikat shprehëse për rezultatet

Shkollat e Republikës fq. 93 - 97

Gjendja e mësuesve të EAP në shkollat e Republikës, sipas MASH-it, është 49 % me

diplomim profesionale Art Pamor dhe 51 % diplomim pa lidhje me lëndën EAP.

1/3 e mësuesve me diplomim profesional janë me arsimim të lartë, ndërsa 2ë3 janë me

arsimim të mesëm

3/7 e mësuesve me diplomim tjetër janënga artet e tjera (muzika) dhe 4/7 janë jashtë

arteve, por në të dy rastet ½ me arsimim të lartë.

Paraqiten 11 fusha Diplomimi, që kanë Mësuesit e angazhuar për zhvillimin e lëndës

EAP në shkollat 9-vjeçare dhe të Mesme.

Nga të cilat 40 % janë arsimim i lartë dhe 60 % arsimim i mesëm.

Shkollat e Prefekturës së Elbasanit

Gjendja e mësuesve të EAP në shkollat e Prefekturës Elbasan është 31 % me

diplomim profesionale Art Pamor dhe 69 % me diplomim pa lidhje me lëndën EAP.

1/6 e mësuesve me diplomim profesional janë me arsimim të lartë, ndërsa 5/6 janë me

arsimim të mesëm

Më pak se 1/2 e mësuesve me diplomim tjetër janënga artet e tjera (muzika) dhe më

shumë se 1/2 janë jashtë arteve, por në të dy rastet ½ me arsimim të lartë.

Konteksti i rezultateve të analizuara

Zhvillimin e edukimit artistik pamor, sipas “split file” të “Diplomimit” të mësuesit

Tabela 26/1 - Diplomimi Akademi Arte Pamore

Tabela 26/2 - Diplomimi Mesëm Art Pamor

Tabela 26/3 - Diplomimi Shkollë Tjetër

3 mësues me diplomim FAP punojnë në shkollat e qytetit Elbasan.

Angazhuar 1 në kl. 8;1 në kl. 10; dhe 1 në kl. 12.

16 mësues me diplomim SHMA: 7 Gramsh; 3 Librazhd; 5 Elbasan; 1 Cerrik.

Angazhuar 2 në kl. 6;1 në kl. 7; 4 në kl. 8; 8 në kl. 9; dhe 1 në kl. 12.

42 mësues me diplomim Jashtë Profilit:

10 Gramsh (9 fshat); 13 Librazhd (8 fshat); 18 Elbasan (13 fshat); 1 Peqin.

Angazhuar 6 në kl. 5; 8 - kl. 6; 9 - kl. 7; 9 -kl. 8; 6 - kl. 9, 3 - kl. 10, 1 - kl. 11


124


Emërtimi diplomës për mësuesit me “Shkollë Tjetër” Akademia e Artit 8 19.0 %

E Mesme Artistike 11 26.2 %

Fakultet Edukimi 5 11.9 %

Institut Pedagogjik 4 9.5 %

E Mesme Pedagogjike 5 11.9 %

E Lartë Jashtë Profilit 5 11.9 %

E Mesme Përgjithshme 2 4.8 %

E Mesme të Tjera 2 4.8 %

Programi artit pamor Tabela 2 - Pasaporta Instrumentit

Tabela 2 - Koha e shpenzuar

Tabela 3 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor

Tabela 4 - Pyetjet e Programit

Tabela 5 - Efiçenca kohës shfrytëzuar

Tabela 6 - Probleme të Artit Pamor

Gjatë kërkimit gjejmë se niveli i zhvillimit të EAP është mesatarisht;

60 % nxënësve marrin mësim në EAP “2 herë java”, përgjatë vitit shkollor.

40 % nxënësve marrin mësim në EAP “Asnjëherë java”, përgjatë vitit shkollor.

Por dallohen;

Vetëm 8.2 % që frekuentojnë afërsisht “60 min” një orë mësimore të EAP, që shtrihen në

një vit mësimor dhe që koha mësimore dhe interesimi është “Tepër Mjaftueshëm” për EAP.

52.5 % - të cilët frekuentojnë afërsisht “40 min” një orë mësimore të EAP, që shtrihen në

një semestër dhe që koha mësimore dhe interesimi është “Disi Mjaftueshëm” për EAP.

39.3 % - të cilët frekuentojnë afërsisht “15 min” një orë mësimore të EAP, që shtrihen në

disa javë mësimore dhe që koha mësimore dhe interesimi është “Jo Mjaftueshëm” për EAP.

Tabela 6/1

Tabela 11

“Koha programuar Art Pamor” prezanton një amplitudë të ngushtë negative:

- Vlerë efektive dhe pozitive me 11.5 %

- Vlerë joefektive e negative me 88.5 %

“Koha shfrytëzuar Art Pamor” prezanton një amplitudë të ngushtë mesatare;

- Vlerë efektive dhe pozitive me 61 %

- Vlerë joefektive e negative me 40 %

“Problemet e Artit Pamor” prezanton një amplitudë të gjerë përfshirje përgjigjesh;

- Vlerë efektive dhe pozitive me 51%

- Vlerë joefektive e negative me 49 %

Shpjegimi i rezultateve mbi programin, drejtimin dhe kompetencën

Shkalla e ndikimit korrelativ të faktorëve në programin Art Pamor Tabela 11/1

A. ”Koha e Shfrytëzuar EAP” ndikon 98 % mbi faktorin “Koha e Programuar EAP”

B. ”Baza Financiare EAP” ndikon 3.5 % mbi faktorin “Koha e Programuar EAP”

C. ”Baza Financiare EAP” ndikon 3.3 % mbi faktorin “Koha e Shfrytëzuar EAP”

Ndikimet e panjohura mbeten çështje të hapura për studim tjetër të specifikuar

nëpërmjet instrumentave të studjuar në marrdhënien e “Bazës financiare e EAP” mbi

“Koha e shfrytëzuar EAP”.


125


2 % janë ndikime të tjera mbi “Koha e Programuar Art Pamor”

96.5 % janë ndikime të pa studiuara mbi efektet e drejtpërdrejta të bazës materiale

mësimore mbi efiçencën mësimore të detyrave të programuara në EAP.

96.7 % janë ndikime të pa studjuara mbi efektet e drejtpërdrejta të bazës materiale

mësimore mbi efiçencën mësimore të detyrave të realizuara në EAP.

Puna e mësuesve me kohështrirjen e procesit Art Pamor, sipas diplomimit.

Tabela 20

Akademi Arti Pamor - 3 deri 4 herë në javë/

Mesme Arti Pamor - 1 mësues që proçedon “3 deri 4 herë në javë”, 6.3 %, 15 mësues që

proçedojnë “Më tepër se 2 herë java”, 93.8 %.

Shkollë Tjetër - 2 mësues që proçedojnë “3 deri 4 herë në javë”, 5 %;16 mësues që

proçedojnë “Më tepër se 2 herë java”, 38%; dhe 24 mësues që proçedojnë “Asnjëherë ose

një herë java”, 57 %.

Drejtimi i shkollës dhe inspektori artit

Problemet e Drejtimit mësimor të Edukimit Artistik Pamor - Vlerë efektive dhe pozitive me 50.8 %

- Vlerë joefektive e negative me 49.2 %. Table 7

Specialisti i artit pamor

Profesionalizmi i mësuesit në lëndën e Edukimit Artistik Pamor - Specialist Arti Pamor 4.9 %

- Krijues Vullnetar 57.4 %

- Jashtë Profilit Art Pamor 37.7 % Table 8

Mbështetja, menaxhimi dhe profesionalizmi i mësuesit të artit pamor

- Vlerë efektive dhe pozitive me 50.8 %

- Vlerë joefektive e negative me 49.2 %. Table 9

a.Mbështet Personelin Mësimor?

b.Ofron Programe?

c.Menaxhon fondet e arteve?

d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës,

ose këshilla drejtuese?

Anketimi i mësuesve të Edukimit Artistik Pamor Table 10

Aftësitë e prezantuara nga mësuesit në lëndën e Edukimit Artistik Pamor Tepër Mjaftueshëm 4.9 %

Disi Mjaftueshëm 57.4 %

Jo Mjaftueshëm 37.7 %

Niveli angazhimeve nga mësuesit në lëndën e Edukimit Artistik Pamor

Kl. 10 – 12 4.9 %

Kl. 6 – 9 57.4 %

PSHK – Kl. 5 37.7 %


126


Shpjegimi i rezultateve mbi kushtet materiale

Analiza korrelative e kushteve materiale, ndihmës financiare dhe komunitetit Table 12

1. 100 % e shkollave janë pa ambjent professional edukimi artistik pamor.

2. Kushtet kanë nivel nën mesatar, “Jo Mjaftueshëm”për;

Financimin.

Kushtet lehtësuese (kabineti, akumulimi, ekspozimi).

Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës.

Inspektori Artit Kordinator mësimor.

Kontaktet me artistë pamorë për ekspozita dhe biseda me nxënësit në shkollë. Sponsorizime

zyrtare, lokale dhe biznesi.

Udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ndihma institucionale dhe vetëorganizuese.

Udhëtime për ekspozime me punime të studentëve. Mbështetje lokale, shkollore dhe biznesi.

3. Ka nivel nën mesatar, “Jo Mjaftueshëm”për”;

a.Mbështetjen e planit mësimor ose mësimdhënies.

b.Materialet (pajisjet, mjetete, veglat).

c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)

d.Nënshkrim të fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor.

e.Mbështetjet e tjera monetare ose jo-monetare

Është për t’u shqetësuar se;

1. 100 % e procesit të edukimit artistik pamor nuk kryhet në ambjente profesionale.

2. Financimi i materialeve dhe modeleve mësimore në masën 100 % është gati në nivelin

“Jo Mjaftueshëm”.

3. Marrëdhëniet profesionale të organizimit të procesit mësimor në masën 100 % janë në


4. Përgjigjja ndaj kërkesave të programit mësimor në EAP, pothuaj 100 % paraqitet “Disi

Mjaftueshëm”. Duhet patur parasysh se flitet për përpjekjet vetëorganizuese të nxënësve.

Korrelacioni - Mjetet financiare dhe ndihma e rajonit ose shkollës Tabela 13

Tabela 13/1

1. Ka nivel nën mesatar, “Jo Mjaftueshëm” për;




Këta faktorë kanë një marrëdhënie korrelative ndikimi të fortë ndaj njëra tjetrës, në

masën 100 %, dhe ndikojnë, në masën 48 %, ndaj;


Materiale të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe

“Mbështetje të tjera jo monetare”.

52 % (100 – 48) janë ndikime të tjera (varacion) të cilat mbeten për të studjuar


127


2. Ka nivel nën mesatar, “Jo Mjaftueshëm” për;


Materiale të Procesit”, “Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe

“Mbështetje të tjera jo monetare”

Ky nivel nuk ka të bëjë me varësinë ndaj njëra tjetrës, pasi kanë një marrëdhënie

korrelative ndikimi jo shumë të fortë ndaj njëra-tjetrës, afërsisht në masën 28 %, dhe

akoma më të ulët, gati 13 %, ndaj;




87 % (100 – 13) janë ndikime të pa studjuara mbi efektet e drejtpërdrejta të

aktiviteteve mësimore mbi efiçencën e financimeve të edukimit artistik pamor

(varacion), të cilat mbeten për të studjuar;

Kjo mbetet çështje e hapur për studim tjetër të specifikuar nëpërmjet instrumentave

të studjuar në këtë marrdhënie.

Baza materiale për Edukimin Art Pamor në shkollat e Prefekturës Elbasan

3. Asnjë kusht i plotësuar 49.2 %

4. 5 kushte plotësuar 45.9 %

5. 12 kushte plotësuar 4.9 %.

Nxënësve të anketuar në 50 % të tyre nuk ju plotësohen kërkesat që mundësojnë

realizimin e lëndës mësimor Edukim Artistik Pamor. Në 50 % të rasteve të realizuara

vetëm 5% janë në kuotën cilësore, ndërsa 45 % janë nën nivelin mesatar të kushteve

të kërkuara materiale në programimin e shpallur nga dikasteri.

Detyrimi mbetet në drejtorinë e institucionit, për përmirsimin e strukturës materiale të

lëndës Edukim Art Pamor.

Ndarja Statistikore e të dhënave rreth bazës materiale për Edukimin Art Pamor

Tabela 13/2

Tabela paraqet;

1. Ambjenti mësimor, mbështetja mesatare = 3, “Klasë e zakonshme”.

2. “Financimi”, ”Ambjenti Lehtësues”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit

Pamor”, “Inspektimi dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakte me Artistë Pamorë”, “Mbështetja

Institucionale Vizitave në Galeri”, “Mbështetja Lokale e Ekspozimeve”.

Mesatarja 4.9 % = “Tepër mjaftueshëm”, 57 % = “Disi mjaftueshëm”, 38 %= “Jo

mjaftueshëm”

3. “Sponsorizime të Planit Mësimor”, “Mbështetje Materiale të Procesit”,

“Lehtësira për Ekspozimet”, “Fonde për Aktivitete” dhe “Mbështetje të tjera jo

monetare”.

Mesatarja “Disi mjaftueshëm” 51 % = “Pozitive”, 49 % = “Negative”.


128


Shpjegimi i rezultateve mbi Profesionalizmin Institucional


Tabela 14

1. “Program drejtimi të shkruar në lëndën Edukim Artistik Pamor ” - “Disi mjaftueshëm”

2. “Artistë Pamor që kanë studjuar në shkollën tuaj” - “Disi mjaftueshëm”

Analiza e punës së pavarur dhe profesionalizmit

Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare dhe Kontakti me Artin Pamor Tabela 15

Tabela 15/1

Mesatarja e Përgjithshme e angazhimeve jashtëshkollore është e matshme me;

1. Angazhimin e Prezantuar të punës jashtëshkollore në artet pamore, në nivelin “Disi

Mjaftueshëm”, në masën 51 %, për:

- Përcjelljen e vlerës së standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e

studentit në artet pamore

- nEkspozimi ose prezantimin e punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime,

çmime vlersuese)

- Mësim individual ose me grupe të vogla

- Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve

- Vizita dhe bashkëbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita

- Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë

- Seminare ose konferenca shkolle mbi artin pamor

- Seminare e konferenca jashtë vendit

- Takime me mjeshtra dhe individualitete të Artit Pamor

- Organizma ose komunitete kulturore (komunitet piktorësh e skulptorësh)

- Museume e Galeri Arti Pamor

- Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)

- Komunitetin shkollor të Arteve Pamore

- Shkollën dhe Akademinë e Artit Pamor

2. Aftësimin Profesional të kryerjes së aktiviteteve jashtëshkollore në artet pamore, në

nivelin; 38 % “Jo Mjaftueshëm”, 57 % “Disi Mjaftueshëm” dhe 4.9 % “Tepër

Mjaftueshëm”, për:

- Zhvillimin profesional të Artit Pamor nga mësuesit artist

- Veprimtaritë e artit pamor ndodhur përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11

- Mbështetjen e burimit artistik ose komunitetit

Shpjegimi i rezultateve për përfituesit

Diplomimi i mësuesve me grupmoshat, statusin social dhe gjininë e nxënësve Tabela 17

Tabela 17

Tabela 19

Diplomim – Akademi Arti Pamor shërben 3 nxënësve - 2 femra, 66.7 %; dhe 1

mashkull, 33.3 %. Grup Moshae tyre 12 – 14 vjet, dhe janë fëmijë punëtori


129


Diplomim – Mesme Arti Pamor shërben 16 nxënësve - 7 fëmijë femra, 44 %; dhe 9

fëmijë meshkuj, 56 %.

- 4 mësues punojnë për grup moshën 12-14 vjet, 25 %,

- 11 mësues punojnë për grup moshën 15-16 vjet, 69 %, dhe

- 1 mësues punojnë për grup moshën 17-18 vjet, 6 %.

- 4 mësues punojnë për fëmijë punëtori, 25 %,

- 10 mësues punojnë për fëmijë nënpunësi, 62.5 %,

- 1 mësues punon për fëmijë biznesmeni, 6.3 %, dhe

- 1 mësues punon për fëmijë intelektuali, 6.3 %.

Diplomim – Shkollë Tjetër shërben 42 nxënësve - 20 fëmijë femra, 47.6 %; dhe 22

fëmijë meshkuj, 53.4 %.

- 5 mësues për grup moshën 7 - 11 vjet, 11.9 %;

- 26 mësues për grup moshën 12 – 14 vjet, 61.9 %;

- 10 mësues për grup moshën 15 - 16 vjet, 23.8 %; dhe

- 1 mësues për grup moshën 17 – 18 vjet, 2,4 %.

- 13 mësues për fëmijë fermeri, 31 %,

- 12 mësues për fëmijë punëtori, 28.6 %,

- 11 mësues për fëmijë nënpunësi, 26.2 %

- 3 mësues për fëmijë biznesmeni, 7.1 %, dhe

- 3 mësues për fëmijë intelektuali, 7.1 %.

Shpjegimi i rezultateve për përfitimet

Puna e mësuesve në realizimin e llojeve të vizatimit dhe objektivave programore

Tabela 26/1 Tabela 26/2 Tabela 26/3 Tabela 26/4

1. Po 3 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 16 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 12 me

“Shkollë Tjetër”. Gjithsej 31 mësues Ed.Figurativ.

4.9 % me “Akad. Arti Pamor”, 26.2 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 19.7 % me

“Shkollë Tjetër”. Gjithsej 50.8 % Ed.Figurativ.

2. Jo 0 mësues me “Akad. Arti Pamor”, 0 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 30 me “Shkollë

Tjetër”. Gjithsej 30 mësues Ed.Figurativ.

0 % “Akad. Arti Pamor”, 0 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 49.2 % me “Shk.

Tjetër”. Gjithsej 49.2 % mësues Ed.Figurativ. Tabela 21 Tabela 22

Llojet e Vizatimit nga Natyra; Dekorativ; Tematik dhe Objektivat programore;

a.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore

b.Përfshirja e teknologjisë

c.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese

realizohen nga;

3 mësues me diplomim Akademia Arteve Pamore

16 mësuesit me diplomim Shkolla Mesme Art Pamor

12 mësues, 28.6 % e 42 mësuesve me diplomim Shkollë Tjetër dhe

30 mësues,71.4 % e 42 mësuesve nuk i realizojnë këto tri lloje vizatimi didaktik.


130


Pra 50 % e mësuesve të Edukimit Artistik Pamor në 61 nxënësit e anketuar

nuk i realizojnë tri llojet e vizatimit metodik dhe objektivat e programit.

Puna e mësuesve me vizita galerie dhe vazhdim i nxënësve në Akademi Arti Tabela 23

3 mësuesve me Akademi Arti Pamor paraqiten “Disi Mjaftueshëm”

15 mësues me Shkollë të Mesme Art Pamor paraqiten “Disi Mjaftueshëm”, 93.8 %, 1 mësues

“Jo Mjaftueshëm”, 6.3 %

3 mësues me Shkollë Tjetër paraqiten “Tepër Mjaftueshëm”, 7.1 %; 17 mësues “Disi

Mjaftueshëm”, 40.5 %, dhe 22 mësues që proçedojnë “Jo Mjaftueshëm”, 52.4 %, për:

Vizita në Galeri Arti Pamor;

Ndjekje Studimeve nga nxënësit në Artet Pamore.

Diplomimi i mësuesve në konkurim studentësh & takime me artistë pamorë

Tabela 24

Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve.

Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë.

3 mësuesve me Akademi Arti Pamor paraqiten “Pozitiv”

16 mësues paraqiten “Pozitive”

12 mësues paraqiten “Pozitive”, 28.6 %; 30 mësues “Negative”, 71.4 %

Shpjegimi i plotë për rezultatet e Krostabuluara

KROSTABULIMI I TË DHËNAVE MBI EDUKIMIN ARTISTIK PAMOR NË PREFEKTURËN ELBASAN

Planifikimi dhe drejtimi mësimor

Programi artit pamor Tabela 25

1. 2-3 herë Java 3 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 1 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 2 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 6 mësues Ed.Figurativ.


2. Më tepër se 2 herë Java 15 mësuesë me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 16 mësuesë me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 31 mësues Ed.Figurativ. 24.6 % me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 26.2 % me “Shk. Tjetër”. Gjithsej 50.8 % mësues Ed.Figurativ.

3. Asnjëherë ose 1 herë Java 24 mësuesë me Shkollë Tjetër”. Gjithsej 24 mësues , 39.3 % mësues Ed.Figurativ.

ANALIZË:

Akademi Arti Pamor 3 mësues - “2-3 herë Java” 0 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 0 mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 3

4.9 % - “2-3 herë Java” 0 % - “Më tepër se 2 herë Java” 0 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 4.9 %

Shkolla Mesme Arti Pamor 1 mësues - “2-3 herë Java” 15 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 0 mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 16 1.6 % - “2-3 herë Java” 24.6 % - “Më tepër se 2 herë Java” 0 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej – 26.2%

Shkollë Tjetër 2 mësues - “2-3 herë Java” 16 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 24mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 42

3.3 % - “2-3 herë Java” 26.2 % - “Më tepër se 2 herë Java” 39.3 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej – 68.9%

Gjithsej 6 mësues - “2-3 herë Java” 31 mësues - “Më tepër se 2 herë Java” 24 mësues - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 61

9.8 % - “2-3 herë Java” 50.8 % - “Më tepër se 2 herë Java” 39.3 % - “Asnjëherë ose 1 herë Java” Gjithsej - 100 %


131


Drejtimi i shkollës, inspektori i artit dhe specialisti i artit pamor

Tabela 27/1

Tabela 27/2

Tabela 27/3

Tabela 27/4

Tabela 27/5

Tabela 27/6

1. Po 3 mësues me “Akademi Arti Pamor”, 16 me “Shk. Mesme Arti Pamor” dhe 12 me “Shkollë Tjetër”. Gjithsej 31 mësues Ed.Figurativ.




Profesionalizmi dhe kreditet, aktivitetet jashtëshkollës dhe kontakti me artin pamor

Tabela 28/1

Tabela 28/2

Tabela 28/3

Tabela 28/4

Tabela 28/5

Tabela 28/6

Tabela 29/1




Ndikimi ndërmjet elementeve formale të edukimit artistik pamor

Tabela 30

“MesLinjës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 39 % me “MesFormës”. Kjo dëshmon

se 61 % janë ndikime të tjera të cilat mbeten për të studiuar, lidhur me programin e lëndës,

drejtimi shkollës, mësuesit specialist të lëndës, ambjenti mësimor, baza materiale, mbështetja

e komunitetit dhe aktivitetet jashtëshkollore.

“MesLinjës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 35 % me “MesTeksturës”. Kjo

dëshmon se 65 % janë ndikime të tjera të cilat mbeten për të studiuar, lidhur me programin e

lëndës, drejtimin e shkollës, mësuesit specialistë të lëndës, ambjenti mësimor, baza materiale,

mbështetja e komunitetit dhe aktivitetet jashtëshkollore.

“MesLinjës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 36 % me “MesNgjyrës”. Kjo dëshmon

se 64 % janë ndikime të tjera të cilat mbeten për të studjuar, lidhur me programin e lëndës,

drejtimi shkollës, mësuesit specialist të lëndës, ambjenti mësimor, baza materiale, mbështetja

e komunitetit dhe aktivitetet jashtëshkollore.

“MesFormës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 87 % me “MesTeksturës”. Kjo

dëshmon se 13 % janë ndikime të tjera të cilat mbeten për të studjuar, lidhur me programin e

lëndës, drejtimi shkollës, mësuesit specialist të lëndës, ambjenti mësimor, baza materiale,


“MesFormës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 79 % me “MesNgjyrës”. Kjo




“MesTeksturës” ka marrëdhënie të rëndësishme deri 79 % me “MesNgjyrës”. Kjo





132


7. KONKLUZIONE E REKOMANDIME

Përmbledhje e Rekomandime

Në planin kombëtar të Edukimit Artistik Pamor

1. Duhet marrë vendim institucional, që lënda e EAP të zhvillohet me mësues profesionistë

të diplomuar në FAP pranë UT, nga e cila janë diplomuar rreth 2000 piktorë e skulptorë.

2. Rekrutimi në FAP piktorë e skulptorë që kanë mbaruar shkollat e mesme artistike.

3. Orët mësimore të EAP mos ndahen midis mësuesve të Muzikës, mësuesve me Fakultet

Edukimi, Institut Pedagogjik, të Mesme Pedagogjike, të Lartë Jashtë Profilit, të Mesme e

Përgjithshme dhe të Mesme të Tjera.

4. Orët mësimore të EAP të grupohen nga disa shkolla dhe të angazhohet një profesionist

arti pamor për realizimin e tyre, mbi bazën e një grafiku javor për secilën shkollë.

5. Të vetmet orë që mund të ndahen midis mësuesve, mund të jenë lëndët edukative, të

cilat nuk janë profesionale si lëndë, por me karakter moral dhe etik, që nuk maten, por

vlerësohen.

Në planin lokal për shkollat e prefekturës Elbasan

Përveç rekomandimeve në planin kombëtar të cilat vlejnë edhe për Prefekturën

Elbasan, shtrohet detyra minimale, që mesatarja e përfaqsimit të mësuesve profesionistë (40 :

60 %) të jetë në një hap me mesataren kombëtare (50 : 50 %), madje dhe të tejkalojë e para

këtë angazhim, sepse Elbasani dhe prefektura e tij është:

- Hapësirë komunikimi me të gjitha trevat e vendit

- Vendi i arsimimit të parë kombëtar për mësuesinë

- Hapësirë universitare me disa fakultete të rëndësishme edukimi me UE

- Bazë e edukimit të arteve pamore me shkollën “Onufri”

Zhvillimi i lëndës EAP me mësues të diplomuar në Arte Pamore

Mësues me Akademi Arti Pamor duhet të jenë:

1. Në të gjitha shkollat në Gramsh, Librazhd, Cerrik e Peqin

2. Në të gjitha shkollat e fshatrave të Prefekturës Elbasan

3. Në të gjitha nivelet e shkollave dhe klasat 1 - 12

Drejtoritë Arsimore duhet të:

a. Reduktojnë sasinë e madhe të mësuesve me profil tjetër.

b. Mundësojnë rekrutimin e piktorëve e skulptorëve me arsimim të lartë profesional.

c. Emërojnë në shkollat në fshatra, piktorët e skulptorët me arsimim të mesëm.

d. Ndalin monopolizimin e edukimit artistik pamor nga të diplomuarit në Muzikë e art

tjetër.

Programi i artit pamor

1. Të eliminohen rastet që mësimi Edukimit Artistik Pamor nuk zhvillohen “Asnjëherë

Java”

2. Të gjithë shkollat e prefekturës duhet të punojnë “Më tepër se 2 herë java” lëndën EAP

3. Edukim Artistik Pamor të zhvillohet si program vjetor, për funksionimin real të krediteve

a. Zhvillimi orëve të Edukimit Artistik pamor duhet të jetë funksional dhe i plotë “60

minuta”


133


b. Eliminimi i orëve “15 min” dhe “40 min” të arrihet me emërimin e mësuesve

profesionistë

c. Eliminimi i lëndës me javë e semestër të arrihet me emërimin e mësuesve profesionistë

d. Të nxitet interesimi ndaj lëndës tek nxënësit në nivelin “Disi deri Tepër Mjaftueshëm”

Emërtimi i mësuesve si profesionistë të Artit Pamor

Emërtimet e artistëve pamorë nga Drejtoritë Arsimore të Prefekturës Elbasan, janë:

Faktor bazë i realizimit të programin mësimor të Edukimit Artistik Pamor nëpërmjet

përmirësimi statitikor për;

Vlerën joefektive e negative 90 % të shtrirjes kohore për edukimin artistik pamor

Vlerën joefektive e negative 40 % të efiçencën e kohës për edukimin artistik pamor

Vlerën joefektive e negative 50 % të problemeve programore për edukimin artistik

pamor, të tilla si;

Integrimi i lëndëve të tjera me aktivitetet dhe mësimet e Artit Pamor

Evolimi i Artit Pamor si lëndë e veçantë

Zhvillimi i lëndëve të tjera lidhur me Artin Pamor

Përfshirja në projekte lidhur me synimet e shkollës

Vizatimi nga Natyra

Vizatimi Dekorativ

Vizatimi Tematik

Analiza Artit

Mundësi përmirësimi statistikor i shtrirjes dhe efiçencës kohore, si edhe

problemeve programore (”Koha e Shfrytëzuar Art Pamor”) duke faktorizuar

pozitivisht zbatimin e programit mësimor (“Koha e Programuar Art Pamor”)

Motivim i plotësimit të kërkesave materiale (”Baza Financiare e Artit Pamor”),

pasi janë dytësore në raport me emërtimin e mësuesit, sepse këta mësues duke

realizuar procesin mësimor 3-4 herë në javë, kushtëzojnë realizimin e programit.

Drejtuesit e shkollës dhe inspektorët e artit

Zbatimit i standardeve mësimore, nga Drejtoritë Arsimore të Prefekturës Elbasan, si

faktor bazë i realizimit të programit lëndor nëpërmjet përmirësimit statistikor për;

Vlerat joefektive e negative 50 % të problemeve menaxhuese në EAP, të tilla si;

Vlerësimi specialistëve të Artit Pamore nga Drejtuesi i shkollës

Vlerësimi i programit të artit pamor nga Drejtuesi i shkollës

Zgjerimi i planit mësimor të artit pamor dhe shkrirja me lëndët e tjera shkencore

Përfshirja e teknologjisë në mësimin e Artit Pamor

Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor

Trajtimi financiar për specialistët mësues të Artit Pamor

Bashkëpunimi i komunitetit për mbështetjen e specialistëve të Artit Pamor

Monitorimi i veprimtarive artistike pamore nga drejtuesit e shkollës

Kordinimi i planit mësimor me programet në artet pamore

Specialisti Artit Pamor

Zbatimi i kriterit profesional, nga Drejtoritë Arsimore të Prefekturës Elbasan, si

faktor bazë i emërtimit të nëndrejtorëve drejtues të programit mësimor,

nëpërmjet përmirësimit statistikor;

Për emërtimet e pakualifikuara (dhe vullnetare) negative 95 % të specialistëve për

edukimin artistik pamor.


134


Për vlerat joefektive e negative 50 % të mbështetjes, menaxhimit dhe

profesionalizmit për EAP, të tilla si;

Mbështetja Personelit Mësimor

Ofrimi Programeve

Menaxhimi fondeve të artit

Përfshirja mësuesit të artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës,

ose këshilla drejtuese

Për vlerat joefektive e jo të mjaftueshëm 40 % të aftësive të mësuesve për EAP

Analiza e kushteve materiale, ndihmës financiare dhe komunitetit

1. Të nisë pajisja e shkollave me ambjente profesionale të edukimit artistik pamor.

2. Plotësimi i kushteve lehtësuese dhe marrëdhënieve profesionale, nga DAR të

Prefekturës, nëpërmjet faktorizimit në masën 50 % të funksionimit të;

- “Mbështetjes Lokale e Ekspozimeve”, “Sponsorizimeve të Planit Mësimor”,

“Mbështetjes Materiale të Procesit”, “Lehtësirave për Ekspozimet”, “Fondeve për

Aktivitete” dhe “Mbështetjeve të tjera jo monetare”.

Nga; - ”Financimet”, ”Ambjentet Lehtësuese”, “Baza Materiale”, “Drejtimi i Artit Pamor”,

“Inspektimi dhe Kordinimi i Artit”, “Kontakti me Artistë Pamorë” dhe “Mbështetja

Institucionale e Vizitave në Galeri”.

Baza materiale për EAP në shkollat e Prefekturës Elbasan

- Të plotësohen kërkesat që mundësojnë realizimin e lëndës mësimor Edukim Artistik

Pamor, në 50 % të rasteve të realizuara pa asnjë kusht të plotësuar.

- Të detyrohen drejtoritë e institucionit, për përmirsimin e strukturës materiale të lëndës

EAP, në 45 % të rasteve me gjysmat e kushteve të plotësuara.

- Të mos mjaftohet ambjenti mësimor, me kushtet e një “Klasë të zakonshme”.


1. Të ndërtojnë planin orientues në lëndën Edukim Artistik Pamor

2. Të rritet numri talenteve që studiojnë në shkollë

Analiza e punës së pavarur dhe profesionalizmit

1. Për Aktivitetet jashtëshkollore dhe kontaktet me Artin Pamor duhet:

- Standardizimi i shkollës dhe rajonit për arritjet dhe prezantimin e studentit në EAP

- Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të nxënësve

- Mësimi individual i vizatimit ose me grupe të vogla

- Konkurimi në ngjarje tematike me punimet artistike të nxënësve

- Vizita dhe bashkbisedimi mbi Artin Pamor në Muze, Galeri Arti ose Ekspozita

- Takim pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë

- Seminar ose konferencë shkolle mbi artin pamor

- Takim me mjeshtra dhe individualitete të Artit Pamor

- Bashkëpunim kulturor me komunitetin e artistëve pamor

- Krijim dhe funksionim i qendrave të artit

- Krijim i komunitetit shkollor për Artet Pamore

- Punim për kërkesat konkuruese në Akademin e Arteve Pamore


135


2. Për aftësimin profesional të mësuesve dhe aktiviteteve jashtëshkollore në EAP

Zhvillimi profesional i Artit Pamor nga mësuesit artist

Shtimi i veprimtarive të lira mbi artin pamor të studentëve në vitet në vijim.

Mbështetja e realitetit ose komunitetit artisti

Puna e mësuesve në realizimin e llojeve të vizatimit dhe objektivave programore

1. Standardizimi i procesit mësimor nëpërmjet funksionimit të llojeve të vizatimit

metodik, nga gjendja aktuale 50 % në 100 % të mësuesve.

2. Standardizimi i procesit mësimor nëpërmjet emërtimit të mësuesve profesionist nga

gjendja aktuale 30 % (5 % me arsimim të lartë) në totalin 100 % të mundshëm.

3. Standardizimi i llojeve të vizatimit nëpërmjet moslejimit të emërimeve jo profesionale

e pa diplomim përkatës.

Puna e mësuesve me vizita galerie dhe vazhdim i nxënësve në akademi arti

3. Rritja e vizitave në galeri dhe përgatitja për studime në Artet Pamore duhet ndryshuar

nga gjendja pozitive 50 % në 100 % funksionale..

4. Vizitat në galeri dhe përgatitja për studime në Artet Pamore arrihet nëpërmjet emërtimit

të mësuesve profesionist nga gjendja aktuale 30 % (5 % me arsimim të lartë) në totalin

100 % të mundshëm.

5. Rritja e vizitave në galeri dhe përgatitja për studime në Artet Pamore nëpërmjet

moslejimit të emërimeve jo profesionale e pa diplomim përkatës.

Puna e mësuesve në konkurim studentësh & takime me artistë pamorë.

1. Rritja e konkurimit në ngjarje tematike dhe takime me artistë profesionistë duhet

ndryshuar nga gjendja pozitive 50 % në 100 % funksionale..

2. Konkurimi në ngjarje tematike dhe takime me artistë profesionistë arrihet nëpërmjet

emërtimit të mësuesve profesionist nga gjendja aktuale 30 % (5 % me arsimim të lartë)

në totalin 100 % të mundshëm.

3. Rritja e konkurimi në ngjarje tematike dhe takime me artistë profesionistë nëpërmjet

moslejimit të emërimeve joprofesionale e pa diplomim përkatës.

Puna e mësuesve me grupmoshat, statusin social dhe gjininë e nxënësve sipas

diplomimit nuk shfaq probleme ndikuese, janë të përfshirë të gjithë faktorët në proces

me diferenca të papërfillshme.

REKOMANDIMI OBJEKTIVAVE NGA KROSTABULIMI TË DHËNAVE

Programi artit pamor

1. Rritja e procesit mësimor i vizatimit në 2-3 herë java duhet ndryshuar nga gjendja

pozitive 50 % në 100 % funksionale.

2. Procesi mësimor i vizatimit 2-3 herë java arrihet nëpërmjet emërtimit të mësuesve

profesionistë nga gjendja aktuale 30 % (5 % me arsimim të lartë) në totalin 100 % të

mundshëm.

3. Rritja e procesi mësimor i vizatimit 2-3 herë java nëpërmjet moslejimit të emërimeve

joprofesionale e pa diplomim përkatës.


136


Drejtimi shkollës, inspektori artit dhe specialisti Artit Pamor

1. Demokratizimi i shkollës në vlersimin e inspektorit të artit dhe specialistit të Artit

Pamor, nga gjendja aktuale 50 % në 100 % të hapësirës.

2. Demokratizimi i procesit mësimor nëpërmjet emërtimit të mësuesve profesionist nga

gjendja aktuale 30 % (5 % me arsimim të lartë) në totalin 100 % të mundshëm.

3. Demokratizimi i procesit mësimor nëpërmjet moslejimit të emërimeve joprofesionale e pa

diplomim përkatës.

Aktivitetet e shkollës kryer jashtë kohës zyrtare dhe kontakti me Artin Pamor

1. Rritja aktiviteteve jashtëshkollore dhe kontakti me Artin Pamor, nga gjendja aktuale 50

% në 100 % të hapësirës.

2. Aktivizimi jashtëshkollor dhe kontakti me Artin Pamor nëpërmjet emërtimit të mësuesve

profesionist nga gjendja aktuale 30 % (5 % me arsimim të lartë) në totalin 100 % të

mundshëm.

3. Aktivizimi jashtëshkollor dhe kontakti me Artin Pamor nëpërmjet moslejimit të emërimeve

joprofesionale e pa diplomim përkatës.

Elementët formal të edukimit artistik pamor

1. Koncepti mësimor i linjës lidhet në kuptim korrelativ 35 – 40 % me konceptet e formës,

teksturës dhe ngjyrës. Ndërsa 60 – 65 % e funksionimit të procesit mësimor për

efiçencën e tyre duhet arritur nëpërmjet përmirsimit të programit të lëndës, drejtimit

shkollës, emërimit të mësuesit specialist të lëndës, përmirësimit të ambjentit mësimor,

bazës materiale, mbështetjes financiare nga komunitetit dhe angazhimit në aktivitetet

jashtëshkollore. Po e njejti rezultat edhe anasjelltas.

2. Koncepti mësimor i formës lidhet në kuptim korrelativ 80 - 90 % me konceptet e

teksturës dhe ngjyrës. Ndërsa 10 – 20 % e funksionimit të procesit mësimor për

efiçencën e tyre duhet arritur nëpërmjet përmirsimit të programit të lëndës, drejtimit

shkollës, emërimit të mësuesit specialist të lëndës, përmirësimit të ambjentit mësimor,

bazës materiale, mbështetjes financiare nga komunitetit dhe angazhimit në aktivitetet

jashtëshkollore. Po e njejti rezultat edhe anasjelltas.

Konkluzione e kufizime

Në përfundim të sondazhit dhe anketimit të kryer prej grupit të vlerësimit, si edhe

konsulenca e tyre me referencat ligjore në organizimin e pyesorëve, intervistimeve dhe

diskutimeve u dol në përfundim se:

Janë në nivele të pëlqyeshme për nxënësit dhe pedagogët artistë:

o Strukturimi i programit të edukimit pamor në module teoriko-profesional.

o Tekstet teoriko- karakterizuese me normat dhe standardet e edukimit artistik pamor.

o Leksione mbi metodat, modelet, temat, objektivat e llojet e vizatimit.

Janë në nivele joefiçente: Monitorimi i kohështrirjes së realizimit të programit lidhur me kreditet dhe orët

Kushtet dhe dijet e rekrutimit të studentëve “Kandidat për Mësues dhe Edukatorë”.

Kushtet materiale dhe ambienti ku realizohet procesi i edukimit artistik pamor.


137


E veçanta e këtyre rezultateve është se lidhen me realizimin e standardeve të edukimit

artistik pamor, si:



3. Të njohësh rradhën e problemeve të lëndës, simbolet dhe idetë e mundshme në art.




Në gjetjet e analizuara mbi të dhënat ka edhe “Çështje të hapura”, të cilat lidhen me

zhvillimin cilësor të të dhënave mbi “Llojet e vizatimit” të cilat mund të jenë specifik për

ushtrimin akademik edukimit artistik, por që janë të kompleksuar në realizimin nëpërmjet

konceptimit dhe zbatimit të “objektivave profesionale” dhe “elementeve formale” të artit

pamor.

Ndaj mbetet e hapur strukturimi i funksionimit të efiçencës së llojeve të vizatimit

didaktitk, “Vizatim nga natyra”, “Vizatim dekorativ” e “Vizatim tematik”, por pasi të jetë

realizuar problematika e shqyrtuar si thelbësore në këtë studim, i cili synon mbarvajtjen e

punëve programore, materiale dhe profesionale në lëndën e Edukimit Artistik Pamor. Pas

realizimit të detyrave të dala nga ky studim do të jetë i mundur realizimi i një studimi

shkencor mbi rrugët teknike dhe shkencore të trajtimit të këtyre tri lloje vizatimi didaktik,

ndaj dhe pyetsorët do të jenë bazuar mbi eksperiencat profesionale të nxënësve, eksperiencë

që tani për tani është e varfër ose mungon në shumicën e shkollave tona 9-vjeçare.


138


8. REFERENCA

Libra

“Handbook of Qualitative Research”

Kërkimi Cilësor si Bricoleur

– Nelson, Treichler, Grossberg, Weinstein / 1992 & Levi – Strauss /1966.

Simmel: - “Bricolage” përcaktohet si një rast i teorisë sociale, duke lidhur pjesët me të

tërën, duke theksuar marrëdhëniet kuptimplote që veprojnë në situata dhe ambientet

sociale të studiuara.

Nelson 1992: Përshkrimi i metodologjisë së kulturës së studimeve si “bricolage”. Natyra

e saj praktike që përkon me pragmatizmin, strategjinë dhe vetreflektimin. Alternativa

e praktikave kërkimit varet nga pyetjet e shtruara, dhe pyetjet varen nga konteksti i tyre,

në atë që është e vlefshme brenda kontekstit, dhe në atë se çfarë mundet të realizojë

kërkuesi në këtë kuadër.

“Brikolazh është përzjerja e të tëra zanateve në një lloj profesioni të vetes suaj” –

Strauss.

Kjo alternativë trikëndore nuk është thjesht një instrument ose strategji e

vlefshmërisë, por është një alternativë e vlefshmërisë. Kombinimi i metodave të

shumfishta, përvojave materiale, synimet e të ardhmes dhe vëzhgimet në një studim të

vetëm është marrëveshja më e mirë se sa një manovër (strategji) që shton ngurtësinë,

shtrirjen dhe thellësinë në ndonjë kërkim hulumtues. (Flick, 1992).

Qëndrueshmëritë e studimeve cilësore

Carey 1989: - Por qëndrueshmëria e sigurtë (pozitive) në kërkimin cilësor, shkon përtej

“dëshirave të çastit në një destinacion midis shkencës së fortë dhe mësimdhënies të

këndëshme”.

Modelet e kërkimit: Duke bërë të njejtat gjëra ndryshe?

Becker 1986: - Patjetër sëbashku kërkuesit cilësore dhe sasiore “mendojnë se njohin

diçka përreth shoqërisë, e vlefshme për t’ jua treguar të tjerëve, dhe ata përdorin një seri

formash, teknikash dhe konceptesh për të komunikuar idetë dhe zbulimet e tyre. Kërkuesi

cilësor ndryshon prej kërkuesit sasior në pesë mënyra të rëndësishme. Këto pika të

pozicionimit ndryshe në mënyrat e ndryshme nga adresimi i njejtë i problemeve. Ato

marin orientim nga politikat e kërkuesit dhe atij që ka pushtetin për të përcaktuar një

detyrim ligjor korrekt në zgjidhjen e këtyre problemeve.

Përdoruesit e pozitivizmit

Guba 1990: - Këto dy tradita pozitive të shkencës mbështeten në pozicione naive dhe

kritike realiste përsa i përket realitetit dh perceptimit të tij. Në versionin pozitivist është

debatuar se gjendet një realitet tjetër jashtë atyre që janë studiuar, arritur dhe kuptuar,

gjithësesi postpozitivistët argumentojnë që realiteti nuk mundet kurrë të jetë plotësisht i

kuptueshëm, por vetëm i përafërt, i ngjashëm. Postpozitivizmi shtrihet në metoda të

shumllojshme si një mënyrë e zotërimit sa më të madh të mundshëm të realitetit. Në të

njejtën kohë theksi është vendosur në ybulimin dhe verifikimin e teorive. Kriteri i


139


evolimit tradicional, e tillë si vlefshmëria e brendëshme dhe e jashtme, janë nënvizuar

ashtu siç është përdorimi i procedurave cilësore lejohen të strukturojnë analizat

(statistikore). Metodat ndihmëse kompjuterike të analizave që lejojnë rregullisht

përllogaritjet, hedhja në tabela dhe nivelit të ulët statistikor mund të jenë gjithashtu të

përdorëshme.

Miratimi i ndjeshmërisë postmoderne

Vidich, Lzman, Richard: - Përdorimi i sasisë, metodave pozitiviste dhe supozimeve ka

qenë kundërshtuar prej një gjenerate të re të kërkuesve cilësorë të cilët janë ndeshur në

ndjeshmëria postmoderne. Këta kërkues argumentojnë që metodat pozitiviste janë veç

një mënyrë për të treguar një histori rreth shoqërisë ose botës sociale. Ato mund të jenë jo

më të mira ose jo më të këqija se ndonjë metodë tjetër; ato vetëm tregojnë një lloj

ndryshe të historisë.

Duke siguruar përshkrime pjellore.

Becker 1986: - Të pesë pikat që u përshkruan (përdoruesit e pozitivizmit, pëlqyesit e

ndjeshmërisë postmoderne, zotërimi i pikës individuale të shikimit, kontrolli i detyrave në

jetën e përditshme, sigurimi i një përshkrimeve pjellore) reflektojnë angazhime të

metodave të ndryshme të kërkimit, epistomologjive të ndryshme dhe formave e

psqyrimeve të nryshme. Secila traditë pune është orientuar nëpërmjet një kudri të

ndryshëm në stil secila prej tyre ka format klasike dhe të preferuara për të paraqitur,

interpretuar dhe evolim tekstual.

Faza e Modernizimit

Becker (1958/1970) përshkruan përdorimin e pothuaj-satistikave (quasi-

satistikave).

Pjesmarrja vëzhgimeve ka qenë rastësisht grumbulluar në forma të afta standarte

të transformueshme në të dhëna statitikore të pranueshme. Por nevojat e fushës zakonisht

ndalojnë grumbullimin e të dhënave në një formë të tillë për të ndeshur supozimin e

teksteve statistikore, kështu që vëzhguesi merret me atë që është quajtur “quasi-statistik”.

Konkluzionet e tij, ndërkohë padyshim të numerueshme, nuk kërkojnë kualifikim të saktë.

Kriza e Pasqyrimit

Claugh (1992) përpunoi këtë krizë dhe kritikoi ato të cilat mund të argumentonin

format e reja të shkrimit pasqyron një mënyrë të tij:

Ndërkohë shumë sociologë komentojnë në kritikën e vështrimit etnografik duke

shkrojtur se “djathtas poshtë qendrës në ndërrmarje etnografike” (Van Mannen, 1988),

problrmet e shkrimit janë duke u vështruar akoma të ndryshme nga problemet e metodës

të fushës së saj. Kështu zgjidhja e ofruar zakonisht është eksperimentuar në shkrim, kjo

është ndërgjegja rreth shkrimit.

Tekstet për punën teorike me studentët

Edukimi Pamor Figurativ – B. Kapllani

Art Kontakt – B. Kapllani


140


Dokumente

Kurrikulat Amerikane për Edukimin Pamor Artistik në të gjitha moshat e nivelet e edukimit.

Konferenca Ndërkombëtare

Konferenca – “Ditët Informative të Tempusit”

Konference Kombetare

Konferenca “Montesori”

Artikuj

“Faktorët ndikues të pjesmarrjes së mësuesve në veprimtari profesionale të nxënit”,

Kitty Kwakman, Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003 fq. 149-

170,

Hoyle & John,1995, p. 17

Bibliografi

Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature,

Gwendolyn Reece / April 9, 2002:

Baron, J.B. (1987). Evaluating Thinking Skills in the Classroom. In Baron, J.B. & Sternberg,

R.J. (Eds.), Teaching Thinking Skills: Theory and Practice (pp. 221-247). New York:

W.H.Freeman & Company.

Bloom, B.S. (Ed.). (1956). Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of

Educational Goals. Handbook I: Cognitive Domain. New York: David McKay Company,

Inc.

DeBono, E. (1971). New Think: The Use of Lateral Thinking in the Generation of New

Ideas. New York: Avon Books.

Dewey, J. (1933). How We Think: A Restatement of the Relation of Reflective Thinking to

the Educative Process. Boston: D.C. Heath & Company.

Ennis, R.H. (1961). Assumption-Finding. In O. Smith & Ennis, R.H. (Eds.), Language and

Concept in Education (pp. 161-178). Chicago: Rand McNally & Company.

Ennis, R.H. (1989). Critical Thinking and Subject Specificity: Clarification and Needed

Research. Educational Researcher, 18(3), 4-10.

Ennis, R.H. (1987). A Taxonomy of Critical Thinking Dispositions and Abilities. In

Baron, J.B. & Sternberg, R.J. (Eds.), Teaching Thinking Skills: Theory and Practice (pp. 9-

26). New York: W.H. Freeman & Company.

Halpern, D.F. (1993). Assessing the Effectiveness of Critical-Thinking Instruction. The

Journal of General Education, 42(4), 238-254.

Kennedy, M. (1991). Policy Issues in Teaching Education. Phi Delta Kappan, 72(9), 661-666.

McPeck, J.E. (1981). Critical Thinking and Education. New York: St. Martin’s Press.

Nickerson, R.S. (1987). Why Teach Thinking? In Baron, J.B. & Sternberg, R.J. (Eds.),

Teaching Thinking Skills: Theory and Practice (pp. 27-37). New York: W.H.Freeman &

Company.


141


Paul, R.W. (1993). Critical Thinking: What Every Person Needs to Survive in a Rapidly

Changing World. Santa Rosa, CA: Foundation for Critical Thinking.

Perkins, D.N. (1987). Thinking Frames: An Integrative Perspective on Teaching Cognitive

Skills. In Baron, J.B. & Sternberg, R.J. (Eds.), Teaching Thinking Skills: Theory and Practice

(pp. 41-61). New York: W.H. Freeman & Company.

Reich, R. (1992). The Work of Nations. New York: Vintage Press.

Schrag, F. (1988). Thinking in School and Society. New York: Routledge.

Pasqyrime të tjera të mëparshme:

“ A Sociology of Education”– Ronald G.Corwin – NY/1965

“Curriculum Planning” – J. Galen Saylor & Wlliam M. Alexander – NY, London/1966

“A Decade of Transition in Europian Higher Education” – Per Nyborg / Tiranë Seminar 7-8

November 2002

“Ligji Për Arsimin e Lartë në Republikën e Shqipërisë” / ligji Nr. 9741, datë 21.5.2007.

“Plani Mësimor i Degës Cikli Fillor & Parashkollor 2008-2011”

Literatura referuar

Communication From The Commission Europe 2020 / A Strategy For Smart, Sustainable

And Inclusive Growth / Brussels, 3.3.2010 (faqe I, II)- fq.3 - 10) - 11) - 16-17

Critical Thinking and Transferability: A Review of the Literature, / Gwendolyn Reece / April

9, 2002 fq.4 – 12

Kurrikulat e Departamentit të Edukimit SHBA, dhe Programet e Edukimit Pamor Edukativ të

aprovuara nga MASH

“Faktorët ndikues të pjesmarrjes së mësuesve në veprimtari profesionale të nxënit”, Kitty

Kwakman, Revista – Teaching and Teacher Education - nr. 19/2003 fq. 149-170,

Hoyle & John,1995, p. 17

Viktor Lowenfeld - Lowenfeld, V. (1957). Creative and mental growth (3rd ed.). New York:

Macmillan.

Kurt Wolf “Sociologjia e Georg Simmel” 1950/fq. 287. G. Corvin 1965 / “A Sociology of Education” Ronald / fq. 131- 132

J.G. Saylor & W.M. Alexander “The Challenge of our Times” – Modern Education and

Human Values (Pittsburgh 1950) Oliver Franks, në “Curriculum Planing of Modern Schools”

1966 /. fq.46

Gerber, S. A., & Fedorenko, J. (2006). Building collaborative partnerships. In Reaching and

teaching students with special needs through art (B. L. Gerber & D. M. Guay, Eds.). Reston,

VA: NAEA. Smith, S. L. (1979). No easy answers: The learning disabled child at home and at school.

New York: Bantam.

Lab School (2011). The Lab School of Washington: The power of art. Retrieved February 17,

2011 from www.labschool.org/content/powerart.

http://www.labschool.org/content/powerart


142


9. ANEKSET GRAFIKE

FIGURAT Figura 1 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor. Interesimi ndaj EAP.


143


TABELAT Tabela 1 - Pasaporta instrumentit

Var

iab

le

Po

siti

on

Lab

el

Mea

sure

men

t

Lev

el

Ro

le

Co

lum

n W

idth

Ali

gnm

ent

Pri

nt

Fo

rmat

Wri

te F

orm

at

ID 1 Numur Nominal Input 18 Left A11 A11

Gjinia 2 Gjini Nominal Input 6 Left F8 F8

Klasa 3 Kë Nivel Scale Input 8 Left F11 F11

StatusNx 4 Social-Civil i Familjes Ordinal Input 13 Right F8 F8

Mosha 5 Sa vite Scale Input 6 Left F1 F1

GrupMosha 6 Grup Moshat Scale Input 8 Left F9 F9

MësuesLënde 7 Diplomimi Mesuesit Ordinal Input 24 Left F31 F31

Specialiteti 8 Emërtimi Diplomës Nominal Input 27 Left A8 A8

P1 9 PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor? Scale Input 8 Right F8 F8 P2 10 2.Sa minuta afërsisht është një orë mësimore e lëndës artistike? Scale Input 8 Right F8 F8

P4 11 3.Sa kohë zgjat procesi mësimor në klasë. Mundet një nxënës t’i marrë mësimet në një vit shkollor apo në një pjesë të vitit? Scale Input 8 Right F8 F8

P5 12 4.Cila nga shprehjet në vazhdim, nëse qëndron, përshkruan saktësisht mënyrën që mësuat Artin Pamor në shkollë këtë vit mësimor? Scale Input 8 Right F8 F8

P6 13 a.Arti Pamor mësohet si pjesë e ilustrimit figurativ në lëndën Gjuhë e Huaj? Scale Input 8 Right F8 F8

P7 14 b.Aktivitetet dhe mësimet e Artit Pamor integrohen me lëndët e tjera të planit mësimor? Scale Input 8 Right F8 F8

P8 15 c.Arti Pamor zhvillohet si lëndë e veçantë? Scale Input 8 Right F8 F8

P9 16 d.Lëndë tjetër Arti Pamor zhvillohet (Specifikoje) Scale Input 8 Right F8 F8

P10 17 5.Ju lutem përgjigjuni pyetjeve në vazhdim lidhur me programin e Artit Pamor dhe personelin e arteve në shkollën tuaj, këtë vit shkollor? Scale Input 8 Right F8 F8

P11 18 a.Është përfshirë edukimi artit pamor në ndonjë projekt të shprehur ose synim të shkollës (planet vjetore, plane vlerësimi të shkollës)? Scale Input 8 Right F8 F8

P12 19 6.Sa të mjaftueshëm janë klasifikimet në vijim për mbështetjen e mësimdhënies të Artit Pamor në shkollë? Scale Input 8 Right F8 F8

P13 20 d.Koha e mësimdhënies për lëndën Art Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8 P14 21 g.Interesi ose kërkesa e studentit për Art Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P15 22 7.Gjatë vitit shkollor 2010-11, cili nga llojet e mësimdhënies ose orë mësimore të Artit Pamor në vijim u realizuan gjatë kohës së programuar? Scale Input 8 Right F8 F8

P16 23 a.Vizatim nga Natyra? Scale Input 8 Right F8 F8

P17 24 b.Vizatim Dekorativ? Scale Input 8 Right F8 F8

P18 25 c.Vizatim Tematik? Scale Input 8 Right F8 F8

P19 26 d.Analizë Arti? Scale Input 8 Right F8 F8

P20 27 DREJTIMI SHKOLLES. 8.Drejtuesi i shkollës përcjell vlerësime për mësuesin specialist në Artin Pamore, nëse ka, po në të njejtën frymë që

vlerëson mësuesit e tjerë të planit mësimor?

Scale Input 8 Right F8 F8


P23 29 d.Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me vlersimin që bën për programet e tjera mësimore? Scale Input 8 Right F8 F8

P24 30 10.Ju lutem trego nëse nismat tuaja në vijim janë nënvlerësuar aktualisht në shkollën tuaj? Scale Input 8 Right F8 F8

P25 31 a.Zgjerimi i planit mësimor të artit pamor? Scale Input 8 Right F8 F8 P26 32 b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)? Scale Input 8 Right F8 F8

P27 33 c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P28 34 d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës, paisjet)? Scale Input 8 Right F8 F8

P29 35 e.Trajtimi financiar i veçantë për specialistët mësues të Artit Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P30 36 f.Rizgjerimi i bashkëpunimit me veprimtaritë e komunitetit për mbështetjen e specialistëve të Artit Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P31 37 11.Sigurimi informacionit në vijim për ngjarjet artistike të studentëve (ekspozita, konkurime), në vitin shkollor 2010-11. (nëse nuk ka = 0) Scale Input 8 Right F8.1 F8.1

P32 38 b.Sa nga këto veprimtari artistike pamore u përkujdes drejtuesi i shkollës? Scale Input 8 Right F8 F8

P33 39 INSPEKTORI ARTIT - 12.TJu lutem përgjigjuni pyetjeve në vazhdim lidhur me programin e Artit Pamor dhe personelin e arteve në shkollën

tuaj, këtë vit shkollor?


P34 40 e.Ka në rajonin tuaj një kordinator plani mësimori, i cili shfaq përgjegjësi për planifikimin dhe mësimin e programeve të ofruara në artet pamore? Scale Input 8 Right F8 F8

P35 41 SPECIALISTI ARTIT - 13.Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike? Scale Input 8 Right F8 F8 P36 42 14.Mësuesi specialist i Artit Pamor, nëse ka, ofron informacione për aspekte të arteve në programin e edukimit? Scale Input 8 Right F8 F8

P37 43 a.Mbështet Personelin Mësimor? Scale Input 8 Right F8 F8

P38 44 b.Ofron Programe? Scale Input 8 Right F8 F8

P39 45 c.Menaxhon fondet e arteve? Scale Input 8 Right F8 F8


P41 47 d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës, ose këshilla drejtuese? Scale Input 8 Right F8 F8


P43 49 e, - Numri i specialistëve mësuesë të Artit Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P44 50 17.Cili vit shkollor në vazhdim jeni duke dhënë mësim në shkollën tuaj? Scale Input 8 Right F8 F8

P45 51 MJETE BAZA FINANCIARE - 18.Cila nga shprehjet e mëposhtme përshkruan më mirë hapësirën e përdorur për mësimin e lëndës në shkollën

tuaj këtë vit shkollor? (Rretho një numur për secilin subjekt mësimor.)


P46 52 19.Sa të mjaftueshëm janë klasifikimet në vijim për mbështetjen e mësimdhënies të Artit Pamor në shkollë? Scale Input 8 Right F8 F8 P47 53 a. Financimi? Scale Input 8 Right F8 F8

P48 54 b.- Lehtësitë (kabineti, akumulimi, ekspozimi)? Scale Input 8 Right F8 F8

P49 55 c.- Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës? Scale Input 8 Right F8 F8

P50 56 20.Për secilin program ose aktivitet që lidhet me edukimin Artistik Pamor shëno poshtë: Në ndarjen A, poho nëse në shkollën tuaj u mbështet

secili program ose aktivitet gjatë vitit. Në ndarjen B, poho gjithë burimet që janë përdorur për financimin e pro


P51 57 a.Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të shkollës? Scale Input 8 Right F8 F8

P52 58 b.Nga kontaktet me artistë pamor për ekspozita dhe biseda me nxënësit në shkollë. Ka sponsorizime zyrtare, lokale dhe biznesi? Scale Input 8 Right F8 F8

P53 59 c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese? Scale Input 8 Right F8 F8

P54 60 d.Nga udhëtime për ekspozime me punime të studentëve. Ka mbështetje lokale, shkollore dhe nga biznesi? Scale Input 8 Right F8 F8

P55 61 21.Në vitin shkollor 2010-11 ka pranuar shkolla juaj llojet e mbështetje monetare dhe jo-monetare në vijim nga burime të jashtme, duke përfshirë

grupe prindërish dhe bisnesmenë lokal, për lëndën e edukimit artistik pamor në shkollë?


P56 62 a.Mbështetja e planit mësimor ose mësimdhënies? Scale Input 8 Right F8 F8

P57 63 b.Materialet (pajisjet, mjetete, veglat)? Scale Input 8 Right F8 F8

P58 64 c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)? Scale Input 8 Right F8 F8

P59 65 d.Nënshkrimi fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P60 66 e.Mbështetje të tjera monetare ose jo-monetare? Scale Input 8 Right F8 F8

P61 67 INSTITUCIONET E ARTIT - 22.Ka rajoni juaj një program drejtimi të shkruar në lëndën që mësuesi juaj supozohet ta zbatojë? Scale Input 8 Right F8 F8

P62 68 23.Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor kanë studjuar në shkollën tuaj? Scale Input 8 Right F8 F8

P63 69 AKTIVITETE JASHT SHKOLLORE - 24.Ju lutem përgjigjuni pyetjeve në vazhdim lidhur me programin e Artit Pamor dhe personelin e arteve

në shkollën tuaj, këtë vit shkollor?


P64 70 c.- Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore? Scale Input 8 Right F8 F8

P65 71 25.A siguron aktualisht shkolla juaj vazhdimin e aktiviteteve mësimore të Artit Pamor jashtë kohës në auditor? (Kreditet) Scale Input 8 Right F8 F8

P66 72 a.Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese) Scale Input 8 Right F8 F8 P67 73 b.Mësim individual ose me grupe të vogla Scale Input 8 Right F8 F8

P68 74 c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve Scale Input 8 Right F8 F8

P69 75 d.Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita Scale Input 8 Right F8 F8


P71 77 f.- Zhvillimi profesional i Artit Pamor nga mësuesit artist Scale Input 8 Right F8 F8

P72 78 27.Sigurimi informacionit në vijim për ngjarjet artistike të studentëve (ekspozita, konkurime), në vitin shkollor 2010-11. (nëse nuk ka = 0) Scale Input 8 Right F8 F8

P73 79 a.Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11? Scale Input 8 Right F8 F8

P74 80 KONTAKT ME ARTIN PAMOR - 28.Sa të mjaftueshëm janë klasifikimet në vijim për mbështetjen e mësimdhënies të Artit Pamor në shkollë? Scale Input 8 Right F8 F8

P75 81 h.- Mbështetja e burimit artistik ose komunitetit Scale Input 8 Right F8 F8

P76 82 29.Në 12 muajt e fundit janë zhvilluar nga shkolla/rajoni veprimtari profesionale Arti Pamor në vijim, për mësuesit e Artit Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P77 83 a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë Scale Input 8 Right F8 F8 P78 84 b.Seminare ose konferenca shkolle mbi artin pamor Scale Input 8 Right F8 F8

P79 85 c.Seminare e konferenca jashtë vendit Scale Input 8 Right F8 F8

P80 86 30.A ka realizuar shkolla juaj, në vitin shkollor 2010-11, takime ose bashkëpunime me artistët pamor dhe titullarë edukimi artistik për të

mbështetur synimet e edukimit artistik pamor në shkollë?


P81 87 a.Mjeshtra dhe individualitete të Artit Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P82 88 b.Organizma kulturore ose komuniteti (komunitet piktorësh e skulptorësh)? Scale Input 8 Right F8 F8

P83 89 c.Museume e Galeri Arti Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

P84 90 d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? Scale Input 8 Right F8 F8

P85 91 e.Komunitetin shkollor të Arteve Pamore? Scale Input 8 Right F8 F8

P86 92 f.Shkolla dhe Akademi Arti Pamor? Scale Input 8 Right F8 F8

Variables in the working file


144


Tabela 2 - Koha e shpenzuar STATISTIKA mbi kohën e shpenzuar dhe efiçencën e saj



3.Sa kohë zgjat procesi mësimor në klasë. Mundet një nxënës t’i marrë mësimet në një vit shkollor apo në një pjesë të vitit?



N Valid 61 61 61 61 61

Missing 0 0 0 0 0 Mean 2.30 2.31 2.31 2.31 2.31 Median 2.00 2.00 2.00 2.00 2.00 Mode 2 2 2 2 2 Std. Deviation .641 .620 .620 .620 .620 Skewness -.354 -.319 -.319 -.319 -.319 Std. Error of Skewness

.306 .306 .306 .306 .306

Kurtosis -.649 -.606 -.606 -.606 -.606 Std. Error of Kurtosis

.604 .604 .604 .604 .604

Minimum 1 1 1 1 1 Maximum 3 3 3 3 3

Tabela 3 - Koha në raste, orë, semestër dhe vit shkollor

PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?

Frequency Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid Tre deri katër herë Java 6 9.8 9.8 9.8

Më tepër se dy herë Java 31 50.8 50.8 60.7

Asnjëherë ose një herë Java 24 39.3 39.3 100.0

Total 61 100.0 100.0


Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid 60 min 5 8.2 8.2 8.2

40 min 32 52.5 52.5 60.7

15 min 24 39.3 39.3 100.0

Total 61 100.0 100.0

3.Sa kohë zgjat procesi mësimor në klasë. Mundet të merren mësimet në një vit shkollor apo në një pjesë të vitit?


Valid Në vit mësimor 5 8.2 8.2 8.2

Një semestër 32 52.5 52.5 60.7

Shumë Javë 24 39.3 39.3 100.0

Total 61 100.0 100.0



Valid Tepër Mjaftueshëm 5 8.2 8.2 8.2

Disi Mjaftueshëm 32 52.5 52.5 60.7

Jo Mjaftueshëm 24 39.3 39.3 100.0

Total 61 100.0 100.0





Jo Mjaftueshëm 24 39.3 39.3 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 4 - Pyetjet e programit

Statistika - Pyetjet e Programit

N Valid 61

Missing 0 Mean .2623 Median .0000 Mode .00 Std. Deviation .79376 Skewness 3.003 Std. Error of Skewness .306 Kurtosis 7.733 Std. Error of Kurtosis .604 Minimum .00 Maximum 3.00

Pyetjet e Programit


Valid .00 54 88.5 88.5 88.5

1.00 2 3.3 3.3 91.8

2.00 1 1.6 1.6 93.4

3.00 4 6.6 6.6 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 5 - Efiçenca kohës shfrytëzuar

Statistika – Programit Art Pamor

N Valid 61

Missing 0 Mean 1.2131 Median 2.0000 Mode 2.00 Std. Deviation .98514 Skewness -.447 Std. Error of Skewness .306 Kurtosis -1.862 Std. Error of Kurtosis .604 Minimum .00 Maximum 2.00

Programi Artit Pamor


Valid .00 24 39.3 39.3 39.3

2.00 37 60.7 60.7 100.0

Total 61 100.0 100.0


145


Tabela 6 - Probleme të Artit Pamor STATISTIKA mbi problemet e Programit Artit Pamor

a.Arti Pamor mësohet

si pjesë e ilustrimit

figurativ në lëndën

Gjuhë e Huaj?

b.Aktivitetet dhe mësimet e

Artit Pamor integrohen me

lëndët e tjera të planit

mësimor?

c.Arti Pamor

zhvillohet si

lëndë e veçantë?

d.Lëndë tjetër Arti

Pamor zhvillohet

(Specifikoje)

a.Është përfshirë edukimi artit

pamor në ndonjë projekt të

shprehur ose synim të shkollës

(planet vjetore, plane vlerësimi të shkollës)?

a.Vizatim

nga Natyra?

b.Vizatim

Dekorativ?

c.Vizatim

Tematik?

d.Analizë

Arti?

N Valid 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Missing 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mean 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49

Median 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00

Mode 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Std. Deviation .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504

Skewness .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 Std. Error of

Skewness

.306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306

Kurtosis -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068

Std. Error of

Kurtosis

.604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604

Minimum 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Maximum 2 2 2 2 2 2 2 2 2

Tabela 6/1 - Shkalla e vlerësimit të problemeve të programit Art Pamor a.Arti Pamor mësohet si pjesë e ilustrimit figurativ në lëndën Gjuhë e Huaj? b.Aktivitetet dhe mësimet e Artit Pamor integrohen me lëndët e tjera të planit mësimor? c.Arti Pamor zhvillohet si lëndë e veçantë? d.Lëndë tjetër Arti Pamor zhvillohet (Specifikoje) a.Është përfshirë edukimi artit pamor në ndonjë projekt të shprehur ose synim të shkollës (planet vjetore, plane vlerësimi të shkollës)? a.Vizatim nga Natyra? b.Vizatim Dekorativ? c.Vizatim Tematik? d.Analizë Arti?


Valid Po 31 50.8 50.8 50.8

Jo 30 49.2 49.2 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 7 - Drejtimi i shkollës

Statistika – DREJTIMI I SHKOLLëS

DREJTIMI SHKOLLES. 8.Drejtuesi i shkollës përcjell vlerësime për mësuesin specialist në Artin Pamore, nëse ka, po në të njejtën frymë që vlerëson mësuesit e tjerë të planit mësimor?

9.Ju lutem përgjigjuni pyetjeve në vazhdim lidhur me programin e Artit Pamor dhe personelin e arteve në shkollën tuaj, këtë vit shkollor?

d.Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me vlersimin që bën për programet e tjera mësimore?

a.Zgjerimi i planit mësimor të artit pamor?



d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës, paisjet)?

e.Trajtimi financiar i veçantë për specialistët mësues të Artit Pamor?

f.Rizgjerimi i bashkëpunimit me veprimtaritë e komunitetit për mbështetjen e specialistëve të Artit Pamor?

b.Sa nga këto veprimtari artistike pamore u përkujdes drejtuesi i shkollës?

e.Ka në rajonin tuaj një kordinator plani mësimori, i cili shfaq përgjegjësi për planifikimin dhe mësimin e programeve të ofruara në artet pamore?

N Valid 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Missing 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Mean 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 Median 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 Mode 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Std. Deviation .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 Skewness .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 Std. Error of Skewness

.306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306

Kurtosis -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 Std. Error of Kurtosis

.604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604

Minimum 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Maximum 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

DREJTIMI SHKOLLES.


Valid Po 31 50.8 50.8 50.8

Jo 30 49.2 49.2 100.0

Total 61 100.0 100.0


146


Tabela 8 - Specialisti Artit Pamor

Statistics SPECIALISTI ARTIT - 13.Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike?

N Valid 61

Missing 0 Mean 2.33 Median 2.00 Mode 2 Std. Deviation .569 Skewness -.119 Std. Error of Skewness .306 Kurtosis -.626 Std. Error of Kurtosis .604 Minimum 1 Maximum 3

SPECIALISTI ARTIT - 13.Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike?


Valid Specialist Arti Pamor 3 4.9 4.9 4.9

Krijues Vullnetar 35 57.4 57.4 62.3

Jashtë profilit 23 37.7 37.7 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 9 - Mbështetja, menaxhimi dhe profesionalizmi i mësuesit Artit Pamor

STATISTIKA – Mbështetja, Menaxhimi dhe Profesionalizmi i Mësuesit Artit Pamor

a.Mbështet Personelin

Mësimor? b.Ofron Programe? c.Menaxhon fondet e arteve?

d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe

vlerësimi të shkollës, ose këshilla drejtuese?

N Valid 61 61 61 61

Missing 0 0 0 0 Mean 1.49 1.49 1.49 1.49 Median 1.00 1.00 1.00 1.00 Mode 1 1 1 1 Std. Deviation .504 .504 .504 .504 Skewness .034 .034 .034 .034 Std. Error of Skewness .306 .306 .306 .306 Kurtosis -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 Std. Error of Kurtosis .604 .604 .604 .604 Minimum 1 1 1 1 Maximum 2 2 2 2

Mbështetja dhe Menaxhimi

Frequency Percent Valid

Percent Cumulative

Percent

Valid Po 31 50.8 50.8 50.8

Jo 30 49.2 49.2 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 10 - Anketimi i mësuesve të lëndës Art Pamor

Statistica e Mësuesve Edukim Artit Pamor të Anketuar

e, - Numri i specialistëve mësuesë të Artit Pamor?

17.Cili vit shkollor në vazhdim jeni duke dhënë mësim në shkollën tuaj?

N Valid 61 61

Missing 0 0 Mean 2.33 2.33 Median 2.00 2.00 Mode 2 2 Std. Deviation .569 .569 Skewness -.119 -.119 Std. Error of Skewness .306 .306 Kurtosis -.626 -.626 Std. Error of Kurtosis .604 .604 Minimum 1 1 Maximum 3 3

e, - Numri i specialistëve mësuesë të Artit Pamor?




Jo Mjaftueshëm 23 37.7 37.7 100.0

Total 61 100.0 100.0

17.Cili vit shkollor në vazhdim jeni duke dhënë mësim në shkollën tuaj?


Valid Kl. 10 deri Kl. 12 3 4.9 4.9 4.9

Kl. 6 deri Kl. 9 35 57.4 57.4 62.3

PSHK deri Kl. 5 23 37.7 37.7 100.0

Total 61 100.0 100.0


147


Tabela nr. 11 Tabela 11 - Statistika përshkruese - Planifikimi Art Pamor

Descriptive Statistics – Program Art Pamor

Mean Std. Deviation N

Koha e Programuar Art Pamor 1.8197 1.45497 61 Koha Shfrytëzuar Art Pamor 1.2131 .98514 61 Problemet e Artit Pamor 9.0000 .00000 61 Drejtimi i Artit Pamor .0000 .00000 61 Baza Financiare e Artit Pamor .3443 1.52627 61

Table 11/1 - Korrelacioni i faktorëve në programin Art Pamor

Correlations – Program Art Pamor

Koha e Programuar

Art Pamor Koha Shfrytëzuar Art

Pamor Problemet e Artit

Pamor Drejtimi i Artit Pamor Baza Financiare e

Artit Pamor

Koha e Programuar Art Pamor Pearson Correlation 1 .992** .a .a .186

Sig. (2-tailed) .000 . . .151

N 61 61 61 61 61

Koha Shfrytëzuar Art Pamor Pearson Correlation .992** 1 .a .a .183

Sig. (2-tailed) .000 . . .158

N 61 61 61 61 61

Problemet e Artit Pamor Pearson Correlation .a .a .a .a .a

Sig. (2-tailed) . . . .

N 61 61 61 61 61

Drejtimi i Artit Pamor Pearson Correlation .a .a .a .a .a

Sig. (2-tailed) . . . .

N 61 61 61 61 61

Baza Financiare e Artit Pamor Pearson Correlation .186 .183 .a .a 1

Sig. (2-tailed) .151 .158 . .

N 61 61 61 61 61

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). a. Cannot be computed because at least one of the variables is constant.

Tabela 12 - Mjetet financiare dhe ndihma materiale

Descriptive Statistics – Mjetet Financiare

N Minimum Maximum Mean

Std. Deviation Variance Skewness Kurtosis

Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Std. Error Statistic Std. Error

MJETE BAZA FINANCIARE - 18.Cila nga shprehjet e mëposhtme përshkruan më mirë hapësirën e përdorur për mësimin e lëndës në shkollën tuaj këtë vit shkollor? (Rretho një numur për secilin subjekt mësimor.)

61 3 3 3.00 .000 .000 . . . .

a. Financimi? 61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604 b.- Lehtësitë (kabineti, akumulimi, ekspozimi)? 61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604 c.- Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës? 61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604 a.Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të shkollës?

61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604

b.Nga kontaktet me artistë pamor për ekspozita dhe biseda me nxënësit në shkollë. Ka sponsorizime zyrtare, lokale dhe biznesi?

61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604

c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese?

61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604

d.Nga udhëtime për ekspozime me punime të studentëve. Ka mbështetje lokale, shkollore dhe nga biznesi?

61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604

a.Mbështetja e planit mësimor ose mësimdhënies? 61 1 2 1.49 .504 .254 .034 .306 -2.068 .604 b.Materialet (pajisjet, mjetete, veglat)? 61 1 2 1.49 .504 .254 .034 .306 -2.068 .604 c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)? 61 1 2 1.49 .504 .254 .034 .306 -2.068 .604 d.Nënshkrimi fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor? 61 1 2 1.49 .504 .254 .034 .306 -2.068 .604 e.Mbështetje të tjera monetare ose jo-monetare? 61 1 2 1.49 .504 .254 .034 .306 -2.068 .604 Valid N (listwise) 61

ë. Descriptive Statistics – Mjetet Financiare


a. Financimi? 2.33 .569 61 b.- Lehtësitë (kabineti, akumulimi, ekspozimi)? 2.33 .569 61 c.- Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës? 2.33 .569 61 a.Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të shkollës?

2.33 .569 61


2.33 .569 61


2.33 .569 61


2.33 .569 61

a.Mbështetja e planit mësimor ose mësimdhënies? 1.49 .504 61 b.Materialet (pajisjet, mjetete, veglat)? 1.49 .504 61 c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)? 1.49 .504 61 d.Nënshkrimi fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor? 1.49 .504 61 e.Mbështetje të tjera monetare ose jo-monetare? 1.49 .504 61


148


Tabela 13 Tabela 13 - Korrelacioni i mjeteve financiare dhe mbështetja

Correlations

a. Financimi?



a.Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të shkollës?









a. Financimi? Pearson Correlation

1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000 .000

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

a.Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të shkollës?

Pearson Correlation

1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000

.000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1 .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000

.000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

.532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

.000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

.532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

.000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

.532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

.000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

.532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000**

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

.000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61


Pearson Correlation

.532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1

Sig. (2-tailed)

.000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).


149


Tabela 13/1 - Konfidenca intervale e korrelacionit Correlations

a.

Financimi?

b.-

Lehtësitë (kabineti,

akumulimi,

ekspozimi)?

c.- Materiale

t, pajisjet, mjetet dhe

veglat e punës?

a.Nga

Inspektori Artit

kordinator i

vlersimit të mësimdhënie

s në Art

Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë

financiare të shkollës?

b.Nga kontaktet

me artistë pamor për ekspozita

dhe biseda me nxënësit në shkollë.

Ka sponsorizim

e zyrtare,

lokale dhe biznesi?

c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti.

Ka ndihma institucionale

dhe

vetëorganizuese?

d.Nga udhëtime

për ekspozime

me

punime të studentëv

e. Ka

mbështetje lokale, shkollore

dhe nga biznesi?

a.Mbështetja e planit mësimor

ose

mësimdhënies?

b.Materialet (pajisjet,

mjetete, veglat)?

c.Lehtësira

pë ngjarje artistike pamore

(ekspozime)?

d.Nënshkri

mi fondeve financiare

(të

përdorshme në ndonjë aktivitet

artistik pamor?

e.Mbështetje të tjera monetare

ose jo-monetare?

a. Financimi? Pearson Correlation 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .086 .086 .086 .086 .086

95% Confidence Interval

Lower

1 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 .358 .358 .358 .358 .358

Upper

1 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 .695 .695 .695 .695 .695

b.- Lehtësitë (kabineti,

akumulimi, ekspozimi)?

Pearson Correlation 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error .000 0 .000 .000 .000 .000 .000 .086 .086 .086 .086 .086

95%

Confidence Interval

Lowe

r

1.000 1 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 .358 .358 .358 .358 .358

Uppe

r

1.000 1 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 .695 .695 .695 .695 .695

c.- Materialet,

pajisjet, mjetet dhe veglat e punës?

Pearson Correlation 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error .000 .000 0 .000 .000 .000 .000 .086 .086 .086 .086 .086


Lower

1.000 1.000 1 1.000 1.000 1.000 1.000 .358 .358 .358 .358 .358

Upper

1.000 1.000 1 1.000 1.000 1.000 1.000 .695 .695 .695 .695 .695

a.Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të

mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje

dhe ndihmë financiare të shkollës?

Pearson Correlation 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error .000 .000 .000 0 .000 .000 .000 .086 .086 .086 .086 .086

95% Confidenc

e Interval

Lower

1.000 1.000 1.000 1 1.000 1.000 1.000 .358 .358 .358 .358 .358

Upper

1.000 1.000 1.000 1 1.000 1.000 1.000 .695 .695 .695 .695 .695

b.Nga kontaktet me artistë pamor për

ekspozita dhe biseda me nxënësit në

shkollë. Ka sponsorizime zyrtare, lokale

dhe biznesi?

Pearson Correlation 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error .000 .000 .000 .000 0 .000 .000 .086 .086 .086 .086 .086

95% Confidenc

e Interval

Lower

1.000 1.000 1.000 1.000 1 1.000 1.000 .358 .358 .358 .358 .358

Upper

1.000 1.000 1.000 1.000 1 1.000 1.000 .695 .695 .695 .695 .695

c.Nga udhëtime e vizita në galeri

ose muze arti. Ka ndihma institucionale

dhe vetëorganizuese?

Pearson Correlation 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000** .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 0 .000 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error .000 .000 .000 .000 .000 0 .000 .086 .086 .086 .086 .086

95%

Confidence Interval

Lowe

r

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1 1.000 .358 .358 .358 .358 .358

Uppe

r

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1 1.000 .695 .695 .695 .695 .695

d.Nga udhëtime

për ekspozime me punime të studentëve. Ka

mbështetje lokale, shkollore dhe nga

biznesi?

Pearson Correlation 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1 .532** .532** .532** .532** .532**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 .000 0 .000 .000 .000 .000 .000

Std. Error .000 .000 .000 .000 .000 .000 0 .086 .086 .086 .086 .086


Lower

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1 .358 .358 .358 .358 .358

Upper

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1 .695 .695 .695 .695 .695

a.Mbështetja e planit mësimor ose

mësimdhënies?

Pearson Correlation .532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1 1.000** 1.000** 1.000** 1.000**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 0 .000 .000 .000 .000

Std. Error .086 .086 .086 .086 .086 .086 .086 0 .000 .000 .000 .000

95% Confidenc

e Interval

Lower

.358 .358 .358 .358 .358 .358 .358 1 1.000 1.000 1.000 1.000

Upper

.695 .695 .695 .695 .695 .695 .695 1 1.000 1.000 1.000 1.000

b.Materialet (pajisjet,

mjetete, veglat)?

Pearson Correlation .532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1 1.000** 1.000** 1.000**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 0 .000 .000 .000

Std. Error .086 .086 .086 .086 .086 .086 .086 .000 0 .000 .000 .000

95%

Confidence Interval

Lowe

r

.358 .358 .358 .358 .358 .358 .358 1.000 1 1.000 1.000 1.000

Uppe

r

.695 .695 .695 .695 .695 .695 .695 1.000 1 1.000 1.000 1.000

c.Lehtësira pë

ngjarje artistike pamore (ekspozime)?

Pearson Correlation .532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1.000** 1 1.000** 1.000**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 0 .000 .000

Std. Error .086 .086 .086 .086 .086 .086 .086 .000 .000 0 .000 .000


Lower

.358 .358 .358 .358 .358 .358 .358 1.000 1.000 1 1.000 1.000

Upper

.695 .695 .695 .695 .695 .695 .695 1.000 1.000 1 1.000 1.000

d.Nënshkrimi fondeve financiare (të

përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor?

Pearson Correlation .532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1.000** 1.000** 1 1.000**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 0 .000

Std. Error .086 .086 .086 .086 .086 .086 .086 .000 .000 .000 0 .000

95% Confidenc

e Interval

Lower

.358 .358 .358 .358 .358 .358 .358 1.000 1.000 1.000 1 1.000

Upper

.695 .695 .695 .695 .695 .695 .695 1.000 1.000 1.000 1 1.000


ose jo-monetare?

Pearson Correlation .532** .532** .532** .532** .532** .532** .532** 1.000** 1.000** 1.000** 1.000** 1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000

N 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Bootstrapa

Bias .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 .000 0

Std. Error .086 .086 .086 .086 .086 .086 .086 .000 .000 .000 .000 0

95%

Confidence Interval

Lowe

r

.358 .358 .358 .358 .358 .358 .358 1.000 1.000 1.000 1.000 1

Upper

.695 .695 .695 .695 .695 .695 .695 1.000 1.000 1.000 1.000 1


a. Unless otherwise noted, bootstrap results are based on 1000 stratified bootstrap samples


150


Tabela 13/2 – Ndarja statistikore

Statistics

MJETE BAZA

FINANCIARE -

18.Cila nga shprehjet e mëposhtme përshkruan

më mirë hapësirën e

përdorur për

mësimin e lëndës në shkollën

tuaj këtë vit shkollor?

(Rretho një numur për

secilin subjekt

mësimor.)

a. Financim

i?

b.- Lehtësitë (kabineti, akumulimi

, ekspozimi

)?

c.- Material

et, pajisjet, mjetet dhe

veglat e punës?

a.Nga Inspektori

Artit kordinator i vlersimit të

mësimdhënies në Art

Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të

shkollës?

b.Nga kontaktet me artistë pamor për ekspozita

dhe biseda me

nxënësit në shkollë.

Ka sponsorizime zyrtare, lokale dhe biznesi?

c.Nga udhëtime e

vizita në galeri ose muze arti.

Ka ndihma institucionale

dhe vetëorganizues

e?

d.Nga udhëtime

për ekspozim

e me punime të studentëv

e. Ka mbështetje lokale, shkollore dhe nga biznesi?

a.Mbështetja e planit

mësimor ose mësimdhënie

s?

b.Materialet

(pajisjet, mjetete, veglat)?

c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore

(ekspozime)?

d.Nënshkrimi fondeve financiare

(të përdorshm

e në ndonjë aktivitet artistik pamor?


ose jo-monetare?

N Valid 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Missing

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mean 3.00 2.33 2.33 2.33 2.33 2.33 2.33 2.33 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 Median 3.00 2.00 2.00 2.00 2.00 2.00 2.00 2.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 Mode 3 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 Std. Deviation

.000 .569 .569 .569 .569 .569 .569 .569 .504 .504 .504 .504 .504

Std. Error of Skewness

.306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306

Std. Error of Kurtosis

.604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604

Minimum 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Maximum 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 Skewness -.119 -.119 -.119 -.119 -.119 -.119 -.119 .034 .034 .034 .034 .034 Kurtosis -.626 -.626 -.626 -.626 -.626 -.626 -.626 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068

Cila nga shprehjet e mëposhtme përshkruan më mirë hapësirën e përdorur për mësimin e lëndës në shkollën tuaj këtë vit shkollor? (Rretho një numur për secilin subjekt mësimor.)


Valid Klasë e zakonshme 61 100.0 100.0 100.0

a. Financimi? b. Lehtësitë (kabineti, akumulimi, ekspozimi)? c. Materialet, pajisjet, mjetet dhe veglat e punës?

a. Nga Inspektori Artit kordinator i vlersimit të mësimdhënies në Art Pamor, Ka mbështetje dhe ndihmë financiare të shkollës?

b. Nga kontaktet me artistë pamor për ekspozita dhe biseda me nxënësit në shkollë. Ka sponsorizime zyrtare, lokale dhe biznesi?

c. Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese? d. Nga udhëtime për ekspozime me punime të studentëve. Ka mbështetje lokale, shkollore dhe nga biznesi?




Jo Mjaftueshëm 23 37.7 37.7 100.0

Total 61 100.0 100.0

a.Mbështetja e planit mësimor ose mësimdhënies? b.Materialet (pajisjet, mjetete, veglat)? c.Lehtësira pë ngjarje artistike pamore (ekspozime)? d.Nënshkrimi fondeve financiare (të përdorshme në ndonjë aktivitet artistik pamor? e.Mbështetje të tjera monetare ose jo-monetare?


Valid Po 31 50.8 50.8 50.8

Jo 30 49.2 49.2 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 14 - Institucionet

Descriptive Statistics

N Minimum Maximum Mean

Std. Deviation Variance Skewness Kurtosis

Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Statistic Std. Error Statistic

Std. Error

INSTITUCIONET E ARTIT - 22.Ka rajoni juaj një program drejtimi të shkruar në lëndën që mësuesi juaj supozohet ta zbatojë?

61 1 2 1.49 .504 .254 .034 .306 -2.068 .604

23.Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor kanë studjuar në shkollën tuaj?

61 1 3 2.33 .569 .324 -.119 .306 -.626 .604

Valid N (listwise) 61


151


Tabela 15 Tabela 15 - Aktivitetet jashtëshkollore

Statistics

c.- Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe

prezantimin e studentit në artet pamore?

a.Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime,

çmime vlersuese)

b.Mësim individual ose me grupe të

vogla

c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e

studentëve

d.Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet

Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita

f.- Zhvillimi profesional i Artit

Pamor nga mësuesit artist

a.Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht

gjatë vitit shkollor 2010-11?

N Valid 61 61 61 61 61 61 61

Missing 0 0 0 0 0 0 0 Mean 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 2.33 2.33 Median 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 2.00 2.00 Mode 1 1 1 1 1 2 2 Std. Deviation

.504 .504 .504 .504 .504 .569 .569

Skewness .034 .034 .034 .034 .034 -.119 -.119 Std. Error of Skewness

.306 .306 .306 .306 .306 .306 .306

Kurtosis -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -.626 -.626 Std. Error of Kurtosis

.604 .604 .604 .604 .604 .604 .604

Minimum 1 1 1 1 1 1 1 Maximum 2 2 2 2 2 3 3

c.- Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore? a.Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese) b.Mësim individual ose me grupe të vogla. c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve. d.Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita


Valid Po 31 50.8 50.8 50.8

Jo 30 49.2 49.2 100.0

Total 61 100.0 100.0

f.- Zhvillimi profesional i Artit Pamor nga mësuesit artist . a.Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11?


Valid Më tepër se dy herë në vit 3 4.9 4.9 4.9

Një herë në vit 35 57.4 57.4 62.3

Asnjëherë 23 37.7 37.7 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela 15/1 - Kontakte me Artin Pamor Statistics

h.- Mbështetja e

burimit artistik ose komunitetit

a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë

b.Seminare ose

konferenca shkolle mbi artin pamor

c.Seminare e konferenca

jashtë vendit

a.Mjeshtra dhe individualitete të

Artit Pamor?

b.Organizma kulturore ose

komuniteti (komunitet piktorësh e

skulptorësh)?

c.Museume e Galeri Arti Pamor?

d.Funksionimin e qendrave të artit

(ekspozime punimesh)?

e.Komunitetin shkollor të

Arteve Pamore?

f.Shkolla dhe

Akademi Arti

Pamor?

N Valid 61 61 61 61 61 61 61 61 61 61

Missing 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Mean 2.33 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 1.49 Median 2.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 Mode 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Std. Deviation

.569 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504 .504

Skewness -.119 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 .034 Std. Error of Skewness

.306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306 .306

Kurtosis -.626 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 -2.068 Std. Error of Kurtosis

.604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604 .604

Minimum 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Maximum 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2

h.- Mbështetja e burimit artistik ose komunitetit




Jo Mjaftueshëm 23 37.7 37.7 100.0

Total 61 100.0 100.0

a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë b.Seminare ose konferenca shkolle mbi artin pamor c.Seminare e konferenca jashtë vendit a.Mjeshtra dhe individualitete të Artit Pamor? b.Organizma kulturore ose komuniteti (komunitet piktorësh e skulptorësh)? c.Museume e Galeri Arti Pamor? d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? e.Komunitetin shkollor të Arteve Pamore? f.Shkolla dhe Akademi Arti Pamor?


Valid Po 31 50.8 50.8 50.8

Jo 30 49.2 49.2 100.0

Total 61 100.0 100.0


152


Tabela 16 Tabela 16/1 - Diplomimi Akademi Arte Pamore

Statisticsb Kë Nivel

N Valid 3

Missing 0 Mean 10.00 Median 10.00 Mode 8a Std. Deviation 2.000 Skewness .000 Std. Error of Skewness 1.225 Minimum 8 Maximum 12

a. Multiple modes exist. The smallest value is shown b. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore

Kë Nivela


Valid Klasa 8 1 33.3 33.3 33.3

Klasa 10 1 33.3 33.3 66.7

Klasa 12 1 33.3 33.3 100.0

Total 3 100.0 100.0

a. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore

Numura


Valid Nx. Elbasan 4 1 33.3 33.3 33.3

Nx. Elbasan 10 1 33.3 33.3 66.7

Nx. Elbasan 12 1 33.3 33.3 100.0

Total 3 100.0 100.0


Tabela 16/2 – Diplomimi i mesëm Arte Pamore

Statisticsa Kë Nivel

N Valid 16

Missing 0 Mean 8.44 Median 9.00 Mode 9 Std. Deviation 1.413 Skewness .388 Std. Error of Skewness .564 Kurtosis 2.216 Std. Error of Kurtosis 1.091 Minimum 6 Maximum 12

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor

Kë Nivela


Valid Klasa 6 2 12.5 12.5 12.5

Klasa 7 1 6.3 6.3 18.8

Klasa 8 4 25.0 25.0 43.8

Klasa 9 8 50.0 50.0 93.8

Klasa 12 1 6.3 6.3 100.0

Total 16 100.0 100.0


Numura


Valid Nx. Gramsh 1 1 6.3 6.3 6.3

Nx. Gramsh 2 1 6.3 6.3 12.5

Nx. Gramsh 3 1 6.3 6.3 18.8

Nx. Gramsh 4 1 6.3 6.3 25.0

Nx. Elbasan 2 1 6.3 6.3 31.3

Nx. Elbasan 8 1 6.3 6.3 37.5

Nx. Elbasan - Cerrik 1 6.3 6.3 43.8

Nx. Elbasan 9 1 6.3 6.3 50.0

Nx. Elbasan 11 1 6.3 6.3 56.3

Nx. Elbasan 13 1 6.3 6.3 62.5

Nx. Gramsh 6 1 6.3 6.3 68.8

Nx. Gramsh 7 1 6.3 6.3 75.0

Nx. Gramsh 8 1 6.3 6.3 81.3

Nx. Librazhd 6 1 6.3 6.3 87.5

Nx. Librazhd 7 1 6.3 6.3 93.8

Nx. Librazhd 8 1 6.3 6.3 100.0

Total 16 100.0 100.0



153


Tabela 16/3 – Diplomimi shkollë tjetër

Statisticsb Kë Nivel

N Valid 42

Missing 0 Mean 7.33 Median 7.00 Mode 7a Std. Deviation 1.588 Skewness .263 Std. Error of Skewness .365 Kurtosis -.638 Std. Error of Kurtosis .717 Minimum 5 Maximum 11

a. Multiple modes exist. The smallest value is shown b. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër

Kë Nivela


Valid Klasa 5 6 14.3 14.3 14.3

Klasa 6 8 19.0 19.0 33.3

Klasa 7 9 21.4 21.4 54.8

Klasa 8 9 21.4 21.4 76.2

Klasa 9 6 14.3 14.3 90.5

Klasa 10 3 7.1 7.1 97.6

Klasa 11 1 2.4 2.4 100.0

Total 42 100.0 100.0

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër Numura


Valid Nx. Gramsh-Kushove 1 2.4 2.4 2.4

Nx. Gramsh-Shenepremte 1 2.4 2.4 4.8

Nx. Gramsh-Lenije 1 2.4 2.4 7.1

Nx. Gramsh-Kodovjat 1 2.4 2.4 9.5

Nx. Gramsh-Sojnik 1 2.4 2.4 11.9

Nx. Gramsh-Poroçan 1 2.4 2.4 14.3

Nx. Gramsh-Drize 1 2.4 2.4 16.7

Nx. Gramsh-Shenmerize 1 2.4 2.4 19.0

Nx. Gramsh-Zgjube 1 2.4 2.4 21.4

Nx. Librazhd-Cibrake 1 2.4 2.4 23.8

Nx. Librazhd-Dorez 1 2.4 2.4 26.2

Nx. Librazhd-Qarrishte 1 2.4 2.4 28.6

Nx. Librazhd-Gurshpat 1 2.4 2.4 31.0

nx. Librazhd-Prrenjas 1 2.4 2.4 33.3

Nx. Librazhd-Bistrice 1 2.4 2.4 35.7

Nx. Librazhd-Rrajce 1 2.4 2.4 38.1

Nx. Librazhd-Stravaj 1 2.4 2.4 40.5

Nx. Elbasan-Gjinar 1 2.4 2.4 42.9

Nx. Elbasan - Labinot 1 2.4 2.4 45.2

Nx. Elbasan-Gostime 1 2.4 2.4 47.6

Nx. Elbasan-Cerrik 1 2.4 2.4 50.0

Nx. Elbasan-Belesh 1 2.4 2.4 52.4

Nx. Elbasan-Paper 1 2.4 2.4 54.8

Nx. Elbasan-Bishqem 1 2.4 2.4 57.1

Nx. Elbasan-Gracen 1 2.4 2.4 59.5

Nx. Elbsan-Bradashesh 1 2.4 2.4 61.9

Nx. Elbasan-Shushice 1 2.4 2.4 64.3

Nx. Elbasan-Labinot Mal 1 2.4 2.4 66.7

Nx. Elbasan-Mollas 1 2.4 2.4 69.0

Nx. Elbasan-Shirgjan 1 2.4 2.4 71.4

Nx. Gramsh 5 1 2.4 2.4 73.8

Nx. Librazhd 1 1 2.4 2.4 76.2

Nx. Librazhd 2 1 2.4 2.4 78.6

Nx. Librazhd 3 1 2.4 2.4 81.0

Nx. Librazhd 4 1 2.4 2.4 83.3

Nx. Librazhd 5 1 2.4 2.4 85.7

Nx. Elbasan 1 1 2.4 2.4 88.1

Nx. Elbasan 3 1 2.4 2.4 90.5

Nx. Elbasan 5 1 2.4 2.4 92.9

Nx. Elbasan 6 1 2.4 2.4 95.2

Nx. Elbasan 7 1 2.4 2.4 97.6

Nx. Elbasan - Peqin 1 2.4 2.4 100.0

Total 42 100.0 100.0

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër

Emërtimi Diplomës për “Shkollë Tjetër” - Mësues Arti Pamor në Prefekturën Elbasan a


Valid Akademia e Artit 8 19.0 19.0 19.0

E Mesme Artistike 11 26.2 26.2 45.2

Fakultet Edukimi 5 11.9 11.9 57.1

Institut Pedagogjik 4 9.5 9.5 66.7

E Mesme Pedagogjike 5 11.9 11.9 78.6

E Lartë Jashtë Profilit 5 11.9 11.9 90.5

E Mesme Përgjithshme 2 4.8 4.8 95.2

E Mesme të Tjera 2 4.8 4.8 100.0

Total 42 100.0 100.0



154


Tabela 17 – Diplomimi i mësuesve sipas punës me Grup Moshat

Diplomimi Mesuesit = Akademia Artit Pamor Grup Moshata


Valid 12 - 14 3 100.0 100.0 100.0


Diplomimi Mesuesit = Shkolla e mesme Artit Pamor Statisticsa

Grup Moshat

N Valid 16

Missing 0 Mean 2.81 Median 3.00 Mode 3 Std. Deviation .544 Skewness -.189 Std. Error of Skewness .564 Kurtosis .555 Std. Error of Kurtosis 1.091 Minimum 2 Maximum 4


Grup Moshata


Valid 12 - 14 4 25.0 25.0 25.0

15 - 16 11 68.8 68.8 93.8

17 - 18 1 6.3 6.3 100.0

Total 16 100.0 100.0


Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër

Statisticsa Grup Moshat

N Valid 42

Missing 0 Mean 2.17 Median 2.00 Mode 2 Std. Deviation .660 Skewness .347 Std. Error of Skewness .365 Kurtosis .559 Std. Error of Kurtosis .717 Minimum 1 Maximum 4


Grup Moshata


Valid 7 - 11 5 11.9 11.9 11.9

12 - 14 26 61.9 61.9 73.8

15 - 16 10 23.8 23.8 97.6

17 - 18 1 2.4 2.4 100.0

Total 42 100.0 100.0


Tabela 18 – Diplomimi i mësuesve sipas punës me statusin social

Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore Statisticsa

Social-Civil i Familjes

N Valid 3

Missing 0 Mean 2.00 Median 2.00 Mode 2 Std. Deviation .000 Std. Error of Skewness 1.225 Minimum 2 Maximum 2


Social-Civil i Familjesa


Valid Puntor 3 100.0 100.0 100.0



155


Diplomimi i mësuesit = Shkolla e mesme Artit Pamor Statisticsa


N Valid 16

Missing 0 Mean 2.94 Median 3.00 Mode 3 Std. Deviation .772 Skewness 1.107 Std. Error of Skewness .564 Kurtosis 2.595 Std. Error of Kurtosis 1.091 Minimum 2 Maximum 5

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor Social-Civil i Familjesa


Valid Puntor 4 25.0 25.0 25.0

Nënpunës 10 62.5 62.5 87.5

Biznesi 1 6.3 6.3 93.8

Intelektual 1 6.3 6.3 100.0

Total 16 100.0 100.0


Diplomimi i mësuesit = Shkollë Tjetër Statisticsa


N Valid 42

Missing 0 Mean 2.31 Median 2.00 Mode 1 Std. Deviation 1.199 Skewness .698 Std. Error of Skewness .365 Kurtosis -.196 Std. Error of Kurtosis .717 Minimum 1 Maximum 5


Social-Civil i Familjesa


Valid Fermer 13 31.0 31.0 31.0

Puntor 12 28.6 28.6 59.5

Nënpunës 11 26.2 26.2 85.7

Biznesi 3 7.1 7.1 92.9

Intelektual 3 7.1 7.1 100.0

Total 42 100.0 100.0


Tabela 19 - Diplomimi mësuesve sipas punës me Gjininë Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Statisticsa Gjini

N Valid 3

Missing 0 Mean 1.33 Median 1.00 Mode 1 Std. Deviation .577 Skewness 1.732 Std. Error of Skewness 1.225 Minimum 1 Maximum 2

a. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore Gjinia


Valid femër 2 66.7 66.7 66.7

mashkull 1 33.3 33.3 100.0

Total 3 100.0 100.0


Diplomimi i mësuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor Statisticsa

Gjini

N Valid 16

Missing 0 Mean 1.56 Median 2.00 Mode 2 Std. Deviation .512 Skewness -.279 Std. Error of Skewness .564 Kurtosis -2.219 Std. Error of Kurtosis 1.091 Minimum 1 Maximum 2

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor Gjinia


Valid femër 7 43.8 43.8 43.8

mashkull 9 56.3 56.3 100.0

Total 16 100.0 100.0



156


Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër Statisticsa

Gjini

N Valid 42

Missing 0 Mean 1.52 Median 2.00 Mode 2 Std. Deviation .505 Skewness -.099 Std. Error of Skewness .365 Kurtosis -2.092 Std. Error of Kurtosis .717 Minimum 1 Maximum 2

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër Gjinia


Valid femër 20 47.6 47.6 47.6

mashkull 22 52.4 52.4 100.0

Total 42 100.0 100.0


Tabela 20 - Diplomimi i mësuesve sipas kohështrirjes së procesit Art Pamor Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Statisticsa PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?

N Valid 3

Missing 0 Mean 1.00 Median 1.00 Mode 1 Std. Deviation .000 Std. Error of Skewness 1.225 Minimum 1 Maximum 1


PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?a






N Valid 16

Missing 0 Mean 1.94 Median 2.00 Mode 2 Std. Deviation .250 Skewness -4.000 Std. Error of Skewness .564 Kurtosis 16.000 Std. Error of Kurtosis 1.091 Minimum 1 Maximum 2

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?a




Total 16 100.0 100.0




N Valid 42

Missing 0 Mean 2.52 Median 3.00 Mode 3 Std. Deviation .594 Skewness -.828 Std. Error of Skewness .365 Kurtosis -.238 Std. Error of Kurtosis .717 Minimum 1 Maximum 3

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?a




Asnjëherë ose një herë Java 24 57.1 57.1 100.0

Total 42 100.0 100.0



157


Tabela 21 - Diplomimi Mësuesve sipas Realizimit të Llojeve të Vizatimit Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Statisticsa

a.Vizatim nga Natyra? b.Vizatim Dekorativ? c.Vizatim Tematik?

N Valid 3 3 3

Missing 0 0 0 Mean 1.00 1.00 1.00 Median 1.00 1.00 1.00 Mode 1 1 1 Std. Deviation .000 .000 .000 Std. Error of Skewness 1.225 1.225 1.225 Minimum 1 1 1 Maximum 1 1 1

a. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore a.Vizatim nga Natyra?a

b.Vizatim Dekorativ?a

c.Vizatim Tematik?a


Valid Po 3 100.0 100.0 100.0




N Valid 16 16 16

Missing 0 0 0 Mean 1.00 1.00 1.00 Median 1.00 1.00 1.00 Mode 1 1 1 Std. Deviation .000 .000 .000 Std. Error of Skewness .564 .564 .564 Std. Error of Kurtosis 1.091 1.091 1.091 Minimum 1 1 1 Maximum 1 1 1

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor a.Vizatim nga Natyra?a


c.Vizatim Tematik?a


Valid Po 16 100.0 100.0 100.0




N Valid 42 42 42

Missing 0 0 0 Mean 1.71 1.71 1.71 Median 2.00 2.00 2.00 Mode 2 2 2 Std. Deviation .457 .457 .457 Skewness -.984 -.984 -.984 Std. Error of Skewness .365 .365 .365 Kurtosis -1.085 -1.085 -1.085 Std. Error of Kurtosis .717 .717 .717 Minimum 1 1 1 Maximum 2 2 2

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër a.Vizatim nga Natyra?a


c.Vizatim Tematik?a


Valid Po 12 28.6 28.6 28.6

Jo 30 71.4 71.4 100.0

Total 42 100.0 100.0


Tabela 22 - Diplomimi mësuesve sipas realizimit të objektivave programore Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Statisticsa

b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi,

studime sociale)? c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor?

d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e

punës, paisjet)?

N Valid 3 3 3

Missing 0 0 0 Mean 1.00 1.00 1.00 Median 1.00 1.00 1.00 Mode 1 1 1 Std. Deviation .000 .000 .000 Std. Error of Skewness 1.225 1.225 1.225 Minimum 1 1 1 Maximum 1 1 1

a. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?a

c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor?a

d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës, paisjet)?a


Valid Po 3 100.0 100.0 100.0



158



b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e

tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?



N Valid 16 16 16

Missing 0 0 0 Mean 1.00 1.00 1.00 Median 1.00 1.00 1.00 Mode 1 1 1 Std. Deviation .000 .000 .000 Std. Error of Skewness .564 .564 .564 Std. Error of Kurtosis 1.091 1.091 1.091 Minimum 1 1 1 Maximum 1 1 1

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?a




Valid Po 16 100.0 100.0 100.0



b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e

tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?



N Valid 42 42 42

Missing 0 0 0 Mean 1.71 1.71 1.71 Median 2.00 2.00 2.00 Mode 2 2 2 Std. Deviation .457 .457 .457 Skewness -.984 -.984 -.984 Std. Error of Skewness .365 .365 .365 Kurtosis -1.085 -1.085 -1.085 Std. Error of Kurtosis .717 .717 .717 Minimum 1 1 1 Maximum 2 2 2

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?a




Valid Po 12 28.6 28.6 28.6

Jo 30 71.4 71.4 100.0

Total 42 100.0 100.0


Tabela 23 - Diplomimi me vizita galerie dhe studim në akademi Arti nga nxënësit Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Statisticsa

c.Nga udhëtime e vizita në galeri

ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese?

23.Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor kanë

studjuar në shkollën tuaj?

N Valid 3 3

Missing 0 0 Mean 2.00 2.00 Median 2.00 2.00 Mode 2 2 Std. Deviation .000 .000 Std. Error of Skewness 1.225 1.225 Minimum 2 2 Maximum 2 2

a. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese? a

23.Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor kanë studjuar në shkollën tuaj?a


Valid Disi Mjaftueshëm 3 100.0 100.0 100.0





N Valid 16 16

Missing 0 0 Mean 2.06 2.06 Median 2.00 2.00 Mode 2 2 Std. Deviation .250 .250 Skewness 4.000 4.000 Std. Error of Skewness .564 .564 Kurtosis 16.000 16.000 Std. Error of Kurtosis 1.091 1.091 Minimum 2 2 Maximum 3 3

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese? a



Valid Disi Mjaftueshëm 15 93.8 93.8 93.8

Jo Mjaftueshëm 1 6.3 6.3 100.0

Total 16 100.0 100.0



159





N Valid 42 42

Missing 0 0 Mean 2.45 2.45 Median 3.00 3.00 Mode 3 3 Std. Deviation .633 .633 Skewness -.724 -.724 Std. Error of Skewness .365 .365 Kurtosis -.404 -.404 Std. Error of Kurtosis .717 .717 Minimum 1 1 Maximum 3 3

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër c.Nga udhëtime e vizita në galeri ose muze arti. Ka ndihma institucionale dhe vetëorganizuese? a

23.Sa përqind e të përzgjedhurve në shkollën e Artit Pamor kanë studjuar në shkollën tuaj?a




Jo Mjaftueshëm 22 52.4 52.4 100.0

Total 42 100.0 100.0


Tabela 24 – Diplomimi i mësuesve me konkurimeve dhe takime me artistë pamorë Diplomimi i mësuesit = Akademia e Arteve Pamore

Statisticsa


studentëve a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh

profesionistë

N Valid 3 3

Missing 0 0 Mean 1.00 1.00 Median 1.00 1.00 Mode 1 1 Std. Deviation .000 .000 Std. Error of Skewness 1.225 1.225 Minimum 1 1 Maximum 1 1

a. Diplomimi Mesuesit = Akademia e Arteve Pamore c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëvea

a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë a


Valid Po 3 100.0 100.0 100.0



c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh profesionistë

N Valid 16 16

Missing 0 0 Mean 1.00 1.00 Median 1.00 1.00 Mode 1 1 Std. Deviation .000 .000 Std. Error of Skewness .564 .564 Std. Error of Kurtosis 1.091 1.091 Minimum 1 1 Maximum 1 1

a. Diplomimi Mesuesit = Shkolla Mesme Artit Pamor c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëvea



Valid Po 16 100.0 100.0 100.0




studentëve a.Takime pune me artistë ose grupe artistësh

profesionistë

N Valid 42 42

Missing 0 0 Mean 1.71 1.71 Median 2.00 2.00 Mode 2 2 Std. Deviation .457 .457 Skewness -.984 -.984 Std. Error of Skewness .365 .365 Kurtosis -1.085 -1.085 Std. Error of Kurtosis .717 .717 Minimum 1 1 Maximum 2 2

a. Diplomimi Mesuesit = Shkollë Tjetër c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëvea



Valid Po 12 28.6 28.6 28.6

Jo 30 71.4 71.4 100.0

Total 42 100.0 100.0



160


Tabela 25 - Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim? Diplomimi Mesuesit * PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor? Crosstabulation


Total Tre deri katër herë

Java Më tepër se dy herë

Java Asnjëherë ose një

herë Java

Diplomimi Mesuesit Akademia e Arteve Pamore Count 3 0 0 3

% within Diplomimi Mesuesit 100.0% .0% .0% 100.0%

% within PROGRAMI ARTIT - 1. Sa shpesh një nxënës i shkollës merr mësim në subjektet e paraqitura, përgjatë vitit shkollor?

50.0% .0% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% .0% 4.9%

Shkolla Mesme Artit Pamor Count 1 15 0 16

% within Diplomimi Mesuesit 6.3% 93.8% .0% 100.0%


16.7% 48.4% .0% 26.2%

% of Total 1.6% 24.6% .0% 26.2%

Shkollë Tjetër Count 2 16 24 42

% within Diplomimi Mesuesit 4.8% 38.1% 57.1% 100.0%


33.3% 51.6% 100.0% 68.9%

% of Total 3.3% 26.2% 39.3% 68.9%

Total Count 6 31 24 61



100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 9.8% 50.8% 39.3% 100.0%

Tabela 26

Tabela 26/1 - Sa e zhvillojnë “Vizatimin nga natyra”? Diplomimi Mesuesit * a.Vizatim nga Natyra? Crosstabulation

a.Vizatim nga Natyra?

Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit Akademia e Arteve Pamore Count 3 0 3

% within Diplomimi Mesuesit 100.0% .0% 100.0%

% within a.Vizatim nga Natyra? 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%

Shkolla Mesme Artit Pamor Count 16 0 16


% within a.Vizatim nga Natyra? 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%

Shkollë Tjetër Count 12 30 42

% within Diplomimi Mesuesit 28.6% 71.4% 100.0%

% within a.Vizatim nga Natyra? 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%

Total Count 31 30 61


% within a.Vizatim nga Natyra? 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 26/2 - Sa e zhvillojnë “Vizatimin dekorativ”? Diplomimi Mesuesit * b.Vizatim Dekorativ? Crosstabulation

b.Vizatim Dekorativ?

Total Po Jo



% within b.Vizatim Dekorativ? 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within b.Vizatim Dekorativ? 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within b.Vizatim Dekorativ? 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within b.Vizatim Dekorativ? 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%


161


Tabela 26/3 - Sa e zhvillojnë “Vizatimin tematik”? Diplomimi Mesuesit * c.Vizatim Tematik? Crosstabulation

c.Vizatim Tematik?

Total Po Jo



% within c.Vizatim Tematik? 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within c.Vizatim Tematik? 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within c.Vizatim Tematik? 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within c.Vizatim Tematik? 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 26/4 - Sa e zhvillojnë “Analizë arti”? Diplomimi Mesuesit * d.Analizë Arti? Crosstabulation

d.Analizë Arti?

Total Po Jo



% within d.Analizë Arti? 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within d.Analizë Arti? 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within d.Analizë Arti? 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within d.Analizë Arti? 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 27

Tabela 27/1 - Në cilët mësues drejtuesi shkollës vlerëson programin e EAP?

Diplomimi Mesuesit * d.Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me vlersimin që bën për programet e tjera mësimore? Crosstabulation

d.Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me vlersimin që bën për programet e tjera mësimore?

Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit

Akademia e Arteve Pamore

Count 3 0 3


% within d.Drejtuesi i shkollës vlerëson programin e artit pamor në shkollë, në të njejtën mënyrë me vlersimin që bën për programet e tjera mësimore?

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%

Shkolla Mesme Artit Pamor

Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%


162


Tabela 27/2 - Në cilët mësues shkrihet arti pamor me lëndët e tjera? Diplomimi Mesuesit * b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)? Crosstabulation


Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit


Count 3 0 3


% within b.Shkrirja e Artit Pamor me lëndët e tjera shkencore (historia, leximi, studime sociale)?

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%


Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 27/3 - Në cilët mësues përfshihet teknologjia e EAP?

Diplomimi Mesuesit * c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor? Crosstabulation


Total Po Jo



% within c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor? 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor? 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor? 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within c.Përfshirja e teknologjisë në mësimdhënien e Artit Pamor? 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 27/4 - Në cilët mësues zgjerohen e përmirësohen kushtet e EAP?

Diplomimi Mesuesit * d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës, paisjet)? Crosstabulation


Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit


Count 3 0 3


% within d.Zgjerimi dhe përmirësimi i kushteve lehtësuese në Artin Pamor (kabineti, hapësira e punës, paisjet)?

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%


Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%


163


Tabela 27/5 - Cilët mësues kanë pozicion drejtimi në shkollë?

Diplomimi Mesuesit * SPECIALISTI ARTIT - 13.Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike? Crosstabulation

SPECIALISTI ARTIT - 13.Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike?

Total Specialist Arti Pamor Krijues Vullnetar Jashtë profilit

Diplomimi Mesuesit


Count 0 3 0 3

% within Diplomimi Mesuesit .0% 100.0% .0% 100.0%

% within SPECIALISTI ARTIT - 13.Kush është pozicioni i mësuesit që zhvillon lëndën artistike?

.0% 8.6% .0% 4.9%

% of Total .0% 4.9% .0% 4.9%


Count 0 15 1 16

% within Diplomimi Mesuesit .0% 93.8% 6.3% 100.0%


.0% 42.9% 4.3% 26.2%

% of Total .0% 24.6% 1.6% 26.2%




100.0% 48.6% 95.7% 68.9%

% of Total 4.9% 27.9% 36.1% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 4.9% 57.4% 37.7% 100.0%

Tabela 27/6 - Cilët mësues përfshihen në grupe vlerësimi dhe drejtimi?

Diplomimi Mesuesit * d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës, ose këshilla drejtuese? Crosstabulation

d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës, ose këshilla drejtuese?

Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit


Count 3 0 3


% within d. Janë përfshirë mësuesit e artit pamor në poste drejtimi, grupe vlerësimi të shkollës, ose këshilla drejtuese?

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%


Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 28 Tabela 28/1 - Në cilët shkollë përcillet vlerë e standardizuar rajonale në artet pamore?

Diplomimi Mesuesit * c.- Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore? Crosstabulation

c.- Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore?

Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit


Count 3 0 3


% within c.- Përcjell shkolla juaj ndonjë vlerë të standardizuar dhe të gjerë rajonale për arritjet dhe prezantimin e studentit në artet pamore?

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%


Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%


164


Tabela 28/2- Në cilët mësues shkolla ekspozon ose prezanton punimet e studentëve?

Diplomimi Mesuesit * a.Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese) Crosstabulation

a.Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese)

Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit


Count 3 0 3


% within a.Ekspozimi ose prezantimi i punimeve artistike të studentëve (ekspozime, botime, çmime vlersuese)

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%


Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 28/3- Në cilët mësues shkolla bën mësim individual ose me grupe të vogla?

Diplomimi Mesuesit * b.Mësim individual ose me grupe të vogla Crosstabulation

b.Mësim individual ose me grupe të vogla

Total Po Jo



% within b.Mësim individual ose me grupe të vogla 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within b.Mësim individual ose me grupe të vogla 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within b.Mësim individual ose me grupe të vogla 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within b.Mësim individual ose me grupe të vogla 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 28/4- Në cilët mësues shkolla bën konkurse me me punime studentësh? Diplomimi Mesuesit * c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve Crosstabulation

c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve

Total Po Jo



% within c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within c.Konkurse në ngjarje tematike me punimet e studentëve 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%


165


Tabela 28/5- Në cilët mësues shkolla bën vizita në Galeri Arti ose Ekspozita ?

Diplomimi Mesuesit * d.Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita Crosstabulation

d.Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita

Total Po Jo

Diplomimi Mesuesit


Count 3 0 3


% within d.Vizita dhe bashkbisedime mbi Artet Pamore në Galeri Arti ose Ekspozita

9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%


Count 16 0 16



51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%




38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%

Tabela 28/6- Në cilët mësues ndodhën veprimtari arti pamor të studentëve gjatë vitit

shkollor 2010-11?

Diplomimi Mesuesit * a.Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11? Crosstabulation

a.Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11?

Total Më tepër se dy herë në vit Një herë në vit Asnjëherë

Diplomimi Mesuesit


Count 0 3 0 3

% within Diplomimi Mesuesit .0% 100.0% .0% 100.0%

% within a.Sa veprimtari arti pamor të studentëve ndodhën përafërsisht gjatë vitit shkollor 2010-11?

.0% 8.6% .0% 4.9%

% of Total .0% 4.9% .0% 4.9%


Count 0 15 1 16

% within Diplomimi Mesuesit .0% 93.8% 6.3% 100.0%


.0% 42.9% 4.3% 26.2%

% of Total .0% 24.6% 1.6% 26.2%




100.0% 48.6% 95.7% 68.9%

% of Total 4.9% 27.9% 36.1% 68.9%




100.0% 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 4.9% 57.4% 37.7% 100.0%

Tabela 29 - Shkollat e cilëve mësuesve funksionojnë qendrat e artit (ekspozime

punimesh)? Diplomimi Mesuesit * d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? Crosstabulation

d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)?

Total Po Jo



% within d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? 9.7% .0% 4.9%

% of Total 4.9% .0% 4.9%



% within d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? 51.6% .0% 26.2%

% of Total 26.2% .0% 26.2%



% within d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? 38.7% 100.0% 68.9%

% of Total 19.7% 49.2% 68.9%



% within d.Funksionimin e qendrave të artit (ekspozime punimesh)? 100.0% 100.0% 100.0%

% of Total 50.8% 49.2% 100.0%


166


Tabela 30 - Mesataret korrelative të mesLinja, mesForma, mesTekstura dhe mesNgjyra.

Descriptive Statistics


MesLinja 3.8462 2.92483 39 MesForma 23.9231 12.82552 39 MesTekstura 34.4615 17.40364 39 MesNgjyrat 51.0769 24.43184 39

Tabela 30/1 - Ndikimet korrelative ndërmjet mesLinja, mesForma, mesTekstura dhe

mesNgjyra.

Correlations

MesLinja MesForma MesTekstura MesNgjyrat

MesLinja Pearson Correlation 1 .623** .593** .597**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 39 39 39 39

MesForma Pearson Correlation .623** 1 .932** .892**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 39 39 39 39

MesTekstura Pearson Correlation .593** .932** 1 .958**

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 39 39 39 39

MesNgjyrat Pearson Correlation .597** .892** .958** 1

Sig. (2-tailed) .000 .000 .000

N 39 39 39 39


Me falenderime për stafin akademik të Fakultetit të Shkencave Sociale, të cilët u angazhuan në zhvillimin e MND “Kërkim Shkencor në Edukim”

--------------------------------------------------------------------------- 20 Dhjetor 2011

Bujar Kapllani Pedagog Arti

0 - diploma - punimi fundit

Documents