KARIŞIMLAR

İÇİNDEKİLER:

1)Karışımlar

2)Karışımların ve Bileşiklerin Farklılıkları Nedir?

3)Seyreltme Deriştirme Nedir?

4)Çözünme Olayı Nasıl oluşur?

5)Çözelti Çeşitleri

6)Karışım Çeşitleri

7)Maddenin Sınıflandırılması

8)Karışımlar, Çözeltiler ve Alaşımlar

9)Karışımlar, Bileşikler Elementler ve Element Simgeleri

10)Alaşımlar ve Özellikleri11)Karışımların Fiziksel Yol ile Ayrılması

{=Karışımlar=}KARIŞIMLAR

     Karışım: Birden çok element veya bileşiğin kimyasal özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir. Solduğumuz hava; içtiğimiz gazoz, süt, çorba, şerbet, karışık meyve suları, çay; yeraltındaki petrol; deniz suyu; kireçli su, zeytinyağlı su, böcek ilaçları, deodorant, lehim, sel suyu, kolonya, çelik… günlük hayatta karşılaştığımız birkaç karışımdır.Karışımlarda birden çok element olabilir örneğin; hava(oksijen, karbondioksit, azot… gazları)Karışımlarda birden çok bileşik bulunabilir örneğin; Deniz suyu(su ve tuz) Karışımlarda birden çok element ve bileşik olabilir örneğin;sel(su ve toprak)  Karışımların Özellikleri  1)   Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler. Tuzlu suda su ve tuz tadı algılanır

2)   Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli bir oran yoktur. İstenildiği oranda karıştırılabilirler. Az şekerli veya çok şekerli çay olur

3)   Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir. Tuzlu su bazen 103 bazen 110 derecede kaynar,donma noktası ise -5

veya -10 derece olabilir 4)     Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur. Oksijen elementi: O ile su bileşiği H2O ile gösterilir fakat karışımlarda

madde isimleri hepsi birden söylenir 5)Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel yollarla

ayrılırlar  Soru:1.  

    Yukarıdaki modellerin hangisine uyduğunu karşısına yazınız. - X kâsesinde iki tane 3 modeli vardır.X kâsesindeki maddeye… denir -Y kasesinde bir tane 6 modeli ve bir tane 4 modeli konulmuştur Y maddesine…Denir- Z Kâsesinde iki tane 1 modelinden ve üç tane 2 modelinde vardır. Z kâsesindeki maddeye… denir -T Kâsesinde beş tane 4 modelinden vardır Z maddesi …’dir. CEVAP: X maddesi bileşikY maddesi karışım

Z maddesi karışımT maddesi element  

  Karışımlar görünümlerine göre iki çeşittir 1.Heterojen (Adi) karışım: Karışımı oluşturanMaddeler karışımın her yerine eşit olarak dağılmadıysa Heterojen (Adi) karışım denir Her yerinde aynı özellikleri göstermeyen karışımlardır. Katı katı karışımı; toprak katı-sıvı karışımı; su-kum, su-tebeşir tozuSıvı-sıvı karışımı: su-zeytinyağı, su-benzin karışımı, süt içindeki yağ damlacıkları örnek verilir   Homojen karışımlar: Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek bir madde gibi olan karışımlara denir. Homojen karışımlara genel olarak çözeltiler de denir. Tuzlu su, hava, kolonya,24 ayar altın örnektir. Metallerin eritilip karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlara ise alaşım denir. Pirinç, lehim, tunç, bilezik, çelik  Heterojen ile Homojen karışımın farkları; Heterojen karışımda, - Karışan maddeler gözle görülür ve kolayca ayırt edilebilir, - Karışımın üst tarafı ile alt tarafı arasında yoğunluk farkı görülür. Örneğin ayranını dibi daha yoğun olur, Sel suyunun dibi daha çamurludur.

 Çözeltiler(homojen karışım) ;

- Tek madde gibi görülür karışan maddeleri dışarıdan fark edemeyiz. Örneğin çayın içindeki çözünmüş şekeri fark edemeyiz.- Bekletilse dahi çökelti oluşmaz,- Süzgeç kâğıdından geçerler,- Genellikle saydam ve akışkan olur,- Çözeltiler katı, sıvı ve gaz halde olabilir Soru:2.Gözünüz kapalı iken hazırlanmış iki karışımın heterojen mi yoksa homojen mi olduğuna nasıl karar verirsiniz? Cevap: Karışan maddeleri bakarak ayırt ediyorsam ve karışımın alt tarafı üst tarafa göre daha yoğunsa Heterojen karışım derim. Bekletirim, süzgeç kâğıdından geçiririm ve tek bir madde gibi görüyorsam homojen(çözelti) olduğunu belirtirim 

   Çözeltiler genellikle sıvı halde bulunur, çözücü madde su, yağ, tiner, alkol olmaktadır gaz çözücü azot, katı çözücü kurşun ve gümüş olabiliyor. Bu bölümde sıvı çözücülerin içinde çözünen maddeleri örnekleyeceğiz. Sıvı – katı çözeltileriÇözücü(sıvı) + çözünen(katı) = çözeltiSaf su + tuz = burun damlasıSu+şeker= şerbetSu+İçecek tozu=meyve suyu Sıvı-sıvı çözeltileriSu+etil alkol= kolonya

Su+asetik asit = sirke Sıvı-gaz çözeltileriSu+karbondioksit gazı = Gazozlu içecekSu+oksijen = Deniz suyuSu+gaz =bulut   Soru3:Hangi seçenekteki maddeler diğerlerinden farklıdır.  

a)    Kolonya, Kola, bulutb)    Şerbet, gazoz, sirkec)    Burun damlası, deniz suyu, meyve suyud)    Ayran, toprak, sel

  Cevap: Ayran, toprak ve sel heterojen karışım olduğundan istenen D seçeneğidir  

   Bir çözelti oluşması sırasında çözücü ile çözünen maddenin tanecikleri arasında etkileşim olur. Çözücü tanecikleri çözünecek maddenin tanecikleri etrafını kuşatıp en küçük yapısına kadar ayırarak çözeltiyi meydana getirir bu olay çözünme olayı olarak da adlandırılır.  Moleküllü çözeltiler Alkol ve şeker gibi maddeler suda çözündüklerinde tamamen parçalanma gerçekleşmez, iyonize olmazlar.

Şeker molekülleri birbirinden ayrılır, her şeker molekülünün etrafına su molekülleri kuşatmış olarak fiziksel değişimi görülür Alkollü su ve şekerli su çözeltileri moleküler çözünme yapar. İyot alkolde çözünür, çözünen madde moleküllerine ayrılır  İyonlu çözeltiler Asit, baz ve tuzlar suda çözündüklerinde (+) ve ( – ) iyonlarına yani katyon ve anyonlarına ayrılarak suyun her tarafına eşit dağılırlar. Örneğin yemek tuzu su içine dökülürse tuzu oluşturan sodyum(Na) ve klor(Cl) iyonlaşır.Na+ ve Cl– halini alarak su içinde homojen dağılırlar Tuzlusu, asitli su ve bazlı su iyonlu çözeltilerdir Soru:4. 100 ml. Su B maddesini ancak moleküllerine kadar çözünmesini sağlarken C maddesini ise anyon ve katyonlarına kadar ayırıp çözündürmüştür. B ve C maddeleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?  B maddesi C maddesia) Alkol Tuzb) Tuz şekerc) Tuz alkold) Alkol şekercevap A seçeneğidir.     ÇÖZÜNME HIZI NELERE BAĞLIDIR?*Sıcaklık Artarsa Çözünme Hızlanır

Sıcaklık arttırıldığında çözücü ve çözünen maddelerin tanecik hızları artar. Çözücü tanecikleri hızlıca çözünecek maddenin taneciklerini kuşatır ve darmadağın ederek çözünmeyi hızlandırır. Aynı sürede 5 0C ‘lik bir bardak sütte 3 kaşık şeker çözünürken ancak 60 0C sütte 8 kaşık şeker çözünüyor Soru:5.Hangi çözelti en geç homojenize olur?    

a) b)   100 0C 50 0C I. II.  

c) d) 

50 0C 50 0C III. IV.    Cevap: B seçeneğidir 

   Çözünen katıyı toz haline getirirsek, çözücünün tanecikleri daha fazla kuşatma yapacağından temas artacaktır böylece çözünme hızlanır.! Eğer bir bardak sıcak su içine küp şeker mi? toz şeker mi ? yoksa pudra şekeri mi? atsak kısa sürede çözünür siz tahmin ediniz. Karıştırmak da çözünmeyi hızlandır.Soru:6.TANER: . Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını savunuyor. Hangi iki düzeneği kullanırsa bu görüşünü ispatlamış olur? 

                    I. II.

  

                  

III. IV. a) I-II b) I-III c) II-III d) II- IV Cevap: D seçeneğidir.  

      İki tuzlusu çözeltisinde aynı miktar çözücü(su) olsun. Çözünen(tuz) hangisinde çoksa o çözelti ‘’derişik çözelti’’ adını alır. Çözünen(tuz) az olan çözeltiye ‘seyreltik çözelti’ denir.  Bir çözelti bazen seyreltik bazı durumlarda derişik olabilir. Hangi çözeltiyle karşılaştırıyorsak ona göre derişik veya seyreltik deriz. Soru:7. A kabı B kabı   

                                     Hangi seçeneğimiz yanlıştır?

a)  B kabındaki çözelti derişiktir b)    A kabına 20 gram tuz ilave etsem daha derişik olacaktır c)    A kabındaki çözeltiyi ısıtsam daha seyreltik yaparım d)    B kabındaki çözeltiye su ilave etsem daha seyreltik olur

 

Cevap: C seçeneğidir  

   Çözeltiyi seyreltik hale getirmek için;—Çözeltinin içine aynı cins çözeltinin daha seyreltik olanından ilave ederek seyreltebiliriz—Çözeltiye biraz daha çözücü(su) ekleriz. Çözeltiyi derişik hale getirmek için;—Çözeltiye biraz daha çözünen(tuz,şeker ..) madde ekleyerek derişik hale getiririz.—Çözeltiyi ısıtırsak çözücü(su) buharlaşır kalan çözelti derişik hale gelir.  Soru:8 Yandaki kabın çözeltisini daha derişik hale getirmek için ne yapmalıyım? 

    a)Çözeltiye 20 gr tuz ilave edilmelib)Çözelti karıştırılmalıdır

c)Çözelti soğutulmalıdırd)100 ml daha su eklenmelidir  Cevap: A seçeneğidir Elektrolit olmayan çözeltiler Moleküllü çözeltilerde iyon yoktur dolayısıyla elektriği taşıyan iyonlar bulunmaz taşınamayan elektrik lamba devresinde ışık vermez. Örneğin; Şekerli su çözeltisi ve alkollü su çözeltisi elektrolit olmayan çözeltidir. Saf su, iyon içermediği için elektrolit olmayan sıvıdır.  Elektrolit çözeltiler  İyonlu çözeltiler elektrik devresine seri bağlandığında, çözünmüş iyonlar elektrik akımını ilettiklerinden lambanın ışık verdiği görülür.Örneğin; Tuzlusu, asitli su(limonlusu, hidroklorik asit çözeltisi),bazlı su(sabunlu su) elektrolit çözeltilere örnektir. Soru:9.Yaptığım elektrik devresinde kablo yetmemiştir? Nasıl çözüm bulsam da lambayı yaksam? a)Kablonun eksik kalan yerine ip bağlasamb)Kablonun eksik kalan yerini alkollü suya batırsamc)Kablonun eksik kalan yerine limonlu suya batırsamd)Kablonun eksik kalan yerine naylon poşet bağlasam Cevap: c

   

 

    Saf su, iyon içermediği için elektrolit olmayan sıvıdır. Ancak yağmur ve yüzey suları toprakta bulunan birçok mineralin çözünmesi sonucu serbest iyonlar içerir. Bu iyonlar elektriği ileterek elektrolit çözeltiyi oluştururlar. Bu yüzden; Yağmurlu havalarda elektrik direkleri ve tellerinin düşebileceği yerlerdeki su birikintilerine basmayalım. Banyo ve mutfak gibi ıslak yerlerde ayağımıza yalıtkan terlikler giyelim, hasar görmüş veya açıkta kalmış iletken telleri onartalım Soru:10.Ceylan: Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği tehlikeleri hangi olayla açıklayabilir?

  a) Yağmur birikintisindeki elektriğe kapılan kişinin yaralanması ile   b) Sele kapılan çocuğun kaybolması ile  c)Mutfaktaki prize parmağını sokan bebeğin yaralanması ile  d)Banyodaki ıslak zeminde kayan kişinin bacağını kırması ile

 Cevap: A seçeneğidir

KarışımlarÇözelti: Homojen karışımlara çözelti denirHomojen karşım: karışımı oluşturan maddelerin karışımın her tarafına eşit olarak dağılmasıyla oluşan karışımdır.Heterojen karışım: karışımı oluşturan maddelerin karışımın her tarafına eşit olarak dağılmamasıyla oluşan karışımdır.Çözücü: karşımı oluşturan maddelerden miktarı çok olana denir.

Çözünen: karışımı oluşturan maddelerden miktarı az olana denir.Seyreltik: bir çözeltide çözünen madde miktarı, diğer bir çözeltide bulunan çözünen madde miktarından daha az ise seyreltik denir.Derişik: bir çözeltide çözünen madde miktarı diğer bir çözeltide bulunan çözünen madde miktarından daha fazla ise derişik denir.

  İki ve ya da daha fazla maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla karışımlar oluşur. Karışımı oluşturan maddeler, karışımın her tarafına eşit olarak dağılmışsa bu tür karışımlar homojen karışımlardır. Homojen karışımlar çözelti olarak adlandırılır. Örneğin; çay içine şeker attığımızda, şeker çay içinde çözünür. Şeker karışımın her tarafında eşit oranda bulunduğundan bu karışım homojen karışımdır. Eğer karışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafında dağılmamışsa bu tür karışımlar heterojen karışımlardır. Örneğin; toprak heterojen bir karışımdır. Toprağı oluşturan maddeler, toprağın her katmanında aynı oranda olmadığından dolayı bu karışım heterojendir.

Örnek soru: Aşağıda verilen karışımlardan hangisi ya da hangileri homojendir?I. KolonyaII. Portakal suyuIII. BalA) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III

Çözünen maddelerin tanecikleri, çözücü yüzünden birbirinden

ayrılır. Çözücü ve çözünen maddelerin birbiri içinde iyonlarına ve moleküllerine ayrılmasına çözünme denir. Örneğin; tuz, suya atılmadan önce, tuzu oluşturan atomlar birbiriyle sıkı bir şekilde dizilmiştir. Tuz suya eklenince, suyu oluşturan moleküller, tuzu oluşturan atomlar birbirinden ayrılır. Eğer tuz yerine şeker kullanılırsa, şeker moleküler yapılı bir bileşik olduğundan moleküllerine kadar ayrılır.

Çözünme hızına etki eden faktörler

• Bir çözünmenin daha hızlı gerçekleşmesi için neler yapmamız gerekir? • Küp şeker mi yoksa toz şeker mi su dolu bardakta daha hızlı çözünür?

Su dolu bir bardağa bir küp şeker attığımızda, şeker su içinde çözünmeye başlar. Eğer küp şekeri parçalayıp toz halinde su içine atarsak çözünme çok daha hızlı gerçekleşir. Suyun sıcaklığı arttırıldığında çözünme hızı da artar.

Çözeltiler içerdikleri çözünen madde miktarlarına göre seyreltik ve derişik olarak ayrılabilirler. Bir çözeltide çözünen madde miktarı, diğer çözeltide bulunan çözünen madde miktarından daha az ise seyreltik, fazla ise derişiktir.

Örnek soru: Aşağıda verilen çözeltileri derişikten, seyreltiğe doğru sıralayınız.I. içinde 10 g tuz bulunan çorbaII. içinde 5 g tuz bulunan çorbaIII. içinde 20 g tuz bulunan çorba IV. içinde 15 g tuz bulunan çorba

Örnek soru: çözündüğü zaman iyonlarına ayrılan iyonik bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltilere elektrolit çözelti denir. Bu tür çözeltiler elektriği iletirler. Buna göre aşağıda verilen çözeltilerden hangisi ya da hangileri elektrik iletimi sağlar?I. tuzlu suII. şekerli suIII. limonlu suA) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III

Karışımlar 2 Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturma-dan bir arada bulunmasıyla meydana gelen mad-delere karışım denir. Karışımlar görünümlerine göre iki çeşittir: 1-Heterojen Karışımlar (Adi Karışımlar): Karışımı oluşturan maddeler karışımın her tarafına eşit miktarlarda dağılmaz.  Örnek: (tebeşir tozu+ su), (zeytinyağı+su) Süt, ayran, toprak, beton, sis… A- Süspansiyon (katı- sıvı)  Bir katının sıvı içerisinde çözünmeyip, parçacıklar (asılı)halinde kalmasıyla oluşan karışımlardır. Örnek: ayran, pişmiş türk kahvesi, çamurlu su, tebeşirli su, hoşaf, taze sıkılmış meyve suyu, kan. B- Emülsiyon (sıvı- sıvı)  Bir sıvının başka bir sıvı içerisinde çözünmeden kalmasıyla oluşan karışımlardır. Örnek: zeytinyağı-su, benzin-su, süt… C- Aerosol (sıvı- gaz)  Bir sıvının gaz ile oluşturduğu heterojen karışım-lardır. Örnek: deodorantlar, sis, spreyler…  Heterojen Karışımların Özellikleri: 1- Heterojen özellik gösterirler. 2- Bulanık görünürler. 3- Dipte çökelti oluştururlar. 4- Genellikle tanecikleri gözle görülür. 5- Fiziksel yolla (süzme) ayrılırlar.  2-Homojen Karışımlar (Çözeltiler): Karışımı oluşturan maddeler,

karışımın her tarafına eşit olarak dağılmışlardır. Örnek: bronz, çelik, sirke, hava, tuzlusu Çözeltiler fiziksel hallerine bağlı olarak katı, sıvı veya gaz halde bulunabilirler.  A- Katı-Katı çözeltiler:  Alaşımlar =metal+metal B- Sıvı çözeltiler: Sıvı- Katı: burun damlası, şerbet Sıvı- Sıvı: kolonya, sirke Sıvı- Gaz: gazoz, deniz suyu  C- Gaz çözeltiler:  Gaz- gaz çözeltiler= hava, doğalgaz... Homojen Karışımların Özellikleri 1- Homojendirler 2- Dipte çökelti oluşturmazlar. 3- Berrak görünüşlüdürler. 4- Tanecikleri gözle görülmez. 5- Süzme ile ayrılmazlar. 6- Belirli erime, kaynama noktaları yoktur. Çözünen madde miktarı arttıkça kaynama nok. yükselir, donma nok. azalır.   ÇÖZELTİLER (HOMOJEN KARIŞIMLAR) Çözeltiler iki kısımdan oluşur: Çözücü madde Çözünen madde (katı, sıvı, gaz (sıvıdır: su, alkol, eter, olabilir.) tiner, benzin vb.)  Su + Tuz… Tuzlusu  Çözen ve çözünen madde miktarına göre çözeltiler :  1- Seyreltik Çözelti: Bir başka çözeltiye göre; Çözünen madde miktarı az, çözen madde miktarı ( çözücü) fazla olan çözeltilerdir.  (Ör: 100gr su+ 1 gr şeker çözeltisi, 100gr su+ 10 gr şeker çözeltisine göre seyreltiktir.)  2-Derişik Çözelti: Bir başka çözeltiye göre; Çözünen madde miktarı fazla, çözücüsü az olan çözeltilerdir. (Ör: 100gr su+ 15 gr şeker çözeltisi, 100gr su+ 5 gr şeker çözeltisine göre derişiktir.)

 Seyreltik çözeltiler derişik hale getirilebilir. Bunun için: Çözücü (sıvı) buharlaştırılır Çözünen eklenir Çözelti soğutulur Derişik çözeltileri seyreltik hale getirmek için; Çözücü eklenir.   Çözünebilen madde miktarına göre çözeltiler: 1- Doymuş Çözelti: Belli bir sıcaklıkta çözebileceği kadar çözüneni içeren çözeltilerdir. 2- Doymamış Çözelti: Belli bir sıcaklıkta, çözebileceğinden daha az çözünen içeren çözeltilerdir.  3- Aşırı Doymuş Çözelti: Çözebileceğinden da-ha fazla madde bulunduran çözeltilerdir.(heterojen görünürler.)   Elektrik akımını iletmelerine göre çözeltiler: 1-İletken (elektrolit) Çözeltiler: İçerisinde + ve -- yüklü iyon bulunduran çözeltiler elektrik akımını iletir. Ör: sirkeli, asitli, tuzlu, limonlu su 2- İletken olmayan ( Elektrolit olmayan) Çözelti: İçerisinde moleküller bulunur. İyon  yoktur. Bu yüzden iletken değildir. Ör: alkollü su, şekerli su, üre, kolonyalı su, saf su.)…   ÇÖZÜNÜRLÜK Belli sıcaklıkta ve basınçta 100gr çözücü içinde çözünebilen maksimum madde miktarına çözünürlük denir. Çözünürlük, katı, sıvı, gaz maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Çözünürlüğe Etki Eden Faktörler:  1- Basınç: Gazların çözünürlüğü basınç arttıkça artar. Basınç, katı ve sıvılarda çözünürlüğe etki etmez. 2- Sıcaklık: Katı ve sıvılarda çözünürlük, sıcaklıkla doğru orantılıdır. Gazlarda ters orantılıdır. Örneğin Karadeniz de oksijen miktarı akdenizden daha çoktur. Çünkü deniz suyu soğuktur. 3- Çözücü türü: Örneğin tuz suda çözünürken, yağda çözünmez. Şeker suda çözünürken, alkolde çözünmez.  Çözünürlük Hızına etki Eden Faktörler: Çözünürlük hızı;

 1- Sıcaklık: Sıcaklıkla doğru orantılıdır. 2- Çözünenin temas yüzeyini artırırsak artar. 3- Karıştırma, çalkalama ile doğru orantılıdır. 4- Çözünen cinsi (Tuz ve şeker su içinde farklı hızlarda çözünür.)   Çözünürlük= Madde miktarı/100 ml  ELEMENT, BİLEŞİK VE KARIŞIMLARIN KARŞILAŞTIRILMASI    ELEMENT Saf maddelerdir. Kendine özgü öz kütlesi vardır. Fiziksel veya kimyasal yöntemlerle basit maddelere ayrışmaz. Homojendir. Kendilerine özgü E.N, K.N vardır. Yapıtaşı atomdur. Aynı cins atomlardan oluşur. Sembolle gösterilir.   BİLEŞİK Saf maddelerdir. Kendine özgü öz kütlesi vardır. Kimyasal yöntemlerle ayrışır. (elektroliz, ısıtma) Homojendir. Kendilerine özgü E.N, K.N vardır. Yapıtaşı moleküldür. Farklı cins atom, aynı cins moleküllerden oluşur. Formüllerle gösterilir. Elementlerin sabit oranlarda birleşmesiyle oluşur. Elementler özelliklerini kaybeder.  KARIŞIM Saf değillerdir. Sabit öz kütlesi yoktur.

 Fiziksel yöntemlerle ayrışır. (süzme, eleme,damıtma) Homojen veya heterojendir. EN, KN belirgin değildir. Yapıtaşı atom veya molekül-dür. Farklı cins atom ve moleküller-den oluşur. Belli formülleri yoktur. Karışımı oluşturan maddeler arasında belirli oran yoktur. Her oranda karışabilirler.  Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini kaybetmezler.

Karışımların ve Bileşiklerin Farklılıkları Nelerdir?

Bileşikler Karışımlar1- Atomlar (maddeler), kendi

özelliklerini yani kimliklerini kaybederler.

1- Atomlar (maddeler), kendi özelliklerini yani kimliklerini kaybetmezler.

2- Maddeler belirli oranlarda birleşirler.

2- Maddeler istenilen her oranda birleşirler.

3- Yeni madde oluşur. 3- Yeni madde oluşmaz.4- Atomlar arasında kimyasal

bağlar bulunur.4- Atomlar arasında kimyasal

bağlar bulunmaz.5- Kimyasal değişmeler sonucu

oluşur.5- Fiziksel değişmeler sonucu

oluşur.6- Formüllerle gösterilirler. 6- Formüllerle gösterilmezler.7- Saf maddelerdir. 7- Saf madde değillerdir.8- Homojen maddelerdir. 8- Homojen ya da heterojen

olabilirler.9- Erime, kaynama, donma ve

yoğunlaşma sıcaklıkları sabittir.

9- Erime, kaynama, donma ve yoğunlaşma sıcaklıkları sabit değildir.

10- Kimyasal yollarla ayrılırlar. 10-Fiziksel yollarla ayrılırlar.

11-

Öz kütleleri sabittir. 11- Öz kütleleri sabit değildir.

 Seyreltme ve Deriştirme Nedir?

Seyreltme ve Deriştirme :

a) Seyreltme : Çözeltilerde, (çözünen miktarının azaltılıp), çözücü miktarının arttırılmasına seyreltme denir. • Çözeltiye (veya derişik çözeltiye) çözücü madde eklenirse seyreltik çözelti elde edilir. • Çözelti seyreltik hale getirilirken çözücü miktarı artmasına rağmen çözünen miktarı değişmez.

Örnek:

• Temizlikte kullanılan toz ve sıvı deterjanlar ile yumuşatıcılar, boya malzemeleri, ilaçlar, yoğunlaştırılmış (konsantre) meyve suları derişik haldedir ve seyreltilerek kullanılır. • Meyve suyu, serum (dekstroz), az şekerli çay, içilen su, gazoz seyreltik çözeltiye örnektir.

b) Deriştirme : Çözeltilerde, çözünen miktarının arttırılıp, çözücü miktarının azaltılmasına deriştirme denir. • Çözeltiye (veya seyreltik çözeltiye) çözünen madde eklenirse veya çözücü madde uzaklaştırılırsa derişik çözelti elde edilir. • Çözeltiden çözücü maddenin uzaklaştırılması için çözücü maddenin buharlaştırılması (bunun için de çözeltinin ısıtılması) gerekir. • Çözelti derişik hale getirilirken çözücü miktarı buharlaştırılarak azalmasına rağmen çözünen miktarı değişmez.Örnek:

• Domatesin suyu kaynatılıp buharlaştırılarak ve tuz eklenerek salça yapılır ve derişik çözelti haline getirilir. • Vişne ve çilek kaynatılıp bol miktarda şeker eklenerek reçel ve marmelat yapılır ve derişik çözelti haline getirilir. • Arıların yaptığı bal çeşitli şekerlerin karışımından oluşan derişik çözeltidir. • Kremler, lens temizleme sıvıları, çok şekerli çay derişik çözeltiye

örnektir.

c) Birbirine Göre Seyreltik ve Derişik Çözeltiler : Çözeltilerde çözücü ve çözünen maddelerin farklı miktarlarda karıştırılmasıyla birden fazla çözelti hazırlanabilir. Bir çözeltinin başka bir çözeltiye göre seyreltik veya derişik olma durumu belirlenirken, eşit miktardaki çözücülerde çözünen madde miktarına bakılır. • Çözünen madde miktarı en az olan çözelti en seyreltik, çözünen madde miktarı en fazla olan çözelti de en derişik çözeltidir. • Çözücü madde miktarı en fazla olan çözelti en seyreltik, çözücü madde miktarı en az olan çözelti de en derişik çözeltidir.

Örnek:

Şekildeki çözeltileri en seyreltik olandan en derişik olana doğru sıralayın. 

Örnek: Şekildeki çözeltileri en seyreltik olandan en derişik olana doğru sıralayın.

• 1. Çözeltide; 150 gr suda → 80 gr şeker• 2. Çözeltide; 50 gr suda → 60 gr şeker150 gr suda → 3 . 60 = 180 gr şeker• 3. Çözeltide; 100 gr suda → 50 gr şeker150 gr suda → 1,5 . 50 = 75 gr şeker

Eşit miktardaki çözücü içinde çözünen madde miktarı karşılaştırıldığında; 3. Çözelti – 1. Çözelti – 2. Çözelti  

Çözünme Olayı Nasıl Olur?

Çözünme Olayı : Çözücü ve çözünen maddelerin birbiri içerisinde iyonlarına veya moleküllerine kadar ayrılmasına çözünme denir. Bir maddenin moleküllerinin veya iyonlarının, diğer maddenin moleküllerinin veya iyonlarının arasına girmesine çözünme denir.Çözünme olayında; • Çözücü ve çözünen maddeleri oluşturan tanecikler yani moleküller veya iyonlar çözünme olayı gerçekleşmeden önce birbirlerine çok yakındır. • Çözücü maddelerin tanecikleri ile çözünen maddelerin tanecikleri yani molekülleri veya iyonları etkileşir. • Çözünme olayında, çözücü ve çözünen maddenin tanecikleri yani molekülleri veya iyonları arasında elektron alış verişi veya ortaklaşması gerçekleşmediği için çözücü ve çözünen madde sadece fiziksel değişime uğrar, kimyasal değişime uğramaz ve maddelerin kimliklerinde değişme meydana gelmez. • Çözünme sonrasında, çözücü ve çözünen tanecikleri birbirlerinin etrafını sardığı için çözücü ve çözünen tanecikleri çözeltinin her tarafında eşit miktarda bulunur. • Çözücü madde tanecikleri, çözünen madde taneciklerinin etrafını sardığı için çözücü maddenin tanecikleri de birbirinden ayrılır. • Çözünen madde moleküler yapılı ise, çözücü maddenin molekülleri, çözünen maddenin moleküllerinin arasına girerek çözünen maddenin moleküllerinin etrafını sarar ve çözünen maddenin moleküllerine kadar ayrılmasını sağlar. Ayrılan moleküller çözücünün her tarafına eşit oranda dağılır. • Çözünen madde iyonik yapılı ise, çözücü maddenin molekülleri, çözünen maddenin (+) ve (–) iyonlarının arasındaki iyonik bağı zayıflatır ve (+) ve (–) iyonlar birbirinden ayrılır. Çözücü maddenin molekülleri, ayrılan (+) ve (–) iyonların arasına girerek bu iyonların

etrafını sarar ve çözünen maddenin iyonlarına kadar ayrılmasını sağlar. Ayrılan iyonlar çözücünün her tarafına eşit oranda dağılır. 

Örnekler : 1- Su – sirke çözeltisinde, çözünen olan sirke, moleküler yapılı maddedir. Çözücü olan su molekülleri, çözünen olan sirke moleküllerinin etrafını sararak sirke moleküllerinin birbirinden uzaklaşmasını yani çözünmesini sağlar.

2- Su – şeker çözeltisinde, çözünen olan şeker, moleküler yapılı maddedir. Çözücü olan su molekülleri, çözünen olan şeker moleküllerinin etrafını sararak şeker moleküllerinin birbirinden uzaklaşmasını yani çözünmesini sağlar.

3- Su – tuz çözeltisinde, çözünen olan tuz iyonik yapılı maddedir. Çözücü olan su molekülleri, çözünen olan tuz bileşiğindeki (+) ve (–) iyonlar arasındaki iyonik bağı zayıflatır ve (+) yüklü Na iyonu ile (–) yüklü Cl iyonlarının arasına girerek bu iyonların birbirinden ayrılmasını yani çözünmesini sağlar.

NOT:

1- Aynı miktarda çözücü ve çözünen maddenin kullanıldığı çözeltilerde, maddelerden hangisinin çözücü, hangisinin çözünen olduğu, çözücü ve çözünen maddenin taneciklerinin davranışlarına göre belirlenir.2- Toprak bir karışımdır ve toprakta birçok iyonik madde bulunur. Yağmur suları topraktan akarken topraktaki bazı maddeler suda çözünür ve bu maddeler iyonlarına ayrılır. Bu nedenle içilen veya göl, baraj gibi yerlerde biriken sular saf su olmayıp çeşitli iyonlar bulundurur. Bu nedenle yağmur suları elektrolit çözelti olarak kabul edilir ve yüksek elektrik enerjisi altında yalıtkan olan saf su, çözelti haline geldikten sonra iletken hale geçer.3- Elektrik tellerinin kopup suya veya ıslak toprağa temas ettiği yerlerde elektrik çarpma tehlikesi olabilir. Bu nedenle yağmur yağarken açık alanda elektrik direklerine yaklaşmak tehlikelidir.

9- Çözünme Hızına Etki Eden Faktörler :Çözücünün çözünme hızının artması için, çözücü moleküllerinin birim zamanda daha fazla çözünen molekülünün veya iyonunun etrafını sarması gerekir.

a) Sıcaklık : Çözeltilerde, sıcaklığın arttırılması, katı ve sıvı haldeki maddelerin çözünme hızını arttırır, gaz çözünen maddenin çözünme hızını azaltır.Sıcaklık arttırıldığında çözücü ve çözünen maddeyi oluşturan taneciklerin hızları artar. Hızlı hareket eden çözücü maddenin

tanecikleri, çözünen maddenin taneciklerin etrafını daha hızlı sararak çözünme olayını hızlandırır.

b) Tanecik Boyutunu Küçültme : Çözeltilerde, çözünen maddenin tanecik boyutunun küçültülmesi, yani maddenin ufalanıp toz haline getirilmesi katı haldeki maddelerin çözünme hızını arttırır.Çözünen maddenin tanecik boyutu küçültüldüğünde, çözücü maddenin tanecikleri, daha fazla çözünen maddenin taneciği ile temas eder yani etrafını sarar ve bu nedenle çözünme olayı hızlanır.

c) Sallama, Karıştırma : Katı ve sıvıların çözünme hızını arttırır, gazlarınkini azaltır.

d) Basınç Artışı : Katı ve sıvıların çözünme hızına etki etmez,gazların çözünme hızını arttırır.

e) Çözücü Miktarı : Çözücü miktarı artarsa genelde çözünme hızı artar.

f) Çözünen Miktarı : Çözünen miktarı artarsa genelde çözünme hızı azalır.

10- Çözünme Miktarına (Çözünürlüğe) Etki Eden Faktörler :

a) Sıcaklık : Sıcaklık arttıkça katıların çözünme miktarı (çözünürlüğü) genellikle artar, gazların çözünürlüğü azalır.

b) Basınç : Katı ve sıvıların çözünme miktarına (çözünürlüğüne) etki etmez. Basınç arttıkça gazların çözünürlüğü artar. (Katılar sıkıştırılamadığı için). (Henry Yasası).c) Çözücünün Cinsi : Katı, sıvı ve gazların çözünme miktarını (çözünürlüğünü) etkiler.

d) Çözünenin Cinsi : Katı, sıvı ve gazların çözünme miktarını (çözünürlüğünü) etkiler.

e) Sallama, Karıştırma : Katı ve sıvıların çözünme miktarını (çözünürlüğünü) etkilemez.

f) Tanecik Boyutunu Küçültme : Katı ve sıvıların çözünme miktarını (çözünürlüğünü) etkilemez.

NOT:

 1- Çözünme hızına etki eden sallama, karıştırma, toz haline getirme sadece çözünme hızını etkiler ama çözünme (çözünürlük) miktarını etkilemez. 2- Çözeltide (katı–sıvı çözeltilerinde) çözünen madde miktarı artarsa çözeltinin kaynama sıcaklığı yükselir, donma sıcaklığı düşer. 3- Katı maddelerin çözünme miktarı genelde sıcaklık arttıkça artar. Ama Li2CO3 ve Na2SO4’ın oluşturduğu çözeltilerin çözünme miktarı sıcaklık arttıkça azalır. (Le Chatelier bulmuştur)

Çözelti Çeşitleri

Çözelti Çeşitleri : Çözeltiler; fiziksel hallerine göre, çözücü ve çözünen madde miktarına göre ve çözünen maddenin azlığına, çokluğuna göre ve elektrik akımını iletip iletmemesine göre olmak üzere dört şekilde gruplandırılabilir.

a) Fiziksel Hallerine Göre Çözeltiler : Çözeltiler, çözücü maddenin haline göre katı–katı, sıvı–sıvı, gaz–gaz, katı–sıvı, sıvı–katı, sıvı–gaz çözeltileri olarak gruplandırılırlar.

1- Katı – Katı Çözeltileri : Çözücü ve çözünen katıdır. Alaşımlar katı – katı karışımından oluşan homojen karışımlardır

(çözeltilerdir).

• Bakır + Kalay → Bronz (Tunç) • Bakır + Çinko → Pirinç • Kurşun + Kalay → Lehim • Nikel + Krom + Demir + Karbon → Paslanmaz Çelik

2- Sıvı – Sıvı Çözeltileri : Çözücü ve çözünen sıvıdır.

• Su + Alkol → Kolonya • Su + Asetik Asit → Sirke

3- Gaz – Gaz Çözeltileri : Çözücü ve çözünen gazdır.

• N + O + CO2 + H2O Buharı → Hava

4- Sıvı – Katı Çözeltileri : Çözücü sıvı, çözünen katıdır.

• Tuz + Su → Burun Damlası (Tuzlu Su) • Şeker + Su → Şerbet (Şekerli Su)

5- Katı – Sıvı Çözeltileri : Çözücü katı, çözünen sıvıdır.

• Gümüş + Cıva → Amalgam

6- Sıvı – Gaz Çözeltileri : Çözücü sıvı, çözünen gazdır.

• Oksijen + Su → Deniz Suyu • Karbondioksit + Su → Kola, Gazoz, Soda

b) Çözücü ve Çözünen Madde Miktarına Göre Çözeltiler :

Çözeltiler, çözücü ve çözünen madde miktarına göre doymuş, aşırı doymuş ve doymamış çözeltiler olarak üç grupta incelenir.

1- Aşırı Doymuş Çözelti : İçerisinde çözebileceğinden daha fazla çözünen madde bulunduran çözeltilerdir. Fazla olan madde zamanla çözünmeden dibe çöker.

2- Doymamış Çözelti : İçerisinde çözebileceğinden daha az çözünen madde bulunduran çözeltilerdir.

3- Doymuş Çözelti : İçerisinde çözebileceği kadar çözünen madde bulunduran çözeltilerdir.

c) Çözünen Maddenin Azlığına ve Çokluğuna Göre Çözeltiler : Çözeltiler, çözünen maddenin azlığına veya çokluğuna göre derişik ve seyreltik çözeltiler olarak iki grupta incelenir.

1- Derişik Çözelti : Çözücüsü az, çözünen fazla olan çözeltilerdir.

2- Seyreltik Çözelti : Çözücüsü fazla, çözüneni az olan çözeltilerdir.

d) Elektrik Akımını İletip İletmemesine Göre Çözeltiler : Çözeltiler, elektrik akımını iletip iletmemesine göre elektrolit ve elektrolit olmayan çözeltiler olarak iki grupta incelenir.

1- Elektrolit Çözeltiler : Suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrılan iyonik yapılı bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltiye elektrolit çözeltiler denir. İyonik yapılı bileşikler suda çözündüklerinde ayrılan (+) ve (–) iyonlar (elektrik yüklü tanecikler), çözeltide hareket ederek elektrik akımının iletilmesini sağlar. Asit, baz ve tuzların sulu çözeltileri elektrik akımını iletebilir ve bu nedenle elektrolit çözeltilerdir.

• Tuz (NaCl) bileşiği suda çözündüğünde (+) yüklü Na+ iyonu yani katyonu ile (–) yüklü Cl– iyonu yani anyonu oluşur. Na+ ve Cl– iyonlarının tuzlu sudaki hareketi ile elektrik akımı iletilebilir.

Tuz (NaCl) + Su → Tuzlu Su • Asit + Su → Asitli Su (Sirke) • Baz + Su → Bazik Su (Çamaşır Suyu)

2- Elektrolit Olmayan Çözeltiler : Suda çözündüğü zaman iyonlarına ayrılamayıp sadece moleküllerine ayrılan kovalent yapılı bileşiklerin suda çözünmeleri ile oluşan çözeltiye elektrolit olmayan çözeltiler denir. Kovalent yapılı bileşikler suda çözündüklerinde moleküllerine ayrılır ve moleküller nötr olduğu için elektrik akımını iletmez.

• Şeker + Su → Şekerli Su • Su (Musluk Suyu)

Karışım Çeşitleri

Karışım Çeşitleri : Karışımlar, görünümlerine göre homojen karışımlar ve heterojen karışımlar olmak üzere iki çeşittir.

a) Heterojen (Basit = Adi) Karışımlar : Karışımı oluşturan farklı cins tanecikler yani farklı cins elementler (atomlar) veya farklı cins moleküller (elementler veya bileşikler) karışımın her yerine eşit olarak dağılmamışsa (ve birbirlerinden ayrı duruyorlarsa) böyle karışımlara heterojen (adi veya basit) karışımlar denir. Özelliği her yerinde aynı olmayan (farklı olan) ve karışımı oluşturan maddelerin ayrı ayrı görülebildiği karışımlara heterojen karışımlar denir. Birbiri içerisinde çözünemeyen maddelerin oluşturduğu karışıma heterojen karışım denir. Heterojen karışımlar, (karışımı oluşturan maddelerin haline göre) emülsiyon ve süspansiyon olarak iki şekilde olabilir.

1- Emülsiyon : Birbiri içerisinde çözünemeyen iki sıvının oluşturduğu heterojen karışımlara emülsiyon denir.

Örnek : Su–Yağ, Su–Benzin

2- Süspansiyon : Birbiri içerisinde çözünemeyen bir katı ve bir sıvının oluşturduğu heterojen karışımlara süspansiyon denir.

Örnek: Su–Kum,Su–Tebeşir tozu,Su–Demir tozu,Su–Kükürt tozu,Su–TalaşHeterojen Karışımlara Örnekler :

• Demir tozu – Kükürt tozu • Su – Tebeşir tozu • Su – Kükürt tozu • Su – Yağ • Su – Benzin • Elma – Armut • Çamurlu su • Kum – Su • Kum – Çakıl • Su – Talaş • Toprak • Sis • Süt • Ayran • Su – Demir Tozu

b) Homojen Karışımlar : Karışımı oluşturan farklı cins tanecikler yani farklı cins elementler (atomlar) veya farklı cins moleküller (elementler veya bileşikler) karışımın her yerine eşit olarak dağılmışsa böyle karışımlara homojen karışımlar denir. Özelliği her yerinde aynı olan, dışarıya karşı tek bir maddeymiş gibi görünen ve karışımı oluşturan maddelerin ayrı ayrı görülemediği karışımlara homojen karışımlar denir. Birbiri içerisinde çözünebilen maddelerin oluşturduğu karışımlara homojen karışımlar denir.

Homojen Karışımlara Örnekler :

• Çözeltiler • Su – Şeker

• Su – Tuz • Su – Asit • Su – Baz • Alkol – İyot • Hava • Çay • Kola • Soda • Gazoz • Kolonya • Ter • Tükürük • Gözyaşı • Ham petrol• Cam (Si, Na2O) • Alaşımlar (Çelik, Lehim, Bronz, Pirinç)

NOT:

  1- Günlük hayatta kullanılan yiyecek ve içecekler ile sebze ve meyvelerin çoğu element ve bileşiklerin birbirine karıştırılmasıyla elde edilen karışım halinde bulunur. 2- Günlük hayatta kullanılan sebze meyvelerin içinde farklı elementler ve bileşikler bulunur. • Çilek → Ca–Na • Şeftali → Fe–Ca • Meyve Suyu → Su–Şeker–Tuz Bileşikleri veCa–Na–Fe Elementleri 3- Doğadaki maddelerin çoğu karışım halinde bulunur. (Hava, su, toprak, yemek, meyve suyu). 4- Birçok karışımın hangi maddeden meydana geldiği çoğu zaman bilinemez. Kahve ve çay gibi maddeler belirli bir kimyasal formülle gösterilmezler. Çünkü çay ve kahve gibi karışımların içerdikleri element ve bileşiklerin miktarı yetiştirildiği toprağa göre farklı olur. 5- Çıplak gözle bakıldığında homojen gibi görünen bazı karışımların, mikroskopta incelendiğinde heterojen karışım olduğu görülür. (Sütte, kolloid tanecikler ve yağ tanecikleri belirli bölgelerde birikmiştir). 

6- Çözeltiler : Bir maddenin başka bir madde içerisinde gözle görülemeyecek şekilde dağılmasıyla oluşan homojen karışımlara çözeltiler denir. Homojen karışımları aynı zamanda çözeltidirler. Katı, sıvı ve gaz halindeki maddeler bir araya gelerek çözeltileri oluştururlar.

Çözeltiler çözücü ve çözünen maddelerden oluşurlar. Çözeltilerde miktarı fazla olan madde yani karışımın halini belirleyen madde çözücü, miktarı az olan madde çözünen maddedir.Katı – katı, sıvı – sıvı ve gaz – gaz çözeltilerinde miktarı fazla olan madde çözücü, miktarı az olan madde çözünen maddedir.Katı – sıvı ve sıvı – gaz çözeltilerinde genelde sıvı madde çözücü, katı veya gaz halindeki maddeler çözünen maddedir.

Çözelti = Çözücü + Çözünen

Maddelerin Sınıflandırılması Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Maddenin şekil almış (şekillendirilmiş) haline cisim denir. Her cisim maddedir fakat her madde cisim değildir. Maddelerin özelliklerini taşıyan en küçük birim taneciktir ve bu tanecikler ya atomlar ya da moleküllerdir. Maddeler kimyasal özelliklerine göre saf maddeler ve karışımlar olarak iki grupta incelenirler.

2- Saf Maddeler : Kendine özgü fiziksel ve kimyasal özellikleri olan, ayırt edici özellikleri bulunan ve bu ayırt edici özellikleri sabit olan maddelere saf madde denir. Aynı cins taneciklerden yani aynı cins atom veya aynı cins moleküllerden oluşan maddelere saf madde denir.

Elementler ve bileşikler saf maddelerdir. Karışımlar ise (homojen ya da heterojen) saf madde değillerdir.

3- Karışımlar : İki ya da daha fazla farklı maddenin yani elementin veya bileşiğin kendi özelliklerini yani kimliklerini kaybetmeden ve kimyasal bağ oluşturmadan istenilen her oranda (miktarda) bir araya gelmesiyle oluşan maddeye karışım denir. Karışımlar fiziksel değişmeler sonucu oluşur, fiziksel yollarla ayrılır ve saf madde değillerdir. Bu nedenle karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini yani kimliklerini kaybetmezler. Katı, sıvı ve gaz halindeki elementler ve bileşikler istenilen her oranda birleşerek karışımları oluşturabilirler. Elementler ve bileşikler saf maddelerdir ve bu maddeler aynı cins taneciklerden yani aynı cins atomlardan veya aynı cins moleküllerden oluşurlar. Karışımlar ise saf madde değildir ve bu nedenle karışımlar, farklı cins taneciklerden yani farklı cins atomlardan veya farklı cins moleküllerden oluşurlar. Karışımlar homojen karışımlar ve heterojen karışımlar olmak üzere iki çeşittir.

4- Karışımların Özellikleri :

1- Karışımlar, kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşırlar. 2- Karışımı oluşturan maddeler kendi (kimyasal) özelliklerini yani kimliklerini kaybetmezler. 3- Karışımlar sonucu yeni madde oluşmaz. 4- Karışımı oluşturan maddeler istenilen her oranda birleşebilirler. 5- Karışımlar en az iki farklı maddeden (atomdan yani elementten veya bileşikten) oluşurlar. 6- Karışımlar fiziksel değişme sonucu oluşup fiziksel yollarla (eleme, süzme, dinlendirme gibi) ayrılırlar. 7- Karışımlar homojen ya da heterojen olabilirler. 8- Karışımlar saf madde değillerdir. 9- Karışımlar formüllerle gösterilmezler. (Saf madde olmadıkları için). 10- Karışımların öz kütleleri sabit değildir. 11- Karışımların erime, kaynama, donma, yoğunlaşma sıcaklıkları sabit değildir ve bu sıcaklıklar karışımı oluşturan madde miktarına göre değişir.

Karışımlar, Çözeltiler ve Alaşımlar  İki veya daha fazla maddenin özeliklerini kaybetmeden çeşitli oranlarda karışması ile oluşan madde topluluğudur  Şeker + Su = Şekerli su Tuz + Su = Tuzlu su  ÖZELLİKLERİ   1-Saf madde değildirler  2-Homojen veya heterojendirler  3-Fiziksel yolla oluşurlar  4-Maddeler her oranda karışırlar  5-Oluşumları için enerjiye ihtiyaç yoktur  6-Kendisini oluşturan maddelerin özelliklerini taşırlar  7-Kimyasal formülleri yoktur

 8-Erime ve kaynama noktaları sabit değildir  9-Öz kütleleri sabit değildir  10-Kendisini oluşturan maddelere fiziksel yolla ayrışırlar  11-En az iki atomdan oluşurlar  12-Yapı taşları olmaz  ÇEŞİTLERİ   a-Homojen karışımlar  b-Heterojen karışımlar   A - HOMOJEN KARIŞIMLAR  Özelliği her yerinde aynı olan karışımlardır  ÇEŞİTLERİ a-Çözeltiler b-Alaşımlar  B- HETOROJEN KARIŞIMLAR   Özelliği her tarafında aynı olmayan karışımlar   ÇEŞİTLERİ a-Süspansiyon  b-Emülsiyon    Ç Ö Z E L T İ L E R   Bir maddenin başka bir madde içinde gözle görülmeyecek kadar küçük parçacıklar halinde bulunmasıyla oluşan homojen karışımlardır  Şeker + su = Şekerli su Tuz + su = Tuzlu su  Elemanları

 a-çözünen madde ( şeker , tuz ) b-çözücü madde ( SU )  ÇÖZELTİ ÇEŞİTLERİ  A-ÇÖZÜNEN MADDE MİKTARINA GÖRE ÇÖZELTİLER  1-Seyreltik çözeltiler ( çözüneni az çözücü madde miktarı fazla olan çözeltiler ) ( şekeri az suyu fazla olan çözeltiler )   2-Derişik çözeltiler (çözüneni fazla çözücü madde miktarı az olan çözeltiler ) (şekeri fazla suyu az olan çözeltiler )  Seyreltik çözeltiler derişik çözeltiye dönüştürülürken  1-Çözücü ısıtılarak buharlaştırılıp uzaklaştırılarak,  2-Çözünen madde miktarı artırılarak  B-ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE GÖRE ÇÖZELTİLER  Çözünürlük tanımı  1-Doymuş çözelti  2-Doymamış çözelti  C-ÇÖZEN VE ÇÖZÜNEN MADDE TÜRLERİNE GÖRE ÇÖZELTİLER  1- katı - katı çözeltiler ALAŞIMLAR  2- katı – sıvı çözeltiler Şekerli su  3- sıvı - sıvı çözeltiler Alkollü su  4- sıvı - gaz çözeltiler Gazoz , kola  5- gaz - gaz çözeltiler Hava  D-İLETKENLİKLERİNE GÖRE ÇÖZELTİLER  1-İletken ( Elektrolit ) çözeltiler  2-Yalıtkan ( Elektrolit olmayan ) çözeltiler 

 ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ  1-Homojendirler  2-Saydamdırlar  3-Tanecikleri gözle görülmez  4-Çökelti vermez  5-Süzgeç kağıdında tortu bırakmaz   A L A Ş I M L A R   Metallerin ısıtılıp eritilerek birbirlerine karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlardır  Bakır + Kalay ------------> TUNÇ ( BRONZ )  Bakır + Altın ------------>BİLEZİK   Bakır + Çinko ------------>PİRİNÇ  Kurşun + Kalay ------------>LEHİM  Krom + Nikel + Karbon + Demir ------------>ÇELİK

Alaşımlar ve özellikleri

Alaşım: İki veya birkaç maddenin muhtelif oranlarda beraberce eritilerek meydana getirilen karışıma alaşım denir. Alaşımda cıva bulunursa malgama adını alır. Cıva yalnız demir ve platin madenleriyle malgama yapmaz. Madenlerin çeşitli özellikleri vardır. Bazı madenler yumuşak yalnız başına kullanılamazlar. Altın ve gümüş gibi. Bazı madenler ise döküme elverişli değildirler. Bakır gibi, bazıları kolayca aşınabilirler. Bazıları dayanıklı veya dayanıksızdırlar. Bazıları yüksek ve bazıları da alçak sıcaklıkta ergirler. İşte madenlerin gösterdikleri bu çeşitli özelliklerden ötürü teknikte layıkıyla faydalanmak için ve daha elverişli olmalarını temin amacıyla alaşımlar yapıldı. Mesela bakır döküme elverişli olmadığından bakırı kalayla birlikte eriterek tunç ve çinko ile eriterek pirinç alaşımları yapıldı. Alaşımlar; kendisini meydana getiren madenlerin erime noktalarından daha aşağı derecede eridikleri için teknikte kullanılmaya

elverişlidirler. Alaşımların Elde Edilmesi Alaşımlar: Birden fazla çeşitli maden parçaları eritilmek suretiyle elde edilir. Madenlerin oksitlenmelerine engel olmak için kömür tozu ile örtülür ve toprak bir pota içerisinde eritilir. Eğer madenlerden biri uçucu ise diğer maden erimekte iken diğeri ile karıştırılır. Uçmadan meydana gelecek eksikliği tamamlamak için biraz fazla miktar maden konur. Çok miktarda alaşım elde etmek için reverber fırınlarında ergitilerek yapılır Alaşımların Özellikleri • Alaşımlar, yoğun olup maden parlaklığında, ısı ve elektriği iletirler. Bazıları beyazdır. Fakat bakır ve altın gibi renkli madenler yeteri miktarda bulunursa alaşımlar renklidir. • Genel olarak alaşımlar, kendini teşkil eden maddelerden daha sert, fakat daha az levha haline gelebilir ve dayanıklıdırlar. Çok fazla levha ve yaprak haline gelebilen altın, antimon veya kurşun ile karıştırıldığı zaman sert ve kırılabilir. • Bakırda, kalayla birleştiği zaman levha haline gelebilme özeliğini kaybeder. • Alaşımlarda her iki metal, hem katı hem de sıvı halinde birbiri içerisinde ergimiştir. • Metaller birbiri içerisinde erimezler. Bu takdirde alelade bir karışım meydana gelmiştir. Bu alaşım mikroskop altında iki çeşit kristal gösterir. Kurşun-Antimon alaşımı gibi. • Alaşım kristali, her iki atom sayıları oranında ihtiva eder. Sodyum malgaması, Bakır-Çinko alaşımı, Alüminyum-Bakır alaşımı, Demir- Karbon alaşımı gibi. Fakat bu şekildeki alaşımlar teknik bakımdan kullanılmaya elverişli değildir. Çünkü bunlar çok kırılıcıdır. • Alaşımlar genellikle kendilerini meydana getiren metallerden daha az aktiftirler. Örneğin, sodyum malgaması suyu daha yavaş ayrıştırır. Hâlbuki sodyum suya çok kuvvetli etki yapar. Alaşımlar: Yapılarına giren az eriyebilen madenlerden daha fazla ve daha kolaylıkla eriyebilir. Bir kısmı bu madenlerden en ziyade eriyebilen madenin erime derecesinden daha aşağı bir derecede erir. Mesele kurşun 3350C, bizmut 2640C, kalay 2280C eridiği halde Bi8, Pb5, Sn3 kısımlardan ibaret olan alaşım 94,50C de erir.(Darcet) darse

alaşımı. Bakır ve kalay alaşımı zamanla dayanıklılığını kaybeder. Bakır birçok alaşımların yapısına girer. Kıymetli madenlerden gümüş ve altına sertlik verir. Parlaklık ve renklerini bozmadan, inceliklerini korur.Kimyasal Özellikleri • Uçabilen bir madeni bulunan alaşımları ısı analiz eder. Bundan altın ve gümüş elde etmekte faydalanılır. Altın veya gümüş tozu önce cıva ile karıştırılır. Güderiden süzülerek cıvanın fazlası çıkarılır ve sonra alaşım ısıtılarak uçabilen madde ayırt edilir. Alaşımlar, alaşımları teşkil eden maddelerden daha az oksitlenebilen ve asitlerden daha az etkilenebilen karışımlardır. • Genel olarak oksijen, alaşımlar üzerine etki eder. Bu halde madenden biri bir asit oksidi, diğeri, bir baz oksidi yapar. İşte bunun içindir ki kalay ve kurşun, antimon ve potasyumdan ibaret alaşımlar alevle yanar. Bazı madenler kimyaca birleşmişler ve birtakım alaşımlar yapmışlardır. • Mesela; (Sodyum cıva malgaması),(Bakır çinko),(Alüminyum bakır),(Demir karbon) bileşikleridir. Fakat bu alaşımların teknikte kullanılmaları elverişli değildir. Çabuk kırılabilirler. Bu alaşımlar belirli oranlar kanununa göre teşekkül etmişlerdir. • Alaşımların mikroskopla incelenmelerine gelince; bir alaşımın parlak yüzeyi üstüne asitler veya bazı kimyasal ayıraçlar dökülürse alaşımda muhtelif renkler görülür. Etkimeler birbirinden farklıdır. Madenin cinsine göre çeşitli irili ufaklı çukurlar meydana gelir eski şekliyle karşılaştırılır. Mikroskopta incelenir ve fotoğrafı alınır.

Önemli Alaşımları Bulunan Elementler

Bakır (Cu) Bakır, önemli alaşımların çoğunun bileşimine girer. Değerli madenlerle karışarak, onlara, renk ve parlaklıklarını bozmaksızın sertlik ve ince kısımlarını bile koruma özelliği verir.Bronzlar (tunçlar); Bakır, kalay ile çok önemli olan tunçları teşkil eder. Topların tuncu dayanıklılık bakımından önemlidir. Çanların tuncu, top tuncuna göre kalayın daha çok oranda bulunduğu tunçtur. Bu tunç kırılabilir, fakat çok tınlar.

Bakır alüminyum ile çok sert bir tunç meydana getirir. Silisli ve fosforlu tunçlar da vardır.Bakır, çinko ile pirinci oluşturur. Çinko ve nikel ile de mayekor (taklit gümüşü) yapar. Çinko (Zn)Çinko, daima alaşımları halinde kullanılır. En önemli alaşımları pirinç, bronz ve beyaz metaldir. Pirinç; çinko ve bakır alaşımı olup, alaşımda bu iki metalin oranları çok değişiktir. Fakat en çok kullanılan tipinde bakır %60, çinko %40 oranında bulunur. Bronz; Bakır ve kalay alaşımı olup, bir miktar çinko ilave edilir. Beyaz metal; çinko bakır, alüminyum ve magnezyum metalleri karışımından ibaret bir alaşımdır. Son zamanlarda, otomobil endüstrisinde karbüratör, yakıt pompası, radyatör, kapı kolları v.b. gibi parçaları yapmakta çok kullanılır. Çinkonun ikinci derecede önemli bir alaşımı Alman gümüşüdür. (Yeni gümüş). Bileşimi; bakır, nikel ve çinko metallerinden ibarettir. Alaşımın gümüşle ilgisi olmamasına rağmen, gümüşe benzediği için bu isim verilmiştir.Alüminyum Alüminyum tunçları, ekonomi bakımından, elektrik fırınında 70 kg bakır ile 40 kg korenden veya boksitle kömür parçalarından oluşan karışım ısıtılarak yapılır; alümin Al2O3 indirgenir. Karbon monoksit çıkar ve %14 alüminyumu bulunan bir alaşım elde edilir. Bu alaşım yeter miktarda bakır ile beraber eritilirse, tunçtan daha çok dayanıklı alaşımlar elde edilir. Demirli alüminyum; işlemde bakır yerine font konularak, %90 demir ve %10 alüminyumu bulunan demirli alüminyum (Ferro-Alüminium) elde edilir. Bu alaşım demir veya çeliği arıtmak için kullanılır. 10 kısım alüminyum ve 90 kısım bakırdan ibaret alaşımlar alüminyum tuncunu yapar; bu alaşım altın parlaklığını ve demirin sağlamlığını haizdir. Bu alaşım, 1 kg bakır ve 1 kg çinko ile beraber tekrar edilirse adi pirinçten daha sağlam ve daha sert alüminyum pirinci meydana gelir. Alüminyum pirinci nikel ile beraber tekrar eritilirse, gayet dayanıklı ve kolaylıkla kalıba dökülebilir bir yeni alaşım meydana gelir. 10 kısım kalay ve 100 kısım alüminyumdan ibaret alaşım, alüminyumun renk ve bir dereceye kadar hafifliğini korur. Daha kolay, işlenir. Alüminyumu lehimler.Silimin: %86 alüminyum ve %14 silisyumdan ibarettir. Bunlardan

başka dur alüminyum, magnalyum ve elektron alaşımları da vardır.Alüminyumun gümüş, altın ile olan alaşımları da ziynet yapmakta kullanılır.Kurşun (Pb) Kurşun alaşımlarını yapmada maksat, sert, sert olduğu kadar esnek ve kırılmaya karşı dayanıklı, erime noktaları düşük bir metal karışımı elde etmektir. Bunlar arasında en önemlileri;Lehim; Erime noktası 182oC olan bu alaşım %40 kurşun, %60 kalaydan oluşur. Kurşun-antimon alaşımı: Bileşimi: %13-25 kurşun, %75-87 antimondur. Çok sert olup kırılganlıkları biraz fazladır. Yüksek basınçlara dayanamazlar. Bu kötü özelliği ortadan kaldırmak için karışıma bir miktar kalay ilave edilir. Örnek; %73 kurşun, %15 antimon ve %12 kalaydan ibaret alaşımdan matbaa harfleri yapılır. Sert ve basınca dayanıklıdır.

En Önemli Alaşımlar Şimdi burada bazı önemli alaşımlar incelenecektir.Bakır alaşımları Bakır + Kalay ---> Tunç Bakır + Çinko ---> Pirinç Bakır + Çinko + Nikel ---> Mayakor Bakır + Çinko + Kalay ---> Teknik eserler tuncuBakır + Alüminyum ---> Fen aygıtlarında, deniz valfleri, pervaneler, dümenler.

Altın, gümüş ve altın, bakır alaşımları Altın + Gümüş ---> Yeşil altın Altın + Gümüş ---> Solmuş yaprak altını Altın + Gümüş ---> Su yeşili altını Altın + Gümüş + Bakır ---> Roz altınıAltın + Gümüş + Bakır ---> Sarı, çok beyaz, değerli İngiliz altını Kurşun alaşımları Kurşun + Kalay ---> Lehim Kurşun + Arsenik ---> Saçma ve mermi

Kurşun + Antimon + Kalay ---> Matbaa harfleri Demir alaşımları Krom + Demir ---> Tel-silindir yatakları Demir + Nikel ---> Fen aletleri Demir + Nikel ---> Ampul teli Demir + Molibden ---> Yüksek hızlı dökümde Demir + Volfram ---> Parça dökümünde (tungsten çeliği) Demirin fosforlu, karbonlu, silisyumlu, çelikleri de önemli alaşımlardandır.

Nikel alaşımları Bakır + Nikel ---> Asit tankları (Monel Metal) Nikel + Krom ---> Elektrik demiri ve elektrik ızgarası. 

En Çok Bulunan Metal

Adı Bileşim yüzdesi

Bazı kullanış yeri

ALÜMİNYUM

Duralumin Al-95, Cu-4, Mg-1

Uçak endüstrisinde

Mağnalyum Al-90, Mg-10

Uçak ends. ve terazilerde

BİZMUT Wood metali Bi-50, Pb-25Sn-12,5, Cd-12,5

Elektrik sigortalarında

  Alüminyum Bronzu

Cu-90,Al-10

Fen aletlerinde

  Çan metali Cu-75,Sn-25

Çan imalinde

BAKIR Pirinç Cu-65,Zn-35

Elektrik malzemesi imalinde

  Bronz Cu-82, Sn-16, Zn-2

Madalya ve heykelde

  Alman gümüşü Cu-50 Ni-25 Zn25

Elektrik reostalarında

  Top metali Cu-90, Sn-10

Top imalinde

  Nikel para Cu-75, Ni-25

Para basmada

ALTIN Altın para Au-90, Cu-10

Altın para basmada

  18 ayar altın Au-75, Cu-25

Mücevhercilikte

  Beyaz altın Au-65, Ni-35

Mücevhercilikte

  Krom çeliği Fe-97, Gr-3

Silindir yatağı, tel

  Sert demir Fe-86, Si-14

Asit tankı

  İnvar Fe-64, Ni-36

Fen aletleri

  Manganez çeliği

Fe-86, Mn-14

Kasa, dolap, taşkırıcı

  Molibden çeliği Fe-95, Mo-5

Yüksek hızlı dökümde

DEMİR Nikel çeliği Fe-94, Ni-6

Asma köprü yapmakta

  Platinit Fe-85, Ni-15

Ampul teli

  Silisyum çeliği Fe-97, Si, 3

Otomobil yayı

  Krom çeliği Fe-85, Si-3

Mutfak malzemesi

  Tungsten  çeliği Fe-92, W-8

Parça dökümünde

       KURŞUN Saçma, mermi Pb-99,5,

As-0,5Saçma ve mermi yapımı

  Matbaa metali Pb-82 Sb-15 Sn-3

Harf dökümünde

CIVA Malgamalar Hg+SnCu, Ag, Au

Metal elde etmek ve diş dolgusunda

  Monelmetal Ni-66, Cu-34, Fe-6

<="" td="">

Karışımların fiziksel yol ile ayrılması

Maddelerin Sınıflandırılması:Maddeler saf ve saf olmayan maddeler şeklinde iki ana grupta toplanır.1- Saf madde • Elementler • Bileşikler2. Saf olmayan madde (Karışımlar) • Homojen karışım • Heterojen karışım

Saf olmayan maddeler(Karışımlar): Birden fazla maddenin rasgele miktarlarda bir araya gelmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir.Şekerli su, tuzlu su, salata, çorba, petrol, hava, kağıt gibi maddeler birer karışımdır.

Karışımın özellikleri: • Karışımı oluşturan maddelerin kimyasal yapılarında değişme olmaz. • Karışım, kendisini oluşturan maddelerin özelliklerini taşır. • Kendisini oluşturan maddelerin kimyasal yapılarında değişiklik olmaz. Fiziksel özellikleri değişebilir. • Fiziksel yollarla ayrıştırılabilir. • Belirli bir öz kütlesi yoktur. • Rasgele oranlarda hazırlanabilir.

Karışımlar, maddelerin birbiri içindeki dağılımına göre heterojen ve

homojen olarak iki grupta incelenir.

1. Heterojen karışımlar( Adi karışımlar): Özellikleri her yerinde aynı olmayan ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi gözükmeyen karışımlara heterojen karışım denir.Ayran, talaş-su karışımı gibi…

2. Homojen Karışımlar (Çözeltiler): Özellikleri her yerinde aynı olan ve dışarıdan bakıldığında tek bir madde gibi gözüken karışımlara homojen karışımlar denir.

Çözelti: Bir maddenin diğer bir madde içerisinde her tarafa eşit olarak dağılmasıyla oluşan karışımlara denir. • Tuzlu su, şekerli su, hava, maden suyu, alkollü su, gazoz, alaşımlar, kolonya…. • Bütün gaz karışımları çözeltidir.

Çözünme: Bir maddenin diğer bir madde içerisinde gözle görülmeyecek şekilde dağılmasına çözünme denir.

Çözünme hızını etkileyen faktörler:

• Maddeyi ufalamak • Çözeltiyi karıştırmak • Çözeltiyi çalkalamak • Çözeltinin sıcaklığını arttırmak

Karışımların Ayrıştırılması:

Karışım fiziksel bir olay olduğu için karışımlar fiziksel yollarla ayrıştırılır.Ayırma yöntemleri: • Eleme ile ayırma (Kum-Çakıl, Nohut mercimek, …) • Süzme ile • Yüzdürme (yoğunluk farkı) • Dinlendirme • Çözme ve kristallendirme

• Damıtma • Diğer yöntemler

Homojen ve Hetorejen Karışımlara Örnekler

HOMOJEN KARIŞIMLARA ÖRNEKLER:

• Tuzlu su • Şekerli su (Şerbet) • Hava • Kolonya • Gazoz • Sirke • Maden suyu • Metal para • Çelik • Deniz suyu • Lehim • Petrol

 

HETEROJEN KARIŞIMLARA ÖRNEKLER:

• Zeytinyağı-su • Civa-su • Kum-su • Sis • Tebeşir tozu-su • Talaş-su • Şeker-tuz • Süt-su • Dinlendirilmiş kan • Demir tozu-su • Naftalin-su • Ayran • Çay yaprağı-çay demi

• Kahve • Çamur